Upload
nam-hoang
View
221
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
1/144
Seminar
Phng trnhvi phno hm ring
H Ni, 2004
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
2/144
i Phng trnh o hm ring
Mc lc
Li ni u iv
Ti liu tham kho v
Bi 1 Phng php b in p hn v b i ton Dirichlet i vi phng trnh elliptic
cp hai 1
1.1 Cch t bi ton bin phn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.2 Bin phn v gradient ca mt phim hm . . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.3 iu kin cn ca cc tr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1.4 Ton t xc nh dng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.4.1 Khng gian nng lng ca ton t xc nh dng . . . . . . . 5
1.5 Cc tiu phim hm nng lng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.6 Nghim suy rng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.7 Bi ton Dirichlet i vi phng trnh elliptic cp 2 t lin hp . . . . 8
1.7.1 Biu thc elliptic v biu thc elliptic cp hai t lin hp . . . . 8
1.7.2 Bi ton Dirichlet i vi phng trnh elliptic cp 2 t lin hp 9
Bi 2 nh l Lax-Milgr am v bi ton bin elliptic 17
2.1 nh l Lax-Milgram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.2 Bi ton bin Dirichlet i vi phng trnh elliptic tuyn tnh cp hai . 21
2.2.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.2.2 iu kin ca tnh coercitive. . . . . . . . . . . . . . . . . 23
2.2.3 Bi ton bin Dirichlet trong min b chn . . . . . . . . . . . . 25
Bi 3 Khng gian Sobolev Wm,p() 283.1 Mt s k hiu v khi nim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
3.2 i ngu ca khng gian Sobolev Wm,p() . . . . . . . . . . . . . . . . 30
3.3 Xp x khng gian Sobolev Wm,p() bng cc hm trn trn . . . . . 36
3.3.1 Xp x bi cc hm Cm() . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
3.3.2 Xp x bi cc hm Cm() . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
3.3.3 Xp x bi cc hm C0 () . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Bi 4 Bt ng thc Gar ding v bi ton Dirichlet i vi phng trnh elliptic
i
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
3/144
ii Mc lc
cp cao 48
4.1 Mt s k hiu v kt qu cn thit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
4.2 Bt ng thc Garding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
4.2.1 Bi ton Dirichlet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Bi 5 L thuyt Fredholm-Riesz-Schauder v bi ton Dirichlet thu n nht vi
phng tr nh elliptic cp cao 57
5.1 L thuyt Fredholm-Riesz-Schauder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
5.2 p dng l thuyt Fredholm - Schauder vo bi ton Dirichlet thunnht i vi phng trnh elliptic cp cao . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Bi 6 Ph ca ton t Elliptic 68
6.1 Bi ton Dirichlet i vi phng trnh Laplace . . . . . . . . . . . . . . 68
6.1.1 Gii thiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 686.1.2 Ton t ca bi ton Dirichlet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
6.1.3 S tn ti v tnh trn ca nghim ca bi ton Dirichlet . . . . 69
6.2 Nguyn l cc i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
6.3 Ph ca ton t elliptic tuyn tnh cp 2 t lin hp . . . . . . . . . . . 79
6.4 Mt s v d ng dng l thuyt ph ca ton t elliptic . . . . . . . . 85
6.4.1 Bi ton bin i vi phng trnh truyn nhit . . . . . . . . . 85
6.4.2 Bi ton bin i vi phng trnh truyn sng . . . . . . . . . 87
Bi 7 Hm iu ho di v bi ton Dir ichlet 887.1 Gii thiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
7.2 Cc hm iu ho v iu ho di . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
7.2.1 Biu din tch phn ca hm iu ho . . . . . . . . . . . . . . 89
7.2.2 Cng thc tch phn biu din hm iu ho . . . . . . . . . . . 91
7.2.3 Hm iu ha di v tnh cht . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
7.3 Min chnh quy v bi ton Dirichlet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Bi 8 Na nhm v bi ton bin i vi phng tr nh par abolic 106
8.1 Gii thiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1068.2 Mt s k hiu v kin thc b sung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
8.2.1 Na nhm G(s) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
8.3 Khng gian L2(a,b,X) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
8.4 nh l tn ti duy nht nghim ca bi ton bin i vi phng trnhparabolic tru tng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
8.4.1 t bi ton . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
8.4.2 Ton t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
8.4.3 Na nhm lin hp G(s) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
4/144
iii Mc lc
8.4.4 nh l ng cu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
8.4.5 S tn ti v duy nht nghim ca bi ton bin i vi phngtrnh Parabolic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Bi 9 Phng php im bt ng v p dng vo bi ton bin ca ph ng
tr nh o hm r ing phi tuyn 122
9.1 Gii thiu mt s nh l im bt ng c bn . . . . . . . . . . . . . 122
9.1.1 Nguyn l im bt ng Brouwer . . . . . . . . . . . . . . . . 122
9.1.2 Nguyn l nh x co Banach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
9.1.3 nh l im bt ng Schauder . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
9.1.4 nh l im bt ng Leray-Schauder-Schaefer . . . . . . . . . 126
9.1.5 nh l im bt ng Tikhonov . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
9.2 S tn ti nghim ca bi ton Dirichlet i vi mt lp phng trnhelliptic cp 2 phi tuyn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
9.3 ng dng nh l Leray- Schaefer gii bi ton gi tr bin i viphng trnh HR ta tuyn tnh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
Bi 10 Dng song tuyn tnh v m r ng Fr iedr ichs 134
10.1 Dng song tuyn tnh v dng ton phng ca ton t . . . . . . . . . 134
10.2 Ton t lin kt vi dng ton phng. M rng Friedrichs . . . . . . . 137
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
5/144
iv Phng trnh o hm ring
Li ni u
Phng trnh vi phn o hm ring l mt nhm chuyn mn c truyn thngthuc b mn Gii tch, Khoa Ton-C-Tin hc, i hc Tng hp H Ni. Sau nhiubin c, vic sinh hot chuyn mn v PTHR b gin on lm nh hng nhiun cng tc o to v nghin cu khoa hc.
Bt u t nm 2003, chng ti c gng xy dng li seminar PTHR vi s thamgia ca thy tr thuc b mn Gii tch, Khoa Ton-C-Tin hc, trng i hc Khoa
hc T nhin v nhiu hc vin cao hc.Trc ht chng ti bt u vi mt s bi ging v bo co nhm cung cp nhng
kin thc c bn nht v l thuyt PTHR m trong chng trnh o to i hccng nh Cao hc cha c hc, ri dn dn nh hng mt s nghin cu, cp nhtnhng thng tin khoa hc, nhng hng nghin cu mi nht v PTHR ngy naytrong nc cng nh trn th gii.
Bng s n lc v nhit tnh ca cc thnh vin m c bit l nhng gig vinmi c b sung cho b mn, chng ti ra c mt tuyn tp ghi li nhng biging v cc bo co trnh by seminar trong sut nm qua nh mt ti liu hc
tp v nghin cu. V l do v thi gian, tp cc bo co ch
a
c bin tp mt cchk lng nn khng trnh khi nhng sai st. Hy vng nhng sai st s c honthin trong cc ln sau.
Chng ti rt mong s gip v tham gia ca cc cn b v ging vin trong bmn cng nh trong ton khoa.
Qu kh ngt ngo, nhng tm li hng v ca n qu l kh khn, i hi thigian, ngh lc v c s nhit tnh. Nhng chng ti tin rng chng ti s lm c.
H Ni, thng 09 nm 2004
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
6/144
v Phng trnh o hm ring
Ti liu tham kho
[1] R. Adams, Sobolev spaces, Academic Press, New York, San Francisco, London,1975.
[2] L. Schwartz, Thories des Distributions, Hermann, 1978.
[3] S. Stuckless, Brouwers fixed point theorem: Method of proof and generalizations,B. Sc., Memorial University of Newfoundland, 1999.
[4] Hng Tn, Nguyn Th Thanh H, Cc nh l im bt ng, NXB HSP2003.
[5] Trn c Vn, Phng trnh vi phn o hm ring, Tp 2, NXB HQGHN 2001.
[6] E. Zeidler, Nonlinear Functional Analysis and its Applications, I: Fixed-Point The-orems. Springer-Verlag New York Berlin Heidelberg, 1992.
[7] E. Zeidler, Introduction to applied functional analysis and mathematical physics,Chapter 1. Springer-Verlag, 1993.
[8] M. Taylor, Partial Differential Equations, Vol I. Basic theory, Springer-Verlag,1997.
[9] M. Taylor, Partial Differential Equations, Vol II. Qualitative Studies of LinearEquations, Springer-Verlag, 1997.
[10] M. Taylor, Partial Differential Equations, Vol III. Nonlinear Equations, Springer-Verlag, 1997.
[11] M. Strunwe, Variational methods, 2nd Edition, Springer-Verlag, 2000.
[12]
v
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
7/144
1 Phng trnh o hm ring
Bi 1Phng php bin phn v bi ton Dirichlet
i vi phng trnh elliptic cp hai
1.1 Cch t bi ton bin phn
Gi sX l mt khng gian Hilbert thc, F(u) l phim hm thc trn X, D(F) Xl min xc nh ca phim hm F(u). Bi ton t ra l: Tm u0 D(F) sao cho
F(u0) = inf uD(F)
F(u), (1.1)
hay
F(u0) = supuD(F)
F(u). (1.2)
Nu X l khng gian hu hn chiu th bi ton t ra tr thnh bi ton cc tr hmnhiu bin, v vy ta lun gi thit rng X l khng gian v hn chiu.
nh ngha 1.1. Phim hm F(u) t cc tiu tuyt i ti u0 nu
F(u0) F(u), u D(F),
Phim hm F(u) t cc tiu a phng ti u0 nu
> 0 : F(u
0)
F(u),
u
D(F)
B(u0, ),
trong B(u0, ) = {u X : u u0 < }.
Gi s u X l im c nh, M l tp tuyn tnh ca X. Ta nh ngha
M = {u X : u = u + , M}.
Ta chng minh c M tr mt trong X khi v ch khi M tr mt trong X. M cgi l a tp tuyn tnh trong X.
Xt phim hm F tho mn cc iu kin sau
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
8/144
2 Bi 1. Phng php bin phn
iu kin 1 Min xc nh D(F) l a tp tuyn tnh tr mt trong X, c ngha lD(F) tr mt trong X v
D(F) =
{u
X : u = u + ,
M
X
}.
iu kin 2 Ly 1, 2, . . . , n l n phn t c nh trong M. Khi F(u + c11 +c22 + cnn) = F(c1, c2, . . . , cn) l mt hm kh vi theo c = (c1, c2, . . . , cn) cpk 1.
1.2 Bin phn v gradient ca mt phim hm
Gi thit phim hm F(u) tho mn cc iu kin 1,2, u0 D(F), M, R.Khi u0 + D(F). Tht vy, do u0 D(F) nn c dng u0 = u + 0, 0 M.Vy
u0 + = u + 0 + = u
+ (0 + ).
V 0 + M nn u = u + (0 + ) D(F). Theo iu kin 2, F(u0 + ) lphim hm kh vi theo .
nh ngha 1.2. i lng
F(u0, ) =dF(u0 + )
d =0c gi l bin phn (hay bin phn cp 1) ca phim hm F(u) ti im u0 D(F).Nhn xt.
(i) Vi u0 c nh, F(u0, ) l mt phim hm i vi .
(ii) F(u0, ) l phim hm thun nht i vi , tc l F(u0, t) = tF(u0, ). Tht
vy,
F(u0, t) = lim
0
F(u0 + t) F(u0)
= t lim0
F(u0 + ) F(u0)
= tF(u0, ).
(iii) Ni chung F(u0, ) khng phi l mt phim hm tuyn tnh.
iu kin 3 Gi thit ti im u0 bt k, F(u0, ) l phim hm tuyn tnh i vi .
(iv) Vi u0 bt k, ni chung F(u0, ) khng phi l mt phim hm gii ni theo .
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
9/144
3 Bi 1. Phng php bin phn
Ta k hiu
N = {u D(F) : F(u0, ) l phim hm tuyn tnh gii ni theo },
gi thit N = . Vi mi u N, tn ti phim hm tuyn tnh gii ni gu trn M saocho
F(u, ) = gu(), M.V D(F) tr mt trong X nn M tr mt trong X, gu xc nh trn M c th m rngthnh phim hm gu X. Nh vy tn ti ton t
P :N Xu gu = P u X.
nh ngha 1.3. Ton t P c gi l gradient ca phim hm F(u):
gu = P u = gradientF(u) = grad F(u).
Khi X l khng gian Hilbert, X = X, ta xem grad F(u) N = D(grad F). Do vi u N D(F),
F(u, ) = gu() = grad F(u) = (grad F(u), ), M.
1.3 iu kin cn ca cc tr
Gi sF(u) l phim hm xc nh trn X tho mn ba iu kin phn trc. Githit phim hm F(u) t cc tiu a phng ti im u0 D(F), tc l F(u) F(u0),u : u u0 < . Khi vi mi M, R sao cho || b th
F(u0 + ) F(u0),
c ngha l F(u0 + ) t cc tiu ti = 0. Do
dF(u0 + )
d =0 = F(u0, ) = 0.Vy nu phim hm F(u) t cc tiu ti u0 D(F) th
F(u0, ) = 0 M.
Nh vy u0 N = D(grad F). Do
F(u0, ) = gu0() = (grad F(u0), ) = 0 M.
V M tr mt trong X nn ta suy ra grad F(u0) = 0. Ta c nh l sau y ni ln
iu kin cn ca cc tr
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
10/144
4 Bi 1. Phng php bin phn
nh l 1.1. Nu phim hm F(u) tho mn cc iu kin 1,2,3 v t cc tiu aphng ti u0 D(F) th u0 D(grad F) v
grad F(u0) = 0 (phng trnh Euler.)
Ch . iu kin ny trng vi iu kin cn ca cc tr hm nhiu bin.
Chng minh. Gi s F(x) = F(x1, x2, . . . , xn) t cc tr a phng ti
x0 = (x01, x02, . . . , x
0n).
Khi
F(x0, x) =dF(x0 + x
d =0 = ddF(x01 + x1, x02 + x2, . . . , x0n + xn)= Fx1(x
0)x1 + Fxn(x0)xn= grad F(x0)x = 0 (x = (x1, . . . , xn).
T , grad F(x0) = 0, suy ra
F(x0)
xi= 0, (i = 1, 2, . . . , n).
1.4 Ton t xc nh dng
nh ngha 1.4. X l khng gian Hilbert, A : X X l ton t tuyn tnh. Ton tA c gi l ton t i xng nu
1. Min xc nh D(A) tr mt X,
2. u, v D(A), (Au,v) = (u,Av).
T iu kin 2, (Au,v) l phim hm i xng v (Au,u) l mt dng ton phngi xng.
nh ngha 1.5. Ton t i xng A c gi l ton t dng nu
(Au,u) 0, u D(A),(Au,u) = 0 u = 0.
Ton t dng A c gi l xc nh dng nu tn ti R sao cho
(Au,u) 2
u2
, u D(A).
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
11/144
5 Bi 1. Phng php bin phn
1.4.1 Khng gian nng lng ca ton t xc nh dng
Gi s X l khng gian Hilbert, A l ton t xc nh dng trong X. Vi miu, v
D(A) ta xc nh phim hm song tuyn tnh
a(u, v) = (Au,v)
tho mn cc tnh cht
(i) a(u, v) = (Au,v) = (u,Av) = a(v, u), u, v D(A),(ii) a(u1 + u2, v) = a(u1, v) + a(u2, v),
(iii) a(u, u) 0, u D(A), du bng xy ra khi v ch khi u = 0.Vi cc tnh cht trn, a(u, v) l mt tch v hng trong D(A). t
|||u||| = (a(u, u))1/2 = (Au,u)1/2
Khi |||||| l mt chun trong D(A).K hiu HA l b sung ca D(A) theo chun ||||||, ch rng v A l ton t xc
nh dng nn(Au,u) 2u2, u D(A).
T
u 1|||u|||, u D(A).
Vy, nu {un} D(A) hi t trong HA th cng hi t trong X, do HA X. Khnggian HA l khng gian Hilbert, c gi l khng gian nng lng ca ton t xcnh dng A.
1.5 Cc tiu phim hm nng lng
Cho X l khng gian Hilbert, A : X X l ton t xc nh dng, f X. Xtphng trnh
Au = f. (1.3)
Cng vi phng trnh (1.3) ta xt phim hm
F(u) = (Au,u) 2(u, f). (1.4)Phim hm F(u) c gi l phim hm nng lng ca ton t xc nh dng A,min xc nh ca A v F l trng nhau.
nh l 1.2. iu kin cn v phn tu0 D(A) lm phim hm F(u) t cctiu l u0 l nghim ca phng trnh Au0 = f. ng thi u0 l phn t duy nht.
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
12/144
6 Bi 1. Phng php bin phn
Chng minh.
iu kin cn Gi s u0 D(A) lm cc tiu phim hm F(u), u0 D(grad F). Khi grad F(u0) = 0. Vi u D(F), R, X, ta c
F(u, ) =d
dF(u + )
=0
.
Ch rng
F(u + ) = A(u + ,u + ) 2(u + ,f)= (Au,u) + (Au,) + (u,A) + 2(A,) 2(u, f) 2(, f)= (Au,u)
2(u, f) + 2(Au,)
2(, f) + 2(A,)
= F(u) + 2(Au f, ) + 2(A,)
Suy ra F(u, ) = 2(Au f, ). V Au X, f X, X nn (Au f, ) latch v hng, do vi mi u D(A), (Au f, ) l phim hm tuyn tnhgii ni i vi X, tc l u D(grad F). Vy D(grad F) = D(A) = D(F).T suy ra grad F(u) = 2(Au f) m rng thnh phim hm trn X v ta c
F(u0, ) = 2(Au0 f, = 0, X, Au0 f = 0 Au0 = f.
iu kin Gi s u0 D(A) l nghim ca phng trnh Au = f. Ly u D(A),u = u0. t = u u0 X. Ta c
F(u) = F(u0 + ) = F(u0) + (A,)
V A xc nh dng nn (A,) > 0, t suy ra F(u) > F(u0), vy u0 l phnt cc tiu ca F.
Chng minh duy nht Gi s tn ti u1 D(A) sao cho F(u) > F(u1) vi miu D(A). Khi ta c F(u0) > F(u1) > F(u0), v l.
1.6 Nghim suy r ng
Cho X l khng gian Hilbert, A l ton t xc nh dng, f X. Xt
F(u) = (Au,u) 2(u, f) (1.5)
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
13/144
7 Bi 1. Phng php bin phn
l phim hm nng lng ca ton t A. Vi u D(A) ta c (Au,u) = |||u|||2. Khi phim hm nng lng c th vit di dng
F(u) =
|||u
|||2
2(u, f). (1.6)
ng thc ny chng t rng phim hm F(u) c th m rng thnh phim hm trnHA. Vy vn t ra l ta i tm cc tiu phim hm nng lng F(u) vi u HA.nh l 1.3. Trong khng gian nng lng HA, tn ti mt v ch mt phn t u0 lmphim hm F(u) t cc tiu.
Chng minh. Xt F(u) = |||u|||2 2(u, f), f X, u HA X. Ta c
|(u, f) uf f
|||u|||.
iu c ngha l |(u, f) M|||u|||, u HA, tc l F(u) l phim hm tuyn tnhb chn trong HA. Theo nh l Riesz-Frchet, tn ti u0 HA sao cho
(f, u) = a(u, u0), u HA.
T
F(u) =|||
u|||
2
2a(u, u0)
= a(u, u) 2a(u, u0) + a(u0, u0) a(u0, u0)= a(u u0, u u0) a(u0, u0)= |||u u0|||2 |||u0|||2
T , F(u0) = |||u0|||2 v F(u) > F(u0) vi mi u HA. Nh vy u0 l phn tlm cc tiu phim hm nng lng F(u). R rng u0 l nghim duy nht (theo nhl 1.2, u0 l nghim duy nht thuc HA.)
nh ngha 1.6. Phn t u0 lm cc tiu phim hm nng lng
F(u) = |||u|||2 2(u, f)
c gi l nghim suy rng ca phng trnh Au = f. Nu u0 D(A) th u0 lnghim c in ca phng trnh
Ch . nh l trn vn ng nu F(u) = |||u|||2 2(u), trong (u) l phim hmtuyn tnh gii ni trong HA.
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
14/144
8 Bi 1. Phng php bin phn
1.7 Bi ton Dir ichlet i vi phng trnh elliptic cp 2 t lin hp
1.7.1 Biu thc elliptic v biu thc elliptic cp hai t lin hp
Gi s Rn l tp m vi bin trn . Ta xt biu thc vi phn cp hai tuyntnh trong :
Au =n
i,j=1
aij(x)2u
xixj+
nj=1
aj(x)u
xj+ c(x)u. (1.1)
trong aij, aj, c l nhng hm xc nh trong , tho mn
aij = aji, c, cj , aji C1().Ta ni A l biu thc vi phn elliptic (hoc ton t (vi phn) elliptic) trong nu:
ni,j=1
aijij ||2 Rn, = 0, > 0.
Gi s u, v C0 (). Xt biu thc:
(Au,v) =
Au.vdx
=
ni,j=1
aij2u
xixjvdx +
nj=1
aju
xjvdx +
c(x)uvdx
Ch rng:
aij2u
xixjv =
xj
aijv
u
xi
xj(aijv)
u
xi.
p dng cng thc Green v ch v
= 0, ta c:
aij2u
xixjvdx =
xj(aijv)
u
xidx +
aijvu
xicos(xiv)dx
=
xj(aijv)
u
xidx
=
u2(a
ijv)
xjxi dx
Tng t:
aju
xjvdx =
u
xj(ajv)dx.
Kt hp li ta c:
(Au,v) =
n
i,j=1
2(aijv)
xixj
nj=1
xj(ajv) + cv
udx
= (u, Av)
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
15/144
9 Bi 1. Phng php bin phn
trong
Av =n
i,j=12(aijv)
xixj
n
j=1
xj(ajv) + cv (1.2)
c gi l biu thc vi phn cp hai lin hp ca Au. Mt cch tng qut, A cgi l biu thc vi phn lin hp (hoc ton t lin hp) ca A nu:
(Au,v) = (u, Av) u, v C0 (). (1.3)
Ch rng biu thc Au c th vit di dng:
Au =
n
i,j=1
xi aij
u
xj+
n
j=1 aj aij
xi u
xj+ cv.
T , ta thy nu bj = aj aijxi = 0 (j = 1, 2, . . . , n) th
(Au,v) = (u,Av) u, v C0 ().
tc l A = A. Khi , ta ni A l biu thc vi phn t lin hp (ton t t lin hp).
Tng qut, ta c nh ngha: Nu
(Au,v) = (u,Av) u, v C0 (). (1.4)
th A l biu thc vi phn t lin hp.Vy Au l biu thc vi phn t lin hp khi v ch khi Au c dng
Au =n
i,j=1
xi
aij
u
xj
+ cu, aij = aji. (1.5)
1.7.2 Bi ton Dir ichlet i vi phng trnh elliptic cp 2 t lin hp
Cho tp m, b chn Rn vi bin trn . Xt bi ton Dirichlet:
Au = n
i,j=1
xj
aij
u
xi
+ c(x)u = f trong , (1.6)
u
= 0, (1.7)
trong A l ton t elliptic t lin hp trong , c(x) 0, aij = aji L().
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
16/144
10 Bi 1. Phng php bin phn
1.7.2.1 Dng song tuyn tnh
Gi s u C2() v v(x) C0 (). p dng cng thc Green, ta c:
(Au,v) = n
i,j=1
xj
aij uxi
vdx +
cuvdx
=
n
i,j=1
aiju
xi
v
xj+ cuv
dx
Vi mi u C2(), v C0 (), ta t
a(u, v) =
n
i,j=1aij
u
xi
v
xj+ cuv
dx.
Nhn xt rng nu u C2() l nghim ca bi ton Dirichlet (1.6)-(1.7), trong f C() th:
(Au,v) = a(u, v) = (f, v) v C0 ().B 1.4. Vi mi u, v C0 (), a(u, v) l mt dng song tuyn tnh i xng xcnh dng.
Chng minh b .
a) T nh ngha suy ra a(u, v) l dng song tuyn tnh trong C0 ().
b) Ta ch ra rng a(u, v) l dng song tuyn tnh i xng trong C0 (). Tht vy,
a(u, v) = (Au,v) =n
i,j=1
aiju
xi
v
xjdx +
cuvdx.
V aij = aji nn t ta suy ra u, v C0 ()
(Au,v) = (u,Av) hay l a(u, v) = a(v, u).
c) a(u, v) l dng song tuyn tnh xc nh dng.
Trc ht, ta chng minh bt ng thc Friedrichs: Cho gii ni Rn, bin trn. Khi vi mi u C1(), u| = 0, tn ti 1 > 0 sao cho:
u2(x)dx 1ni=1
u
xi
2dx.
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
17/144
11 Bi 1. Phng php bin phn
Chng minh bt ng thc Friedrichs. = {x : 0 xi ai}, . tu = 0 x .
u(x) = u(x1, x) = u(x1, x
)
u(0, x) = x1
0
u(t, x)
tdt
u2(x) =
x10
u(t, x)
tdt
2x10
dt
x10
u(t, x)
t
2dt
a10
u
x1
2dx1.
u2dx a10
dx1
a20
dx2 . . .
an0
u2(x)dxn
a1
0
. . .
an
0
dx
a1
a1
0 u
x12
dx
a21
u
x12
dx.
T ,
u2(x)dx 1
nk=1
u
xk
2dx, 1 = a
21.
p dng tnh elliptic v bt ng thc Friedrichs,
a(u, u) = (Au,u) =
n
i,j=1
aiju
xi
u
xj+ cu2
dx
nj=1
uxk2
dx +
cu2dx
1 .
Ch rng nu c(x) 0 x , chn 0 < 0 < ,
a(u, u)
nj=1
u
xk
2dx
( 0)
nj=1
u
xk
2dx +
01
|u|2dx
20
k = 1n uxk
2 + |u|2 dxa(u, u) 20
(|u|2 + |u|2)dx = 20u2H10 ().
Ch rng theo cch chng minh trn, khi c(x) 0 th dng a(u, v) vn xcnh dng.
Vy ta c kt lun ca b .
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
18/144
12 Bi 1. Phng php bin phn
1.7.2.2 Ton t ca bi ton Dirichlet
nh l Lax-Milgram Cho [u, v] l phim hm song tuyn tnh trong khng gian HilbertX nhn gi tr thc tho mn cc iu kin
i) |[u, v]| cuv, u, v X.ii) u2 k[u, v] u X, v X.
Khi , mi phim hm tuyn tnh gii ni F(u) trn X u tn ti f X saocho:
F(u) = [u, f] u X.Khng gian H10 () Trong khng gian C
0 (), ta a vo chun
uH10() = |u|2dx1/2
u C
0 ().
vi
u =
x1,
u
x2, . . . ,
u
xn
l vector gradient v tch v hng
(u, v)1 =
u vdx, u, v C0 ().
Ch rng trong C0 (), ta c th xc nh mt chun tng ng (nh btng thc Friedrichs):
uH10() =
(|u|2 + |u|2)dx1/2
, u C0 ().
v tch v hng:
(u, v)1 =
(u v + u v)dx, u C0 ().
nh ngha 1.7. Khng gian H10 () c coi l b sung ca C0 () theo
chun H10 (). Php nhng H10 () L2(), l tr mt v compact.
Mt cch khc, ta c th nh ngha khng gian H10 () gm cc hm u H
1
()trit tiu trn bin cng vi cc o hm suy rng theo ngha vt:
H10 () =
u H1()|u = 0, u
xi= 0 trn theo ngha vt
.
Ta xc nh ton t A : H10 () L2() sao cho min xc nhD(A) = {u H10 () : Au L2()}
(Au,v) = a(u, v) u D(A), v C0 ().
Ch rng:
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
19/144
13 Bi 1. Phng php bin phn
i) V C0 () D(A) H10 () nn D(A) tr mt trong H10 (), do tr mttrong L2(). Do ,
(Au,v) = a(u, v)
u
D(A),
v
H10 ().
ii) Vi u C2() l nghim ca bi ton (1.6)- (1.7), ta c:
a(u, v) =
n
i,j=1
aiju
xi
u
xj+ cuv
dx v C0 ()
=
ni,j=1
xj
aij
u
xi
+ cu
vdx
= (Au,v) = (f, v), v C0 (),
trong
Au = n
i,j=1
xj
aij
u
xi
+ cu
Ton t A c xy dng nh trn c gi l ton t ca bi ton (1.6)- (1.7).
nh ngha 1.8. Vi f L2(), hm u0 H10 () c gi l nghim suy rngca bi ton (1.6)- (1.7) nu
a(u0, v) = (f, v) v
C0 ()
hay
(Au0, v) = (f, v) v C0 ()(Au0 f, v) = 0 v C0 ()
Nh vy, vic tn ti nghim suy rng ca bi ton Dirichlet (1.6)- (1.7) cquy v vic tn ti nghim ca phng trnh ton t Au = f trong L2().
1.7.2.3 p dng php tnh bin phn gii bi ton Dirichlet i vi
phng trnh vi phn tuyn tnh cp hai t lin hp
Gi s l tp m b chn Rn c bin trn. Ta xt bi ton Dirichlet
Au = n
i,j=1
xj
aij
u
xj
+ c(x)u = f trong , (1.8)
u = 0 trn , (1.9)
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
20/144
14 Bi 1. Phng php bin phn
trong A : H10 () L2() l ton t elliptic, t lin hp trong , aij = aji, c(x) 0thuc C(), f L2(), xc nh dng song tuyn tnh tng ng
(Au,v) = a(u, v)
v
C0 ()
c min xc nh D(A) tr mt trong H10 ().
Theo chng minh ca b 1.4, ta suy ra: dng song tuyn tnh
a(u, v) =
n
i,j=1
aiju
xi
u
xj+ cuv
dx
xc nh mt tch v hng trong D(A) v
|||u
|||= a(u, u) u D(A)
l chun lin kt vi tch v hng a(u, v) trong D(A).
Hn na:
i) A l ton t i xng
(Au,v) = a(u, v) = a(v, u) = (u,Av), u, v D(A).
ii) A l ton t xc nh dng
(Au,u) 20u2H10() u D(A).
K hiu HA l b sung ca D(A) theo chun ||||||. Ta gi HA l khng gian nnglng ca ton t A.
nh l 1.5. Khng gian nng lng HA bao gm cc hm u(x) c tnh cht:
1. u(x) L2() c cc o hm suy rng uxi
L2().2. Tn ti dy {uk} D(A) sao cho:
limk
uk u = 0, limk
ukxj uxj = 0
Chng minh. Nu u(x) HA, c hai kh nng
1. Nu u D(A) th u L2(), uxj
L2(). iu khng nh lun ng.
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
21/144
15 Bi 1. Phng php bin phn
2. Nu u HA, u / D(A). Khi , tn ti dy {uk} D(A) H10 () sao choliml,k
|||uk ul||| = 0
tc l
liml,k
ni,j=1
aij(uk ul)
xi
(uk ul)xj
dx +
c(uk ul)2dx = 0
T suy ra: limk
uk u = 0 u L2() v
liml,k
ni,j=1
aij(uk ul)
xi
(uk ul)xj
dx = 0
Mt khc, ta c:
ni,j=1
aij(uk ul)
xi
(uk ul)xj
dx
nj=1
ukxj
ulxj
2dx
T , ta suy ra:ukxj
k=1
l dy c bn trong L2() nn tn ti vj L2() sao cho:
limk
ukxj vj = 0.
Theo tnh cht ca o hm suy rng, ta suy ra: vj =ukxj
v
limk
ukxj uxj = 0.Vy HA() H10 ()
Phim hm nng lng ca ton t xc nh dng A l phim hm
F(u) = a(u, u) 2(u, f), u HA.T chng minh nh l 1.2, ta suy ra:
i) Phn t u0
D(A) lm cc tiu phim hm F(u) khi v ch khi u0 l nghim
ca phng trnh Au0 = f.
ii) Trong khng gian nng lng HA, tn ti duy nht mt phn t u0 lm cc tiuphim hm nng lng F(u). Phn t u0 l nghim suy rng ca phng trnhAu0 = f, tc l
(Au0 f, v) = 0, v C0 (),hay
(Au0, v) = (f, v), v C0 (),a(u0, v) = (f, v),
v
C
0
().
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
22/144
16 Bi 1. Phng php bin phn
Vy u0 l nghim suy rng ca bi ton Dirichlet. T cc chng minh trn, ta cnh l:
nh l 1.6. Bi ton Dirichlet (1.6)- (1.7) c duy nht nghim suy rng u0
HA
H10 () vi mi f L2().Ch . Vi mi f L2(), v HA L2(), ta c:
|(f, v)| fv f|||v|||A.
Nh vy, (f, v) l phim hm tuyn tnh lin tc trong HA. Theo nh l Riesz, tn ti duy
nht u0 HA H10 () sao cho
(f, v) = a(u0, v) v HA.
T suy ra
(f, v) = a(u0, v) v C0 ().Theo nh ngha, u0 l nghim suy rng ca bi ton Dirichlet (1.6)- (1.7).
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
23/144
17 Phng trnh o hm ring
Bi 2nh l Lax-Milgram v bi ton bin elliptic
2.1 nh l Lax-Milgram
nh l 2.1. Gi s X l khng gian Hilbert thc, a(u, v) l phim hm song tuyntnh thc trn X. Gi thit rng a(u, v) tho mn cc iu kin:
(i) Tn ti c > 0 sao cho |a(u, v)| cuv u, v X,(ii) Tn ti > 0 sao cho a(u, u) u2 u X.
Khi , mi phim hm tuyn tnh lin tc F(u) trn X u tn ti f X sao cho
F(u) = a(u, f) u X.
Ch . nh l Lax- Milgram suy ra t nh l Riesz-Frchet.
Chng minh. Ly u X c nh. Khi , u(v) = a(u, v) l phim hm tuyn tnh trnX. Theo (i), ta c:
|u(v)| = |a(u, v)| uv v X.iu chng t u(v) l phim hm tuyn tnh lin tc trn X. Theo nh l Riesz-Frechet, tn ti mt phn t, k hiu l Au X sao cho:
u(v) = (Au,v)
v
X.
Nh vy, a(u, v) = (Au,v) v X, v ta c mt ton t
A : X Xu Au
R rng A l ton t tuyn tnh. Theo gi thit (ii), ta c:
Au2 = (Au,Au)
a(u,Au)
c
u
Au
v
X.
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
24/144
18 Bi 2. nh l Lax-Milgram v bi ton bin elliptic
T , ta c: Au cu u X. Bt ng thc ny chng t rng A : X X lton t lin tc. Hn na, vi u1, u2 X m
Au1
= Au2
u1
= u2 (2.1)
Mt khc, vi mi u X,
u2 a(u, u) = 1
(Au,u) cAuu.
T ,
u cAuu X.
Do , vi u1, u2
X m
u1 = u2 Au1 = Au2. (2.2)
T (2.1)-(2.2), suy ra: A : X X l nh x 1-1. K hiu A(X) = {u X : Au X}.Ta chng minh A(X) l ng trong X. Tht vy, gi s{Auj} l dy hi t n v X.V {Auj} l dy Cauchy trong X, ta c
limj,k+
Auj Auk = 0.
T (2.1), ta c uj uk cAuj Auk. iu ny chng t {uj} l dy Cauchy
trong X, cho nn tn ti u X sao cho: limj+ uj = u trong X.Do A l nh x lin tc nn Au = v A(X), tc l A(X) ng trong X.By gi, ta chng minh A(X) = X. Gi sA(X) X, A(X) ng. Ta ly u X
m u A(X), trc giao vi A(X), tc l
(u,Au) = a(u, u) = 0
V u2 1
a(u, u) = 0 nn u = 0, tc l A(X) = X. Vy A : X X l song nh.Gi s F(u) l phim hm tuyn tnh lin tc trn X. Theo nh l Riesz-Frecht,
tn ti duy nht g
X sao cho
F(u) = (g, u).
Khi , tn ti f X sao cho g = Af. Do ,
F(u) = (g, u) = (Au,u) = a(f, u), u X.
nh l c chng minh.
Ch .
- ng cu A : X X c xy dng trong nh l Lax-Milgram sao cho:
(Au,v) = a(u, v) u, v X
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
25/144
19 Bi 2. nh l Lax-Milgram v bi ton bin elliptic
c gi l ton t lin kt vi dng song tuyn tnh a(u, v) trn khng gian Hilbert X,
hay ngc li, a(u, v) c gi l dng song tuyn tnh lin kt vi ton t A.
- Khng gian Banach X c gi l khng gian Hilbertian hay l khng gian Hilbert
ho cnu c th xy dng mt tch v hng sinh ra mt chun tng ng.
Xt V l khng gian Hilbert phc v tch v hng (u, v), u, v V, tho mn iukin
(u, v) = (v, u), u, v V.V l khng gian i ngu ca V, (khng gian cc phim hm tuyn tnh lin tc
trong V).
Theo inh l Riesz, vi mi L V, tn ti duy nht u V sao cho L(v) =(u, v)V, u, v V.V d 1. l tp m trong Rn, H1
0
() l b sung ca C0
() trong H1(). t V =
H10 (), V = H1() l i ngu ca H10 (), ng nht vi khng gian cc hm suy rng
f D():|(f, )| cH1 C0 ().
Gi sa(u, v), u, v V l dng song tuyn tnh lin tc trong V. Vi mi u V,ta c th xc nh mt phim hm tuyn tnh L trn V theo cng thc:
L(v) = a(u, v) v V.
R rng L l phim hm tuyn tnh lin tc trn V:
L(v) |a(u, v)| uv v V.
Theo nh l Riesz, tn ti duy nht Au V sao cho:
L(v) = (Au, v)V = a(u, v) v V,
trong A : V V l ton t lin kt vi dng song tuyn tnh a(u, v).nh ngha 2.1. Dng song tuyn tnh lin tc a(u, v) c gi l c tnh cht coerci-tive nu tn ti hng s c > 0 sao cho
|a(u, u)| cu2, u V. (2.3)
nh l 2.2 (nh l Lax - Milgram). Nu a(, ) l dng song tuyn tnh lin tc ctnh cht coercitive th ton t A lin kt vi dng song tuyn tnh a(u, v) l mt ngcu tV ln V.
Chng minh. Chng minh hon ton tng t nh trng hp a(u, v) thc. Ta c
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
26/144
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
27/144
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
28/144
22 Bi 2. nh l Lax-Milgram v bi ton bin elliptic
Gi s a(u, v) l dng song tuyn tnh lin tc:
a(u, v) =
n
i,j=1aij
u
xi
v
xj+
n
i=1bi
u
xiv +
n
i=1biu
v
xi+ cuv
vdx (2.3)
u, v C0 ().
K hiu V = H10 (), H = L2(). Khi , V H v php nhng l lin tc v tr
mt, ng thi dng song tuyn tnh xc nh trn V c th m rng vi u, v H10 ().Hn na, vi u H10 () = V, phim hm a(u, v) = l(v), v V l phim hm tuyntnh lin tc trn V = H10 (). Do , ta xc nh ton t:
A : V V = H10 = H1()sao cho (Au, v)L2() = a(u, v) v V. Khi , A l ton t tuyn tnh lin tctrn V:
Au2 = (Au, Au) = a(u,Au) uAu u H Au u u V
nh l 2.1. Tn ti mt hng s0 R sao cho vi 0 th ton tA + I l mtng cu t H10 () ln H
1().
Chng minh. Theo gi thit (2.1) v tnh elliptic, ta c:
Re
ni,j=1
aiju
xi
u
xjdx
|u|2dxu =
u
x1, . . . ,
u
xn
l vector gradient
Mt khc, cc h s ca ton t A xc nh bi (2.1) l b chn trong nn ta c:
bi uxi udx , biu uxidx c uxiL2 uL2v cu2dx u cu2T , ta suy ra tn ti cc hng s c1, c2 sao cho:
Re a(u, u) u2L2() c1uL2()uL2() c2u2L2().
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
29/144
23 Bi 2. nh l Lax-Milgram v bi ton bin elliptic
Ch bt ng thc:
|ab| a2 + ( 14
)b2, > 0
Ta c: uL2uL2 u2 + ( 14)u2.t =
2c1, ta nhn c bt ng thc
Re a(u, u) u2L2() c1
2c1u2 + ( 1
4)u2
c2u2L2()
2u2L2()
2c21
+ c2
u2L2().
Vy tn ti hng s c > 0 sao cho:
Re a(u, u) 2u2L2() cu2L2()
hay l
Re a(u, u) + cu2L2()
2u2H10 (), u V (2.4)
p dng h qu ca nh l Lax - Milgram, ta suy ra ton t A + I l ng cu tV = H10 () ln V
vi > c.
2.2.2 iu kin ca tnh coercitive
Ch rng vi gi thit bi, bi C1() nn bi, bi v cc o hm ca chng b chntrong . Do , vi f H1(), b H1() v k(bif) = (kbi)f + bi(kf). Ta chngminh b sau y:
B 2.2. Gi sf, g H1() v mt trong chng thuc H10 (). Ta c:
(kf)gdx =
(kg)fdx.
Chng minh. Nu f H10 (), xp x f bi dy hm j C0 () theo chun trongH1() v p dng tch phn tng phn
(kj)gdx =
jgdx
(kg)jdx
=
(kg)jdx.
Cho j , ta nhn c ng thc cn chng minh.
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
30/144
24 Bi 2. nh l Lax-Milgram v bi ton bin elliptic
p dng b , ta c:
bi(iu)udx =
(ibi)uudx
biuudx
Do ,
Re
bi(iu)udx = 12
(ibi)|u|2dx.
Tng t ta cng c:
Re
bi(iu)dx = 1
2
(ibi)|u|2dx.
p dng tnh elliptic, vi u V = H10 (),
Re a(u, u) = Re
ni,j=1
aijuxi
uxj
+ Re
ni=1
biuxi
u +ni=1
biuuxi
dx ++ Re
c|u|2dx
u2L2 +
c 1
2
ni=1
bixi
12
ni=1
bixi
|u|2dx.
K hiu B = (b1, b2, . . . , bn), B = (b1, b2, . . . , b
n). Ta nhn c c lng:
Re a(u, u) u2L2() + c 12 div(B + B ) |u|2 dx, u H10 ()Vy nu tn ti > 0 sao cho:
c 12
div(B + B )
x , (2.5)
th dng song tuyn tnh a(u, v) l coercitive
Re a(u, u)
c0
u
2H10()
u
H10 (),
c0 = min(, ).
nh l 2.3. Gi thit tn ti hng s > 0 sao choc 1
2div (B + B)
x .
Khi , ton t A lin kt vi dng song tuyn tnh a(u, v) l mt ng cu t H10 ()ln H1().
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
31/144
25 Bi 2. nh l Lax-Milgram v bi ton bin elliptic
p dng: Gi s l min khng b chn vi bin trn. Ta xt bi ton Dirichleti vi phng trnh elliptic cp 2:
Au =
n
i,j=1 xj aij uxi +n
i=1 bi uxi n
i=1 xi (biu) + cu = f trong (2.6)u
= 0, u(x) 0 khi |x| + (2.7)nh ngha 2.2. Vi f L2(), hm u0 H10 () l nghim suy rng ca bi ton(2.6) - (2.7) nu:
a(u0, v) = (f, v)L2() v C0 ().T nh l 2.3, ta suy ra:
nh l 2.4. Gi thit: tn ti hng s > 0 sao cho
c(x) 1
2div (B + B)
x .Khi , vi mi f L2(), tn ti duy nht nghim suy rng u0 H10 () ca bi ton(2.6) - (2.7).
Vi iu kin ca nh l, ton t A lin kt vi dng song tuyn tnh a(u, v) lng cu tH10 () ln H
1().
Gi s f L2(), f H1(), tn ti u0 H10 () sao cho: Au0 = f trongL2(), tc l
(Au0, v) = (f, v) v C0 ()
Do , a(u0, v) = (f, v) v C0 ().iu c ngha l: u0 l nghim suy rng ca bi ton (2.6) - (2.7).
2.2.3 Bi ton bin Dir ichlet trong min b chn
Gi s l tp m b chn. Trong cho ton t Au xc nh bi (2.1) v dngsong tuyn tnh a(u, v) xc nh bi cng thc (2.2).
Trc ht, ta ch vi l min b chn, nh x nhng H10 () vo L2() (cng
chnh l nh x nhng H10 () vo H1()) l ton t compact.Ta c nh l sau y.
nh l 2.5. Gi s l tp m b chn trong Rn. Ton t vi phn tuyn tnh ellipticcp 2 c xc nh theo cng thc (2.1) v dng song tuyn tnh a(u, v) xc nh bi(2.2). Khi ,
a) Ton tA lin kt vi dng song tuyn tnh a(u, v) l mt ng cu tH10 () lnH1()) nu
c
1
2
div(B + B )
0
x
.
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
32/144
26 Bi 2. nh l Lax-Milgram v bi ton bin elliptic
b) Trong trng hp tng qut, ton tA l ton t Fredholm vi ch s 0 tH10 ()ln H1().
Chng minh. Theo gi thit,
c 12
div(B + B ) 0 x .
T bt ng thc c chng minh trn y:
Re a(u, u) u2L2 +
c 1
2div(B + B )
|u|2 dx
ta suy ra
Re a(u, u) u2L2 u H10 ().p dng bt ng thc Poincareq:
u2L2 ku2L2 u H10(), k > 0.
( l tp m b chn), ta nhn c c lng
Re a(u, u) u2L2
2u2L2 +
k
2u2L2
u2H10() u H10 ().
T suy ra a(u, u) l coercitive.
Theo nh l Lax - Milgram, A l ng cu tH10 () ln H1().
Trong trng hp tng qut: A + I l ng cu t H10 () ln H1() vi
ln, cn I l ton t compact t H10 () vo H1(). Do , A = (A + I) I l
tng ca mt ng cu vi mt ton t compact, cho nn A l ton t Fredholm vich s 0. nh l c chng minh.
nh l 2.6. Gi s m Rn, ton t A v dng song tuyn tnh a(u, v) xc nhbi (2.1) v (2.1). Gi thit rng a(u, v) l coercitivetrn H10 (). Khi , vi
f H1(), tn ti mt v ch mt u H1() sao choAu = f
u w H10 () (u w) = 0
Chng minh. t v = u w, Av = Au Aw Av = f Aw H1().Khi , tn ti duy nht v H10 () sao cho:
Av = f
Aw
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
33/144
27 Bi 2. nh l Lax-Milgram v bi ton bin elliptic
hay
A(v + w) = f, u = v + w H1()
tho mn iu kin ca dnh l: u w = v H10 ().nh l 2.7. Gi s l tp m b chn vi bin trn, A l ton t xc nhbi (2.1). Khi :
a) nh x u (Au,u) l mt ton t Fr edholm vi ch s 0 tH1() ln H1()H
12 ().
b) Vi gi thit
c(x)
1
2div (B + B )
0
x
,
nh x u (Au,u) l mt ng cu tH1() ln H1() H12 (), c nghal vi f H1() v h H12 (), tn ti duy nht u H1() sao cho
Au = f trong
u = h trn
Chng minh. a) Ton t (A, ) l tng ca ton t ((A + I), ) vi ln l mt
ton t ng cu vi ton t compact (I, 0). Vy nn(A, ) = ((A + I), ) + (I, 0)
l ton t Fredholm vi ch s 0.
b) Vi iu kin b) th a(u, v) l coercitive. Do , p dng nh l 2.6, vi H1() sao cho = h, tn ti duy nht u H1() sao cho: Au = f vu w H10 () hay u = h. nh l c chng minh.
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
34/144
28 Phng trnh o hm ring
Bi 3Khng gian Sobolev Wm,p()
3.1 Mt s k hiu v khi nim
Trong phn ny, l mt tp m trong Rn, m l s nguyn khng m, p l s thctho mn 1 p . Khi , ta nh ngha cc phim hm sau:
um,p = 0||m
Dupp1/p
, 1 p < ,
um,p = max0||mDu, p = .
Cc khng gian Hm,p(), Wm,p(), Wm,p0 () c xc nh nh sau:
Hm,p() = bao y ca {u Cm() : um,p < } theo chun m,p,
W
m,p
() = {u Lp
() : D
u Lp
(), 0 || m} vi chun m,p,Wm,p0 () = bao ng ca C
0 () trongW
m,p().
Nhn xt. (i) W0,p() = Lp(), 1 p .(ii) Khi 1 p < , C0 () tr mt trong Lp() nn
W0,p0 () = Lp(), 1 p < .
Ch , khi p = ni chung W0,0 () = L(). Chng hn, khi = R, d cf(x) = 1
L(R). Nhng,
f 1, C0 (R).
(iii) Wm,p0 () Wm,p(), 1 p .(iv) Wm
,p() Wm,p() Lp() = W0,p(), 0 m m, 1 p .(v) Khi Rn l tp m b chn, t php nhng Lp() Lq(), 1 q p, ta c
php nhng Wm,p() Wm,q(), 1 q p.
nh l 3.1. Wm,p
() l khng gian Banach.
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
35/144
29 Bi3. Khng gian Sobolev Wm,p()
Chng minh. Ly {uk}k=1 l mt dy Cauchy trong Wm,p(). Ta phi chng minh:
u Wm,p
() ukm,p
u.Do {uk}k=1 l dy Cauchy trong Wm,p(), nn t nh ngha c {Duk}k=1 l dyCauchy trong Lp(), vi 0 || m. M Lp() l khng gian nn
u Lp() : Duk p u, 0 || m. (3.1)
Nu c Du = u(u = u0) theo ngha suy rng, ngha l
Du u, = 0 C0 () (3.2)
th
Du = u Lp(),Duk
p u, 0 || m,
hay
u Wm,p(),Duk
m,p u.
Nh vy ta ch cn phi chng minh (3.2). Vi mi k, 0 || m, C0 (), c|Du u, | | Du Duk, | + |Duk u, |
m p dng bt ng thc Holder
|Du Duk, | = |u uk, D | u ukpDp,|Du u, | Duk upp,
v C0 () : Dp C, 0 || m, nn
|Du u, | C(u ukp + Duk up).
Do , t (3.1) cho k tin ra v cng
Du u, = 0, C0 (), 0 || m.
Ch C0 () {u Cm() : um,p < } Wm,p(),
ta d c nh l sau
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
36/144
30 Bi3. Khng gian Sobolev Wm,p()
nh l 3.2. Wm,p0 () Hm,p() Wm,p().K hiu
LpN =
p
j=1 Lp() (N = 0||m 1),vi chun c xc nh nh sau, u = (u1, . . . , uN) LpN,
u; LpN =
Nj=1
ujpp1/p
, 1 p < ,
u; LN = max1jNuj.D thy, nh x
P : Wm,p() LpNP u = (Du)0||m
l mt ng c n cu. Do , Wm,p() ng c ng cu vi khng gian con ngW = ImP ca LpN.M khng gian LpN l khng gian kh li khi 1 p < , l khng gian phn x, liu khi 1 < p < . c bit khi p = 2, khng gian L2N l khng gian Hilbert kh livi tch trong(hay tch v hng)
(u, v)m =
0jN
uj(x)vj(x)dx
nn ta c nh l sau.nh l 3.3. (i) Wm,p() l khng gian kh li khi 1 p < .
(ii) Wm,p() l khng gian phn x, li u khi 1 < p < .(iii) Khi p = 2, khng gian Wm() = Wm,2() l khng gian Hilbert kh li vi tch
trong
(u, v)m =
0||m
Du(x)Dv(x)dx.
3.2 i ngu ca khng gian Sobolev Wm,p()
B 3.4. (LpN) = LpN, 1 p < ,
ngha l
L (LpN)!v Lp
N
L(u) =
Nj=1
uj , vj =Nj=1
uj(x)vj(x)dx, (3.3)
L; (Lp
N
)
=
v; Lp
N. (3.4)
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
37/144
31 Bi3. Khng gian Sobolev Wm,p()
Chng minh. Vi w Lp() k hiu w(j) = (0, . . . , w
j
, . . . , 0).
t Ljw = L(w(j)). T gi thit L (Lp
N)
, c Lj (Lp
())
.Khi , c duy nht mt hm vj Lp() sao cho Lj(w) = w, vj.t v = (v1, . . . , vN), c v LpN v vi mi u = (u1, . . . , uN) LpN
L(u) = L(Nj=1
uj(j)) =Nj=1
L(uj(j))
=
Nj=1
Lj(uj) =
Nj=1
uj , vj.
Nh
vy, c duy nht mt hm v Lp
N c (3.3).Ta ch cn phi chng minh (3.4). Theo bt dng thc Hoder, vi u LpN
|L(u)| = |Nj=1
uj , vj| Nj=1
ujpvjp
Nj=1
ujpp1/p N
j=1
vjpp1/p
u; LpN v; Lp
N
nnL; (LpN) v; Lp
N. (3.5)Khi 1 < p < , t
uj(x) =
|vj(x)|p2vj(x), nu vj(x) = 00, nu vj(x) = 0,
c
uj, vj = |vj(x)|p2vj(x)vj(x)dx = |vj(x)|pdx = vjpp,ujpp =
|vj(x)|(p1)pdx = vjp
p,
nn
u; LpN v; Lp
N = Nj=1
ujpp1/p N
j=1
vjpp1/p
=
N
j=1vjpp
=N
j=1uj, vj = L(u).
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
38/144
32 Bi3. Khng gian Sobolev Wm,p()
Do , t (3.5), c (3.4) khi 1 < p < .Khi p = 1, p = , c
k
{1, . . . , N
}:
vk
= max
1jN
vj
=
v; Lp
N
,
> 0, A , (A) > 0 : |vk(x)| vk , x A.
Nu vk = 0 th v = 0. Do , t (3.3), L = 0 v L; (LpN) = 0 = v; Lp
N.Nu vk = 0, ly 0 < < vk. t
uj(x) =
vj(x)/|vj(x)|, nu x A0, nu x / A,
c
L(u(k)) = u, vk = A
(vj(x)/|vj(x)|)vk(x)dx
=
A
|vk(x)|dx (vk )(A),
u(k); L1N =A
vj(x)/|vj(x)|dx = (A),nn vi mi 0 < < vk : L(u(k)) (v; LN )u(k); L1N.Do , t (3.5), c (3.4) khi p = 1.
nh l 3.5. Vi 1 p < , cL (Wm,p()) v LpN
L(u) =
0||m
Du, v, u Wm,p(), (3.6)
L; (Wm,p()) = infv; LpN, (3.7)
trong , infimum ly, v t c, trn tt c cc hm v LpN tho mn (3.6).
Chng minh. tL(P u) = Lu,u Wm,p().
Do L (Wm,p()),v W = P(Wm,p()) l ng cu ng c vi Wm,p()nn
L W, L; W = L; (Wm,p()). (3.8)Theo nh l Hahn-Banach
L
(Lp
N
) : L|W = L
,
L; (Lp
N
)
=
L; W
. (3.9)
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
39/144
33 Bi3. Khng gian Sobolev Wm,p()
Theo B 4, c duy nht mt hm v LpN sao cho
L(u) =
0||mu, v, u LpN, (3.10)
L; (LpN) = v; LpN. (3.11)
T (3.8), (3.9), (3.10) v (3.11), c mt hm v LpN sao cho vi mi u Wm,p()
L(u) = L(P u) = L(P u) =
0||m
Du, v, u LpN,
L; (Wm,p()) = v; LpN. (3.12)
Nh vy, ta ch cn phi chng minh nu v LpN tho mn (3.6) th
L; (Wm,p()) v; Lp
N.Tht vy, p dng bt dng thc Holder, vi mi u Wm,p()
|L(u)| =
0||m
u, v
0||m
Dup vp
um,pvm,p
nn L; (Wm,p()) v; LpN.Ch . Do vi L
W c th c nhiu thc trin L
(Lp
N) tho mn (3.9), nn vi mi
L Wm,p() c th c nhiu hm v LpN tho mn (3.6), (3.12).Tuy nhin, khi 1 < p < , th vi mi L Wm,p() c duy nht mt hm v LpN thomn (3.6), (3.12). Tng ng ny l mt ng cu ng c t(Wm,p()) vo Lp
N.
Tht vy, vi 1 < p < , LpN, Lp
N=(LpN) l cc khng gian li u, v khng gian conng W ca LpN cng li u. Khi , vi mi L
W c duy nht mt hm u Wsao cho
u; W = 1, L(u) = L; W.Nu c L, L (LpN) l cc thc trin bo ton chun ca L th
L(u) = L(u) = L; W = L; (LpN),L(u) = L(u) = L; W = L; (LpN),
nn
L + L2
; (LpN) L(u) + L(u)
2=
1
2(L; (LpN) + L; (LpN)).
iu ny ch xy ra khi L = L, v (LpN) l li u. Do , vi L W c duy nht mt
thc trin L (LpN) tho mn (3.9).Nh vy, c th coi (Wm,p()) l khng gian con ng ca khng gian Lp
N, khi 1 < p 1/k}, 0 = 1 = ,Uk = k+1 (k1)c.
C Uk v {Uk}k=1 l mt ph m ca nn t ch ta c th chn mt h{k}k=1 tho mn
(i) k C
0 (Rn
), 0 k(x) 1, x Rn
, k = 1, 2, . . . ,
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
44/144
38 Bi3. Khng gian Sobolev Wm,p()
(ii) suppk Uk, k = 1, 2, . . . ,(iii) K ch c hu hn k sao cho k|K = 0,
(iv) k=1 k(x) = 1, x .Ly > 0. Vi k(chn sau), 0 < k < 1(k+1)(k+2) c
Jk (ku) Vk = k+2 (k2)c,supp(ku) Uk Vk ,
nn theo B 3.9 ta c th chn k sao cho
Jk (ku) kum,p, = Jk (ku) kum,p,Vk 0 nh
u 1,p
|u(x) (x)|pdx1/p
> , C1().
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
45/144
39 Bi3. Khng gian Sobolev Wm,p()
iu ny l do khi i qua {x = 0, 0 < y < 1} hm u c gin on, cn hm C1()th lin tc. Hay do nm c v hai pha i vi mt phn ca bin {x = 0, 0 < y < 1}.Nh vy c th xp x khng gian Wm,p() bi Cm(), th t nht ch nm vmt pha i vi mt phn ca bin. C th l ta cn n khi nim sau.Tp m Rn c gi l c tnh cht segmentnu vi mi x c mt tpm Ux cha x, v mt vecto yx khc 0 sao cho
nu z Ux th z+ tyx , 0 < t < 1.
Nhn xt. Tp m c tnh cht segmentth phi c bin (n 1)chiu v khng thnm c hai pha i vi bt k phn no ca bin .
nh l sau khng nh tnh cht segmentl iu kin C0 (Rn) tr mt
trong Wm,p(), v do Cm() tr mt trong Wm,p().
nh l 3.11. Nu c tnh cht segmentth tp cc hn ch xung ca cchm thuc khng gian C0 (R
n) l tr mt trong Wm,p(), vi 1 p < .
Chng minh. Vi mi u Wm,p() t
Ku = {x : u(x) = 0},
u(x) = u(x), nu x ,0, nu x c.
Trc ht ta chng minh tp cc hm u Wm,p() c Ku b chn l tr mt trongWm,p().Ly f C0 (Rn) c nh tho mn
(i) f(x) = 1, |x| 1,(ii) f(x) = 0, |x| 2,
(iii) f(x) 0, 1 < |x| < 2.
Khi , c M > 0 sao cho
|Df(x)| M, x Rn, 0 || m.
Vi 1 > > 0 t f(x) = f(x) c
(i) f(x) = 1, |x| 1/,(ii) f(x) = 0,
|x|
2/,
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
46/144
40 Bi3. Khng gian Sobolev Wm,p()
(iii) |Df(x)| M|| M, x Rn, 0 || m.Khi , theo cng thc Leibnitz
Df(x)u(x)
Du(x)Df(x) M
|Du(x)|nn fu Wm,p(). t = {x : |x| > } c
fu um,p, = fu um,p, um,p, + fum,p, Cum,p,
m lim0+
um,p, = 0, v u Wm,p(), nn
lim0+ fu um,p, = 0,Kfu {|x| < /2} l tp b chn.
By gi ta chng minh tp cc hn ch xung ca cc hm thuc C0 (Rn) tr mt
trong tp cc hm u Wm,p() c Ku b chn. Ly u Wm,p() c Ku b chn. tF = K (xUx)c l tp compact trong , trong Ux l cc tp m c xc nht tnh cht segmentca . Khi , c mt tp m U0 m
F U0 .
C K l tp compact mK U0 (xUx)
nn c hu hn cc im x1, . . . , xk sao cho
K U0 (kj=1Uxj ).
Ta chn U0 = U0 l tp m, compact tng i.Li c V1 = K
U0 (kj=2Uxj)
cl tp compact trong Ux1. Nn c mt tp m U1
sao choV1
U1 Ux1 .C th ta xy dng c mt h cc tp m {Uj}kj=0 sao choU0 = U0, Uj Uxj , 1 j k, K kj=0 Uj .Khi ta xy c mt h {j}kj=0 tho mn
(i) j C0 (Rn), 0 j(x) 1, x Rn, j = 0, 1, . . . , k ,(ii) suppj Uj, j = 0, 1, . . . , k ,
(iii) A ch c hu hn k sao cho j|A = 0,
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
47/144
41 Bi3. Khng gian Sobolev Wm,p()
(iv)kj=0 j(x) = 1, x K.
t uj = ju, j = 0, 1, . . . , k . Ly > 0. Nu vi mi j, ta u chn c hm
C0 (R
n) sao cho
uj jm,p, < /(k + 1)th hm =
kj=0 j tho mn
u m,p, =kj=0
uj jm,p, .
C suppu0 U0 nn, theo B 3.8 v 3.9, vi > 0 nh hm cn tm l0 = J u0 C0 (Rn). Ta cn phi tm hm j vi 1 j k. C uj Wm,p(Rn\j)vi j = Uj . Ly yj l vecto c xc nh t tnh cht segmenti vi imxj v ln cn Uxj . t tj = j tyj vi t c chn sao cho
0 < t < min{1, d(Uj ,Rn\Uxj)/|yj |}.C tj Uxj v tj = (theo tnh cht segment). t utj(x) = uj(x + tyj). C
utj Wm,p(Rn\tj), v Dutj Duj trong Lp() khi t 0+, 0 || m.
Nn utj uj trong Wm,p() khi t 0+.Li c Uxj Rn\tj nn theo B 3.9 c
J utj utj trong Wm,p( Uxj ) khi 0+.
Do vi t > 0, > 0 nh th hm cn tm l j = J utj.T nh l trn, vi ch Rn tho mn tnh cht segment, ta c H qu sau.
H qu 3.12. Wm,p0 (Rn) = Wm,p(Rn).
3.3.3 Xp x bi cc hm C0
()
Trong mc ny, ta lun gi s rng 1 < p < , p l s lin hp ca p. Mt tp ngF trong Rn c gi l cha gi ca mt hm suy rng T D(), k hiu suppT F,nu T() = 0 vi mi C0 (Rn), |F = 0. Ta ni tp ng F l (m, p)polar nuch c duy nht mt hm suy rng T Wm,p(Rn) c gi trong F l T = 0.Ch . Nu F c o dng th n khng th l (m, p)polar. Thc vy, nu F c o dng th n cha mt tp con compact K c o dng. Khi , hm c trng 1Kca tp K thuc Lp
(Rn), v do thuc Wm,p
(), c supp1K F nhng 1K = 0.Nu mp > n th ch c duy nht tp rng l (m, p)polar. Tht vy, nu mp > n ta
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
48/144
42 Bi3. Khng gian Sobolev Wm,p()
c php nhng lin tc Wm,p(Rn) C0 (Rn), theo ngha vi mi u Wm,p() c mtu0 C0 (Rn) m u(x) = u0(x)a.e, v
u0(x)
C
u
m,p,
x
Rn,
trong , hng s C khng ph thuc vo x v u. Nh vy, vi mi x Rn hm Diracx() = (x) thuc vo (Wm,p(Rn)) = (W
m,p0 (R
n))=Wm,p(Rn), c suppx = {x}.C php nhng Wm+1,p(Rn) Wm,p(Rn) nn Wm,p(Rn) Wm1,p(Rn), do mttp l (m + 1, p)polar th n cng la (m, p)polar.
Xt nh x thc trin u u c xc nh nh sau
u(x) =
u(x), nu x ,0, nu x
c.
B sau ch ra rng nh x thc trin ny l php nhng ng c t Wm,p0 () voWm,p(Rn).
B 3.13. Cho u Wm,p0 (). Khi , vi 0 || m c Du = Du theo nghasuy rng trong Rn. Do , u Wm,p(Rn).
Chng minh. T nh ngha, c mt dy {k}k=1 trong C0 () m k hi t n utrong Wm,p0 (), khi k
. Vi 0
|
| m,
C0 (R
n) cRn
u(x)D(x)dx =
u(x)D(x)dx
= limk
k(x)D(x)dx
= limk
(1)||
D(x)(x)dx
= (1)||
Du(x)(x)dx
= (1)|| Rn Du(x)(x)dx
nn, Du = Du theo ngha suy rng trong Rn. Do , um,p,Rn = um,p,.nh l sau cho thy khi no th nh x thc trin ny l ng c ln.
nh l 3.14. C0 () tr mt trong Wm,p(Rn) khi v ch khi c l (m, p)polar.
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
49/144
43 Bi3. Khng gian Sobolev Wm,p()
Chng minh. Trc ht ta chng minh iu kin cn, ngha l gi s C0 () tr mttrong Wm,p(Rn), T Wm,p(Rn), suppT c, ta phi chng minh T = 0. Tht vy, lyu Wm,p(). T gi thit, tn ti mt dy {k}k=1 trong C0 () m k
m,p u, k .
Khi , do suppT c
nn
T(u) = limk
T(k) = 0
hay T = 0.
By gi ta i chng minh iu kin . T h qu ca nh l Hahn-Banach, chng minh C0 () tr mt trong W
m,p() ta ch cn chng minh nu T Wm,p
(), T|C0 () = 0 th T = 0. y chnh l nh ngha ca c l (m, p)polar chng minh nh l chnh ca mc ny ta cn mt s b sau.
B 3.15. Cho B = (a1, b1) (a2, b2) (an, bn) l mt hp ch nht m trongRn, v C0 (B). Nu
B
(x)dx = 0 th ta c phn tch (x) =nj=1 j(x) vi
j(x) C0 (B) sao cho bjaj
j(x)dxj = 0 (3.14)
vi mi xi R, i = j, i = 1, 2, . . . , n c nh.
Chng minh. Vi mi 1 j m chn uj C0 (aj, bj) sao cho bjaj uj(t)dt = 1.t
Bj = (aj, bj) (aj+1, bj+1) (an, bn),
j(xj, . . . , xn) =
b1a1
dt1
b2a2
dt2 bj1aj1
(t1, . . . , tj1, xj, . . . , xn)dtj1,
j(x) = u1(x1) . . . uj1(xj1)j(xj, . . . , xn).
C j C0 (B) v Bj
j(xj, . . . , xn)dxj . . . d xn =B
(x)dx = 0.
t 1 = 2, j = j j+1(2 j n 1), n = n. C j C0 (B), 1 j nv =
nj=1 j.
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
50/144
44 Bi3. Khng gian Sobolev Wm,p()
Li c
b1
a1
1(x)dx1 =
=b1a1
(x)dx1 2(x2, . . . , xn)b1a1
u1(x1)dx1 = 0bjaj
j(x)dxj =
= u1(x1) . . . uj1(xj1)
bj
aj
j(xj, . . . , xn)dxj j+1(xj+1, . . . , xn)bjaj
uj(xj)dxj
= 0
bn
an
n(x)dxn = u1(x1) . . . un1(xn1)bn
an
(xn)dxn = 0
B 3.16. Nu T D(B), DjT = 0 j = 1, . . . , n , th tn ti hng s k sao cho
T() = k
B
(x)dx, C0 (B).
Chng minh. Trc ht ch rng, nu B (x)dx = 0 th theo b 3.15 trc ta cphn tch = nj=1 j vi j C0 (B), tho mn (3.14) v j = Djj vi j C0 (B)c xc nh bi
j(x) =
xjaj
j(x1, . . . , tj, . . . , xn)dtj.
Khi , T() =nj=1 T(j) =
nj=1 T(Djj) =
nj=1 DjT(j) = 0.
Nu T = 0 hin nhin ta c iu phi chng minh.Nu T = 0 th c 0 C0 (B) sao cho T(0) = k1 = 0. T ch trn, c
B
0(x)dx =
k2 = 0 v T(0) = kB
0(x)dx vi k = k1/k2. Vi mi C0 (B) t K() =
B(x)dx. C
B(x) K
k20(x)dx = 0.
T ch , c
T() =K
k2T(0) = k
B
(x)dx.
B 3.17. Nu u L1loc(),
u(x)(x)dx = 0, C0 () th u = 0a.e trong .
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
51/144
45 Bi3. Khng gian Sobolev Wm,p()
Chng minh. Nu C0(), th vi > 0 nh c J thuc C0 () v J hit u n trong khi 0+. Do , t gi thit c
u(x)(x)dx = 0 vi mi
C0().Ly K
v > 0. T gi thit c
k=0
K{k|u(x)| 0 sao cho vi bt k tp con Aca K c (A) < th
A
|u(x)|dx < /2.Ta p dng nh l Lusin cho hm o c 1Ksignu trong tp K c o (K) < ,c C0() vi supp K v |(x)| 1, x K sao cho
{
x
: (x)= 1K(x)signu(x)
}=
{x
K : (x)
= 1K(x)signu(x)
}< .
Khi K
|u(x)|dx =
u(x)1K(x)signu(x)dx
=
u()(x)dx +
u(x)(1K(x)signu(x) )dx
2{x:(x)=1K(x)signu(x)}
|u(x)|dx .
Nh
vy u(x) = 0a.e trn K, v do trn .T hai B 3.16 v 3.17 trn ta d c
H qu 3.18. Nu u L1loc(B), Dju = 0, j = 1, . . . , n , th tn ti mt hng s k saocho u(x) = k a.e trong B.
nh l 3.19. (1) Nu Wm,p() = Wm,p0 () th c l (m, p)polar.
(2) Nu c l (1, p)polar v (m, p)polar th Wm,p() = Wm,p0 ().
Chng minh. (1) Gi s c Wm,p() = Wm,p0 (). Trc ht, ta chng minh (c) = 0.V nu khng ta lun chn c mt hp ch nht mB Rn sao cho (B ) > 0 v(B c) > 0. Ly u l hn ch xung ca mt hm v C0 (Rn) m v(x) = 1, x B . C u Wm,p() = Wm,p0 (). Theo B 3.13, c u Wm,p() v Dj u = Djutheo ngha suy rng trong Rn, vi 1 j m. M Dju|B = 0 nn Dj u|B = 0. Do ,theo H qu trn, u l hng hu khp trn B. iu ny tri vi gi thit u|B = 1, vu|Bc = 0. Nh vy c c o 0.Ly v Wm,p(Rn) v u = v| c u Wm,p() = Wm,p0 (). T B 3.13 cu Wm,p(Rn) c th xp x bng cc hm thuc C0 (). C Dv = Du trong , vimi 0 || m, v do D
v = D
u hu khp trong Rn
(v c
c o 0), vi mi
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
52/144
46 Bi3. Khng gian Sobolev Wm,p()
0 || m. Nh vy, v c th xp x bi cc hm thuc C0 (), nn theo nh l3.14 c c l (m, p)polar.(2)Gi s c l (1, p)polar v (m, p)polar. Ly u Wm,p(), ta phi chng minhu
Wm,p
0(). V u
Lp() nn D
ju
W1,p(Rn) theo ngha
Dj u, v = limk
Dj u, k = limk
u, Djk
vi k C0 (Rn), k v trong W1,p(Rn) khi k . Li c Dju Lp(Rn) H1,p(Rn) nn Dj u Dju W1,p(Rn). M (Dj u Dju)| = 0 v c l (1, p)polarnn Dj u = Dju theo ngha suy rng trong Rn. Bng phng php quy np, ta cDu = Du theo ngha suy rng trong Rn, vi 0 || m. Do , u Wm,p(Rn).Theo nh l 3.14, do c l (m, p)polar, hn chu ca u xung thuc Wm,p0 ().Nu (m, p)polar suy ra (1, p)polar, th t nh l trn, (m, p)polar l iu kincn v W
m,p0 () = Wm,p(). Ta s i tm xem khi no iu xy ra. Trc
ht ta cn mt s B sau.
B 3.20. F Rn l (m, p)polar khi v ch khi F K l (m, p)polar vi mitp compact K Rn.
Chng minh. R rng l nu F l (m, p)polar th F K l (m, p)polar vi mitp compact K Rn. Do ta ch cn phi chng minh iu kin . Gi sT Wm,p(Rn) c suppT F. Theo nh l 3.5 tn ti v LpN(Rn) sao cho
T(u) = 0||m
Du, v, u Wm,p(Rn).
Ly c nh mt hm f C0 (Rn) tho mn(i) f(x) = 1, |x| 1,(ii) f(x) = 0, |x| 2,(iii) f(x) 0, 1 < |x| < 2.
Vi mi > 0 t f(x) = f(x). C Df(x) = ||Df(x) hi t u theo x
Rn
n 0 khi 0+, 1 || m. Do fT Wm,p
(Rn) v vi mi C0 (Rn) c|T() fT()| = |T() T(f)|
= 0||m
|Rn
vD
(x)(1 f(x))
dx
= 0||m
Rn
v(x)D(x)D(1 f(x))dx
0||m Rn|w(x)D(x)|dx m,pw; LpN
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
53/144
47 Bi3. Khng gian Sobolev Wm,p()
trong
w(x) =
||m
vD
(1 f(x))
= v(x)(1 f(x)) ||m,=
vD
f(x),
m supp(1f) {|x| 1/} v Df(x) hi t u theo x Rn n 0 khi 0+, 1 || m nn lim
0+wp = 0. Do fT T trong Wm,p(Rn) khi 0+. Li c
supp(fT) {|x| 2/} l tp compact nn, theo gi thit (fT)F{|x|2/}
= 0, vF{|x| 2/} l (m, p)polar, c fT = 0 v do T = 0 hay F l (m, p)polar.
B 3.21. Nu p q v F Rn l (m, p)polar th F cng l (m, q)polar.
Chng minh. Ly K Rn l tp compact. Theo B 3.20 ta ch cn chng minhKF l (m, q)polar. Ly G Rn l tp m, b chn cha K. D c php nhng lintc Wm,p0 (G) Wm,q0 (G) nn Wm,q(G) Wm,p(G). Vi bt k T Wm,q(Rn)c suppT K G th T Wm,q(G) v do T Wm,p(G). M K F l(m, p)polar nn T = 0 hay K F l (m, q)polar.nh l 3.22. Vi
p 2th
W
m,p
0 () = W
m,p
()khi v ch khi
c l(m, p
)polar.
Chng minh. Do p 2 nn p p. Theo b 3.21, nu c l (m, p)polar th c l(m, p)polar v do cng l (1, p)polar. Nh vy theo nh l 3.19 ta c iu phichng minh.
Ch . T nh l nhng Sobolev, vi (m 1)p < n c php nhng lin tc
Wm,p(Rn) W1,q(Rn), q = npn
(m
1)p
nn W1,q
(Rn) Wm,p(Rn). Nu p 2n/(n + m 1) th q p, nn theo b 3.21,nu c l (m, p)polar th cng l (1, p)polar.Nu (m 1)p n th ch khi = Rn th c mi l (m, p)polar v do hin nhin l(1, p)polar.Nh vy nu p min{n/(m 1), 2n/(n + m 1)} th c l (1, p)polar khi c l(m, p)polar.
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
54/144
48 Phng trnh o hm ring
Bi 4Bt ng thc Garding v bi ton Dirichlet i
vi phng trnh elliptic cp cao
4.1 Mt s k hiu v kt qu cn thit
Gi s l tp m, b chn trong Rn vi bin trn. Trong , cho ton t viphn cp r:
A(x, D) =||r
a(x)D,
trong a(x) C(), = (1, 2, . . . , n) l a ch s. Vi cc k hiu quenthuc:
|| = 1 + 2 + + n, Dj = i xj
, D = D1 . . . Dn ,
ta nh ngha ton tA0(x, D) =
||=r
a(x)D,
l phn chnh ca ton t vi phn A(x, D).
nh ngha 4.1. Ton t vi phn A(x, D) c gi l elliptic u trong nu tn tihng s dng 0 > 0 sao cho
Re(A0(x, )) = Re||=r
a(x) 0||r, x , Cn. (4.1)
Nu n > 2 th ton t elliptic A(x, D) c cp chn r = 2m. Vi n 2, iu nykhng ng, chng hn c ton t elliptic vi a thc c trng 1 + i2 nhng cpkhng chn. T by gi tr i, ta ch xt ton t elliptic c cp r = 2m:
A(x, D) =
||2m
a(x)D, a(x) C(). (4.2)
Ton t vi phn A(x, D) trong c gi l lin hp hnh thc ca ton t vi phnA(x, D) nu
(A(x, D)u, v) = (u, A(x, D)v)
u, v
C
0
(), (4.3)
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
55/144
49 Bi4. Bt ng thc Garding v bi ton Dirichlet...
trong (, ) k hiu tch v hng trong L2().Nu A(x, D) l ton t elliptic u trong th A(x, D) cng l ton t elliptic u
trong .
K hiu H0
() = L2
() l khng gian cc hm o
c, bnh ph
ng kh tchtrong , tc l vi u L2() th
uL2() =
|u(x)|2dx1/2
< +.
Khi ta c: H0() l khng gian Hilbert vi tch v hng
(u, v)0 =
u(x)v(x)dx, u(x), v(x) H0().
Vi m nguyn dng, m
1, ta k hiu Hm() l khng gian cc hm u(x)
L2(),
c o hm suy rng n cp m thuc L2(), tc l
Hm() = {u : Du L2(), : || m}.Hm() l khng gian Hilbert vi tch v hng
(u, v)m =||m
(Du, Dv)L2(), u(x), v(x) Hm()
v chun:
um = ||m
|D|2dx1/2
, (u Hm()). (4.4)
Ta c: Hm1 Hm() L2() = H0() nu m1 > m v php nhng l tr mt vcompact.
Hm0 () l b sung ca C0 () theo chun (4.4):
um =||m
|D|2dx1/2 , u C0 ().
Khi Hm0 () l khng gian con ng trong Hm(), c tnh cht:
(i) Hm0 () =
u : u Hm(),
ju
j= 0, 0 j m 1
.
(ii) Hm0 () l khng gian cc hm u m c th thc trin khng ra ngoi thnhmt hm Hm(Rn), tc l nu u Hm0 (),
u =
u(x), x ,0, x / .
th u Hm
(Rn
).
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
56/144
50 Bi4. Bt ng thc Garding v bi ton Dirichlet...
(iii) nh l v vt: Gi s l min m b chn trong Rn c bin trn. Khi, nh x
u
ju
j, j = 0, 1, . . . , m 1
(trong u
l o hm theo php tuyn trong ca bin) tC() vo C()
c m rng thnh ton t tuyn tnh lin tc t Hm() vom1j=0
Hmj+1/2().
Hn na, l nh x ln, ng thi tn ti nh x tuyn tnh lin tc
g = {gj}m1j=1 Rg = um1j=0
Hmj+1/2() Hm()
sao cho j
jRg =
ju
j= gj , 0 j m 1.
K hiu Hm() l i ngu ca Hm0 (): Hm() = (Hm0 ())
.
V C0 () tr mt trong Hm0 () nn H
m() l khng gian cc hm suy rngtrong sao cho |(u, )| cm, C0 ().Ch rng nu u L2(), u xc nh mt phim hm tuyn tnh lin tc trnC0 (), do u Hm(). Bng cch ng nht L2() vi mt khng gian conca Hm(), ta c:
Hm0 () L2() Hm() (4.5)
trong php nhng Hm() L2() l lin tc v tr mt.
4.2 Bt ng thc Garding
Cho ton t elliptic n cp 2m trong
A(x, D)u = ||2ma(x)Du,trong a(x) C(). Khi , A(x, D)u c th vit di dng
A(x, D)u =
||m,||m
D(aDu), a C() (4.6)
Ta xc nh a(u, v) l dng song tuyn tnh
a(u, v) =
||m,||maD
u(x)Dv(x)dx (4.7)
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
57/144
51 Bi4. Bt ng thc Garding v bi ton Dirichlet...
vi mi u(x), v(x) C0 ().Khi , a(u, v) c th m rng thnh dng song tuyn tnh lin tc trn Hm0 ().
Tht vy, ta c: vi mi u(x), v(x) C0 () th
|a(u, v)| ||m,||m
|Du(x)Dv(x)|dx
c ||m,|
|Du(x)|2dx1/2
||m,|
|Du(x)|2dx1/2
cuHm0 ()vHm0 ().
T suy ra a(u, v) c th m rng thnh dng song tuyn tnh lin tc trn Hm0 ().
Hn na, vi mi u, v
C0 (), p dng cng thc Green, ta c
a(u, v) = (A(x, D), v),
theo nh l Lax-Milgram, tn ti duy nht ton t lin kt ca dng song tuyn tnha(u, v):
A : Hm0 () Hm()sao cho:
a(u, v) = (Au,v) u, v Hm0 ().
iu ny c ngha l ton t vi phn
A(x, D) : C0 () C0 ()
c th m rng thnh ton t tuyn tnh lin tc A : Hm0 () Hm() xc nh bicng thc (4.10).
nh l 4.1 (Bt ng thc Garding). Gi s
A(x, D)u =
||m,||mD(aD
u)
l ton t elliptic u trong . Khi , tn ti cc hng sc1 > 0, c2 > 0 sao cho:
Re a(u, u) c1u2Hm0 () c2u2L2() u Hm0 (). (4.8)
Chng minh. Bt ng thc Garding i vi ton t ellitic cp hai c chng minhtrc y. Ta ch cn chng minh (4.8) vi u C0 ().
chng minh bt ng thc Garding (4.8), ta phi tin hnh theo tng bc sau
y:
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
58/144
52 Bi4. Bt ng thc Garding v bi ton Dirichlet...
Bc 1: Gi s A(x, D) l ton t elliptic thun nht cp 2m vi h s hng s:
A(x, D) = A(D) =
||=m,||=maD
+,
trong a l hng s.
Khi , ta c
a(u, u) =
||=m,||=m
aDuDudx, u, v C0 ().
Thc trin u(x) bng 0 bn ngoi , ta c th xem u C0 (). Khi ,
a(u, u) = ||=m,||=mRn aDuDudx
=
||=m,||=m
(2)nRn
a+|u()|2d.
V A(D) l ton t elliptic u, nn ta c:
Re
||=m,||=m
a++ 0||2m.
Do :
Re a(u, u) 0(2)n
Rn ||2m
|u()|2
d.
Ta bin i
||2m|u()|2 = (1 + ||2m)|u()|2 |u()|2
1 + ||2m
(1 + ||2)m (1 + ||2)m|u()|2 |u()|2
T , ta nhn cRe a(u, u) cu2m cu2Hm1.
Bc 2: Gi s u C0 (), supp u B(x0, ) l hnh cu tm x0, bn knh .Theo gi thit, a(x) C0 () nn a(x) lin tc u trong . Do , tn ti hmkhng ph thuc x0 v dn v 0 khi 0 sao cho vi mi ,
|a(x) a(x0)| () x B(x0, ).
K hiu a0(u, v) l dng song tuyn tnh nhn c bng cch thay cc hm a(x) bia(x0). Gi sA(x, D) l ton t elliptic thun nht cp 2m:
A(x, D) = ||m,||ma(x)D+u.
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
59/144
53 Bi4. Bt ng thc Garding v bi ton Dirichlet...
Khi ,
a(u, u) = a0(u, u) +
||m,||m
(a(x) a(x0))DuDudx.
Theo chng minh Bc 1, ta nhn c:
Re a(u, u) cu2Hm cu2Hm1 ()u2Hm.Chn b sao cho () < c
2. Khi , vi n C0 (), supp u B(x0, ), ta c
Re a(u, u) c2u2Hm cu2Hm1.
Bc 3: Gi s{Bj}j l ph hu hn ca gm cc hnh cu Bj bn knh v {j}l phn hoch n v ng vi ph {Bj} sao choj
2j(x) = 1, x , supp j Bj.Ta c
a(u, u) =j
||=m, ||=m
a(x)(jDu) (jDu)dx + a1(u, u).
Trong a1(u, u) gm nhng s hng ng vi , m t nht | hoc || m 1.Khi
|a1(u, u)| cuHm1 uHm.Khai trin D(ju) v D(ju) theo cng thc Leibniz, sau vit a(u, u) di dng
a(u, u) = j
||=m, ||=m
a(x)(jDu) (jDu)dx + a2(u, u),
vi a2(u, u) gm cc s hng cha Du v Du m | hoc || m 1. Khi |a2(u, u)| cuHm1 uHm.
p dng chng minh bc 2 ta c
Rea(u, u) c2
j
ju2Hm cuHm1uHm.
Ch rng j
ju2Hm =j
||=m
|D(ju)|2dx + a3(u)
=j
||=m
j|D(u)|2dx + a4(u)
=j
||=m
|D(u)|2dx + a4(u)
=
u2
Hm + a4(u).
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
60/144
54 Bi4. Bt ng thc Garding v bi ton Dirichlet...
Tnh ton tng t nh trn ta c
Rea(u, u) c2u2Hm cuHm1u2Hm, u C0 (). (4.9)
B 4.2 (Tnh li logarithm ca chun Sobolev). Vi s1 s s2, gi s [0, 1]sao cho s = s1 + (1 )s2. Vi mi u Hs2(Rn) ta cuHs uHs1 u1Hs2 . (4.10)
Hn na nu s1 < s2, vi mi > 0 tn ti C > 0 sao cho
uHs uHs2 + CuHs1 . (4.11)
Chng minh. Tht vy, ta c
uHs = (1 + ||2)s1|u()|2(1 + ||2)(1)s2|u()|2(1) d. (4.12)p dng bt ng thc Holder:
fg1
f
g
1, f, g 0, (4.13)
ta c
u2Hs u2Hs1u1Hs2 . (4.14) ta c bt ng thc cn chng minh.
chng minh phn hai ca b , ta ch rng
ab1 = (a)
/(1)b1 maxa,/(1)b
a + /(1)b.T ta suy ra
uHs uHs1 + /(1)uHs2 = uHs1 + CuHs2 . (4.15)
p dng b vi s1 = 0, s2 = m, s = m
1, = /4c ta nhn c
cuHm1uHm c4u2Hm + C1uHmuL2. (4.16)
Cui cng p dng bt ng thc Cauchy vi = c/8c1, a = uHm, b = uL2 ta cVy ta nhn c bt ng thc Garding vi c1 = c/8:
Rea(u, u) u2Hm 3c
8u2Hm c2u2L2
c8u2Hm c2u2L2 = c1u2Hm c2u2L2.
Ta c iu phi chng minh.
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
61/144
55 Bi4. Bt ng thc Garding v bi ton Dirichlet...
4.2.1 Bi ton Dir ichlet
Gi s A(x, D) l ton t elliptic cp 2m
A(x, D) = ||m,||m
D
(aD
u)
trong min b chn Rn vi bin trn, a C(). Khi , ta c bt ngthc Garding:
Re a(u, u) + c2u2L2() c1u2Hm0 (), u Hm0 ().
p dng h qu ca nh l Lax-Milgram, ta c nh l sau y:
nh l 4.3. Gi s > c2. Khi , vi mi f(x)
L2(), tn ti duy nht nghim
ca bi ton
(A + )u = f
u Hm0 ()
trong nghim u Hm0 () ca bi ton c hiu theo ngha suy rng:
(u, Av + v) = (f, v), v C0 ().
vi A l ton t vi phn lin hp hnh thc ca A.
Chng minh. K hiua1(u, v) = a(u, v) + (u, v)
trong a(u, v) l dng song tuyn tnh trong Hm0 () xc nh bi (4.7). Theo btng thc Garding, ta c:
Re a1(u, u) = Re a(u, u) + u2 c1u2Hm0 (), u Hm0 ().
Mt khc, ta li c:
|a1(u, v)| cuHm0 ()vHm0 (), u Hm0 ().
Gi sf(x) L2(). Khi , vi mi v Hm0 (), ta c
|(f, v)| f0v0 cvHm0 ().
iu c ngha (f, v) l phim hm tuyn tnh b chn trong Hm0 (). Theo nh lLax-Milgram, tn ti phn t u0 Hm0 () sao cho
a1(u0, v) = (f, v), v Hm
0 ().
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
62/144
56 Bi4. Bt ng thc Garding v bi ton Dirichlet...
Ch rng vi mi v C0 () tha1(u0, v) = a(u0, v) + (u0, v) = (Au0, v) + (u0, v)
= (u0, Av + v).
Do , ta c(u0, A
v + v) = (f, v), v C0 ().Gi s nu u0 l mt nghim khc ca bi ton
(u0, Av + v) = (f, v), v C0 ().
t = u0 u0. Khi , a1(, ) = 0 v Hm0 (). T , a1(, ) = 0 nn = 0.Vy nghim u0 ca bi ton Dirichlet
(A + )u0 = f, u0 Hm0 ()l duy nht.
By gi, gi thit f L2(), hj Hmj1/2(), (j = 1, 2, . . . , m 1). Khi ,tn ti duy nht h Hm() sao cho:
jh
j= jh = hj, (j = 1, 2, . . . , m 1).
t f = f (A + )h Hm(), > c2. Theo h qu ca nh l Lax-Milgram,
tn ti duy nht nghim v ca bi ton:(A + )v = f
v Hm0 ().Khi , u = v + h l nghim duy nht ca bi ton:
(A + )u = f
u Hm()ju
j
= ju = jv + jh = hj, (j = 1, 2, . . . , m
1).
Vy ta c nh l:
nh l 4.4. Gi s > c2. Khi , vi mi f L2(), hj Hmj1/2(), (j =1, 2, . . . , m 1), tn ti duy nht nghim suy rng ca bi ton:
(A + )u = f trong
u Hm()ju
j= hj trn , (j = 1, 2, . . . , m 1).
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
63/144
57 Phng trnh o hm ring
Bi 5L thuyt Fredholm-Riesz-Schauder v bi ton
Dirichlet thun nht vi phng trnh elliptic
cp cao
5.1 L thuyt Fr edholm-Riesz-Schauder
Gi s H l mt khng gian Hilbert thc. Theo truyn thng, ta k hiu (, ) v l tch v hng v chun trong khng gian H. Trong phn sau y ta s s dnghai kt qu quan trng c chng minh trong cc gio trnh gii tch hm
Mnh 5.1. Mi khng gian con hu hn chiu ca khng gian Hilbert H u ng.
Chng minh. Gi s H1 l khng gian con hu hn chiu ca H, x1, x2, . . . , xn l cs trc chun trong H1. Khi , mi u H1 u c biu din
u = 1x1 + 2x2 + + nxn,
trong j = (u, xj), j = 1, 2, . . . , n. Nu uk = k1x1 + k2x2 + + knxn l dy hi
t trong H1 n u, th tc lng
|kj lj| = |(uk ul, xj)| uk ulxj k,l+
0
ta suy ra dy {kj }+k=1, (j = 1, 2, . . . , n) hi t trong R, tc l
limk+
kj = 0j , j = 1, 2, . . . , n.
t u0 = 01x1 + 02x2 + + 0nxn H1. Khi uk u0 trong H. T tnh duy nht
ca gii hn ta suy ra u = u0 H. Vy mi dy {uk} H1 hi t n u th u H1.Do H1 l khng gian con ng ca H.
Mnh 5.2. Khng gian con H1 trong H hu hn chiu khi v ch khi mi dy b
chn trong H1 u cha mt dy con hi t.
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
64/144
58 Bi 5. L thuyt Fredholm-Riesz-Schauder v bi ton Dirichlet...
Chng minh. Mnh 5.2 c suy t nh l: Khng gian compact a phng thhu hn chiu trong l thuyt gii tch hm.
Gi s T l ton t tuyn tnh hon ton lin tc trong H, c ngha l nu {uk} ldy b chn trong H th dy {T uk} cha dy con hi t. K hiu L = I T, trong I l ton t n v trong H, v N = ker L = {u H : Lu = 0}.Mnh 5.3. Khng gian con N ca khng gian H l hu hn chiu.
Chng minh. R rng N l khng gian con ca H. Gi s{uk} l dy b chn trongN, ta c Luk = 0, k = 1, 2, . . . . Khi T uk = uk. V T l ton t hon ton lin tc
nn trch c mt dy con hi t {T ukl}+l=1 . V T ukl = ukl nn {ukl} l dy con hi
t ca dy b chn {uk} trong N. T mnh 5.2 ta suy ra N hu hn chiu.K hiu M = {u H : (u, N) = 0}. R rng M l khng gian con ng trong H.
Mnh 5.4. Tn ti hng s c0 > 0 sao cho
T u c0u, u H.
Chng minh. Gi s ngc li khng tn ti hng s c0
nh vy. Khi trong H tnti dy {uk} sao cho uk = 1, T uk +. Nhng iu khng th v T l tont hon ton lin tc.
Mnh 5.5. Tn ti hng s c1 > 0 sao cho
c11 u Lu c1u, u M.
Chng minh. Bt ng thc bn phi c suy trc tip t mnh 5.4. Gi s bt
ng thc bn tri khng tho mn. Khi tn ti dy {uk} M sao cho uk = 1v Luk 0 khi k +. V T l ton t hon ton lin tc v {uk} l dy b chnnn {T uk} cha mt dy con hi t {T ukl}.
Mt khc ta c ukl T ukl = Lukl , hay ukl = T ukl + Lukl . V dy {Lukl} hi t v0 v dy {T ukl} hi t, nn dy {ukl} hi t. Gi s
limk+
ukl = u trong H.
Theo mnh 5.4,
T(ukl
u)
c0
ukl
u
.
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
65/144
59 Bi 5. L thuyt Fredholm-Riesz-Schauder v bi ton Dirichlet...
Cho l +, ta c T ukl T u trong H. Vy t ng thc ukl = T ukl + Lukl , chol + ta s c u = T u, hay Lu = 0. iu ny c ngha l u N. V N v Mtrc giao nn
(u, v) = 0
v
M.
Mt khc M l khng gian con ng v {ukl} l dy con hi t nn liml+
ukl = u M.T suy ra u = 0. iu ny l v l v ukl = 1 v lim
l+ukl = u = 0. Mnh
c chng minh xong.
Vi mi v c nh, t mnh 5.4 ta c
|(v , T u)| vT u cu u H.V vy (v , T u) l phim hm tuyn tnh b chn trong H. Theo nh l Frchet-Riesz,
tn ti phn t g H sao cho(v , T u) = (g, u), u H.
t g = Tv, trong T : v Tv = g H, l ton t tuyn tnh trong H, tho mniu kin
(v , T u) = (Tv, u), u, v H.T c gi l ton t lin hp ca T. Hn na, T = T.
Mnh 5.6. Ton t T l ton t hon ton lin tc.
Chng minh. Gi s{uk} l mt dy b chn trong H, tc l uk C, k = 1, 2, . . . .Khi
Tuk2 = (Tuk, Tuk) = (uk, T Tuk) ukT Tuk c0cTuk
T ta c Tuk c0c, tc l dy {Tuk} l dy b chn. V T l ton t hon tonlin tc nn tn ti dy con hi t {T Tukl}. Do
T(ukl ukr )2 = (T(ukl ukr ), T(ukl ukr))= (ukl ukr , T T(ukl ukr)) 2cT T(ukl ukr) 0 khi l, r +.
Vy {Tukl} l dy hi t. T suy ra T l ton t hon ton lin tc.nh l 5.7. Phng trnh
v Tv = f (5.1)
c nghim khi v ch khi f M.
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
66/144
60 Bi 5. L thuyt Fredholm-Riesz-Schauder v bi ton Dirichlet...
Chng minh. Nu phng trnh (5.1) c nghim th vi mi w N,
(f, w) = (v T
v, w) = (v, w) (T
v, w)= (v, w T w) = (v,Lw) = 0,
t suy ra f M. Ngc li gi thit f M. Theo mnh 5.5, Lu v u lcc chun tng ng trong M. Do , vi u M, ta c
(u, f)| uf cu,
c ngha l (u, f) l phim hm tuyn tnh b chn trong M. V M l khng giancon ng trong H nn M l khng gian Hilbert. V vy theo nh l Frchet - Riesz,
tn ti phn t w M sao cho (u, f) = (Lu, Lw), u M. Ta s chng minh rng(u, f) = (Lu, Lw) trong H. Tht vy, trc ht ch rng khng gian con N = ker Lhu hn chiu nn N l ng trong H. V vy vi mi u H, ta c u = u + u, trong u M, u N. T , ch rng Lu = 0 v (u, f) = 0 ta s c
((Lu, Lw) = (Lu, Lw) = (u, f) = (u, f) + (u, f) = (u, f).
Vy,(u, f) = (Lu, Lw), u H.
Gi sv = Lw. Khi (Lu,v) = (u, f),
u
H. T (u, v
Tv) = (u, f),
u
H.
V vyv Tv = f.
K hiu L = I T, N, M l cc khng gian i ngu ca N v M. Khi tanhn c
H qu 5.8. Phng trnh Lu = f c nghim khi v ch khi f M.
Chng minh. Ta ch rng T l ton t hon ton lin tc v T = T, do h quc suy trc tip t nh l 5.7
Ta nh ngha ton t Ln(n = 1, 2, . . . ) bng quy nap nh sau;
L1 = L, Ln+1 = L Ln,Nn = ker L
n = {u H : Lnu = 0}.
Mnh 5.9. Ton tLn c th biu din di dng Ln = I Tn, trong Tn l tont hon ton lin tc.
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
67/144
61 Bi 5. L thuyt Fredholm-Riesz-Schauder v bi ton Dirichlet...
Chng minh. Tht vy, ta c
Ln = (I T)n =n=0
Cn(1)T
= I (nT C2nT2 + + Tn) = I Tn,trong Tn = nT C2nT2 + + (1)nTn l ton t hon ton lin tc.H qu 5.10. Mi khng gian con Nn trong H u l hu hn chiu.
Chng minh. Suy trc tip t mnh 5.3, 5.9
Mnh 5.11. Nn Nn+1.
Chng minh. T nh ngha ca khng gian Nn ta suy ngay ra iu phi chng minh.
Mnh 5.12. Tn ti s nguyn dng k sao cho Nn = Nn+1 vi n < k v Nn = Nkvi n > k.
Chng minh. Trc ht ta chng minh rng: Nu Nn = Nn+1 th Nn+2 = Nn. Gi su Nn+2. Khi Ln+1Lu = Ln+2u = 0. V vy Lu Nn+1 = Nn. Nhng iu c ngha l LnLu = 0, tc l u Nn+1 = Nn. Vy Nn+2 Nn+1 = Nn. Mtkhc theo mnh 5.11, Nn = Nn+1 = Nn+2. Vy Nn+2 = Nn. Ta gi thit ngcli rng mnh 5.12 khng ng, tc l Nn = Nn+1 vi mi n. Theo nh l vphp chiu trong H, tn ti dy {un} Nn, un = 1 sao cho (un, Nn) = 0. Ta cT(un um) = un (Lun + T um). Nu n > m th
Ln(Lun + T um) = Ln+1un + T L
num = 0.
T suy ra Lun + T um Nn vT(un um)2 = un2 + Lun + T um2 1.
V vy dy {T un} khng cha dy con hi t, iu ny mu thun v T l ton t honton lin tc v {un} l dy b chn. Mnh c chng minh.K hiu T l min gi tr ca ton t L, cn R l min gi tr ca L, tc l
R = {v H : u H,Lu = v},R =
{v
H :
u
H, Lu = v
}.
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
68/144
62 Bi 5. L thuyt Fredholm-Riesz-Schauder v bi ton Dirichlet...
Mnh 5.13. Nu R = H th N = {0}.
Chng minh. Gi thit R = H v tn ti u0 = 0 sao cho Lu0 = 0. V R = H, ta gi su1, u2, . . . , un ln lt l nghim ca phng trnh
Lu1 = u0, Lu2 = u1, . . . , Lun = un1
nhng khi Lnun = u0 = 0 v Ln+1un = Lu0 = 0. Nh vy un / Nn v un Nn+1.iu ny c ngha l Nn+1 = Nn vi mi n. iu ny mu thun vi mnh 5.12.nh l 5.14. R = H khi v ch khi N = {0}.
Chng minh. Theo mnh 5.13, nu R = H th N = {0}. Ta ch cn chng minhrng nu N = {0} th R = H. Tht vy, nu N = {0} th M = H v R = H v theonh l 5.7, vi mi f H , tn ti nghim v ca phng trnh Lv = (I T)v = f.
Mt khc, theo mnh 5.6, T l ton t hon ton lin tc, min gi tr caL = I T trng vi H nn N = {0}. iu c ngha l M = H. Theo hqu ca nh l 5.7 th vi mi f H, tn ti u H sao cho Lu = f, chng t rngR = H. iu ny kt thc chng minh.
nh l 5.15. Cc khng gian con ker L = N v ker L = N c s chiu hu hn v
bng nhau, tc ldim N = dim N < +.
Chng minh. Theo mnh 5.3 v 5.6 ta suy ra N v N l hu hn chiu. Gi sdim N = n, dim N = m. Gi thit m > n. Ta s chng minh rng iu ny l khngth xy ra.
K hiu u1, u2, . . . , un l c s trc chun trong N, v1, v2, . . . , vm l c s trcchun trong N, ta c
(uj, ui) = ij, (vj, vi) = ij.t
Su = T u ni=1
(ui, u)vi, S : H H,
W u = u Su = u T u ni=1
(ui, u)vi.
Khi S l ton t hon ton lin tc. Tht vy, ta c ton t S T nh x mi dy bchn trong H thnh dy b chn trong khng gian con N
hu hn chiu. Theo mnh
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
69/144
63 Bi 5. L thuyt Fredholm-Riesz-Schauder v bi ton Dirichlet...
5.2 th dy b chn trong N cha dy con hi t. T suy ra: nu {uk}k=1 l dyb chn trong H th dy {Suk}k=1 = {T uk
ni=1
(ui, uk)vi}k=1 cha dy con hi t.Nu W u = 0 th
0 = (vj, W u) = (vj, Lu) +ni=1
(ui, u)(vi, vj)
= (Lvj, u) + (uj, u) = (uj, u),
(j = 1, 2, . . . , n).
V vy ta c
0 = W u = Lu +ni=1
(ui, u)vi = Lu.
iu ny c ngha l ker W ker L. Nh vy nu u ker W th (u, uj) = 0, (i =1, 2, . . . , n, tc l uN = ker L, nhng u ker L nn ta suy ra u = 0, v phng trnhW u = 0 c nghim duy nht u = 0. Theo nh l 5.14, phng trnh W u0 = un+1 cnghim u0, nhng
(vn+1, W u0) = (vn+1, Lu0) +ni=1
(ui, u0)(vn+1, vi) = 0,
hay l (vn+1, vn+1) = 0. iu ny l v l v vn+1 = 1. Trng hp m < n ta kho
st t
ng t bng cch xt ton t S
v = T
v +
mj=1(vj, v)uj. Vy m = n.nh l 5.16. Phng trnh u T u = 0 c nghim khng tm thng ch i vi mttp hp m c s thc khng c im gii hn hu hn.
Chng minh. Ta s chng minh rng khng th tn ti mt dy b chn {n}nN vin = m, n = m, n, n = 1, 2, . . . , sao cho phng trnh
u
nT u = 0
c nghim u = 0. Ta s chng minh bng phn chng. Gi s un = 0 l nghimphng trnh
un nT un = 0, (n = 1, 2, . . . ).Khi vi mi n, cc phn t u1, u2, . . . , un l c lp tuyn tnh. Tht vy, ta schng minh iu ny bng quy np. Gi s u1, u2, . . . , uk1 l c lp tuyn tnh, v
c1u1 + c2u2 + + ck1uk1 + ckuk =k
j=1cjuj. (5.2)
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
70/144
64 Bi 5. L thuyt Fredholm-Riesz-Schauder v bi ton Dirichlet...
Ta c
0 = k
k
j=1cjT uj =
k
j=1kcj
juj. (5.3)
Tr hai v ca hai ng thc trn ta c
k1j=1
1 k
j
cjuj = 0. (5.4)
V {uk} c lp tuyn tnh, nn t ta suy ra cj = 0 vi j = k. Do t (5.2) ta cckuk = 0. V uk = 0 nn ck = 0, v do u1, u2, . . . , un c lp tuyn tnh.
K hiu En l khng gian sinh bi h vect c lp tuyn tnh u1, u2, . . . , uk. Theonh l v php chiu: Tn ti cc phn t vn En sao cho vn = 1 v (vn, En1) = 0.Ngoi ra nu
En th
nT
En1. Tht vy, vi
En th
=nj=1
juj,
v
nT =nj=1
juj nnj=1
jujj
=
n1j=1
1 n
j
juj.
Do ta c nT En1.Nu {n} l dy b chn th {nvn} l dy b chn trong H, do dy {T(nvn}
cha mt dy con hi t. Tuy nhin vi n > m,T(nvn mvm) = vn (vn nT vn + mT vm),
vi ch rng vn nT vn v T vm = vmm thuc En1 ta cvn nT vn + mT vm En1,
t suy ra(vn, vn nT vn + mT vm) = 0.
Do , T(nvn mvm)2 = vn2 + vn nT vn+ mT vm2 1. T ta c khngnh rng dy
{T(nvn)
}khng th cha mt dy con hi t.
Vy khng th tn ti dy cc gi tr phn bit {n}n=1, n = m, n, m.
5.2 p dng l thuyt Fr edholm - Schauder vo bi ton Dir ichlet thun
nht i vi phng trnh elliptic cp cao
Gi s l tp m, b chn trong Rn vi bin trn .
A(x, D) = ||2ma(x)D
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
71/144
65 Bi 5. L thuyt Fredholm-Riesz-Schauder v bi ton Dirichlet...
l ton t elliptic cp 2m, a(x) C().Bi ton Dirichlet. Cho f(x) L2(). Tm nghim ca bi ton
A(x, D)u = f(x) trong ,juj
= 0 trong (j = 0, 1, . . . , m 1). (D)
trong
l o hm theo php tuyn trong ca .
Theo nh l 5.7, vi 0 ln, f(x) L2(), tn ti duy nht nghim u0 Hm0 ()ca bi ton:
(A + 0)u = f(x) trong ,
u u0 Hm0 ()
sao cho a1(u0, v) = (u0, Av + 0v) = (f, v), v C0 ().T c lng
|a1(u0, u0)| Re a1(u0, u0) + Re a(u0, u0) + 0u02 c1u02Hm0 (),
ta cc1u02Hm0 () |a1(u0, u0)| = |(f, u0)| f0u00.
Do ,
u0
2
Hm
0 () c
f0
.
t u0 = (A + 0)1f, ta c
(A + 0)1f2Hm0 () cf0.
Nh vy, (A + 0)1 : L2() Hm0 () l nh x lin tc. V Hm0 () L2() lnh x nhng compact. Do c th coi (A + 0)1 l ton t hon ton lin tctrong L2(). iu ny cho php ta p dng l thuyt Fredholm - Schauder cho bi tonDirichlet i vi cc phng trnh
Au = f, (5.5)Av = f, (5.6)
Au = 0, (5.7)
Av = 0. (5.8)
K hiuT = (A + 0)
1 : L2() L2()l ton t hon ton lin tc. Tng t,
T
= (A
+ 0)1
: L2
() L2
()
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
72/144
66 Bi 5. L thuyt Fredholm-Riesz-Schauder v bi ton Dirichlet...
cng l ton t hon ton lin tc.
Hn na, ta ch rng
Au = 0
0u = (A + 0)u
0(A + 0)
1u = u.
Nh vy, phng trnh Au = 0 c vit di dng tng ng
u 0T u = 0. (5.7 )
Tng t, phng trnh Av = 0 c vit di dng tng ng
v 0Tv = 0. (5.8 )
Cc phng trnh (5.5) v (5.6) c vit di dng tng ng
u 0T u = T f, (5.5 )v 0Tv = Tf, (5.6 )
trong T v T l cc ton t hon ton lin tc trong L2(). Ngoi ra, ta ch Tv T l cc ton t lin hp trong L2(). Tht vy, ta c (5.7 )
(Au,v) = (u, Av) u, v C0 ().
Do , vi u, v C0 () th
(T u , v) = (T u, (A + 0)Tv)
= (Tu , ATv + 0Tv) = (Tu , ATv) + (Tu , 0T
v)
= (AT u + 0T u , T v) = (u, Tv).
iu chng t T l ton t lin hp ca T. p dng l thuyt Fredholm - Schauder,ta c nh l sau y
nh l 5.17. Cc phng trnh thun nht
Au = 0 v A
v = 0
c cng mt s hu hn nghim c lp tuyn tnh.
Chng minh. Tht vy, cc phng trnh (5.7) v (5.8) tng ng vi cc phngtrnh (5.7 ) v (5.8 ), trong T l ton t compact trong L2() v T l ton t linhp ca n. Theo l thuyt Fredholm-Schauder, cc phng trnh (5.7 ) v (5.8 ) ccng mt s hu hn nghim c lp tuyn tnh. T , ta suy ra kt qu cn chngminh.
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
73/144
67 Bi 5. L thuyt Fredholm-Riesz-Schauder v bi ton Dirichlet...
nh l 5.18. Phng trnh Au + u = 0 c nghim khng tm thng ch i vi mttp m c cc gi tr khng c im gii hn hu hn.
Chng minh. Tht vy, ta c
Au + u = 0 (A + 0)u + ( 0)u = 0 u + ( 0)T u = 0
Phng trnh Au + u = 0 tng ng vi phng trnh
u + T u = 0, = 0trong T l ton t hon ton lin tc trong L2().
Theo nh l Fredholm, phng trnh u + T u = 0 c nghim khng tm thngi vi mt tp hp m c cc gi tr , khng c im gii hn hu hn. T ,ta suy ra kt qu cn chng minh.
nh l 5.19. Phng trnh Au = f gii c khi v ch khi (f, v) = 0 vi mi nghimv ca phng trnh Av = 0.
Chng minh. Vi f L2(), phng trnh Au = f c vit di dng tng ng lphng trnh (5.5 ), trong T = (A + 0)1 l ton t hon ton lin tc trong L2().
Theo nh l Fredholm, phng trnh (5.7 ) gii c khi v ch khi (T f , v) = 0 vimi nghim v ca phng trnh v 0Tv = 0. Do :
(f, v) = 0(f, Tv) = 0(T f , v) = 0.
T , ta suy ra: phng trnh (5.5 ) gii c khi v ch khi (f, v) = 0 vi mi nghimv ca phng trnh (5.8 ).
V Av = 0 khi v ch khiv
0T
v = 0.
Do , phng trnh (1) khi v ch khi (f, v) = 0 vi mi nghim v ca phng trnhAv = 0.
H qu 5.20. Phng trnh Au = f gii c vi mi f L2() khi v chi khi phngtrnh Av = 0 chi c nghim tm thng.
7/31/2019 Phuong Trinh Vi Phan_Dao Ham Rieng
74/144
68 Phng trnh o hm ring
Bi 6Ph ca ton t Elliptic
6.1 Bi ton Dir ichlet i vi phng trnh Laplace
6.1.1 Gii thiuGi s l tp m b chn vi bin trong Rn, C0 () l khng gian cc hm
kh vi v hn vi gi compact trong .
Trong C0 () ta ch mt bt ng thc quan trng l bt ng thc Poincar:
u2L2() ku2L2(), k > 0, u C0 ()
Trong u l vect gradient: u :=ux1
, ux2
, . . . , uxn
. Nh c bt ng thc
Poincar, trong C0 () ta c th xc nh hai chun tng ng:
u =
|u|2dx1/2 , u C0 ()v
u =
|u|2 + |u|2dx1/2
, u C0 ().