Renesans jest epoką otwierającą czasy nowożytne. • Idee renesansowe pojawiają się we Włoszech już w XIV w.• W Europie to epoka obejmująca wiek XV i XVI. • Koniec epoki datowany jest natomiast na przełom XVI i XVII wieku. • Przyjmuje się, że w Polsce Renesans przypada na

lata 1450 – 1630.

Nazwa epoki pochodzi od francuskiego słowa renaissance, co znaczy odrodzenie (odrodzenie kultury antycznej).

Periodyzacja epokiPeriodyzacja epoki

Prądy myślowe renesansu• antropocentryzm- pogląd stawiający w centrum

zainteresowanie człowiekiem; głównymi prądami epoki były humanizm i reformacja.

• humanizm renesansowy- był ruchem umysłowym, który dążył do zrekonstruowania starożytnej kultury poprzez studia nad antycznąmyślą, literaturą, językami. Renesans kierował swojąuwagę ku człowiekowi, jego duchowości i sprawom materialnym.

• reformacja- ruch religijny i społeczny w Europie XVI w., postulujący reformy w kościele katolickim. Doprowadził do powstania Kościołów protestanckich.

.

Filozofia renesansu nawiązuje do dorobku starożytnych. Wybitnymi przedstawicielami epoki są: Niccolo Machiavelli, Tomasz Morus i Erazm z Rotterdamu.

• neoplatonizm -był kierunkiem filozoficznym, w świetle którego tworzyli i działali humaniści renesansowi. Sprzeciwiał się on arystotelizmowi; postrzegał świat jako hierarchię bytów; głosiłdoskonałość człowieka jako Bożego stworzenia .

• stoicyzm- głosił, że szczęście można osiągnąć przez wewnętrznądyscyplinę moralną, sumienne spełnianie obowiązków oraz kontrolę swoich emocji; czyli utrzymywanie stanu spokojnego szczęścia niezależnie od zdarzeń, których doświadczamy.

• epikureizm- celem człowieka jest szczęście utożsamiane z przyjemnością; wiedząc, że życie jest krótkie, należy z niego korzystać, póki trwa (carpe diem).

Filozofia renesansu

Erazm z RotterdamuWybitny niemiecki humanista,

filozof, pisarz. Zwracał się przeciwko instytucji

monarchii dziedzicznej(republikanizm). Uważał, że wojna jest sprzeczna z filozofią świata i występuje przeciwko naturze człowieka, który jest stworzony do życia w pokoju (pacyfizm). Postulowałodnowę Kościoła. Jego znanym dziełem jest Pochwała głupoty.

.Tomasz MorusAngielski mąż stanu, autor Utopii,

dzieła, w którym stworzył wizjępaństwa idealnego. W tej krainie wszyscy żyją w zgodzie zgodnie z nakazami etyki, sążyczliwi, gardzą bogactwem.

Morus krytykował rozrzutność, arogancję i brutalność królów,ich brak dbałości o lud. Opowiadał się za równościąspołeczną, był przeciwnikiem własności prywatnej (rodzi nierówność).

.

Niccolò MachiavelliWłoski pisarz i dyplomata, autor

znanego traktatu pt. Książę, w którym wyraża swoje poglądy na sposób sprawowania władzy. Dowodzi, iż w polityce można wykorzystywać wszystkie środki, nawet podstępne i nieetyczne. Przedstawiona przez niego koncepcja została nazwana makiawelizmem.

• „Racja nic nie znaczy, gdy nie jest poparta siłą".

• „Okrucieństwo i terror należy stosować ale rozsądnie i tylko w miarę potrzeby" .

Literatura renesansu• Przełomowe znaczenie ma wynalazek druku;

masowo powstają drukarnie; literatura staje się dostępniejsza.

• Języki narodowe zaczynają odgrywać istotnąrolę w twórczości literackiej.

• Dominuje tematyka świecka, antropocentryzm i humanizm.

• Twórcy nawiązują do kultury antyku.

Literatura renesansuPrzedstawiciele literatury światowej:• Giovanni Boccacio „Dekameron” (nowele),• Francesco Petrarka „Sonety do Laury” (sonety), • François Rabelais „Gargantua i Pantagruel ”(powieść),• Wiliam Szekspir „Romeo i Julia” (dramaty).

Przedstawiciele literatury polskiej:• Jan Kochanowski „Treny”, „Pieśni”, „Fraszki”;• Mikołaj Rej „Żywot człowieka poczciwego”;• Piotr Skarga „Kazania sejmowe”.

Druk wynaleziono u schyłku średniowiecza. Przyczyniło sięto przede wszystkim do rozpowszechnienia słowa pisanego wśród szerokich kręgów odbiorców oraz do ograniczenia monopolu kleru na oświatę.

Wynalazek druku

Jan Gutenberg, niemiecki rzemieślnik, twórca pierwszej przemysłowej metody ręcznego drukuw Europie. Potocznie, ale niesłusznie, jest uważany za wynalazcę ruchomej czcionki. Niesłusznie uznaje się go również za pierwszego europejskiego drukarza. O wynalazku czcionki dowiedział się najprawdopodobniej od niejakiego Faustusa, który uciekł z Haarlemu do Moguncji, kradnąc wynalazek swojemu pracodawcy.

Gatunki literackie renesansupieśń - gatunek literacki poezji lirycznej w swojej genezie związany z

muzyką i obrzędami. tren - utwór liryczny, odmiana pieśni; to swoisty traktat filozoficzny

pisany pod wpływem śmierci ważnej osoby i wyrażający żal autora z tego powodu.

fraszka - jest krótkim wierszowanym utworem, o bardzo zróżnicowanej tematyce, zwykle żartobliwej bądź ironicznej.

tragedia - utwór literacki przeznaczony do wystawiania na scenie, w którym przedstawione są losy człowieka.

sielanka - utwór poetycki, którego tematyka dotyczy życia członków najniższych warstw społecznych.

nowela- utwór niewielkich rozmiarów, pisany prozą, charakteryzujący się uproszczoną, schematyczną akcją, która zmierza do punktu kulminacyjnego, a następnie do puenty.

powieść-gatunek literatury pięknej, utwór narracyjny, opisujący zwykle rozbudowany ciąg zdarzeń.

sonet-kunsztowna kompozycja poetyckiego utworu literackiego, która złożona jest z 14 wersów zgrupowanych w dwóch czterowierszach i dwóch trójwierszach.

Francesco PetrarcaPoeta, duchowny pochodzący z

Italii. Pisał zarówno po włosku jak i po łacinie. Ukonstytuował wzór jednego z najkunsztowniejszychgatunków lirycznych, jakim jest sonet.

Wpisał się do historii literatury światowej jako piewca Laury „Sonety do Laury”. Poznał jąpodczas uroczystości wielkopiątkowej. Kobieta była jużwtedy mężatką, co nie przeszkodziło Petrarce uczynić z niej swojej muzy, której pozostałwierny do śmierci.

.

Pisarz włoski, znany ze swojego dzieła pt. Dekameron. Jest to zbiór 100 nowel podzielonych na 10 dni, stąd nazwa znacząca po grecku "Księga dziesięciu dni".Nowele te są połączone w całość; to opowiadania grupy młodych kobiet i mężczyzn, którzy podczas zarazy schronili się w okolicach Florencji.

Giovanni Boccaccio

.François Rabelais

Francuski pisarz satyryczny, duchowny i lekarz. Wszechstronnie wykształcony, przyjaciel wielu ówczesnych humanistów europejskich.Przeszedł do historii jako autor jednej książki, zarazem popularnej i budzącej licznekontrowersje, powieści Gargantua i Pantagruel.

.Wybitny poeta polski epoki renesansu, humanista, człowiek dobrze wykształcony, sekretarz królewski na dworze Zygmunta Augusta. Był przedstawicielem filozofii eklektycznej – stoicyzmu, epikureizmu, renesansowego neoplatonizmu i głębokiej wiary w Boga. Porzucił życie dworskie i osiedlił się w Czarnolesie, prowadząc żywot ziemianina.

Napisał min.:„Odprawa posłów greckich”– tragedia„Psałterz Dawidów”– przekład Księgi Psalmów„Treny”„Fraszki”„Pieśni”

Jan Kochanowski

Jan Matejko, Kochanowski nad zwłokami Urszulki

.

Wybitny polski poeta i prozaik. Byłtakże politykiem oraz teologiem ewangelickim. Długo uznawany za „ojca literatury polskiej”.Twórczość Mikołaja Reja jest bogata i różnorodna. Jest uważany za mistrza opisu literackiego. Najbardziej znane z jego utworów to:

• „Żywot człowieka poczciwego”,• „Krótka rozprawa między trzema

osobami, Panem, Wójtem a Plebanem”,• „Żywot Józefa”,• „Kupiec”,• „Zwierzyniec”.

Mikołaj Rej

.

Polski jezuita, teolog, pisarz i kaznodzieja, czołowy polski przedstawiciel kontrreformacji. Głosił kult ascezy, wskazywał na znaczenie celibatu i pielgrzymek. Swoje argumenty opierał na Piśmie św., wskazując na potrzebęwykorzenienia herezji w celu odnowy silnego państwa. Byłprzeciwny ugodowemu dialogowi międzywyznaniowemu oraz tolerancji religijnej.

W swojej twórczości Skarga prezentuje bogaty, ornamentacyjny styl oratorski, prozę stylizowaną na biblijne księgi prorockie.

• Kazania na niedziele i święta całego roku, a w nich Kazania sejmowe.

Piotr Skarga

Jan Matejko, Kazanie Skargi

Sztuka renesansuSztuka renesansu stanowi odzwierciedlenie poglądów filozoficznych odrodzenia,

poszukujących wzorców w świecie antycznym.

W architekturzeW architekturze polskiej renesans korzysta z wzorów włoskich, powstające obiekty są zazwyczaj dziełami włoskich artystów pochodzących przede wszystkim z Florencji. Pojawia się styl zwany manieryzmem*.

W malarstwieW malarstwie artyści zaczynają znów malować postacie w akcie, nawet postacie biblijne (np. Masaccio,Wygnanie z raju). Również tematyka mitologicznastaje się bardzo popularna (np. Szkoła Ateńska Rafaela). We Włoszech kształtuje się malarstwo portretowe i powstaje prototyp popularnego w późniejszej sztuce barokowej pejzażu (np. Burza Giorgione).

Istotną nowością staje się wynalazek zbieżnej perspektywy geometrycznej, linearnej oraz powietrznej.

Portrety malowane są na tle pejzaży, co jest potwierdzeniem silnego zwrotu malarstwa renesansowego ku naturze. Wprowadza się sfumato, a światło na obrazach jest lekko zamglone oraz wykorzystywany jest światłocień.

*manieryzm- (od ok. 1520 do końca XVI w.) styl charakteryzujący się dążeniem do doskonałości formalnej i technicznej, a także wysubtelnieniem, wyrafinowaniem, wykwintnością i swobodą form.

.

Zamek w Krasiczynie

Zamek Królewski na Wawelu,Dziedziniec

Architektura

Zamek w Niepołomicach

Złota Brama w Gdańsku

Zamek w Baranowie Sandomierskim

Nagrobek Jana Olbrachta

Rzeźba Nagrobek Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta

Portal

Attyka

Sztuka renesansu w Europie

Francja, Luwr

Bazylika św. Piotra

Ratusz w Bremie

Niemcy Ratusz w Augsburgu

Michał Anioł, Krucyfiks

Rzeźba

Michał Anioł, Dawid

Michał Anioł, Pieta

Leonardo da Vinci

Leonardo Da Vinci, Mona LisaLeonardo da Vinci, Dama z gronostajem

Girgione, BurzaLeonardo da Vinci, Człowiek witruwiański

Leonardo da Vinci, Ostatnia wieczerza

Tycjan

Tycjan, Koncert wiejski

Tycjan, Wenus z Urbino

Rafael Santi

Rafael Santi, Szkoła ateńska

Rafael Santi, Madonna, del Prato

Rafael Santi, Trzy Gracje

Sandro Botticelli, Narodziny Wenus

Michał Anioł, Sąd ostateczny

Michał Anioł, Bóg tworzy Adama