POJAM I STRUKTURA POLITICKOG SISTEMA[1] (1).ppt

8/14/2019 POJAM I STRUKTURA POLITICKOG SISTEMA[1] (1).ppt

http://slidepdf.com/reader/full/pojam-i-struktura-politickog-sistema1-1ppt 1/43

PROF. DR SUAD ARNAUTOVIĆ

POJAM I STRUKTURA

POLITIČKOGSISTEMA



POJAM STRUKTURA POLITIČKOGSISTEMA

Pitanja koja ćemo danas obraditi:

1. Definicija političkog sistema 2. Struktura političkog sistema

3. Institucije u strukturi političkog sistema

4. Karakterizacija demokratskih političkih

sistema prema Almondu i Istonu



STRUKTURA POLITIČKOG SISTEMA

Šta je to politički sistem? To je subsistem

globalnog društva čija je osnovnafunkcija autoritarna raspodjela vr i jednostiu društvu.

Ali na čemu počiva politički sistem, odčega je on sačinjen, šta je njegovaSTRUKTURA?




PRIRODNE NAUKE izučavaju dva vida prirode: njenu

STRUKTURU i njeno MIJENJANJE.

Morfologija i anatomija izučavaju GRAĐU odnosno

STRUKTURU materije i živih bića, a fiziologija izučava

PROCESE koji se u materiji odvijaju i FUNKCIJE koje

pojedini organi obavljaju.




POLITIČKE NAUKE prouĉavajukako se politiĉki sistemi

MIJENJAJU , ali i ono što u njimaOSTAJE ISTO , ono po ĉemu sepromjena zbiva.




Ako se struktura ne mijenja, da li to znači da

je skamenjena, zauvijek pertificirana

(okamenjena, fosilna)? Kako su se onda

politički sistemi mijenjali od

staroegipatskih carstava, preko starogrčkih

polisa i srednjovjekovnih carstava do

savremenih liberalnih demokracija isavremenih totalitarizama?



STRUKTURA POLITIČKOGSISTEMA

Struktura političkog sistema se takodje mijenja ali tolikosporo da prodju čitave generacije, a da ne primijete

promjenu.

U političkom sistemu se mogu promijeniti sve jedinke, a

da on ipak ostane ono što je bio i da obavlja sve svojefunkcije.

Zato kažemo da je politički sistemstrukturabilan, isto kao društvo,klasa, nacija i slični totalni socijalnifenomeni.




Struktura se može definirati kao«uređenje ljudi u institucionalno kontrolirane ili definirane odnose».

Inst i tuci ja je ustanovljena norma ponašanja koju priznaje posebnadruštvena grupa ili čitavo društvo.




“Institucija nastaje svaki put kad, u nekoj zasebnojzajednici, individualne volje koje se slažu uosnovnoj ideji ili se povezuju radi neke potrebe,

sudjeluju u istom poduhvatu te se radi njegovog

ostvarenja podvrgavaju nekoj vlasti i pravnimpropisima. U tom smislu, svaka zajednica koja

doraste do toga da postoji kao zasebna zajednica,

nadilazeći pojedince od kojih se sastoji, može se

nazvati institucija.” (Marcel Pr élot)




Organizacija se može slikovito opisati kao spoljašnji omotač

institucija, kao što čini Maurice Duverger, ili drugačije, kao

«unaprijed utvrđena kolektivna ponašanja koja su uređena,

hijerarhizirana i centralizirana prema određenim obrascima,

promišljenim i prethodno fiksiranim u obliku više ili manje

krutih shema i formuliranih u obliku statuta» (GeorgesGurvitch)




Institucije se razlikuju od spontanih ponašanja ljudi islučajnih odnosa među njima po tome što su institucijetrajne i stabilne, na njih se može računati sa visokomizvjesnošću.

Zahvaljujući institucijama društveni život ljudi je moguć; bez institucija društva bi bila ono što je Hobbes opisivaokao “bellum omnia contra omnes” (“rat sviju protivsvih”), kao stanje u kojem je “čovjek čovjeku vuk ”; iztog su stanja ljudi izašli potpisujući društveni ugovor(J.J.Ruosseau) i osnivajući političku zajednicu, tj.instituciju u kojoj su svačija prava i obaveze propisane i

predvidljive.




Društvena funkcija institucija i jeste u tome da otklone ili smanjena podnošljivu mjeru društvene nestabilnosti.

Društvena struktura se i izgrađuje upravo zbog toga da sesocijalni i politički život učine predvidljivim i sigurnim. Zbogtoga se propisuju «pravila igre» kojih se svi moraju pridržavatiu političkom procesu. Mreža ovih institucionaliziranihodnosa koja održava kontinuitet i stabilnost političkogsistema čini njegovu strukturu.



POLITIĈKI SISTEM

Teorijski osnov predstavniĉkog sistema nastao je u18.vijeku, u djelima Monteskjea (“O duhu zakona”),Loka, Rusoa, Hobsa i drugih. Vizija predstavniĉkogsistema stvorena je na bazi teorijske kritike “starog

režima” kao sistema monokratije zasnovanog naapsolutnoj vlasti monarha. Istaknuti su principi

suvereniteta nacije i podjele vlasti na zakonodavnu,

izvršnu i sudsku. Podjela vlasti treba osigurati

spreĉavanje zloupotrebe. Ovlaštenja pojedinihorgana vlasti potrebno je konstituir ati tako da “vlastzaustavlja vlast”, kako je istakao Monteskje u djelu“O duhu zakona”.



POLITIĈKI SISTEM

U politiĉkom sistemu, za razliku od ustavnog prava,bitno je podruĉje odnosa društva prema procesudržavnog odlučivanja ili odlučivanja unutardržave. Naravno, radi se o savremenom društvu

koje je prožeto mnoštvom najrazliĉitijih interesa iasocijacija koje stoje iza tih interesa.

Politiĉki sistem javlja se na bazi praktiĉne kritikepredstavniĉkog sistema i njegove idealnozamišljenje sheme. Prostor za razvoj politiĉkog

sistema stvoren je kada se uvidjelo da zakon, koji jezamišljen kao izraz opće volje, nije saglasan sastvarnim interesima graĊanina kao pojedinca.



POLITIĈKI SISTEM

Da bi se shvatio i izložio politiĉki sistem, potrebno je

u prvi plan staviti odnos ustava prema društvu kao

cjelini, na naĉin koji će obuhvatiti sve njegove

ekonomske, kulturne, historijske, ideološke,

tehniĉke i druge elemente. Na taj naĉin se pokazujeda je politiĉki sistem zapravo ukupna socijalna

struktura u mjeri u kojoj je ukljuĉena u procese

modernog politiĉkog odluĉivanja. Politiĉki sistem

kao nauka mora izraziti jedinstvo djelovanja svihaktera u stvaranju politiĉkih odluka.



POLITIĈKI SISTEM

Politiĉki sistem obuhvata sve agense politiĉkog života, bez

obzira na stepen ili motiv njihovog uticaja. U svakom sluĉaju,politiĉki sistem predstavlja skup društvenih i politiĉkih institucija koji je uvijek širi od države. Pojam politiĉkog sistemaredovno obuhvata i sve institucije, organizacije i asocijacijekoje se formiraju u samom društvu i koji vrše odreĊeni uticajna donošenje i primjenu državnih odluka (zakona i

podzakonskih akata). Ustvari, politiĉki sistem u cjeliniobuhvata sve institucije, organizacije i udruženja koji vrše odreĊene uticaje na procese državnog odluĉivanja odnosnoprocese stvaranja i ostvarivanja prava.

Dok ustavni sistem predstavlja skup ustavom utvrĊenih

institucija i odnosa, te predstavlja pretežno pravnu kategoriju,dotle politiĉki sistem uz državu, obuhvata i skup politiĉkih institucija koje ustavni sistem dozvoljava, ali ih ne spominje.



POLITIĈKI SISTEM

Politiĉki sistem je onaj društveni podsistem koji jeodgovoran za proizvodnju kolektivno obvezujućih odluka

Definira se u razgraniĉenju spram države, ustava isistema vladavine

Definicije nastale u okviru tzv. Ameriĉke sistemske škole u svojoj osnovi sadrže povezanost inputa i autputa. Iz

sfere društva prema procesima politiĉkog udruživanja

neprekidno se upućuju razliĉita traženja u svrhu

ostvarivanja odreĊenih ciljeva. Država putem svojih

odluka daje autoritativne odgovore na ta traženja. Jedan

od najvažnijih predstavnika ove škole je D. Easton.



JEDAN MODEL KREIRANJA

POLITIKE:EASTONOV MODEL INPUTA

I OUTPUTA



POLITIĈKI SISTEM

D. Easton (1957) odreĊuje politiĉkisistem s jedne strane kaoprimatelja društvenih zahtjeva

(inputs), a s druge strane kaoisporučitelja obvezujućih odlukai mjera (outputs)

Politiĉki sistem koji inpute pretvarau outpute osigurava svoj opstanak.



JEDAN MODEL KREIRANJA POLITIKE:

EASTONOV MODEL INPUTA I OUTPUTA

Pionirski rad Davida Eastona - D. Easton (1953)

The Political System, New York: Knopf; (1965) A

Systems Analysis of Political Life - važan je zato jer on smatra da je to proces koji ukljuĉuje

interakciju kreatora politike s njihovom politiĉkomokolinom.









Eastonov je model priliĉno jednostavan, no trebalobi ga shvatiti kao idealtipski model koji pokušavaobjasniti konceptualno složene odnose. Eastonovse model oduvijek smatralo važnim i inovativnim po

tome što naglašava da je policy interaktivan proces.





On takoĊer pokušava izdvojiti policy proces i

razdijeliti ga na kljuĉne faze ili sastavnice koje imajurazliĉit utjecaj na proces kao cjelinu. TakoĊer,obraĊuje se odnos izmeĊu politiĉkog sistema i

drugih sistema. Ishodi javne politike utjeĉu na širuokolinu, koja ukljuĉuje društvenu, ekonomsku ikulturnu.





Kritiĉke primjedbe upućene Eastonovu input-output modelu istaknule su njegovu jednostavnost i njegovo

zagovaranje racionalnosti u policy procesu. Sam je

model posuĊen iz prirodnih znanosti, a politika i politiĉkiproces analiziraju se kao tehniĉki sistem.





Naprimjer, mnoge se Eastonove kategorijepreklapaju. Politiĉki zahtjevi ne nastaju samo izvancrne kutije ili „procesa konverzije“ donošenjaodluka. Politiĉari i kljuĉni donositelji odluka takoĊer

imaju zahtjeve i putem ideologija i izbornihstrategija ĉesto pokušavaju proizvoditi zahtjeveputem emotivnih poziva te politiĉki dnevni redsastavljaju u skladu s tim i prema vlastitim uvjetima.





Drugi su kritiĉari istaknuli Eastonovo priliĉnoneodreĊeno shvaćanje toga „procesa konverzije“. Iponovo, tu je pretpostavka da politiĉki akteri djelujuna racionalne naĉine pri pretvaraju zahtjeva u

outpute i odluke. Gledanje u unutrašnjost crnekutije donošenja odluka ukljuĉuje promatranjenaĉina na koji državni službenici, elitni politiĉari idruge insajderske grupe utjeĉu na ishode.





Njihov je utjecaj ĉesto skriven od javnog ispitivanja iukljuĉuje proturjeĉna stajališta. Eastonov model ustanovitu smislu takoĊer pretpostavlja da postoje

jasno definirane svrhe i ciljevi. To je rijetko sluĉaj.

Ministri u vladi mogu imati niz proturjeĉnih ciljeva,ukljuĉujući ispunjavanje zahtjeva svoje stranke,njihovu percepciju potreba javnoga mišljenja,poglede njihovih službenika i pomirenje zahtjeva

interesnih grupa i drugih institucija vlasti.





Eastonov je model, dakle, priliĉno jednostavan,premda je teško zamisliti složenije modele koji nisuzamršeniji i teže razumljivi. Eastonov input-output

model stvara krug putem povratne sprege, pri

čemu ishodi politike utječu na buduće zahtjeve. Politika se može shvatiti kao krug ili proces koji sesastoji od više faza koje su rijetko odijeljene.





To su:

(1) Odlučivanje da se odluči priznati nekiproblem.

(2) Formuliranje alternativnih opcija.

(3) Donošenje odluka.

(4) Provedba.

(5) Ispravci i nadopune.





Taj krug naglašava dinamiĉku narav politiĉkogaprocesa i istiĉe naĉin na koji se politika možerazumjeti kao proces uĉenja.

Hogwood i Gunn - B. W. Hogwood i L.A. Gunn

(1984), Policy Analysis for the Real World,Oxford: Oxford University Press. - razvili su taj

model kao okvir za donošenje odluka.





POLITIĈKI SISTEM

Prema definiciji M.Duverget-a,

politički sistem je zapravo cjelina

društvenog sistema posmatrana u

njenim političkim aspektima.



STRUKTURA POLITIČKOGSISTEMA




Najvažnije institucije iorganizacije od ĉijih osobina i

odnosa zavisi strukturapolitiĉkog sistema jesu

1. Politički subjekti 2. Politička superstruktura

3. Politička sredstva




1. Politički subjekti: a) Političke organizacije: najmoćnije su svakako

političke stranke, ali tu su još i političkipokreti, lobyji, NGO-i;

b) Država: politička organizacija sasvimposebnog tipa – netrpeljiva prema drugimorganizacijama koje osjeća kao konkurente,netolerantna, teži apsolutizmu; najotpornijielement strukture političkog sistema;

c) Pojedinac: kao individua mal i slab, otudizražen nagon za udruživanjem (gregarninagon) i “potreba mase da bude voĎena”(Michels);




2. Politička superstruktura a) Politička kultura: formira se tokom

dugih perioda, a mijenja se još sporijenego što nastaje; jedan odnajrigidnijih strukturnih elemenatapolitičkog sistema.

b) Ideologija: sastoji se od izrečenih ali još više od implicitnih i prešućenihstavova; elastična je i prilagodljiva;može brzo da nestane s javne sceneali dugo ostaje u glavama ljudi.





KARAKTERIZACIJA

DEMOKRATSKIH POLITIČKIH SISTEMA PREMA ALMONDU I

ISTONU

Dr Suad Arnautović



KARAKTERIZACIJA DEMOKRATSKIH POLITIČKIH

SISTEMA PREMA ALMONDU I ISTONU

Gabriel Almond (Gabriel Almond, 1956) i Dejvid

Iston (David Easton, 1957) prvi su razvili

formalne okvire za definiranje i analiziranje

političkih sistema. Njihova osnovna

karakterizacija demokratskih političkih sistemasastoji se od četiri glavna elementa:





(1) Posto je stabi lne i jasno definirane inst i tu ci je

koje služe za kolektivno donošenje odluka, kao i

određena pravila koja uređuju odnose između

t ih inst i tuc i ja i unutar nj ih;





(2) Građani i društvene grupe nastoje da ostvare

svoje političke želje kroz politički

sis tem – direktno ili putem posredničkih

organizacija poput interesnih grupa i političkih

stranaka;





(3) Kolekt ivn e odluke u političkom sistemu

imaju značajan uticaj na distribuciju

ekonomskih resursa i alokaciju društvenih i

političkih vrijednosti širom sistema;



Documents

POJAM I STRUKTURA POLITICKOG SISTEMA[1] (1).ppt