UntitledBibliografia:
Tadeusz Kociuszko w oczach artystów i historyków, red. E.
Biernacka, Warszawa 1995. Zajewski Wadysaw, Europejskie konflikty
dyplomatyczne, Kraków 2012. eromski Stefan, Popioy, 1902. Da nam
przykad Bonaparte… Wspomnienia i relacje onierzy polskich, t. 1,
red. komentarze i przypisy R. Bielecki, opr. tekstów A. Tyszka,
Kraków 1984.
Kady z nas zna sowa hymnu polskiego, czyli Pieni Legionów
Polskich. Czy pamitamy jednak, co znacz wielokrotnie powtarzane
sowa „z ziemi woskiej do Polski”? To przecie nic innego jak
zapisana w pieni zapowied kontynuowania walki zbrojnej
o niepodlego kraju i marzenie o powrocie do wolnej
Polski. Toczce si na przeomie XVIII i XIX w. na terenie Italii
dziaania wojenne daway Polakom moliwo wystpienia przeciwko Austrii,
u boku generaa Napoleona Bonapartego i sojuszniczej
Republiki Lombardzkiej. Czy rzeczywicie udao si zrealizowa
patriotyczne plany? Jakie korzyci odnieli sami legionici,
a jakie sprawa polska na wspópracy z Napoleonem?
Twoje cele
Przedstawisz okolicznoci i powody utworzenia polskich si
wojskowych we Woszech. Wskaesz miejsca najwaniejszych bitew
z udziaem Legionów Polskich. Ocenisz konsekwencje zaangaowania
si Polaków po stronie Napoleona w latach 1797–1800.
Sztandar 1 Legii Legionów Polskich we Woszech. ródo: Maciej
Szczepaczyk, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 3.0.
Powstanie Legionów Polskich i ich walki we Woszech
Przeczytaj
Po upadku powstania kociuszkowskiego i ostatnim rozbiorze
Rzeczypospolitej polscy emigranci polityczni we Francji (skupieni
w tzw. Agencji) podjli starania o utworzenie polskich
oddziaów militarnych. Francja w latach 17921797 prowadzia wojn
z I koalicj antyfrancusk, do której naleao kilka
europejskich mocarstw, m.in. Austria, std te intensywnie prowadzia
nowe zacigi do armii. Wadze republiki, czyli Dyrektoriat,
wyraziy zgod, jednak zapisy konstytucji kraju zabraniay im
przyjmowa na swój od obcokrajowców. Dlatego jako miejsce ich
ewentualnej rekrutacji wskazay Pówysep Apeniski, gdzie
w walkach z Austri oddziay Polaków wspomaga miayby
sojusznicz Lombardi (na ilustracji poniej: wygrana przez Napoleona
bitwa pod Lodi w Lombardii). Polskim oficerom i onierzom
zaproponowano te tamtejsze obywatelstwo.
Louis-François Lejeune, Genera Bonaparte wydaje rozkazy w bitwie
pod Lodi (1796), obraz z 1804 r. Bitwa przesdzia o losie
Austriaków, którzy musieli opuci Lombardi i odda Mediolan w rce
Francuzów. Napoleon powoa do ycia Republik Transpadask, cieszc si
wzgldn suwerennoci. W nastpnym roku zostaa ona przeksztacona w
Republik Cisalpisk. ródo: Wikimedia Commons, domena
publiczna.
Plan ten zyska akceptacj Napoleona Bonapartego, ówczesnego dowódcy
armii francuskiej we Woszech. W efekcie 9 stycznia 1797 r.
polski genera Jan Henryk Dbrowski podpisa umow dotyczc utworzenia
Legionów Polskich na subie Republiki Lombardzkiej (nosia te nazw
Republiki Transpadaskiej). Od tej pory przez kilka nastpnych lat
Polacy walczyli na obszarze Italii. Mimo lombardzkiego obywatelstwa
otrzymali mundury wzorowane na polskich i prawo powrotu do
kraju, gdy zakocz wojenn sub.
Legiony Polskie posikujce Lombardi Tak brzmiaa oficjalna nazwa
Legionów Polskich we Woszech. Oddziay te otrzymay mundury wzorowane
na ubiorach polskiej kawalerii narodowej i sztandary zblione
do polskich. Na onierskich szlifach polskich legionistów we Woszech
widnia woski napis „Ludzie wolni s brami”. Do mundurów przypinano
trójkolorowe kokardy symbolizujce ideay rewolucji francuskiej,
a take protekcj Republiki Francuskiej. Przyjrzyj si
ilustracjom w galerii poniej i wska, czym wyraao si
podobiestwo szczegóów umundurowania.
Szkoa demokracji Kadr oficersk Legionów Polskich stanowili
ochotnicy, którzy na wezwanie Dbrowskiego przybyli z kraju do
Woch, na wasny koszt. Zacigali si do nowego wojska take oficerowie
powstaczy przebywajcy na emigracji we Francji i we Woszech,
którzy schronili si tam po upadku powstania kociuszkowskiego
w 1794 r. Szeregowych onierzy rekrutowano sporód jeców
wojennych z armii austriackiej, w której suyy wówczas
tysice chopów z Galicji. W maju 1797 r. Legiony Polskie
liczyy ju okoo siedem tys. onierzy. Utworzone
W tamtej epoce, podobnie jak wczeniej, w wikszoci
europejskich armii od szeregowych onierzy nie wymagano niczego poza
karnoci. Pierwszym krajem, w którym zmienio si podejcie do
onierza, bya rewolucyjna Francja. ladem francuskich rozwiza pody
gen. Jan Henryk Dbrowski, który zadba o demokratyczny
charakter podlegych sobie si zbrojnych. Po raz pierwszy
w historii polskiej armii szeregowi rekruci mogli awansowa za
zasugi wojskowe, bez wzgldu na swoje pochodzenie spoeczne. By to
wielki przeom. Synowie chopów, mieszczan i drobnej szlachty
zyskali szans na kariery oparte na odwadze i pracowitoci,
a nie tylko szlacheckim urodzeniu.
Wewntrzne sdownictwo, na wzór francuski, odrzucao kary cielesne,
oficerowie za zobowizani byli zwraca si do onierzy sowem
„obywatelu”. Legionici, z których bardzo wielu byo
analfabetami, w czasie wolnym uczyli si czyta i pisa.
Zachcano ich take do poszerzania wiedzy, poznawania matematyki,
historii ojczystej, geografii i jzyków obcych. Odczytywano im
wybór wiadomoci ze wiata i tumaczone na jzyk polski fragmenty
dzie literackich. Bya to w duej mierze zasuga Józefa
Wybickiego, wspótwórcy polskich si zbrojnych i autora Pieni
Legionów Polskich.
Zawierzeni Kociuszce Po uwolnieniu przez cara Tadeusz Kociuszko
wyruszy na kilkanacie miesicy do Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Fetowano go tam jako polskiego i amerykaskiego bohatera
narodowego. Gdy w drodze powrotnej wiosn 1798 r. dotar do
Francji, powita go tam raport gen. Dbrowskiego, symbolicznie
skadajcy w jego rce komend Legionów Polskich. Oficerowie
w uroczystym adresie pisali do naczelnika: „Nie dla innych
widoków widzisz raz jeszcze Europ, tylko eby nas doprowadzi do
ziemi ojców naszych”. Autorytet Kociuszki by bardzo legionistom
potrzebny – ten odwzajemni si odezwami „do braci onierzy”
i „do braci kolegów” (tj. oficerów).
Polityka szabli i jej koszty
Cakowita zaleno gen. Dbrowskiego od strategii i planów
Napoleona sprawiaa, e polscy legionici czciej od triumfu przeywali
rozczarowanie jego decyzjami politycznymi. Ju w pocztkach
istnienia formacji polscy onierze odebrali nakaz stumienia
antyfrancuskiego powstania w Rzeczypospolitej Weneckiej, która
stracia wówczas swoj wielowiekow suwerenno i staa si jedn
z francuskich zdobyczy. Zaledwie w kilka miesicy po
utworzeniu Legionów Polskich rozpoczy si kilkumiesiczne rokowania
Bonapartego z Austri.
Ich efektem byo zawarcie 17 padziernika 1797 r. pokoju w Campo
Formio (zdjcie traktatu na ilustracji obok). Traktat przewidywa
przekazanie czci ziem wchodzcych w skad Austrii w rce
francuskie. Do Francji przyczono Niderlandy Austriackie (dzisiejsza
Belgia) i niektóre wyspy na Morzu ródziemnym. Austria zachowaa
Wenecj, a wraz z ni punkt oparcia we Woszech.
W zamian zgodzia si uzna niepodlego Republiki
Cisalpiskiej (utworzona w 1797 roku z poczenia
Republiki Lombardzkiej i Cispadaskiej) oraz Republiki
Liguryjskiej, utworzonej z terytoriów Republiki Genui.
Polscy sojusznicy stali si w tej sytuacji obcieniem dla
Napoleona. Porozumienia pokojowe z Austri z jednej
strony, a utworzenie Republiki Cisalpiskiej z drugiej
zmieniay sytuacj Legionów. Oddaliy polskie nadzieje na szybki
powrót legionistów „z ziemi woskiej do Polski” (jak gosiy sowa
pieni napisanej niedugo póniej przez Józefa Wybickiego). Od tej
pory polskie siy dziaay we Woszech jako Polski Korpus
Posikowy wspomnianej wyej, nowo utworzonej Republiki
Cisalpiskiej ze stolic w Mediolanie.
Republika Cisalpiska (zaznaczona na mapie na zielono) miaa krótki
ywot. Powstaa w 1797 r., a ju niecae pi lat póniej zostaa
przeksztacona w Republik Wosk. ródo: Adolphus William Ward,
Wikimedia Commons, domena publiczna.
Jak wspomina Józef Wybicki, po pokoju w Campo Formio
w pierwszym momencie „generaowie potracili gowy, puszczono
krew Wielhorskiemu, zachorowa Dbrowski”. Byy to oznaki
rozgoryczenia i rozczarowania. Polacy zdawali sobie jednak
spraw, e nie naley okazywa niezadowolenia, by nie dopuci do
ograniczenia lub likwidacji polskiego
Traktat pokojowy w Campo Formio, podpisany m.in. przez Napoleona
Bonapartego. ródo: domena publiczna.
wojska. Poza tym suchano aluzji Bonapartego o nietrwaoci
pokoju i zacht do wytrwania. Dziki temu, przy moralnym
wsparciu Tadeusza Kociuszki, Jan Henryk Dbrowski kontynuowa
starania o rozbudow formacji. Stworzono wówczas artyleri konn
i zaczto organizowa kolejny puk jazdy.
Wród zada wyznaczonych polskiej formacji znalaza si pacyfikacja
chopskich buntów i lokalnych powsta (np. w Weronie),
inspirowanych przez zwolenników starego porzdku. I Legia gen.
Dbrowskiego w grudniu 1797 r. wkroczya do Pastwa Kocielnego,
zajmujc kolejne twierdze i miasta oraz przecierajc szlak dla
wojsk francuskich (w lutym 1798 r. Francuzi zajli Rzym
i utworzyli Republik Rzymsk).
Pocztek walk z II koalicj antyfrancusk
Pesymistyczne przewidywania Napoleona (na ilustracji obok) co do
trwaoci pokoju z Austri, koczcego zmagania z pierwsz
koalicj antyfrancusk, okazay si suszne. W 1798 r. przeciw
Francji zawizaa si druga koalicja – silniejsza ni poprzednia, bo
wzmocniona udziaem Rosji. Powstaa wówczas, gdy mody genera
Napoleon Bonaparte, po opanowaniu sytuacji na Pówyspie Apeniskim,
na polecenie Dyrektoriatu wojowa w Egipcie. Wraz z Rosj
do walki ruszyy Austria, Turcja, Wielka Brytania, a na
Pówyspie Apeniskim – Królestwo Neapolu i Królestwo Sardynii.
W pocztkach aktywnoci drugiej koalicji Francja stracia
wszystkie zdobycze kampanii woskiej z 1797 r. Napoleon
postanowi wzi sprawy w swoje rce. Po powrocie do Francji na
drodze zamachu stanu sign po wadz i stan na czele nowo
utworzonego organu wadzy: Konsulatu.
Bonaparte musia znów podj walk z wrogiem, który by ju nad
Renem i odnosi sukcesy we Woszech. Jego plan polega na
rozwiniciu dziaa przeciwko Austrii na obu tych frontach. Genera
Moreau dowodzi 100tysiczn armi majc walczy w Niemczech, sam
Bonaparte obj dowództwo nad armi we Woszech.
Antoine-Jean Gros, Pierwszy konsul Bonaparte, 1802 r. W jaki sposób
malarz przedstawi Napoleona? ródo: domena publiczna.
Take polskie Legiony znów ruszyy do walki. W trakcie zmaga
uczestniczyli oni – realizujc cele wskazane przez Napoleona –
w okupacji Pastwa Kocielnego, a nastpnie w obronie
Republiki Rzymskiej (jednego z pastewek utworzonych przez
Francuzów - patrz tabela powyej). 3 maja 1798 r. gen.
Dbrowski wkroczy do Rzymu na czele legionów polskich. Rezydowa na
Kapitolu jako komendant wojskowy miasta. Pod koniec tego roku cz
legionistów wzia udzia w zwyciskiej ofensywie Francji na
Królestwo Neapolu, które wczeniej na krótko zdoao przej kontrol nad
Rzymem, nim ulego Francuzom i Polakom pod Civita Castellana
w grudniu 1798 r. Kluczow rol w tych dziaaniach wojennych
miao take zdobycie przez Polaków twierdzy w Gaecie (30
grudnia).
Na pocztku 1799 r. pod broni stao ju 8300 polskich onierzy
i oficerów. Ich udziaem – w przeciwiestwie do roku
poprzedniego – stao si pasmo klsk. Po stronie austriackiej doczy
korpus wojsk rosyjskich pod dowództwem Aleksandra Suworowa.
W toku walk ulega niemal cakowitemu zniszczeniu II Legia
Polska pod dowództwem gen. Rymkiewicza. I Legia gen.
Dbrowskiego stara si z Austriakami i Rosjanami na terenie
Lombardii nad Trebbi (czerwiec 1799 r.) i pod Novi
(sierpie tego roku). Do pocztków 1800 r. polskie oddziay stopniay
do niecaych dwóch tysicy onierzy.
Sownik Agencja
polska organizacja emigracyjna zaoona w 1794 r. w Paryu,
po upadku powstania kociuszkowskiego. Na jej czele sta Franciszek
Barss i Józef Wybicki. Agencja sprzeciwiaa si powstaniu
zbrojnemu w kraju. Liczono przede wszystkim na dyplomatyczn
i militarn pomoc Francji w walce o niepodlego.
Dyrektoriat
Konsulat
forma rzdów we Francji od zamachu 18 brumaire’a roku VIII (czyli 9
listopada 1799) przeprowadzonego przez Napoleona Bonapartego a do
wprowadzenia przez niego Pierwszego Cesarstwa (18 maja 1804).
Konsulat by wówczas najwyszym organem wadzy publicznej,
odpowiednikiem rzdu, a wadz sprawowao trzech konsulów (przy
czym faktycznie rzdzi Napoleon).
szlify
obecna nazwa to naramienniki; element munduru, na którym znajduj si
naszywki wskazujce np. na stopie wojskowy lub przynaleno do danej
jednostki
I koalicja antyfrancuska
sojusz antyfrancuski z lat 17921797, zawizany w dobie
rewolucji francuskiej; pocztkowo wojn przeciw Francji toczyy
Austria i Prusy, a po obaleniu monarchii (1792)
i straceniu Ludwika XVI (1793) do koalicji doczyy take
Wielka Brytania, Rosja, Holandia, Hiszpania, Toskania
i Neapol.
Sowa kluczowe
Mapa interaktywna
Polecenie 1
Zapoznaj si z informacjami na mapie interaktywnej
i odpowiedz na pytanie.
W których bitwach Polacy okazali si Napoleonowi niezbdni?
Polecenie 2
Na poniszej linii chronologicznej przedstawiono najwaniejsze
wydarzenia dotyczce Legionów Polskich we Woszech wraz z tekstami
ródowymi. Jaka bya atmosfera towarzyszca ich powstaniu? W jaki
sposób zakoczya si suba legionistów u boku Napoleona?
Wpisz tekst tutaj…
gen. Józefa Zajczka.
gen. Napoleona Bonapartego.
Mantua
Ferrara
Gaeta
Mediolan
Rzym
Przestudiuj fragment wspomnie gen. Karola Kniaziewicza. Do
fragmentów zamieszczonych w tabeli dopasuj odpowiedni
komentarz.
„Zwycistwa Francuzów, rozkrzewiajca si we Woszech wolno podsycay
nadzieje Polaków, którzy niedawno i wolno i byt polityczny
utracili.”, „Dalekie to wprawdzie byy widoki, aby suc Francji,
odzyska byt polityczny ojczyzny […].”, „[…] dawni wojskowi polscy
przekadali walczy przeciw tym, którzy j rozszarpali, ni y w
upokorzeniu na ujarzmionej ziemi.”, Autor krytykuje powody
zacigania si polskich oficerów w szeregi Legionów Polskich we
Woszech., Autor ocenia szanse na utworzenie si militarnych u boku
Francji., Autor krytykuje postaw polskich oficerów.
Komentarz Fragment wspomnie generaa Karola Kniaziewicza
Da nam przykad Bonaparte… Wspomnienia i relacje onierzy
polskich
Zwycistwa Francuzów, rozkrzewiajca si we Woszech wolno podsycay
nadzieje Polaków, którzy niedawno i wolno i byt polityczny
utracili. Rzd francuski, znajc Polaków do ojczyzny i wolnoci
przywizanie, rzuci onej promyk, upowaniajc generaa Dbrowskiego do
wystawienia we Woszech dwu legii z Polaków. Dalekie to wprawdzie
byy widoki, aby suc Francji, odzyska byt polityczny ojczyzny, ale
dawni wojskowi polscy przekadali walczy przeciw tym, którzy j
rozszarpali, ni y w upokorzeniu na ujarzmionej ziemi. Ten pocig
poprowadzi mi do Woch 1797 roku. Ju jedna legia pod dowództwem
generaa Wielhorskiego wystawiona bya, druga si formowaa. Zastaem
Napoleona w Campoformio, traktat pokoju ukadajcego, który, e si
zerwie – podobnym byo Przedstawiony mu byem, po czym rozkaza mi da
komend pierwszej legii.
“
Polaków, którzy niedawno i wolno i byt polityczny
utracili.”
„Dalekie to wprawdzie byy widoki, aby suc Francji, odzyska
byt
polityczny ojczyzny […].”
„[…] dawni wojskowi
rozszarpali, ni y w upokorzeniu na ujarzmionej ziemi.”
wiczenie 5
Przestudiuj fragment XIX-wiecznej prozy odnoszcej si do epizodu z
dziejów Legionów Polskich we Woszech. O jakim wydarzeniu jest w
niej mowa? Porównaj j z informacjami zawartymi w legendzie mapy.
Nastpnie sporód podanych niej odpowiedzi wybierz poprawn.
Stefan eromski
Popioy
“
obskoczona. Bro wydarto. […] I na grup dwudziestu oficerów
artylerii zwalia si masa piechoty austriackiej z nastawionym
bagnetem.
ródo: Stefan eromski, Popioy, 1902, s. 120.
walka midzy Austriakami i Francuzami podczas oblenia Mantui
kapitulacja Gaety i i aresztowanie austriackich onierzy
kapitulacja Mantui i aresztowanie polskich legionistów
Wykres sporzdzony na podstawie nastpujcej tabeli:
Kociuszko (1794) 6000
Europejskie konflikty dyplomatyczne
Legiony w 80 procentach rekrutoway si z pojmanych jeców
austriackich, reszta to ochotnicy, gównie z wielkich miast
Rzeczypospolitej. W cigu pierwszych piciu lat przez Legiony
przewino si ok. 25 tys. ludzi. Kadra oficerska Legionów w 90
procentach skadaa si z drobnej szlachty. Ju w 1797 roku Legiony
osigny 6 do 7 tysicy ludzi. Bya to powana sia bojowa, jeli
uwiadomimy sobie, e Kociuszko mia pod Racawicami 6 tys. ludzi, a
gen. Bonaparte podbija Itali majc ok. 25-30 tys. onierzy.
ródo: Wadysaw Zajewski, Europejskie konflikty dyplomatyczne, Kraków
2012, s. 17.
“
Kociuszko (1794) 6000
Dbrowski (1797) 7000
Pochodzenie spoeczne rekrutów wchodzcych w skad armii napoleoskiej
w 1797 r.
Sia bojowa Legionów Polskich we Woszech
Sia bojowa Legionów Polskich we Woszech na tle wybranych przykadów
z epoki
Pochodzenie spoeczne legionistów polskich we Woszech na tle
formacji militarnych Tadeusza Kociuszki i Napoleona
Bonapartego
Skad kadry oficerskiej Legionów Polskich we Woszech
wiczenie 7
Przeanalizuj malarskie przedstawienie bitwy pod Marengo, jakie
stworzy w 1802 r. uczestnik starcia – malarz Louis-François
Lejeune. Nastpnie nanie na obraz w odpowiednich miejscach podane
niej elementy. Sprawd, pod czyim dowództwem walczyli w tej bitwie
polscy legionici. Jak odegrali w niej rol? Czy zostali oni
przedstawieni na obrazie? Czy to obraz realistyczny, czy
symboliczny? Oszacuj, która ze stron poniosa wiksze straty.
Pod czyim dowództwem walczyli w tej bitwie polscy legionici?
Jak rol odegrali w niej legionici?
Zapoznaj si z opisem etapów bitwy pod Marengo. Uzupenij tekst
pojciami z zakresu historii wojskowoci.
Bitwa pod Marengo rozegraa si w dwóch fazach. Pierwsz stanowio
waciwe
zakoczone klsk Francuzów. W fazie tej kolejne natarcia austriackie
doprowadziy stron
francusk do zuycia , wyczerpania w sferze materialnej i moralnej,
wreszcie do
zarzdzenia . Dla Francuzów ta cz bitwy miaa i charakter obronny,
postpy
austriackie powstrzymywane byy miejscowymi, doranymi . Bonaparte
stara si za
wszelk cen utrzyma nieprzerwany front w oczekiwaniu na Desaix’go.
Walk
obronn Francuzów mona równie podzieli na kilka czci, w tym starcie
stray przedniej na
zachód od Marenga, linii potoku Fontanone, obrona wsi Marengo oraz
Castel-
Ceriolo i wreszcie odwrót.
Druga faza bitwy miaa charakter zupenie odmienny. Francuzi, którzy
przez wiele godzin
trwali w rozpaczliwej obronie, po wzmocnieniu Boudeta przeszli do
nagego
. Zatrzymao ono i osadzio rozpoczty przez przeciwnika ; zosta
on
zarzdzony w przekonaniu o cakowitym wojsk Bonapartego. Wejcie do
bitwy si
przyprowadzonych przez Desaix’go wywoao pierwszy kryzys w szeregach
austriackich.
Spotgowaa go wykonana przez gen. François Kellermanna, która staa
si
pocztkiem wojsk barona Melasa. Bitw zakoczy pocig Francuzów za
wojskami
austriackimi.
obrona kontruderzenia dywizj kontrnatarciami
Przeczytaj i przeanalizuj fragment mowy Tadeusza Kociuszki
skierowanej do polskich legionistów. Nastpnie wska w tekcie te
fragmenty, w których: zachca on legionistów do wytrwaoci,
zdobywania dowiadczenia wojskowego i rozwijania umiejtnoci
przydatnych ojczynie (kolor czerwony), dzieli si wasnymi odczuciami
i wspomnieniami (kolor zielony).
22 sierpnia 1798 „Bracia onierze! Najprzykrzejszy by moment ycia
mego, gdy skutkiem nieszczliwych przeznacze rozstajc si z Wami, nie
mogem owiadczy Wam wdzicznoci narodowej za okazane dowody
obywatelstwa i walecznoci waszej w obronie kochanej ojczyzny,
wydobyty z wizów rosyjskiej niewoli, a dzi zupenie wolny, wam
kochani bracia, najczulsze wyrazy dzików [pisownia oryginalna] i
szacunku mego zasyam. Niech ten sam duch mstwa i mioci ojczyzny,
który was w stronie kraju napenia, bezprzestannie oywia;
zachowajcie dla nieprzyjació ojczystych równ nienawi. Wasnoci wasze
stay si ich upem i oddzielili was od krewnych, on i dzieci waszych,
poczytuj was za wygnaców, gotuj kajdany i mczarnie dla tych,
których by dosic mogli. Lecz onierze! Jeeli wam pod przemoc
nieszczcia ulec przyszo, nie jestecie jeszcze pokonanymi, wiem, e
pory tylko pomszczenia si za ojczyzn oczekujecie. Niecierpliwo moja
w tym razie równ jest waszej. Przyjdzie ta pora dana i prdzej moe,
nili si dzi spodziewacie, dlatego starajcie si usilnie oy czas
teraniejszy na sposobienie si w stanie obroców ojczyzny, do którego
was naród powoa. Zachowajcie prawida karnoci i subordynacji
wojskowej […]. Trwajcie w nierozerwalnej jednoci i przyjani z
Francuzami i Cisalpinami, których wolnoci posikowymi obrocami
jestecie. Niech kady z was stara si naby umiejtnoci czytania i
pisania rodowitym jzykiem. Pomnijcie obywatele, e jestecie
zawizkiem siy zbrojnej narodu polskiego”.
Zapoznaj si z fragmentem opracowania naukowego, a nastpnie zaznacz
w tekcie mowy Kociuszki kolorem niebieskim fragment, w którym
odnosi si do opisanych niej wydarze.
Tadeusz Kociuszko w oczach artystów i historyków
“
Dlaczego Kociuszko naoy mundur generaa armii amerykaskiej?
zgodnie z ceremoni do wadcy. Jak si ubra […] genera lejtnant wojska
polskiego? Naoy mundur generaa armii amerykaskiej.
ródo: Tadeusz Kociuszko w oczach artystów i historyków, red. E.
Biernacka, Warszawa 1995, s. 69.
Dla nauczyciela
Podstawa programowa:
zakres podstawowy
3) przedstawia przykady zaangaowania si Polaków po stronie
Napoleona, z uwzgldnieniem Legionów Polskich we Woszech.
Ksztatowane kompetencje kluczowe:
Cele operacyjne:
przedstawia okolicznoci i powody utworzenia polskich si
wojskowych we Woszech. wskazuje miejsca najwaniejszych bitew
z udziaem Legionów Polskich. ocenia konsekwencje zaangaowania
si Polaków po stronie Napoleona w latach 1797– 1800.
Strategie nauczania:
Formy zaj:
praca indywidualna, praca w parach, praca w grupach,
praca caego zespou klasowego.
rodki dydaktyczne:
Przebieg zaj:
Przed zajciami uczniowie zapoznaj si z treci tekstu gównego
emateriau (bez multimedium).
Faza wstpna
1. Nauczyciel przedstawia cel zaj: Przeledzicie proces formowania
si Legionów Polskich we Woszech i szlak bojowy Polaków,
a nastpnie ocenicie konsekwencje zaangaowania si Polaków po
stronie Napoleona.
2. Nauczyciel inicjuje rozmow wprowadzajc w temat, mówic: Kady
z nas zna – a przynajmniej powinien zna – hymn
Polski, czyli Pie Legionów Polskich. Czy które z was mogoby
przypomnie pierwsz i drug zwrotk oraz refren hymnu? Jeden
z uczniów (wskazany przez nauczyciela lub ochotnik) recytuje
fragment tekstu hymnu.
3. Nauczyciel rozpoczyna krótk dyskusj. Pyta uczniów:
Czy mona mówi o romantycznej wizji Józefa Wybickiego, czy
raczej o konkretnym celu, z powodu którego powsta Mazurek
Dbrowskiego? Jakie emocje mogy towarzyszy twórcy hymnu
i polskim onierzom, dla których powstaa ta pie?
Uczniowie podaj swoje propozycje i wspólnie je omawiaj.
Faza realizacyjna
1. Odnoszc si do odpowiedzi uczniów, nauczyciel podkrela nadzieje,
jakie towarzyszyy osobie Napoleona Bonapartego i powstaniu
Legionów Polskich we Woszech. Pyta uczniów, jakie idee i wzory
przywiecay formowaniu i organizacji legionów? Uczniowie podaj
swoje propozycje (na bazie wiedzy z emateriau),
a prowadzcy wyjania ewentualne wtpliwoci. Nastpnie wywietla
map prezentujc szlak Legionów.
2. Uczniowie wykonuj wiczenia 3 i 4 z emateriau.
Nauczyciel upewnia si, e zadania zostay poprawnie wykonane
i udziela informacji zwrotnej.
3. W kolejnym kroku prowadzcy prosi uczniów, aby zapoznali si
z map interaktywn i opisami bitew w wojnie
francuskoaustriackiej, w których uczestniczyli legionici. Mog
te wykorzysta jako pomoc lini chronologiczn z najwaniejszymi
wydarzeniami. Nauczyciel prosi, aby zwrócili uwag na konsekwencje
bitew dla Polaków i Francuzów. Uczniowie wykonuj wiczenie
5.
4. Nastpnie dzieli uczniów na cztery grupy. Zapowiada, e bd
przygotowywali w grupach analiz SWOT. Wprowadza temat
analizy: Wyobracie sobie, e jestecie dowódcami Legionów
Polskich po wieo zakoczonej kampanii woskiej. Musicie podj decyzj,
czy nadal angaowa si po stronie Napoleona. Przeprowadcie analiz
SWOT. Zacznijcie od analizy sytuacji swojej i swoich onierzy
oraz sprawy polskiej u boku Napoleona na pocztku XIX w.
Zapiszcie jej plusy i minusy (Satisfactions and Weaknesses).
Nastpnie ocecie szanse (Opportunities) i zagroenia (Threats)
dalszego zaangaowania si w walki prowadzone przez Napoleona,
uwzgldniajc ich dotychczasowy przebieg oraz wasne ambicje
i oczekiwania spoeczne.
5. Uczniowie na podstawie tekstów ródowych i materiaów
ikonograficznych przygotowuj swoje argumenty. Nauczyciel wyznacza
czas na realizacj zadania i rysuje na tablicy/wywietla na
tablicy interaktywnej tabel do analizy SWOT.
6. Po upywie wyznaczonego czasu chtne lub wybrane osoby
z klasy umieszczaj we waciwych miejscach tabeli swoje
argumenty. Nauczyciel z uczniami dokonuje analizy. Prosi
ucznia lub uczennic o podsumowanie wyników.
Faza podsumowujca
1. Podsumowujc prac uczniów, nauczyciel wraca do pocztkowej
dyskusji na temat treci hymnu Polski. Inicjuje krótk dyskusj
i zadaje uczniom pytanie: Czy nadzieje polskich
legionistów, które zawar w tekcie Józef Wybicki, zostay
spenione?
2. Na zakoczenie nauczyciel dokonuje oceny pracy wylosowanej grupy.
Prosi o samoocen uczniów dotyczc wspópracy w zespole oraz
wykonanego zadania. Dokonuje oceny pracy wybranych uczniów.
Praca domowa:
1. Przeanalizuj fragment mowy Tadeusza Kociuszki skierowanej do
polskich legionistów (wiczenie 8 z emateriau), a nastpnie
wykonaj polecenia z wiczenia. Na podstawie tekstów
z lekcji opisz, w jaki sposób naczelnik insurekcji
kociuszkowskiej odnosi si do idei Legionów Polskich we Woszech oraz
do samego Napoleona Bonapartego.
2. Poszukaj pozostaych zwrotek Mazurka Dbrowskiego.
W oryginalnym rkopisie ostatnia zwrotka odnosi si do postaci
wanej dla historii Polski. O kogo chodzi? I co oznaczaj
sowa tej zwrotki?
Materiay pomocnicze:
Stanisaw Grodziski, Eligiusz Kozowski, Polska zniewolona 1795–1806.
Dzieje Narodu i Pastwa Polskiego, t. 3, KAW, Warszawa
1987.
Roman Wapiski, Historia polskiej myli politycznej XIX i XX
wieku, Arche, Gdask 1997.
Stefan eromski, Popioy; strona https://wolnelektury.pl.
Da nam przykad Bonaparte… Wspomnienia i relacje onierzy
polskich 1796–1815. Wybór, komentarze i przypisy Robert
Bielecki, oprac. tekstów Andrzej Tyszka, t. 1– 2, Wydawnictwo
Literackie, Kraków 1984.
Tekst Mazurka Dbrowskiego wedug pisowni rkopisu Wybickiego –
Wikipedia, haso „Hymn Polski”.
Wskazówki metodyczne opisujce róne zastosowania multimedium:
Innym sposobem wykorzystania mapy moe by przygotowanie przez
wybranych (chtnych) uczniów prezentacji powiconej szlakowi bojowemu
polskich legionów we Woszech.