?YUMANIY HAOY} MIYUTOAN ERGLEZVOAN AMSACIR

DARI 63TIV 12 (1996-97ƒ NYOEMPER-XEGDEMPER 2(12

>>NNYYRRHHAAVVYYRRNNYYRR DDAARRII

22__1133

2 12/2012

<MPACRAGAN PYVANXAGYUTOYUN

ՎԱՐՈՒԺԱՆ ՈՍԿԱՆՅԱՆԸ ՆՇԱՆԱԿՎԵԼ Է

ՌՈՒՄԻՆԻԱՅԻ ԷԿՈՆՈՄԻԿԱՅԻ ՆԱԽԱՐԱՐ =` 4²Ø²ÜàðÆ ä²î¶²Ø =` 6

êáõñµ ÌÝݹ»³Ý ù³ñá½ 2013Ã. =` 7

Կյանքից հեռացել է ռումինահայ նկարիչ ՄիկլոշՅակոբովիչը =` 9

Արամ Ֆրենկյանի «Հոմերոսյան աշխարհ» գիրքին

շնորհանդեսը Հայ Մշակույթի Կեդրոնը =` 1_

Պրոֆ.-Դոկտոր Արամ Մ. Ֆրենկյան (1898 – 1964) =` 11Հ. Ճ. Սիրունին հետմահու Ռումեն Ակադեմիո անդամ =` 16

manga-badanegan = ̀23Š>>YUGNERI MADOAN‹-: GRGIN EREVANI

ME~ = ̀24

«Շշուկներու մատյան»-ը Գիրքերու Երկրին մեջ = ̀27ŠHaoeri da ra\ va\yutoyun;Ar&eloan

Evrybaoyum crete yusyumnasirva\ [=# pao] .ad

azxe]ig yu gar&yr noyut ga…‹ = ̀29

Հայաստանի եւ Ռումինիայի հինգ քաղաքների եղբայրացման

վերաբերյալ = ̀3_

Supliment limba rom`n[Doi Varujan(i) pentru Parlamentul României p. 17IT & JAZZ la Cluj p. 18H. Dj. Siruni membru post-mortem al AcademieiRomâne p. 19Întîlnire armeano-evreiască sub semnul asemănărilor

p. 20Minorităţile Naţionale din România o cronologierelevantă p. 21“Începutul este întotdeauna greu, dar apoi mergi cuuşurinţă înainte”, spune actorul Marco Khan. p. 22

ŠNYR GOANQ‹IN AN"NAGAZM:MIQAOEL SDEWAN-CAZAZOAN Œ ,mpacr^ ;nxh^

qardyukar

MADLEN DER-KYUGASOAN Π,mpacir

VARXAN MARTAOAN Π,mpacir

MIHAOIL GEYRGIYU Œ lyusangari¿[

MARIAM BYSTAN)OAN Πmeqenacryuhi

COLECTIVUL «NOR GHIANK»MIHAI STEPAN-CAZAZIAN – secretar-general de redac�ieMADLEN TER-GHUKASIAN; VARTAN MARTAIAN – redactoriMIHAI GHEORGHIU – fotoreporterMARIAM BOSTANGIAN – dactilografă-operatoare

REDAC|IA: Bucure=ti, Bd. Carol I, nr. 43, sector 2,tel./ fax. 314.67.83

redactia@araratonline.com

TEHNOREDACTARE COMPUTERIZATÅ: HźULESCU MIHAI

TIPARUL: S.C. ARARAT srl. I.S.S.N. 1221-9169

AZCAOIN <YRHRXANI> M:

15 Nyoemper 2(12-in# ?yumen Aga -xemian Hagyp )ylyloan Siryuniin ;nd -re] yrbes Wilisywaoyutoan# Asdva -\apanyutoan# Hycepanyutoan yu Man -gavarjyutoan pajni hedmahyu an -xam$ Aosbes# H^)^ Siryunin gmiana/yuminahao aon 13 me\ xemqeryun#yrynq gbadganin ?yumen Agaxemiybanteynin$ Hi.e]nenq miaon pj.gyuhiAnna Aslani# craqnnaxad & crykGarabed Ibr;ileanyui# ercahanMi,aoil Jyraoi# arvesdi qnnaxad& havaqi[ Cricyr Zambaq[oani gam0ardaraced Geyrge Maneaoi anyun -ner;$ Goanqen ir he/analen myd 4(dari edq# Siryuni gme\arvi /yumenhasaragyutoan gykme y[ miaon ha oy]#aol& /yumana]ineryu badmyutoanhedazydyki ir cyr\yuneyutoan ha -mar$ 1955 tvin# <yrhrxaoin Miyutoanme` an]yu]a\ aqsyren veraxa/nalyv#bylsahao Marmara tertin me` lyuosdesa\ ‚& 1994-in Ararad hanxesime` ardadba\ƒ hyxva\i m; me`Siryuni gcrer^ Š/yumen mdavyraga -nyutoyun;# yryun hed an]oalin pazmi]shamacyr\ag]a\ em# in' hnaravyryu -toyun dvav versgselyu im cyr\yuneyu -toyun;$ Byuqre. im jamanelyun bes in'xime]in darper hasdadyutoyunner#in[bes en Byuqre. Qakaqi Badmyu -toan Tancaran;# Bedagan Ar,iv -ner;# Agaxemiy yry. pajanmyunqner#?azmagan Tancaran; & Ar&e la -cedneryu :ngerag]yutoyun;* yryu him -na xir anxamneren =i & yryu kega -varyutoan mas ggazmei# ,nxrelyv ve -ragancnel anyn] hradaraga\ dar -per barperaganneryu hed hamacyr -\ag ]yutoyun;$ Ad aba]yuo] m;n =r# &miajamanag hadyu]yum m;# darine -ryu ;nta]qin /yumen hasaragyutoananxamneryun hed hasdada\ hyce gangaberyu‹$ ?yumen hasaragyu toanhed anyr gaberyu hadyu]yum; '&yv m;ekav ?yumen Agaxemiy aos na,a -'e/nyutoyun;$ In[ gveraperi ir hao -renagi]neryu gykme sda]a\ ha dyu ] -man# anga, yry. marxy] gar\iq -neren# H^)^ Siryuni gmna aon hzyranhadaganyutoyun;# yr ir xry.m;'ca\ = /yumanahao hamaonqin vra$?yumen Agaxemiy aos varmyunqinlyuosin dag# Siryuni gxa/na azcaoin,yrhrxani. m;# yr [i grnar ;llalan'nagan y&= .ahargyumneryu gamve0eryu noyut$

Հայաստանի եւ Ռումինիայի հինգ քաղաքների եղբայրացման վերաբերյալ

9 Xegdemper 2(12-in deki yune]a\ ,yrhrxaranagan ;ndryutoyunneryu arxoyunqin#

?yumaniy <yrhrxaranen ners ereswy,anagan & \eragyudagan nyr manxadneryu

arjana]an ?yumaniy Haoy] Miyutoan tegna\yu VARYUJAN WAMBYUQ{OAN; & Az -

caoin Azadagan Gyusag]yutoan tegna\yu* ?yumaniy Haoy] Miyutoan na,acah

VARYUJAN YSGANOAN;$ ?yumaniy Haoy] Miyutoan tegna\yun sda]av aveli qan 1(

hazar 'aon* ergri pylyr marzeren$

var[abed Viqtyr Wyntaoi nyr ga/avaryutoan gazmin me` Varyujan Ysganoan

n.anagve]av dndesyutoan na,arar$

?HM badcamavyri sda]a\ 'aoneryu pa.,yum; ;sd marzeryu^ Arad* 119 'aon# Ar0e.*

447 'aon# Baq;yu* 369 'aon# Bihyr* 181 'aon# Bistri]a-N;s;yud* 116 'aon# Byty.an* 141 'aon#

Bra.yv* 151 'aon# Br;ila* 118 'aon# Byuz;yu* 2(3 'aon# Qara.-S&erin* 79 'aon# Q;l;ra.*

286 'aon# Qlyuj* 289 'aon# Qynstan]a* 378 'aon# Qyvasna* 54 'aon# D;mbyvi]a* 317 'aon#

Dylj* 217 'aon# Gala]* 29( 'aon# )yur0yu* 144 'aon# Gyrj* 76 'aon# Hargita* 216 'aon#

Hyunedyara* 143 'aon# Ialymi]a* 94 'aon# Oa.* 521 'aon# Ilfyv* 111 'aon# Maramyure.* 97

'aon# Mehedin]* 1(9 'aon# Myure.* 26( 'aon# Neam]* 149 'aon# _lt* 178 'aon# Wrahyva* 36(

'aon# Satyu-Mare* 74 'aon# S;laj* 81 'aon# Sibiyu* 119 'aon# Syu[ava* 288 'aon#

Teleyrman* 197 'aon# Timi.* 541 'aon# Tyul[a* 225 'aon# Vaslyuo* 148 'aon# V;l[a* 166 'aon#

Vran[ea* 334 'aon$ Byuqre.i me` ?HM tegna\yui @cdin qvearge]in 1996 ;ndryk$

ERGYU HAO ?YUMANIY NYR:NDIR

<YRHRXARANEN NERS

4 12/2012

21.12.2012, ԲՈՒԽԱՐԵՍՏ:Այսօր Ռումինիայի Խորհր դա -րանը հաստատեց Վիկտոր Պոն -տայի Կառավարության նորկազմը, որտեղ էկոնոմիկայինախարարի ծանրակշիռ պաշ -տոնն զբաղեցրեց ՎարուժանՈսկանյանը: Նրա ենթակայու -թյան տակ են եւս երկու նախա -րար-պատվիրակ` էներգետի -կայի եւ փոքր ու միջին ձեռնար -կատիրության, գործարար մի -ջավայրի ու տուրիզմի: Նորա -թուխ նախարարները երեկոյաներդում են տալու նախագա հա -կան Կոտրոչեն պալատում, իսկարդեն շաբաթ առավոտյան կա -յանալու է նոր կառավա րու -թյան առաջին նիստը:

Վարուժան Ոսկանյանը երկ -րորդ անգամ է նախարա րա -կան պորտֆել ստանում. Տը րի -չեանուի կառավարությունում2006-2007թթ. նա եղել է էկո -նոմիկիայի եւ առեւտրի, իսկ2007-2008թթ. էկոնոմիկայի եւֆինանսների նախարար: Ի դեպ,մինչ այդ` 2006թ. հոկտեմբերիննրա թեկնածությունն առաջ էրքաշվել եվրահանձնակատարիպաշտոնում, սակայն, ինչպեսինքն է խոստովանում, ներսի եւ

դրսի իր քաղաքական հակա -ռակորդների սկանդալայինճնշումների տակ հրաժարվել էդրանից:

54-ամյա Ոսկանյանը Ռու -մի նիայի հայտնի քաղաքականգործիչներից է, 1989 թ. մաս -նակ ցել է Ռումինիայի հեղա -փոխական շարժմանը, դարձելԱզգային միության ժամանա կա -վոր խորհրդի անդամ (1990թ.):1990-1992թթ. եւ 1992-1996թթ.եղել է Ռումինիայի խորհրդա -րանի պատգամավոր, Ազգայինփոքրամասնությունների խմբինախագահ, ուր ներկայացնումէր հայերին, Ազգային փոքրա -մասնությունների խորհրդի ան -դամ (1993թ.), իր իսկ հիմնադ -րած Աջ ուժերի միություն կու -սակ ցության նախագահ (1996-2003թթ.), որով միացել է Ազ -գային-ազատական կուսակ -ցությանը եւ դարձել վերջինիսփոխնախագահը: 1996-2000թթ.եւ 2004թ. մինչ այսօր սենատորէր, նախկին գումարման Սե -նատի էկոնոմիկայի, արդյու -նա բերության եւ ծառայու թյուն -ների հանձնաժողովի նախա -գահը:

Միաժամանակ ՎարուժանՈսկանյանը Ռումինիայի Հայոցմիության հիմնադիրներից է(1990թ.) եւ նրա անփոփոխ նա -խագահը, ինչի շնորհիվ վերա -կազմակերպվում է հարուստավանդույթներ ունեցող հա մայն -քային կյանքը: Քաղաքական-հասարակական գործու նեու -թյանը զուգահեռ, ՎարուժանՈսկանյանը ճանաչված ռումի -նագիր գրող է, ՌումինիայիԳրող ների միության առաջինփոխնախագահը: Նրա գրականգործերից են բանաստեղծու -

թյուն ների երեք հատորները`Կապույտ Շամանը (1994), Թա -գուհու սպիտակ աչքը (2001),Հազարաթեւ Հիսուսը (2005),ինչպես նաեւ Կոմանդորի ար -ձանը/Statuia comandorului (1994)պատմվածքների ժողովածուն,որի համար արժանացել է Բու -խարեստի Գրողների ընկերակ -ցության մրցանակին:

Սակայն նրան գրական մի -ջազգային հռչակ բերեց 2009թ.հրատարակած Շշուկների Մա տ -յան վեպը, որը համարվեցՌումինիայի տարվա լա վա գույնգրական ստեղծագործությունը,իսկ վեպի իտալերեն եւ իսպա -ներեն թարգմանություններըլատինական աշխարհում դար -ձան բեստսելլերներ: Այս տարիվեպը հրատարակվեց նաեւեբրայերեն` արժանանալովհրեա կան գրական միջավայրիամենաբարձր գնահա տական -ներին: Մյուս տարի նախատես -վում են ֆրանսերեն, գերմանե -րեն, շվեդերեն եւ բուլղարերենհ ր ա տ ա ր ա կ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ը :Շշուկների Մատյանը հեղինա -կային միջամտությամբ թարգ -մանվեց նաեւ հայերեն, եւ այստարի լույս տեսավ Երեւանումեւ Բուխարեստում: Վեպի ա -ռանցքը հայ ժողովրդի ապրածողբերգությունն է, կոտորած նե -րը եւ տեղահանումները, օտարափերում հայ գաղթականներիմաքառումները: Վեպում իրա -դարձու թյունները ներկայաց -ված են ավելի լայն` երկու հա -մաշխարհային պատերազմ նե -րի միջեւ ընկած շրջանի, այնու -հետեւ ստալինյան եւ չաուշեսկ -յան վարչակարգերի համա -տեքս տում, ինչն ընթերցողի հա -մար ավելի ըմբռնելի է դարձ -

ՎԱՐՈՒԺԱՆ ՈՍԿԱՆՅԱՆԸ ՆՇԱՆԱԿՎԵԼ Է

ՌՈՒՄԻՆԻԱՅԻ ԷԿՈՆՈՄԻԿԱՅԻ ՆԱԽԱՐԱՐ

512/2012

նում հայոց ճակատագիրը:Ռումինահայ համայնքը

հպարտ է Վարուժան Ոս կան -յանի նշանակումով: „Կարծումենք այսօր նա Սփյուռքի ամե -նա կարող անհատներից է, մե -կը, որ հասել է շատ բարձր դիր -քերի եւ ներկայանում է որպեսուղնուծուծով հայ”, ասում էհամայնքային ղեկավարներիցմեկը: Ըստ նրա, Վարուժանըշարունակում է ավանդույթ նե -րը, քանի որ այս հին համայն -քում ժամանակին նույնպես ռու -մի նահայերը տվել են նախա -րարներ, խորհրդա րանական -ներ, տնտեսության, գիտությանու մշակույթի կարկառուն գոր -ծիչներ, Ռումինական ակադե -միայի տասնյակ անդամներ:Այսօր Խորհրդարանում հայոցպաշտոնական ներկա յացու -ցիչն է մյուս Վարուժանը` Փամ -բուկչյանը, ով ավանդաբար ղե -կավարում է Ազգային փոք րա -մասնությունների խումբը:

Հավատարիմ լինելով իրհայկական արմատներին, լեզ -

վին, մշակույթին եւ հավատին,Վարուժան Ոսկանյանն այնուա -մենայնիվ հանրային կյանքումընկալվում է որպես ռումինգործիչ, ռումինական արժեք -ների կրող եւ շահերի պաշտ -պան. „հարյուր տոկոսանոց հայեւ հազար տոկոսանոց ռումի -նացի”, ինչպես ինքն է սրամը -տորեն ձեւակերպում: Ի դեպ,Խորհրդարանում երդմնա կա -լու թյան ժամանակ նա ռու մի -ներենին զուգահեռ հայերեներդվեց:

Հարցին, թե ինչպես է ըն -կա լում Ոսկանյանի նշանա կու -մը կառավարության կազմում,Հայաստանի դեսպան ՀամլետԳասպարյանն այն միանգա -մայն բնական է համարում:„Նայեք, եվրոպական տարած -քի վրա շուրջբոլորը տարբերարմատներով նոր քաղաքա -կան սերունդ է առաջ եկել, եւՈսկանյանը դրանցից մեկն է:Կարծում եմ, որ տարբեր ինքնու -թյունները եւ մշակույթներըհարստացնում են մարդուն, նրան

ավելի խորատես, շրջահայաց,հանդուրժող եւ պիտանի դարձ -նում հասարակական ծառայու -թյան մեջ”: „Միակ ափսոսանքս,կեսկատակ ասում է դեսպանը,գրող Վարուժան Ոսկանյանն է,ում հետ մեծ բավականությամբգործակցել եմ Շշուկների Մա տ -յանը հայերենացնելիս. ար դյոքնա կարողանալո՞ւ է համա -տեղել այդ երկու արհեստ նե -րը”: Իսկ ինչ վերաբերում է հայ-ռումինական հարաբե րություն -ներում Ոսկանյանի դերին, դես -պանն ասում է, որ վստահա -բար նոր նախարարը կաշ -կանդ ված չի լինի իր ծագումով,այլ այն լավագույնս կծառայեց -նի միջպետական կապերի զար -գացմանը, մասնավորապեստն տեսության ոլորտում, որկարիք է զգում լրացուցիչխթանի: „Համենայն դեպս, մենքդա ենք ցանկանում”, ասում էդեսպանը:

Թղթակից

6 12/2012

øñÇëïáë³õ³Ý¹ ѳõ³ïùáíáõ ´»Ãѻտٻ³Ý ³Ù » ݳç»ñÙ ëÇ -ñáí Ï'áÕçáõÝ»Ýù ѳٳÛÝ Ñ³ õ³ -ï³ó»³É ѳÛáñ¹ÇÝ»ñÁ èáõÙ³ ݳ -ѳÛáó »ÙÇ, ÷³éù »õ ·áÑáõÃÇõÝÏÁ í»ñ³é³ù»Ýù ³é ²ëïáõ³Í Çñ³Ýë³ÑÙ³Ý ßÝáñÑÝ»ñáõ, ³é³ï áÕá ñ -Ùáõû³Ý »õ Ùßï³Ñáë ëÇñáÛÝ Ñ³ -Ù³ñ, áñ Ù»½ ³å³Ñáí áõ ˳ճճé³çÝáñ¹»ó 2012 ï³ñáõ³Ý ³Ù -µáÕç ï»õáÕáõû³Ý:

îÇ»½»ñ³ëï»ÕÍ Ù»ñ î¿ñÚÇëáõë øñÇëïáë ³Ý·³Ù ÙÁ »õëí»ñ³Ýáñá·»ó ïÇ»½»ñùÇ ÉÇÝ» Éáõ -ÃÇõÝÁ Çñ ѳõ³ ï³ó»³ÉÝ»ñáõÝ Ñ³ -Ù³ñ »õ Ù»½ Çñ ³Ù»Ý³½ûñ êáõñµ²çÇÝ Ñáí³ÝÇÇÝ ï³Ï å³Ñ»Éáí³éÇà ÁÝͳۻó ϳݷݻÉáõ 2013 ï³ -ñáõ³Ý ë»ÙÇÝ »õ ٻͳ·áÛÝ ÛáÛë»ñáíáõ ï»ëÇÉùÝ»ñáí ·ûï»åݹáõ³Íª¹ÇÙ³õáñ»Éáõ Ù»ñ µáÉáñÇÝ ¹ÇÙ³óµ³óáõáÕ Üàð î²ðÆÜ :

²Ù³ÝáñÇ ³ñï³ùÇÝ ÏáÕÙÇݹ»é Ù³ÝÏáõÃ»Ý¿Ý Ù»Ýù µáÉáñë ³Éù³ç³Í³Ýûà »Ýù: ²Ûëûñ ²Ù³ÝáñݳÝϳñ»ÉÇ ¿ å³ïÏ»ñ³óÝ»É ³ -é³Ýó ½³ñ¹³ñáõ³Í »Õ»õÝÇÇ, γ -ճݹ å³åÇ áõ Ýáõ¿ñÝ»ñáõ ¨ ѳ -Ù³ï³ñ³Í ÉáÛë»ñáõ ¿ý»ÏïÝ»ñáõ:ê³Ï³ÛÝ ùñÇëïáÝ»³ÛÇ Ñ³Ù³ñ³Ûë µáÉáñÁ ëáëÏ ÝÇõÃ³Ï³Ý »õ ýÇ -½Çù³Ï³Ý ³ñï³Û³ÛïáõÃÇõÝÝ»ñÝ»Ý áñ Ù»½Ç ³ß˳ñÑÇÏ áõñ³ Ëáõ -ÃÇõÝ ÏÁ å³ï׳é»Ý, ë³Ï³ÛÝ Ñá -·»õáñ Ù»ñ ³ß˳ñÑÁ øñÇëïáëÇÏ»³Ýùáí Ï'³åñÇ áõ Ï'»ñç³Ý ϳ -ݳÛ:

îûÝ³Ï³Ý »Õ¨ÝÇÝ Î»Ý³ó̳éÇ Ýß³Ý ¿ ¨ Ï'³Õ»ñëáõÇ Ù»ñ î¿ñÚÇëáõë øñÇëïáëÇ Ë³ãÇÝ :

γճݹ å³åÇ Ý³Ë³ å³ï -Ï»ñÁ êµ. ÜÇÏáÕ³Ûáë ѳÛñ³å»ïÝ¿, áñ Ù»ñÓ³õáñÇÝ ëÇñ»Éáõ ß³ Ñ» -Ï³Ý ûñÇÝ³Ï ¿:

ÈáÛë»ñÁ Ññ»ßï³ÏÝ»ñÁ ÏÁËáñÑñ¹³Ýß»Ý:

²Ù³ÝáñÇÝ ÏÁ ßÝáñѳõáñ»Ýù½Çñ³ñ ¨ µ³ñ»Ù³Õ óÝùÝ»ñ ÏÁÛÕ»Ýù: ²Ûë ·»Õ»óÇÏ ëáíáñáõÃÇõÝÁÏÁ ÑÇÙݳõáñáõÇ ³Ýáí, áñ îÇñáçªÚÇëáõë øñÇëïáëáí Ù¿Ï ï³ñÇ ¨ëÏ»³Ýù áõÝ»ó³Ýù »õ ²Ýáñ ßÝáñÑ -Ý»ñáí ³éÝáõ³½Ý Ù¿ÏÝ ³É Ï'³ÏÝϳ -É»Ýù:

øñÇëïáÝ»³ÛÇ Ñ³Ù³ñ Ï»³ÝùݲëïáõÍáÛ ÏáÕÙ¿ ßÝáñÑáõ³Í ٻͳ -·áÛÝ å³ñ·¨ ¿, áñÝ Ï'³ñ¹³ñ³óáõÇÇ ÷³éë ²ñ³ñãÇ Ï³ï³ñáõáÕ ·áñ -ÍáÕáõÃÇõÝÝ»ñáí, ÇëÏ ³Ûë ³éáõÙáí,³Ù»Ý³å³ñ½ áõÕÇÝ Ù»ñÓ³õáñÇÝϳïٳٵ ë¿ñÝ ¿:

²ÛëåÇëáí, øñÇëïáÝ»³ÛÇѳٳñ ï³ñ»ÙáõïÝ áõ ²Ù³ÝáñÁÑá·¨áñ ѳßáõ»ïáõû³Ý ³éÇà ¿`ùÝÝ»Éáõ ѳٳñ Çñ ³Ýó³Í ׳ݳ -å³ñÑÁ ¨ ³ñӳݳ·ñ»Éáõ Ó»éùµ» -ñáõÙÝ»ñÝ áõ Ó³ËáÕáõÙÝ»ñáõ å³ï -׳éÝ»ñÁ, ë³ Ï³ÛÝ µáÉáñ å³ñ³ -·³Ý»ñáõÝ ³É ùñÇëïáÝ»³Û ѳõ³ -ï³ó»³ÉÁ ³é ²ëïáõ³Í Çñ ³ÝÏ»ÕÍ·áÑáõݳÏáõÃÇõÝÁ å¿ïù ¿ ³ñ -ï³Û³Ûï¿: ²Ûë ѳݷ³Ù³ÝùÝ ³Ý -ѳïáí ã¿ ë³Ñٳݳ÷³Ïáõ³Í , ³ÛÉÏÁ ï³ñ³ÍáõÇ Ñ³Ù³ÛÝùÇ íñ³Û »õë:

èáõÙ³ÝÇáÛ Ð³Ûáó Ù»ñ îÇ -ñ³Ëݳ٠»ÙÝ Çõñ ѳõ³ï³õáñѳÛáñ¹ÇÝ»ñáí г۳ëï³Ý»³Ûó²é³ù» É³Ï³Ý Ø³Ûñ ºÏ»Õ»óõáÛ³Ýù³Ïï»ÉÇ Ù¿Ï Ù³ëÝÇÏÝ ¿ áõ³ß˳ñѳë÷Çõé гÛáõû³Ý` ³Ý -÷á˳ñÇÝ»ÉÇ Ù¿Ï Ñ³ ïáõ³ÍÁ:

î³ó¿ Å³Ù³Ý³Ï ³å³ß˳ñ»ÉáÛ ¨·áñÍ»ÉáÛ ½µ³ñÇë, áõÕÕ»ëó¿ ¨ ½³é³çÇϳÛÏ»³Ýë Ó»ñ ßÝáñÑûù êáõñµ Ðá·õáÛÝ ®

²Ø²ÜàðÆä²î¶²Ø

‚.aryunagyutoyun =` 8ƒ

712/2012

êÇñ»ÉÇ Ñ³õ³ï³ó»³ÉÝ»ñ,²Ûë ûñ»ñáõÝ, »ñµ ѳٳÛÝ

ùñÇëïáÝ»³Û ³ß˳ñÑÁ ³Ù³ -Ýáñ»³Û ¨ êáõñµ ÌÝݹ»³Ý ïû -ݳϳï³ñáõû³Ýó Ù¿ç ¿, Ù»ñÙ³Ûñ»ÝÇ Ð³Û³ëï³Ý»³Ûó ²é³ -ù» É³Ï³Ý êáõñµ ºÏ»Õ»óÇÝ ¨ë³ÝÙ³ëÝ ã¿ ³Ûë ÑdzݳÉÇ ïûݳ -ËÁÙ µáõÃÇõÝÝ»ñ¿Ý:

Ð³Û ÅáÕáõíáõñ¹Ý Ç Ð³Û³ë -ï³Ý, Û²ñó³Ë ¨ Ç ë÷Çõéë ³ß -˳ñÑÇÝ ³Ûëûñ ÏÁ Ýß¿ Ù³ñ ¹³ -ó»³É öñÏÇãÇÝ` سÝáõÏ ÚÇëáõ -ëÇÝ ÌÝݹ»³Ý ¨ ÙÏñïáõû³ÝïûÝÁ: îûÝ, ½áñë ѳٳӳÛÝ Ù»ñ»Ï»Õ»óõáÛ ûñ³óáÛóÇÝ ÏÁ ÏáãáõÇݳ¨ ²ëïáõ³Í³Û³ÛïÝáõÃÇõÝ: ÚÇ -ñ³õÇ, Ñ³Û »Ï»Õ»óõáÛ ëáõñµ Ñ³Û -ñ»ñÁ, áñù³Ý ×ßÙ³ñÇï ¨ ·Çï³ -ÏÇó Ï»ñåáí ϳñ»ó³Í »Ý ÁÝ Ï³ -É»É, Ù»½Ç ѳٳñ ³Ûë ß³ï ëå³ -ëáõ»ÉÇù ïûÝÁ, áñÁ Çõñ³ù³Ý -ãÇõñë ³Ù¿Ý ï³ñÇ Ù»Í Ûáõ½áõÙáíÏÁ ëå³ë¿, ù³Ý½Ç Ýáñ ï³ñáõ³Û¨ ëáõñµ ÍÝݹ»³Ý ³Ûë ûñ»ñáõÝ,Ù³ñ¹ÇÏ ÏÁ ó³ÝÏ³Ý ³é³õ»É µ³ -ñdzݳÉ, ³é³õ»É Ù³ùñáõÇÉ, ³é³õ»ÉÅåï³É ̈ áõñ³Ë³Ý³É, ÷áñÓ» ÉáíÙáéÝ³É ³Ù¿Ý ï»ë³Ï ¹Åáõ³ ñáõ -ÃÇõÝ, ³Ù¿Ý ï»ë³Ï ËݹÇñ ¨ ÙÇ -Ù»³Ýó ѳßïáõû³Ý Ó»éù Ù»Ï -Ý»Éáí, Çñ»Ýó ëÇñïÝ áõ Ñá·ÇÝ ÏÁµ³Ý³Ý سÝáõÏ ÚÇëáõëÇÝ Áݹ³é³ç:

²Ñ³, ÿ ÇÝãáõ êáõñµ ÌÝÁÝ -¹ »³Ý Ù»ñ ù³ñá½ÇÝ µÝ³µ³ÝÝÁÝïñ»óÇÝù Û³ïϳå¿ë Ýß»³ÉïáÕ»ñÁ, ÿ ³ãù»ñë ï»ë³Ý øáõ÷ñÏáõÃÇõÝÁ, ù³Ý½Ç Ù»ñ îÇñáçÚÇëáõëÇ øñÇëïáëÇ ÉáÛë Û³Ûï Ýáõ -û³Ùµ, Ù³ñ¹Ï³ÛÇÝ ó»ÕÁ ³Ï³ -ݳï»ë »Õ³õ î¿ñáõÝ³Ï³Ý Û³õÇ -ï»Ý³Ï³Ý ¨ ëñµ³ßáÕ ÷³éùÇÝ:²ëïáõ³Í Ù»½Ç Çñ ²ÝÓÁ ׳Ýã -óáõó, µ³ ó³Û³Ûï»ó, áñå¿ë½Ç

ï»ëÝ»Éáí ²Ýáñ ö³éùÁ É»óáõÇÝùÜáñ öñÏáõû³Ý ²õ»ïÇëáí: ÆÝã -ù³Ý ·»Õ»óÇÏ ¨ ÇÙ³ëï³õáñÏ»ñåáí ¿, áñ ëáõñµ ÌÝݹ»³ÝËáñÑáõñ¹Á` ²ëïáõ³Í³Û³Ûï Ýáõ -ÃÇõÝÁ ÏÁ Ý»ñϳۻ³óÝ¿ Ù»½Ç ³Õû -óë³ó í³ñ¹³å»ïÁ, Áë»Éáí.§àñ í³ëÝ Ù»ñ Ç ã³÷³õáñáõÃÇõÝ»ÏÇñ` ³Ýã³÷¹ ²ëïáõ³Í¦, §àí³Ý ã³÷»ÉÇ ²ëïáõ³Í, ̧ áõÝ Ù³ñ -¹³ó³ñ, ã³÷Ç Ù¿ç Ùï³ñ Ù³ñ¹ -ϳÛÇÝ ó»ÕÇÝ ÷ñÏáõû³ÝÝ ÇËݹÇñ¦: ÆÝãåÇëÇ ÑdzݳÉÇ Ù»Ï -ݳµ³ÝáõÃÇõÝ: ºñÏݳÛÇÝ î¿ñÁÇñ ³ñ³ ñ³ÍÝ»ñÁ ÷ñÏ»Éáõ §Ö³ -ݳå³ñÑÇݦ Æñ ÇëÏ ØdzÍÇÝàñ¹ÇÝ ÏÁ å³ñ·¨¿ Ù³ñ¹Ï³ÛÇÝã³÷³õáñáõû³Ý Ù¿ç ÙïÝ»Éáõ,áñáõÝ ÙÇçáó³õ ѳٳÛÝ Ù³ñ¹Ïáõ -ÃÇõÝÁ åÇïÇ ³åñ¿ñ ²Ýáñ ö³ -é³õáñ»³É Ý»ñϳÛáõÃÇõÝÁ, áñáí¨ åÇïÇ ëï³Ý³ñ ÷ñÏáõû³Ý ³ñ -ųݳݳÉáõ Ñݳñ³õáñáõÃÇõÝÁ:

²ÝϳëϳÍ, áã áù Ïñݳ۲ëïáõ³Í³å³ñ·¨ ÷ñÏáõû³ÝݳñųݳݳÉ, ³é³Ýó ÁÙµéÝ»Éáõ,áñ ÷ñ ϳ·áñÍáõÃÇõÝÝ áõÝÇ ÙdzÛÝÙ¿Ï ×³Ý³å³ñÑ, ³ÛÝ ¿ ³Ý¹³ -¹³ñ ÷³é³õáñáõÙÁ ́ ³ñÓñ»³ÉÇݨ ³Ý¹³¹³ñ ÙdzõáñáõÙÁ ²ÝáñÑ»ï. §ºë Ðûñë Ù¿ç »Ù ¨ ¹áõù ÇÙÙ¿çë¦ Ï’Áë¿ Ù»ñ î¿ñÁ` øñÇëïáë:àõëïÇ, Ù³ñ¹áõÝ ÷ñÏáõÃÇõÝÁ ÏÁå³ÛٳݳõáñáõÇ ²ëïáõÍáÛ ö³é -ùÇÝ Û³ñ³ï¨áõû³Ùµ Ù»ñ Ï»³Ý -ù¿Ý Ý»ñë, áñáíÑ»ï¨ ºñÏݳÛÇÝö³éùÇÝ µ³ó³Ï³ÛáõÃÇõÝ ÏÁÝ߳ݳϿ ã³ñÇÝ Çß Ë³ÝáõÃÇõÝÁ,Ïáñáõëï, ѳٳï³ñ³Í ³ÛÉ³ë» -ñáõ³ ÍáõÃÇõÝ ¨ í»ñ ç³å¿ë` Ù³Ñ:²ÛÝ ÇÝã, ùñÇëïáÝ»³ÛÇÝ Ï»³ÝùÁÏÁ ÷³é³õáñáõÇ øñÇëïáëÇöñϳñ³ñ Ý»ñϳÛáõû³Ùµ:

êáõñµ ÌÝݹ»³Ýù³ñá½ 2013Ã.

§îºêÆÜ ²âø ÆØ ¼öðÎàôÂÆôÜ øধÆØ ²âøºðê îºê²Ü øàô öðÎàôÂÆôÜÀ¦

(êÕÙ.´, 13)

‚.aryunagyutoyun =` 8ƒ

8 12/2012

²ÝóÝáÕ ï³ñÇݪ 2012-Á èáõ ٳݳѳÛáõû³Ýѳٳñ Û³ï Ï³Ý ßáõ»ó³õ ³ÛÝ µ³Ýáí, áñ áÕçгÛáõû³Ý Ñ»ï Ù»Í ßáõùáí ïû Ý»óÇÝù Ð³Û Ï»³ÝùÇѳٳñ ßñç³ ¹³ñÓ³ÛÇÝ ïå³·ñáõû³Ý 500-³Ù»³ÛÛᵻɻ³ÝÁ ¨ г×ϳï³ñÇ ì³ÝùÇ êáõñµ ²ë ïáõ³ -ͳÍÇÝ ºÏ» Õ»óõáÛ 500-³Ù»³Û ï³ñ»¹³ñÓÁ, áñÝ ÇñÝ»ñϳÛáõû³Ùµ å³ïáõ»ó Ü.ê.ú.î.î. ¶³ñ»·ÇÝ ´.ì»Ñ³ ÷³é Ð³Û ñ³å»ïÁ, ÇëÏ å»ñ×áõ û³Ùµ ³Ýݳ -˳¹¿å ³Ûë ïûݳ ϳï³ñáõÃÇõÝÝ ³Ù¿Ýáõñ ٻͳñÓ³·³Ý· áõÝ»ó³õ:

г×ϳï³ñÇ ì³ÝùÇ êáõñµ ²ëïáõ³Í³ÍÇݺϻջóõáÛ Ûᵻɻ³ Ý³Ï³Ý ïûݳËÙµáõÃÇõÝÁ ɳõ³ -·áÛÝë ÷³ëï»ó èáõٳݳ ѳÛáõ û³Ý ïáÏáõÝ »ñÇï³ -ë³ ñ ¹³Ï³Ý Ý»ñáõÅÝ: ²Ûë ³ÝÝÏáõÝ Ýáñ ë»ñáõÝ ¹Á Çñáõë»ñáõÝ Ï'³éÝ¿ Ù»ñ µ³ ñ»ÙÇï ݳËÝ»³ó ºÏ»Õ» -ó³ë¿ñ áõ ²½·³Ýáõ¿ñ ·áñÍáõÝ¿áõÃÇõÝÁ »õ Ù³ ï³Õë»ñáõݹÁ Çñ ³ÙµáÕ ç³ Ýáõ¿ñ ͳé³ÛáõÃÇõÝÁ åÇïǵ»ñ¿ Ï»ñï»Éáõ ÷³ÛÉáõÝ ³å³·³Û ÙÁ èáõٳݳѳÛÏ»³ÝùÇ Ñ³Ù³ñ:

Ø»ñ ë³Ï³õ³ÃÇõ, µ³Ûó áã »ñµ»ù ³Ý½ûñ áõïϳñ, ·³ÕáõÃÇ í³Õáõ³Ý ûñÁ èáõÙ³Ý³Ñ³Û »ñÇ ï³ - ë³ñ ¹áõÃÇõÝÝ ¿, áõëïÇ Ù»ñ ³ÝÙÇç³Ï³Ý å³ñï³õá -ñáõÃÇõÝÁ å¿ïù ¿ ¹³ñÓÝ»Ýù ³Û¹ »ñÇï³ ë³ñ¹áõÃÇõÝÁËݳÙùÇ áõ Ñá·³ ï³ñáõû³Ùµ ¹³ëïdzñ³Ï»Éáõ ²½ -·³ÛÇÝ áõ ºÏ»Õ»ó³ë¿ñ á·Çáí áñá íÑ»ï»õ ³ÝáÝù »õÙ»Ýù å³ ï³ë Ë³Ý å¿ïù ¿ ï³Ýù ²ëïáõÍáÛ »õ гÛáóä³ïÙáõû³ÝÁ:

²ëïáõÍáÛ ¨ Ù»ñ ËÕ×Ç ³é³ç å³ï³ë˳ ݳ -ïáõáõÃÇõÝ ÏÁ Ïñ»Ýù ²ëïáõ³Í³Ñ³×áÛ ë»ñáõݹ ݳ -˳å³ïñ³ëï»Éáõ, áñå»ë½Ç §Æñ ѽûñ Ò»éùÇ ï³ÏËáݳñÑ»Éáí ¨ ųٳݳÏÇÝ Æñ ßÝáñÑáí µ³ñÓñ³ -ݳÉáí¦ ¥² ä»ï. º- 6¤ ³Û¹ ë»ñáõÝ¹Ý ³ñųÝÇ ½³õ³ÏÁÁÉÉ³Û Ù»ñ سÛñ ºÏ»Õ»óõáÛ áõ èáõٳݳѳÛáõû³ÝÛ³õ»ñų ϳÝáõû³ÝÁ: ºñÏݳïáõñ ÖßÙ³ñïáõÃÇõÝ -Ý»ñáí áõ ²½·³ÛÇÝ ³Ý³Ýó ²ñÅ¿ùÝ»ñáí ³é³çÝáñ ¹áõáÕ»ñÇ ï³ë³ñ¹Ý ¿, áñ åÇïÇ å³ÝͳóÝáÕ ÝáõÇ ñ»³ÉÁ¹³éÝ³Û Ù»ñ êáõñµ гõ³ïùÇ áõ гÛáõû³Ý à·ÇÝ:

Üáñ î³ñáõ³Û »õ êáõñµ ÌÝݹ»³Ý Ññ³ß³·áñÍÊáñÑáõñ¹Á Ññ³õ¿ñ ÙÁÝ ¿ áõÕÕáõ³Í ѳٳÛÝ ï³ -é³å³ÝùÇ ßÕóݻñáõÝ Ù¿ç ã³ñã³ñáõáÕ ³ß˳ñÑÇÝ áõÙ³ñ¹Ïáõû³ÝÁ áñù³Ý ϳñÇù áõÝÇ ³ëïáõ³Í³ÛÇÝÝ»ñϳÛáõû³Ý áñ Ñá·»õáñ Ù»Í óÝÍáõÃÇõÝ ÏÁ å³ï -×³é¿ »õ Û³ïϳå¿ë Ù»ñ ó»Õ³ëå³Ý ë³Ï³ÛÝ Û³ -ñáõÃÇõÝ ³éÝáÕ Ñ³Û ÅáÕáíáõñ¹ÇÝ, í»ñ³Ýáñá·»Éáõѳٳñ Ù»ñ ݳËÝ»³ó ѳõ³ïùÁ, ³å³·³Û³ï»ëÇÉÛáÛëÁ áõ ùñÇëïáë³õ³Ý¹ ë¿ñÁ Ýϳïٳٵ Ù»ñ ÝÙ³ÝÇݪسñ¹áõÝ »õ ïÇ»½»ñ³ëï»ÕÍ ³ß˳ñÑÇÝ:

سñ¹³ë¿ñÝ ²ëïáõ³Í ³Ûë Üáñ î³ñáõ³Û Ù¿ç,Ù»½ û·Ý³Ï³Ý ÁÉÉ³Û áõ ³ñ¹Çõݳõáñ¿ Ù»ñ ѳٻëïç³Ýù»ñÝ Ç å³ÛͳéáõÃÇõÝ Ø³Ûñ ²Ãáé êáõñµ ¾ç ÙÇ³Í -ÝÇ ¨ Ç µ³ñûñáõÃÇõÝ Ù»ñ µ³ÕÓ³ÉÇ Ð³Ûñ»Ý»³ó Ç Ð³ -Û³ëï³Ý, Ç èáõÙ³Ýdz »õ Û²ñó³Ë ²ß˳ñѳó: ²Ù¿Ý:

ÞÝáñѳõáñ Üáñ î³ñÇ »õ êáõñµ ÌÝáõݹ:î. î³Ã¨õ ºåë. Ú³ÏáµÛ³Ý

êÇñ»ÉÇ Ñ³õ³ï³ó»³ÉÝ»ñ,î»ë»’ù ³Ûëûñ ³ß˳ñÑÇë µáÉáñ ³ÝÏÇõÝ -

Ý»ñáõÝ ÇÝãåÇëÇ ³Ûɳë¿ñáõ³Íáõû³Ý ³ëïÇ׳Ý,ÇÝãåÇëÇ µ³ñáÛ³½ñÏáõÃÇõÝ, ÇÝãåÇëÇ ³Ýµ³ñáÛ»ñ¨áÛÃÝ»ñ, áñáÝù Ïáõ ·³Ý ÙÇÙdzÛÝ Ñ»é³óÝ»ÉáõÙ»½Ç ³ÛÝ ö³éù¿Ý, ½áñë ½Ù»½ Ï»³Ýù ÏÁ å³ñ·¨¿:â³ñÁ ¨ ³Ýáñ ·áñͳÏÇóÝ»ñÝ ³Ûëûñ ³é³õ»É ù³Ý»ñµ»ù, Ù»Í ç³Ýù»ñ ÏÁ ó÷»Ý Ñ» é³óÝ»Éáõ Ù»½Ç,Ïáñëï»³Ý Ù³ïÝ»Éáõ áÕç Ù³ñ¹ÏáõÃÇõÝÁ: ²Ûëï»Õ¿, áñ Ù»Ýù å³ñïÇÝù ³ñÃáõÝ ÙݳÉ, ³Ùáõñ ÙݳÉ,³Ý³ÛɳÛÉ ÙݳÉ, áñå¿ë½Ç Û³ÝϳñÍ ãÇÛݳÝù ã³ñÇÝ˳µ¿áõû³Ýó ÍáõÕ³ÏÁ, Ù³ëݳõáñ³å¿ë, Ù»Ýùå³ñ ï³õáñ »Ýù Ù»ñ ½³õ³ÏÝ»ñÝ áõ »ñ»Ë³Ý»ñÁÑ»éáõ å³Ñ»É ÝÙ³Ý ³Ýµ³ñáÛ ¨ ²ëïáõ³Í³Ù»ñÅ»ñ¨áÛÃÝ»ñ¿: ä³ñ ï³õáñ »Ýù áõßÇáõßáí Ñ»ï¨ÇÉ Ù»ñ½³õ³Ï³ó ¹³ë ïdzñ³Ïáõû³Ý ·áñÍÇÝ, ³ÝáÝóÙßï³å¿ë ÙûïÇÏ å³Ñ»Éáí Ù»ñ ѳÛñ»ñáõÝ ³õ³Ý -¹áõû³Ýó ¨ Ñ³õ³ïùÇÝ, áñáÝó ׳ݳå³ñÑÁ ³Ý -ϳëÏ³Í Ð³Û³ëï³Ý»³Ûó Ù»ñ Ù³Ûñ»ÝÇ »Ï»Õ»óÇÝ¿, áñÝ ³ñ¹»Ý »ñÏáõ ѳ½³ñ ï³ñÇ ß³ñáõÝ³Ï ÏÁå³Ñ¿ Ù»ñ ÅáÕáíáõñ¹Á øñÇëïáëÇ Ï»Ý¹³Ý³ñ³ñö³éùÇÝ Ù¿ç, ù³ç ·ÇïݳÉáí, áñ ѳÛáõÝ ·áÛ³ï¨áõ -ÙÁ ³é³Ýó øñÇëïáëÇ ÉáÛë ѳõ³ïùÇÝ ³ÝÑݳñ ¿,íÏ³Ý Ù»ñ ÅáÕáíáõñ¹ÇÝ ¹³ñ³õáñ Û³ÕÃ³Ï³Ý ×³ -ݳå³ñÑÁ, áñáõÝ Ù»Í³·áÛÝ Ã³·Ý áõ åë³ÏÝ ¿ùñÇëïáÝ¿³Ï³Ý Ù»ñ ëáõñµ ¨ ÝáõÇñ³Ï³Ý ѳ õ³ï -ùÁ: ìëï³Ñ »Õ»ù, áñ Ù»ñ µáÉáñ Û³ÕóݳÏÝ»ñÝ áõÝáõ³ ×áõÙÝ»ñÁ, Ù»ñ µáÉáñ Û³çáÕáõÃÇõÝÝ»ñÝ áõÓ»éùµ»ñáõÙÝ»ñÁ ³ñ¹ÇõÝù »Ý ³ÛÝ Ù»Í Ñ³õ³ïùÇÝ ̈³Ýë³Ï³ñÏ íëï³Ñáõû³Ý, ½áñë áõÝÇ Ñ³Û ÅáÕá -íáõñ¹Á Çñ îÇñáç ѳݹ»å. §Æ ù»½, î¿ñ, Ûáõë³ó³Û,ÙÇ ³Ù³ã»óÇó Û³õÇﻳݦ:

êÇñ»ÉÇ Ñ³õ³ï³õáñ ½³õ³ÏÝ»ñ,àõëïÇ êáõñµ ÌÝݹ»³Ý ³Ûë ³é³õûïáõÝ, ³Ûë

ÝáõÇñ³Ï³Ý å³ÑáõÝ Ù»Ýù Ù»ñ ³ÕûÃùÁ ÏÁ µ³ñÓ -ñ³óÝ»Ýù ³é öñÏÇãÁ Ù»ñ سÝáõÏ, ³Ûɨ ÍáõÝÏÇ·³Éáí ²Ýáñ Ù³ùñ³Ù³ùáõñ ˳ÝÓ³ñáõñÇÝ ³éç¨ÏÁ ѳÛó»Ýù, áñ Ù»ñ ÅáÕáíáõñ¹Á Û³ñûñ¿Ý å³Ñ¿ ÇñÛ³õÇï»Ý³Ï³Ý ÷³éùÇÝ Ù¿ç, ³Ûɨ å³ñ·¨¿ Ù»ñÑ³Û ñ»ÝÇùÇÝ ºñÏݳÛÇÝ ³ÝÛ³Õà ˳ճÕáõÃÇõÝ, ³Ý -˳÷³Ý Û³é³ çÁÝ Ã³óáõÃÇõÝ ̈ ³Ý³Û ɳÛÉ Ñ³õ³ïù:ÂáÕ êáõñµ ÌÝݹ»³Ý ²õ»ïÇëÁ ³Ùñ³·ñáõÇ Ù»ñÑá·ÇÝ»ñ¿Ý Ý»ñë, áñå¿ë ·ñ³õ³Ï³Ý Ñ³Û ÅáÕá -íáõñ¹Ç Û³ñ³ÙݳÛáõû³Ý ¨ µáÉáñ ³½ÝÇõ ¨ ÝáõÇ -ñ³Ï³Ý ÇÕÓ»ñáõ Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý:

ÂáÕ ºñÏݳÛÇÝ î¿ñÁ ³é³ï µ³ñÇùÝ»ñáí ¨Û³çá Õáõ ÃÇõÝÝ»ñáí åë³Ï¿ µáÉáñÇë ÛáÛë»ñÝ áõëå³ëáõÙÝ»ñÁ, ½ûñ³óÝ»Éáí ¨ ³Ùñ³óÝ»Éáí Ù»ñسÛñ гÛñ»ÝÇùÁ г۳ëï³Ý, ³Ýë³ë³Ý å³Ñ»ÉáíѳÛáó Ñá·¨áñ ÍÝݹ³í³Ûñ سÛñ ²Ãáé êáõñµ¾çÙdzÍÇÝÁ, ³Ûɨ Ë³Õ³Õ ̈ ³å³Ñáí å³Ñ¿ éáõÙÇÝ»ñÏÇñÝ áõ ÅáÕáíáõñ¹Á:

ÞÝáñѳõáñ Üáñ î³ñÇ ¨ êáõñµ ÌÝáõݹøñÇëïáë Ìݳõ ¨ Û³ÛïÝ»ó³õ

Ò»½Ç Ù»½Ç Ù»Í ²õ»ïÇëúñÑÝ»³É Û³ÛïÝáõÃÇõÝÝ øñÇëïáëÇ

î. î³Ã»õ ºåë. Ú³Ïáµ»³Ý èáõÙ³ÝÇáÛ Ð³Ûáó »ÙÇ ²é³çÝáñ¹

‚.aryunagyutoyun 6 =`enƒ ‚.aryunagyutoyun 7 =`enƒ

12/2012 9

ԵՐԵՎԱՆ, 18 ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ:Ռումինիայի Օրադեա քաղաքում դեկտեմբերի17-ին կյանքից հեռացել է ռումինահայ նշանավորնկարիչ Միկլոշ Յակոբովիչը: Այս մասին հայտնումէ «Արմենպրես»-ի Ռումինիայի թղթակիցը:

Նկարիչը ծնվել է 1936թ. օգոստոսի 9-ինԿլուժ-Նապոկա քաղաքում: Տրանսիլվանիայի հինհայերի շառավիղներից էր: Ավարտել է Թըրգու-Մուրեշի, այնուհետեւ Կլուժի Գեղարվեստի դպրոց -ները: Առաջին անհատական ցուցահանդեսը բա -ցել է 1965թ.: Բազմիցս ցուցադրվել է Ռումի նիայումեւ Հունգարիայում, ինչպես նաեւ Գերմանիայում,Իտալիայում, Հոլանդիայում, Լեհաստանում, Սլո -վակիայում, Շվեյցարիայում եւ Չինաստանում:

Յակոբովիչի ինքնության եւ ստեղծագործու -թյունների մեջ նշանակալի տեղ էր զբաղեցնումհայկական արմատները եւ թեմաները: Նա հատիկառ հատիկ հավաքում էր Տրանսիլվանիայումառկա հայկական հիշատակները, վերականգնումԳեռլայի/Արմենոպոլիս եւ Դումբրըվենի հայ կա -թոլիկ եկեղեցիներում պահպանվող բազմաթիվարժեքավոր սրբապատկերներ: 1990-ական թվա -կաններին Յակոբովիչն այցելել է Հայաստան, եղելնաեւ Ղարաբաղում, որի խրոխտ բնակիչներն ուլեռնային պատկերները խոր տպավորություն ենթողել նրա վրա:

Վերջին տարիներին Յակոբովիչը փափա գումէր ցուցադրվել Հայաստանում եւ ՀՀ մշակույթինախարարության հետ պայմանավորվածություն

էր ձեռք բերվել այս տարի հոկտեմբերին նրաանհատական ցուցահանդեսը բացել ԵրեւանիԺամանակակից արվեստի թանգարանում, սակայնվրա հասած ծանր հիվանդության պատճառով այնհետաձգվել էր:

Հայաստանի անկախության 20-ամյակի կա -պակցությամբ Միկլոշ Յակոբովիչը պարգե -վատրվել էր ՀՀ սփյուռքի նախարարության «ԱրշիլԳորկի» մեդալով:

Կյանքից հեռացել է ռումինահայ նկարիչ Միկլոշ Յակոբովիչը

Արամ Ֆրենկյանի «Հոմերոսյան աշխարհ» գիրքին շնորհանդեսը Հայ Մշակույթի Կեդրոնը

Չորեքշաբթի, 10 հոկտեմբերին

Արմենեասքը փողոցի թիվ 13 Հայ

Մշակույթի Կեդրոնը շնորհանդեսը կա -

տարվեցավ Արամ Ֆրենկյանին «Հոմե -

րոսյան աշխարհ» գիրքին լույս տեսած

Հերալտ հրատարակչության կողմե “Co -gito” հավաքածոյի շրջանակին մեջ:

Հանդիպումը կազմակերպված

էր Հերալտ հրատարակչության և

Ռումանիո Հայոց Միության կողմե:Այս հիանալի երեկոն վարեց գրող

Պետրոս Խորասանճյան: Երեկոյին խոսք

առին նաև հրավիրյալներ՝ համալսա -

րանի պատմության ֆաքուլթետի տոք -

թոր, փրոֆեսոր Անտրեյ Փիփփիտի,հարավ-արևելյան Եվրոպայի ուսում -

նա սիրություններու ինսթիտուտի տնօ -

րեն Նիքոլաե-Շերպան Թանաշոքա,գրականության ֆաքուլթետի տեքան

Լիվիու Ֆրանկա, Գրողներու Միու -

թյան փոխնախագահ, ՌՀՄ նախագահ

Վարուժան Ոսկանյան, Հերալտ հրա -

տարակչության տնօրեն Աուրելիան

Սքրիմա: Կարդացվեցավ նույնպես ակա -

դեմիկոս, փրոֆեսոր Մարքուսի կողմե

տեքստ մը, ինչպես նաև փրոֆեսոր

Ֆրենկյանի վերաբերյալ Հ- Ճ. Սիրու -

նիի կողմե հրատարակված նյութե

հատված մը՝ տպագրված «Էջմիածին»հանդեսի մեջ 1965 թ.-ին (տեքստը

ղրկված Նյու-Յորքեն սիրալիրությամբ

Էդվարդ Ժամկոչյանի):

1112/2012

Արամ Ֆրենկյանն ալ կորսն ցու -

ցինք, մեկը ևս մեր մտքի մարդոց արժե -

քավոր այն խումբեն, որ իր աչքերը բա -

ցավ ռումեն երկնքի տակ, և իր բովան դակ

կյանքը ի սպաս դրավ զինք հյուրըն կա -

լող հողին:Ան ծնած էր 1898-ին Կոնստան -

ցայի մեջ, իսկ իր ծնողները կեսարացի

էին: Չտրվեցավ իրեն հայեցի լուրջ կրթու -

թյուն մը ստանալ այն օրվան պայման -

ներուն տակ, ու հետագային ալ օտար

միջավայրի մեջ էր, որ հասակ նետեց –ճակատագիր, որ օտար հողերու վրա նետ -

ված հայ սերմերին շատերունն եղավ:Արամ Ֆրենկյան իր նախնական

ուսումը ստացավ Կոնստանցայի գերմա -

նա կան դպրոցը, ու զայն շարունակեց

ապա Բուքրեշ, Լիչեուլ Լազարի մեջ:Անկե անցավ Չերնեուց, գրականության

և փիլիսոփայության ֆակուլտեն, զոր

ավարտեց 1926-ին:Իր բարձրագույն կրթությունը ան

հետո շարունակեց Փարիզ, Սորբոնի մեջ,1926-1929 տարիներուն, հետևելով

Ecole des hautes études-ի և Ecolenormale supérieure-ի դասընթացքնե -

րուն, ուր իբր պրոֆեսոր ունեցած էր

օրվան մեծագույն հեղինակությունները,որպիսիներն էին Լեոն Ռոբին, Էմիլ

Բրեհիե, Էմիլ Բուրգե, Մասոն Ուրսել,Ալֆրեդ Ֆուշե և Լուի Ֆինո:

Հետևած էր փիլիփոսայության, իմասնավորաբար հելլենականի: Ռումա -

նիա վերադարձեն ետք էր, որ 1931-ին,

ստացավ փիլիսոփայության դոկտորի

տիտղոս և նվիրվեցավ մանկավարժական

ու գիտական գործունեության, իսկ

1937-ին արդեն առընթերական (ասիս -

տենտ) էր Չերնեուցի համալասարանին

գրականության և փիլիսոփայության

ֆա կուլտեին մեջ՝ հույն լեզվի և գրա -

կանության ամբիոնին առընթեր: Նույն

պաշտոնով Բուքրեշ փոխադրված 1940-ին, հինգ տարի հետո, 1945-ին, վերջնա -

կանապես կոնֆերանսիե կանվանվեր

հույն լեզվի և գրականության, ինչպես

և հելլենական փիլիսոփայության և

գիտությանց՝ Բուքրեշի գրականության

և փիլիսոփայության ֆակուլտեին մեջ,ավելի հետո ստանալու համար պրո -

ֆեսորի կոչւմ:Պրոֆ. Արամ ֆրենկյան տեղյակ

էր եվրոպական բազմաթիվ լեզուներու:Ան հավասարապես կգրեր ռումաներեն,ֆրանսերեն և գերմաներեն. ծանոթ էր

նաև անգլերենի և իտալերենի ու կխոսեր

հայերեն և թուրքերեն ալ: Բայց հունա -

րենն էր իր նախասիրածը բոլոր այդ

լեզուներեն, ինչպես որ հելլենական

ուսու մները պիտի կազմեին իր գիտական

մտահոգությանց դաշտը: Իսկ հելլե նա -

կան ուսումներեն հույն փիլիսոփա յու -

թյունն էր, որ զայն պիտի առինքներ

առավելապես, թեև հետագային պիտի շա -

հագրգռվեր նաև մաթեմատիկայով՝ իր

պրպտումները մխրճելով այդ մարզեն ալ

ներս:Հելլենական ուսմանց նվիրված

իր առաջին երկը, որ 1932-ին տպված է,փորձ մըն է Պղատոնի և Արիստոտելի

էսթետիկան ուսումնասիրելու1: Այդ երկով

է, որ ան մուտք գործեց հել լե նա բաննե -

րու շարքը, ուր տակավ հեղինակություն

մը պիտի դառնար: Իր հետագա պրպտում -

ները ան նվիրեց նախասոկրատյան փիլի -

սոփայության ուսումնասիրությանց և

այդ մասին լույս ընծայեց երկու աշ խա -

տություններ, 1933-ին2 և 1937-ին3:Բաղդատական փիլիսոփայության փոր -

ձեր էին այս աշխատությունները, որոնք

պիտի գային իր անունը այլևս նվիրա -

գործելու այս բնագավառին մեջ:Արամ Ֆրենկյան Հոմերոսի հետ

կապված նյութեր ձեռք առավ հետո,1934-ին4 և 1935-ին5 տպագրության

հանձնելով երկու ուրիշ գործեր, որոնք

արձագանք պիտի գտնեին դասական

գրականության նվիրված մամուլին մեջ

և պիտի արժանանային ֆրանսացի և

իտալացի երկու գիտնականներու՝ Ժոզեֆ

Սուիլհեի և Մ. Ֆ. Ցիակկայի բացառիկ

գնահատանքին, անգամ մը ևս շեշտելով

անոր հեղինակությունը հելլենական

ուսմանց մեջ:Այդ աշխատանքներուն պիտի հա -

ջոր դեին նաև ուրիշներ՝ հելլեն միտքը

պրպտելու համար ուրիշ մարզերու վրա

ևս: Այդ կարգի աշխատանքներ ան նվի -

րեց հունական իրապաշտության6, Պար -

մենիդի7, Եվկլիդեսի8, Պղատոնի9, Պար -

մենիդի և Պլոտինի10,հին հունական

աստվածներու նախանձին11, «Որդի

Մար դոյ» բացատրության12, ինչպես և

Սոկ րատի13, աշխատանքներ, որոնց մեջ

հմտությունն ու գիտական խղճմտու թյու -

նը կընթանային համընթաց:Արդի փիլիսոփայության հետ կապ -

ված հարցեր ևս շահագրգռեցին զայն

միևնույն ժամանակ, որպիսիներն էին

Ֆրոյդի14 և Բերգսոնի15 տեսությունները

Հ. Ճ. Սիրունի

Պրոֆ.-Դոկտոր

Արամ Մ. Ֆրենկյան(1898 – 1964)

12 12/2012

և հարաբերական տիեզերածնությունը16:Հելլենական մտքով որևէ զբաղող

չէր կրնար իր պրպտումները չտարածել

նաև հունական աշխարհեն դուրս, զննե -

լու առթիվ այդ մտքին առնչությունը նաև

ուրիշ ժողովուրդներու մտածման հետ:Ֆրենկյան իր ուսումնասիրությանց

դաշտին մեջ մտցուց առաջին հերթին

Եգիպտոսը իր փիլիսոփայական ըմբռնում -

ներով, մտահոգություն, որ զինք պիտի

մղեր ծանոթանալու եգիպտական լեզվին

ալ: Այս առթիվ էր, որ ան ուզեց սկիզբը

դնել ուսումնասիրությանց շարքի մը՝

պրպտելու համար Արևելքի ազդեցու -

թյունը եվրոպական մտքին մեջ ծագում

առնող ենթակայական իդեալիզմի վրա և

այս շարքեն իր աշխատությունը Մեմ -

փիսի աստվածաբանական վարդապե -

տության մասին17:Պրոֆ. Ֆրենկյան կանգ չառավ

Եգիպտոսի մեջ: Հելլենական միտքը

զայն կտաներ ավելի հեռուները: Ան

սկսավ պարապիլ հելլեն, իրանական և

հնդիկ մտածմանց փոխադարձ կապե -

րով18: Այդ առթիվ էր, որ ան զննեց

հունական սկեպտիկությունն ու իր կապը

հնդկական փիլիսոփայության հետ19,«քունի տեսությունը» ըստ Ուպանիշացի

և Յոդայի20, Հովհաննու Հայտնության մեջ

«երկրորդ մահը» և Պունուր մր տիուն21:Հունական և հնդկական փիլիսոփայու -

թյան կապերուն մասին Ֆրենկյան

ելույթ ունեցավ նաև դասախոսությանց

և զեկուցումներու մեջ:Հնդկաստանեն դառնալով Մեր -

ձա վոր Արևելք, ուր հելլենական միտքը

ավելի խոր թափանցած էր, Ֆրենկյան

զննեց Գիլգամեշի դյուցազներգության

կապը հույն ստեղծագործությանց հետ,այդ դյուցազներգությամբ զբաղելով

երկիցս, 1960-ին22 և 1962-ին23:Արևելքի մեջ հելլեն ազդեցու -

թյուններ որոնած ատեն՝ Ֆրենկյան

չլքեց սակայն մայր հողը, այսինքն Ելլա -

դան իր հարազատ մտածողներով: Ան

1951-ին թարգմանաբար հրատարակեր

էր հատընտիր էջեր Արիստոոտելեն:Ավելի հետո ան պրպտեց Եվրիպիդեսի

ըմբռնումը աստվածներու մասին24 և

մարդկային տառապանքի ըմբռնումը Սո -

փոկլեսի ողբերգությանց մեջ25, զբաղե -

լով միևնույն ատեն գաղափարանիշերով

և որոշիչներով26, և լույս ընծայելով

հույն գրականության պատմության դա -

սական շրջանի մասին իր դասընթացքը27:Երկար տարիներու իր ուսում նա -

սիրությանց առարկա ըրած էր նույնպես

Գ դարու (մ.թ.) հույն փիլիսոփա Դիո -

գինես Լաերտիուսի տասնահատորյա

երկը մեծ փիլիսոփաներու կյանքին վար -

դապետությանց մասին և բացի նույն

փիլիսոփային վրա հակիրճ աշխատու -

թենե մը28, վերջերս գրեց նաև ներածա -

կան ուսումնասիրություն մը անոր այդ

պատկառելի աշխատության ռումաներեն

թարգմանության սկիզբը29:Չենք կրնար չհիշել նույնպես իր

ուսումնասիրությունները մաթեմատի -

կայի հետ կապված հարցերու մասին՝

անոնց սերտ առնչությանը պատճառով

բուն փիլիսոփայության հետ: Այդ մար -

զին վրա ևս Ֆրենկյան երեք հրատարա -

կություններ ունի:Մաթեմատիկայի նվիրված իր եր -

կերուն մեջ կարևորագույնն է իր ուսում -

նասիրությունը սումերո-ակկադյան, եգիպ -

տական և հունական մաթեմատիկոս -

ներու մասին, ուսումնասիրություն, զոր

ֆրանսերեն լույս ընծայեց երեք մա սե -

րով30 և որ իր ռումաներեն հրատա -

րակությունն ալ ունեցավ:Ֆրենկյան պարապեցավ նաև

հունական տեքստերու թարգմանու թյամբ:Իրն են, օրինակ, պրոֆ. Յոն Բանուի

հույն մատէրիալիստներու նվիրված եր -

կին31 և պրոֆ. Քուլիանի՝ Արիստոտելի

մասին ուսումնասիրության32 մեջ ներ -

մուծված տեքստերու թարգմանություն -

ները: Ավելորդ է ըսել, թե հունական

տեքստերե թարգմանություններ ունի նաև

իր զանազան ուսումնասիրությանց մեջ:Պրոֆ. Ֆրենկյան փնտռված աշ -

խատակից մը եղավ հելլենաբա նու -

թյամբ, փիլիսոփայությամբ և Արևելքով

զբաղող բազմաթիվ հանդեսներու համար:Բացի Ռումանիո մեջ լույս տեսնող պար -

բերականներե, որպիսիներն էին Չեր -

նեուց տպվող կարգ մը հանդեսներ,ինչպես „Glasul Bucovinei”, „FătFrumos”, „Buletinul facultăţii deŞtiinţe” և „Codrul Cosminului”,որոնց կաշխատակցեր Չերնեուց գտն ված

ատեն և Բուքրեշ հաստատվելե հետո իր

աշխատակցած մայրաքաղաքի մասնա գի -

տական պարբերականները, ինչպես „Re -vue des études indoeuropéénnzs”,„Revista clasică”, „Studia et actaorientala”, „Studii de literaturauni versală”, „Limba română”, անոր

աշխատակցությունը փնտռեցին նաև իտա -

լական „Maia”, „Helikon”, ինչպես

նաև „Acta logica” հանդեսները:Արամ Ֆրենկյան իր աշխատու -

թյան սեղանին թողուց՝ երբ դեռ այնքան

թարմ էր մտքով և ստեղծագործելու իր

տրամադրությամբ: Իր դարակներուն մեջ

հերթի կսպասեին արդեն ավարտած այն -

քան գործեր և շատ ուրիշներ, որոնք մշակ -

վելու վրա էին դեռ:Իր ավարտած երկերեն ոմանք

ծավալուն մենագրություններ են, ինչ -

պես „Heracleitos din Efesos”, „Sex -tus Empiricus”, „Plotin et l’Orient”,L’enseignement oral dans L’écolede Plotin”, „Les doxographies etles fragments des Uilésiens”, „Isto -ria logicei”, „Filosofia greacă însec. VI în. e.n.”.

* * *

ԱրամՖրենկյանմեկն եղավԱրևել -

քով զբաղող այն խումբ մը մտավո րա -

կաններեն, որոնք 1957-ին նախաձեռ -

նեցին արևելյան ճյուղի մը կազմու -

թյունը պատմական և բանասիրական

ուսումնասիրությանց ընկերության կողքին:Մաս կկազմեր, այդ թվականեն ի վեր,նույն ճյուղին վարիչ կոմիտեին, ինչպես

և „Studia et acta”-ի խմբագրական

մարմնին և իր դասախոսություններով ու

հոդվածներով իր մասնակցությունը կբե -

1312/2012

րեր ըլլա՛ մեր հրապարակային նիստե -

րուն, ըլլա՛ մեր տարեգիրքին:Բայց ինչ որ կուզեի այստեղ նշել,

այն հեղինակությունն էր, զոր իր անունը

կբերեր ռումեն արևելագետներու սույն

խմբակցության: Ես մոտեն գիտեմ, որ

խմբակցության կազմության առթիվ ռումեն

գիտական բարձրագույն շրջանակներու

ցույց տված բարյացակամության մեջ

մեծ դեր կատարեց իր ներկայությունը

հիմնադիրներու շարքին, ներկայություն,որ կոչված էր վարկ ապահովելու մեզ ոչ

միայն երկրին մեջ, այլ նաև հաչս ար -

տասահմանի, ուր իր ուսումնա սիրու թյուն -

ներով ծանոթ անուն մըն էր ինքը վա ղուց:Մեր խմբակցությունը ենթաճյու -

ղերու վերածված ատեն, իրեն բաժին

ինկավ այն անձնակազմը, որ կզբաղեր

եգիպտական և հնդկական ուսումներով:Քանիցս զգացուցած է ինձ, թե դժբախտ

կսեպե ինքզինքը մաս չկարենալ առնե -

լուն համար հայկական ուսմանց զույգ

ենթաճյուղերուն, զորս կգլխավորեինք

Բընըցեանուն և ես, և ըսավ միևնույն

ատեն, թե պիտի աշխատի ինք ևս միա -

նալ մեզ օր մը:Սրտին մեծ ցավ էր, որ թափան -

ցել չէր կրցած հայ ժողովուրդի հոգեկան

գանձին: Անկարող հայ հեղինակները

ճանչնալու իրենց բնագրին մեջ, անոնց

մասին առավելապես օտար աղբյուրներե

միայն լուր ուներ: Կապը, զոր Երևանի

գիտական շրջանակները իրեն հետ ստեղ -

ծեցին վերջին տարիներուն, խթան մը

եղավ, որպեսզի ծանոթանալ փորձե դա -

սական հայերենի՝ հայ հին մատենագ -

րության մեջ որոնելու համար փիլիսո -

փա յական մտածումը և մասնավորապես

պրպտելու համար հունական իմաստասի -

րության թողած հետքերը հայ փիլիսոփա -

յական մտքին վրա: Ան տարակույս չուներ,որ հելլենական գաղափարները մեծ

չափով ազդած են հայ մտքի որոնում նե -

րուն վրա, և հիացմունքով կանդրա -

դառնար հաճախ այն մեծ ծավալին, զոր

գտած էին հույն փիլիսոփաներե կատար -

ված թարգմանությունները հայ մատե -

նագ րության մեջ: Զայն կզարմացներ

մանավանդ ստվար թիվը հայերեն ձեռա -

գիրներուն, որոնք հասած էին մեզ Արիս -

տոտելե և ուրիշ հույն փիլիսոփաներե

կատարված թարգմանություններեն: Իրեն

համար փոքր անակնկալ մը չէր հայ

ձեռագիրներուն մեջ հայտնությունը

թարգմանության մը, կատարված Զենոն

հույն փիլիսոփային ցարդ կորսված

կարծվող մեկ երկեն, ձեռագիր, զոր Լևոն

Խաչիկյան երևան հանած էր 1949-ին

Երևանի Մատենադարանին մեջ և տպագ -

րած: 1956-ին Ս. Արևշատյան հրատա -

րակած է անոր ռուսերեն թարգմանու -

թյունը: Ֆրենկյան ուշի-ուշով պրպտեց

հրատարակության տրված այդ տեքստը

և սակայն համարձակություն չտվավ

իրեն հայտնաբերված այդ երկը վճռա -

կան կերպով վերագրելու համար Զենո -

նին՝ այն տարբերությանց պատճառով,զորս կգտներ Մատենադարանի մեջ պահ -

վող թարգմանության և առհասարակ

Զենոնը հատկանշող մտքերուն միջև:

Փոխարեն, ան գրախոսական մը

նվիրեց գերման գիտնականի մը՝ Էռնստ

Գունտեր Շմիտի կատարած ուսումնա -

սիրության Զենոնի վերագրված այդ

երկին մասին33, գրախոսական, որ լույս

պիտի տեսնե „Studia et acta orien -talia”-ի հառաջիկա հատորին մեջ և ուր

Ֆրենկյան, քննադատելով հանդերձ գեր -

ման հեղինակին ինչ-ինչ տեսակետները

խնդրո առարկա ձեռագրին մասին, իր իսկ

տեսությունները կպարզե այդ առթիվ:Ֆրենկյան ևս, Շմիտի նման, հեռու է

համաձայն ըլլալե Խաչիկյանի և Արևշատ -

յանի հետ՝ Մատենադարանի մեջ հայտ -

նաբերված ձեռագիրը ստոյիկյան դպրոցի

հիմնադիր Զենոնին վերագրելու համար,կասկած, զոր հայտնած էին նաև իրենց -

մե առաջ Մաքս Պոհլեն (1955) և

Հ. Դորրի (1957), հակառակ որ հայերեն

ձեռագրին մեջ փիլիսոփայական նույն

դպրոցեն տարրերու կարելի էր հանդի -

պիլ պատահական կերպով, բան մը, որ

շատ բնական էր համախառնության (syn -crétisme) այն դարուն մեջ, երբ շա -

րադրված պետք է ըլլա հայերեն երկը:Ֆրենկյան կկարծե նույնիսկ, որ այս

վերջինը ներշնչված է նոր-պղա տոնա -

կան մեկնաբաններե, որպիսիներն էին

Պորփյուր, Ամոնիուս, Սիմպլիչիուս և

մասնավորաբար Ողիմպիոդոր:Շմիտ վերլուծած ատեն «Հայկա -

կան Զենոն»-ին առաջին գլուխը կգտնե,որ աստղագիտական նյութերը և աստ -

ղագիտության հետ կապված բժշկական

նկատողությունները, զորս կպարունակե

ան, փոխառություն են, կենդանակեր պե -

լու նշաններու հետ կապված երկիրներու

ցանկը՝ Պողոս Աղեքտանդրացիեն, Մանի -

լիուսեն և Դորոթեեն, և կենդանակեր -

պելու նշաններու կապված մարդկային

մարմիններու մասերը՝ Մանիլիուսեն,Սեքստուս Էմպիրիկուսեն և Հեփայո -

տիոնեն: Երկիրներու ցանկին մեջ է, որ

հայերենը շատ մոտ է Պողոս Աղեքսանդ -

րացին, զոր Շմիտ կնկատե անոր աղ բ -

յուրը, ինչ որ Ֆրենկյան ինք ևս

հավանական կգտնե34:Հայերեն ձեռագրին երրորդ գլուխը

վերլուծած ատեն Շմիտ դեմ-դիմաց կդնե

անոր զանազան մասերը հույն փիլիսոփա

Դավիթին հետ, որ Զ դարուն թարգման -

ված էր արդեն հայերենի: Ֆրենկյան

սակայն կավելցնե, թե տարբեր են երկու

հեղինակներու ոգին և անոնց շարադ -

րելու կերպը: Եթե կարդանք Ողիմպիո -

դորը, Ելիասը և Դավիթը, և նույնիսկ

ավելի հին մեկնաբանները (ինչպես

Պորփյուր, Ամոնիուս, Սիմպլիչիուս,Փիլիպոն),- կըսե Ֆրենկյան,- կտես -

նենք, որ Արիստոտելի նոր-պղատո նա -

կան մեկնաբաններու միևնույն ավան -

դու թյունն է, որ կշարունակվի մեկեն

մյուսին մոտ, մինչ հայերենին մեջ երբեք

այդպես չէ: Քննված նյութերու քաոսային

շարակարգությունը հայերենի հեղինա -

կին մոտավոր ընդունակությանց մասին

նպաստավոր գաղափար չի տար: Նույնիսկ

սիստեմ ունեցող միտք մը չէ: Քննարկ -

ված ատեն փիլիսոփայության սահմա -

նումները, որոնք Ելիասի և Դավիթի

ավանդություններեն կուգան, կներմուծե

14 12/2012

գնոստիկներեն փոխ առնված գաղափար -

ներ:Ֆրենկյան ինք ևս, Շմիտին հետ

մեկտեղ, ամենեն շահեկան կգտնե հայե -

րեն ձեռագրին հինգերորդ գլուխը, թեև

շահեկանությունը իր ամբողջ թափով

երևան չի գար՝ շատ խտացած ձևով

խմբագրված ըլլալով ձեռագիրը: Ֆրենկ -

յան ձեռագրին ինքնատիպությունը կգտնե

նաև այն բանին մեջ, որ քրիստոնյա մըն

է զայն շարադրողը, ունենալով աստվա -

ծաբանական ինչ-ինչ գաղափարներ, որոնքայլևս չեն համապատասխաներ դասա -

կան շրջանի հույներու գաղափար նե -

րուն: Հավիտենական ծանոթությունը,օրինակ, հայ ձեռագիրը կվերագրե կա -

տարելության արժեքին, մինչ հույն

փիլիսոփաները անկատարելության կվե -

րագրեն զայն: Ֆրենկյան առեղծված

կնկատե նույնպես, որ տիտղոսի մը մեջ

չարը հիշատակված է բարիեն առաջ, ևհարց կուտա, թե մազդեական երկուու -

թյան ազդեցությունը պետք չէ՞ փնտռել

արդյոք հոդ:Ինչ կվերաբերի դարուն, երբ կրնա

խմբագրված ըլլալ «Հայկական Զենոն»-ը,Ֆրենկյան կմոտենա Շմիտի այն տեսա -

կետին, թե անոր շարադրությունը տեղի

ունեցած է յոթներորդ դարուն, այսինքն

արաբական խուժումեն առաջ դեպի Հա -

յաստան, քանի որ ձեռագրին մեջ կեն -

դանակերպերու նշաններուն կցված երկիր -

ներուն ցանկը արաբներուն հիշատա -

կությունն ալ կընե, մինչ հույն և լատին

զուգընթաց ցանկերը արաբներու անունը

չեն պարունակեր: Ֆրենկյան կմիտի

նույնիսկ հավանական նկատելու Զ դարը,որովհետև Դավիթ, որ աղբյուր ծառայած

է հայերենին, կպատկանի այդ դարուն:Մատենադարանին մեջ հայտնա -

բերված հայերեն ձեռագիրը Զենոնին

չվերագրելով հանդերձ, Ֆրենկյան կըն -

դունի, որ Լ. Խաչիկյան և Ս. Արևշատ -

յան շնորհակալ գործ մը կատարած են՝

լույս ընծայելով և ռուսերենի թարգմա -

նելով «Հայկական այս Զենոն»-ը, որ

բազ մաթիվ և բարդ հարցեր մեջտեղ կդնե:Ու չմոռնանք հիշել, որ «Հայկա -

կան այս Զենոն»-ն էր, որ ֆրենկյանի

առջև հետազոտությանց նոր դաշտ մը

պիտի բանար, եթե չկտրվեր հանկարծ իր

կյանքին թելը: Ան կուզեր ոչ միայն

հույն մտքին հետքերը փնտռել հայկա -

կան հին մատենագրության մեջ, այլ

քննել մանավանդ, թե ինչ ձևափո խու -

թյուն կրած է այդ միտքը կլիմա փոխած

ատեն:Վերջին տարիներուն նոր կիրք

մը տոգորեց զինքը. ուզեց մոտենալ ժո -

ղովուրդին: Հայ կյանքեն հեռու էր

ապրեր մինչև այն ատեն, և իրմով շա -

հագրգռվողներ ալ չէին եղեր, ավա՜ղ,մեզմե: Շատ ուշ էր միայն, որ զիրար

գտանք, հայ մտահոգությանց հետ ուղղա -

կի կապված հայ մտավորականներս և

տաղանդավոր այս մարդը, որ օտար

կյանքի մեջ կսպառեր իր հոգեկան ճի -

գերը և զոր խորթ էինք նկատեր մեզի:Անակնկալը փոխադարձ եղավ: Մենք

անոր ներսը գտանք հարազատ մը, որուն

սիրտը միշտ ջերմ մնացեր էր դեպի իր

ժողովուրդը՝ առավելապես համակված

անոր տառապանքներուն ու մարտիրո -

սագ րության սարսուռով, իսկ ինք սկսավ

ավելի մոտեն ծանոթանալ հայ ժողո -

վուր դի հոգեկան արժեքներուն, և ինքզինք

զգալ ավելի հպարտ և հետևաբար ավելի

ևս երջանիկ:Իր այդ շահագրգռությունը չկրցավ

լրման հասցնել սակայն: Սեղանին վրա

մնաց հայերեն Ավետարանը, ուրկե դա -

սական հայերենը սկսեր էր սորվիլ:

* * *

Իր մահը, որ տեղի ունեցավ 1964նոյեմբեր 10-ին, շշմեցուց մեզ բոլորս:Գիտեինք, որ ան կտառապեր սրտեն:Բայց չէինք կարծեր, որ մահը այսքան

հանկարծակի պիտի խլեր զայն մեզմե՝

իր մտավոր ստեղծագործական ուժերուն

բովանդակ լրությանը մեջ, երբ մանա -

վանդ դեռ այնքան կարիք ունեինք մենք

անոր: Ան կմեկնի իսկական բաց մը թո -

ղուցած ետին, և իր մահը, ինչպես կծա -

նուցանեին գիտական հիմնարկություն -

ները իրենց մահազդին մեջ, «մեծ կո -

րուստ մըն է ռումեն դասական բանասի -

րության համար»:... Ամեն անգամ, երբ կհանդի -

պեինք, պարտականություն մը ունեի ևս.պետք է քանի մը առած ըսեի իմ գիտ -

ցածներես. զանոնք կնոթեր հավաքածոյի

մը համար, ուր խտացած պիտի ըլլար

Արևելքի իմաստությունը: Վերջին ան -

գամ միայն թերացա պարտականությանս

մեջ. իրարու հանդիպեր էինք հայոց

եկեղեցվո մեջ, իր մահեն ճիշտ երկու օր

առաջ, ողբացյալ Բընըցեանուի հոգեհան -

գիստին: Այդ օրը իրարու ձեռք սեղմե -

ցինք միայն և երբ ակնարկս հարց կու -

տար իրեն, թե ինչպես է առողջությամբ,ինքն ալ ակնարկով մը ինձ կպատաս -

խաներ, թե կփորձեր դիմանալ...»:Որո՞ւն մտքեն կանցներ, թե երկու

օր չանցած իր սիրտը պիտի դադրեր

տրոփելե հանրակառքով ճամբորդած

պահուն, ճիշտ ու ճիշտ տարի մը հետո

դժբախտ վախճանեն Բընըցեանուին, որուննույնպես սիրտը կեցեր էր ինքնաշարժով

տուն վերադառնալու ատեն:... Երկու օր հետո տարինք զայն

1512/2012

թաղել հայոց գերեզմանատունը, Բընըցեա -

նուեն քանի մը գերեզման անդին:Գերեզմանատունեն ետ դարձանք

անհունապես ընկճված, առանց նույնիսկ

հաշտվիլ փորձելու մեր կրած հարվածին

հետ: Քիչեր միայն կրցած են այնքան

կսկիծ ձգել իրենց ետին, ու այնքան

գուր գուրանք: Գիտուն ու բեղուն, ան

սրտով ալ մեծ էր եղեր, սիրով լեցված

ամենուն հանդեպ, բայց և սիրված ամենեն:Հեզ ու խոնարհ, բայց միշտ ակնածանք

ազդեր էր շուրջը բոլորին և իր համես -

տության մեջ պատկառելի մնացեր էր

միշտ ան: Ու հողը մտավ արցունքներով

ողողված: Քաջությունը չունեցա իրեն

ծռիլ, ու փսփսալ ականջին վերջին առած

մը, որ շրթունքներուս վրա կդեգերեր այդ

պահուն, երբ հողի քանի մը փշրանք

կնետեի հեք բարեկամիս վրա.– Բոլորը սուտ, աս մեկն է իրավ...:

Š+`mia\in‹

handes 1965

1 „Mimesis şi muzică. Ocontribuţiune la estetica lui Platonşi Aristotel”, Cernăuţi, 1932.

2 „Etudes de philosophieprésocratique. I. Héraclite d’Epèse”,Cernăuţi, 1933.

3 „Etudes de philosophieprésocratique. II. La philosophiecomparée – Empédocle d’Agrigente– Parmenide d’Elée”, Paris, 1937.

4 „Le monde homérique.Essai de protophilosi grecque”,Paris, 1934.

5 „Le problème homérique.Considérations sur l’origine desépopées homériques”, Paris, 1935.

6 „Le réalisme grec”, Cer -năuţi, 1939.

7 „Parménide precursor alteologiei negative”, Cernăuţi, 1939.

8 „Le postulat chez Euclideet chez les modernes”, Paris, 1940.

9 „Le méthode hippocratiquedans le „Phèdre” de Platon”,Bucureşti, 1941.

10 „Les origines de la théo -logie négative de Parménide àPlotin”, Bucureşti, 1943.

11 „Gelozia zeilor la VechiiGreci”, Bucureşti, 1945.

12 Cu literele greceşti, Bucu -reşti, 1947.

13 „De ce a fost condamnatSocrate?”, Bucureşti, 1942.

14 „Antichitatea şi Freudis -mul”, Cernăuţi, 1938.

15 „Libertatea şi determinis -mul la Bergsoa faţă de ştiinţamodernă”, Cernăuţi, 1938.

16 „Complementaritatea psi -ho-fizică. Încercare de cos mo gonierelativistă”, Bucureşti, 1942.

17 „L’Orient et les origines del’idéalisme subjectif dans la penséeeuropéenne”. Tome I, „La doctrinethéologique de memphis. (L’in -scription de roi Shabaka”), Paris,1946.

18 „Purusa-Gayómard, ingreaca. Quelques problèmes con -cer nant la communauté indo-iranienne et la Grèce antique”,

București, 1943.19 „Scepticismul grec şi filo -

sofia indiană”, Bucureşti, 1957.20 „La théorie du soomeil,

d’après les Upanişads et le Yoda”,Bucureşti, 1957.

21 „Punarmrtyu et la „se -conde mort” dans l’Apocalypse deSaint Jean”, Bucureşti, 1943.

22 „L’épopée de Gilgamesh etles poèmes homériques”, Bucarest,1950.

23 „Observations sur l’origineet la composition de l’épopée deGilgamesh”, Bucarest, 1962.

24 „Concepţia despre zei a luiEuripide”, Bucureşti, 1956.

25 „Înţelesul suferinţei uma -ne în tragediile lui Sofocle”, Bucu -reşti, 1961.

26 „Idogramele şi determi -natele în liniarul B.”, Bucureşti,1960.

27 „Curs de istoria literaturiigreceşti. Epoca clasică (sec. V-IV,în. e.n.)”, Bucureşti, 1962.

28 „Analecta Laerteană”, Bu -cureşti, 1961.

29 „Diogenes Laertios: Des -pre vieţile şi doctrinele filosofilor.Trad. C. I. Balmuş. Studiu in -troductiv şi comentarii de prof.Aram M. Frenkian”, Bucureşti,1963.

30 „Recherches de mathé -matiques suméro-akkadiennes,égyp tiennes et grecques”, Buca -rest, I-II, 1957, III, 1958.

31 „primii materialişti greci”,Bucureşti, 1950.

32 „Aristotel”, Bucureşti, 1951.33 „Studia et acta orientalia”,

V (1965).34 Ernst Günther Schmidt, “Die

altarmenische “Zenon” – Schrift(Abhandlungen der Deustchen Aka -demie der Wissenschaften zu Ber -lin. Klasse für Sprache, Literaturund Kunst”, 1960, № 2), Aka de -mie-Verlag, Berlin, 1961, 50 p.

16 12/2012

Պուքրեշի Հայ Մշակույթի կեդ -

րոնին մեջ, չորեքշաբթի հոկտեմբեր

31-ին, սրտաբաց հանդիպում մը տեղի

ունեցավ ճարտարագետ Էդվարդ Սա -

ղաթելյանին ծննդյան 65 և աշխա տան -

քային գործունեության 40-ամյակի

առիթով: Հրավիրյալները մեծամասամբ

ճարտարագետներ էին, բայց նաև հայ

համայնքի անդամներ:Ներկաները հանդիպման սկիզ -

բին նախ ունկնդրեցին Էդվարդ Սաղա -

թելյանին աշխատանքային գործու -

նեության շրջանը ներկայացնող տասն -

յակ տեսապատկերներու շարադրանքը,բոլորն ալ ըլլալով պարոն Սաղաթել -

յանին իրագործած աշխատանքները՝

սկսյալ բնակելի շենքերե և արդյունա -

բերական կառույցներե մինչև բնակելի

և ար ձակուրդային առանձնատուներ:Հանդիպմանը առաջինը խոսք

առավ գրող Պետրոս Խորասանճյան,

ապա ճարտարագետ Շերպան Ստուր -

զա: Այնուհետև, ծերակուտական Վա -

րուժան Ոսկանյան Հայոց Միության

կողմե պարոն Սաղաթելյանին հանձնեց

վկայագիր մը և տարեդարձի առթիվ

շնորհավորական գրքույկ մը:Պաշտոնական այս պահեն ետք,

ներկաները գինիով լի բաժակներով

Էդվարդ Սաղաթելյանին մաղթեցին

Շատ Տարիներ և աշխատանքային

երկարատև գործունեություն: Տարե -

դարձի տոնակատարության ներկա էր

նաև Ռումանիո մեջ Հայաստանի դես -

պան Ձերդ Գերազանցություն Համլետ

Գասպարյան:

Ճարտարագետ Էդվարդ Սաղաթելյանին տարեդարձը

Հ. Ճ. Սիրունին հետմահուՌումեն Ակադեմիո անդամ

Ռումեն Ակադեմիո ընդհանուր հավաքի շրջանակին մեջ, 2012 նոյեմբեր

15-ին գաղտնի քվեարկությամբ ընտրվեցան չորս նոր

թղթակից անդամներ և յոթ հետմահու անդամներ,անոնց կարգին նաև Հակոբ Ճոլոլ յան Սիրունի՝

Փիլիսո փայության, Աստվածա բա նության,Հոգեբա նության և Մանկավար ժու թյան բաժնին

մեջ:Այս առթիվ Ռումեն Ակադեմիո նամակ

մը հասցեագրված էր և Ռումանիո Հայ

Եկեղեցվո Արքեպիսկոպոսության կողմե, ստո -

րագրությամբ Ռումանիո Հայոց Թեմի առաջնորդ

Տ. Տաթև Եպիսկոպոս Հակոբյանի:

1712/2012

PUBLICA ÞIE BILINGVÃ A UNIUNII ARMENILOR DIN ROMÂNIA NO

I

-

DE

C

20

12

18 12/2012

1912/2012

20 12/2012

2112/2012

22 12/2012

“Începutul este întotdeauna greu, dar apoi mergi cu uşurinţă înainte”, spune actorul Marco Khan.

Actorul american de originearmeană, Marco Khan (MarcoKhan lian), s-a născut pe 27 martie,la Teheran. La 11 ani, împreună cufratele său, Marco s-a mutat în Italiapentru a urma studiile iar apoi înCalifornia. La 17 ani a început săînveţe limba engleză asumându-şiresponsabilitatea de a avea grijă deîntreaga sa familie. Când tatăl său amurit, Marco s-a hotărât să devinăactor. Acum el are o carieră desucces jucând în filme de comedie,acţiune şi dramă la Hollywood, şi,în ciuda aspectului său de “tip dur,rău”, este un om onest şi un tatăminunat. Iar filozofia sa este “Nurenunţa niciodată”, considerând cănimic nu se întâmplă fără motiv. În2008 Marco Khan a fost premiatpentru cel mai bun actor, într-un rolsecundar, la festivalul de filme“Arpa”. Rolul cel mai popular alactorului a fost însă în filmul “10000 Î.Hr.” , unde joacă rolul unuibandit cu un singur ochi. În 2006 ela fost distribuit în prima parte afilmului “Piraţii din Caraibe”, pre -cum şi în filmele “Blestemul PerleiNegre”, “Omul de fier”, “Femeia denoapte”, “Pitbul”, “A cincea călă -torie a lui Sindbad”, “O noapte cutine”, “Tigrii americani” etc. Acto -rul este de asemenea implicat îndocumentarul lui Roger Kupelian“De la Bizanţ la Est”.

Dragă Marco, dacă nu măînşel, tatăl tău a fost cântăreţ deoperă. A insistat vreodată ca tu săcânţi ?

Da, el a vrut să devin cântă -reţ, dar, după cum vedeţi, sunt actor.

Atunci, probabil că ştii săcânţi bine.

Aşa este. Dar de obicei cântîn maşină sau în momentul când facbaie, pentru că atunci vocea measună mai bine (zâmbeşte).

Unde ai învăţat actoria?Am avut diverşi pro fe -

sori, însă lecţia, practic ceamai importantă a mea, a fostîn momentul filmărilor.

Cum ai apărut în filmprima dată?

Am apărut datorită fe ţeimele (chipului dur), deoareceîn acea vreme nu erau multefeţe occidentale la Hollywood.

Ce fel de roluri ţi-aufost oferite?

În general, am jucat în roluride arab, rus, cecen, bulgar, român,ceh, italian şi mexican.

Iar roluri de armean?Din păcate, niciodată.De ce roluri de “tip dur”?La început am crezut că

trebuie să fiu ca Tom Cruise, dar m-am înşelat. La Hollywood, în gene -ral, oamenii sunt văzuţi doar într-unsingur mod. Adică actorul trebuie săştie cum şi în ce personaje îl “vede”Hollywood-ul.

Nu sună a târg? Nu este umi -litor pentru un actor?

Nu cred că este umilitor. Ac -toria este, într-un fel, o afacere, nu?

Alături de ce actori populariai jucat în filme?

Pentru mine a fost o plăceresă joc cu Omar Sharif. Am jucat, deasemenea, cu Eric Roberts, PeterFalk şi mulţi alţii.

Ai avut dorinţa de a filma înroluri dramatice?

Poate, dar nu acum, pentru căam avut multe roluri interesantepână în prezent. Şi, cu ocazia fil -mărilor, am vizitat multe ţări.

Imaginea de “tip dur” in -fluen ţează cumva viaţa ta reală?

În general oamenii sunt bunicu mine. Dar când văd că le estefrică, mă apropii şi le zâmbesc.

De ce “Marco Khan”? Nu -

me le de armean te deranjează încarieră?

De fapt, am avut un învăţătorevreu, care mi-a spus să-mi scurteznumele pentru ca să pot să filmezîn roluri diferite la Hollywood.Acesta a fost singurul motiv.

Asta înseamnă că este greupentru un armean să se reinventezela Hollywood?

Începutul este întotdeaunagreu, dar apoi totul merge mai uşor,dacă ştii cum să te pui în valoare.

Recent au fost făcute încer -cări din partea Consulatului Arme -niei din Los Angeles de a-i uni peregizorii, actorii şi producătorii ar -meni de la Hollywood pentru acoopera şi a-şi proteja interesele îngeneral. Sunt mulţi armeni în in -dustria filmului de la Hollywood. Seajută ei unii pe alţii ?

Nu întotdeauna. Poate că leeste frică să se ajute, dar ar aveacapacitatea să o facă. În afară deasta, trecutul noastru ar trebui să nefacă mai puternici şi curajoşi.

Ai fost vreodată în Armenia?Nu am fost niciodată dar aş fi

vrut să o vizitez şi să colaborez cuactorii talentaţi de la Erevan.

Sperăm ca într-o zi să aparişi în filme armeneşti. Îţi dorimsucces în meseria ta.

Elena Ciobanyan

2312/2012

manga-badanegan

Մայր ծիծեռնակը

Վարպէտ Արսէնին տունը կը

գտնուի հանքափորներու քաղաքին

կեդրոնը: Ծիծէռնակը տուն կը շինէ

անոր տան սրահին առաստաղը:Բոլոր տունին մարդիկը կը սի -

րէին ծիծեռնակը: Երբ պէտք ըլլար

ճերմկցնել բնակարանը վարպէտին

կինը՝ Վարսենիկը ուշադիր կը հսկէր,որ վարպէտները բոյնը չքանդեն:

Ի՜նչ հաճելի է լսել ծիծեռ նա -

կին առաւօտեան ծլուլոցը: Այդ տարի

գարնանը ան կրկին վերադարձած էր

հարաւէն, կարգաւորած իր բոյնը, հաւ -

կիթ ածած էր, ճուտ հանած եւ ամբողջ

օրը ուրախ-ուրախ ծլուըլալով ձագե -

րուն համար ուտելիք կը բերէր: Ամեն

անգամ մօրը տեսնալու ատեն ձագերը

ուրախութեամբ բոյնէն դուրս կը հա -

նէին իրենց դեղին կտուցները ուտելիք

կը ստանային ըւ նորէն ետ կը քա -

շուէին:Անգամ մըն ալ, երբ ձագերը

ուրախ ճըւճըւոցով բունէն երկնցուցին

իրենց գլուխները, մայրն այնպէս ծղըր -

տաց, որ ձագերուն համար բերած կե -

րակուրը կտուցէն վար ինկաւ: Թըռ -

չունը հուսահատ ծղրտոցով մը պտոյտ

կը գործէր բունին շուրջը, անընդհատ

կը թափահարէր թեւերը:

Մոխրագոյն, փոքր գլուխով օձ

մը, գերաններու արանքով սողալէն կը

մօտենար ծիծեռնակի բոյնին: Մայր

ծիծեռնակի տագնապալից ձայներէն

դէպքին վայրը եկան տասնեակ թռչուն -

ներ, որոնք աղմուկ-աղաղակ բարձրա -

ցուցին նենգ սողունէն ձագերը փրկե -

լու համար:Բայց պարապ տեղը, օձը արդէն

մօտեցած էր բոյնին: Այդքան թռ չուն -

ներու մէջ մայրը կը ճանչցուէր: Երբ

սողունը գլուխը կը մօտեցնէր բոյնին,ան կը նետուէր օձին առաջ հուսահատ

կը հարձակէր ձագերը փրկելու:Պատանիները բահերը ուսեր նուն

վազեցին տանիքը, որ վերէն քանդելով

դատաստան տեսնեն օձին հետ: Իսկ

վարպէտ Արսէնը բակէն երկար կեռ

փայտ մը բերաւ: Երբ օձը կուլ տուաւ

առաջին ձագը ու իր ճիւղաւոր լեզուն

երկնցուց յաջորդին, վարպէտ Արսէնը

կեռ փայտով օձը վար նետեց: Ճիշդ,երբ սողունը ինկաւ յատակը կատուն

վեր ելաւ եւ բռնեց անոր կոկորդէն:Օձը մէկ ակնթարթին մէջ փաթթուեցաւ

կատուին վիզը: Այդպէս ալ կրնար

խեղ դամահ ընէր խեղճ կենդանին, եթե

երեխաները չմիջամտէին: Անոնք փայ -

տով սատկեցուցին օձը եւ կատուն,ոտքերը հազիւ քարշ տալով գնաց

մառանը: Երբ մայր ծիծեռնակը տեսաւ

օձին անշնչացած մեկնուած, հետ ըզ -

հետե խաղաղուեցաւ եւ սկսաւ կտու ցով

գուրգուրել մահէն ազատուած ձա գերը:Բայց այդ օրը ան ալ չերգեց...:

Մայր այծեամը

Խիտ կանաչով պատած լեռան

լանջով սողացի դէպի վեր եւ հասնելով

ժայռին գլուխը, նայեցայ վար: Վարը՝

խոտին մէջ նստած կը որոճային վեց-եօթը այծեամ: Անոնք այնպէս հան -

գիստ ու անմեղ էին, որ ես չէի ուզեր

կրակել: Բայց ամբողջ օրը շրջած էի

այդ լեռները, հոգնած էի եւ սխալ ըրած

կ’ըլլայի, եթէ այդքան յաջող որսը բաց

ձգէի: Կրակեցի, խումբէն քիչ մը հեռու

նստած մեծ այծեամի մը վրայ: Որոտէն

սարսափահար այծեամները վեր թռան

ու սուրացին ժայռերու երկայնքով: Այն

այծեամը, որուն վրայ կրակած էի իր

ընկերներու ետեւէն վազելու փոխարեն

եկաւ եւ կանգ առաւ ժայռին ստորոտը,,ինձմէ մօտ տասնհինգ քայլ վար: Ես

որսացի անոր հայեացքը, որը սարսա -

փով լի էր: Ճիշդ հրացանին փողին

դիմաց կանգնած տենդագին հայեաց -

քով կը փնտռէր մէկը: Մինչ ես նշան

բռնած էի անոր կուրծքին եւ մատովս

կը սըղմէի հրացանին ձգանը, այդ «մէկը»որին ան կը փնտռէր, յանկարծ դուրս

թռաւ ժայռի խոռոչէն, հասաւ այծեա -

մին եւ մտաւ անոր վիզին տակ:Ուլիկն էր...

(Իմ մայր լեզու իմ ուժն ես դուն)Maoreni - 2

24 12/2012

Nyoemper 19-in & 2(-in# cryk

Varyujan Ysganoan; cdnve ]av

Er&ani me`* Š>.yugneri mad -

oan‹-i haoeren hrada ragyu -

toyun; nergaoa]nelyu hamar$

<ysq; ergryrx* veranaova\

hradaragyutoan masin =# zyr

dbacra\ = ŠArarad‹ hrada -

rag[yutoyun;$ Hi.e]nenq# yr Ha -

oasdani Crykneryu Miyutoan

gykme lyuos ;n\aova\ haoeren

a/a`in hradaragyutoan .nyr -

han xes; deki yune]av Abrilin

xar'oal Er&ani me`# erp heki -

nag; gcdnver Haoasdani mao -

ra qakaqin me` masnag]elyu ha -

mar .arq m; mi`y]a/yumneryun#

nera/oal Er&an; cirqi hama. -

,arhaoin maoraqakaq 2(12

h/[agelyun$ Aox .nyrhanxesin

nerga cdnve]an aon adenva

?yumaniy m.agyuoti na,arar

baryn Qelemen Hyunyr;# ?yuma -

niy me` Haoasdani xesban*

Nyrin cerazan]yutoyun Hamled

Casbaroan; & tarcmani[ Sar -

cis Seloan;$

Aos ancam# pazmamarx

hanryutoan nergaoyutoamp# ner -

gaoa]yumner; deki yune]an

Er&ani bedagan hamalsara -

nin & Gameraoin tadrynin me`$

Sdyr& gnergaoa]nenq ere -

va noan mer tktagi] +lena

{ybanoanen sda]a\ ergyu

hyxva\$

Nerman hamar anhra je.d

= erg,ysyutoyun^ Varyujan

Ysganoan Š>.yugneri madoan‹

vebi masin

19 Hygdemper 2(12-in# se -

nadyr# cryk# ?yumaniy Haoy]

Miyutoan na,acah & ?yumaniy

Crykneryu Miyutoan wy,na ,a -

cah Varyujan Ysganoan; han -

xibyum m; yune]av Er&ani be -

dagan hamalsarani yusany -

kyu toan hed* ir hekinaga\ Š>.yug -

neri madoan‹ vebi nergaoa] -

man a/ityv$ Cirq; g.aryunage

;llal /yumen & ardasahmanoan

;nter]ykneryu yu.axryutoan gex -

ryn;# a.,arhyv meg arjana -

nalyv .nyrhanxesneryu & xra -

gan ,ryniganeryu$ Gylyumpiaoen#

Arjandinen & Isbaniaoen ‚is -

ba nalezyu hradara gyutoyun ne -

ryun hamarƒ min[& Israoel ‚epraoe -

ren hradaragyutoyun;ƒ & Ida -

lia ‚idaleren hradara gyu toyu -

n;ƒ# isg hima na& Haoasdanin

me` ‚haoeren hradara gyu toyu n;ƒ$

>yudyv ?yumen hanraoin he/yus -

dadesyutoyun; bidi tykarge

cekarvesda-vaveracragan

film m;# yryu s]enar; ,ars,va\

= iragan herysneryu & anyn]

goanqeryu masin ,ysyk aos cir -

qin vra$ Film; iragana]nyk;

Dyona Iaqybn =# isg Garabed

Ysganoan herysi xeragadar;

xerasan Syrin Fr;nqyun =$

Hamalsaranin me` gaoa -

Š>>YUGNERI MADOAN‹-:

GRGIN EREVANI ME~

2512/2012

]a\ hanxibman ;nta]qin# Pa -

nasiryutoan fagyuldedi xegan

Ar\ryun Avacoan; n.e]# te qi[

crykner grnan hbardanal ad

panyv# te iren] a.,adyu toyun -

ner; zanazan lezyuneryv ggar -

xa] vin$ Isg menq aveli ghbar -

dananq aon panyv# te syuon

cirqi hekinag; mer haorenagi]n

=$ :sd baryn Avacoani# cirq;

haoyrxineryu egyk seryunxneryun

ghyrxyre havadarim mnal mer

azcaoin cakawarneryun$ Isg

Haoasdani Crykneryu Miyutoan

na,acah L&yn Ananoan; avel -

]yu]# te aos cirq; amenen lav

mi`y]n =* ;nter]ykner; irazeg

xar'nel Haoy] }ekasba nyu -

toan 0.mardyutoan masin$

ŠAon wasd;# yr aos@r es

haoeren g,ysim haktanag m;n =

& hyusyv em# te im xyusdrn al bidi

@cdacyr\e haoeren;‹# jbdalyv

;sav vebi hekinag;$ Baryn

Ysganoani gar\iqyv# m.agyuot;

bedq = ;lla baoqari amenen

gar&yr cyr\iq;# qani yr cirq;

.ad aveli yujek =# qan ha -

zaravyr qakaqagan 0a/er;$

ŠNerman hamar anhraje.d

= erg,ysyutoyun$ Menq xe/&s

[enq grnar nerel# yryvhed& mer

xima]i an'; gyuor = & ,yul$ In[

gveraperi cirqin# aba aon

gngaracre hao yu hrea jyky -

vyurx neryu 0agadacir; 2(-rx

xaryun# gngaracre 0agada -

cir; aon pylyr marxy]# yvqer

[ar[arve]an# da/abe]an en -

targvelyv badmyutoan;# & y[ te

anyn]# yvqer abre]an badmyu -

toyun;‹# ngade] Varyujan Ys -

gan oan; avel]nelyv# te xjpa, -

dapar 2(-rx xar; y[in[ syrva\

=# qani yr \nva\ = \era]a\$

ŠIragan badmyutoyun; ga -

reli [= crel xasacirqeryun me`$

Yusdi gcrem bardva\neryu ma -

sin# qani yr bardva\ner; yunin

iren] havad;# isg cirq; neryk

& y[ te vrejaden[ marxy] ma -

sin =$ Sagaon ezraga]yutoan m;

[em ega\# yryvhed& arvesd;

ezraga]yutoyunneryu gariq [yuni$

Cryk; miaon gngaracre was -

der; aonbes in[bes yr en# isg

;nter]ykner; ezra ga]yutoyun -

ner g;nen‹$ Varyujan Ysganoan

pa]adre]# te Š>.yugneri mad -

oan‹ veb; crva\ [= tyurq jyky -

vyurxi hanxeb t.namanqyv$

Gar&yr = an]oal; gabel aba -

caoin# qani yr an]oal; miaon

an]oalin [i badganir# ad na&

mer nergan =# isg nahadagner;

mez hed en amenyur$ Wasdyren

anynq me/a\ [en# yryvhed& iren]

iravyunq; gbahan`en$

Vrija/yutoyun; amenen

lav lyu\yum; [=

Nyoemper 2(-in# Er&ani Ga -

meraoin tadrynin me` deki yune -

]av Š>.yugneri madoan‹ vebi

nergaoa]yum;$ Arvesdi yu m.a -

gyuoti marxy] \awaha ryutoyun -

ner;# paremaktanqner; & .nyr -

hagalagan ,ysqer; zarxare -

]in .nyrhanxes;# aon xar'nelyv

.ad ha0eli yu mderim hanxi byum

m;$

Haoasdani Crykneryu Miyu -

toan na,acah L&yn Ananoani

,ysqeryv# veb; oyurahadyug '&yv

garda]yle Haoy] }ekasba nyu -

toyun;# hanxisanalyv pa]a/a -

bes 0.mardyutoan masin ,ysyk

a.,adyutoyun m;$ Isg Haoas -

dani me` ?yumaniy ardagarc

& liazyr xesban* Nyrin cera -

zan]yutoyun digin Qrina Wryu -

nariyun n.e]# te cirq; garxa]

meg .n[yv# qani yr .ad hedaq;r -

qir =$ Sagaon digin xesbanin

amenen .ad zarma]yu] aon# yr

cirq; pnav y, gam t.namanq [i

baryunager$

ŠHao jykyvyurxi hyu.er;

gab rin y[ miaon an]oali# aol&

nergaoi me`$ Menq gabrinq mer

nahadagneryun hed# yrynq [tak -

va\ mna]in$ Miajamanag gab -

rinq ergyu zyucahe/ a.,arh ne -

ryun me`* iragani & er&aga oa -

gani me`# zyr bedq = irar mia] -

nel# irar gabel$ Isg ergyu a. -

,arhner; irar mia]nyk; Haoy]

}ekasbanyutoyunn =$ Yusdi menq

bedq = yunenanq y[ miaon ykper -

cyutoan# aol& inqnyutoan cirq

m;‹# .e.de] hekinag;$

Ysganoani hamyzmamp# ner -

ga iravi0ag; yuni lyu\man ereq

hnaravyr 0anabarh*^ xebqer;

my/nal;# nerel; gam vrej lyu -

\el;$ My/nal; mezi hamar de -

sag m; inqnasbanyutoyun bidi

;lla$ Hama'aon [em vrija/yu -

toan hed# yryvhed& ad bidi

.a ryunagvi anxaxar$ Bedq =

hasgnanq# yr [enq grnar nva -

26 12/2012

ze]nel mer ]av; yuri.neryu ]avi

ha.vin$ Isg nerman baracaoin

bedq = vsdah ;llanq# yr bad -

myutoyun; bidi [grgnvi$

ŠYusdi arvesd; & craga -

nyutoyun; jykyvyurxi m; badmyu -

toan masin marxy] irazegelyu

& badmelyu amenen arxoyuna -

ved '&ern en$ Cide%q in[yu$

Yryv hed& qakaqaganyutoyun;

hamyzelyu aonqan me\ yuj [yuni#

in[bes arvesd;$ Bidi grgnem

na& aon# yr [enq grnar abacan

gerdel a/an] an]oali verqer;

abaqinelyu‹# ngade] hekinag;

& avel]yu]# te* veb; [yuni y‰[

ver` & y‰[ al ezraga]yutoyun$

Aox ezraga]yutoyun; bedq = ;ne

;nter]yk;# yr; i ver`; bidi ;lla

adyr xadavyr;$

Š>.yugneri madoan‹-; gnga -

racre 2(-rx xaryu haoeryu &

hreaneryu ykpercagan 0agada -

cir;# yrynq da/abe]an & ha -

la\ ve]an badmyutoan ;nta] -

qin$ Veb; lyuos desav 2((9 tva -

ganin & hamarve]av darva

ame nen arjeqavyr cragan sdek -

\acyr\yutoyun; ?yumaniy me`$

?yumaneren lezvyv hradagyu -

te nen edq cirq; tarcman ve -

]av idaleren# isbaneren# haoe -

ren & epraoeren lezyuneryv# isg

hedaca darineryun bidi tarc -

manvi na& araperen# barsge -

ren# ancleren# /yuseren# cerma -

neren# pyulkareren# .vexeren &

franseren$

Er&ani me` ?yumaniy xi -

vanacidagan nergaoa]yu ]i[ -

neryu# Byuqre.i me` Haoadani

xivanacidagan nergaoa ]yu -

]i[ neryu# in[bes na& haoas -

dan ]i & swoyu/qahao m.agyuoti

pazmativ marxy] nergaoyu -

t oamp# Swoyu/qi na,arar digin

Hranyu. Hagypoan; cryk Varyu -

jan Ysganoanin .nyrhe] ŠViliam

Saryoan‹ mexal;$ Digin na,a -

rar; hi.e]yu] aon# te tarcma -

nyutoyun; gadarva\ ;llalyv he -

kinagi masnag]yutoamp# Š>.yug -

neri madoan‹-; havasa rabes

gbadgani /yumen & hao cra -

ganyutoyunneryun* haoeren dar -

perag; hanxisanalyv vebi

ergryrx pnacir;$

Ir nerpyki me`# Haoas da -

ni Crykneryu Miyutoan na,a -

cah L&yn Ananoan; n.e]# te

Š>.yugneri madoan‹-yv hao cra -

ganyutoyun; gharsdana nypel -

oan mr]anagin arjani cirqyv m;$

Lyusangarner;* +lena {ybanoani

Անձամբ տեսնելով «Շշուկներու

մատյան»-ը եբրայերեն լեզվով (SeferHalahişot)-ը վահանակներու վրա շար -

ված՝ հուզվեցա և հիշեցի 2009-ը, երբ

Պուք րեշի մեջ առաջին անգամ ըլլալով

կթերթեի ռումաներեն լեզվով լույս տեսած

գիրքը: Մեր օրերուն հրատարակված այս

տեսակ դասական գիրք մը դժվար էր

երևակայել: Եվ շտապ e-mail մը ղրկեցի

իսրայելական նշանավոր հրատարակչու -

թյան փոխտնօրեն Ավրամ Կանթորին վեր -

տառությամբ մը՝ ցնցված եմ, սովո րակա -

նեն լրիվ տարբեր բան մըն է: Վերա դառ -

նալով Իսրայել հրատարակեցի Haaretzլրագրին մեջ հոդված մը գիրքի մասին

անվանելով այն՝ «Հայ ժողովուրդի դեպի

Հոլոքաուսթ ուղեցույցը»: Վարուժան Ոս կան յանը և գիրքին

հրատարակիչը շուտով համաձայնեցան

հրատարակչական պայ ման ներու հետ,ապա որոշվեցավ, որ Any Shilon գիրքը

թարգմանե եբրայերեն: Պետք էր ման -

րակրկիտ թարգմանչական աշխատանք,քանի որ բնագրին մեջ հե ղինակը գործա -

ծած էր հարուստ լեզու մը՝ համեմված

խոսակցական լեզվի հարուստ արտա -

հայտ չամիջոցներով – այլաբանու թյուն,փոխաբերություն, մակդիր:

Գիրքի խմբագրումը ըրավ AnitaPeri Sela: Արդեն ամիս մըն է գիրքը

հայտնված է Իսրայելի բոլոր գրախանութ -

ներու մեջ:

* * *

11 հոկտեմբեր 2012, Թել Ավիվի

Տիզենկոֆ Կեդրոնը „Tzomet Sfarim”գեղեցիկ գրախանութի և միևնույնատեն

ընթերցասրահին մեջ տեղի ունեցավ շնոր -

հանդեսը Վարուժան Ոսկանյանի «Շշուկ -

ներու մատյան»-ը հատորին: Եբրայերեն

լեզվով թարգմանված գիրքին շնորհան -

դեսը արտակարգ կերպով կազմակերպված

էր Թել Ավիվի Ռումանիո Մշակույթի

Ինսթիտուտի (ՌՄԻ) և Hakibutz Ha -meuchad-Sifriat Poalim հրատարակ -

չու թյան կողմե:Շնորհանդեսին ներկա էր սովորա -

կա նեն ավելի մեծ բազմություն մը և բոլոր

ներկաները հույս ունեին քանի մը խոսք

փոխանակել հեղինակին հետ և կամ

ինքնագիր խնդրել: Անոնց մեջ կային

մարդիկ, որ ծնած և մեծցած էին ռումեն

մշակույթի ազդեցության տակ, կային և

անոնց երեխաները, թոռները, որ չէին

գիտեր ռումաներեն լեզուն և մեծ ցան -

կություն ունեին եբրայերենով կարդալու

իրենց ծնողներու ծննդավայրին մեջ գրված

գիրքը: Ներկա էին նաև անոնք, որ բո -

լորովին կապ չունեին ծագման հետ, շա -

տեր իսրայելական մշակույթի մարդիկ

ըլլալով, որ կարդացած էին գիրքը և կամ

լսած անոր մասին:Գիրքին շնորհանդեսը բացավ տիկին

Ճինա Փանը՝ Թել Ավիվի ՌՄԻ-ի տնօրենը

և ինքն ալ մինչև վերջ վարեց ամբողջ

ձեռնարկը: Իսրայելի մեջ Ռումանիո

դեսպան Էդվարդ Իոսիփեր շնորհավորեց

հեղինակը և ՌՄԻ-ի իսրայելական հրա -

տարակչությունը: Այնուհետև խոսք առավ

«Շշուկներու մատյան»-ըԳիրքերու Երկրին մեջ

28 12/2012

տիկին Իրինա Քաժալ-Մարին, Ռումանիո

Ազգային Ժառանգության և Մշակույթի

նախարարության ենթաքարտուղար և ան

ալ հայտարարեց, թե գիտե ինչու գիրքը

այնքան հուզած է մարդոց և թե ինչու

ամեն մեկ ընթերցող կփոխանցե գիրքը մեկ

այլ ընթերցողի: Գիրք մըն է, որ կխոսի

յուրաքանչյուրիս զգացումներու մասին,գիրք մը, որ տարբեր մարդոց միջև մշա -

կութային կամուրջ մըն է, որովհետև

Վարուժան Ոսկանյան ինք ևս կամուրջ

մըն է, որ գիրքին մեջ իրարու կմիացնե

անգնահատելի արժեք ունեցող մարդոց:Շարունակության, իսրայելի եբրայիկ

Գրողներու Ընկերակցության նախագահը

գիրքին շատ ընդարձակ և խորը վերլու ծու -

թյունը ըրավ: Ան մասնավորաբար ըսավ.«Ան ով կկարդա մագնիսական ձգողու -

թյամբ «Շշուկներու մատյան«-ը ինքզինք

կզգա նետված պատմական իրադարձու -

թյուններու ալեկոծ ծովին մեջ՝ հասնելով

մինչև փոթորկին կեդրոնը, կնայի մարդկային

հոգվո աչքերուն մեջ, կգտնվի գոյության

գաղտնիքներու և հայ ժողովուրդի ողբեր -

գական պատմության դեմ-դիմաց: ... Այս

գիրքին շշուկները ուժ կառնեն, որ հոգի -

ներ կկոտրե: ... Վարուժան Ոսկանյանը

լույս կսփռե այն աշխարհին վրա, ուր մեծ -

ցած է, հավատքի և հիշողություններու

վրա ինչի մեջ ապրած է հայ ժողովուրդը:... Հայերու ցեղասպանությունը վերափոխ -

ված է կենդանի վկայության մը, իսկ

«Շշուկներու մատյան»-ը պիտի մնա որպես

կենդանի հուշարձան մը: ... Շշուկները

կդառնան թրթռացող վկայություն մը և

կխոսին ինչպես մարդոց սիրտեր: ... Գիրքին

մեջ հոգապես զորեղ ժողովուրդի մը առճա -

կատումն է թուրք հարստահարողներուն

հետ մեկ կողմե և խորհրդային կարգերու

երկաթյա բռունցքին հետ մյուս կողմե:... Հակառակ որ գիրքը շատ ավելի

հաճախ կխոսի անցյալի մասին, սակայն

պատմության գիրք մը չէ, քանի որ պատ -

մական գիրքերու մեջ ավելի շատ կխոսվի

հաղթողներու մասին, այն ավելի ճիշդ սաղ -

մոսներու մեկ ընտրանի մըն է, որքանով

կխոսի հատկապես պարտվողներու մասին:Ամեն մեկ շշուկ՝ ժայռ մը օդ նետելու

զորեղություն ունի:»Ապա Herzel Hakak խոսեցավ

նաև այն փաստի մասին՝ «Եթե աշխարհը

կրնար հասկնալ հայերու ցեղասպա նու -

թյան բարոյախոսությունը, այնժամ հրեա -

ներու ցեղասպանությունը չէր իրագործ -

վեր...»:

Վերջավորության, գիրքի հուզիչ

գրախոսականը ըրած Իսրայելի Գրողներու

Ընկերակցության նախագահը հայտարա -

րեց. «Մեզ կմնա միայն գրկենք հեղինակը,ընկալենք գործերու իմաստը, չփախինք

պատմության դասերեն, մեռյալներու աղա -

ղակներեն: Այս գիրքը արժանի է աշխարհի

բոլոր գրողներու կողմե իրենց գիրկը

առնելու՝ գրականության համար, Նոպել -

յան մրցանակի միջնորդությամբ»:Այնուհետև, տողերուս հեղինակը

Ռիթի Սիլվիա Մանոր ըսավ. «... Հայերու

պատմությունը նկարագրելու ընթացքին

Վարուժան Ոսկանյան մեզ խորհել կուտա

մեր փորձություններու, ցավերու մասին,երբ հաճախ մենք եղած ենք պարտվածներ

XX դարու մեջեն անցնելով առանց զենք

ու զրահի, խեղդված արյան մեջ, պարտ -

ված, սակայն վերապրողներ, մարդկային

մոխիրներեն վեր հառնելով, վերածնվելով,որպեսզի պատմենք մեր ուղերձը մեզմե

ավելի հեռու, որ մենք գոյություն ունինք,մենք մնացինք և պարտավոր ենք մարդ

մնալ, հակառակ անոր ինչի մեջեն մենք

անցանք կամ ճիշդ ատոր համար»:Գիրքի թարգմանիչ Any Shilon-ը

պատմեց, թե որքան մեծ պատիվ մըն էր իր

համար վեպին թարգմանությունը:Ձեռնարկի ընթացքին եբրայերեն

լեզվով գիրքին խմբագիրը ըսավ, թե ինք

կկարծե, որ Իսրայելին մեջ շատ ավելի,քան մեկ այլ տեղ կհասկնան այս վեպին

թրթռումը:

Բառեզրերը (տերմին) ինչպես բռնա -

գաղթում, համեկենտրոնացման ճամբար,մահվան աստիճաններ, վերապրողներ և

շշուկ այստեղ կհասկցվին շատ ավելի խորը

այն մարդոց կողմե, որ անձնապես ապրած

են այս բարդ փորձությունը՝ ըլլալով երկ -

րորդ և երրորդ սերունդը Հոլոքաուսթեն հետո:Վերջավորության, ՎարուժանՈսկան -

յան շնորհակալություն հայտնեց ներկա -

նե րուն և շեշտադրեց թե՝ «... Հայերու Հո -

լոքաուսթի ժամանակ կորսվեցավ այն ատեն

գոյություն ունեցող հայերուն կեսը, երեք

միլիոնեն մնացին միայն մեկ ու կես մի -

լիոնը: Սկսյալ ցեղասպանութենեն ամեն

մեկ հայ կապրի կենդանի մարդոց մեջ և

զուգահեռ կապրի մեռյալներու մեջ, մեռյալ -

ներ, որոնցմե յուրաքանչյուրը կրնար ծնել

երեխաներ, թոռներ և ծոռներ: Դեռևս այն

ատենվնե ամեն մեկ հայ պետք է պա տաս -

խանատվություն զգա և ապրողներու և զու -

գահեռ իր սեփական գոյության համար»:... Այս իրադարձություն մըն էր, երեկո մը,որ չպիտի մոռցվի ներկաներեն և ոչ մեկու

կողմե, երեկո մը, որ մոտեցուց «Շշուկ -

ներու մատյան»-ը Գիրքերու Երկրին:Երկրորդ օրը, «Շշուկներու մատ -

յան»-ը շարունակեց իր ճամբան Իսրայելի

մեջ, շատ հուզիչ շնորհանդեսի մը միջո -

ցով, Երուսաղեմի մեջ Հայոց Պատրիար -

քական Աստվածաբանական Սեմինարիայեն

ներս, Հին Քաղաքի Հայկական Թաղա -

մասի մը մեջ:Ռիթի Սիլվիա Մանոր

2912/2012

<nxryum em nergaoa]eq$ I%n[hedaqrqir paner yuneq badmelyu#i%nչ nbadagyv =q egel$

Nelli^ Es & Mariam; aosdekenq Dat& srpazani hraveryv$ Sa mihamadek a.,adanq =* Er&ani be -dagan hamalsarani hao arvesdիbadmyutoan & desyutoan ampiyni# ixems ampiyni vari[# arvesda ci -dyutoan dyqtyr wryfesyr baryn L&yn{yucaszoani & Dat& srpazani$Nran] hamadek hama'aonyutoanar x oyun qyum menq* es & Մariam; hra -ver sda]anq cal aosdek & a.,a -del haogagan egeke]yu tanca ra -nyum* yusyumnasirelyu bahbanva\ ha -cyus d; & ar\atյա nmyu.ner;$ Mas -na vyrabes es yusyumnasiryum em ege -ke ]agan hacyusdi nmyu.ner; & Ma -riam; ar\atacyr\agan nmyu.ner;$Menq ergyuss =l masnacidanyum enqaos ylyrdyum$ Es arxen dariner.aryunag yusyumnasiryum em egeke -]agan hacyusd;# haogagan avan -xyuot;# badmyutoyun;# simvyligan &aox amen in[; wasdyren wyr'yum emhima ireri vra aba]yu]el$ Aox imas -dyv .ad-.ad gar&yr a.,adanq =im & Mariami hamar a.,adel anmi -`abes nmyu.neri hed yu aox xebqyumampyk` desagan noyut; vera\vyum =bragdigaoi$ Wasdyren menq yusyum -nasiryum enq pylyr nmyu.ner; had a/had# nranq qardacryum enq# abanga racryum$ Tancaranaoin a. ,a -danqi mas = gazmyum na& nmyu.neribahban yutoyun;# hedacaoyum na&nran] aveli manra masn yusyum na -siryutoyun;$ Dat& srpa zan; nba -dag yuni gadalyc hrada ragel*hacyus dneri# ar\atacyr \yu toan#srpabad gerneri# aosinqn aon ameniveraperoal in[ ga tanca ra nyum#pylyr; yusyum na sirel# hrada ragel yulaon hanryu toan; nergaoa] nel$ Yumenq wasdy ren .ad lav* lyusavyrcyr\i mi masn enq anyum$

>ad yura, em# yr aosbisihra .ali cyr\ eq 'e/nargel$ Ma -riam; i%n[ gavela]ni$

Mariam^ Es Er&ani beda -gan hamalsarani] en# hao arvesdibadmyutoan desyutoan YUNESQY-iampiyni xasa,ys ‚& Nellin =l xa -sa,ysƒ & asbirand$ Es =l masna -cidanyum em ar\atacyr\yutoanyusyum nasirman me` & in' hamar .adgar&yr = aos ao]elyutoyun;# [awi]

xyurs gar&yr# qani yr es ampyk`yvincyr\ yunem crete [yusyumnasirva\noyuti hed$ Im hedaca masna ci -dagan zarca]man har]yum sa .adgar&yr =$ Aosinqn# es inqs bidi yry -.em# te dvoal ir; yrde%k = bad -rasdva\ & y%r xbry]in = badganyuմ$Garyk em asel# yr nmyu.neri .ad[n[in dygysn em has]rel xe/&s naoel$Tancaran; pavaganin ha ryusd = &ireri qanag; .ad me\ =$ Mer hama -cyr\ag]yutoyun; .aryuna gagan pnyuotggri# tegyuz meg gam ergyu daryummenq ampyk`; gavardenq և micyu]egga rykananq na& moyus egeke]agangen drynneryum cyoyutoyun yune]yk ire -r; yusyumnasirel$

In[bes @rinag Dransilva -nian =$

Dransilvanian [em gar\yum#micyu]e hedacaoyum# pao] a/a` -nahert en Syu[avan# Pydy .a n;$ Sa.ad gar&yr hama cyr\ag]yutoyun = &.ad gar&yr 'e/ narg =$

Isg ;nta]qyum badahyu%m en#asenq# linyum en ,nxirner & [cideqin[ anel# in[bes varvel$ Aox xebqyumximyum eq srpazani%n$

Mariam^ Ximyum enq Er&animer cidagan kegavarnerin# cyr -\ag ]yum enq na& Haog sargavacihed# yr; inqn =l .ad dekoag = pylyrnoyuterin & .ad me\ nerxryum yunixran] bahbanyutoan cyr\yum$

Mi ,ysqyv# yrqan es cidem#sa a/a`in hamadek a.,adanqn =swoyuռqahao cakyutneryum cdnvykmer can'eri yusyumnasirman hamar$

Sa baryn {yucaszoani & Dat& s;r -pazani na,a'e/nyutoyunn = & hyusyvenq# yr .aryunagagan pnyuot ggri &gdara\vi na& moyus ca kyut neryum#yryvhed& amen dek haoern yuneniren] hsgaoagan nerxryum;$ In[ yr[awyv# ete nyuonisg yusyum nasirva\ =$

Nelli^ I ver`y# haoeri da ra\ -va\yutoyun; Ar&eloan Evrybaoyumcrete yusyumnasirva\ [=# pao] .adazxe]ig yu gar&yr noyut ga# ?yu -miniaoi] hedy Pyulkaria & aoln$

Mariam^ Ev pavaganin er -gar* wasdyren yut haroyur daրvabadmyutoyun yuni haogagan cakyut;aosdek yu nerxryum; .ad me\ =#hsgaoagan =$

Lehasdanyum =l yunenq tyka\me\ m.agyutaoin ja/ancyutoyun# yrarjani = yusyumnasirman$

Nelli^ Hyusanq# yr ghas]nenqLehasdanyum =l$

>ad me\ cyr\i eq l\va\$ Nyri]ha`yrx darva am/an; ghanxibenq$

Mariam^ Hyusyv em# yr an -baoman gcdnven hyvanavyrner &gadalycner; ghadaragven$ >nyr -han xesin micyu]e hanxibenq$

Xa 'er a.,adanqi arxoyunq;glini: "ez ha`ykyutoyun em maktyum &sbasyum enq* nyri] veraxa/naq?yumania & 'er sgsa\ hedaqrqircyr\; avardeq$ >nyrhagalyutoyun$

Har]azryuo]; vare]

MADLEN DER-KYUGASOAN

ŠHaoeri da ra\ va\yutoyun;Ar&eloan Evrybaoyum crete

yusyumnasirva\ [=# pao] .ad azxe]ig yu gar&yr noyut ga…‹

30 12/2012

Անցնող շաբաթ Հայաստանի հինգ

քաղաքներ միանգամից եղբայրացման հա -

մաձայնագրեր կնքեցին ռումինական քա -

ղաքների հետ: Այդ նպատակով ս/թ հոկ -

տեմբերի 24-30-ին Հայաստանի հինգ հա -

մայնքապետեր փոխադարձ այցով գտնվում

էին Ռումինիայում: Ուղիղ մեկ տարի

առաջ, 2011թ. հոկտեմբերի 24-28-ին,կայացել էր ռումինական պատվիրա կու -

թյան այցը Հայաստան, երբ Պիտեշտի,Ֆոկշանի, Ռոմանի, Գեռլայի, Դումբրը -

վենի եւ Ֆրումոսայի քաղաքապետերը

այցելեցին Գյումրի, Դիլիջան եւ Տավուշի

մարզկենտրոն Իջեւան, ուր պայմանավոր -

վածություն ձեռք բերվեց համագործակ -

ցության կապեր հաստատել Գյումրի-Պիտեշթ, Դիլիջան-Ռոման, Իջեւան-Գեռլա,Ֆոկշան-Բերդ, Նոյեմբերյան-Դումբրը վեն

եւ Այրում-Ֆրումոասա զույգերի միջեւ:Արդեն այս տարվա մայիսին նման

պայմանագիր էր կնքվել Ռոմանի եւ

Դիլիջանի միջեւ:Հայ քաղաքապետերի պատվիրակու -

թյունը Ռումինիայում Հայաստանի դես -

պան Համլետ Գասպարյանի ուղեկ ցու -

թյամբ հոկտեմբերի 24-ին մեկնեց

Վրանչայի նահանգային կենտրոն, ուր

Ֆոկշանի քաղաքապետ Դեչեբալ Բաչինս -

կին եւ Բերդի համայնքի ղեկավար Անդրա -

նիկ Շառյանը ստորագրեցին համատեղ

հռչակագիր երկու քաղաքների միջեւ հա -

մագործակցության կապեր հաստատելու

վերաբերյալ: Փաստաթղթի ստորագրման

արարողությանը Հայաստանի դեսպանի

կողքին ներկա էին նաեւ Վրանչայի նա -

հանգապետ Կըտըլին Պոպեսկուն, սենա -

տոր, Ռումինիայի Հայոց միության նախա -

գահ Վարուժան Ոսկանյանը եւ Ռումի -

նիայի Հայոց թեմի առաջնորդ Տ. Տաթեւ

Եպս. Հակոբյանը: Մինչ այդ հայկական

պատվիրակությունը Ֆոկշանում մասնակ -

ցեց Ռումինական բանակի օրվա հանդիսա -

վոր արարողությանը, այցելեց քաղաքային

թանգարան, ինչպես նաեւ պտույտ գործեց

Ֆոկշանի հայկական այն վայրերով, ուր

20-րդ դարի սկզբից ի վեր ընթացել էին

Վարուժան Ոսկանյանի “Շշուկների Մատ -

յան” նշանավոր վեպի գործողություն ները:Այնուհետեւ հաջորդ օրերին հայ -

կա կան պատվիրակությունն այցելեց Հար -

գիտայի նահանգի Ֆրումոասա, Սիբիու

նահանգի Դումբրըվեն, Կլուժ նահանգի

Գեռլա հայաբնակ քաղաքներ, ուր Այրումի

համայնքի ղեկավար Գիգոլ Եգանյանը,Նոյեմբերյանի համայնքի ղեկավար Վա -

Հայաստանի եւ Ռումինիայի հինգ

քաղաքների եղբայրացման վերաբերյալ

Դումբրը վեն

Պիտեշտ

3112/2012

նուշ Ամիրաղյանը եւ Իջեւանի համայնքի

ղեկավար Վարդան Ղալումյանը պայմա -

նագրեր կնքեցին համապատասխանաբար

Ֆրումոասայի, Դումբրըվենի եւ Գեռլայի

քաղաքապետեր Տիբոր Ֆերենցի, Ջոր -

ջետա Իրիմիեի եւ Մարիուս Սաբոյի հետ:Իրադարձություններով հատկապես հա -

րուստ էին Դումբրըվենի եւ Գեռլայի այցի

օրերը: Հոկտեմբերի 27-ին Դումբրը -

վենում հայ պատվիրակները մասնակ -

ցեցին Տրանսիլվանիայի Հայոց թանգա -

րանում նկարիչ Յոն Կոնստանտինեսկուի

ցուցահանդեսի բացմանը, այցելեցին Հայ

կաթողիկե տաճար եւ հայկական պատմա կան

վայրեր: Գեռլայում, նախկին Արմենոպո -

լիսում, որ 1700թ. հիմնվել է հայերի

կողմից, հյուրերը պտույտ գործեցին

հայկական բարոկկո ոճի հին քաղաքում,այցելեցին պատմության թանգարան, ուր

ցուցադրվում էին հայ եկեղեցական պաշ -

տամունքային իրեր, Հայկական մշակու -

թային կենտրոն, ժամանակի հայկական

վարչական եւ կրթական շենքեր, Սուրբ

Երրորդության հայ կաթողիկե հոյակապ

տաճարում ներկա եղան կիրակնօրյա

պատարագին: Գեռլա-Արմենոպոլիսն ու

Դումբրըվեն-Եղիսաբեթուպոլիսը ժամա -

նակին ունենին թագավորական ազատ

քաղաքի կարգավիճակ եւ կառավարվում

էին հայերի կողմից, հայկական օրենքնե -

րով: Այսօր էլ այստեղ, ինչպես նաեւ

Ֆրումոասա եւ Գեորգեն քաղաքներում

մնացել եւ հայկական կյանքը շարունա -

կում են հին տրանսիլվանահայերի շառա -

վիղներ. մասնավորապես Տրանսիլվանա -

հայերի միության նախագահ Յոան Էստե -

գարի եւ Դումբրըվենի Հայկական միու -

թյան նախագահ Յոան Կըլինեսկուի եռան -

դուն ջանքերի շնորհիվ վերջին քսան տա -

րիների ընթացքում այս մեկուսացված հա -

մայնքը զարթոնք է ապրում:Ուղեւորության վերջին վայրըՊիտեշտ

քաղաքն էր, ուր հոկտեմբերի 29-ին քա -

ղաքապետ, Ռումինիայի քաղաքապետների

միության նախագահ Թուդոր Պենդիուկը

եւ Գյումրու քաղաքապետի տեղակալ Գուր -

գեն Մալխասյանն ստորագրեցին բարեկա -

մության պայմանագիր: Ստորագրված պայ -

մանագերը նախատեսում են համայնքների

միջեւ փոխայցելությունների աջակցու -

թյուն եւ խրախուսում, հանրային հաստա -

տությունների, տարբեր կազմակերպու -

թյունների եւ առեւտրային ընկերու թյուն -

ների միջեւ կապերի հաստատում, փոխշա -

հավետ տնտեսական հարաբերությունների

զարգացում, փորձի փոխանակման եւ գոր -

ծընկերության նախաձեռնում այնպիսի

ոլորտներում, ինչպիսիք են` կրթություն,երիտասարդություն, մշակույթ, սպորտ,զբոսաշրջություն, կայուն զարգացում,շրջակա միջավայրի պաշտպանություն եւ

գործարարություն, հանրային կառավար -

ման մենեջմենտ եւ քաղաքաշինություն:Պիտեշտում բարեկամության պայ -

մանագրի ստորագրմանը Հայաստանի դես -

պան Հ. Գասպարյանի կողքին ներկա էին

նաեւ Ռումինիայի Հայոց թեմի առաջնորդ

Տ. Տաթեւ Եպս. Հակոբյանը, ինչպես նաեւ

տեղի հայ համայնքի ներկայացուցիչներ:Տեղական մամուլը եւ հեռուստա -

տեսությունը հետաքրքրությամբ անդրա -

դար ձան հայ քաղաքապետերի այցելու -

թյանը եւ եղբայրացման համաձայնագ -

րերին:Տեղեկացնենք, որ Ռումինիայի պատ -

մական մայրաքաղաքներից Սուչավան, ուրդեռ այսօր գործում են երկու հայկական

վանք եւ երեք եկեղեցի, պատրաստվում է

կապեր հաստատել Էջմիածնի հետ: Քայլեր

են արվում նաեւ Երեւանի եւ Բուխարեստի

միջեւ եղբայրական կապեր հաստատելու

շուրջ:

Ֆոկշանի

Գեռլա