PLC(PROGRAMLANABİLİR LOJİK KONTROL)

PLC'NİN TEMEL İLKELERİ

PLC'ler endüstriyel otomasyon devrelerinde doğrudan kullanıma uygun özel giriş ve

çıkış birimiyle donatılmıştır. Bu cihazlara, basınç seviye, sıcaklık algılayıcıları ve buton gibi

iki değerli lojik işaret taşıyan elemanlar; kontaktör, selenoid gibi kumanda devrelerinin sürücü

elemanları doğrudan bağlanabilir.

Şekil 1

Bir PLC;

1- Mikrobilgisayar (mikrokontrolör) Mikroişlemci + bellek + Bir PLC;

1- Mikrobilgisayar (mikrokontrolör) Mikroişlemci + bellek + giriş-çıkış arabirimi

2- Giriş ve çıkış arabirimleri (mikroişlemciden farkı, işlemci, bellek ve giriş-çıkış arabirimleri

aynı yonga içindedir.)

3- Programlayıcı birimi

4- Besleme güç kaynağı

gibi 4 temel kısımlardan oluşur.

Ayrıca programı yedeklemek ve başka bir PLC'ye aktarmak için EEPROM modülü, giriş-

çıkış sayısını arttırmak için genişleme

birimi, enerji kesilmesi durumunda yedek güç kaynağı ve seri haberleşme arabirimi gibi

elemanlar da bulunur.

Onay:

30/06/2003

Giriş Birimi:

Kontrol edilen sistemle ilgili algılama ve kumanda elemanlarından gelen elektriksel

işaretleri lojik gerilim seviyelerine dönüştüren birimdir.

Kontrol edilen sisteme ilişkin basınç, seviye, sıcaklık sensörleri, butonlar ve

sınır anahtarları gibi elemanlarından gelen iki değerli işaretler (var-yok, 0-1) giriş

birimi üzerinden alınır.

Gerilim seviyesi değerleri 24V, 48V, 100-120V, 200-240V DC veya AC olabilir.

Şekil 2

Programlama Birimi:

PLC'leri programlamak ve yazılan programın derlenip program belleğine yüklenmesi

amacıyla kullanılır. Programlayıcı birimi mikro işlemci tabanlı bir özel el cihazı olabileceği

gibi bir kişisel bilgisayar da olabilir. Bu birim, programın yazılması, PLC'ye aktarılması ve

istenirse çalışması sırasında giriş/çıkış veya saklayıcı durumlarının gözlenmesi ya da bazı

parametrelerin değiştirilmesi olanaklarını sağlar.

PLC'nin Çalışma Prensibi:

Giriş arabirimi, denetlenen makine veya sürece bağlantıyı sağlar. Ana işlevi,m dış

dünyadan gelen kontak kapanması,analog sürecinin akım ve gerilim değerleri vs gibi işaretleri

almak ve MİB(CPU)'in kullanabileceği bir formata sokmaktır. Çıkış arabirimiyse, MİB'den

gelen işaretleri alıp dış dünyadaki birimler tarafından kullanılabilecek bir formata sokar.

PLC İşletim Sistemi:

Bütün PLC işletim sistemlerinde birbirine çok benzeyen işletim sistemi programları

kullanılır. Bu programlar

ROM'da bulunur ve üretim aşamasında sisteme yüklenir. Genel olarak işletim sistemi

programı şu işlevleri yerine getirir:

1-Kullanıcı programını yürütür.

2-Olay ve zamana bağlı kesme hizmet programlanmasının çalışmasını düzenler.

3-Sistemin hatalı çalışma durumlarını belirler ve PLC'lerin haberleşmesini düzenler.

Onay:

01/07/2003

PLC'ler İle Röleli Sistemlerin Karşılaştırılması

1-PLC'yle daha üst düzeyde otomasyon sağlanır.

2-Az sayıda denetim yapılan durumlarda tesis yatırımı PLC'de daha fazladır.

3-PLC'li sistem daha uzun süre bakımsız çalışır ve ortalama onarım süresi (MTTR-Mean

Time To Repair) daha azdır.

4-Arızalar arası ortalama süresi (MTBF-Mean Time Between Frailures) PLC'li sistem için

8000 saatten fazladır.

5-Teknik gereksinimler değişip arttıkça PLC'li sistem az bir değişiklikle ya da

değişiklik yapılmadan yeniliğe

uyarlanabilirken, röleli sistemde bu oldukça zordur.

6-PLC'ler çok daha az yer kaplar ve az enerji harcarlar.

PLC'ler ile Bilgisayarlı Denetimin Karşılaştırılması

1-PLC'li sistem endüstriyel ortamlardaki yüksek düzeydeki elektiriksel gürültü,

elektromanyetik parazitler, mekanik titreşimler, yüksek sıcaklıklar gibi olumsuz koşullarda

çalışabilir.

2-PLC'lerin donanım ve yazılımları o tesisin elemnlarınca kullanılmak üzere tasarlanmıştır.

3-Teşhis yazılımlarıyla hatalar kolayca bulunabilir.

4-Yazılım alışılagelmiş röle sistemleriyle yapılabilir.

5- PC'ler birden fazla programı değişik sıralarla esnek bir şekilde gerçekleştirirken,

PLC'ler tek bir programı sıralı bir şekilde baştan sona gerçekleştirir.

PLC'lerin Genel Olarak Uygulama Alanları

Sıra denetimi: PLC'leri en büyük ve en çok kullanılan ve ''sıralılık'' özelliğiyle röleli

sistemlere en yakın olan uygulamasıdır. Uygulama açısından, bağımsız makinelerde ya da

makine hatlarında, konveyör ve paketleme makinelerinde ve hatta modern asansör denetim

sistemlerinde bile kullanılmaktadır.

Hareket Denetimi: Doğrusal ve döner hareket denetim sistemlerinin PLC'de

tümleştirilmesidir. Örneğin; metal kesme, montaj makineleri; metal şekillendirmede denetim

sağlanabilir. Yine kauçuk ve kumaş tekstil sistemleri de örnek verilebilir.

Onay:

01/07/2003

Süreç denetimi: Bu uygulama Plc'nin sıcaklık, basınç, hız ve debi gibi birkaç fiziksel

parametreyi denetleme yeteneği ile ilgilidir. Örnek olarak; plastik enjeksiyon kalıp

makineleri, ekstrüzyon makineleri, ısı uygulama ocağı verilebilir. Veri yönetimi: Yeni

PLC'lerin genişletilmiş bellek kapasiteleriyle sistem, denetlediği makineyi veya süreç

hakkında veri toplayan bir veri veri yoğunlaştırıcı olarak kullanılabilir. Sonra bu veri,

denetleyicinin belleğindeki referans veri ile karşılaştırılır ya da inceleme ve rapor alımı için

başka bir aygıta aktarılabilir. Bu uygulamada büyük malzeme işleme sistemlerinde, insansız

esnek üretim hücrelerinde ve kağıt, birincil metaller ve yiyecek işleme gibi birçok proses

sanayiinde sıkça kullanılır.

İletişim: İletişim, en çok bir fabrikada ana bilgisayarın süreç verileri toplama amacıyla

ve belirli bir üretim sırası için denetleticileri ayarlamada kullanılabilir.

İç yapı; X:giriş röleleri,Y:çıkış röleleri,T:zaman rölesi,C:sayıcılar,M:yardımcı röle

ŞEKİL4-YÜKLÜ PROGRAM -DAHİLİ LOJİK ELEMANLAR

Onay:

02/07/2003

PROGRAMLAMA

Basit bir geleneksel kontaklı kumanda devresinin yapısı ve çalışması:

ŞEKİL 5

M1 ve M2 kontaktör bobinleri uyarılması durumunda, bu elemanlara ilişkin kontaklar konum

değiştirir. Kontaklı kumanda devreleri elemanları uyarılmamış durumları için çizilir. Şekil

5'teki devrede S2 NA butonuna basıldığında, devredeki diğer elemanların kontakları kapalı

olduğundan S0 butonunun NK ve M2 (NK) üzerinden M1 kontaktörünün bobini uyarılır ve

devrede bu bobine ait kontaklar konum değiştirir. Birinci basamaktaki S1 butonuna paralel

bağlı M1 kontaktörünün NA kontağının kapanması ile S1 butonu serbest bırakıldığında da M1

kontaktörünün bobini akım yolu kapalı tutulur. Böylece, kontaktör bobini kendi kontağı

üzerinden akım almaya başlar. (Elektronokte bu mühürlemeyi S-R Hip-flobu gerçekleştirir.)

Onay:

03/07/2003

Programlama Yöntemleri

a-Kontak planı (LDR)

b-Fonksiyon şeması (FCH)

c-Deyim listesi (STL)

a. Kontak planı (LDR)

şekil 6

Gerek CPU kaydedicilerinde gerekse diğer belleklerde tutulan bilgiler sayı sisteminde

saklanırlar.Ancak ikili sistemde bit bit saklanan bu bilgiler ile kolayca işlem yapılabilmesi ve

kolayca işlenebilmesi için, belirli uzunlukta gruplara ayrılmaları gerekir.Söz konusu bu

gruplar uzunluklarına göre değişik isimlerle tanımlanırlar.Bu tanımlar aşağıda verilmiştir.

Onay:

03/07/2003

b. Fonksiyon şeması (FCH)

Lojik elemanlar dikdörtgen semboller ile gösterilir. Fonksiyon şemasında negatif girişler ise

lojik sembolündeki dikdörtgenin önüne bir daire çizilerek gösterilir.Fonksiyonun şemaları

sıralı adımların tam gösterilimini ihtiva etmezler. Adımlarındaki sıralamanın da tanımlanması

gerekmektedir.

c. Deyim listesi (STL)

Grafik olarak gösterilmeyip kelimelerle tanımlanmaktadır. Deyim listesi birbirinden bağımsız

satırlarından oluşmaktadır.

DIN standardında, deyim listesi için adımlar dikkate alınmaz. Fakat ardışıl programlarda adım

bayrakları ile çalışabilir. (Kontak planında da ardışıl programlardaki adım bayrakları

kullanılır.) Not: (Bayrak , Flag) : PLC programlama dillerinde bayraklar giriş ve çıkışların

yerine gelecek şekilde kullanılabilirler. Böylece bayraklar giriş ve çıkışların yerine herhangi

bir yerde kullanılabilirler ve test edilebilirler.

Onay:

03/07/2003

Takip Edilen Yol:

Onay:

04/07/2003

PLC Programlama Mantığı

Lojik Devre İşlem Sonucu Lojik İfadesi

- Çeşitli PLC'ler için temel lojik işlem komutları ve merdiven diagramı sembolleri :

- Bir lojik fonksiyonun PLC'de gerçeklenebilmesi için gerekli temel komutlar :

LOAD, LOADNOT gibi lojik işleme başlatma komutları,

AND, OR, NOT, ANDNOT, ORNOT gibi lojik işlem komutları,

AND BLOCK, OR BLOCK gibi işlemsonu komutları,

OUT gibi röle ve zaman rölesi bobinleri ile zamanlayıcı ve sayıcı gibi elemanları çıkışa

bağlama komutlarıdır.

Onay:

05/07/2003

Tablo1 : Komutların çeşitli PLC'lerdeki karşılıkları : [U: UND, UN: UND NİCHT]

Not : F değeri sabit değer olup, Input, Output, Internal Relay, Special Relay, Timer ,

Counter SFR numarası olabilir.

Output :

1) Fiziki olarak çıkışlarına yük (solenoid valf, neon lamba, kontaktör, led) bağlanabilen

gerçek çıkışlardır.

2) Dahili, hayali rölelerdir, Fiziki bağlantı yapılamaz, ancak bu rölelerin çıkışlarıda gerçek

outputlara aktarılarak çıkış alınabilir, İşem sonucu bulunan değerler image memory denilen

özel bir bellekte tutularak program taraması bitirildiği bu değerler çıkış birimlerine transfer

edilir.

Onay:

07/07/2003

Elemanlar ve Eleman Numaraları

Giriş Rölesi :

şekil 8

Giriş rölesi, PC'nin giriş terminaline bağlanmıştır ve optik olarak yalıtılmış (photo-cuppler)

bir elektronik röledir. Normalde açık ve normalde kapalı olmak üzere birçok kontağı bulunur.

Esas Ünite

X000 ~ X007

X400 ~ X407

X500 ~ X507

Giriş Çıkış artırma ünitesi

X014 ~ X017 X020 ~ X027

X414 ~ X417 X420 ~ X427

X514 ~ X517 X520 ~ X527

Not: X400 ~ X407 rölelerinin ON-OFF (veya OFF-ON) süreleri programa eklenecek

özel bir fonksiyon ile 0-60 ms. arasında değiştirilebilir.Bu değiştirme C-R filtreleri ile yapılır.

X400 ~ X407 rölelerinin standart ON-OFF (veya OFF-ON) süresi ise yaklaşık olarak 10 ms

kadardır.

Not: Giriş rölesi; PLC'nin büyüklüğüne göre; 8,12,14,16,64,128 gibi kontak sayısına sahiptir.

Giriş rölesi, giriş terminaline dışarıdan gelen giriş bilgisi ile sürülür. Giriş adres bölgesi

kullanılan PLC'nin kullanım kitapçığında üretici tarafından belirtilmiştir. 8 girişli PLC'de

örneğin X400 ~ X407 adresleri giriş için tesis edilmiştir. (MITSUBISHI PLC)

Çıkış Rölesi :

şekil 9

Onay:

07/07/2003

Çıkış PC tarafından, harici yüke sinyal gönderilmesi demekir. Çıkış rölesinin kontağı,

PC'deki çıkış terminaline bağlanmışır.

Esas Ünitesi

Y030 ~ Y037

Y430 ~ Y437

Y530 ~ Y537

Giriş-Çıkış Artırma ünitesi

Y040 ~ Y047

Y440 ~ Y447

Y540 ~ Y547

Yardımcı Rölesi :

Şekil 10

PC içindeki birçok yardımcı röle vardır. Yardımcı röleler, PC içerisinde bulunan herbir

eleman tarafından çıkış rölesinin sürülmesinde olduğu gibi, sürülebilirler

· Genel amaçlı M100 ~ M277 röleleri:

Genel amaçlı kullanım için 128 adet yardımcı röle vardır. Bu röleler oktal düzende M100'den

M177'ye ve M200'den M277'ye kadar numaralandırılırlar.

· Enerji kesilmesinde tutma (mühürleme) yapan M300-M377 röleleri :

(64adet)Herhangi bir şekilde bir enerji kesilmesi olduğunda, çıkış röleler ve yardımcı röleler

OFF durumuna geçerler. Enerji tekrar geldiğinde giriş ünitesi hariç, diğer üniteler yine OFF

durumunda kalacaktır. Bazı sistemlerde, enerji kesilmeden önceki çalışma durumunun enerji

geldikten sonra yine aynen devam etmesi istenebilir. Bu yardımcı röleler buna benzer amaçlar

için kullanılır. Enerji kesilmesi olsa bile hafıza içerisinde geri besleme sistemi ile hafıza tutulu

(mühürlü) bulunur.

Onay:

07/07/2003

Not: X400 kontağı ile enerjilenen M300 rölesi X400 açılsa bile M300 kontağı tarafından

mühürlenmesi yapıldığında ON durumunda kalmaya devam eder.

M300 rölesinin enerji kesilmesi olsa bile tutulu (ON) kalması ile örnek yukarıdadır.

Onay:

08/07/2003

Shift Register'in Çalışması

Yardımcı Röle (M) , aynı zamanda Shift Register olarak kullanılabilir. Bu durumda 16

adet yardımcı röle bir grup olarak kullanılması gerekir.İlk yardımcı röle numarası , Shift

Register 'in numarası olarak ele alınır. Fakat bu durumda Shift Register grubu içerisinde

bulunan herhangi bir yardımcı röle , başka bir amaç için kullanılmaz.

numaraları:

Shift Register 'in Numaraları:

1-M100 ~ M117 /// 7-M240 ~ M257

2-M120 ~ M137 /// 8-M260 ~ M277

3-M140 ~ M157 /// 9-M300 ~ M317

4-M160 ~ M177 /// 10-M320 ~ M337 -- Batarya

5-M200 ~ M217 /// 11-M34~ M357 -- Geri

6-M220 ~ M237 /// 12-M360 ~ M377 --Beslemeli

Not: (S-R) X400 ve X401 aynı anda ON olduğunda , eğer araya başka bir program

girmişse S ve R komutlarında

öncelik sonra yazılandadır.

Bilgi Girişi

X402 girişi ON olduğunda M301 ~M317 röleleri OFF durumuna geçerler.

Bundan dolayı Shift Register kullanıldığında, reset girişinin OFF

durumunda olması gerekir.

Onay:

08/07/2003

M317 rölesindeki karakter taşması nedeniyle kaydırmalı kaydediciler arasındaki bağıntı

yapılabilir.

Kaydırma girişi X400 OFF durumundan ON durumuna ve ON durumundan OFF durumuna

geçtiği zaman (bir pals), her bir yardımcı röle şekil 12'deki gibi değişikliğe uğrar.

M300 0 ise, M301 kaydırılır.

M300 1 ise, M302 kaydırılır

1.X400 ON oldu.(Bilgi Girişi) , M200 'e gitti. (1 bilgisi gitti )

2. X402 ON olursa (Bilgi bir kaydı.) M201 'e gitti.

3. X402 ON olursa, RESET olur. Hepsi "0" olur.

NOT: X401 kaydırma girişi, devamlı olarak ON/OFF olursa, M200-M217 röleleri sıra ile

(M200 M201 M203..........) ve kaydırmalı olarak çalışırlar.

Kaydırma girişi X401 ON olduğunda M201 ON olur ve M201 normalde kapalı kontağı açılır.

Bu anda M200 OFF durumuna geçer.

Onay:

09/07/2003

Zaman Rölesi

T050-T057

T450-T457 24 adet 0,1-99 sn

T550-T557

Bu röleler ile en az 0,1 sn olmak üzere 3 dijitlik ayarlama yapılır.

T650 - T657 8 adet .................... 0.01-99.9 sn

Bu röleler ile en az 0.01 sn olmak üzere 3 dijitlik ayarlama yapılır. Zaman rölelerinin

zaman gecikmesi ile çalışan bir çok NA ve NK kontağı bulunur.

X400 ON olunca Y430 ON olur.

X400 OFF olduktan 19 sn sonra Y430, T450'nin NK kontağı açılarak devre dışı kalır.

K10 1 sn

K250 25 sn

T0 .........T55 100ms sayıcı; örnek: K1=100ms, K10=1000ms=1s

T32........T55 10ms sayıcı; örnek: K1=10ms, K100=1000ms=1s

Onay:

10/07/2003

2.6. Sayıcı

Sayma ayarları programlama paneli ile yapılır. Sayıcılar batarya geri beslemeli olduğu

için enerji kesilmesinde batarya sayma değeri saklı tutulur. Eğer eski değer değiştirilip (enerji

kesildiği andaki değer) ayar değeri yazılmak istenirse sayıcıların M71 palsı ile resetlenmesi

gerekir.

Onay:

10/07/2003

M71 ile sayıcı, çalışma başladığında reset edilir. Böylece sayıcı değeri ile ayar değeri 9'a eşit

yapılır.Sayıcı değeri, sayıcı girişinin her bir defasında OFF/ON olması ile azalır.Değer "0"

olduğunda sayıcı çıkışı kontağı ON olur.Çıkış kontağı ile akış değeri kaydedicisindeki

değişiklikler aşağıdaki gibi olur.

Çıkış Kontağı:

Sayma bobini çalıştığı zaman ON olur. Bu anda sayma değeri "0" dır.

Reset bobini ON olduğunda ise OFF olur.

Akış Değeri Kaydedicisi:

Reset bobini çalışıyorken ve OUTC460 komutu yürütüldüğü bir zamanda ayar değeri, akış

değeri kaydedicisine yazılır. (sayıcı girişi ON veya OFF olabilir.)

Reset bobini çalışmaz iken ve sayma girişi OFF'tan ON'a geçtiğinde ayar değeri "1" er

olmak üzere azalır.(0'a doğru)

X402 ON olduğunda, C461 sayıcısı, 100 ms'lik M72 palsi ile saymaya başlar. Sayma değeri,

ayar değerine (K600) ulaştığı zaman (veya 60 sn) C461 kontağı ON olur.Eğer X402 OFF

olursa sayıcı reset edilir. Ve aynı zamanda çıkış kontağı OFF olur.

Onay:

11/07/2003

X403 reset girişi olarak kullanılmıştır. Sayıcının çalışması sırasında, eğer her hangi bir şekilde

enerji kesilmesi olursa, sayıcının çalışması durur. Enerji tekrar geldiğinde, sayıcı tekrar

çalışmaya başlar. Enerji kesilmeden önceki ve enerji geldikten sonraki toplam süre 60 sn.

olduğu zaman, çıkış kontağı C461 ON olur. (15 sn + 45 sn) =60 sn

1.M yardımcı rölesi için PLS komutu kullanıldığında, çıkış kontağı yalnızca bir çalışma

saykılı süresince ON 'dur.

2. Bu komut ayrıca, sayıcı,shift register, set/reset komutlarının giriş devrelerinde

kullanılabilir.

3. M205 rölesi, X401 ve X402 OFF/ ON durumuna geçtiğinde set/reset edilir.

4. İleride görülecek olan jump işlemi devam ettiği sürece pals çıkışı ON durumunda

kalır.

Komut ile birlikte kullanıldığı elemanlar:

PLS:.................M100-M377

Onay:

12/07/2003

MC ve MCR Komutları

MC: (Master Kontrol), Ortak seri kontaklar için bağlantı komutu.

MCR: (Master Konrol Reset), MC komutunu reset eder

Onay:

12/07/2003

M100 ve M101 gibi normalde açık MC kontaklarının dağıtım hattına bağlanması

gerekir. MC kontağından sonraki kolların başındaki kontaklar LD veya LDI komutları ile

kullanılır.

Orijinal dağıtım hattına geri dönülmesi için MCR komutu kullanılır

Onay:

14/07/2003

MC ve MCR Komutları (uygulamalar)

Şekil: MC ve MCR Devresi

Komutla Kullanılacağı Elemanlar:

MC, MCR : M100 - M117

Onay:

15/07/2003

NOP Komutu(No Operation Komutu)

Onay:

16/07/2003

CJP ve EJP Komutları

CJP (Conditional jump) : Jump'a başlama komutu.

EJP (End Or Jump) : Jump yolunu ayarlama komutu.

Jump komutu kumanda devresinin bir bölümünü çalışmaz duruma getirmek için kullanılır.

Jump komutları için,

Oktal sistemde 77 ile 700 arasında 64 numara verilebilir.

Şekil 1

Şekil 2

Onay:

16/07/2003

1-) T450 - T457, T450 - T457, T450 - T457 ( 0.1 sn'lik zaman rölesi ) zaman rölelerinin

sayma işlemi kesilir, Jump reset edildikten sonra saymaya kaldığı değerden saymaya devam

eder.

2-) T650 - T657 ( 0.01 sn'lik zaman rölesi ) zaman röleleri kendi içinde saymaya devam eder.

Fakat X416 ON olduğu müddetçe T650 çıkış kontağı ON olmaz. Jump reset edildiğinde ( 414

OFF ) T650 çıkış komutunun

işleme girdiği anda T650 çıkış kontağı ON olur.

Onay:

16/07/2003

Onay:

16/07/2003

Onay:

17/07/2003

END Komutu (Programın Sonunda Kullanılan Komut)

PLC tarafından giriş işlemi,programın yürütülmesi ve çıkış işlemi yerine getirilir.Eğer

programın sonuna END yazılırsa end'den sonraki satırlar için (NOP) zaman kaybı olmaz ve

çıkış

işlemine daha çabuk giriş yapılır.

Ayrıca programın bölümler halinde kontrolü yapılmak istendiğinde gerekli bölümün sonuna

END yazılarak kontrol kolayca yapılır.Kontrol işlemi yapıldıktan sonra bölüm sonuna yazılan

END'in silinmesi gerekir.

NOT:END tek başına kullanılır.

Onay:

18/07/2003

MC ve MCR Komutları

Onay:

19/07/2003

SFT (Shift Komutu) ( Uygulama )

Not: 2. Bloktaki M117 ON olunca, 1. Blok ON olur. 120'den M137'ye kadar kaydırılır. (1.

Blok,2. Bloğu etkilemez.)

V1-V2-V3 elektrikli vanaları sıra ile ve zaman röleleri kulanılarak çalıştırılacaktır

Onay:

21/07/2003

PLC Kumanda Devreleri

Onay:

22/07/2003

16 Giriş Terminali ve 8 Çıkış Terminali (F1 - 20 ) Tip

Bir fazlı üç As.M, iki başlatma butonuyla çalıştırılacak ve bir durdurma butonuyla

durdurulacaktır. 1. Motor çalışırken, 3. Motor çalışmayacak, 3. Motor çalışırken 1. Motor

çalışmayacaktır. 2. Motor 1. Motorun çalışmasından 5 sn. sonra 3. Motorun çalışmasından 10

sn. sonra otomatik olarak çalışmaya başlayacaktır. Yukarıda sıralanan istekleri

cevaplandıracak kumanda ve güç devresini çiziniz?

Onay:

22/07/2003

Program:

1. LD 400

2. OR 430

3. ANI 433

4. ANI 432

5. OUT 430

6. OUT 050

7. K 5

8. LD 050

9. OR 051

10.OR 431

11.ANI 413

12.OUT 431

13.LD 401

14.OR 432

15.ANI 413

16.ANI 430

17.OUT 432

18.OUT 051

19.K 10

20.END ---

Onay:

23/07/2003

Sayı Basamakları

Gerek CPU kaydedicilerinde gerekse diğer belleklerde tutulan bilgiler sayı sisteminde

saklanırlar. Ancak ikili sistemde bit bit saklanan bu bilgiler ile kolayca işlem yapılabilmesi ve

kolayca işlenebilmesi için, belirli uzunlukta gruplara ayrılmaları gerekir.Söz konusu bu

gruplar uzunluklarına göre değişik isimlerle tanımlanırlar.Bu tanımlar aşağıda verilmiştir.

CPU, kaydedicilerde saklı bulunan ikili(binary)datalar ile işlem yapar. İkili sistemde bilgi

işleme oldukça can sıkıcı olduğundan, bu bilgiler"OKTAL","EXEDECIMAL" veya "BCD"

gibi farklı tabanlı sayı sistemlerine dönüştürülür. Bu sayı sistemleri kısaca aşağıda

verilecektir.

İkili sayı sistemi

İkili sayı sistemi lojik 1 ve lojik 0 olmak üzere iki değer kullanılır

Yukarıda görüldüğü gibi en sağdaki bitten (LSB) başlamak üzere sola doğru 2'nin kuvveti

olacak şekilde bitler sıralanır.

İkili sistemdeki bir sayı aşağıdaki gibi ondalık sayıya(decimal)dönüştürülür.

10110101 = (1X128)+(0X64)+(1X32)+(1X16)+(0X8)+(1X4)+(0X2)+(1X1) = 181 (Decimal)

Onay:

24/07/2003

Oktal sayı sistemi

Oktal sayı sistemi 8'li tabanda olup 0 ile 7 arasındaki sayıları kullanır.Örneğin oktal sayı

sisteminde verilmiş olan

321 sayısını ondalıklı sayıya çevirirsek;

321o=(3x8²)+(2x8¹)+(1x8º) = 209

İkili sistemdeki sayıların oktal sayılara dönüştürülmesi için öncelikle ikili sayı üçerli gruplara

ayrılır.

Daha sonra her bir grubun kendi başına onluk sistemdeki değeri yazılır

ÖRNEK :

Hegzadesimal Sayı sistemi

Hegzadesimal sayı sistemi 16 'lı tabanda olup 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E ve F sayılarını

kullanır.

Burada A,B,C,D,E ve F harfleri sırasıyla 10,11,12,13,14 ve 15 sayılarına karşılık

düşmektedir.

Örneğin ;

321 hexadecimal sayısının ondalık sayıya dönüşümü şu şekilde hesaplanır;

321 ? =(3 x 16²)+(3x16¹)+(1x16º)

İkili sistemde verilmiş olan bir sayıyı hexadecimal sayıya dönüştürebilmek için öncelikle ikili

bitler 4 'li gruplara ayrılır.

Daha sonra her bir grubun hexadecimal sayılar ile ondalık sistemdeki karşılıkları yazılır.

ÖRNEK ;

1 0 1 0 1 1 0 0 --- 8 bitlik ikili sayı.

1 0 1 0 1 1 0 0--- 4 'erli gruplara ayırma.

A C--- Hegzadesimal sayı.

İkili Kodlanmış Ondalık (Binary Coded Decimal -BCD )

İkili kodlanmış ondalık sayı (BCD) sistemi ondalık sayının her bir ondalık hanesi 4 bitlik ikili

sayı sisteminde yazılarak elde edilir. 0 'dan 9 'a kadar ki ondalık dijitler 0000 'dan 1001 'a

kadar uzanan ikili sayılar ile gösterilir.

ÖRNEK:

954 ---- ondalık sayı.

1001 0101 0100 ---- BCD kodu. Onay: