R2R : Routine to Research สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

R2R : Routine to Research สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ ISBN พมพครงท 1 กรกฎาคม 2551 ทปรกษา ศ.นพ.วจารณ พานช นพ.โกมาตร จงเสถยรทรพย นพ.พงษพสทธ จงอดมสข บรรณาธการ ผศ.ดร.จรวยพร ศรศศลกษณ อภญญา ตนทววงศ กองบรรณาธการ วราภรณ พนธพงศ กตมาภรณ จตราทร ธนาทพ ฉตรภต ณปภช สกลกตตเดชา สธดา วงษอนนต รตนา พงษวานชอนนต วภาว พงษปน กสมา โพธศร ประสานงาน วรรณพร บญเรอง ศลปกรรม อาภาพรรณ สายยศ จดพมพโดย สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) อาคาร 3 ชน 5 กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข ถนนตวานนท อ.เมอง จ.นนทบร 11000 โทรศพท 0-2951-1286-95 Website http:// www.hsri.or.th ราคา 250 บาท

ภาคเครอขาย R2R กระทรวงสาธารณสข สถาบนพระบรมราชชนก (สบช.) คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล กลมสถาบนแพทยศาสตรแหงประเทศไทย (กสพท.) มลนธสาธารณสขแหงชาต (มสช.) สถาบนสงเสรมการจดการความรเพอสงคม (สคส.) สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) สถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล (พรพ.) สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน (สพช.) สำนกวจยสงคมและสขภาพ (สวสส.) ชมรมโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป ชมรมโรงพยาบาลชมชน ชมรมแพทยชนบท ชมรมนายแพทยสาธารณสขจงหวด ชมรมสาธารณสขแหงประเทศไทย ชมรมพยาบาลชมชนแหงประเทศไทย สมาคมหมออนามย

คำนำ ผมเคยทำงานอยโรงพยาบาลชมชนเมอสบกวาปทผานมา ชวงนนมพบางคนบอกวา ผมนงทบทรพยสมบตทมคามหาศาล หากรจกใชจะเปนประโยชนตอผคนอยางมาก ดวยความทไมมทงความฉลาดและความเฉลยว มากพอ ผมจงตองถามกลบไปดวยคำถาม (โงๆ) วา “พหมายความวาอะไรครบ” ผมเชอมนเสมอวา “ความโง” ยอมมากอน “ความฉลาด” และ คำถามโงๆ ของผมทำใหผมไดเรยนรวา ทรพยสมบตทมคาทแพทยรนพเอยถงนนกคอ ขอมลตางๆ ทมอยในโรงพยาบาล ซงเปนขอมลทผมจะหยบใชเมอไรกได แตทผานมากไดแตทำรายงานสงใหคนอน ซงไมรวาเขาจะใชหรอไมและประชาชนในอำเภอผมจะไดประโยชนอะไร ความสนใจทจะหาความหมายจากขอมลทมอย ทำใหเกดการเรยนรในประเดนอนๆ ตามมาอกมากมาย หนง คอ ขอมลนนมอยทกแหงหนทงทตวคนไข ญาตคนไข เจาหนาททกๆ ระดบ ไลเรยงมาตงแตยามเฝาโรงพยาบาล จนกระทงถงคณหมอ ตลอดจนบนทกตางๆ ทม ฯลฯ สอง ขอมลชวยสะทอนวาสงตางๆ ดำเนนไปอยางไร ดงนน ขอมลจงชวยสะทอนปญหาของระบบ และเปนพนฐานสำคญในการนำไปสวธการแกไขปญหาดวย สาม การจดการขอมลเปนพนฐานสำหรบการสรางและจดการ ความร และนำไปสการแกไขปญหาอยางชาญฉลาดในทสด หนงสอเลมนเปนขอมลอกชดหนงทนาสนใจ โดยเปนขอมลท นำเสนอผานการเลาเรองททำใหเหนชวตของผคนในวงการสขภาพท สถานพยาบาลในระดบทแตกตางกน ตงแตโรงพยาบาลขนาดใหญลงไป

จนถงศนยสขภาพชมชน เปนเรองราวทนอกจากตองการนำเสนอขอมลแลว ยงตองการสรางแรงบนดาลใจใหผคนเหนความสำคญของการจดการขอมลอยางเปนระบบ ผานกระบวนการทเรยกกนวา “งานวจย” ในลกษณะททำใหเกดความรใหมๆ โดยมเปาหมายทสำคญทสดคอ การแกไขปญหาตางๆ และนำไปสคณภาพงานทดขน ซงหมายถงการทประชาชนไดรบบรการและมสขภาพทดขนนนเอง งานวจยทยกระดบคณภาพงานประจำใหดขนนคนยคปจจบนเรยกวา R2R การไดทำงานโดยมโอกาสเรยนรอยางตอเนอง เปนความสขอยางหนงของผคน ชวยหลอเลยงชวตของผคนเหลานนใหมกำลงกายและกำลงใจในการทำงานอยางไมเหนดเหนอย จนนำไปสความสำเรจของงานอยางตอเนอง ทำใหองคกรมชวตและสามารถปรบตวกบสงแวดลอมทเปลยนไป ชวตของผคนและองคกรเหลาน ทกทานสามารถหาอานไดจากหนงสอ เลมน สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) ดใจทมโอกาสไดสนบสนนการเผยแพรสงดๆ ทเปนมากกวา “ความร” เหลาน เพราะมทกทานทเปนตวละครทเดนเรองราวดๆ ในแตละกรณศกษา เราจงมสงดๆ ทสามารถเผยแพรใหทกคนไดมโอกาสชนชมในความสำเรจ และอยากเปนสวนหนงของความสำเรจนในอนาคต ขอชนชม แสดงความยนด และใหกำลงใจกบทกๆ ความสำเรจครบ

นายแพทยพงษพสทธ จงอดมสข

ผอำนวยการสถาบนวจยระบบสาธารณสข

สารบญ คำนำ 4 ภาค 1 ตงหลกทความคด 9 R2R…อยาสำคญ (ผด) วาเปนเปาหมาย 11 ศาสตราจารยนายแพทยวจารณ พานช ถงเวลาคนอำนาจการรวมสรางความรใหผปฏบตดวย R2R 27 นายแพทยโกมาตร จงเสถยรทรพย R2R : ความสขจากการเรยนรทไมหยดนง 27 นายแพทยอครนทร นมมานนตย ภาค 2 ตงตนลงมอปฏบต 39 กรณท 1 โรงพยาบาลปลาปาก จงหวดนครพนม 49 สงงดงามทงอกเงยจากกองทกขเรอรง กรณท 2 โรงพยาบาลยโสธร จงหวดยโสธร 79 ทน...เราวจยแบบไมมใบสง! กรณท 3 โรงพยาบาลศรราช กรงเทพมหานคร 101 ยมออกถวนหนาเพราะ R2R หนนนำ กรณท 4 สถานอนามยบานเมง จงหวดขอนแกน 123 พลกปญหาสรางอนาคต “ชมชนคนเยบผา” กรณท 5 โรงพยาบาลแกงหางแมว จงหวดจนทบร 143 “มอะไร ในมะเรง?” กรณท 6 ศนยสขภาพชมชนหนองกงศร จงหวดกาฬสนธ 163 “พลงเสยว” ไรเทยมทานเมองานวจยเตมเตม ปดทาย ตงวงสนทนา 189 อนาคต R2R ในองคการแบบไทยๆ จะไปทางไหน

8 R2R : Routine to Research

9สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

ภ า ค 1 ตงหลกทความคด

10 R2R : Routine to Research

มาตรฐานไม ไดมไว ใหยดถอ แตมไว ใหทำลายเพอไปสมาตรฐาน

ทดกวา ฉะนน SOP จงไม ไดมอยตวเดยว แตม SOP 1, 2, 3, 4

เรอยไป

11สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

“R2R” …อยาสำคญ (ผด) วาเปนเปาหมาย

ศาสตราจารยนายแพทยวจารณ พานช

คนสวนใหญมกเขาใจวา งานประจำกคองานทมคนกำหนดวาใหทำอยางนนอยางน นนคอ มสงทเรยกวา “มาตรฐานการทำงาน” การทำงานแบบนเปรยบเสมอนการทำงานแบบเครองจกร แวดวงการทำงานดานสขภาพหรอสาธารณสขไมอาจทำงานดวยวธนได เพราะสภาพแวดลอม เงอนไข เทคโนโลย ความร ฯลฯ เปลยนแปลงไปตลอดเวลา งานประจำจงตองไดรบการพฒนาขนไปเรอยๆ ไมอาจทำแบบงานซำซาก วธคดในโลกสมยใหมนนเขาบอกวา “มาตรฐาน” ซงในภาษาองกฤษใชคำวา SOP (Standard Operating Procedure) ไมมตายตว ใน มมมองของผมเองนน มาตรฐานไมไดมไวใหยดถอ แตมไวใหทำลายเพอไปสมาตรฐานทดกวา ฉะนน SOP จงไมไดมอยตวเดยว แตม SOP 1,2,3,4 เรอยไป และสงทจะมาทำลาย SOP นนกคอ R2R หรอการวจยโดยใชงานประจำนนเอง เราตองการกลบสภาพของการทำงานประจำททำใหชวตอบเฉา มาเปนการทำงานประจำแลวชวตรงเรอง สดใสซาบซา สนก มความสข ดวยเหตน R2R จงมความหมายตอการพฒนาคน เพราะคนททำงานประจำเปนผทลงมอทำ เปนผเรยนร เปนผสรางความร คนเหลานจงฉลาดและเกงขนเรอยๆ

12 R2R : Routine to Research

R2R จะเปนตวสรางการเปลยนแปลงขนในบานเมองของเราและในวงการสาธารณสข เพราะสามารถเปลยนแปลงวธการทำงานและพฒนาคนทำงาน แทนทจะทำงานแบบซงกะตาย กลายเปนทำงานแลวมความสข เกดความภมใจ และสรางความรในเรองทตวเองทำงานขนมา โดยตลอดเวลาททำงานกจะมการสรางความร ซงทำใหงานนนไดรบการพฒนาตลอดเวลาเหมอนกน R2R ยอมาจาก Routine to Research แปลวาพฒนา งานประจำสงานวจย หลกคดเกยวกบ R2R นนเชอวามอยหลากหลาย แตสำหรบตวผมเอง วตถประสงคของ R2R กคอ การใชขอมลและประสบการณจากงาน การทำงานประจำธรรมดาๆ ทวๆ ไป ในการสรางความร อยางไรกตาม นนเปนความหมายในเชงตวหนงสอเทานน ความจรงแลว R2R ยงมความหมายทลกซงกวานนมาก คนททำงานประจำนน เมอทำงานไปนานๆ จะเบอหนาย และกลายเปนเครองจกร ชวตไมมคณคา ทวา “ทำงานเปนเครองจกร” แปลวา ไมตองคด ทำงานไปวนๆ หนง ฉะนน ยงนานกยงเบอ คนทตกอยสภาพอยางนน ถาพดกนแรงๆ กตองบอกวาเหมอนคนทตกนรกทงเปน ทงทมนษยทกชวตลวนมคณคา R2R เปนการทำใหงานประจำกลายเปนงานสรางความรหรอเปนงานวจย ซงจะทำใหการทำงานประจำกลายเปนงานทมคณคา ยงทำงานนานกยงมปญญา ยงเกดความร และยงมประเดนทจะทำใหเกดความ ภาคภมใจไดมากขนเรอยๆ จงยงทำใหไดรบความนบถอจากคนอนมากขนเปนลำดบ ประโยชนจากการทำ R2R นน ครงหนงเกดกบการพฒนางาน สวนอกครงหนงเกดกบคนทำงานนนเอง เพราะคนๆ นนจะเขาใจสงตางๆ

13สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

มากขนเรอยๆ ทงจากความรทมาจากการทดลองปฏบตของตวเอง และจากความรในเชงทฤษฎ ทมการแลกเปลยนกบคนโนน คนน หรอไปอาน ไปคนความา เมอเกอบ 10 ปมาแลว อาจารยมหาวทยาลยคนหนงไปทำวจยกบคนงานในโรงงานทอผา พบวา คนงานหญงคนหนง

ประ โยชนจากการทำ R2R นน ครงหนงเกดกบการพฒนางาน สวนอกครงหนงเกดกบคนทำงานนนเอง

เรมทำงานในโรงงานทอผาเมออาย 18 ป เยบจกรจนอาย 45 ป รวมแลวเกอบ 30 ป ตอมาแกถกใหออกจากงานเพราะตาไมคอยดแลว มอไมกไมไวเหมอนสมยสาวๆ เวลาหลายสบปทผานมานแกทำงานไดอยางเดยว คอเยบจกร นเปนสภาพทเราลดคณคาของมนษยไปเปนเพยงผเดนเครองจกร หรอผถบจกรเยบผาเทานนเอง ทงทเวลาเทาๆ กนน มนษยควรเรยนรอะไรอกมาก แมสมมตวาคนงานคนนนเปนคนทหวทอสกหนอย แตถามการพฒนาจากงานประจำททำอย แกกยอมสามารถเรยนรอะไรไดมากมาย เชน อาจรวธเยบจกรทดขน หรออาจเปลยนจากการเยบจกรไปทำงาน อยางอน ทำใหชวตดขนกวานนไดอกมาก ถาเจาของโรงงานใจกวาง นำ เดกรนใหมเขามาทำแทน แลวใหแกเรยนรตอเพอไปทำงานทยากขน นนคอการออกแบบงานใหเกดมลคาเพม (value added) มากยงขน ซงจะทำใหบรษทหรอโรงงานของเขาไดกำไรมากขนดวย แตทงหมดนจะเกดขนได ตอเมอมบรรยากาศของการเปลยนแปลง ถาเกอบ 30 ป ยงขายแตกางเกงยนส โรงงานนกไมเจรญ นคอตวอยางทสะทอนใหเหนวา เราตองเปลยนวธคดใหมกบการทำงานประจำเพอใหสอดคลองกบศกยภาพของความเปนมนษย ตองเหนคณคาของมนษยมากขน ตองเหนวางานทงหลายนนไมมอะไรคงท ตอง คดใหมและปรบเปลยนอยตลอดเวลา แนวคดเชนนนำไปใชไดกบทกเรอง

14 R2R : Routine to Research

อยาไปจำกดตวเองเหมอนเชนโรงงาน เยบผาแหงน ทเขาจำกดตวเองวาทำธรกจเยบผา แลวใสคนลงไปกบการเยบผาหลายสบป ทำอยอยางนน ซงมนทำใหมนษยเราหมดคณคาความเปนมนษยลงไปอยาง นาเสยดาย

ชอ R2R นน เปนคำทคดกนขนมาเองในประเทศไทย เพอทจะไปหนนใหเจาหนาทระดบปฏบตการ ในระดบททำงานแบบ routine ไดเกดความกลา ไดมโอกาส หรอไดรบการชนชม จากการทสรางความรขนมาพฒนางานของตวเอง เพราะฉะนน คำถามทวา R2R ใชไดกบงานดานสาธารณสขเทานน หรอใชไดทกเรอง คำตอบกคอใชไดทกเรอง อยางไรกตาม แมผมเปนคนตงชอนขนมาเอง แตมาถงตอนนคดวา R2R อาจเปนชอททำใหคนเขาใจผดไดงาย เพราะคดวาหวใจของเรองนคอการทำวจย ซงเปนคำททำใหคนบางกลมเดนหน เพราะกลวเรองการวจย เนองจากคดวาเปนเรองยาก คำวา การวจย หรอ research นนเปนคำทฟงดโก ถามผลงานวจยคนกมกเอาไปเปนผลงานวชาการเพอใชเลอนตำแหนง เลอนขนได แตการวจยแบบ R2R นนเปนงานวจยแบบงายๆ เพราะหวใจจรงๆ ไมไดอยทการวจย แตอยทการพฒนางาน โดยจดกระบวนการใหเกดการเรยนรอกเพยงเลกนอยกสามารถทำใหกระบวนการพฒนางานเกดงานวจยทสรางความรออกมาอยางชดเจนได คนทำกมความภมใจ ไปเลาใหคนอนฟงไดอยางเปนระบบ เขยนออกมาได และไดรบผลประโยชนทกฝาย เพราะคนทำงานในหลายหนวยงานเองตางกตองการตวผลงานหรอการวจยอยางเปน รปธรรมสำหรบทจะไปเลอนระดบ ซ หรอเลอนตำแหนง แตทสำคญกวานน

R2R อาจเปนชอททำใหคนเขาใจผดไดงาย เพราะคดวาหวใจของเรองนคอการทำวจย ซงเปนคำททำใหคนบางกลมเดนหน

15สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

คอคนททำ R2R จะคดเกงขน และสอสารใหคนอนฟงไดดขน เพราะฉะนนกระบวนการนจงทำใหคนเกงขนโดยตวของเขาเอง ดงนน ชอ R2R จงมขอดอย แตถาไมระวงกอาจเขาใจผด แลวกไปหลงตดอยกบคำวา “วจย” ทงๆ ทหวใจของ R2R คอ การพฒนางานไปพรอมกบการพฒนาคน อยางทไดกลาวไปแลว ทผานมามกมคำถามวางานวจยแบบไหนทถอวาเปน R2R ผม คดวาคำตอบนนไมตายตว แตละหนวยงานตองนยามเอาเองใหเหมาะสมตอสถานการณ และความตองการของตน อยางไรกตาม ผมจะลองใหคำตอบของผม ซงไมรบรองวา ถกตอง...แตรบรองไดวาไมครบถวน หลกในการพจารณาวางานศกษาเรองใดเรองหนงเปน R2R หรอไมใหดจาก 4 สวน ไดแก • โจทยวจย คำถามวจยของงาน R2R ตองมาจากงานประจำเปนการแกปญหาหรอพฒนางานประจำ • ผทำวจย ตองเปนผทำงานประจำนนเองและเปนผแสดงบทบาทหลกของการวจย • ผลลพธของการวจย ตองวดทผลทเกดตอตวผปวยหรอบรการทมผลตอผปวยโดยตรง ไมใชวดทตวชวดทตยภมเทานน เชน ระดบสารตางๆ ในรางกายหรอผลการตรวจพเศษตางๆ • การนำผลการวจยไปใชประโยชน ผลการวจยตองวนกลบไปกอผลเปลยนแปลงตอการใหบรการผปวยโดยตรง หรอตอการจดบรการผปวย

16 R2R : Routine to Research

ตวอยางการเรมตนงานวจยงายๆ ในแบบฉบบ R2R

ผลของการลดขนตอนการทำแผลตอการบรรเทาความเจบปวด ระหวางการทำแผลในผปวยแผลไหม ทโรงพยาบาลราชบร

ขนเรมตนการวจย 1. สงเกตจากปญหาการปฏบตงานวาชวงระยะเวลาทผปวยแผลไหม (burns) มระดบความเจบปวดมากทสด คอ ชวงการทำแผล 2. เพอยนยนวาสงทสงเกตเปนความจรง พยาบาลเรมสงเกต และบนทกขอมลอยางเปนระบบดวย VAS บนทกระดบความเจบปวดในระยะพก ระยะกอนทำแผล ระหวางการทำแผล หลงทำแผลเสรจทนท และหลงทำแผลเสรจประมาณ 30 นาท เปนเวลา 3 วน (practice trigger หรอ problem focused) โดยเกบขอมลจากผปวยจำนวน 10 คน 3. ผลลพธจากขนตอนท 2 ทำใหไดงานวจยแบบสำรวจ 1 เรอง ทบอกถงรปแบบและระดบความเจบปวดทเกดขนในผปวยแผลไหม ชวงทายของขนตอนน ผวจยไดทบทวนวรรณกรรมทเกยวของเพอยนยนสงทคนพบและใชอภปรายผลการศกษา เรยกวาเปน knowledge triggers ขนกลางของการวจย ระบความจำเปนของการหาวธการปฏบตเพอชวยลดความเจบปวดระหวางการทำแผลดวยวธการลดขนตอนการทำแผลจาก 7 ขนตอน เปน 6 ขนตอน เพอลดระยะเวลาของการทำแผล ใชกลมตวอยาง 10 คน ไดรบการทดลองทง 2 อยาง สลบกนไปเปนเวลา 2 วน โดยบนทกผลไดดงน

17สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

ผปวย วนท เวลา วธทำแผล 1 1 เชา 7 ขนตอน บาย 6 ขนตอน 2 เชา 6 ขนตอน บาย 7 ขนตอน

2 1 เชา 6 ขนตอน บาย 7 ขนตอน 2 เชา 7 ขนตอน

บาย 6 ขนตอน

นอกจากน ไดเกบขอมลระดบความเจบปวดกอน ระหวาง และหลงการทำแผล แลวเปรยบเทยบระดบของความเจบปวดแตละระยะระหวางการทำแผลดวยวธการ 2 อยาง คอ แบบ 6 ขนตอน และ 7 ขนตอน ผลลพธของขนตอนน ไดงานวจยเชงการทดลอง 1 เรอง ททำแลวแกปญหาใหกบผปวยไดโดยตรง และนำไปสการเปลยนแปลงการปฏบตไดทนท เหมอนงานพฒนาคณภาพการพยาบาล

18 R2R : Routine to Research

การทำ R2R ใหไดผลดตองการแรงเสรม 2 สวน สวนทหนง คอ บรรยากาศในททำงาน ถาททำงานบอกวา SOP กำหนดใหทำอะไรแลวตองทำใหเหมอนทกอยาง หามเปลยนแปลง นคอบรรยากาศแบบควบคมสงการ ใชอำนาจ และกำหนดให SOP ตายตว อยางน R2R ทำไดยาก ไมมประโยชน เพราะ R2R จะเปนตวเปลยนแปลงทกอยางไปเรอยๆ ฉะนน บรรยากาศของการเปดกวางใหมการรเรมสรางสรรคจะเปนเงอนไขทสำคญ หากขาดสงน R2R กทำไดยาก หรอทำไมไดเลย สวนทสอง คอ แรงหนนจากผบรหาร ผบรหารทรจกชม ทาทาย หรอตงคำถามวาเราทำงานดไดยงกวาททำอยนหรอเปลา จะชวยกระตนใหเกด R2R เชน ระยะเวลาทคนไขรอจายยาเฉลยอยท 15 นาท แตในความเปนจรง คนไขทรอยามตงแตรอ 5 นาท ไปจนถง 1 ชวโมง ถาผบรหารตงคำถามวา อยาใหถงชวโมงไดไหม เอาสงสดใหเหลอแค 30 นาท จะทำไดหรอไม ลองคนหาดวาพวกทตองรอ 30 - 60 นาท เปนพวกไหนบาง ทำไมถงตองรอนานขนาดนน แลวไปหาวธปรบตรงนน เพอใหคนไขไดประโยชน เมอทำสำเรจผบรหารกแสดงความชนชม จดเลยงฉลอง หรอ ถาผบรหารขยนเลาถงความเคลอนไหวในททำงานใหทโนนทนฟงอยเรอยๆ กจะทำใหทมงานททำ R2R มกำลงใจและเหนคณคาของตวเอง รวมทงเหนคณคาของการรเรมสรางสรรค นอกจากน ในบทความวชาการเกยวกบเรองของ การจดองคกรเรยนร (learning organization) ทตพมพในวารสาร Havard Business Review ยงเชอมโยงมาใชกบเรองของ R2R ได ในบทความนระบวา ตวชวดวาองคกรใดเปนองคกรแหงการเรยนรหรอไม ใหดท 3 ปจจย ไดแก

19สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

หนง สภาพแวดลอม (environment) คอ มบรรยากาศขององคกรทเปดชองใหคนใชความคดรเรมสรางสรรค ไมบงคบวาสงตางๆ จะตองคงทตายตว สอง กจกรรม (activity) มการจดกจกรรมในลกษณะเปนกระบวนการ ชวยจบประเดนมาสรางความรใหยกระดบขนไป สาม ภาวะผนำ (leadership) มผนำทเขาไปสนบสนน ทาทาย หรอชกชวนอยางมศลปะ เพอไมใหคนในททำงานตกใจ ไมกลา เกดความรสกวาเปนเรองทยากเกนไป ทจรงทง 3 ขอทวาเปนเรองสำคญน สามารถคดไดเองโดยใชสามญสำนก ถอไดวาเปนหลกการทวไป ไมไดเปนของแปลกประหลาดอะไร และ 3 ปจจยนถอวามสถานะเปนปจจยเออ แตไมใชปจจยหลกททำใหเกด R2R ขนมาไดเองโดยตรง R2R นน หวใจอยทคนททำงานประจำทตองการพฒนางานของตวใหดขน แลวกใชกระบวนการเพอคดหาวธ โดยมงตอบคำถามวา ทำอยางไร (how) เพอใหงานในจดนนทำไดดขน

20 R2R : Routine to Research

เรมตนคดหวขอวจย ทำไดอยางไร ?

1. ความไมพอใจในสงทปฏบตอยในปจจบน ใหเอากเลสของตนเปนทตงโจทย อยาทำตวเปนพวก “ทองไมรรอน” - สำรวจวางานททำอยในปจจบนมอะไรทเปนปญหา - ถาไมมปญหาแลว การปฏบตแบบเดมๆ ททำ สามารถปรบใหดขนได หรอไม - ถารสกวาดแลว ทำใหดกวานไดหรอไม 2. ความพอใจหรอเปาหมายขององคกร ซงรวมถงผปวยและครอบครว ใหเอากเลสของคนอนมาเปนทตงโจทย - วจยทด ตองมคนตองการ - วจยทด ตองแกปญหาใหคนทเกยวของได - การวเคราะหความตองการของผเกยวของจะทำใหไดรบการสนบสนนทด เชน เงน เวลา นโยบายในการเปลยนแปลง เปนตน 3. การอานวารสารและงานวจยทตพมพแลว ปจจบนเราไมไดเรมตนจากศนยแลว การศกษางานของคนอนๆ บางจงเปน เรองสำคญ โดยศกษาวา - ใครทำอะไร? - ทำไปถงไหน? - ชองวางอยตรงไหน? สำหรบหลกในการทบทวนวรรณกรรมเพอหาหวขอวจยนน ไดแก ใครทำ? ทำอะไร? ไดอะไร? ควรทำอะไรตอ? 4. การพบปะพดคยหรอการสอสารกบบคคลอนๆ ทงเปนการสวนตว หรอใน การประชมวชาการตางๆ 5. การทำวจยซำ (Replication of studies) เชน ทำซำใน settings อนๆ 6. ตงโจทยจากทฤษฎ เพอเปนการพสจนทฤษฎตางๆ

21สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

กอนจะเรมตนทำ R2R ลองมาวเคราะหตนเองกนดสกหนอยไหมวาทานอยในกลมใดในคน 5 กลมน กลม 1 เกบขอมลเอาไวบางแลว แตยงไมรวาจะทำอะไรตอไป กลม 2 มโครงการวจยหรอมหวขออยแลว แตยงไมไดเรมทำ กลม 3 สนใจทจะทำงานวจยมาก แตยงไมมโครงการแนนอน กลม 4 สนใจทจะทำวจยพอควร แตไมคอยแนใจวาจะทำไดหรอไม กลม 5 ไมตองการทำวจยเลย คดวายงยากและไมสนใจ ไมวาอยในกลมใด ทานกสามารถทำงานวจยไดสำเรจทงสน เพยงแตอาศยวธการเรมตนทไมเหมอนกน และอาจใชเวลาตางกน กลม 1 เกบขอมลมาบางแลว เรมตนโดยลองเอาขอมลเดมมาพจารณา แลวดวาเราจะใชประโยชนอะไรไดบาง การวจยอาจเปนแบบการทำสำรวจ (survey) เพอดอบตการณของปญหาบางอยาง กลม 2 มโครงการวจยหรอมหวขออยแลว แตยงไมไดเรมทำ เรมตนโดยการปรบโครงการเดม ดวยการเขยนใหชดเจนขน มการทบทวนเอกสารมากขน และสงขอทนวจย กลม 3 สนใจมาก แตไมรวาจะเรมตนอยางไร เรมตนจากการมองดปญหาใกลตว วเคราะหปญหาใหชด แลวพฒนาโครงการตามขนตอน กลม 4 สนใจพอควร แตยงไมคอยแนใจวาจะทำไดหรอไม เรมตนทการอานเอกสารทเกยวของมากๆ เพอกระตนใหคดได ศกษาบทเรยนของ ผอนทงทางตรงและทางออม เพอใหเกดการตอยอดความคดของตนเอง กลม 5 ไมตองการทำวจยเลย คดวายงยากและไมสนใจ เรมตนจากการลองคดใหมอกครง และลองหาทางทำงานวชาการประเภทอนๆ ทเทยบเคยงกน เชน งานทบทวนงานวจย หรอโครงการใชผลการวจย (research utilization)

22 R2R : Routine to Research

งานวจยนนเปน “กระบวนการ” การดำเนนการทกอยางเปนไปตามขนตอน และแตละขนตอนมกจกรรมทแตกตางกน ดงน

กจกรรม ขนตอน 1. ระบหวขอหรอปญหาการวจย และทบทวนวรรณกรรม 2. กำหนดตวแปรของการวจยและ วธวดตวแปร 3. กำหนดระเบยบวธวจย 4. กำหนดประชากรและกลม ตวอยางในการวจย และ เขยนโครงราง

การคดและเขยนโครงราง

5. ดำเนนการเกบขอมล 6. วเคราะหขอมล

ลงมอทำ

7. เขยนรายงานการวจย 8. เผยแพรงานวจย

คด วเคราะหผล เขยนรายงาน

เมอตดสนใจเรมตน กาวแรกมกเปนกาวทตองการผชวยเหลอ สวนกาวตอๆ ไปเปนกาวทตองการ “เพอนคห” ซงการทำวจยเปนอกกลวธหนงทจะทำใหเกดความสำเรจ

23สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

เคลดลบลดอปสรรคสำหรบ R2R (1) คำนวณขนาดตวอยางมาไดอยางไร??? Interventionเชอถอไดแคไหน??? ฯลฯ คำถามจากนกวชาการเชนทยกตวอยางขางตนนอาจบนทอนกำลงใจของนกปฏบตทกำลงรเรมทำวจยใหมๆ ทำใหเบอหนาย และไมอยากทำวจย แนวทางตอไปนอาจเปนทางออกทด - พบกนคนละครงทาง - พยายามผลกดนใหนกปฏบตมองงานททำอยประจำวนเปนงานวจย - งานพฒนาคณภาพททำอย ถาหากเกบขอมลดๆ รายงานผลให เปน และใชสถตเปรยบเทยบใหถกตองกสามารถรายงานใน ลกษณะของงานวจยได สงทสถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) มงสนบสนนใหเกดขนในวงการสาธารณสขของประเทศไทย กคอ การทำ R2R ดวยความเขาใจทถกตอง เพราะไมวาเรองอะไรกตาม ตางมทงดานบวกและลบ ใหไดทงคณและโทษ ซงโทษสวนใหญมกเกดจากความเขาใจผดหรอหลงผด จนนำไปใชผด เหมอนไฟหรอไฟฟา ถาเราใชถกกมประโยชนมหาศาล แตเมอใชผดกชอต ไหมบาน กลายเปนดานลบ R2R นนกเชนเดยวกน ถาหากคนเขาใจผดและนำไปใชในทางทผดจะยงทำใหคนกลวหรอปฏเสธ ไมไดประโยชน จงตองใหความเขาใจอยางลกซงวา จดสำคญของ R2R นนไมใชเปาหมาย แต R2R เปนเครองมอเพอพฒนางานประจำ และพฒนาคนททำงานประจำใหเตบโต เกงขน

24 R2R : Routine to Research

ฉลาดขน มความกลาทดลองสงใหมๆ มากขน เกดความมนใจตวเอง แลวพอทำไปดวยกนกไดรวาเพอนคนนเขากเกง นำมาซงความเคารพตอกนและกน คนในททำงานจงเกดทงความมนใจในตวเองและรจกเคารพ คนอนไปพรอมกน ถาทกคนเปนอยางนน ททำงานกจะมความสข แทนทวา คนทำงานประจำไปเรอยๆ โดยไมคดทำ R2R ผานไป 5 ป 7 ป กกลายเปนเครองจกร จตใจแหงแลง มองเพอนรวมงานกคดวาไมมใครเกง ชวต ตวเองกไมมอะไรเปลยนแปลง ไมมอะไรทสนกสนานทาทาย สดทายชวตจงลงเอยดวยความอบเฉา

เคลดลบลดอปสรรคสำหรบ R2R (2)

หาก ผบรหารดานการวจยขององคกร ใหการสนบสนนในสง ตอไปน จะชวยใหอปสรรคลดนอยถอยลง 1. เขาใจธรรมชาตงานวจยทางคลนกของนกปฏบต 2. นกปฏบตอยกบการปฏบต ตองเออใหสามารถใชการปฏบต และการแกปญหาการปฏบตประจำวนพฒนาไปเปนการวจย 3. ตองเขาใจวานกปฏบตทยงไมเคยทำวจยเองอาจไมคลองตวเรองการใชสถตในกระบวนการวจย ดงนน ตองชวยหาทปรกษาทางดานน 4. ตองเปดไฟเขยวใหทกๆ เรอง ไมจจเกนไป และตองยอมรบความไมสมบรณบางอยางได 5. ตระหนกเสมอวาถาไมมการเรมตนงานท 1 กจะไมมงานท 2,3,4……ตามมา

25สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

ถา เมอไรคนบอกวาตองทำ R2R หรอวดกนวาทองคกรของคณมการทำ R2R หรอเปลา เมอนนกจะม R2R หลอกๆ หรอ R2R เกๆ เตมบานเตมเมอง

ความเขาใจผดตอ R2R ทผมกงวลมากทสดคอจะมคนเอา R2R ไปเปนตวเปาหมาย เรยกวา “คณตองทำ R2R นะ” แลวกนำ R2R ไปเปนตวชวดวาคณทำ R2R หรอเปลา ถาเปนไปแบบน ผมกลวทสด เพราะมนเปนสงทผด ถาเมอไรคนบอกวาตองทำ R2R หรอวดกนวาทองคกรของคณมการทำ R2R หรอเปลา เมอนนกจะม R2R หลอกๆ หรอ R2R เกๆ เตมบานเตมเมอง ในบานเมองเรามเรองเกเตมไปหมด เนองจากความเขาใจผดจนมการกำหนดกฎเกณฑผดๆขนมา คนกตองเอาใจนายจงทำใหมขน แตทมนนไมใชของจรงจงไมไดประโยชน ฉะนน ตองทำความเขาใจใหถกตองกอนเปนอนดบแรกวา R2R เปนเครองมอไมใชเปาหมาย คำวา “เครองมอ” แปลวาเราไมตองสนใจมน เชน เราจะสรางบาน แนนอนวาเราตองใชคอน สว ตะป เปนเครองมอ แตจดสนใจของเราอยทเปาหมายคอการเกดตวบานทดนาภาคภมใจ อยแลวมความสข เมอนำ R2R ไปใช การชวดผลใหดตรงทวา งานประจำพฒนาขนเรอยๆ หรอไม ตวคนททำงานในองคกรนเขามความสข มความภมใจ เขากลาทจะลองสงใหมๆ ปรบปรงตวเอง และเรยนรไปเรอยๆ หรอไม ตรงนนตางหากคอหวใจ ,

26 R2R : Routine to Research

27สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

ถงเวลาคนอำนาจ การรวมสรางความร

ใหกบผปฏบต ดวย R2R

นายแพทยโกมาตร จงเสถยรทรพย เรองของการวจยนน แททจรงกเปนกจกรรมทางวชาการอยางหนง แตถกทำใหกลายเปนเรองของผเชยวชาญและผกขาดโดยผเชยวชาญ เพราะเปนสวนหนงของระบบอตสาหกรรมความรทผเชยวชาญทำหนาทผลตความร มหาชนทำหนาทบรโภคความร โดยไมมบทบาทในการผลตและการสรางความรสกเทาไร เวลาทเราทำวจย วตถประสงคมอยดวยกน 3 ดาน วตถประสงคทหนง คอ เพอสรางความรใหม เรยกวา ใชงานวจยเปนเครองมอในการตดความร (knowledge generating tools) วตถประสงคทสอง คอ เพอสอนใหรจกการคดเปนระบบ ตอบโจทยทตนเองตงขน ดวยวธการทตนเองตอบได (educational tools) วตถประสงคทสาม คอ เปนเครองมอเสรมพลงอำนาจใหกบคน (empowering tools) หมายถงวา ครงหนงคณยนอยตอหนาปรากฎการณแลวไมเคยรจก มองหนามนแลวกยงไมเขาใจ นเปนสภาวะของผไรอำนาจ แตสมมตวาคณเหนปรากฎการณนนดวยสายตาททะลเฉอนผานปรากฎการณทอยผวหนา ลงไปหามลเหตความเชอมโยงกนไดของสงนนๆ และเหนวา ออ สงนนเปนอยางนนเพราะมนมบรบทปจจยรายลอมอย คณกจะเปนคนทมพลงขน

28 R2R : Routine to Research

แนวคดหลกของ R2R นน มเปาหมายเพอทจะปฏวตกระบวนการการเรยนรและการสรางความร โดยมงไปทการทำลาย มายาคตสำคญ 3 เรอง คอ หนง งานวจยเปนเรองยาก ซงในความเปนจรง มนอาจมทงทยากและงาย แตทผานมาไดถกทำใหยากเกนไป สอง งานวจยเปนเรองใหญ ตองมโครงการ และมการเขยนขอทน ซงมกผานขนตอนยงยาก สาม งานวจยเปนเรองของคนอน เจาหนาทททำงานอยในระบบสาธารณสขนนไมมตำแหนงเจาหนาททำวจยโดยตรง ถงแมวาโดยทวไป จะตองเขยนงานวชาการกนอยบาง แตเจาหนาทสาธารณสขมกมฐานะเปนเพยงแคผชวยนกวจย โดยเปนพนกงานเกบขอมลใหกบนกวจยตามมหาวทยาลย ความจรงบทบาทของผชวยนกวจยนนตองชวยเขาออกแบบและพฒนาเครองมอทจะใชในการวจย เกบขอมล เสรจแลวกสงใหเขาเขยนวเคราะห R2R เขามารอความคด 3 เรองน ททำใหเหนวาวจยเปนเรองใหญ เรองยาก จนกลายเปนวาความรตองมาจากทอน หรอไมเชนนน ความรกตองอาศยคนอนมาสรางให R2R จะทำใหการสรางหรอการผลตความรเกดขนไดทกหน ทกแหง ทำใหทกทเปนองคกรทเรยนรไดดวยตนเอง โดยใชการวจยเปนเครองมอการเรยนร เจาหนาททไปทำงานในชนบทนน ถาไปดวยอดมการณอยางเดยว ผมเชอวาอยไดไมเกน 3 ปกทอแลว เพราะงานททำนนเปนเรองยาก และมอปสรรคมาก ถงทสดมนกหมดความทาทายไปโดยปรยาย แตถาพวกเขาสามารถผลตความรได มสถานะเปนผสรางความร เขาจะสามารถทำงานตอไปอยางไมจบไมสน เพราะวาการทำงานไดนำพาเขาไปคนหาคำถามใหมๆ กระตนความอยากรอยากเหน และนำไปสการเรยนรเรองใหมๆ อยตลอดเวลา

29สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

โจทยในเรองนอยตรงทวา ทำอยางไรเราถงจะสรางกระบวนการททำให เจาหนาทตวเลกตวนอยทกคนทอยในระบบสาธารณสขกลายเปนคนทสามารถสรางความร และมความภมใจทจะทำงานดวยความรทตนสรางขน ไมไดทำหนาทเปนแคผเสพความรสำเรจรปจากทอน แตทำหนาทสรางความร จนสามารถอมช

เจาหนาทท ไปทำงานในชนบทนน ถาไปดวยอดมการณอยางเดยว ผมเชอวาอย ได ไมเกน 3 ป กทอแลว เพราะงานททำนนเปนเรองยาก มอปสรรคเยอะ ถงทสดมนกหมดความทาทายไปโดยปรยาย

งานของตนเองไดดวยความรทตนเองม คด และวจย สามารถใชความสามารถในการสรางความรความเขาใจใหมทจะทำใหการทำงานสนกขน ปรชญาของ R2R กคอ การคนอำนาจใหกบคนในทองท คนสถานะของการเปนผสรางความร จากเดมทเคยเปนผเสพความร และคนศกดศรของความเปนมนษยใหเขา การสนบสนนใหคนในระบบสาธารณสขหนมาใหความสนใจในเรองของ R2R นน ผมมองวามเหตปจจยอยางนอยทสดใน 3 ระดบ หนง คอ สภาพของสงคมทวไปในปจจบนนนเปนสงคมความรสำเรจรป เราถกปลกฝงและเสยมสอนมาใหมบทบาทเปน “ผบรโภคความรสำเรจรป” ดวยเหตน หนงสอประเภท how to ถงขายด มนกลายเปนวา คนอนเขาคดมาแลว ความรนนสำเรจรปแลว ขนาดเรองการเลยงลก คณยงไมตองไปคยกบลกเลย แคคณไปอานหนงสอแทนเทานน คณเลยงลกใหเปนอจฉรยะได แตคณตองไปซอหนงสออจฉรยะสรางได คณไมตองรจกลกหรอก ไปรจก “หนด” แทนกพอ สอง สถาบนหรอระบบงานของเราเปนระบบทปฏบตตอผคนทเปนฟนเฟองตวเลกตวนอยโดยทำใหเขาไมมความใฝฝน เพราะเราคดสำเรจรป

30 R2R : Routine to Research

ใหเขาหมด ไลแต “ตวชวด” กนอยางเดยว จนคนเหลานเรยนรวาชาตน ขอส ตายถวายชวต ใหกบ ตวชวด สาม ชวตการทำงานทกเมอเชอวนของคนทอยในระบบนนขาดสงแวดลอมทชวยกระตนการเรยนร หรอแรงผลกดนใหไปคนควาศกษาวจย ขอมลทเจาหนาทสาธารณสข

สภ าพของส งคมท ว ไ ป ใ นปจจบนนนเปนสงคมความรสำเรจรป เราถกปลกฝง ถกเสยมสอนมาใหเปน “ผบรโภคความรสำเรจรป” ดวยเหตน หนงสอประเภท how to ถงขายด

เกบ เขาไมไดเปนคนใช เพราะทำเพอสงเขากระทรวง ถามภาระงานมาก การคดงานวจยขนมากแปลวาเพมงานใหกบตนเอง เหลานทำใหการสรางงานวจยในงานประจำกลายเปนเรองยาก สงทจะทำใหเรองนมความเปนไปได อยทการทำแนวคดใหชดเจนวา …R2R คออะไร ...การสรางและนำเสนอตวอยางทมความเปนไปได ...และสดทายคอ การมนโยบายสนบสนน โดยเปดพนทใหเรองเหลานสามารถทำไดในระบบงานประจำ ทสำนกงานวจยสงคมและสขภาพ (สวสส.) เราทำงานวจยในเรองของกระบวนการฝกนกวจยในพนท ซงเปนเจาหนาทในระดบปลายแถว หรอเจาหนาทตวเลกตวนอยทอยตามสถานอนามย เมอเปรยบเทยบกบคนกลมอนๆ ในระบบ ถอวาคนเหลานมโอกาสนอยสำหรบการไดฝกฝนดานการทำงานวจย ซำภาระงานประจำกลนมอ ทำงานอยในชนบท ตองเดนทางไปเยยมบาน ตองทำงานควบคมโรค

31สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

เดยวกไขหวดนกมา ไขเลอดออก ฉหน ฯลฯ ชวตเขามเรองเหลาน นวเนยเตมไปหมด จงเปนความทาทายวาจะทำอยางไรใหคนเหลานสามารถเรยนรและพฒนากระบวนการทำงานขนในลกษณะทเรยกวา on the job training ขนมา เพอให “งานวจย” กบ “งานประจำ” เดนเคยงกนไปขางหนาเหมอนกบขา 2 ขาง

ทำอยางไรใหคนเหลานสามารถเรยนรและพฒนากระบวนการทำงานขนในลกษณะทเรยกวา on the job training ขนมา เพอให “งานวจย” กบ “งาน ประจำ” เดนเคยงกนไปขางหนาเหมอนกบขา 2 ขาง

รายละเอยดคราวๆ ในกระบวนการฝกนกวจยทเราทำอย กคอ ใหเขาสงโครงการมา และเราจะคดเลอกเอาประเดนทนาสนใจเทานนมาพฒนาเปนโครงการวจยทจะลงมอฝกทำจรง จากนน เราจะเรมทำกระบวนการฝกอบรมให โดยฝกใหหดคดกระบวนการวจยอยางงายๆ และเปนขนเปนตอน จนไดตวโครงรางวจย ซงไมไดหวงวามนจะเปนโครงรางสมบรณ เมอใครกตามเขยนโครงรางวจยขนมา ถานนเปนงานวจยชน แรกๆ หากจะรอจนสมบรณกสายเกนไปแลว และเอาเขาจรงกไมรวา “ความสมบรณ” ทวานนคออะไรดวย ตองใหเขาไปลองทำวจย พอผานกระบวนการทำวจยครบวงจรแลว ยอนกลบมาดวาทำไมเราจงเคยวเขญใหทำโครงรางวจย เขาจะเขาใจวา ออ...กเพราะวาถาไมทำแบบน เวลาลงไปเกบขอมลและวเคราะหมนจะเจอปญหา นคอการเรยนรจากภาคปฏบต อยางทเลาไวตอนตนวาคนทมารบการอบรมกบเรานนตางกมงานประจำมากมาย ผมไดคดวธการวา เราใหเขามาฝกงานทสำนกงานของเรา 2 ครงในรอบป โดยมาอยทน 2 อาทตย คลายๆ กบการอนเทรน (intern) โดยเปนระบบอนเทรนวจย เราเอาเขามาขง เขาแคมปกนนอนกบเรา ทตกสวนสขภาพ ขางสนามกฬาในกระทรวงสาธารณสข ออกไปไหนไมได

32 R2R : Routine to Research

รานรวงหรอทวกไมม ไดแตทำงานกน คยกน เขยน คด กลบไปเกบขอมลในพนท แลวเอาขนมาถกกน ปญหาของงานวจยเชงคณภาพทพบโดยทวไป คอ ตอนเกบขอมลมนสนก อย...ไดไปคยแบบนนแบบน เลากนเปนตเปนตะ แตมกจะมาตายตอนเขยนกบตอนวเคราะหไมออก วาขอมลทเกบมาเยอะแยะนนแปล

ปญหาของงานวจยเชงคณภาพทพบโดยทวไปคอ ตอนเกบขอมลมนสนก อย...ได ไปคยแบบนน เลากนเปนตเปนตะ แตมกจะมาตายตอนเขยนกบตอนวเคราะหไมออก

ความหมายไดวาอยางไร จงไมสามารถยกระดบขอมลขนมาเปนความรได นเปนโจทยใหญของงานวจยเชงคณภาพ แตสำหรบการทำงานวจยเชงปรมาณนนแตกตางกน ในทศนะของผม การวจยเชงปรมาณงายกวา คอ คดโจทยขนมา มกรอบทฤษฎชดเจน มตวแปร จากนน เจาหนาททชวยวจยกไปชวยกนเกบขอมลขนมา เสรจแลวกเอาขอมลใสเขาไปในโปรแกรมสำเรจรป ปบ...ออกมาใหอานไดวาเปอรเซนตเทานนเทาน แตการวจยเชงคณภาพไมไดงายขนาดนน เพราะมนเปนการตความ และทำความเขาใจปรากฎการณ หนกไปทการเอาขอมลไปถก วธการวเคราะหเชงคณภาพทเราใชทน เราจะใหวเคราะหในลกษณะ 3 ขา คอ ประเดนคำถามวจย ขอมลทไดมา และแนวคดทฤษฎ ซงสวนใหญผทมาอบรมขาดองคประกอบสวนสดทายน เรากใหการบาน คอใหไปอาน แลวกลบมาถกกน พอถกจนไดประเดนแลวจงนำขอมลมาลองเขยน เมอไดประเดนแลว กไมใชวาจะงายไปเสยทเดยว เพราะตอนเขยนกมกเขยนไมคอยออก เราตองมาฝกการเขยน ถาใครไดอานรายงานวจยของสำนกเราจะเหนวาเนนเรองลลาการเขยน ซงเหมอนกบออกไปในเชง

33สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

มนษยศาสตร คออานแลวไมไดแคความร แตตองไดความรสกดวย เชน การทำงานเปนอยางไร สงทเขาไปพบเหนเปนอยางไร ฯลฯ การทเราเนนทงความรและความรสกเปนเพราะเวลาเราทำงานกบชมชน เราตองฝกใหเขามความรสกกบความทกขและความเปนมนษย รสกถงความบบคนทคนเจบปวยเขาตองเผชญ เราผสมผสานศาสตรการวจยกบศลปะการเขยนคอนขางมาก หลายกรณทนำมาเลาสกนฟงในหนงสอเลมน เปนสงทงอกงามขนมาจากกระบวนการฝกอบรมทเลาขางตน ซงผมคดวาไมนาจะเรยกวาความสำเรจ แตนาจะเรยกวาทำใหเรามองเหน “ความเปนไปได” ในเรองของการทำ R2R มากกวา อยางกรณของ ศนยสขภาพชมชนหนองกงศร จ.กาฬสนธ ศรมา โคตตาแสง คนททำเรอง “เสยว help group” เปนเจาหนาทอนามยอยทนน เขาไมเคยเรยนวจย แตมาอบรมดวยความอยากรอยากเหน และมจตใจทมเทใหกบงาน เขาเอางานททำอยแลวมาเปนประเดนวจย คอเขามผปวย เบาหวานในหมบานจำนวนมาก และยงดแลไดไมด ในตางประเทศนนไดมการสรางสงทเรยกวาเปน “self help group” ศรมา กเลยคดทำเรอง “เสยว help group” ขนมา ทจรงแลวคนอสานเขาไมมแนวคดเรองตวเอง (self) แนวคด self help group นน มงเนนทเรองตวตนของตนเองเกนไป ขณะทคนอสานเขาอยกนดวยเสยว ผกพนกบเพอน ศรมาเลยไปทำโครงการทประยกตขนมาใหมในชอ “เสยว help group” ดวยความปรารถนาด แตพอเขาเอาโครงการนเขามาเสนอเราเพอทจะทำวจย เรากตงคำถามเขามากมาย ทำใหเขาตองไปคนควาเพมเตม จนพบวาสงทเขาทำไปนบวาไรเดยงสามากเมอพจารณาจากวฒนธรรมทองถน เพราะคดเอาเองวา “เสยว” เปน

34 R2R : Routine to Research

แบบนนแบบนกได แตพอเขาคนสบสาวเรองเสยวของทองถน ลกษณะทางวฒนธรรมของชาวบาน ความผกพนระหวางเสยวอยางทเขาเรยกวา “เสยวตอเสยวตายแทนกนได” เขาเกดความรสกวา สงทเขาทำไปกอนหนาทจะมาคนควาเพมเตมนนขาดความรชดหนง จากนน ศรมา กใชกระบวนการวจย โดยไปคนควาและเปรยบเทยบขนมาใหเหน

เขาตองไปคนควาเพมเตม จ นพบว า ส ง ท เ ข า ท ำ ไ ป นบว า ไร เดยงสามากเมอพจารณาจากวฒนธรรมทองถน เพราะคดเอาเองวา “เสยว” เปนแบบนนแบบนกได

วาแนวคดทเขาออกแบบไปแลว กบสงทเขาไปคนควาและวจยพบภายหลงจะเอามาบรณาการกนไดหรอไม อยางไร ทำใหเกดเปนโครงการใหมขนในพนท ตอนทคดโครงการ เสยว help group ขนมาครงแรก ศรมา เลาวา นงๆ รถอย กนกขนมาได และคดวาตองทำเลย เพราะนกวาจะทำงายและไดผลตามเปาหมาย ปรากฏวา เปลาเลย และความจรงนนอาจจบคเสยวระหวางคนเปนเบาหวานกบคนไมเปนเบาหวานกได เพราะถาเขาถกจรตกน คนไมเปนเบาหวานเขากจะดแลคนเปนเบาหวานเอง เวลามา โรงพยาบาลบางทกชวนกนมา หรอถาเปนเสยวเบาหวานทงคกยงด นอกจากน เวลามาโรงพยาบาล คนไขเขาไมไดมาหาหมออยางเดยว แตยงไดเจอเพอนเสยวดวย ซงจะทำใหชวตของการดแลรกษาตนเองนน ไมโดดเดยวเปลยวเหงาเกนไป เพราะเปนคนทดแลรใจกน คยภาษาเดยวกนได ในงานวจยของตางประเทศมมากมายทพบวา ผปวยเรอรงทเคยปวยดวยโรคเดยวกนหรอปวยดวยโรคคลายกน และไดมาคยกนจะชวย ผปวยไดมากกวาเจาหนาทแนะนำเสยอก เพราะวาเจาหนาทสวนใหญไมรจรง แตความรอยในตวผปวย เชน พอแมของเดกทปนโรคออทสซมพาลก

35สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

ไปหาหมอ สงทหมอแนะนำอาจไมเขากบปญหาของพอแม เพราะมนไมใชปญหาของเขา หมอเขาเปดตำรา แมแตลกตว เองเคยเล ยงหรอ เปลาก ไม ร แลวจะมาแนะนำการเลยงเดกพเศษไดจรงหรอ ตอเมอใหพอแมไปนงคยกบ คนทมลกเปนเดกพเศษทโตแลวจงไดแนวทางทชวยเขาไดจรง อกกรณหนง เปนงานวจยของ คณสวทย อนนามมา นกวชาการ สถานอนามยบานเมง อำเภอหนองเรอ จงหวดขอนแกน ซงพนทนมแรงงานนอกระบบจำนวนมาก และทผานมากมคนมาทำวจยมากพอสมควรแลวในประเดนตางๆ รวมทงเรองสขภาพ เพราะอาชพเยบผาเปนอาชพททำใหมโอกาสเกดโรคบางโรคมากกวาคนทวไป เชน โรคกระเพาะปสสาวะอกเสบ เพราะวาเวลาเยบผาเขามรายไดแบบคดตอชน จงคอยไมยอมลก พอปวดปสสาวะกคดวาเสยเวลา ทนอนปสสาวะไปเรอยๆ เปนตน ตอนแรก สวทย คดจะนำโครงการทตวเองทำอยมาทำวจยในแนวประเมนผล โดยจะทำเปนวจยเชงปรมาณ เราไดบอกวาทนไมฝกเรองเชงปรมาณ เลยตองใหรอโครงการใหม เขากโกรธเหมอนกนนะ แตความทสมครมาแลวหรออะไรสกอยาง เขากอยในสภาพทเรยกวา “กลนเลอด” ทำนองวา “เอา...กจะลองกบมงดสกตง” จากนน เรากใหอานหนงสอ ตงคำถาม ลงเกบขอมล ถานเปนงานวจยเชงปรมาณกจะมการวางกรอบไวเบดเสรจกอน และผวจยกจะสนใจเฉพาะขอบเขตทวางกรอบไว แตงานวจยเชงคณภาพนนไมใช ถาจะไปทำความเขาใจกบปรากฏการณเรองน สวทย กตองลงไปคลกคล ขยายวงการเรยนรออกไป ในทสด จากเดมทเขาเคยเหนเพยงแควาการเยบผา

ตองใหรอโครงการใหม เขา กโกรธเหมอนกนนะ แตความ ทสมครมาแลวหรออะไรสกอยาง เขากอย ในสภาพทเรยกวา “กลนเลอด” ทำนองวา “เอา...กจะลองกบมงดสกตง”

36 R2R : Routine to Research

ของชาวบานนนเปนเหตผลทางเศรษฐกจ ทำไปเพอความอยรอดอยางเดยว เขากสบสาวจนไปเจอวามนมความเปนมาทางเชงประวตศาสตร และ มความภาคภมใจของคนในทองถนทไดมอาชพน ฉะนน จงมกระบวนการทำใหเกดโรคภยไขเจบทไมถกพดถง เพราะวาสวนหนงมนเปนความสมพนธ ในลกษณะของครอบครวและเครอญาตททำใหชาวบาน ไมอยากพดถงเรองบางเรอง เชน ความเจบปวยทเกดจากการเยบผา เหมอนเกรงใจกน เรยกวามเงอนไขความสมพนธทางสงคมเขามาเกยวของดวย พอลงไปคนควา สวทยไดเรยนรอยางลกกบกรณเหลานน ทำใหเขาเตบโตขน และมาชวยเปนพเลยงนกวจยรนท 2 ใหเรา เวลาเราฝกการวจยเชงคณภาพ ตอนทสอนเรองหลกการ ขนตอน แนวคด จะใหแคพอรเพอใหไปลงมอทำได พอทำแลว ยอนกลบมาด ขนตอนใหม ทนกจะทะลปรโปรง เหมอนกบเราเรยนศลปะแขนงตางๆ เชน เรยนแกะสลกไม ขนแรก คอ ไปเลอกไมใหมขนาดและลวดลายทเหมาะ จากนนกนำหลกการแกะสลกไมไปลองทำจรง พอสลกเสรจหนงชน กลบมาอานหลกการจะพบวาเรมเขาใจ การวจยเชงคณภาพกทำนองเดยวกน คอ ไมใชการเรยนจากหลกการเพอไปประยกตใชกบเหตการณ แตมนเรยนจากเหตการณแลวคอยสะทอนหลกการขนมาจากวธการทไปลองทำด กรณของ คณพรหมมาศ ปฏสงข ท สถานอนามยแกงหางแมว จ.จนทบร ยงนาสนใจ เพราะเปนผชายแตไปทำวจยเรองผหญงทเปนมะเรงปากมดลก เดมทเดยว พรหมมาศ มประสบการณเลกๆ นอยๆ กบผคนทเปนมะเรง แตเขาไมไดสนใจอะไรลกซง ตอมา เมอมาเขาหลกสตรวจย เชงคณภาพ ตอนแรกเขาตงใจวาจะทำวจยเรองมะเรงกลองเสยงจากกรณ ผปวยทเขารจกด แตสายเกนไป เพราะผปวยเสยชวตไปกอน เขาเลยคดวาถาอยางนนกไปศกษามะเรงชนดทพบมากในพนทกแลวกน พอสบคนดปรากฏวามกรณผปวยมะเรงปากมดลกหลายราย เขาจงเลอกขนมาจำนวนหนง จากนนกลงไปศกษาอยางลก

37สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

กรณนผวจยไดเรยนรมากมาย เพราะทำใหเขารสกวาการดแล ผปวยทเปนมะเรงมแงมมมากกวาทเขาเคยร เชน สามกลบมาอยากหลบนอนดวยแตไมสามารถทำไดเพราะภรรยาเปนมะเรงปากมดลก จนลงเอยดวยการซอมภรรยา เปนตน เรองราวชวตในมงของผหญงนน เขาไม บอกเลากบใครหรอก อยาวาแตบอกผชายเลยกบเพอนผหญงกยงไมบอก พรหมมาศจงตองเทยวเขาเทยวออกชมชน ใชทงการสงเกตลกษณะการนอน ทนอน ทอย สงเกตแมกระทงเรองของกลนวามะเรงมนมกลนไหม เวลาทปวยมอะไรเลอะออกมาหรอเปลา ตองหาทางซกถามพดคย จนถงชวงทเขามาฝกงานทน บนคำเดยวเลยวาเจาะขอมลไมได แตเขากคยไปเรอย เขาไปชมชนบอยๆ จนตอนหลงไดเรองราวมาทงหมด กรณของพรหมมาศน เหนไดชดวา การดแลผปวยมะเรง และการทำความเขาใจกบคำวา “ความทกข” หรอ human suffering นน สามารถเปลยนแปลงชวตของคนทำงานสขภาพได จากมองในมมของการดแลใหเขาไดคโมหรอใหเขาไดผาตด มาเปนวาคณกำลงดความทกขของมนษย คนหนงททกขสดๆ จะวาเปนแบบเจบปวดกยงไมใช มนเปนความทกขทคณแบงปนกบคนอนไมได และพรหมมาศกเขยนรายงานออกมาไดดทเดยว จะเหนวากรณเหลานเปนกระบวนการทำวจยทไมไดมทมาแบบคดไวชดเจนวา โห...เรองนตองไปทำ หรอตองมหลกการ เหตผลมากมาย แตบางทมนกเรมตนจากแค เออ...ดนาสนใจด กเลยลองทำด อาจไมไดคดอะไรมากหรอคดอะไรไมคอยชด ซำสดทายกอาจยงงงๆ อยดวยซำไป กรณเหลานจงไมใชการนำเสนอเรองราวเพอสดดความสำเรจ แตสงทสะทอนอยในเรองราวเหลานคอ ถามวธการทด ไดเรยนรไดจากงานททำอย และไดเตบโตจากกระบวนการททำโดยใชงานวจย มนอาจจะพบไดทงความสำเรจ ความลมเหลว และอาจยงมโจทยทยงตอบไมได แตกระบวนการแบบนจะทำใหเขาเตบโตไปไดทกวน

38 R2R : Routine to Research

คณคาทแทจร งของ R2R นน ไมไดอยทการทำใหงานลดลง แตมนชวยใหความเปนมนษยเกดสมบรณเตมเปยม ในฐานะของคนทคดได ทำเปน เรองทแตเดมไมเขาใจ ปจจบนเกดความเขาใจ จากเดมทเคยทำไป “แบบโงๆ ” วากนอยางนน แตเมอทำ R2R จงไดมาเหนในวนหนงวา โอโห ทแทมนเปนแบบน เพราะความซบซอนตางๆ มนปรากฏใหเหนอยตรงหนา อยางไรกตาม แมวาการทำ R2R นำไปสความสข แตอยาเขาใจวาทำแลวจะสบายขน งานมนจะไมเบาลงหรอก กลบยงหนก แต R2R จะชวยใหมแรงเพอทำงานหนกตอไปได เพราะเกดกำลงใจทจะทำ อยาลมวาเราเปนคน ไมใชควายทใครสงใหทำงานหนกแลวตองไปทำ การทคนมความรยอมทมเททำงานหนก เปนเพราะเขารวาเรองททำนนสำคญอยางไร สงน เองทจะนำไปสความสข ซงไมใชสขในแบบของความ สขสบาย แตเปนการเขาถงความสขแบบทเกดเปนความปต และจากจดน เมอจะทำงานอะไรตอไปกยอมมพลง...,

จากเดมทเคยทำไป “แบบโง ๆ” วากนอยางนน แตเมอทำ R2R จงไดมาเหนในวนหนงวา โอโห ทแทมนเปนแบบน เพราะความซบซอนตางๆ มนปรากฏใหเหนอยตรงหนา

39สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

R2R : ความสขจากการเรยนรทไมหยดนง

นายแพทยอครนทร นมมานนตย

ในการบรการใดๆกตาม หากผรบบรการสามารถเลอกได สงทผรบบรการคำนงถงเปนอนดบตนๆ กคอ “คณภาพ” โดยเฉพาะการบรการดานสขภาพ ซงเกยวของกบความเจบปวยและชวต คงไมมผใดปฏเสธไดวาตองการใหตนเองหรอบคคลอนเปนทรกไดรบการบรการทด ทนสมย และเหมาะสมกบความเจบปวยทสด ดงนน จงจำเปนอยางยงทผใหบรการทางดานสขภาพตองคำนงถงคณภาพของงานทใหบรการซงมอยหลายมต เชน การบรการและสถานบรการนนเปนทยอมรบ ผปวยสามารถเขาถงการบรการไดสะดวก มบรการใหในเวลาและสถานททเหมาะสม ถกตองตามหลกวชาการ มหลกฐานวาไดผลลพธทด และใชทรพยากรทมอยอยาง คมคา ปลอดภย และมการเคารพในสทธผปวย เปนตน ซงเมอพจารณาแลวจะเหนวาการทจะเรยกการบรการใดๆ วามคณภาพ การบรการนนควรมการปรบปรงพฒนาในมตตางๆ เพอใหทนสมยอยตลอดเวลา จากแผนการพฒนางานวจยของคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล ซงเรมตนขนเมอประมาณ 4 ปกอน (ป พ.ศ.2546) โดยมงเปาใหเกดประสทธภาพและความเชอมโยงของการวจยทง 3 ดานของคณะฯ อนไดแก Biomedical Research การวจยทางคลนกรวมทงทางดาน Clinical Trials และการบรการสขภาพ ปญหาสำคญทผบรหารคณะฯในขณะนน

40 R2R : Routine to Research

เหนตรงกนในการขบเคลอนไปสความสำเรจของการพฒนางานวจย คอ การบรหารจดการวจย (research management) จงเกดการดำเนนการเพอพฒนาบคลากรทมความสามารถบรหารจดการวจย และสรางหนวยบรหารจดการวจยทมประสทธภาพขน ผบรหารคณะฯ ในขณะนนจงไดเชญผเชยวชาญดานบรหารจดการวจย จากมลนธสาธารณสขแหงชาต (มสช.) มาเปนทปรกษา และรวมกนวางแผนเพอดำเนนการสเปาหมายทตองการและรวมกนจดตง โครงการพฒนางานประจำสงานวจย (Routine to Research Project : R2R) ขน เพอพฒนาการวจยบรการสขภาพ โดยมแนวคดวาการทำงานหรอการบรการจำตองมการพฒนาและการพฒนา ทดนนควรมรากฐานมาจากหลกฐานทางการวจย กลาวคอมเหตผลรองรบในการปรบปรงเปลยนแปลงตางๆ การบรการตองมการพฒนาตลอดเวลา ทงน เพราะความรเปลยนแปลงตลอดเวลา อกทงวธการรกษาผปวยจำนวนไมนอยมไดเปนความจรงทมขอสรปแนนอน ดงนน จงจำเปนตองมการสงเกตและนำขอสรปจากการวจยมาปรบปรงการดแลผปวยอยตลอดเวลาเชนกน หรออาจมองไดวาเปนโชคดทผปฏบตงานประจำจะสามารถสรางงานวจยประเภทนไดอยางตอเนองเพราะ “R2R กคอรปแบบหนงของการผสมผสานระหวางการพฒนาคณภาพและการวจย” ในระยะเรมแรกของโครงการ R2R ทศรราช มงเนนทการพฒนาฐานเดมทสำคญในการพฒนาปรบปรงกระบวนการดแลผปวย คอ การรวมกลมสหสาขาวชาชพ ซงประกอบดวยบคลากรทเกยวของ ไดแก แพทย พยาบาล ทนตแพทย เภสชกร นกโภชนาการ ฯลฯ หรอทเรยกวา care team เพอทำงานพฒนาคณภาพของโรงพยาบาลตามมาตรฐานจากสถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล (พ.ร.พ.) ซงโรงพยาบาลศรราชไดรบการรบรองตงแตป พ.ศ.2545 เหตทเหนวากลม care team นเปนฐานเดมหรอตนทนทสำคญสำหรบการทำงาน R2R กเพราะวาการทำงานของ Care Team นนสวนใหญใชรปแบบของการพฒนาคณภาพอยางตอเนอง

41สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

(Continuous Quality Improvement ; CQI) หากพจารณาอยางถถวนกจะพบวาการทำงาน CQI นนเรมจากการท บ ท ว น ห า ห ล ก ฐ า น อ า ง อ ง ห ร อตวอยางทดเยยมมาวางแผนการพฒนาเพอการเปลยนแปลงตางๆ จากนนกลองนำวธพฒนานนมาใชจรง และทสำคญตองมการตรวจสอบผลลพธวา

เปนจรงตามทคาดไวหรอไม เมอไดผลดกนำมาใชในหนวยงานนนๆ และยงอาจขยายผลไปใชขามหนวยงานไดอกดวย ซงกระบวนการนคลายกบการทำงานวจยอยางมาก หากมการสนบสนนทเหมาะสม บคลากรทมประสบการณในการทำงาน CQI กนาจะสามารถพฒนาการเปนการวจยไดอยางรวดเรว ทงยงสรางโอกาสใหบคลากรททำงานพฒนาคณภาพสามารถสรางผลงานใหกบตนเองและหนวยงานอกดวย โครงสรางของโครงการพฒนางานประจำสงานวจยทคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล ประกอบดวย 1. สำนกงานโครงการฯ 2. คณะทำงาน 2 ชด ไดแก 2.1 ทมบรหารงานกลาง (core team) ซงเปนกลมอาจารยแพทยทใหเวลาทำงานกบโครงการอยางมาก รองคณบดฝายวจย รองคณบดฝายพฒนาคณภาพ และทปรกษาจากมลนธสาธารณสขแหงชาต 2.2 คณะทำงานทเรยกวา cluster facilitators หรอกลมอาจารยแพทยและพยาบาลทมความรดานการวจย ซงทำหนาทเปนทปรกษาดานวชาการใหกบทมผเรมคดทำวจย

หากมการสนบสนนทเหมาะสมบคลากรทมประสบการณ ในการทำงาน CQI กนาจะสามารถพฒนาการเปนการวจย ไดอยางรวดเรว

42 R2R : Routine to Research

3. คณะกรรมการ 2 ชด ไดแก 3.1 คณะกรรมการดำเนนการ ประกอบดวย หวหนาหนวยงานทเกยวของ คอ งานจดการความร งานบรหารทรพยากรสขภาพ งานพฒนาคณภาพ และ งานวจยและวชาการฝายการพยาบาล เพอสอสารรวมกนทำงานขบเคลอนงานทวทงองคกร 3.2 คณะกรรมการนโยบาย ประกอบดวย ผบรหารระดบสงของคณะแพทยศาสตร เพอชวยใหแนวทางในการดำเนนการชดเจน และเปน ผสอสารถงทศทางการพฒนาองคกรทคณะฯ ตองการ การทำงานทผานมาของโครงการ R2R ไดดำเนนการเชงรกโดยใชแนวทางการจดการความรมาประยกตออกแบบเปนกจกรรมหลากหลาย มงเปาใหเกดความตนตว ความสนใจ และการเหนคณคาของการทำงานวจยจากงานประจำในหนวยงานตางๆ และมกจกรรมทสงเสรมการเรยนรเพอพฒนาโครงรางการวจยทไดคณภาพด และสงเสรมการทำงานวจยไดสำเรจจรงตามเปาหมาย จากการทำงาน 4 ปทผานมาทำใหทราบวา การนำการจดการ ความรมาใชนนสามารถปฏบตไดผลดจรงๆ กจกรรมทจดขนอยางสมำเสมอ คอ การจดใหมการเลาเรองแหงความสำเรจ (success story telling) ซงสามารถเราอารมณใหผฟงไดซาบซง เกดความฮกเหมทจะเรมทำงานวจยจากงานประจำ นอกจากน success story telling ยงเปนเครองมอทสามารถสอสารเรองทซบซอนไดดมาก เชน เรองระเบยบวธวจยตางๆนน เมอเชญทมวจยทสามารถทำงานวจยไดเปนอยางดมาเลาใหกบกลมผเขารวมกจกรรมเพอพฒนาโครงรางการวจย พบวาสามารถสอสารไดดมาก เนองจากเปนผทมประสบการณตรง เคยผานปญหาอปสรรคตางๆ มากอน ทงยงทำใหผเลาและผฟงไดรจกกน เกดความสมพนธทดระหวางหนวยงานตางๆ อกดวย ชวยขจด “ความกลวการวจย” ซงพบในบคลากรทปฏบต

43สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

งานประจำสวนใหญ แมแตในคณะแพทยศาสตรกตามใหกลาตงคำถาม แสวงหาคำตอบ กลาสรางความเปลยน แปลงอนเออประโยชนตอ“การพฒนา” ไมรจบ นอกจากน โครงการ R2R ทศรราชยงอำนวยความสะดวกในการประสานผทเกยวของในการพฒนางานวจยจากงานประจำทงภายในและภายนอกคณะฯดวย อาท สถานสงเสรมการวจย คณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน คณะพยาบาลศาสตร และคณะกายภาพบำบด มหาวทยาลยมหดล เปนตน เพอรวมพฒนางานวจยทมเปาหมายเพอพฒนาคณภาพงานประจำและสรางผลงานวจยอยาง ตอเนอง อกทงยงดแลการใหทนสนบสนนโครงการวจยประเภทนอกดวย มคำถามทพบบอยๆวา “ทำ R2R แลวไดอะไรบาง” จากประสบการณการทำงานทศรราชสามารถตอบอยางมหลกฐานตวอยางจรงไดวา “ได” หลายอยาง “ได” แรกคอผปวยหรอผรบบรการไดรบบรการทดขน มมาตรฐานและมการพฒนาตอเนองตลอดเวลา “ได” ทสองคอหนวยงานทมการทำการวจยกไดรบผลดดวย เชน ภาระงานเบาลง ผปฏบตงานทำงานไดสะดวกสบายขน ลดคาใชจายของหนวยงาน เปนตน และ “ได” ทสำคญทสดคอ ผทรวมในกระบวนการทงหมด ทงผสรางงานวจยและผรวมแลกเปลยนเรยนรไดแบงปนประสบการณในกจกรรมตางๆ เนองจากเปนผทไดรบการฝกฝนพฒนาตนเอง ฝกฝนการคดวเคราะหแสวงหาคำตอบอยางเปนระบบ หรอได “เรยนรผานกระบวนการทำงานวจย”

ก จ ก ร ร ม ท จ ด ข น อ ย า งสมำ เสมอ คอ การจดใหม การเลาเรองแหงความสำเรจ (success story telling) ซงสามารถเราอารมณใหผฟงไดซาบซง เกดความฮกเหมทจะเรมทำงานวจยจากงานประจำ

44 R2R : Routine to Research

จาก “ได” ทสำคญทสดอยางหลงนเองทำใหโครงพฒนางานประจำสงานวจย คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลไดรบรางวลชนะเลศในการประกวดโครงการระดบนานาชาต Asian Hospital

การเขยนรายงานเปนสงจำเปนอยางยงทจะสอสารความรท ไดน ไปยงทตางๆ

Management ในสาขาการพฒนาทรพยากรมนษยป ค.ศ.2007 และเปนโรงพยาบาลภาครฐแหงแรกและแหงเดยวในประเทศไทยทไดรบรางวลนในปจจบน ซงเปนสงยนยนวา “แนวคดการเรยนรผานกระบวนการทำงานวจย” เปนทยอมรบในระดบสากล กลาวโดยสรปคอ “R2R เปนกระบวนการพฒนาคน และพฒนางานนนเอง” ในเวลานมผพยายามใหนยามของการทำงานแบบ R2R หลายนยาม ซงโดยสวนตวผมยงไมเหนนยามใดดเทากบนยามของ ศ.นพ.วจารณ พานช อยางไรกดมความเขาใจทคลาดเคลอน ซงอาจเปนอปสรรคในการสงเสรมการทำ R2R ทผมตองขอกลาวในทน อนดบแรกคอ R2R เปนรปแบบระเบยบวธวจยวธหนง ซงแทจรงแลว “R2R ไมใชระเบยบวธวจย” การทำ R2R นนไมยดวาตองใชระเบยบวธวจยแบบหนงแบบใดเทานน และจะใชการวจยเชงปรมาณหรอคณภาพกได แตตองใชใหเหมาะสมกบคำถามทตองการคำตอบ อนดบทสองคองาน R2R ไมใชการวจยทแทจรงและไมตองเขยนรายงานกได ซงไมถกตองเพราะ “R2R เปนการวจยทแทจรงและรายงานผลการวจยเปนสงสำคญอยางยง” งาน R2R นนเปนการวจยทมคำถามมาจากการทำงานประจำ มเปาหมายเพอพฒนาใหงานประจำนนดขนและตองมการวางแผนและการดำเนนการวจยทถกตองตามหลกวชาการ เพอใหไดคำตอบทเชอถอไดมากทสด เพอนำมาใชพฒนางาน พฒนาการดแล ผปวยของเราเอง และการเขยนรายงานเปนสงจำเปนอยางยงทจะสอสารความรทไดนไปยงทตางๆ ไมวาการเปลยนแปลงหรอการพฒนานนจะได

45สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

ผลดหรอไม ถาไดผลดกทำใหทอนๆ ไดเรยนรและประยกตใชได หากไมไดผลทอนๆ กจะไดไมตองสนเปลองเวลา และทรพยากรในการทำวจยซำอก หากงาน R2R ขาดการเขยนรายงานผลการวจยกคงไมแตกตางจากการทำงานแบบ CQI มากนก และการเขยนยงเปนการสรางผลงานสรางคณคาใหกบทมวจยอกดวย ทงน มตวอยางจรงทเกดขนแลวของการรายงานผลการวจย R2R ทศรราช ไดรบการตพมพเผยแพรในวารสารทงภายในประเทศและในระดบสากล ซงแสดงใหเหนวาผลงานวจยแบบ R2R นนเปนทนาสนใจและเปนทยอมรบในระดบนานาชาตเชนเดยวกนกบแนวคดกระบวนการเรยนรผานกระบวนการทำวจย 4 ปของโครงการ R2R ทศรราช ไดรบการตอบรบเปนอยางดจากบคลากรเกอบทกระดบ มกลมผวจยและหวหนาโครงการวจยทเปน อาจารยแพทย แพทยประจำบาน พยาบาล เภสชกร ทนตแพทย นกกายภาพบำบด นกโภชนาการ และลาสดเจาหนาทรกษาความปลอดภยทสนใจทำ R2R ทงน มโครงการวจยทไดรบการอนมตทนสนบสนนแลวมากกวา 70 โครงการ ซงโครงการเหลานไดผานการประเมนอยางเขมขนตามระเบยบวธวจยทดและตองไดรบการรบรองจากคณะกรรมการจรยธรรมการทำวจยในคนอกดวย และมผสนใจรวมกลมเปนทมงานพฒนาโครงการวจย R2R รวมเกอบ 150 โครงการ งานวจยทสำเรจแลวเกอบทงหมดไมเพยงสามารถนำมาใชประโยชนไดจรง เกดการพฒนางานประจำ รวมทงไดรบการเผยแพรหลายผลงานไดรบรางวลสรางชอเสยงใหกบทมวจย หนวยงานและคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลอยางตอเนอง แตเหนอสงอนใดคอ R2R สรางความสขใหกบผปฏบตงาน เกดการรวมกลม สรางความสามคคเสรมพลง สรางสรรค และพฒนา นนคอความสขจากการเรยนรทไมหยดนงอยางแทจรง ,

46 R2R : Routine to Research

47สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

ภ า ค 2 ตงตนลงมอปฏบต

48 R2R : Routine to Research

โรงพยาบาลปลาปาก จงหวดนครพนม สงงดงามทงอกเงย จากกองทกขเรอรง

50 R2R : Routine to Research

51สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

ผานมาเกอบ 6 ปกบการปวยเปนโรคไตวายเรอรงระยะสดทาย รางกายผายผอมออนแรงทงทกอนหนานน ดำรงชย หนปทยา เคยเปนชายหนมฉกรรจมนำหนกตวถง 65 กโลกรม แตตอนนเหลอเพยง 54 กโลกรม เคราะหซำกรรมซดใหตองอาศยอยกบแมเพยงลำพง ทงฐานะกไมสจะดนก แลวยงตองมาทกขทรมานกบโรคราย หลงทดทอจนเคยคดฆาตวตาย แตวนนดำรงชยกลบมามกำลงใจทเขมแขง ใชชวตใหมความสขอยกบโรครายไดดวยความเขาใจ ดำรงชย อดตทหารเกณฑทคายพระยอดเมองขวาง จงหวดนครพนม เขามารบบรการฟอกเลอดท โรงพยาบาลปลาปาก จงหวดนครพนม เมอปลายป 2545 หลงจากทรตววาปวยเปนโรคไตวายเรอรงระยะสดทาย และผานมอหมอมาหลายโรงพยาบาล ทงโรงพยาบาลทหารและโรงพยาบาลจงหวด จนสดทายมาหยดอยทโรงพยาบาลอำเภอปลาปาก เขาเลาถงอาการเรมตนของการปวยเปนโรควา “มอาการเหนอยงาย นำหนกลด รางกายผดปกตคอเวลานอนตอนกลางคนจะเปนตะครว ทองเสยรนแรง กพยายามตรวจเชครางกายตวเอง ไปหาหมอทโรงพยาบาลทหารเขากบอกวาพกผอนไมเพยงพอ เพราะชวงนนผมทำงานหนก เขาไปตรวจทโรงพยาบาลจงหวด เขากไมไดบอกวาเปนโรคไต

52 R2R : Routine to Research

แตสภาพรางกายของผมมนทรดโทรมลงมากอาการกหนกขนเรอยๆผวดำซดตวกบวม จนสดทายแลวโรงพยาบาลนครพนมจงบอกวาเปนโรคไตวายเรอรงระยะสดทายคอรกษาไมหายแลว” นอนอยโรงพยาบาลนครพนม 1 สปดาห หมอกใหกลบบาน จากนนแมกพาไปรกษาตอทโรงพยาบาลคายพระยอดเมองขวาง กอนทจะถกสงตวไปยงโรงพยาบาลคายกฤษสวะรา จ.สกลนคร หมอตองเจาะคอเพอดดเอาของเสยออก เพราะนำทวมปอด รางกายออนแรงมากจนชพจรหยดเตน หลงจากทนอนสลบไสลไมรสกตวอย 3 วน แตสดทายเขากรอดมาได “หมอเกงมากทเอาชวตผมคนมาได ผมไมคดวาตวเองจะรอด รสกทรนทรายจะตายอยางเดยว อยทโรงพยาบาลคายกฤษสวะรา ประมาณ1สปดาหเขากสงตวมาทโรงพยาบาลปลาปากเพราะคาใชจายถกกวาทคายกฤษสวะรา ฟอกเลอดครงละ 3,000 บาท ผมเบกไมได ตองจายทกบาททกสตางคพอมาทนจายแคครงละ1,000บาท” นนคออตราคาบรการเมอ 5 ปทแลว แตสำหรบปจจบนนทาง โรงพยาบาลปลาปากคดคาบรการแคครงละ 500 บาทเทานน ถาวนไหนมการเปลยนอปกรณตวใหมกขอเกบคาอปกรณดวย รวมเปน 1,500 บาท เดอนหนงๆ ผปวยแตละรายตองมาฟอกเลอด 8 ครง รวมแลวกประมาณ 4,000 บาทตอเดอน ซงกถอวามากพอสมควรสำหรบผปวยชาวบานธรรมดาทเขาตองแบกรบรายจายนไปตลอดชวต ยกเวนผปวยกลมท เขาขายเปลยนถายไตได เพราะโรคนเปนโรคทไตเสอมหรอสญเสยหนาทอยางถาวร ขอมลของกระทรวงสาธารณสขเมอป 2540 พบวาประเทศไทยม ผปวยไตวายเรอรงจำนวน 331.6 คนตอประชากรหนงลานคน ผปวย เหลานจะตองเผชญกบความทกขกบการทไตไมสามารถขบถายของเสยออกจากรางกายได ถาไตเสอมอยางถาวรกจะเกดอาการอยางรวดเรวและรนแรง จนเมอไตเสอมถงระยะสดทายคอ ‘ไตวาย’ ของเสยกจะคงภายในเวลาสนๆ เพราะไตจะทำงานนอยกวา 5 เปอรเซนตของทตองทำ

53สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

ทามกลางรายละเอยดซบซอนในชวตมากมายทผปวยไตวายจะตองฝาฟนไปให ได เพอรกษาสมดลของรางกายและจตใจ ใหตวเองมพลง ทจะสามารถดำรงชวตอยตอไปใหยนยาวทสด ปญหาหลกๆ ทตองเผชญกคอภาระคาใชจ ายทตอง แบกรบ และบางกรณกเลอกเอาความตายแทนการจ ายค ารกษาพยาบาลอยางไมรจบสน

n สพฒน สมจตรสกล หวหนาพยาบาล โรงพยาบาลปลาปาก ผรบบทบาท เปนหวหนาทมวจย

การเยยวยารกษาโรคไตวายตองใชวธบำบดทดแทนไตดวยเทคโนโลยตางๆ ซงมอย 3 วธคอ การลางชองทองดวยนำยาชนดถาวร (Continuous Ambulatory Perineal Dialysis : CAPD) การปลกถายไต (Kidney transplantation) และการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม (Hemodialysis) แมทง 3 วธนจะสามารถทดแทนกนไดแตกตองเสยคาใชจายสง ทามกลางรายละเอยดซบซอนในชวตมากมายทผปวยไตวายจะตองฝาฟนไปใหได เพอรกษาสมดลของรางกายและจตใจใหตวเองมพลงทจะสามารถดำรงชวตอยตอไปใหยนยาวทสด ปญหาหลกๆ ทตองเผชญกคอภาระคาใชจายทตองแบกรบ และบางกรณกเลอกเอาความตายแทนการจายคารกษาพยาบาลอยางไมรจบสน ดงท สพฒน สมจตรสกล หวหนาพยาบาล โรงพยาบาลปลาปาก เลาวา

54 R2R : Routine to Research

ชาวบานมความคดวาหนวยฟอกไตกเหมอนรานสระผม คอปกต ผปวยโรคไตจะมของเสยคงเยอะ เขากมาฟอกไตเอาของเสยออก เหมอนไปรานสระผมใหมนสะอาด ทนจงทำเหมอนระบบโรงงาน เหมอนการทำงานของเครองจกร จนในทสด เรากเกดการตงคำถามวา เราไมเหนอะไรเลยวาพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยไตวายเรอรงระยะสดทายทมาฟอกไตเปนอยางไร

“มผปวยรายหนงทมาฟอกไตกบเรา แกเปนชาวนา วนหนงผมเหนลกหลานยนลอมหนาลอมหลง และไดยนเสยงแกบอกวาไมฟอกแลว พอแลวผมกเขาไปหา แกกหนมาถามผมวาฟอกไตแลวมนหายไหม ผมกบอกวาไมหาย ตองฟอกอยอยางน แกกบอกวาถาอยางนนกหยดฟอก ผมกเลยลองสบเรองดวาเปนเพราะอะไร กไดรวาแกขายววหมดไปหลายตวแลวเพอเอาเงนมาฟอกไต แลววนนนทเหนลกหลานมารมหอมลอมกเพราะจะใหแกเซนใบทนาใหจะขายทนามารกษาแตแกไมยอมใหขายแลวสดทายแกกตายจรงๆ” โรงพยาบาลปลาปาก อำเภอปลาปาก จงหวดนครพนม เปน โรงพยาบาลขนาด 30 เตยง เปดทำการมาตงแตป 2527 มหนวยไตเทยมเพอใหบรการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมเมอป 2545 จากเดมทมเครองบรการ 2 เครอง ตอมาเพมจำนวนเปน 8 เครอง แมสามารถใหบรการผปวยไดตามแผนการรกษาของแพทยทผปวยตองไดรบการฟอกเลอดสปดาหละ 2 ครง โดยเปดบรการทกวน (ยกเวนวนอาทตย) วนละ 3 รอบ ตงแตเวลา 06.00-20.00 น. แตผปวยบางรายกยงมภาวะแทรกซอนขณะไดรบการฟอกเลอด เชน ความดนโลหตตำ ความดน

55สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

โลหตสง ปวดศรษะ คลนไสอาเจยน เปนตะครว และอนๆ ซงอาจสงผลใหเกดภาวะแทรกซอนระยะทเปนอนตรายถงชวตได และการบรการกมงเนนไปทการฟอกเลอดและตองทำเวลาใหทนกบชวงเวลาของแตละรอบ การใหขอมลหรอคำแนะนำแกผปวยและญาตในเรองการดแลผปวยจงยงจำกดอยเพยงแคเรองทเกยวของกบอาการทตรวจพบในขณะนนหรอตามทผปวยบอก ทำใหผปวยสวนหนงมผลการควบคมโรคทไมเหมาะสม จากปญหาทพบภายใตเงอนไขการใหบรการในลกษณะดงกลาว ไดมผปวยบางรายหายหนาไปบาง เสยชวตทบานบาง จงนำมาสคำถามทวา “พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยไตวายเรอรงระยะสดทายทมาฟอกไตเปนอยางไร” และกลายมาเปนเปนโจทยของการวจยเรอง ‘การพฒนาแนวทางการใหความรแกผปวยไตวายเรอรงระยะสดทายทไดรบ การฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม ทมารบบรการในหนวยไตเทยม

n ผปวยโรคไตวายทเขามารบการฟอกเลอด

56 R2R : Routine to Research

โรงพยาบาลปลาปาก’ ทสพฒนรบบทบาทเปนหวหนาทมวจย ดวยความตงใจวาจะนำความรทอยไปชวยชะลอโรคใหกบผปวย “ชาวบานมความคดวาหนวยฟอกไตกเหมอนรานสระผมคอปกตผปวยโรคไตจะมของเสยคงเยอะ เขากมาฟอกไตเอาของเสยออก เหมอนไปรานสระผมใหมนสะอาด ทนจงทำเหมอนระบบโรงงาน เหมอนการทำงานของเครองจกร จนในทสด เรากเกดการตงคำถามวา เราไมเหนอะไรเลยวาพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยไตวายเรอรงระยะสดทายทมาฟอกไตเปนอยางไร” สพฒนเลาถงความคดเบองหลง แรงบนดาลใจททำใหสพฒนอยากจะทำวจยกคอปญหาจากการทำงานทไดเหนปรากฏการณผปวยโรคไตเสยชวต ทำใหอยากรวาตวผปวยเองนนคดอยางไร แตเมอไดลงไปศกษาอยางจรงจงแลวกพบวา ใชวาจะสามารถลวงรความรสกนกคดของผปวยไดโดยงาย

n ดำรงชย หนปทยา

ในตอนแรกทมงานวจยใชวธทำกระบวนการกลม คอนดผปวยมานงคยกนเปนกลมโดยไมไดจำกดขอบเขตใหเขาพด อาจพดคยถงปญหาของ ผปวย อาหารการกน ชวตความเปนอย เพอใหเจาหนาทไดรบฟงปญหาและรบรถงวถชวตความเปนอยของ ผปวย แตพบวาวธดงกลาวไมชวยใหบรรลตามวตถประสงค กรรณการ รชอนทร พยาบาลไตเทยม หนงในทมวจยทมสวนรวม ในการทำกระบวนการ กลมกลาวถงสาเหตวา

57สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

“วธทวานน เรองราวของผปวยออกมาไมมากบางครงเรายตการคยลงไมได ผปวยเขาจะคยไปเรอย เรองราวมนเยอะและคงเพราะมนเปนโรคระยะสดทายของเขาดวยความคดของผปวยนนไมเหมอนกนผปวยทหมดหวงเขากจะบอกวากนไปเลย อยากกนอะไรกกน เชน เราแนะนำวาไมใหสบบหรเพราะมนจะทำใหหลอดเลอดแขงกลามเนอหวใจกจะแขงดวยแตเขากบอกวามนเปนความสขของเขา ตอนนกยงสบแตไมเหนเปนอะไรเลย ถาเราใหกลมผปวยทเขาปฏบตตวดแลวมานงคยดวยกอาจจะมบางคนทำตาม” ดานสพฒนเองนน บอกวา “ผปวยไตวายเขาจะเปนคนทมเรองราวเยอะ ทำกระบวนการกลมไมไดเพราะทกคนจะแยงกนคยเรองราวของตวเองทเตมไปดวยความทกขและความยากลำบากในการจดการชวตปกตการคย1ชวโมงนกเตมทแลวแตนคยกน2-3ชวโมงเพราะวาทกคนมเรองอยากเลา”

การทเราเดนเขาไปหาไปพดคยกบชาวบานมนแตกตางจากการทชาวบานเดนเขามาหาเราทโรงพยาบาล ถาเขามาทโรงพยาบาลเขาจะไมคอยบอกเราตรงๆ ขนาดเราลงไปนงคยกบเขายงตองคยหลายครงกวาทเขาจะเลาเรองราวชวตออกมา หรอกวาเขาจะไว ใจเรา แรกๆ พอเราถาม เขากจะตอบสนๆ แคทเราถาม หรอบางทกบายเบยง ตอบไมตรงบาง พอเราคยไปนานๆ กไดรวาบางอยางเขาไมบอกเรา

58 R2R : Routine to Research

เมอกระบวนการกลมไมไดผลกเลยปรบวธการเกบขอมลใหม โดยใชวธสมภาษณเชงลก ทมงานจะเขาไปศกษาชวตผปวยแตละคน ซงกจะมเรองราวแตกตางกน “คนทมชวตทดมนกม คนทชวตสนหวงกม การสมภาษณเชงลกมขอดคอ ตวเจาหนาทจะไดเขาถงผปวยอยางลก รรายละเอยดหมดทกอยาง เหนเรองราวชวตวาผปวยคนนเปนอยางไร มลกกคน ใครเปนคนดแล ซงแตเดมเจาหนาทอาจไมเคยใสใจ การเกบขอมลการวจยเชงคณภาพมนทำใหรลกในชวตวาชวตเขาเปนอยางไร มความยงยากอะไร ผปวยรายหนงโทรศพทมาขอลาตายกบผมเพราะชวตเขายงยากตองอาศยรถคนอนมาโรงพยาบาลภรรยาและลกๆ กไมไดดแล ตองมาเองลำพง อกรายหนงมลกเปนขาราชการหมดทกคน มสทธเบกคารกษาพยาบาลได เงนคาใชจายกม แตขาดการดแลดานจตใจซงทง2รายนกเสยชวตไปในทสด” คณสพฒนกลาว

n กรรณการ รชอนทร พยาบาลไตเทยม หนงในทมวจยทมสวนรวมในการทำ กระบวนการกลมและการสมภาษณผปวยเชงลก

59สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

กรรณการ เลาเพมเตมถงเทคนคการสมภาษณเชงลกวา “วธการถอดเรองราวชวตของผปวยทละรายกมการไปเยยมถงบานบางตองใชการฟงใหมาก ตอนแรกเรากถามคำถามปลายเปดกอน ใหเขาพดใหเราฟง เรากนงฟง พยกหนาตาม ไมพดเสรม ถามคำถามกเกบไวในใจกอนแลววนหลงคอยกลบไปคยใหม เพราะวาจะตองคอยๆ พดคอยๆ คย ไปวนแรกอาจจะไมไดอะไรมาก ตองไปหลายๆครง คยสก 3-4 ครงกไดขอมลพอสมควร การทเราเดนเขาไปหาไปพดคยกบชาวบานมนแตกตางจากการทชาวบานเดนเขามาหาเราทโรงพยาบาล ถาเขามาทโรงพยาบาลเขาจะไมคอยบอกเราตรงๆ ขนาดเราลงไปนงคยกบเขายงตองคยหลายครงกวาทเขาจะเลาเรองราวชวตออกมา หรอกวาเขาจะไวใจเรา แรกๆพอเราถาม เขากจะตอบสนๆ แคทเราถามหรอบางทกบายเบยง ตอบไมตรงบางพอเราคยไปนานๆกไดรวาบางอยางเขาไมบอกเราอยางเชน เรองอาหารการกนบางคนทความดนสงมากๆกนยาทคณหมอใหกไมลดพอเราถามวากนเคมไหมเขากบอกวาไมไดกนเคม แตวาชอบกนแกงหนอไม แลวถามวาแกงหนอไมใสอะไร กใส

n พรรณทวา สมจตรสกล พยาบาล ไตเทยม หนงในทมวจยอกคนหนง ทมสวนรวมในการทำกระบวนการ กลมและการสมภาษณผปวยเชงลก

ปลารา ตองพดคยกนหลายๆครง เขาถงจะใหขอมลในสวนน” สวน พรรณทวา สมจตรสกล หนงในทมวจยทมสวนรวมในการสมภาษณผปวย เลาวา “ผปวยไตวายทเขามความทกขเขากเกดความเหนใจซงกนและกนและจะมปญหาเรองเศรษฐกจมากกวา เวลาคยแทนทจะไดประเดนเรองการปฏบตตว การดแลตวแอง กลบไมได ไปไดเรองทางเศรษฐกจ ไมมรถ ไมมเงนมาหาหมอ เรากจดกลมผปวยท เขาอย

60 R2R : Routine to Research

เสนทางเดยวกนใหเขาตกลงกนวามารถคนเดยวกนไดหรอเปลา แลวเขากมากนเปนกลม ไดพดคยกนดวย เวลาทผปวยเขาคยกน เขาจะไดกำลงใจกลบมา” จากเรองราวททมงานชวยกนเลานจะเหนวาการวจยทำใหทม เจาหนาทไดเรยนรวาระบบการใหคำแนะนำแบบเดมเปนปญหาตอการเรยนรเพอปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวย และการเกบขอมลเพอแกไขปญหาโดยใชกระบวนการกลมกไมเปนผล จงไดปรบเปลยนมาเปนการสมภาษณเชงลกผปวยทละราย จำนวน 12 คน ญาตผปวย 12 คน และพยาบาลทไมไดเกยวของกบโครงการวจย 2 คน ในระหวางการสมภาษณกไดมการตรวจสอบขอมลโดยการประชมกลมเจาหนาทผใหบรการเปนระยะๆ ทำใหมการเรยนรระหวางผใหบรการ คอ แพทย พยาบาล พนกงาน และผทเกยวของ และไดรวมกนปรบเปลยนและประเมนผลตลอดการวจย เกดกระบวนการเรยนรซงกนและกนระหวาง ผวจย เจาหนาทผใหบรการ ผปวยและญาต มความไววางใจซงกนและกน รวมกนพฒนาระบบบรการทเหมาะสมกบความตองการของผปวยและศกยภาพของหนวยบรการ อยางเชนการปรบรอบการใหบรการ ปรบเปลยนวธการใหความร ใหขอมลเรองการดแลตนเองของปวยในลกษณะทมความเทาเทยมกนระหวางผปวยกบผใหบรการ หวหนาทมวจย คอ สพฒน ไดกลาวถงความเปลยนแปลงทเกดขนจากการทำวจยครงนวา “ตงแตเรมทำมากทำๆหยดๆ รายงานเขยนไมออก แตการทำงานมนกหมนไปเรอยๆเพราะผลทออกมาแตละครงเราจะเอามาปรบอยางเชนผลทพบวาผปวยไมมเงน เรากนำผลนไปนำเสนอตอผบรหาร เราสามารถปรบใหบรการของเราสอดคลองกบชวตและวถชาวบานได เรองการปรบรอบใหบรการนผมวาด เหนโรงพยาบาลขางเคยงเขายงทำงานกนแปดโมงเชาอยเลย ขณะทเราแตเดมกทำตงแตหกโมงเชา แลวปรบ

61สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

มาเปนตสอง ทกวนนปรบมาเปนตส ตอนนม 3 รอบ กอนทจะปรบเราจะมการคยกบผปวยตลอดและตองคยกบคนทงหมดรวมทงผอำนวยการดวย” การปรบเปลยนรปแบบการบรการสวนหนงมาจากขอมลทไดจาก ผปวย ในเรองการเดนทางของผปวยแตเดมบางคนใชเสนทางเดยวกนแตมารถคนละคน อยหมบานเดยวกนแตไดรบการใหบรการคนละรอบ กมการปรบเปลยนมาใหบรการรอบเดยวกน คอจดใหเขาเปนควเดยวกน ซงกสามารถชวยผปวยใหประหยดคารถได ถอเปนการลดภาระใหเขาอกทางหนง “ถาเขามารอบแรกกจะเสรจประมาณ 7-8 โมง เขากกลบไปทำงานไดผปวยกบอกวาถาไดมารอบนเขาจะมความสขเพราะสามารถกลบไปทำงานหาเลยงครอบครวได หรอเขาไมตองลางานเพอมารกษากบเรา การบรการในหองนกเปนทพอใจของเขาบางรายเขากเหนใจเราเพราะเรากทำงานดกเวลาอยกบครอบครวกมนอยอยแลวยงตองตนแตเชาเพอมาลงเขมใหผปวย”กรรณการกลาว นอกจากนนแลวการวจยยงทำใหมการจดกลมผปวยโรคไตวาย เพอจดระบบการใหความรและการดแลทเหมาะสม ซงแตกตางกนไปในแตละ

ตงแตเรมทำมากทำๆ หยดๆ รายงานเขยนไมออก แตการทำงานมนกหมนไปเรอยๆ เพราะผลทออกมาแตละครงเราจะเอามาปรบ อยางเชน ผลทพบวาผปวยไมมเงน เรากนำผลน ไปนำเสนอตอ ผบรหาร เราสามารถปรบใหบรการของเราสอดคลองกบชวตและวถชาวบานได

62 R2R : Routine to Research

การวจยยงทำใหมการจดกลมผปวยโรคไตวาย เพอจดระบบการใหความรและการดแลทเหมาะสม ซงแตกตางกนไปในแตละกลม โดยแบงไดเปน 3 กลม คอ กลมมความหวง กลมเขาใจ และกลมสนหวง

กลม โดยแบงไดเปน 3 กลม คอ กลมมความหวง กลมเขาใจ และกลมสนหวง “กลมทเขาใจนดตรงทเวลาเขาคยกบผปวยดวยกน เขาจะถายทอดประสบการณททำใหมกำลงใจขน เพราะกลมนเขาเปลยนถายไตไมไดตองอยไปวนๆ แตมความนาสนใจตรงทวาเขาสามารถอยกบมนได ตอนแรกเราแบงแคกลมเขาใจกบกลมสนหวง แตพอจรงๆ แลวพบวามนจะมความตางกนอยเพราะกลมทเขามหวงเขาสามารถเปลยนถายไตได เขาจะปรบตว มความหวงวาตวเองจะหาย มนตางกบกลมทเขาใจและกลมสนหวง การแบงกลมผปวยลกษณะนเปนเรองทละเอยดออนมาก เราตองคอยๆ ใหเขาพดคย ถาเราเปดเขากจะเปดกบเรา” สพฒน เลา ในระหวางททำการวจยผปวยบางรายอาจอยในกลมสนหวง แตก ไมแนวาเมอเวลาผานไปเขาอาจปรบตวปรบใจขนมาอยในกลมทเขาใจกได หากอยในปจจยแวดลอมทด หรอสามารถปลกพลงชวตของตวเองขนมาได ดงเชนกรณของดำรงชย “ครอบครวผมมฐานะยากจน ตอนแรกญาตๆ กชวยเหลอ แตพอรวาโรคนมนเรอรงรกษาไมหายเขากหายไปหมดผมตองตอสอยกบแมตามลำพงผมเคยคดฆาตวตายหนปญหากำลงจะใชเชอกผกคอตวเองแตแมมาเหนกอนแมกบอกวามนจะเปนบาป กวาจะเกดเปนคนมาได ใหมนตายของมนไปเองพอเหนนำตาของแมผมกเลยหยดผมบอกวาผมจะส”

63สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

หลงจากนนดำรงชยกหอบสงขารตวเองไปหาหนวยงานตางๆ ท คดวาจะใหความชวยเหลอแกเขาได นบตงแตผใหญบาน อบต. ทวาการอำเภอ สำนกงาน สส. นายกเหลากาชาด “ผมไมใชคนเกงแตผมเปนคนทใชความคดไมหยดนงกคดหาลทางเองพอเขาบอกวาตองประชมกอน หรอตองรอโนนรอน ผมกไมหยดอยแคนนแลวเขากชวยแบบฉกเฉนเอาของไปใหทบานใหเงนฉกเฉนมา5,000บาท เขาไปหาประชาสงเคราะหจงหวด เขากชวยเปนเงนฉกเฉนมาอก 2,000บาท แตเงนคาฟอกไตมนตองจายตลอด เดอนหนงก 8,000 บาท เพราะตอนนนมนครงละ 1,000 แมผมกหาเงนคนเดยว เปนหนทางโรงพยาบาลหมนกวาบาท จนเขาบอกวาไมมคารกษาทจะจายสำรองใหแลว ผมกปลอยตวเองไปอกพกหนงนานๆจะมาฟอกท” ดำรงชยเคยแมกระทงขออาศยรถสบลอเขากรงเทพฯ เพอขอรบความชวยเหลอจากศรราชมลนธ โรงพยาบาลสงฆ และสำนกพระราชวง แตเขากไดรบแคคารถกลบบาน จนในทสดกไปขอออกขาวกบหนงสอพมพไทยรฐ และเมอจนตรอกจรงๆ กชวนแมไปออกรายการขาวชอง 5 หลงจากสมาเกอบป ในทสดประชาสมพนธจงหวดจงไดตดตอไปยงสำนกงานสาธารณสขจงหวด แลวมคำสงมาวาใหเขาไปฟอกไตไดฟรตลอด แมของดำรงชยเสยชวตไปเมอป 2548 ทกวนนดำรงชยดแลตวเองดวยการถอศลหา สวดมนตภาวนา นงสมาธ พยายามใชบนปลายชวตใหมความสขทสด ไมไดคดวาตวเองจะอยตอไปไดอกกป แตจะอยกบปจจบนนใหได เอาความใกลจะตายมาเปนครสอนตวเอง ไมทอกบชวตและกลาเผชญกบมน “กายผมปวยแตผมไมอยากใหใจปวย ผมตองรกษาใจตวเอง เพราะตอนนผมไมมใครแลว” เขากลาว ณ ปจจบนนระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา ไดใหการคมครอง ผปวยโรคไตเฉพาะการฟอกเลอดทางหนาทองแลว และกำลงกระจายไปยง

64 R2R : Routine to Research

โรงพยาบาลจงหวด เพอใหอยางนอยม 1 โรงพยาบาลในจงหวดทใหบรการฟอกเลอดทางหนาทอง เพอทผปวยจะไดใชบรการฟร “ตอนนโรงพยาบาลนครพนมกรบเขาโครงการแลว ศนยใหญทสดทอยใกลเราตอนนคอโรงพยาบาลศรนครนทร จงหวดขอนแกน ซงใครทเขาขายตองฟอกเลอดเรากจะแนะนำใหไปฟอกเลอดทางหนาทองกอน เพอจะไดใชสทธ30บาทแตผปวยเขาบอกวาเขาชอบแบบฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมมากกวา เพราะวาการฟอกเลอดทางหนาทองเขาตองดแลตวเองทกอยาง แตแบบนเราดแลใหทกอยางผปวยแคมานอนเฉยๆ”กรรณการ กลาว ผปวยบางคนกยงคงไดแตรอคอยความหวงและตงคำถามวาทำไมรฐบาลไมใหความคมครองผปวยโรคไต เพราะเขากไมไดนารงเกยจอะไร ยงเดนเหนได ยงมคณคาในสงคม พวกเขายงรอและยงหวงวาบตร 30 บาทจะสามารถคมครองพวกเขาได เพราะมนไมไหวจรงๆ เหมอนทดำรงชยวา “ตองขายหมดทกสงทกอยาง ชาวนามววมควายกตองขายพอเงนหมดเขากตาย” ในสวนของการใหบรการของหนวยไตเทยมในโรงพยาบาลปลาปาก ดำรงชยบอกวาเจาหนาทมความเปนกนเองมาก เหมอนพเหมอนนอง เขาใจวาผปวยเปนอยางไร และจะไมเอาสงทเขาเจบปวดนนมาพดตอกยำ “ผมไดกำลงใจจากพพยาบาลทนละ ตอนนนผมแทบจะไมกลามองหนาใครแตพเขาบอกวาใหอดทนสใหเขมแขงผมกเลยสเจาหนาททนมสวนมากๆทงคณหมอและพยาบาลผมไดรบการชวยเหลอตลอด” การทำวจยของทมเจาหนาทโรงพยาบาลปลาปากนบวามสวนเปนอยางมากในการเออใหเกดการพฒนางานประจำใหมประสทธภาพมากขน ไดเขาใจวถของผปวยมากขน เขาใจรากฐานของปญหาวาเขาเจบปวยดวยโรคนเพราะอะไร สงทเขาตองเผชญอยคออะไรบาง แลวนำมาพจารณาวาเจาหนาททรบผดชอบนนจะตองเขาไปใหความชวยเหลอตรงจดไหน รวมถงเรองการปรบปรงระบบการใหบรการดวย ซงสพฒนไดกลาวถง เรองนไววา

65สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

“ขอดของการวจยนคอเราเอาขอมลมาพดคยกนไมใชคยจากความรสกเราใชขอมลทเราเกบมาอยางเปนระบบ จากการประชมกลม จากการสมภาษณ เวลาเราไปคยกบทมอนๆ ในโรงพยาบาลเราไมไดเอาคำบนไปพดสมยแรกๆ ททำเรองเบาหวานกจะมแตคำบนวาเจาหนาทพดไมเพราะ มนกทำอะไรไมได แตพอเราเอาขอมลจากกระบวนการนไปคย ซงเราใชคำวาวจยขอมลจากการวจยบอกวา... กจะทำใหเขาหยดฟง แลวผบรหารเขากเหนประโยชนจากการใชขอมล ซงมนเปนขอเทจจรงทถกเกบมาอยางเปนระบบการใชคำวาวจยมนทำใหมความนาเชอถอในตวของมนอยแลวเรากใชขอมลนนำไปสการปรบเปลยนการทำงานใหมนดขน ถาเปนวธการอนผมคดวามนจะมขอดอยในเรองความนาเชอถอของขอมล” งานวจยเกยวกบการพฒนาแนวทางการใหความรแกผปวยไตวายเรอรงระยะสดทายชนนตพมพออกมาเมอป 2549 แตจรงๆ แลว คณสพฒนและทมงานเคยทำวจยเรอง ‘การพฒนาระบบการใหบรการในคลนกเบาหวาน โรงพยาบาลปลาปาก จงหวดนครพนม’ ซงเรมมาตงแตป 2539 โดยคณสพฒนไดรบแรงบนดาลใจเกยวกบการทำวจยเชงคณภาพ

ขอดของการวจยนคอเราเอาขอมลมาพดคยกน ไมใชคยจากความรสก เราใชขอมลทเราเกบมาอยางเปนระบบ จากการประชมกลม จากการสมภาษณ เวลาเราไปคยกบทมอนๆ ในโรงพยาบาลเราไม ไดเอา คำบนไปพด สมยแรกๆ ททำเรองเบาหวานกจะมแตคำบนวาเจาหนาทพดไมเพราะ มนกทำอะไรไม ได แตพอเราเอาขอมลจากกระบวนการน ไปคย ซงเราใชคำวาวจย ขอมลจากการวจยบอกวา... “กจะทำใหเขาหยดฟง”

66 R2R : Routine to Research

มาจาก อาจารยนตย ทศนยม คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ในชวงทไปเรยนตอปรญญาโทตงแตป 2535 ซงกอนหนานน สพฒนเลาวาเคยทำงานในลกษณะททำตามนโยบาย ใหรณรงคอะไร กทำโดยไมไดมองจากฐานคดของชาวบาน แตการไดไปเรยนตอดาน การพยาบาลชมชน ทขอนแกนไดเรยนรจากทงอาจารยนตย และ หมอมราชวงศอคน รพพฒน ซงทานสอนใหคดเปน คดใหเทากน นบเปนจดเปลยนทางความคด ดงทเขายกตวอยางวา “ครงหนงผมเคยไปเยยมบานผปวยเบาหวานซงเปนแผลทเทา ผมกไปถามเขาวาทำไมไมดแลตวเอง ชาวบานกบอกวาแกไมดแลตวเองหรอก แกอยคนเดยวเปนผหญงและชอบเลนไพผมโมโหมากเราไปเยยมเขาอยางดสอนทกอยางดหมด ผมกไปบอกอาจารย อาจารยบอกวาคณกลบไปคยกบเขาดๆไปคยเรองราวชวตของเขา เมอผมกลบไปคย กรวาแกมลกชายคนหนงแตลกชายไมไดอยดวยแคสงเงนมาใหชวตแกตองพงคนขางบานการจะมเพอนกคอตองไปเลนไพ ชวตกอยกบวงไพ ทำใหไดพกผอนนอยบางวนกนอนบาง

ลองคยกบญาตวา ลองใหเขาทำอะไรบางจะดไหม ตอนแรกญาตก ไมยอม แตสดทายกยอมปลดโซแลวใหแกออกมาลองกวาดบาน จากทเคยกวาดบนยงขาวทตวเองอยกมากวาดบนบาน ตอมากกวาดลานบาน ตอนเชาๆ คนในบานกใหจงควายไปเลยงทนา ตอนเยนๆ กจงกลบมาบาน ตอนทผมไปเยยมนนแกอายประมาณ 50 ป ตอนนเสยชวตแลว ผมนำเรองน ไปเลาใหอาจารยนตยฟง อาจารยบอกวานแหละคอพลงอำนาจทมอย ในตวคนทกคน ทกคนมพลงมศกยภาพทจะดแล ตวเองได ไมใชวาผปวยจะตองขนอยกบเรา

67สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

ไมนอนบางพอไดคยกบผปวยมากๆความทเคยยดตวเองเปนหลกมนกคอยๆลดลงๆและเรมเขาใจ” หลงจากนนมาคณสพฒนกหนไปศกษาแนวคดเรองการมสวนรวม และไดนำมาใชในการทำวจยทโรงพยาบาลปลาปาก สพฒนเลาวาพอกลบมาทำงานกอยากทำงานในเชงคณภาพ จงมแนวคดเรองการเยยมบาน ผปวยเบาหวาน ทำโครงการเปนเชงการวจยเลกๆ เชงปรมาณคลายกบเปนการทดสอบ แบงสายกนเยยมบานผปวยเพอทดลองแนวคดเรองน แลวเขากไดเหนพลงแหงชวตของผปวยรายหนงททำใหประทบใจมาถงทกวนน “แกเปนผปวยจตเวช ตองอยบนยงขาว เพราะญาตๆ คดวาแกเปนบาคอทงเปนเบาหวานและมปญหาทางจตดวย ไมคอยกนยา อาการกกำเรบทงสองอยาง บางครงกจะถกลามโซ พอเราเขาไปคยกบญาตแกกจะโวยวายแขนขากปกตเดนไปเดนมาไดจงลองคยกบญาตวาลองใหเขาทำอะไรบางจะดไหม ตอนแรกญาตกไมยอม แตสดทายกยอมปลดโซแลวใหแกออกมาลองกวาดบาน จากทเคยกวาดบนยงขาวทตวเองอยกมากวาดบนบาน ตอมากกวาดลานบาน ตอนเชาๆ คนในบานกใหจงควายไปเลยงทนา ตอนเยนๆ กจงกลบมาบาน ตอนทผมไปเยยมนนแกอายประมาณ 50 ป ตอนนเสยชวตแลว ผมนำเรองนไปเลาใหอาจารยนตยฟง อาจารยบอกวานแหละคอพลงอำนาจทมอยในตวคนทกคนทกคนมพลงมศกยภาพทจะดแลตวเองได ไมใชวาผปวยจะตองขนอยกบเรา” และในทสดกเกดกระบวนการทำงาน จากเดมทเคยมองตวเองเปนหลกกเปลยนมาเปนมองผปวยเปนหลก เกดการวจยเพอพฒนาระบบการใหบรการในคลนกเบาหวาน จากการมองเหนปญหาวาผปวยดแลตวเอง ไมด ควบคมอาหารและระดบนำตาลไมได จงใชกระบวนการกลมเพอ นงคยกบผปวย โดยใชเวลาประมาณ 45-60 นาท และขอจำกดของกลม ไมเกน 15 คน

68 R2R : Routine to Research

“ผปวยเขาอาจจะบอกวากนมะพราวออนเพอรกษาเบาหวานเรากฟงได เขาเอาสมนไพรมารกษาเรากฟงได เขากนเหลากอนมาตรวจเรากฟงไดนคอคำวารบฟงแลวมนทำใหเกดความเทาเทยมกนเขากอยากจะเลาใหเราฟง แตเราจะมวธการเขาหาเขา วาสงไหนถกสงไหนผด โดยในกระบวนการกลมมนจะจดการเองอยแลว เชน บางคนในกลมมความเชอวาใชสบปะรดควานไสออกเอาเบยรใสลงไปแลวดมทำใหลดนำตาลได ซงเขารดวยตวเอง เขากเลาใหเพอนฟง เพอนในกลมกบอกวาตวเองเคยทำแตมนไมดขนภายในกลมสอนกนเองมนดกวาเราไปสอนเขา ถาเราไปบอกวาไมดนะ จำกดความคดเขาถามวาเขาฟงไหม เขาฟงแตเขากจะกลบไปทำเหมอนเดมเพราะเขายงคางคาใจ เราตองเปดโอกาสใหกลมทเขามประสบการณเปนคนพดขนมา” สงทไดเรยนรจากการทำงานคลกคลกบผปวยทำใหสพฒนมความเชอวาการแสวงหาคำตอบเพอนำไปสบรการทดและแกปญหาความทกขใหแกผปวยไดจรงนน ไมไดอยไกลตว “ผปวยทกคนมความรมากกวาเราเขามประสบการณในการเปนโรคมา20-30 ป แตเราเรยนเบาหวานมาอยางเกงกไมถงเดอน ความรทไดมาเขยนตำราเปนความรทไดมาจากผปวย ไมใชความรจากเรา อาการตางๆ ทสรปมานนกมาจากความรของผปวย ไมใชหมอเปนเอง กระบวนการแลกเปลยนเรยนรกบผปวยยงไดชวยพฒนาคนทำงานดวย อยางเชน นองในทมงานบางคนตอนแรกๆ เขากจะเกรง และรสกวาทำไมเราไมสอนผปวยไปเลยวาอนนมนผดแตหลงๆมาเขากเรมเขาใจ” นอกจากนน เขายงเพมเตมดวยวา มผปวยบางรายขอเขามารวมคยดวย บางคนกตดการพดคย บางคนมาโรงพยาบาลแคครงเดยวแลวพลดเขามาในกลมคยเขากขอรกษาทน ไมอยากไปรกษาทอน เพราะอยากเขากลมคย ตอนแรกจะคยเฉพาะปญหาของผปวย แตพอคยไปสกระยะหนงความเทาเทยมกนกจะเกดขน เพราะเรมมเสยงสะทอนจากผปวยในกลมเรองการ

69สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

ทำงานของเจาหนาทโรงพยาบาลวา ทำไมคณหมอหองบตรพดไมเพราะ ทำไมคณหมอทมาตรวจมาสาย ซงตอนนนทมทำงานกเรมเรยนรทจะรบฟงเสยงผปวยแลว ในฐานะคนรบรขอมล ทางทมวจยนำเรองนไปคยกบหองบตร หองเจาะเลอด หองยา วาจะปรบปรงบรการอยางไรใหดขนกวาเดม จนในทสดกมการปรบเวลาการใหบรการ และแยกคลนกเบาหวานออกจากกลมผปวยทวไป ซงกเปนผลดกบทงผปวยและผใหบรการ แผนกผปวยทวไปจะวางมากขน และกลมผปวยเบาหวานกมกจกรรมใหทำรวมกนซงสวนใหญจะเปนการพดคยกน นบวากระบวนการกลมเปนวธทเหมาะสมสำหรบใชในการแลกเปลยนเรยนรกนทงระหวางผปวยดวยกนเองและระหวางผปวยกบ เจาหนาทผใหบรการ จนชาวบานถามวา ทำไมไมไปทำกระบวนการกลมแบบนกบคนอนๆ ในหมบานของเขาบาง นอกเหนอจากกลมคนทเปน เบาหวาน

ผปวยทกคนมความรมากกวาเรา เขามประสบการณในการเปนโรคมา 20-30 ป แตเราเรยนเบาหวานมาอยางเกงกไมถงเดอน ความรท ไดมาเขยนตำราเปนความรท ไดมาจากผปวย ไมใชความรจากเรา อาการตางๆ ทสรปมานนกมาจากความรของผปวย ไมใชหมอเปนเอง กระบวนการแลกเปลยนเรยนรกบผปวยยงไดชวยพฒนาคนทำงานดวย อยางเชน นองในทมงานบางคนตอนแรกๆ เขากจะเกรง และรสกวาทำไมเราไมสอนผปวยไปเลยวาอนนมนผด แตหลงๆ มาเขากเรมเขาใจ

70 R2R : Routine to Research

นนเปนทมาใหเกดการทำ โครงการเกยวกบกจกรรมสงเสรม สขภาพในชมชน ทตำบลหนองฮ ขนมาอกหนงโครงการ ในป 2545 โดยใหชาวบานคดกนเองวากจกรรมสงเสรมสขภาพของเขาคออะไร และกจกรรมทชาวบานคดออกมาไดกคอ การรวมกลมสานตะกรา เพราะกจกรรมสงเสรมสขภาพในความหมายของชาวบานคอการรวมกลม ไดพดคยแลกเปลยนเหนทกขสขกนและกน ซงนอกจากจะไดทงในเรองของจตใจและสงคมแลวยงมรายไดเสรมอกดวย จนถงทกวนนชาวตำบลหนองฮกยงมการรวมกลมกนอยางเหนยวแนน “กจกรรมนมนเกดขนโดยธรรมชาต เราเพยงแคไปใหแนวคดวาเขามพลงเขาสามารถรวมกลมกนได” สพฒน กลาว ประมาณป 2548 แพทยหญงวรทยา ราชบญดษฐ ซงปจจบนนดำรงตำแหนงรกษาการผอำนวยการโรงพยาบาลปลาปาก เขามาเชอมตอการทำงานดวยการทำเรองการพฒนาระบบ พฒนาคนทำงาน โดยทำโครงการเรองการพฒนาระบบการดแลผปวยเบาหวานในระดบสถานอนามย ซงกกลายเปนการทำวจยอกชนหนง จากการเปนแพทยประจำทดแลคลนกเบาหวาน และไดเหนปญหาวาผปวยคลนกเบาหวานมจำนวนมาก ทำใหเจาหนาทบรการผปวยดวยเวลาจำกด นอกจากน ผปวยยงมความยากลำบากในการเดนทางมาโรงพยาบาลตงแตเชาและเสยเวลาทงวน จงมการพดคยกนกบทมผปฏบตและผบรหารเพอคดหาระบบทจะมารองรบการแกปญหา แพทยหญงวรทยา อธบายถงทมาของโครงการนวา “คดวานาจะมสถานบรการทดแลเบาหวานตอเนองไดใกลบาน กเลยคดถงสถานอนามย จงเรมตนทำตอนนน มการเตรยมทมทจะดแลผปวยตอเตรยมระบบการสงตอและระบบการดแลผปวยใหตอเนอง รวมทงขอมลตางๆและระบบสนบสนนของโรงพยาบาลตอสถานอนามย เรมตงแตเตรยมความ

71สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

พรอมเรองการยอมรบของเจาหนาทกอน เพราะมนเปนการเพมภาระงานใหกบเจาหนาทอนามย กตองใหเขายอมรบกอนวาเราทำเพอผปวย พอเขายอมรบแลวกเปนเรองของนโยบาย แลวกเอาเจาหนาทเขามาอบรมเรองการดแลผปวย ทงความร ทฤษฎ และขอปฏบตในการดแลผปวย ใชเวลาอบรมอยประมาณ3 เดอนกอนทเราจะประเมนวาเขาพรอมทจะดแลผปวยแลวคอยสงผปวยออกไปทอนามยกประมาณตนป49” ในการสงผปวยออกไปนนมเกณฑในการคดเลอก คนไหนทมภาวะนาเปนหวงจะไมสงไป และผปวยตองสมครใจเอง เนนกลมผปวยทเดนทางมาไมสะดวก เมอสงไปแลวยงมระบบตดตาม โดยชวงแรกๆ ทมของ โรงพยาบาล ทงหมอและพยาบาลทดแลคลนกเบาหวานจะออกไปเปน พเลยง หลงจากนนกมระบบนเทศตดตาม และมการประชมทมทดแล เบาหวาน เพอพดคยแลกเปลยนประสบการณและปญหาในการทำงาน

n แพทยหญงวรทยา ราชบญดษฐ รกษาการผอำนวยการโรงพยาบาลปลาปาก ผรบผดชอบโครงการเรองการพฒนาระบบการดแลผปวยเบาหวานในระดบสถานอนามย

72 R2R : Routine to Research

การพฒนาระบบในลกษณะนมขอดคอ สะดวกตอผปวยในเรองการเดนทาง สามารถเดนมาเจาะเลอดทสถานอนามยแลวเดนกลบไปกนขาวทบานได ทำใหกลมกลนเปนธรรมชาตไปกบวถชวต ถาหากตองมาท โรงพยาบาลผปวยอาจตองตนตงแตตส และเมอมาถงแลวกตองรอ กวาจะเสรจกประมาณเทยงวน นอกจากนยงลดปญหาเรองการขาดนด ขาดยา โดยเฉพาะผสงอายทเดนทางมาลำบาก ซงบางคนเลอกขาดยาไปเลย แตพอมบรการใกลบานไดชวยลดปญหาเหลานใหแกผปวย ขณะเดยวกน ทางโรงพยาบาลเองกลดความหนาแนนของผปวยทมารกษาในแตละวน ทำใหเจาหนาทมเวลาดแลผปวยมากขน จากทตอนแรกมการนำรองทตำบลโคกสงกอน ตอนนทอำเภอปลาปากมคลนกเบาหวานระดบสถานอนามยถง 8 จากทงหมด 9 แหงแลว “จากผลการวจยทผานมา ทำใหเราสามารถนำขอมลจากการวจยมาพฒนาระบบ โดยเฉพาะสวนใหญงานวจยททำจะเปนลกษณะของการทำวจยเชงปฏบตการ (action research) คอ เปนการพฒนาระบบไปพรอมกบการวจย เหนผลเปนรปธรรมวาหลงจากเราทำเรองนแลวเราวางระบบงานไดดขน” แพทยหญงวรทยากลาว

มความภมใจท ไดรวมทำ ไดรวาการทำวจยนนมนไมจำเปนตองมรายงานเปนเอกสารออกมา แลวมาเขยนอางองอยางนนอยางน แตการวจยมนอยในการทำงานของเรามากกวา ถาใหมานงเขยนอาจจะทำไมเปน แตผลลพธทผปวยไดจากการพยายามปรบการทำงานของเราอนนนมนดกวามาก ประสทธผลทมนออกมาคอความรสกทผปวย มตอเราหรอเรามตอผปวยมนไดมากกวา และมนสงผลไปถง โรงพยาบาลดวย

73สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

กวา 20 ป ตงแตทโรงพยาบาลปลาปากเปดใหบรการ กวาจะพฒนาระบบงานบรการใหมคณภาพ สอดรบกบความตองการของผปวย สอด คลองและเขาใจในวถชวตของชาวชนบทซงเปนประชาชนผมารบบรการ เจาหนาทของทนไดผานการเรยนรจากปญหาในหนาทการงานททำอยเปนประจำทกเมอเชอวน เรองราวทกอยางททางทมงานรวมกนทำวจยมความตอเนองและเชอมโยงกน ไมไดเกดจากความอยากจะเอาเรองใดเรองหนงมาทำ แตพวกเขาทำเพราะเหนปญหาของงาน เอาสงนเปนแกนกลางในการเรยนร ทกเรองททำ ทงเรองเบาหวาน เรองพฒนาระบบบรการไปสสถานอนามย เรองกจกรรมสงเสรมสขภาพ และการทำเรองไต เรมตนจากปญหาทงหมด พรรณทวา เลาถงความรสกในการทำงานจากวนแรกทเขามาจนถงวนนวา “มความภมใจทไดรวมทำ ไดรวาการทำวจยนนมนไมจำเปนตองมรายงานเปนเอกสารออกมา แลวมาเขยนอางองอยางนนอยางน แตการวจยมนอยในการทำงานของเรามากกวา ถาใหมานงเขยนอาจจะทำไมเปน แตผลลพธทผปวยไดจากการพยายามปรบการทำงานของเราอนนนมนดกวามากประสทธผลทมนออกมาคอความร สกท ผป วยมตอ เราหรอเรามตอผปวยมนไดมากกวา และมนสงผลไปถงโรงพยาบาลดวย นองทเขามาใหมไดสมผสกบเราสมผสกบผปวยเขากจะไดความรสกนดวย เขารสกเหนใจผปวยโดยทเรากไมไดสอนแตเขาดการปฏบตงานของเราและผปวยกสามารถจะบอกเราไดวาวนนเขาไปทำอะไรผดมาตางคนตางคยกนได” สำหรบตวของสพฒน เขาเลาถงหลกในการทำวจยของตวเองวา “ผมใชหลกการของRapidAssessment andRespondคอทำแลวคน ซงมนพฒนามาจาก RAP : Rapid Assessment Process คอกระบวนการประเมนพจารณาแบบรวดเรว จากเดมการวจยเชงคณภาพจะเปนการวจยทยาก ตองใชนกวจยเปนเครองมอ นกวจยตองพฒนาทกษะใน

74 R2R : Routine to Research

การเขาถงขอมลทตรงพอสมควรมอคตนอยทสดแตกระบวนการRAPมนดตรงทใชกระบวนการทำงานเปนทม เวลาเกบขอมลเชงคณภาพเมอเราไดขอมลมาแลว ทกคนจะมขอดอยหรออคตในการเกบขอมลแตขอมลจะถกตรวจสอบเมอเรานำขอมลของแตละคนมาตอกนในแตละครง ซงจากเดมการเกบขอมลเชงคณภาพจะลงไปเกบคนเดยวเปนสวนใหญ ถาเราทำเปนทมจะเกดการตรวจสอบขอมลมการยนขอมลกนทำใหขอมลมความนาเชอถอและเกบขอมลไดเรวขน เพราะการเกบขอมลเชงคณภาพตองใชเวลานาน และการทำวจยตองมการคนขอมล ไมเชนนนสงททำออกมามนกเปนแคหนงสอเลมหนงแตไมไดทำใหคนอนรบร” สวนปญหาหรอสงทาทายในการทำวจย สพฒน ไดสรปไว 5 เรอง สงแรก คอ การเขาถงปญหา ตวคนวจยทกระโจนเขาสการวจยโดยไมเหนปญหา มแตความอยากจะเขาไมถงปญหา ทำใหทมทเขามารวมนนไมเตมทดวย และการทจะทำใหทมเขาถงปญหารวมกนกเปนเรองยากทตองใชเวลา สงทสอง คอ ทกษะ ทกคนมกจะคดวาตวเองทำเปน เรยนจบปรญญาโทมาแลวคดวาทำวจยได ทงทจรงแลวอาจไมใชเชนนน นอกจากน การทำวจยเหมอนกบการปฏบตธรรม กลาวคอ เวลานงสมาธตองมคน ทรจรงคอยนำทาง เพราะเขารวาจะตองอยกบมนอยางไร ควบคมอยางไร ตวนกวจยถามอาจารยทไมเหมาะกทำใหหลงทางได สงทสาม คอ การนำผลการวจยไปใช ผลการวจยเปนการสรปจากความคดของตวเอง เมอทำวจยเสรจแลวยงตองนำขอมลไปตรวจสอบผทเกยวของกอนวาสงทตนเองคดนนถกตองหรอไม เปนการสงคนขอมลเพอเกดการหมน นำไปสการปรบปรงไปเรอยๆ สงทส คอ การนำเสนอตอทสาธารณะ ผวจยไมจำเปนตองนำเสนองานวจยทงหมด ควรวเคราะหกอนวาตนตองการใหเกดการเปลยนแปลงในเรองใด แลวจงคดเลอกขอมลสวนทเกยวของไปนำเสนอ ดงนน ผบรหารจะ

75สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

ไมไดรบรขอมลการวจยทงหมด แตตวนกวจยตองรทงหมด สงสดทาย คอ การเขยนรายงานการวจย แตละคนตองคนหาสไตลการเขยนของตวเองใหไดวาจะมขนตอนการเรยบเรยงความคดอยางไรเพอใหนำเสนอขอมลและความคดไดสมบรณทสด “ผมรสกดกบทกเรองทผมทำวจย รสกวาทกคนมพระคณตอผม ผมยกมอไหวผปวยเบาหวานไดอยางสนทใจ เพราะเขาคอผใหความร ทกวนนกนบถอกนเสมอนผมเปนลกเปนหลาน ตายจากกนไปกหลายคน สงทเปนพลงใจใหทำงานกคอเราเหนความงอกงามของผปวย ถงแมบางคนจะตายไปแลวแตกอนตายเขากไดกาวผานความยงยากในชวตมาได” และประเดนทเขาตกผลกจากการทำวจยในงานประจำอยางตอเนองในชวงหลายปทผานมา กคอมมมองทเหนวา การวจยนนคอวถสการ ดบทกข ทงน สพฒน เคยบวชเรยนกบ หลวงปคำพน โฆสปญโญ วดพระธาตมหาชย จงหวดนครพนม มากอน อาจเปนเพราะพนฐานความรความเขาใจในหลกธรรมทเคยศกษาและปฏบตมาทำใหเขาเชอมโยงปรากฏการณ

ผมรสกดกบทกเรองทผมทำวจย รสกวาทกคนมพระคณตอผม ผมยกมอไหวผปวยเบาหวานไดอยางสนทใจ เพราะเขาคอผ ใหความร ทกวนนกนบถอกนเสมอนผมเปนลกเปนหลาน ตายจากกนไปกหลายคน สงท เปนพลงใจใหทำงานกคอเราเหนความงอกงามของผปวย ถงแมบางคนจะตายไปแลวแตกอนตายเขากไดกาวผานความยงยากในชวตมาได

76 R2R : Routine to Research

ตางๆ ทเกดขนในชวตซงรวมถงปญหาทเกดขนในการทำงานไปสเหตปจจยททำใหมนเปนเชนทเหน แลวคนหาวธการอนเหมาะสมทจะดบปญหาในระดบรากฐาน ทำใหเขามองเรองของการวจยในงานประจำในแงมมน “การวจยเปนเรองของอรยสจสเพราะจรงๆแลวมนคอรากเดยวกนคอไปหาทกขกอน แตสวนใหญคนททำวจยจะไปหามรรคเลย มองผลไวลวงหนามนทำใหเขาไมถงทกข เขาไมถงปญหา แลวมองวาการวจยเปนเรองยากถาทำวจยแบบนกเหมอนกบคณไปซอเสอผา ถาคณเหนวากางเกงตวนสวยเสอตวนสวย แลวคณกซอมาใสโดยลมไปวาคณไมไดวดองคทรงเอวของตวเองมนกทำใหไดสงทไมพอดกบตวคณ มนไมเขากบตวคณ แลวคณกมองวางานวจยมปญหาทจรงแลวกระบวนการคดของคณนนแหละมปญหาเพราะคณเขาไมถงราก ถาเขาถงรากของปญหา วธการมนจะออกมาเองตามธรรมชาตของมนเมอคนมองเหนทกขแลวกจะนำไปสสมทยนโรธมรรคคอมองเหนทางทจะนำไปสการแกปญหาหรอการดบทกข” ปดทายดวยแงคดสะกดใจ แมจะผานประสบการณการทำงานประจำใหเปนงานวจยมาหลายป แตสพฒนยอมรบวาเพงไดยนชอ R2R เมอเรว ๆ นนเอง “เพงมาไดยนเรองR2Rปนนเองอยากใหระวงไววาถามนกลายเปนกระแส กจะถกสงใหทำ พอทำงานวจยโดยทไมไดเขาถงปญหาทแทจรงมนก

การวจยเปนเรองของอรยสจส เพราะจรงๆ แลวมนคอรากเดยวกน คอไปหาทกขกอน แตสวนใหญคนททำวจยจะไปหามรรคเลย มองผลไวลวงหนา มนทำใหเขาไมถงทกข เขาไมถงปญหา แลวมองวาการวจยเปนเรองยาก...

77สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

กลายเปนวาเอาอะไรมาแปะๆแลวกลายเปนเลมออกมาเลมหนงและจะทำใหเกดเปนความทกขแกคนทำงาน “ทจรงการวจยมนเปนแคเครองมอหนงทจะนำไปใชในการทำงานใหดขน เปนเครองมอหนงททำใหเขาถงทกขเขาถงปญหา ถายงไมเหนรากของปญหาทแทจรงเหนแคปรากฏการณทมนเกดขน... “ดวยเหตนจงตองระวงไมเชนนนแลวR2Rทบอกวาเปน‘RoutinetoResearch’ มนจะกลายเปน ‘Research to Routine’ คอทำงานวจยใหเปนงานประจำ”,

78 R2R : Routine to Research

โรงพยาบาลยโสธร ทน เราวจยแบบ “ไมมใบสง”!

80 R2R : Routine to Research

81สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

ภาพผปวยชายหญงสามสรายทนอนอยบนเตยงภายใน ไอ ซ ย ศลยฯ หรอ หอผปวยหนกตกศลยกรรม โรงพยาบาลยโสธร บายวนนน ดเผนๆ อาจไมตางไปจากบรรยากาศในหอผปวยหนกของโรงพยาบาลทวไป ทวา หากสงเกตใหถถวน จะเหนวาในหองนนมปายแผนหนงตดไวเหนอเตยงผปวยทกเตยง ปายนนทำดวยกระดาษโปสเตอรพนสฟาสด ภายในเปนรปวงกลมมเสนรศมตดกนโดยรอบ แบงพนทในวงกลมนนเปน 12 ชอง ตามเวลาบนหนาปดนาฬกา โดยใชสขาวสลบกบสชมพและสมวง พรอมกบมขอความระบในแตละชองสลบกนไปเชนเดยวกน “24 น. นอนหงาย 2 น.ตะแคงซาย 4 น .นอนหงาย 6 น.ตะแคงขวา…” และทกสองชวโมงตามเวลาทระบ พยาบาลเวรกจะเขาไปพลกตว ผปวยทยงนอนอยางไมรสกตวเพอเปลยนทาใหตามขอความในปาย เหลานน ซงพวกเขาเรยกมนวา นาฬกาพลกตะแคงตวผปวย

82 R2R : Routine to Research

“เอาเรองนมาทำเพราะชวยแกปญหาทเกดขนไดงายและเกดเยอะกบคนไขไอซย ทสำคญคอเปนปญหาทเกดขนเพราะคณภาพการพยาบาลซงเปนเรองทปองกนไดถง95เปอรเซนต” ธตมา โคตรพนธ พยาบาลแผนกไอซย ศลยกรรม ของโรงพยาบาลยโสธร เลาใหฟงถงวธแกปญหาการดแลผปวยในบายวนหนง ทามกลางเพอนรวมงานของเธอทนงลอมเปนวง ทกคนอยในเครองแบบสชมพ ซอนผมไวในผาคลมทงชายและหญง เธออธบายวา ผปวยทอยในแผนกน สวนใหญเปนคนทชวยเหลอตนเองไมได เสยงตอภาวะแทรกซอน และมอตราการเสยชวตสง ดงนน การดแลเพอไมใหเกดแผลกดทบซงมกจะเกดกบผปวยทตองนอนนานๆ จงเปนเรองทสำคญและถอเปนงานทาทายดวย เพราะนนคอสงทสะทอนถงคณภาพการบรการ ซงเธอและเพอนๆ ตางกเขาสกระบวนการพฒนาคณภาพอยางตอเนอง อนเปนนโยบายของโรงพยาบาลตงแตเมอ 3 ปทผานมา หลงจากพบปจจยเสยง ไมวาจะเปนสภาพผปวย ผวหนง การขาดสารอาหาร การชวยเหลอตนเองไมได แรงกดและแรงเสยดทาน เธอและเพอนๆ จงชวยกนคดรปแบบการดแลขนมา “เรมทำแผนภมกางปลาดวาสาเหตมนเกดจากอะไร จากอปกรณหรอจากสภาพแวดลอม กพบวามนไมชดเจนในการดแลคนไข แมแตคำวา“การดแล” กไมไดมการระบเฉพาะเจาะจง เชน ดแลผวหนง กไมรจะดอยางไรจากนนเรากคดออกมาเปนขอๆ” ในทสดกไดขอสรปวาในเรองของการดแลผวหนงเพอปองกนแผล กดทบใหคนไข ใหทำดวยการทาโลชน นำมน หรอวาสลน นอกจากน ยงชวยกนออกแบบระบบดแลทานอนของผปวยทยงไมรสกตว ซงเปนอกเรองหนงทสำคญยงยวด

83สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

“ทผานมา เราเชคไมไดวาแตละวนผปวยถกพลกตวไปกครง ทก2 ชวโมงหรอเปลา กเลยคดนวตกรรม คอ นาฬกาพลกตะแคงตว ตดไวทหวเตยง เพอชวยบอกใหชดเจนวา เวลาเทานตองพลกซายหรอพลกขวาทำใหเราดไดงายขนวาคนไขแตละคนไดรบการพลกตะแคงอยางถกตองหรอยง” เพอใหเกดการปองกนแผลกดทบอยางมประสทธภาพมากขน พวกเธอยงไดหาอปกรณเสรมเพอลดแรงเฉอน แรงเสยดทาน โดยการออกแบบ ผารองยกตวผปวย แทนวธดงหรอลากเมอตองเปลยนทาให “การยกผปวยโดยใชพยาบาลสคนเปนไปไดยากทจะไมใหเกดการดงหรอลาก เราจงปองกนดวยการทำผารองยกตว เพราะไมงนเวลาดงปบบางทตวจะครดกบเตยง ลากเทาลากอะไรไปสมผส คนไขจะเปนแผลงายเรากขอความรวมมอกบแผนกซกฟอก บอกขนาดใหเขาตดเยบให คลมตงแตศรษะมาถงปลายเทา เพราะวาจะกนไดทงตว พลกตวกงาย ใชผาแทนการยกไมตองจบตวผปวย”

84 R2R : Routine to Research

นอกจากน ยงมวธดแลผาปเตยงใหเรยบตงชนดทหลายคนอาจจะนกไมถง “ผวหนงคนไขไอซยสวนมากขาดสารอาหารจงมกบวม และเปนรอยตามผาปทยบๆ ชวงแรกทำไดยาก เพราะบางท

n ‘ไมพาย’ อปกรณชวยปเตยง

เปนเตยงไม พอเราใชมอสอดเกบผาป บางคนกเลบฉกบาง เสยนตำบางจงไมคอยมใครอยากทำกเลยเอาไมพายมาชวยในการสอดเกบผา” หลงการคนพบทนายนด ไมพายสำหรบทำอาหารทจบไดเหมาะมออนละสบหาบาท จงถกนำมาใชงานทหอผปวยหนกแหงนในเวลาตอมา ยงมเรองเลาทนาสนใจจากธตมาอกหลายเรอง รวมทง เรองทเธอทดลองเอาหนกอนกลมเกลยงสเหลองอำพนไปแชเยนแลวกทดลองประคบบนรอยแผลผปวยรายหนง กอนทจะพบวามนจางหายไปในวนรงขน ซงพสจนใหเหนวา การประคบเยนชวยลดความรนแรงของแผลกดทบไดระดบหนง ไมใชธตมาคนเดยวทตองคอยสงเกตปญหา และคดคนวธแกไขอยางเปนเหตเปนผลและเปนขนตอน เพราะความยงยากของผปวยทตองนอนนงอยบนเตยงไมใชมแคแผลกดทบเทานน โดยเฉพาะคนทหายใจเองไมไดและตองใสเครองชวยหายใจ ตองใสเครองชวยหายใจไวนานกวา 48 ชวโมง คนไขจะเพมโอกาสการเกดปอดอกเสบ ซงนนหมายถงยงเพมอตราการเสยชวต เพมวนนอนในโรงพยาบาล และเพมคาใชจายอยางเลยงไมไดเลย

85สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

เมอเปนเชนน พยาบาลในแผนก นำโดย ฐรพร อศวศรต จงไดรวมมอกนหาวธการตางๆ ทจะชวยชวตผปวยหนกใหไดผลดทสด ทงการประยกตอปกรณวดความดนภายใน cuff ของทอหลอดลมคอใหสะดวกตอการพกพาและใชงาน โดยทใหผลการวดคาความดนไดอยางมประสทธภาพทงยงประหยดคาใชจาย รวมทงหาแนวทางปฏบตทางคลนกเพอจะหยาเครองชวยหายใจในผปวยใหเรวทสด ดวยการประชมทบทวนองคความรและความเขาใจตอการใชแนวปฏบต ซงไดทำใหเกดความชดเจนมากขนและเปนไปในแนวทางเดยวกน ขณะท นรมล จนทรศร ผมหนาทสรปตวเลขจำนวนผปวยทตดเชอจากการใชอปกรณตวนดวยความวตกกงวล กพยายามคนหาแนวทางปฏบตเพอลดโอกาสทผปวยจะเกดภาวะปอดอกเสบ ซงปรากฏวาวธทเธอทดลองใชแลวไดผลมดงน การใชสำลหกกอนรวมกบการใชเครองมอดดเสมหะหรอนำลาย (suction) จากเดมทใชซำกนเพยงสองกอน, การใชเครองดดเสมหะ และใหอาหารทางสายยางอยางถกตองทกขนตอน, การใสทอชวยหายใจ และลางมอตามหลกสขอนามยอยางเครงครด, การจดทานอนโดยใหนอนราบนอยทสด และจดทอ circuit ใหตำกวาระดบทอชวยหายใจ รวมถงการดแลความสะอาดในชองปากดวย แปรงสฟน วาสลนทาปาก และหลอดฉดยา “ตอนคดไมเหนอยแตเวลาทำเหนอยนะคะแลวเวลาสงยอดผปวยทตดเชอทไร...ใจแปวเรารสกวาเราทำเตมทแตยอดกยงคงสง” เธอเลา นอกจากน เพอนๆ ทเหนปญหารวมกนกยงชวยคดหาวธเกบปลายสายเครองดดเสมหะดวยการทำปลอกสวมอยางงายจากสายเครองดดเสมหะทหมดสภาพแลวและนำมาแยกสตามการใชงาน หรอการหาอปกรณปดขอตอ ventilator ขณะทำการดดเสมหะ และแมแตถงนำเกลอทใชแลวกยงถกดดแปลงเปนถงมอยกษทเยบหมดวยผา เพอสวมเกบนวมอใหผปวยรายทชอบดงสายอปกรณตางๆ ออก

86 R2R : Routine to Research

จากรางกายขณะทอยระหวางการรกษา มการคดคนสายยดทอเจาะคอชนดปรบความยาวไดซงทำจากวสดเหลอใช รวมทงผารดหนาทองบรรเทาอาการปวดแผลหลงผาตดชองทอง ซงทำจากผาดายดบและแถบตดตนตกแกทออกแบบโดย ลดดา คำแดง สงประดษฐทำมอหลายชนอาศยกำลงหลกคอ เปยมจตต สพโส พยาบาลทใชความสามารถในการตดเยบและจกรเยบผาทบานใหเปนประโยชน โดยทมเพอนๆ คอยใหคำแนะนำเพอใหไดอปกรณเสรมทมประสทธภาพมากทสด ทงหมดนเกดขนภายใตการสนบสนนของหวหนาแผนก คอ ฐรพร ผซงกลาวสรปในตอนทายดวยนำเสยงเรยบๆ ทวาแฝงดวยความภาคภมใจ “นองๆ พยายามขวนขวายทจะร ทมชนงานออกมาเพราะสวนหนงคอตวเขาเอง สองโดยทม สามคอบรรยากาศในการทำงาน เปนทมท

n เนตรชนก ฤทธทรงเมอง นองใหมไอซย ศลย แสดงอปกรณวดความดนภายใน cuff ของทอหลอดลมคอทปรบปรงให สะดวกตอการพกพาและใชงาน ราคาถก

สนบสนนกนเอง และยงไดรบคำแนะนำจากการนเทศงานดวยโดยสวนตว เรองของการประสบผลสำเรจในการทำงานเฉพาะตอหนาเราคอ คนไขปลอดภย ทสำคญเราสามารถปองกนภาวะแทรกซอนใหเขาได ผลทเราไมคาดหวงคอการทนำผลงานของเราเผยแพรไปใหคนอนรวาเรากำลงทำอะไรกนอย ซงอาจจะดหรอไมดเทากบทอน แตเปนความภาคภมใจวาเราพยายามทจะทำไมไดหยดนง”

87สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

“เราเนนทวาใครสนใจแตไมเนนวาใครตองทำ” นนเปนคำกลาวของ ดร.นภาพร ลครวงศ พยาบาลแผนกจตเวช โรงพยาบาลยโสธร เจาของรอยยมและแววตาทเปยมดวยมตรภาพ ในวนน กบวยเพยง 30 ปเศษ เธอเปนทงผสนบสนนและ ผประสานงานในการกระตนใหพนองพยาบาล แพทย และเพอนรวมวชาชพในโรงพยาบาลยโสธร ใชความรผานกระบวนการวจยเพอแกไขปญหา โดยเฉพาะประเดนทพบบอยในงานประจำ กลมการพยาบาลในหอผปวยหนกศลยกรรม คอทมงานหนงทเธอและหลายคนภาคภมใจ เธอเลาวา จากบทเรยนครงทจบการศกษาปรญญาโทดานจตวทยาการใหคำปรกษาจากมหาวทยาลยขอนแกน ประมาณป 2541-2542 เคยมเพอนรวมงานทนขอรองใหชวยทำวจยดวยความรสกเปนทกข ทงท เวลานนองคกรกใหการสนบสนนอยางเปนระบบ แตงานวจยกลบถกมองวาเปนเรองทยากและเครยด ดงนนในป 2549 อนเปนจงหวะเวลาทผบรหารหลายคนมมมมองตรงกนวา งานวจยมความจำเปน ตอการพฒนางานในองคกร และเปนเครองมอหนงทสนบสนนใหเกดมาตรฐานบรการทดซงเปนวสยทศนของ

เรองของการประสบผลสำเรจในการทำงาน เฉพาะตอหนาเราคอ คนไขปลอดภย ทสำคญเราสามารถปองกนภาวะแทรกซอนใหเขาได ผลทเราไมคาดหวงคอ การทนำผลงานของเราเผยแพรไปใหคนอนรวาเรากำลงทำอะไรกนอย ซงอาจจะดหรอไมดเทากบทอน แตเปนความภาคภมใจวาเราพยายามทจะทำ ไม ไดหยดนง

88 R2R : Routine to Research

โรงพยาบาลอยแลว ในฐานะทมความเขาใจธรรมชาตของงานวจย และเปนบคคลหนงทมทศนคตสรางความสขในการทำงาน เธอจงไดเขามามสวนรวมสงเสรมและเปนผประสานงานอยางเปนธรรมชาต “ตวเองตดทนทนอยแลวดงนนคดวาถาพอชวยอะไรไดกทำคะ” เธอเปดใจวา ไมอยากใหแนวคดการทำงานวจยเกดขนมาบนฐานอำนาจ ผานการสงการ เพราะจะไมยงยนเชนเดยวกนกบนโยบายรฐหลายเรองทเคยลมเหลวมาแลว “มองวาเปนการทำงานอยางมความหมาย ไมใชวาตนมาแลวกทำงานไป มนนาจะเปนเรองของการพฒนาตวคนทำงานนน เรามปญหาจากงานประจำของเราแลวเรากแกปญหาของเราโดยใชกระบวนการวจยเขามา งานวจยมนทำใหคนคดเปนระบบมากขน เปนเหตและเปนผลมากขนกระบวนการทำงานชวยขดเกลาจตใจของคน” อยางไรกตาม การสรางทศนคตเรองนกบกลมพยาบาลซงคนเคยกบการรบคำสงแพทยเพอใหบรการดแลรกษาผปวยดวยเทคนคตางๆ ในขณะทมภาระงานประจำมากอยแลว กมความจำเปนตองใชเวลาไมนอย “กอนทจะเขาไปทำงานกบใคร เราตองทำใหเขามความสขเสยกอนแตไมใชหมายถงการทเราตองไปบอกวา ตองอยางนนอยางน เราคอยๆพาเขาไป ใครพรอมกทำกอน อยางไอซยศลยฯ นเขาลยเลย แลวกด

เราจะเนนการทำโดยไมใหคนทำรสกวาถกบงคบ เพราะเราอยากใหเกดความยงยน ดงนนสงทสำคญในตอนนนาจะเปนเรองทศนคต คอ มใจอยากทำกอน

89สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

ไมปลอย เรากจดคอรสสอน หรอบางทกแอบเอากระบวนการจดการความรเขามาใชโดยไมบอกใหเขาร “ทนมคนเกงเยอะนะคะ พยาบาลจบปรญญาโทมาตง 20 คน แลวรองผอำนวยการฝายการพยาบาลกสนใจงานวชาการดวย ทานชอบทำวจยและมงพฒนาวชาชพโดยใชวชาการ สวนตวเองกมองวา การวจยไมยากถาเราขามผานความกลวของตวเองได” ในมมมองของพยาบาลจตเวชเชน ดร.นภาพร เธอยงคงมความหวงและใหกำลงใจคนทำงานเสมอ “ทโรงพยาบาลยโสธร ยงไมใชแบบสำเรจรป อยระหวางการทำเรยนรไปดวย แกปญหาไปดวย เราจะเนนการทำโดยไมใหคนทำรสกวาถกบงคบ เพราะเราอยากใหเกดความยงยน ดงนนสงทสำคญในตอนนนาจะเปนเรองทศนคตคอมใจอยากทำกอน”

n กรต ทองคำ หวหนาตกศลยกรรมชาย เจาของปกสมดทมขอความ “ทกปญหา ยอมมทางออก”

กรต ทองคำ หวหนาพยาบาลตกศลยกรรมชายของ โรงพยาบาลยโสธร นบเปนตวอยางของคนทำงานอกคนหนงทม “ใจอยากทำ” และกำลงจะทำ เธอคดถงงานวจยทจะชวยขยายผลการดแลผปวยตดสราทเขามารบการรกษาทแผนกของเธอ หลงจากทกอนหนานเคยทำงานวจยเลกๆ เรองหนงรวมกบแผนกจตเวชมาแลวและไดผลคอนขางด บวกกบเพงผานเหตการณผปวยบนตก รายหนงไดกระโดดลงมาจากชนหา

90 R2R : Routine to Research

ดวยอาการคลมคลงอนเกยวเนองกบฤทธของแอลกอฮอล เมอเทศกาลสงกรานตป 2551 และโชคดทเขารอดชวต “เรามาคยกนในตกศลยฯ วาจะทำยงอยางไรจงจะเกดการขยายผลเพราะคนไขในของเราไมเคยไดรบการบำบดจตเวชมากอน ทนพอเราไดแบบแผน เราจะลองลยทงโรงพยาบาลเลย ตอนนน อยในชวงกำลงตงทมคดกนวาทำอยางไรถงจะทำใหคนงดเหลา แลวไปตามผลในชมชน มนกเหมาะเจาะทกอยาง ผวาฯใหความรวมมอ เพราะเปนบรบทของจงหวดทเปนประเพณวาตองกนเหลากน แลวแอลกอฮลลลสซมกบอบตเหตมนกเชอมโยงกน” เพอเปลยนวกฤตมาเปนโอกาส หลงจากหารอกบแผนกจตเวช เธอจงปรบวธคดกรองผปวยใหม โดยใหความสนใจกบประวตการดมสรา จากนนจะประสานงานมาทแผนกจตเวชเพอขอความรวมมอในการเขาไปประเมนสภาพจตผปวย รวมถงใหแพทยเขามาชวยตรวจรกษาและ นดหมายครงตอไป ซงเทากบเปนการทำงานโดยยดเอาผปวยเปนศนยกลางนนเอง “ถาทำแบบนกจะชวยลดกลมคนไขทอาเจยนเปนเลอดซงมกจะกลบมาอก ทผานมา แมวาคนไขจะบำบดทจตเวชแลว แตพอกลบบานไป เจอสงคมเดมๆ เขากจะกลบมาเขารบการรกษาใหมอก นคอปญหาทเราพบและเปนจดเรมตนทเราทำวจยกนในตอนแรก” สปราณ พลไชย พยาบาลจากแผนกจตเวช ซงนงอยดวยกนชวยอธบายเพมเตม การทำงานรวมกนแบบสหสาขายงจะทำใหผปวยยนยอมใหความรวมมอกบโรงพยาบาลมากขน ทงการนดหมายโดยแพทยทม นำหนกมากกวาทแผนกจตเวชนดเอง และการตรวจรกษาบางอยางทมผลยนยน เชน ผลเลอด กทำใหผปวยมความตระหนกในสขภาพของตนเองมากยงขนดวย

91สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

ประเดนทนาขบคดกคอ เมอเปนความตองการขยายผลใหครอบคลมถงผปวยในแผนกอน โอกาสทจะไดรบความรวมมอจากแผนกตางๆ จะมมากนอยเพยงใด เรองน กรตมองวาอยทผนำ “นองจะเขาใจวาเปนงานประจำหรอเปนงานเพมมนอยทหวหนานะหวหนาตองบอกวาจดมงหมายของเราคออะไร ถาบอกวา เอา สงไปใหจตเวช นเปนของเขาแลว แตถาหวหนาบอกวา คนไขเราคนนยงไมไดรบการบำบด นคอของเราแลวเดะ” เธอลงทายดวยหางเสยงภาษาถน กอนทจะสรปวา “หลงจากทเราไดแบบแผน เราจะมาดวาตกอนเขามปญหาทจะรวมโครงการมากนอยแคไหนเราตองวเคราะหวาเปนไปไดขนาดไหนคงตองทำตรงนเปนชอตสองนะ” ตอนทายสดน เธอหนไปพดเชงหารอกบสปราณ เชนเดยวกบงานหองผาตด จนทรา พระสวาง กบนองๆ พยาบาลทใสใจทงในคณภาพชวตของคณะทำงานผใหบรการและผปวยทมาใชบรการ กำลงจะสำรวจความสขของคนทำงานในมตทลงลกมากขน

จะทำยงอยางไรจงจะเกดการขยายผล เพราะคนไขในของเราไมเคยไดรบการบำบดจตเวชมากอน ทนพอเราไดแบบแผน เราจะลองลยทงโรงพยาบาลเลย ตอนนน อย ในชวงกำลงตงทม คดกนวาทำอยางไรถงจะทำใหคนงดเหลา แลวไปตามผลในชมชน มนกเหมาะเจาะทกอยาง ผวาฯใหความรวมมอ เพราะเปนบรบทของจงหวดทเปนประเพณวาตองกนเหลากน แลวแอลกอฮลลลสซมกบอบตเหตมนกเชอมโยงกน

92 R2R : Routine to Research

“งานทโออาร (หองผาตด) เปนงานทเรงรบไมคอยมเวลามาคยกนคนไมคอยมความสข เราจงอยากจะดวาตวเองพรอมไหมทจะใหบรการคนอนชวตประจำวนภาระงานหนกมากเราทำงาน8ชวโมงแตคนอยเวรตองอยถง 24 ชวโมง เชายงมาทำงานอก ความผดพลาดทเกดจากคน(humanerror)จงเกดเยอะเชนอาจจะเบลอหลงลมในการนบเครองมอ”เกษราภรณ กรฑา พยาบาลรนนองชแจง เธอเลาดวยวาทมงานบางคนมวธการทำงานททำใหเพอนเกดความรสก “เครยด” และเคยมพยาบาลคนหนงขณะปฏบตหนาทอย จๆ กมอาการหอบขนมาเฉยๆ ดงนน เธอจงตงใจวาจะออกแบบคำถามในแบบสำรวจทจะทำใหทราบขอมลเกยวกบคนๆ นนใหมากทสด เปนตนวา เรองของลกษณะงานททำ การใชชวตประจำวน รวมถงสถานภาพครอบครว เพอนำไปสการสรางความสขในททำงานนนเอง ในสวนของผปวยรอผาตดทถกเขนใสรถนงมาบาง นอนมาบางนน จนทราอธบายวา ในชวงทตองมารอทหองพกอยางนอยครงชวโมงนน เธอจะลองศกษาดวาการใชสอประเภทตางๆ เพอชวยลดความวตกกงวลของพวกเขาจะไดผลเพยงใด “บางทหมอมาชากวานนอก คนไขตองรอเปนชวโมง ชวโมงกวากมชวงทรอคอยคนไขกจะวตกกงวล ทมงานกเครยดเหมอนกนวาเมอไรหมอจะมา” เธอเลาวาไดจดสรรสอประเภทตางๆ ให เชน หนงสอธรรมะ การตนตลก เกรดความรสขภาพ สมนไพร ฯลฯ แลวแตคนไขจะเลอก “เคยสำรวจ อนดบแรกบอกอยากดซดธรรมะ อนดบสอง อยากใหญาตเขามาเยยมหรออย เปนเพอนหนงคน อนดบสาม คอ ไดรบการทกทายและตอนรบใหอบอน อนดบส ดซดตลก เรากเลยเอาอนดบหนงบวกส หาซดปนตลกของพระมหาสมปองใหคนไขฟง เดกๆ กใหดการตนใชMP4ทมหฟงไมตองรบกวนคนอน”

93สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

พวกเขาวางแผนไววาจะสำรวจในกลมผปวยอาย 15-60 ป เวลานซออปกรณดงกลาวมาแลว 2 เครอง และกำลงเรมใชงาน “เครองละประมาณ 1,500-1,600 บาท ถาโครงการไมสนบสนนกคงตองบรจาคไมเปนไร” ทายประโยคเธอพดแบบกลวหวเราะ อยางไรกด ปญหาของเธอคอ ผเชยวชาญตงวา แบบประเมนความวตกกงวลในผปวยทรอผาตดนนยงมรายละเอยดนอยเกนไป ขณะทเธอคดวาเพยงพอเพราะไมอยากเพมความเครยดใหผปวยมากกวานน ขณะท ภารด ชรตน วสญญพยาบาลทเขามาเรยนรงานวจยใน รนแรกๆ ชแจงวา เวลานคณะทำงานในทมไดจดทำแบบบนทกทางการพยาบาลของผปวยกอนผาตดใหเบดเสรจอยในกระดาษแผนเดยวกน เพอใหเจาหนาททเกยวของจะไดใชรวมกนเวลาเขาไปพบผปวย ผลดกคอ ผปวยจะไดไมตองตอบคำถามหลายครง ทวา ในทางปฏบตยงเปนไปได ไมทงหมด

n ภารด ชรตน และสณสา ชนตา

94 R2R : Routine to Research

“เดมเราตกลงกนวา จะมคนหนงทเยยมคนไขคนเดยวแทนทงหมดแตผลสรปออกมาคอตอนนเรายงแยกกนเยยมอย เพราะบางททมกพรอมบางทกไมพรอม ภาระงานเรา เวลาไมตรงกน แตเรากภมใจทไดแบบฟอรมตวนออกมา”เธอหยบเอกสารสงใหด ในกระดาษแผนนน ดานหนามเนอหา 3 สวน สำหรบทมตกรกษา การพยาบาล ทมหองผาตด และทมวสญญ สวนดานหลงม 2 สวน คอ การพยาบาลระยะผาตด กบการเยยมผปวยหลงผาตด “บางทคนททำงานดวยกนเขาไมเขาใจ วาจะทำไปทำไม เพราะทำปบ เรากตองขนมาประชม ทางโนนก...(หวเราะ) มวนหนงกรวมกนไปชแจงกนวาเราจะทำอะไรกนบาง คนบางสวนกเขาใจ สวนทไมเขาใจกไมเปนไร”เธอเลายมๆ สำหรบงานทตองสมผสกบความทกขทรมานของผคนเชนกลมพยาบาลเหลาน ยงมประเดนทนาสนใจและอยระหวางการลงมอปฏบตอกหลายเรอง ไมวาจะเปน การพฒนารปแบบการดแลผปวยเบาหวานทเหมาะสม การพฒนารปแบบการสอนสขศกษาหญงตงครรภถงหลงคลอด การจดการความเจบปวดหลงผาตดภายในหองพกฟน การศกษาพฤตกรรมสขภาพของขาราชการตำรวจ เปนตน ในวนทหลายคนมโอกาสมานงถายทอดความรสก แลกเปลยน เรองราวสกนฟง พบวา ทาทตอปญหาของทกคนคลายกน พวกเขามงมน มแรงบนดาลใจพรอมขบเคลอน และยงมพลงในการคดคนวธแกปญหา รวมถงมเหตผลในการแกปญหาดวย “อยากใหคนอนๆ รวมแชร และอยากใหทกคนทำงานอยางมความสข คนไขทมารบบรการกรบรไดวาเรามความสข เขากสบายใจ ไมเหนคนหนาหงกงอไปใหบรการ อกอยางมนองทจบมาใหม เขาจะมความรใหมๆบางทงานทเราทำอย ภาวะสงแวดลอมมนอาจจะกลนนองทจบมาใหม

95สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

ไมอยากใหเปนอยางนน” เปนความหวงดของ ภารด พยาบาลประจำหองผาตด พงษพนธ โคตรพนธ พยาบาลชายคนเดยวในหอผปวยหนก ตกศลยกรรม พดถงนวตกรรมทำมอของแผนกตนเองวา “มความสขทไดทดลองใช พเสนอแลวมาแชรไอเดยรวมกน และมาปรบเปลยนไปตามสถานการณ ประยกตไปเรอยๆ ทำงานมา 8 ป แลวกยงไมเบอ มอะไรทาทายอยเสมอ” คลายๆ กบ ลดดา เพอนรนพของเขาทบอกวา “ไดมาทำงานทเปนคณภาพเปนชนเปนอนกอยทนเรมทำและเรมเรยนรกระบวนการตางๆททำใหมความสขกคอ ไดทมงานทด เพราะมนไมใชงานทสามารถทำคนเดยวได” อยางไรกด สงทเปนปญหารวมกนจนทกคนพดเปนเสยงเดยวกนมอยสองขอ

n พงษพนธ เปยมจตต และนภาพร กบผลงานนวตกรรมทำมอของแผนก

96 R2R : Routine to Research

ขอแรก คอ อปสรรคในการคนควาและเขยนตวรายงานการวจย เรมตงแต ยงไมทราบวธเขาถงแหลงขอมล ระบบอนเทอรเนตภายในองคกร ไมพรอม ขณะทหองสมดในโรงพยาบาลกชวยไมได ทผานมา ดร.นภาพร ไดจดรถตพาทมเดนทางไปใชบรการทหอสมดคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ทอยไกลออกไปหนงรอยกวากโลเมตร นอกจากน บางคนคดโครงเรองและแผนงานไดแลว แตกยงมขอจำกดดานสถต ซงพบวาแพทยบางคนกประสบปญหานเชนกน “วตกกงวลเรองการเขยนวจย สมยเรยนปหนงถงปส ไมไดเรยนปรญญาโทเรยนคราวๆไมไดลงลกหนยงคดเลยวาถามคนมาเขยนใหเรานคงจะด คอขอมลอะไรเรามหมด ทำยงไงใหมนถกตามระเบยบเขาโดยใชขอมลของเรา” นรมล ทมไอซยศลยฯ เปดใจ “สนใจทจะทำวจยนะแตจดออนคอเรองเอกสารมปญหามากวาจะไปหาขอมลเพอทบทวนวรรณกรรม (review literature)ทไหน เรารวาเราจะทำอะไร เปาหมายคออะไร จะใชอะไรในกระบวนการ แตใหเขยนนะ-ทำไมได หวหนาตกหลายคนกอยากทำแบบน แตไมรจะทำอยางไร วจยเปนเรองยงยาก มนเปนขนเปนตอน แตมนด ถามใครมาชวยตรงนนให” หวหนาตกศลยกรรมชายยอมรบ มาถงอปสรรคขอทสอง คอ แตละคนมภาระงานประจำมาก ทำใหการแบงเวลามาเพอคด คน เขยน รวมทงพดคยกนยงเปนไปไดยาก การเปนโรงพยาบาลระดบจงหวดขนาด 370 เตยง ตอกำลงพยาบาล 300 คน ขณะทมแพทย 30 คน ฟงดไมนามปญหา ทวา ในทางปฏบต โดยเฉพาะวชาชพพยาบาลทตองลงมอปฏบตตอผปวยรวมทงญาต เวลาเพยงเจดหรอแปดชวโมงในหนงวนนนถอวานอยมาก “งานในแผนกวนน แปดโมงถงเทยงคน ตองทำงานประจำ พรงนตองมาขนอก เปนอยอยางน สวนมากคนทไมรบผดชอบหวหนากไมใหคนทรบผดชอบกเลยไดงานเยอะ แมแตงานประจำทรบผดชอบ nursinground เขาไมรบผดชอบ กไมรจะไปทำอะไรกบเขา ถกปรบครงละ 5 บาท

97สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

เขากไมให แจกยาผดพลาดปรบครงละ 50 บาท ยาอนตรายกเบล คนจงเครยด ทำงานเหนอยแลวมาเสยเงนอก ประชมในแผนกกบอย เรยกฉกเฉนมาชาปรบนาทละ10บาท...” แมตวอยางของความทกขจากคนทำงานในแผนกหนงทยงไมไดรบการแกไข แตเจาตว ซงยงยมไดมความพยายามนำงานวจยเขาไปพฒนางานประจำ เพยงแต “ตอนนขอพกไวสกยกคะแลวจะลยตอ” ทามกลางอปสรรคเหลาน สงทตองการอยางยงสำหรบงานวจยท ไมใชใบสงนาจะเปนตวชวยสำคญทเรยกวา “พเลยงมออาชพ” “การทำงานถาเราทำแตงานประจำไปเรอยๆ มนไมมความกาวหนาททำใหเรามองเหนมนจะเหนแตสงเดมๆไมรจกคดไมสรางสรรคและจะมแตปญหามากกวา” อไร ชำนาญคา รองผอำนวยการ ฝายการพยาบาล และหวหนาฝายพยาบาล กบประสบการณวชาชพพยาบาลในโรงพยาบาลยโสธรเกอบ สสบปของเธอ ใหความเหนวาทำไมจงสนบสนนการใชงานวจยเขามาแกปญหางานประจำ เชนเดยวกบ เพญประกาย สรอยคำ รองหวหนาฝายฯ ทเขามาเปนสวนหนงของทมวจยเรองการดแลผปวยเบาหวานดวย และลาสดไดมโอกาสเขาไปนำเสนอในระดบกระทรวงสาธารณสข “เราอยากใหโรงพยาบาลเปนองคกรแหงการเรยนร ซงใชงานประจำเปนงานวจย เรากยงหวงวาสำหรบคนทมใจกบหลายๆ เรองเราอยากดนใหเขาสำเรจ มเวทใหเขาเลน เพอใหเกดความภาคภมใจในตวเอง” นาถฤด สลสถร หวหนางานผปวยนอกผคลองตวทอยเบองหลงรางวลอนนาปลมใจทกลาวแลว เธอเปนเสมอน “ผจดการ” ของพนอง นกวจยหนาใหมอนเทากบเปนฟนเฟองสนบสนนอกแรงหนง

98 R2R : Routine to Research

“หลงจากไปเรยนเฉพาะทางดานบรหาร มความรสกวามนจะสมารทตองทำวจย ในสวนของพยาบาล อาจารยกสอนเรองอารย(research utilization) เรากเขาใจวามกระบวนการยงไง ตอนแรกวาจะทำในโอพดท เดยว นงคดไป กเหนดอกเตอรกะปม (ดร.นภาพร) เรามทรพยากรระดบประเทศทำไมเราไมชวนนองๆจากตกอนมาทำดวย” เธอยอมรบวาเรมตนจากคดใหญทำใหญ เพราะอยากไดผลลพธมาก เมอลงมอทำจงเหนวามแนวโนมเกดขนได แตยงไมเกดผลทกกระบวนการตามความคาดหมาย โดยเฉพาะขนตอนการเขยนรายงานวจย ดงนน ยงตองใหกำลงใจทกคนตอไป “คดใหญทำใหญหลายทมดไดไมทวนคอปญหาของการทเราดใหนองไมไหวปจจยสนบสนนททำใหสำเรจคงเปนกำลงใจในทมดวยกนแตวาอยางไรกจะทำตอ เพราะวามงมนและตงเปาอยากพานองๆ ไปนำเสนอผลงานระดบชาตใหได ไมเกนหาปนะ” เธอพดพรอมกบยมให ทมงานทกคน

n อไร ชำนาญคา หน.ฝายการพยาบาล (ขวาสด) กบทมวจย

99สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

ส ถ า น ภ า พ แ บ บ “ฐานรากยงไมแขง แตยงมใจ” ของนกวจยใน โรงพยาบาลยโสธร ตามคำขอรองผอำนวยการ ฝายการพยาบาล ในวนนจะตองเปลยนแปลงไปอกอยางแนนอน ตลอด 3 ป แห งการ เร ยนร ซ ง เพ มจำนวนนกวจยหนาใหมมากขนเรอยๆ พรอมกบหวขอวจยทหลากหลาย ถอวาทำใหทกฝายพงพอใจและรวมพลงกนผลกดนใหเกดผลสำเรจตอไป ลาสด ทมสนบสนนเรมจดระบบแผนงานอารทอารโดยกำหนดกรอบเวลา เตรยมการแตงตงคณะกรรมการและพเลยง โดยมเปาหมายเปดเวทประกวดผลงานวจยประจำปในปหนา ขณะทประสานงานกบสำนกงานสาธารณสขจงหวดยโสธรจดอบรมใหความรแกนกวจย และเตรยมจดตงสำนกงานเพออำนวยความสะดวกแกผวจยขนมาภายในโรงพยาบาล “ถามระบบพเลยงเขาจะอยได” ดร.นภาพรพดพรอมรอยยม “อยากใหเขาไปกนเองโดยไมตองมเรา” ดวยความเชอในสจธรรมขอทวา การลงมอทำสงใดดวยสมมาทฐควบคกบความเพยร เธอยำวา สงนนจะ ยงยน และผทจะตองชวยกนคนหาความจรงทตงอยบนความดงามขอนกคอ พนองผองเพอนของเธอ เจาของรางวลสดยอดสวมและคำขวญ “โรงพยาบาลยโสธร เอออาทรทกชวต” นนเอง ,

n บรรยากาศดานหนาหองสขาในโรงพยาบาลทไดรบ รางวลสดยอดสวม

100 R2R : Routine to Research

เชอหรอไม “สขา” บอกใบอะไรมากมาย เรองตอไปนอาจจะเกยวโยงกนกบเรอง R2R ของโรงพยาบาลหรอไมเกยวกได แตไมนาจะมองขาม วนแรกทไปถงโรงพยาบาลและถอโอกาสใชบรการ ผเขยนชอบใจหองสขาทชนลางของอาคารใหญ ไมใชเพยงดอกลนทมในอางนอยทชวยสรางบรรยากาศ หรอปายแนะนำการลางมอกบรองเทาสำหรบเปลยนดานหนาทางเขาเทานน แตยงมเรองของความสะอาดทจบตองไดทกมต ตอมาไดทราบโดยบงเอญวาโรงพยาบาลยโสธรเปนเจาของรางวลสดยอดสวมระดบประเทศ ป 2551 ของกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข จากขอความประชาสมพนธบนผนงลฟต นอกจากน ทน ยงเปนหนงใน 18 องคกรจากทวโลกทไดรบรางวลดานการปรบปรงคณภาพการบรการแกสาธารณะ (ระบบบรการผปวยนอก) จากองคการสหประชาชาตในป 2551 นดวย บนความมงมนสมาตรฐานการใหบรการ ซงเปนหวใจของ โรงพยาบาลรฐยคปจจบนทามกลางการแขงขนทมากขนเรอยๆ นอกเหนอจากดานบรหารและการจดการอนนำมาสภาพลกษณและชอเสยงทางดานบวก ผเขยนมนใจวาอยางนอยในหนวยงานทใสใจในสขอนามยอยางไมยอมใหจดใดขาดตกบกพรองเชนโรงพยาบาลแหงนตองม ผบรหารสกคนหนงทไมมองขามงานวชาการ

โรงพยาบาลศรราช กรงเทพฯ ยมออกถวนหนาเพราะ “R2R”

102 R2R : Routine to Research

103สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

โรงพยาบาล!!! เพยงไดยนคำๆ น หลายคนกเตรยมเศรา เตรยมทกขไวลวงหนา เพราะผคนมกมองความหมายของโรงพยาบาลไปในทางทเปนสญลกษณทางลบ เกยวกบความเจบปวย ออนแอ นำตา และความทรมาน แตเรองราวเกยวกบโรงพยาบาลในคราวน เปนเรองของ “รอยยม” ทเกดขนทงกบ คนไข ญาตคนไข แพทย พยาบาล บคลากรทางการแพทยทกคน ไมเวนแมแต รปภ.ของโรงพยาบาล!!! “ดขนมากคะ ลกดดนมไดดขนมาก และดจากอาการแลวรสกวาเขาไมเจบเรากสบายใจ” นคอความรสกของคณแมคนหนง เกยวกบลกนอยวยแรกคลอดของเธอ ทเขารบการผาตดพงผดใตลนดวยการใชยาชาเฉพาะทกบคณหมอทศรราช ทงนำเสยง แววตา และรอยยมของเธอสอถงความรสกเปนสขไดอยางเดนชด

104 R2R : Routine to Research

นคอความภาคภมใจอยางยงของคณะทำงาน โครงการสนบสนนและสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมโดยการผาตดพงผดใตลนของทารก แรกเกดทมปญหาลนตด ดงท ผชวยศาสตราจารยนายแพทยมงคล เลาหเพญแสง หวหนาภาควชากมารศลยศาสตร คณะแพทยศาสตร ศรราช ในฐานะหวหนาโครงการฯ กลาวไว “ความรสกผมยากจะบรรยาย จากเดกคนหนงทดดนมแมไมไดเลยรองไหตลอดเวลา หรอเวลาทแมใหเดกดดนมเมอไหรกเจบจนรองไห พอหลงผาตดอาการกดขนทนท กรสกวาการรกษาอยางนชวยเขาได เปนความสขอยางมากของคณะทำงานทกคน” รอยยมและนำเสยงทเปยมสขไมแพคนไข ... อาจทำใหหลายๆ คนเรมมอง “โรงพยาบาล” ในแงมมใหมทตางไปจากเดม ทงหมดนนอกเหนอไปจากการมจตวญญาณทางการแพทยแลว ยงเปนผลมาจาก โครงการ “R2R” ของโรงพยาบาลศรราช ททำใหบคลากรทางการแพทยทกคน ไดเปดมมมองใหมใหกบงานประจำทคนเคย เปลยนงานประจำททำจนเคยชน จนบางคนอาจเผลอรสกเบอหรอซงกะตายไปบาง ใหเปนเวลาแหงการเรยนรทสามารถคนพบสงใหมๆ ความรวมมอรวมใจ และความสขไดไมรจบสน R2R หรอ Routine to Research ดวยชอนอาจทำใหหลายคนคดและเขาใจไปวา R2R เปนรปแบบหนงของการวจย คงเปนเรองยาก และเปนเรองของนกวชาการเทานน แตแทจรงแลว หากจะอธบายใหชดเจน R2R นาจะเปนเรองของการเปลยนปญหาใหเปนปญญา หรอการพฒนาขนไปอกระดบหนงมากกวา นายแพทยอครนทร นมมานนตย ผจดการโครงการพฒนางานประจำสงานวจย (R2R) คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล อธบายถง R2R ในแบบศรราชไววา

105สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

n นายแพทยอครนทร นมมานนตย ผจดการโครงการพฒนางานประจำสงานวจย (R2R) คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล

“คอกระบวนการในการพฒนาคน ไมใชแคเรองการคดอยางเปนระบบ แตยงรวมถง การแสวงหาและใหคำตอบอยางเปนระบบ เอามาใชประโยชนไดจรง และยงเปนการสรางสมพนธภาพทดระหวางคนทำงานสรางความเปนกลมกอนแมนยามอาจตางกนไปสำหรบแตละท แตสำหรบศรราชR2Rคอการพฒนาคนและพฒนางาน” หนงในกรณศกษาของ R2R ทประสบความสำเรจของศรราชกคอการดแลทารกแรกเกดทมปญหาเรองการดดนมมารดาอนเนองมาจากพงผดใตลน ซงกลาวถงขางตนนนเอง งานวจยชนน พฒนาขนมาจากงานประจำของบคลากรทางการแพทยหลายแผนก อาท กมารศลยแพทย คลนกนมแม พยาบาลสตนรเวช ฯลฯ จนเกดเปนทมงานสหสาขาวชาชพ มารวมกนทำงานเปนกลม และทำวจยเพอพสจนวา การผาตดพงผดใตลนใหกบเดกทารกโดยใชยาชาเฉพาะ

106 R2R : Routine to Research

ทแทนการดมยาสลบอยางทเคยใชมาแตเดมนน กอใหเกดประโยชนกบเดกและแมในแงของการสงเสรมใหเดกดดนมแมไดดขนจรงหรอไม ขณะเดยวกนโครงการนกยงไดผลตเครองมอเพอใชตรวจคดกรองผปวยเดกทคดวานาจะมปญหาลนตดและปญหาการดดนมมารดา ดวยระบบการใหคะแนนขนมาดวย จากกระบวนการดงกลาว อาจมองไดวา งานของโครงการดแลทารกแรกเกดฯ มไดเปนเพยงแคโครงการ R2R เทานน แตยงเปน “R2R2R” ดงทนายแพทยอครนทร บอกวา “เปนงานวจยทเกดขนจากงานประจำ จากนนกนำผลทไดจากการวจยยอนกลบมาใชกบงานประจำอกท เปนการพฒนาคณภาพทสวนใหญหลายๆ แผนกกทำอยแลว เพยงแตทผานมาเราไมคอยไดนำมาเขยนเปนหลกฐานเปนลายลกษณอกษร ดงนนถาเราสงเสรมใหเกดการเกบขอมลใหเปนระบบ มนกเปน R2R ได เพราะมนกคองานประจำททกคนตองทำนนเอง”

ในขนของการเรมตนนน แมวา R2R มาจากงานประจำททกคนตองทำอยแลว แตกใชวาทกคนจะเรมตนทำ R2R กนไดงายๆ โดยเฉพาะกบคนทยงหวาดกลวความขรมขลงของคำวา “งานวจย” “ถ า ให ผมแนะนำว า จ ะเรมตนทำR2Rอยางไรกจะบอกวา อยาไปคดวาทำงานวจย ใหคดถงงานประจำทตวเองทำอย

107สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

กอนมองและหยดดสกนดถอยออกมามองเหมอนตวเองเปนคนนอกมองเขาไปดเพอใหรวาระบบหรองานทเราทำอย มนมปญหาหรอจดบกพรองอยางไร เราควรปรบหรอไมอยางไร หรอถาดอยแลวจะทำใหดขนอกไดไหม ทสำคญเวลาคดอยาคดคนเดยว ลองคดดงๆ ไมตองกลววาไอเดยตวเองจะไมไดเรองพดใหคนอนฟงดวยจะไดมคนมาชวยกนคดผมเชอวาR2R ทำไดหมด ทไหนแผนกไหนกทำได” ผจดการโครงการ R2R ของศรราช กลาว ดวยการหยดสกนด และถอยหลงมามองดจดบกพรองหรอชองทาง ทจะพฒนางานของตนใหดขน นนเปนวธการทโครงการตวอยาง อยางโครงการดแลทารกแรกเกดทมปญหาเรองการดดนมมารดาอนเนองมาจากพงผดใตลน ไดนำมาใชดวยเชนกน ในชวงเรมโครงการ กมารศลยแพทยยงไมมวธอนในการรกษานอกจากการผาตดแบบทกบเดกโต ซงตองใหเดกดมยาสลบกอนการผาตดและเยบแผล โครงการฯ จงนำวธนมาใชกบเดกทารก ซงกไดผลเชนกน แตมปญหาอยทพอแมมกรสกกงวลเมอรวาลกตวนอยจะตองดมยาสลบ อกทงเดกยงตองอดนม 4 ชวโมงขนไปกอนผาตด ทางดานของหมอเองกรสกวานเปนเรองทมากเกนไปสำหรบทารก ทงมคาใชจายสงและตองใชเวลานานดวย “พอแมกงวลวาจะเกดผลกระทบกบลกแมวาจรงๆแลวไมมผลอะไรกตาม ดงนน ถงแมการวางยาสลบแลวผาตดชวยใหเดกดดนมแมไดดแมไมเจบหวนม แตพอแมหลายรายกไมยนดใหทำ เราเลยคดหาวธทงายกวานน เพราะพงผดของเดกทารกยงบาง นาจะตดออกไดงายกวาเดกโตเลยศกษาวาจะใชยาชาเฉพาะทแทนยาสลบไดหรอเปลา เมอสำรวจดปรากฏวาไมมขอมลเลย ทมงานจงทำงานวจยชนแรกขน โดยใชยาชาเฉพาะททาบรเวณพงผด แลวตดโดยไมตองเยบ แตใชการกดหามเลอดประมาณ10นาทแทนผลวจยออกมาพบวาไดผลดเทากน เดกดดนมไดด

108 R2R : Routine to Research

พอๆ กบการผาตดโดยใชยาสลบ แตประโยชนคองายกวา เดกไมตองอดนมกอนผาตดใชเวลานอยกวาประมาณ5-10นาทเมอเลอดหยดไหลกสามารถสงเดกคนใหแมไดและสามารถดดนมตอไดทนททำใหพอแมไมเปนกงวล” นายแพทยมงคล กลาว งานวจยทเกดขนจากความตองการแกปญหาความกงวลใจของ ผปกครองชนน สงผลใหเกดวธการรกษาแบบใหมทประสบความสำเรจเปนอยางด จนทำใหมจำนวนผปวยเพมขนอยางรวดเรวจากการบอกตอปาก

หากลยาณมตร หาเครอขาย ถาเราไมมนใจเรองนกตดตอหาผร จากประสบการณทผานมา คนททำเรองดๆ จะมคนเตมใจชวย ถาเราขอความชวยเหลอจากเขา ขอใหเปนเรองดมประโยชน คดถงประโยชนของคนไขทเราดแลรกษา คนอนเหนวาเราไม ไดทำเพอตวเอง เปนการทำเพอผปวย เขากจะเขามาชวยเราเอง

ตอปาก จากเดมทมคนไขเดอนละ 2 ราย กกลายเปนวนละ 10 กวาราย รวมแลวตกเดอนละหลายรอยราย ในเรองของคาใชจายนน เมอเปรยบเทยบกนแลว พบวา การดมยาสลบมคาใชจายอยท 2,000 บาท ขนไป ขณะทการใชยาชาเฉพาะทม คาใชจายประมาณ 300 กวาบาทเทานน n นายแพทยมงคล เลาหเพญแสง

หวหนาโครงการสนบสนนและ สงเสรมการเลยงลกดวยนมแม โดยการผาตดพงผดใตลนของทารก

109สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

นอกจากน ผปวยทมาจากตางจงหวดกไมตองเสยเวลามาหลายรอบ เพราะโครงการฯ สามารถทำใหเสรจภายในวนเดยว สามารถไป-กลบแบบ “One Day Surgery” ได จากการเรมมองทปญหาของงานประจำจนเกดเปนงานวจยชนแรกของโครงการฯ สรางผลสำเรจอยางงดงามทงในรปของผลทเกดขนตอแมและเดก เวลา คาใชจาย และทสำคญคอความสขความสบายใจ เมอดอยางน แลวจะไมบอกตอใหชวยกนทำ R2R ไดอยางไร? ทมงาน คอ อกหนงปจจยทจะชวยใหการทำ R2R เรมตนขนได “หากลยาณมตร หาเครอขาย ถาเราไมมนใจเรองนกตดตอหาผรจากประสบการณทผานมา คนททำเรองดๆ จะมคนเตมใจชวย ถาเราขอความชวยเหลอจากเขา ขอใหเปนเรองดมประโยชน คดถงประโยชนของคนไขทเราดแลรกษา คนอนเหนวาเราไมไดทำเพอตวเอง เปนการทำเพอผปวยเขากจะเขามาชวยเราเอง” คำกลาวของ นายแพทยอครนทร ขางตน ไดรบการพสจนวาเปนความจรงจากโครงการดแลเดกทารกแรกเกดฯ การตงทมในระยะแรก นายแพทยมงคลใชการชกชวนผคนจากแผนก ตางๆ ทเกยวของใหเขามารวมทำงาน โดยนำประเดนเรองผลดทจะเกดขนกบคนไขมาเปนแรงจงใจ “จดดหนงของคนศรราชคอ ทำงานเพอผปวยเปนหลก เมอเราชใหเหนประเดนนได กเทากบไดใจเขามาสวนหนงแลว ผมคดวาสวนนเปนจดสำคญ “หลงๆ เราชกชวนดวยการใหดรปเดกและแมทดขน แตแรกๆ ยงไมมภาพถาย เขากจะไดเหนจากการเปลยนแปลงทเกดขนจรงกบคนไขเพราะแรกๆ เขาไดพบวาเดกกนนมไมได รองไห แมกรองเพราะเจบและสงสารลก แตพอสงเดกใหเรา เอาไปทำอะไรกไมร แปบเดยวกลบมาได

110 R2R : Routine to Research

แลวพรอมกบยมแยมแจมใสเขากรสกวามนไดผลจดนนแหละททำใหเขายอมเขามารวมงานกบเรา” กลยาณมตรยงชวยทำใหปญหาตางๆ ทเกดขนมาภายหลงการทำวจย ไดรบการคลคลายไปในทางทด ทงยงชวยนำมาซงการวจยใหมๆ ทมประโยชนอกดวย “หลงจากงานวจยของเราประสบความสำเรจ กเกดปญหาตามมาวามคนไขมากเกนไปขณะทคนของเรามไมมากภาระงานทเพมมากขนหลายเทาทำใหงานเรมมปญหา ทมงานทกคนจงหนหนาเขาหากน วางแผนการบรหารจดการรวมกน โดยอยบนแนวคดวา ไมตองใชทรพยากรภายนอกเพม สดทายจงออกมาเปน Care Map เพอใหทกคนเหนกระบวนการวาถามปญหาอยางนใหสงไปทใด จากตรงนแลวจะไปตอตรงไหน เมอเราทำงานเปนทม ม Care Map ชดเจน คนไขก flow ไปตามนน ทำใหเราสามารถรกษาเดกทมปญหาไดเสรจภายในวนเดยว คนไขไมเสยเวลาขณะทเรากไมตองทำงานซำซอน”

111สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

คณหมอกลาวถงขอสรปในเรองของทมงานดวยวา เคลดลบของการสรางทมกอยท “ความเทาเทยม” “การเรยนรรวมกน” และ “ความสมครใจ” ทมทมารวมกนทำงาน ตองเปนทมแหงการเรยนร ไมใชทมทเกดขนจากการออกคำสงหรอโดนบงคบ ทกคนสมครใจมาเรยนรดวยกน มสทธในการแสดงความคดเหนเทาเทยมกน ทำใหเกดเปนองคกรแหงการเรยนร และตองทำใหเปนองคกรทมชวตดวย ไมใชทำแลวมความทกข “ความเทาเทยม” จะทำใหทมไดเหนความคดทหลากหลาย มสมพนธภาพภายในทมทด “การเรยนรรวมกน” จะทำใหงานมประสทธภาพ และความสำเรจ ซงกลายมาเปนความสขรวมกน “ความสมครใจ” จะทำใหความสำเรจดำรงอยไดอยางยาวกวา นอกเหนอไปจาก การเรยนรรวมกน และ ความสมครใจ ซงถอเปนปจจยภายในของแตละทมแลว โครงการ R2R ของแตละทมยงไดรบแรงสนบสนนจาก โครงการพฒนางานประจำสงานวจย (R2R) ซงอาจมองไดวาเปนการสนบสนนจากภายนอก ทมใหกบทม R2R ในแตละแผนก หรอแตละทมนนเอง

ทมทมารวมกนทำงาน ตองเปนทมแหงการเรยนร ไมใชทมทเกดขนจากการออกคำสงหรอโดนบงคบ ทกคนสมครใจมาเรยนรดวยกน มสทธในการแสดงความคดเหนเทาเทยมกน ทำใหเกดเปนองคกรแหงการเรยนร และตองทำใหเปนองคกรทมชวตดวย ไมใชทำแลวมความทกข

112 R2R : Routine to Research

“ตลอด4ปทเราเรมดำเนนงานมาR2RจะเขาไปชวยตงแตการจดทมระเบยบวธวจยการใหทนสนบสนนการทดลองตางๆวธการของR2Rคอไมเรมจากศนยแตดวาตรงไหนมการทำงานไดดและนาจะเปนตวอยางความสำเรจไดเรากจะเชญทมเหลานนมาใชเทคนคทเรยกวาการบอกเลาความสำเรจ ใหเขามาบอกเลาความสำเรจ บอกเลาวธทำ เพอขยายงานไปทอนๆ ใหทอนๆ ไดเหนความสำเรจตรงน เพอสรางแรงจงใจใหทกหนวยงานสนใจR2R” ผจดการโครงการ R2R ของ ศรราช กลาว แมวาตอนเรมตน จะเนนสงเสรมในหนวยงานทเปนคลนก คอหนวยงานทดแลผปวยโดยตรงมากกวา แตการทำงานในระยะตอมา ไดมการขยายออกไปยงทกหนวยงานทมการทำงานเปนทมดวย ซงบางสวนกเกดขนจากการททมหรอหนวยงานนนๆ เปนฝายรองขอเขามา ทกวนน R2R จงไดรบการตอบรบอยางดจากทกหนวยงานของศรราช แมแตหนวยงานรกษาความปลอดภย ดงทผจดการโครงการ R2R เลาใหฟงวา “เขาบอกวา อยากทำงานวจยเพอพฒนางานของตวเอง เพอประโยชนตองานของเขาและคณะดวย” นอกจากน ยงมการสนบสนนอกรปแบบหนงทมผลตอความสำเรจของการทำ R2R เชนกน นนคอ “ระบบพเลยง” โดยเฉพาะในระยะเรมตน การมพเลยงเปนเรองดทจะชวยผลกดนไดทกสวน หากหนวยงานใดตองการทำ R2R แตพบวาไมมคนหรอทมทจะสามารถเปนพเลยงใหไดอยในหนวยงานนนๆ กสามารถมองหาไดจากหนวยงาน/แผนกอน หรอ ทมททำสำเรจแลว กควรเขามาชวยขยายความสำเรจใหกบทมอนๆ ตอไป ดวยการเขามาเปนพเลยงใหกบทมอนดวย ซงจะทำให R2R แตกตวไปเรอยๆ และยงเกดสมพนธภาพทดระหวางคนทำงาน อยางไรกตาม นอกเหนอไปจากการสนบสนนของสวนกลาง และแรงเสรมจากผทประสบความสำเรจจาก R2R มาแลว อกสงหนงททำใหคน

113สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

สนใจเขามาสวงจรของ R2R กคอ “ผลสำเรจทจบตองได” นนเอง R2R ของหลายๆ ทม ไดพสจนใหเหนแลววา การทำวจยทเกดขนสามารถยอนกลบมาชวยใหงานประจำดขนไดจรง หลายๆ งานทำใหคนทำงานรสกวางานของเขาสบายขน เรวขน ทำใหเขาไดพฒนาตนเอง พฒนาระบบคด และการแสวงหาคำตอบอยางเปนระบบ ขณะเดยวกนกไดผลงานวจยมาเปน “รางวลชวต” ดวย

อกดานสำคญทตองกาวขาม ถงจะมทมงานทด ไดรบการสนบสนนทงจากภายในและภายนอก กคอ “ความกลว” ทอยในใจ อนเปนปราการดานสำคญของการเรมตนและทำให R2R ประสบความสำเรจ “อปสรรคทสำคญคอ “ความกลว” เปนปจจยทสกดกนไมใหไปถงความสำเรจ เรมตงแตกลวทจะคด กลวการทำงานวจย กลวทจะบอกใหคนอนรวาตวจะทำงานวจย กลววาจะไมมคนมาชวย กลววาผลวจยทออกมาจะเปนแคเรองเลกนอยไมมใครสนใจฯลฯ ผมวาถาเรากลาทจะลองเรมอะไรสกอยาง กจะไดรกนวาเราสามารถทจะขบเคลอนมนไปได แตเหนอสงอนใด คอการคดวาการทำR2R ไมใชทำเพอตองการผลงานวจยของตวเองเทานน แตเราตองการใหการทำงานของเราดขนทำใหการบรการคนไขดคนไขไดประโยชน” นายแพทยอครนทร เลาใหฟงถง อปสรรคเกยวกบความกลวทเคยพบมาในทม R2R ของศรราช

114 R2R : Routine to Research

ยอนไปเมอครงทศรราชเพงเรมสงเสรม R2R ซงสวนใหญจะเนนไปทางเรองวชาการกพบวา คนในศรราชมอาการ “กลวงานวจย” กนแทบ ทกคน และเปนสภาพการณทเหมอนกนทกแผนกทกหนวยงาน คนสวนใหญคดเอาเองวาคนททำงานวจยไดตองจบระดบปรญญาโทขนไปเทานน ขณะทบางคนกคดวาคงไมมเวลาพอทจะทำงานวจยได แต 4 ปทผานมา ไดพสจนใหทกคนเหนแลววา แทจรงแลวคนทกระดบสามารถทำวจยได และไมวาจะมงานยงเพยงใด หากมความตงใจจะแสวงหา ความสำเรจยอมเกดขนไดเสมอ ทายทสด R2R กไดนำการเปลยนแปลงมาสคนทกระดบ ทกแผนกในศรราช ทงยงกอใหเกดการทำงานและการทำวจยทตอเนองและแตกแขนงออกไปอยางกวางขวาง ยกตวอยางเชน การทำวจยตอเนองของโครงการน ซงโครงการ R2R ศรราชไดมสวนชวยกระตนใหทมดแลทารกแรกคลอดฯ ทำวจยตอเนองเพอทำความจรงใหปรากฏวา การผาตดพงผดใตลนในทารกแรกคลอดโดย ใชยาชาเฉพาะทนนกอใหเกดผลดกบคนไขอยางไร ในการทำวจยตอเนองครงน ทมงานตองการพสจนวา จำเปนตองผาตดพงผดโดยใชยาชาเฉพาะทใหกบทารกหรอไม โดยแบงเดกทมปญหาออกเปน 2 กลม มาเปรยบเทยบกน ระหวางกลมผาตดดวยยาชา กบกลม

คนทจะทำงานวจย แมจะเปนงานวจยทพฒนามาจากงานประจำของตวกตาม ตองยอมรบความจรงวา ไมมใครเกงไปทกอยาง การทำงานรวมกนเปนกลมจงเปนสงจำเปน บางคนอาจเกงเรองระเบยบวธวจย บางคนจะเกงเรองการเขาไปตดตอสนทนาสรางสมพนธกบผปวย บางคนเขยนเกง บางคนวเคราะหเกง เมอหลายๆ คนเกงไดมาทำงานรวมกน จะทำใหเกดพลงมหาศาลและความสำเรจ

115สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

รกษาแบบประคบประคอง ซงงานวจยนไดนำเสนอผลออกมา 2 ประเดนใหญ นนคอ หนง ถาผาตดจะไดผลสำเรจทนท ถาใชวธประคบประคอง โดยสงตอไปใหคลนกนมแมฝกจดทาอมลกเพอใหหวนมเขาไปอยในปากเดกใหมากทสด กจะประสบความสำเรจไดประมาณครงหนง แตตองใชเวลานาน อาจจะ 3-7 วน คณแมตองอดทน บางคนทนไมไดตดสนใจใหลกมาผาตดในเวลาตอมา อนนจะไดผลประมาณ รอยละ 30-40 เพราะหวนมคณแมอกเสบไปแลว สอง ตองทำตวชวด เพราะถาปลอยใหเดกมปญหาดดนมไปเรอยๆ จะทำใหแมหวนมแตกเปนแผลและมโอกาสตดเชอ เตานมอกเสบได ขณะทลกถาไดนำนมไมพอจะตวเหลอง นำหนกลดมากกวาปกต สขภาพไมด ทมงานจงพยายามพฒนาเครองมอชวด จนในทสดกออกมาเปนการสรางแบบประเมนขนมาชดหนง เรยกวา Siriraj Tongue Tie Score เพอจะตรวจดวาเดกแบบใดมปญหาและจำเปนตองผาตด หากขามพนอปสรรคแหงความกลวมาไดแลว อกหนงดานทจะตองฝาไปใหไดเพอนำ R2R ไปสความสำเรจคอ “การยอมรบความสามารถของผอน” คนทจะทำงานวจย แมจะเปนงานวจยทพฒนามาจากงานประจำของตวกตาม ตองยอมรบความจรงวา ไมมใครเกงไปทกอยาง การทำงานรวมกนเปนกลมจงเปนสงจำเปน บางคนอาจเกงเรองระเบยบวธวจย บางคนจะเกงเรองการเขาไปตดตอสนทนาสรางสมพนธกบผปวย บางคนเขยนเกง บางคนวเคราะหเกง เมอหลายๆ คนเกงไดมาทำงานรวมกน จะทำใหเกดพลงมหาศาลและความสำเรจ ดเหมอนวาทกวนน หนวยงานและแผนกตางๆ ในศรราชจะสามารถขามพนอปสรรคตางๆ มาไดแลว จงทำใหผจดการโครงการ R2R ของศรราช บอกเลาดวยนำเสยงเปยมสขวา

116 R2R : Routine to Research

“เดยวนจะเหนวาคนศรราชไมไดกลวงานวจยอกตอไปแลว ทกคนกลาทจะตงคำถาม กลาเสนอวธการ กลาทจะแสวงหาคำตอบ และมคนเกงๆ หลายคนทพรอมจะทำงานรวมกน เพอพฒนาทงงานททำอยและพฒนาตวเองดวย” ยงมรายละเอยดบางอยางของโครงการฯ น ทนาสนใจและควรนำมากลาวถงในทน เพอรวมเรยนรจากความสำเรจในกรณนใหลกซงยงขน โครงการนเรมตนขนเมอ 5 ปทแลว กอนจะมาเปนรปเปนรางในนามของทมวจยเมอราว 4 ปทผานมา จดเรมตนมาจากการทคลนกนมของแมของศรราชสงเกตพบวา แมสวนหนงเวลาใหนมลกจะเจบหวนมมาก บางครงถงขนหวนมแตก เตานมอกเสบ ขณะทลกเองกดดนมไมได ปญหาทพบนำมาสการตงสมมตฐานวา อาการดงกลาวเกดขนจากการทเดกเคลอนไหวปลายลนไดไมคอยดเพราะมพงผดอยใตลน จากนนเจาหนาทคลนกนมแมจงนำเรองมาปรกษากบหมอศลยกรรมเดกไดแก นายแพทยมงคล ซงตอมาคอหวหนาโครงการฯ นนเอง แมวาในขณะนน ยงไมแนใจวาสมมตฐานดงกลาวเปนความจรง จงตองใชการสงเกตและศกษาเพมเตมจากงานวชาการตางๆ ทคนหาได “ดวยความรของเราในตอนนนกไมเคยรกษาพงผดใตลนในทารกแรกเกด ทำแตในเดกโตทมปญหาการพด เรากตองเรมศกษาวาปญหาเรองการดดนมมนมทมาจากเรองพงผดจรงหรอไม ตอนนนหมอกคดเทยบกบตวเองวา เวลาเราดดกาแฟไมเหนตองใชลนกดดขน แตคลนกนมแมบอกวาการดดนมของทารกตางออกไป เพราะทารกตองยนลนไปเพอรดนำนมจากลานหวนมของแมเขามาในปาก เราจงตงทมขนมาเพอเฝาศกษาอยพกใหญจนพบวา...ทาจะจรง จากนนจงเรมลองรกษาพงผดโดยใชการดมยาสลบแลวผาตด พบวาเดกดดนมไดดขน และชวยบรรเทาความเจบปวดของแมลงได”

117สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

ถงจะแกไขปญหาไดแลว แตการพฒนางานประจำไปสการวจยยงไมหยดยง เพราะทมมองเหนถงความยงยาก การเสยเวลา และสนเปลองคาใชจายของคนไข จงเกดการวจยตอเนองจนเปนผลงานวจยทครบวงจร สงทเกดขนจากการวจยในระยะตอมาคอการคนพบวธผาตดโดยใชยาชาเฉพาะทแทนการดมยาสลบ ซงทำใหคนไขไดประโยชนทงในดานของระยะเวลาผาตดทนอยลง ความสบายใจทเพมมากขนของพอแม และคาใชจายทถกกวากนมาก ดงรายละเอยดทกลาวถงไปแลวในชวงแรก และอกสงหนงทกลายเปนเครองมอยอดนยมซงนำมาใชกบเดกทคลอดในโรงพยาบาลศรราชทกคนในทกวนนคอ เครองชวดทเรยกวา Siriraj Tongue Tie Score ซงเปนเครองมอคดกรองคนไข มวตถประสงคเพอทำใหการคดกรองคนไขเปนเรองงายทบคลากรทางการแพทยคนใดกสามารถทำได โดยไมตองอาศยเครองมอแพงๆ

n แบบประเมน Siriraj Tongue Tie Score

118 R2R : Routine to Research

เครองชวดนจะศกษา 4 ประเดนหลกคอ ลกษณะลนของเดก ลกษณะพงผดใตลนเดก ลกษณะหวนมของแม และความรสกของแม ขณะทลกดดนม แลวคดออกมาเปนคะแนน ถาได 8-10 แสดงวาไมมปญหา ตำกวา 7 จะตองสงใหคลนกนมแมชวยด เพราะอาจเกดจากคณแมมอใหมอมลกไมถกทาทำใหเดกดดนมไมถนด คลนกนมแมจะมเจาหนาท ทมความชำนาญพเศษคอยตดสนวารายใดไมไหวแลวจรงๆ ถาดดตอเปนปญหาแน จากนนจะสงเดกกลมนตอใหกบกมารศลยแพทย ซงจะตองใชดลยพนจตอไปวาเดกรายใดสมควรตองไดรบการผาตด การททารกมพงผดใตลน ทำใหทารกไมสามารถขยบลนไดโดยสะดวก การดดนมแมจงทำไดยากและสงผลกระทบทำใหแมเจบหวนม หวนมแตกเปนแผล หรอเตานมอกเสบได ซงแมทมอาการเหลานกอาจจะตดสนใจเลกใหนมลกหนไปใชนมผงแทน ซงจะทำใหเดกทารกสญเสยโอกาสทจะไดรบประโยชนจากนมแม ไป การผาตดพงผดใตลนของทารกจงเปนการแกปญหาทตนเหต แตกไมไดหมายความวา การผาตดจะทำใหการดดนมแมของทารกทกรายไดผลเสมอไป ดงทนายแพทยมงคล อธบายใหฟงวา

งานของเราเปนงานพฒนาคน พฒนาแนวคดของคนใหพรอมเผชญกบการปรบเปลยนทกอยาง พรอมจะฝกฝนตวเอง พฒนาตวเองไปเรอยๆ เปน Life Long Learning จนทำใหโครงการ R2R ของเรา ไดรบรางวลระดบนานาชาต

119สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

“การผาตดไมไดหมายถงความสำเรจ (ในการสงเสรมใหทารกดดนมแม) ของทกราย เพราะบางรายปญหาอาจจะอยทลกษณะหวนมของแมรวมกนดวยแตเราจะมคำพดทบอกถงเปอรเซนตความสำเรจใหเขาได เพอใหเขาตดสนใจงายขน ตองยำวาการผาตดพงผดใตลนเดกแรกเกดเปนแค“ตวเสรม” เทานน ไมใชสงท “ตองทำ” ไมเหมอนการผาไสตงทเมออกเสบตองผาออก การผาพงผดใตลนจะทำหรอไมทำกได แตถาทำแลวจะไดอะไรนนคอสงททมจะตองบอกกบคนไขใหชดเจน” ทงนตองทำความเขาใจกบจดเรมของงานวจยนใหชดเจนกอนวา เรมมาจากความตองการสงเสรมใหทารกแรกเกดไดดมนมแมอยางตอเนองเพอประโยชนดานสขภาพ ตามทองคการอนามยโลก หรอ WHO ประกาศไววา นมแมมประโยชนและจะสงเสรมใหขยายเวลาใหทารกดมนมแมอยางเดยวจาก 3 เดอน เปน 6 เดอน งานวจยของโครงการฯ จงเปนไปเพอจดหมายน แตบอยครงพอแมกลบคาดหวงใหลกไดรบการผาตดพงผดเพอประโยชนดานอน “ตอนนกเรมมคนกงวลวา อาว ลกหนมพงผด แตคณหมอบอกวาดดนมไดไมตองผา แลวอกหนอยจะมปญหาเรองการพดหรอเปลา ตองเรยนวาเรายงไมมขอมลเปนหลกฐานวาพงผดขนาดไหนจะสงผลใหเดกพดไมชด และนกไมใชประเดนหลกในการผาตดของเรา ดงนนจงไมผาใหเพราะไมมความรตรงจดนจรงๆ แตอาจพฒนาเปนงานวจยชนตอไปไดเมองานปจจบนนสำเรจสมบรณแลว ซงตอนนงานวจยยงเหลอในสวนของการสรปและตพมพเพอใหเปนประโยชนตอคนไขในวงกวาง” ความภาคภมใจของโครงการ R2R ทศรราชนนมอยหลายเรอง ซงคงไมไดเกดจากการคดไปเอง หากแตเปนความภาคภมใจจากการทไดรบการยอมรบจากภายนอก

120 R2R : Routine to Research

“ภมใจทเราเปนหนวยงานเลกๆแตม impact คอนขางใหญ งานของเราเปนงานพฒนาคน พฒนาแนวคดของคนใหพรอมเผชญกบการปรบเปลยนทกอยางพรอมจะฝกฝนตวเอง พฒนาตวเองไปเรอยๆ เปน Life Long Learning จนทำใหโครงการ R2R ของเรา ไดรบรางวลระดบนานาชาต The Asian HospitalManagement Awards เมอป 2007 เปนรางวลในสาขา Human ResourceDevelopment และในศรราชเองกมการ

แจกรางวลTheBest Idealof theYearและPopularAwardซงเรากเอารางวลทไดมา copy แจกใหกบทกคนในทม เพราะมนเปนความสำเรจของทกคนในทมรวมกน เนองจากงานของเราเปนงานวจยจากคนทปฏบตงานจรง เมองานไดรางวลขนมา ตองเปนทงทมทดใจ ไมใชแคคนๆ เดยวเราจะตองขยายความสำเรจนตอไป”นายแพทยอครนทร ผจดการโครงการกลาว ความภาคภมใจอกอยางหนง อยทการสนบสนนใหทมวจยตางๆ ในโรงพยาบาลทำงานวจยตอเนองและเผยแพรงานวจยททำออกมาในรปของงานเขยน “คงเหมอนกบการทำงานวจยทวไปทวา ถาทำงานวจยออกมาแลวงานนนไมไดรบการเขยน ไมไดรบการเผยแพรใหคนอนร กยงไมใชงานวจยทด ไมวาผลลพธจะออกมาเปนอยางไรกตาม ตองมการขยายผลดวยอยางนอยกใหทกคนไดรบรวาวธการทเราคดไมวามนจะไดผลหรอไมกไดผานการพสจนมาแลวอยางนอย1ครง”

121สยบงานจำเจดวยการวจย สโลกใหมของงานประจำ

ประสบการณจากการลงมอเดนหนา R2R ในชวงทผานมา เปนสงททำใหผจดการโครงการ R2R เชอวา R2R จะเตบโตและขยายตวตอไปทงในศรราช และองคกรอนๆ “R2R จะเปนคำตอบสำหรบแพทยและบคลากรทางการแพทยทมงานเยอะ ไมเหมาะกบการทำวจยทตองเขาหองแลบซงใชเวลานาน แตแพทยและบคลากรทางการแพทยมขอไดเปรยบอยทการมคนไขอยเปนจำนวนมากซงถาเพมบางอยางเขาไปเชนการเกบขอมลinnovationฯลฯกจะไดผลตอบแทนเปนขอมลกลบมาจำนวนมาก โดยไมตองอางวาไมมเวลาเพราะมนอยในเวลางานประจำของเขาอยแลวดงนนอนาคตของR2Rนนจะพบวาทกคนสามารถทำวจยแบบนไดหมดเพอพฒนาตวเอง โดยจะมการนำการจดการความรมาใชเพอให R2R แพรขยายไปในทกองคกรไดมากขนโดยไมจำกดวาจะตองเปนหนวยงานดานสาธารณสขเทานน” ทายทสดของความภาคภมใจคอการท R2R สามารถเปลยนความคดของคนหลายๆ คนได “แตเดมเวลาคนเราทำงานแลวมปญหา หลายคนมกใชวธเปลยนเรองไปเลยแตR2Rจะชวยกระตนใหหยดคดกอนวากอนเปลยนเรองเราลองคนหาขอมลดกอนไหม ปญหานเคยมใครเคยศกษาไวบางหรอยง ถายงกถอเปนโอกาสทจะทำใหเราไดทำ-เกบ-รายงานเพอเปนประโยชนตอคนไขถงแมวาอาจจะไมใชคนไขในความดแลของเรากตาม” นนกหมายความวา ทมงานทกคนพรอมจะทำ R2R ใหเปน R2R2R (Routine to Research to Routine) เพอความสขทไดสรางประโยชนใหกบคนไขนนเอง ,