Rontgen Fonksiyon Testi (1)

T.C.MLL ETM BAKANLII

MEGEP(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES

PROJES)

BYOMEDKAL CHAZ TEKNOLOJLER

RNTGEN FONKSYON TEST

ANKARA - 2008

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ileonaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarakyaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarndaamalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retimmateryalleridir (Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeyerehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek vegelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarndauygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterliikazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmasnerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlikkazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlndasatlamaz.

iAIKLAMALAR ....................................................................................................................iiGR .......................................................................................................................................1RENME FAALYET - 1 ...................................................................................................31. SSTEM BTNL......................................................................................................3

1.1. Rntgen Cihazlar .........................................................................................................31.1.1. Genel alma Prensibi.......................................................................................... 31.1.2.Rntgen Cihazlarnn Ana Bloklar ve Bloklarn Genel Tantm .......................... 31.1.3: Rntgen Cihaz eitleri........................................................................................ 5

1.2.Rntgen Cihazlar Montaj Blok Diyagramlar ............................................................... 61.3. Sistem Btnl Kontrol .......................................................................................... 8UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 10LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 12

RENME FAALYET - 2 .................................................................................................152. ELEKTRKSEL GVENLK ANALZR ...................................................................15

2.1. Yaps ve almas.....................................................................................................152.2.Elektriksel Gvenlik Analizr le Yaplan Testler..................................................... 19

2.2.1. Test - Main Voltage ( ebeke Voltaj ) Testi....................................................... 192.2.2. Test - Current Consumption ( Harcanan Akm ) Testi ........................................192.2.3. Test-Insulation Resist ( Yaltkanlk Direnci) Testi..............................................192.2.4. Test- Protective Earth Resistance (Koruyucu Toprak Direnci) Testi .................. 202.2.5. Test Earth Leakage ( Toprak Kaak ) Testi ...................................................... 202.2.6. Test Enclosure Leakage ( ase Kaak ) Testi:.................................................. 21

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 22LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 24

RENME FAALYET - 3 .................................................................................................263. RNTGEN CHAZLARININ ALIMASI.....................................................................26

3.1. X-In Kullanarak Grnt Oluturma ......................................................................263.1.1. Radyografik Grnt........................................................................................... 273.1.2.Fluoroskopik Grnt........................................................................................... 273.1.3. Grnt Oluumun Etkileyen Faktrler .............................................................. 28

3.2. Rntgen Cihazlarnn Kalibrasyon Testi .....................................................................313.2.1. Rntgen Cihazlarnn Fantomlarla Testi.............................................................. 323.2.2. Kvp Metre ile lm........................................................................................... 343.2.3.Yar Deer Kalnlk (Half Value Layer, HVL) Testi............................................363.2.4. Floroskopik Inlamalarda Tp Radyasyon k...............................................373.2.5.Maksimum Inlama Hz Testi ............................................................................383.2.6. Hasta Giri Dozlarnn llmesi........................................................................39

3.3. Kalibrasyon Test Cihazlar.......................................................................................... 41UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 0LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 47

MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 49CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................51KAYNAKA......................................................................................................................... 53

NDEKLER

ii

AIKLAMALARKOD 523EO0216ALAN Biyomedikal Cihaz TeknolojileriDAL/MESLEK Tbbi Grntleme SistemleriMODLN ADI Rntgen Fonksiyon Testi

MODLN TANIMIRntgen cihazlarnn almasn, sistem btnln veelektrik gvenlik analizr ile yaplan testlerini anlatanrenme materyalidir.

SRE 40/24

N KOUL Rntgen montaj modln ve Biyomedikal alan ortakmodllerini baarm olmakYETERLK Rntgen cihazlarn kullanma hazr hle getirmek

MODLN AMACI

Genel AmaBu modl ile gerekli ortam salandnda, teknik ve idariartnameler, kurumsal ynetmelikler ve ynergeler, cihaznmarka modelinin CE Marking direktifleri (Directive93/68/EEC), TS 4535 EN 60601-1 (Elektrikli Tbbi CihazlarBlm-1 Genel Gvenlik Kurallar), TS 4535 EN 60601-1-3servis el kitab,18861 sayl radyasyon gvenlii tz, ISO780:1985 (TSE 990) kurallar dahilinde gerekli ortamsalandnda rntgen cihazlarn kullanma hazr halegetirebileceksiniz.

AmalarServis el kitabndaki talimatlara gre;1. Rntgen ana nitelerini blok emalara gre takip ederek,

sistem btnln kontrol edebileceksiniz.2. Rntgen nitelerinde radyoaktif ve elektriksel gvenlik

tedbirlerini alarak gvdeye kaak kontrolleriniyapabileceksiniz.

3. Fantomlara ve insan vcudundaki yumuak, sert dokularagre kt kontroln ve kalibrasyon ayarlarnyapabileceksiniz.

ETM RETMORTAMLARI VEDONANIMLARI

artnameler, ynetmelikler, ynergeler, servis el kitab,mekn plan, el takmlar

LME VEDEERLENDRME

Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirmesorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz.

Modl sonunda uygulanacak lme aralar ile modluygulamalarnda kazandnz bilgi ve beceriler llerekdeerlendirilecektir.

AIKLAMALAR

1GRSevgili renci,

Tp alannda kullanlan rntgen cihazlarndan elde edilen grntler, insan salasndan bir ok hastaln tansnda olduka nemli bir rol stlenir. Doru tannnkonulmasnda elde, edilen grntnn net olmas nem tar.

Bununla birlikte rntgen cihazlar birok biyomedikal cihaz gibi hem hasta hem dekullanc ve servis eleman asndan nemli riskler tar. Bu risklerin ortadan kaldrlmas verntgen cihazlarnn istenilen nitelikte alabilmesi iin sistem nitelerinin doru almasve kalibrasyonlarnn yaplmas gerekmektedir.

Elinizdeki modlde, rntgen cihazlarnn sistem btnl asndan kontrollerin naslyapldn greceksiniz.

Elektriksel gvenlik lmleri iin kullanlan cihazlar ve yaplmas gereken testleribulabilirsiniz.

Elinizdeki modlde yine rntgen cihazlarnda yaplan kalibrasyon lmlerini vekullanlan kalibrasyon cihazlarn bulabilirsiniz.

Tbbi cihaz ve sistemlerin bulunduu ortamlarn insan sal ve evre iin nemliriskler tadn unutmaynz. Bu cihazlarla alrken zerinize den sorumluluun sonderece byk olduunu ve ok kk ihmallerin ne kadar byk sonular dourabileceibilinciyle hareket ediniz ve tm almalarnzda bu duyarll gsteriniz.

GR

3RENME FAALYET - 1

Bu renme faaliyetini baaryla tamamladnzda rntgen cihazlarnn sistembtnln kontrol edebileceksiniz.

Herhangi bir rntgen cihazna ait servis el kitab bularak cihaz meydana getirenana nitelerini inceleyip arkadalarnzla tartnz.

1. SSTEM BTNL1.1. Rntgen Cihazlar

1.1.1. Genel alma Prensibi

Rntgen cihazlarnn tan amal grntleme cihazlar olduundan daha ncekimodllerimizde sz etmitik. Rntgen cihazlarnda temel yaklam, x-nnn retilmesi veretilen bu x-nnn grntlenmesi istenilen blgeden geirilerek grnt oluturanmalzemenin zerine drlerek grntnn elde edilmesi temeline dayanmaktadr.

Yukarda ksaca aklanan rntgen cihazlarnn almas belirli bir sistem dhilindegereklemektedir. Bu sistem birden fazla bloktan olumaktadr ve cihazn istenilen niteliktealmas, sistem iindeki bloklarn birbirleri ile uyumlu ve eksiksiz grev yapmalar ilemmkn olmaktadr. Bu da ancak sistem btnl ile salanabilmektedir.

1.1.2.Rntgen Cihazlarnn Ana Bloklar ve Bloklarn Genel Tantm

Temel bir rntgen cihaz aadaki ana bloklardan olumaktadr: Yksek voltaj niteleri Kumanda masas Tp ve tp tutucular Hasta masas Statifler Dijital grntleyiciler ve grnt aktarclar

RENME FAALYET-1

AMA

ARATIRMA

4Ana bloklar genel olarak u ekilde tanmlayabiliriz.

Yksek voltaj niteleri : Rntgen cihazlarnda x-nnn tp tarafndan retilmesiiin gerekli olan yksek gerilimi salayan ve sistemin g ihtiyacn karlayan nitelerdir.Yksek voltaj nitelerinden daha nceki x-Inl Cihazlar ve Rntgen Montaj modllerindeayrntl olarak sz edilmiti. Bu modllerden yararlanabilirsiniz.

Kumanda masas: Rntgen cihazlarnda sistem iindeki bloklarn kumanda vekontrolnn yapld, hastaya uygulanacak olan x-Innn Kvp ve mas gibi parametrelerininayarlanmasn salayan nitedir. Kumanda masas nitelerinden daha nceki x-InlCihazlar ve Rntgen Montaj modllerinde ayrntl olarak sz edilmiti. Bu modllerdenyararlanabilirsiniz.

Tp ve tp tutucular: Rntgen cihazlarnda hastaya uygulanacak olan x-nnnretilmesini ve uygulanacak blgeye gre snrlandrlmasn salayan cihazlarn bulunduubloklardr. Yine tp ve tp tutucu nitelerinden daha nceki x-Inl Cihazlar ve RntgenMontaj modllerinde ayrntl olarak sz edilmiti. Bu modllerden yararlanabilirsiniz.

Hasta masas: Rntgen cihazlarnda radyografik grntlerin elde edilmesi iingerekli dzeneklerin yerletirildii ve hastann grntleme pozisyonunda tutulduunitelerdir. Hasta masas nitelerinden daha nceki x-Inl Cihazlar ve Rntgen montajmodllerinde ayrntl olarak sz edilmiti bu modllerden yararlanabilirsiniz.

Statifler: rntgen cihazlarnda tp tutucularn ve bucky dzeneklerini tand vegerekli olan dikey ve yatay hareketlerin salanabildii nitelerdir. Statif nitelerinden dahanceki x-Inl Cihazlar ve Rntgen montaj modllerinde ayrntl olarak sz edilmiti. Bumodllerden yararlanabilirsiniz.

Dijital grntleyiciler ve grnt aktarclar: Rntgen cihazlarnda x-nkullanlarak elde edilen grntlerin dijital olarak izlenmesini, elde edilen grntlerinsaklanmasn ve aktarlmasn salayan nitelerdir.

5Resim 1.1. Rntgen sistemi blok diyagram

1.1.3: Rntgen Cihaz eitleri

Rntgen cihazlar grnt alnacak blgenin yapsna ve sistem iinde kullanlannitelerdeki farkllklar nedeni ile eitlere ayrlr. Bunlar:

Sabit rntgen cihazlar C kollu rntgen cihazlar Seyyar rntgen cihazlar Byk rntgen tehis cihazlar Anjiyografi cihazlar Radyoskopi cihazlar Di rntgen cihazlar Dijital rntgen cihazlar

Yukarda sz edilen rntgen cihazlarndan daha nceki x-Inl Cihazlar modlndeayrntl olarak ilenmitir. Bu modlden yararlanabilirsiniz.

61.2.Rntgen Cihazlar Montaj Blok Diyagramlar

Rntgen cihazlarnn farkl bloklardan olutuunu ve sistemin istenilen niteliktealabilmesinin bu bloklarn doru ve birbirleri ile uyumlu almas ile mmkn olduunuyukarda aklamtk. zellikle son yllarda retilen rntgen cihazlarnn ok karmakyaplara sahip olmas ve cihazlar arasnda yapsal farkllklar bulunmas nedeni ile sisteminbtnlnn anlalmas, sistemin kontrol ve arzalarn giderilebilmesininkolaylatrlmas iin sistem, nitelere ayrlm ve bu niteler blok diyagramlar ileaklanma yoluna gidilmitir.

Blok diyagramlar sistemin tamamn kapsayabilecei gibi blou oluturan elemanlarda ifade edebilecek ekilde dzenlenir. Blok diyagramlarnn doru okunmas, sistembtnlnn salanmas iin karmak sistemlerde olduka nemlidir. Blok diyagramlarrntgen sistemlerinde balant emalar ile birlikte kullanlr.

Blok diyagramlarnn doru okunabilmesi iin diyagram iindeki bloklarn almayaplarnn ve grevlerinin iyi bilinmesi gerekmektedir. Diyagramlar ierisindeki bloklar,balang noktasndan itibaren belirli bir alma sras izleyerek kt noktasna ular.Bununla birlikte bloklar arasnda geri beslemeler ve kt kontrolleri de bulunmaktadr. tebu nedenden dolay da bloklarn ileyii ve grevlerinin bilinmesi nemlidir.

Resim 1.2: Bir rntgen cihaz kumanda masas balant blok diyagram

7Resim 1.3: Floroskopik bir sistemin blok diyagram

Resim 1.4: Bir rntgen cihaz blok diyagram

81.3. Sistem Btnl Kontrol

Rntgen cihazlarnda sistemin istenilen niteliklerde ve gvenli alabilmesi iincihazlarn montajndan sonra sistem btnlnn kontrol ve gerekli ayarlarn yaplmasgerekmektedir.

Sistem btnlnn kontrol iin servis el kitabndaki montaj kontrol talimatlarnntakip edilmesi nemlidir. te bu kontrol esnasnda retici tarafndan hazrlanan blokdiyagramlar ve talimatlar kullanlr. Bu talimatlara uyulmas, sistemin salkl alabilmesiiin gereklidir.

Rntgen sistemleri, ilevine ve reticisine gre farkllklar gstermekle birlikte genelolarak aadaki ilem sras uygulanmaktadr.

Kumanda masas montajnn kontroln yapmak; Kumanda masasnn montaj kurallarna gre yapld kontrol edilir. Sabitlenmesi gereken bir masa ise sabitleme vidalar kontrol edilir. Kumanda masasnn yerletirildii alann kurallara uygunluunu kontrol edilir. Kumanda masas balant kablolar kontrol edilir. Eer kullanlyor ise el anahtar balantlar kontrol edilir.

Hasta masas montajnn kontroln yapmak; Masann balant vidalar kontrol edilir ve sk olduundan emin olunur. Masann elektriki balantlar kontrol edilir. Tezgh frenleri ve hareketlerin dzgn bir ekilde gerekletii kontrol edilir. Yatay kol frenleri kontrol edilir. Kaset film tablasnn ilevi kontrol edilir.

Statif montajnn kontroln yapmak; elik kablo ve frenler kontrol edilir. Balant vidalarnn sk olmas kontrol edilir. Mekanik frenler kontrol edilir. Dikey hareketlerin serbestlii ve her noktada eit hareketi kontrol edilir. Kaset film tablasnn ilevi kontrol edilir.

Tp ve tp tutucular montajnn kontroln yapmak; Dikey hareket frenleri kontrol edilir. Yksek voltaj kablolarnn balantlar kontrol edilir. Kumanda kablolarnn balantlar kontrol edilir. Balant vidalar kontrol edilir.

Yksek voltaj niteleri montajnn kontroln yapmak; Yksek voltaj kablolarnn doru ve sk baland kontrol edilir. Yksek voltaj tanknn ya seviyesi kontrol edilir. Ya sznts olup olmad kontrol edilir. Kablo balantlarnn doruluu ve skl kontrol edilir.

9Rntgen sistemlerinde yukarda saylan bloklarn montaj kontrol yapldktan sonrayine servis el kitaplarndaki talimatlar dorultusunda mevcut data kablolarnn, kumandakablolarnn ve topraklama balantlarnn kontrol yaplr.

Daha nce de belirtildii gibi sitem btnl kontrol yaplrken servis el kitabndakitalimatlara uyulmal ve gerekli gvenlik nlemleri alnmaldr

10

UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler Servis el kitabndaki montaj kontrol

talimatlarn okuyunuz. Sistemin blok diyagramlarn

inceleyiniz. Kumanda masasnn montaj kurallarna

gre yapldn kontrol ediniz. Sabitlenmesi gereken bir masa ise

sabitleme vidalarn kontrol ediniz. Kumanda masasnn yerletirildii

alann kurallara uygunluunu kontrolediniz.

Kumanda masas balant kablolarnkontrol ediniz.

Eer kullanlyor ise el anahtarbalantlarn kontrol ediniz.

Masann balant vidalarn kontrolederek sk olduundan emin olunuz.

Masann elektriki balantlarn kontrolediniz.

Tezgh frenleri ve hareketlerinin dzgnbir ekilde gerekletiini kontrolediniz.

Yatay kol frenlerini kontrol ediniz. Kaset film tablasnn ilevini kontrol

ediniz. Statifin elik kablo ve frenlerini kontrol

ediniz. Balant vidalarnn sk olduunu

kontrol ediniz. Mekanik frenleri kontrol ediniz. Dikey hareketlerin serbestliini ve her

noktada eit hareket ettiini kontrolediniz.

Dikey hareket frenlerini kontrol ediniz. Yksek voltaj kablolarnn balantlarn

kontrol ediniz. Kumanda kablolarnn balantlarn

kontrol ediniz. Balant vidalarn kontrol ediniz. Yksek voltaj kablolarnn doru ve sk

balandn kontrol ediniz. Yksek voltaj tanknn ya seviyesini

Servis el kitabndaki talimatlarakesinlikle uyunuz.

Kontrol esnasnda enerjinin kapalolduundan emin olunuz.

Gerekli kiisel gvenlik nlemlerinizialnz.

UYGULAMA FAALYET

11

kontrol ediniz. Ya sznts olup olmadn kontrol

ediniz. Kablo balantlarnn doruluunu ve

skln kontrol ediniz. Data kablolarnn balantlarn kontrol

ediniz. Kumanda kablolarnn balantlarn

kontrol ediniz. Topraklama kablolarnn balantlarn

kontrol ediniz.

12

LME VE DEERLENDRME

OBJEKTF TEST (LME SORULARI)

Aadaki sorular dikkatlice okuyarak uygun cevap kkn iaretleyiniz.

1. Kaset film tablasnn ilev kontrol aadaki nitelerden hangisinde gerekletirilir?A) Kumanda masas B) Yksek voltaj nitesiC) Hasta masas D) Tp ve tp tutucular

2. elik kablo ve fren kontrol aadaki nitelerden hangisinde gerekletirilir?A) Kumanda masas B) Hasta masasC) Yksek voltaj nitesi D) Statif

3. Ya sznts olup olmad aadaki nitelerden hangisinde kontrol edilir?A) Kumanda masas B) Yksek voltaj nitesiC) Hasta masas D) Tp ve tp tutucular

Aadaki cmlelerde bo braklan yerleri doldurunuz.

4. Rntgen cihazlarnda x-nnn tp tarafndan retilmesi iin gerekli olan yksekgerilimi salayan ve sistemin g ihtiyacn karlayan nitelere..........................................denir.

5. Rntgen cihazlarnda sistem iindeki bloklarn kumanda ve kontrolnn yapld,hastaya uygulanacak olan x-nnn Kvp ve mas gibi parametrelerinin ayarlanmasnsalayan nite...........................................................dr.

6. Rntgen cihazlarnda hastaya uygulanacak olan x-nnn retilmesini ve uygulanacakblgeye gre snrlandrlmasn salayan cihazlarn bulunduu bloklar.................................. dr.

7. Rntgen cihazlarnda radyografik grntlerin elde edilmesi iin gerekli dzeneklerinyerletirildii ve hastann grntleme pozisyonunda tutulduu nitelere.............................. denir.

8. Rntgen cihazlarnda tp tutucularn ve bucky dzeneklerinin tand, gerekli olandikey ve yatay hareketlerin salanabildii niteler..........................................dir.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerekkendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnzsorularla ilgili konular geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevapverdiyseniz dier modle geiniz.

LME VE DEERLENDRME

13

PERFORMANS TEST (YETERLK LME)

DEERLENDRME LTLER Evet Hayr

1. Servis el kitabndaki montaj kontrol talimatlarn okudunuz mu?2. Sistemin blok diyagramlarn incelediniz mi?3. Kumanda masasnn montaj kurallarna gre yapldn kontrol ettiniz

mi?4. Sabitlenmesi gereken bir masa ise sabitleme vidalarn kontrol ettiniz

mi?5. Kumanda masasnn yerletirildii alann kurallara uygunluunu

kontrol ettiniz mi?6. Kumanda masas balant kablolarrn kontrol ettiniz mi?7. Eer kullanlyor ise el anahtar balantlarn kontrol ettiniz mi?8. Masann balant vidalarn kontrol ederek sk olduundan emin

oldunuz mu?9. Masann elektriki balantlarn kontrol ettiniz mi?10. Tezgah frenleri ve hareketlerin dzgn bir ekilde gerekletiini

kontrol ettiniz mi?11. Yatay kol frenlerini kontrol ettiniz mi?12. Kaset film tablasnn ilevini kontrol ettiniz mi?13. Statifin elik kablo ve frenlerini kontrol ettiniz mi?14. Balant vidalarnn sk olmasn kontrol ettiniz mi?15. Mekanik frenleri kontrol ettiniz mi?16. Dikey hareketlerin serbestliini ve her noktada eit hareketini kontrol

ettiniz mi?17. Dikey hareket frenlerini kontrol ettiniz mi?18. Yksek voltaj kablolarnn balantlarn kontrol ettiniz mi?19. Kumanda kablolarnn balantlarn kontrol ettiniz mi?20. Balant vidalar kontrol ettiniz mi?21. Yksek voltaj kablolarnn doru ve sk balandn kontrol ettiniz

mi?22. Yksek voltaj tanknn ya seviyesi kontrol ettiniz mi?23. Ya sznts olup olmadn kontrol ettiniz mi?24. Kablo balantlarnn doruluu ve skln kontrol ettiniz mi?25. Data kablolarnn balantlarn kontrol ettiniz mi?26. Kumanda kablolarnn balantlarn kontrol ettiniz mi?

14

DEERLENDRME

Yaptnz deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir dahagzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz.Eksikliklerinizi aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz.Cevaplarnzn tamam Evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.

15

RENME FAALYET - 2

Bu renme faaliyetini baaryla tamamladnzda, rntgen cihazlarnda elektrikselgvenlik analizr ile gvenlik testlerini yapabileceksiniz

Elektriksel gvenlik analizr kullanma klavuzu edinerek alma yapsninceleyiniz.

2. ELEKTRKSEL GVENLK ANALZR2.1. Yaps ve almas

Btn biyomedikal cihazlarda olduu gibi rntgen cihazlarnda da elektriksel gvenliknemli bir konudur. Rntgen cihazlar, dorudan hasta ve kullanc iin temas ierdikleri iinelektriksel adan da bir tehlike iermektedir. Bu tehlikeler daha nce Biyomedikal CihazlaraGvenli Yaklam modlnde ayrntl olarak anlatlmt. Cihazlarn kullanma alnmadannce elektriksel gvenlikleri salanmal ve bu gvenlik test edilmelidir. te bu testler dahance de Biyomedikal Cihazlarda Kalibrasyon modlnde de anlatld gibi elektrikselgvenlik analizrleri tarafndan yaplmaktadr.

Resim 2.1: Elektriksel gvenlik analizr

Biyomedikal amal elektriksel gvenlik analizrleri; hastane elektromedikalekipmannn elektriksel gvenlik testleri iin belirlenmi olan kat uluslararas standartlaragre yapabilen otomatik test lm cihazlardr. Bu standartlar, dnyada ve de lkemizde

RENME FAALYET2

AMA

ARATIRMA

16

kabul edilmi standartlar kapsar. IEC 601-1, VDE 751.1 ve HEI-95 vb. standartlarnngerekliliklerine gre bir elektriksel gvenlik testi salar, hatalar gsterir. Otomatik olarakanaliz edilen ve geici olmayan hafzaya kaydedilen test sonular; dhil ZY stunlu termalyazc ya da balant kurulan herhangi bir haric yazc ile yazdrlabilir ya da cihazfirmasnn ekipman iletim yazlmna aktarlabilir.

Bu cihazlar otomatik, manuel ya da step modlu iletime uygundur. Manuel mod,herhangi bir zel testin kesintisiz olarak geekletirilmesini salar. Cihaz, haric bir klavye,entegrasyonlu bir tu takm, barkod ubuu ya da haric bir RS232 cihaz girilerini kabuledebilir. Yazlm gncellemelerini ve hafza srm ykseltmelerini kolaylatran haric birdata kartuu da bulunabilir. Ayrca EKG ve aritmik dalga formlar performansn da simuleetmek gibi ek fonksiyonlar da ierebilir.

Elektriksel gvenlik analizrleri ile yaplmas mmkn olan elektrik gvenlik testleribelirgin olarak aadakileri ierir:

Ana voltaj testi Akm tketimi testi Yaltkanlk (inslasyon) direnci testi Koruyucu toprak direnci testi Toprak sznt akm testi ase kaak akm testi Hasta kaak akm testi Uygulama paralarndaki ana hat kili klavuz voltaj kili klavuz sznt

Elektriksel gvenlik analizrlerinin yaps ve almas, Biyomedikal CihazlardaKalibrasyon modlnde ayrntl olarak aklanmtr. Bu modlden faydalanabilirsiniz.

Elektriksel gvenlik analizr ile gvenlik testleri yaplrken aadaki ilemler takipedilmelidir.

Testi yaplacak cihazn tipine bal olarak kablolar ve fii analizr DUT prizinedoru ve sk olarak balanmaldr.

ekil 2.1. Elektriksel gvenlik analizr balants

17

Balantlar doru yapldktan sonra her iki cihaz da ON konumuna alnarakalr.

Analizr hemen self check ( kendi kendini kontrol ) ilemini yapacak ve mainmen (ana men) ekrana gelecektir.

Resim 2.2. Main men

Main menden system setupa baslr. Setup function mensnden test standarta baslr.

Resim 2.3: Setup Function mens

Select test standart mensnden IEC 601-1 standardna baslr. IEC 601-1 standard seildikten sonra ekran otomatik olarak main menye

dnecektir.

Resim 2.4: IEC 601-1 standard seimi

18

Main menden Class/Typea baslarak testi yaplacak olan cihazn snf ve tipiseilir.

Resim 2.5: Cihaz snf ve tipi seimi

Resim 2.6: Snf ve tip mens

Class/Type seildikten sonra analizr, otomatik olarak main menye dnecektir. Manuel alma iin main menden Test/Automodesa baslarak Manual seilir.

Resim 2.7: Test/Automodes seimi

Resim 2.8: Manual seimi

19

2.2.Elektriksel Gvenlik Analizr le Yaplan Testler

Elektriksel gvenlik analizr ile btn biyomedikal cihazlarda olduu gibi rntgencihazlarnda da elektriksel gvenlik lmleri gerekletirilebilmektedir. Bu testler veyapllar aada verilmitir. Testlerde llen deerler, cihazlarn servis klavuzlarndabelirtilmektedir. llen deerlerin servis klavuzlarnda ve standartlarda belirtilen deeraralklarnn dnda olmas halinde cihazlarn kullanmdan karlmas ve gerekli bakm veonarmlarnn yaplmas gerekir.

2.2.1. Test - Main Voltage ( ebeke Voltaj ) Testi

Ekranda main voltage veya analizrn zerindeki testler blmnde bulunan krmz 0(sfr) volts V tuuna baslr. Bu test annda hat voltaj L1-Toprak, L2-Toprak ve L1-L2olarak llr ve ekrana gelir. Dual lead voltaj testi, krmz ve siyah giri ular arasndakivoltaj ler.

Resim 2.9: Ana voltaj test ekran

2.2.2. Test - Current Consumption ( Harcanan Akm ) Testi

Ekranda current consumtion veya analizrn zerindeki testler blmnde bulunankrmz 1 (bir) current A tuuna baslr. Bu test annda, analizrn zerindeki DUT DeviceUnder Test (test altndaki cihaz) prizinin L2 hattndan geen akm amper olarak llr.Limitler Class1B; 0,2 A, Class1BF; 0,2 A, Class1CF; 0,2 amperdir.

Resim 2.10: Harcanan akm test ekran

2.2.3. Test-Insulation Resist ( Yaltkanlk Direnci) Testi

Ekranda insulation resist veya analizrn zerindeki testler blmnde bulunankrmz 2 (iki) Insulation MOHM tuuna baslr. Bu test annda analizrn zerindeki DUT

20

prizi L1 ve L2 hattnn DUT prizi toprana olan yaltkanlk direncini megaohm olarak ler.Test annda 500 V DC voltaj kullanlr ve test sresince beep sesi gelir ve test 60 saniyesrer. Testin yaplmas iin start teste baslr, 60 saniye sonra sonu kaydedilir.

Resim 2.11.Yaltkanlk direnci test ekran

2.2.4. Test- Protective Earth Resistance (Koruyucu Toprak Direnci) Testi

Ekranda protective earth resistance veya analizrn zerindeki testler blmndebulunan 3 () krmz protective earth ohm tuuna baslr. Bu test annda analizrnzerindeki DUT prizi L1 ve L2 hattnda enerji yoktur. Test akm 1 amper ve 25 amperolarak deitirilebilir. Bu teste balamadan nce test kablolar kalibre edilmelidir. Testkablolar krmz ve yeil jaklara taklr. Ekranda cal leadse baslarak test ular llr.Eer llen deer 0,150 Ohmdan dkse cihaz bunu hafzaya alacak ve llecek toprakdirenci deerinden bunu kararak sonucu verecektir. Teste balamak iin Start Teste baslrve 5 saniye sonra sonu ekranda grlr. Sonu 2,999 Ohmdan byk olmamaldr. Bu testannda testi yaplacak cihaz DUT prizine takl olmaldr. Eer cihaz, yaplan bu testigeemez ise kullanlamaz olarak etiketlenmelidir.

Resim 2.12. Koruyucu toprak direnci test ekran

2.2.5. Test Earth Leakage ( Toprak Kaak ) Testi

Bu test iin ekranda Earth Leakage veya analizrn zerindeki testler blmndebulunan krmz 4 (drt) Earth Leakage Mikroamper tuuna baslr. Analizrn yeil DUTPE kndaki test kablosu testi yaplacak cihazn toprak noktasna temas ettirilir. Bu testannda normal ve ters polaritede ayr ayr lm yaplmaldr. llen deer 500 Mikroamperi gememelidir.

21

Resim 2.13. Toprak Kaak Testi Ekran

2.2.6. Test Enclosure Leakage ( ase Kaak ) Testi:

Bu test iin ekranda Enclosure Leakage veya analizrn zerindeki testler blmndebulunan krmz 5 (be) Enclosure Leakage mikroamper tuuna baslr. Test yaplacak cihazakaak testleri uygulanmadan nce bu testin uygulanmas gerekir. Test ilemi, krmz testkablosu DUT prizi toprak balants zerinden yaplr. Bu test annda normal ve terspolaritede ayr ayr lm yaplmaldr.

Resim 2.14: ase kaak testi ekran

Yukarda elektriksel gvenlik analizr ile yaplan elektriksel gvenlik testlerinernekler verilmitir. Bu testlerin sonucu, bir rapor hlinde tutulmal ve testlerden geemeyencihazlar kullanmdan kaldrlmaldr.

Elekriksel gvenlik analizrlerinde lm yaplan deerler, bir rapor hlinde dhilyazcdan kt olarak alnabilmektedir. Bunun iin print data tuuna baslarak ktlaryazcdan alnabilir.

Resim 2.15. lmlerin yazdrlmas

22

UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler Testi yaplacak cihazn tipine bal

olarak kablolar ve fii analizr DUTprizine doru ve sk olarak balaynz.

Balantlar doru yaptktan sonra heriki cihaz da ON konumuna alarakanz.

Main menden system setupa basnz. Setup function mensnden test

standarta basnz. Select test standart mensnden IEC

601-1 standardna basnz. Main menden Class/Typea basarak

testi yaplacak olan cihazn snf vetipini seiniz.

Manuel alma iin main mendenTest/Automodesa basarak ManualiTesti yaplacak cihazn tipine balolarak kablolar ve fii analizr DUTprizine doru ve sk olarak balaynz.

Balantlar doru yapldktan sonra heriki cihaz da ON konumuna alarakanz.

Main menden system setupa basnz. Setup function mensnden test

standarta basnz. Select test standart mensnden IEC

601-1 standardna basnz. Main menden Class/Typea baslarak

testi yaplacak olan cihazn snf vetipini seiniz.

Manuel alma iin main mendenTest/Automodesa basarak Manualseiniz.

Toprak kaak testi iin ekranda EarthLeakage veya analizrn zerindekitestler blmnde bulunan krmz 4(drt) Earth Leakage Mikroampertuuna basnz.

Analizrn yeil DUT PE kndakitest kablosunu, testi yaplacak cihazntoprak noktasna temas ettiriniz.

Rntgen cihaz servis el kitabnnradyasyon gvenlii talimatlarn takipediniz.

Gerekli kiisel gvenlik nlemlerinizialnz.

lmn yaptnz deerler, rntgencihaz servis el kitabnda verilen deeraralklarnda olmaldr. Uygun olmayandeerler iin rapor tutmal ve cihazkullanmdan ayrmalsnz.

Toprak kaak testinde llen deer500 mikro amperi gememelidir.

UYGULAMA FAALYET

23

Bu test iin normal ve ters polaritedeayr ayr lm yapnz.

ase kaak testi iin ekranda EnclosureLeakage veya analizrn zerindekitestler blmnde bulunan krmz 5(be) Enclosure Leakage Mikroampertuuna basnz.

Test ilemini, krmz test kablosu DUTprizi toprak balants zerindenyapnz.

Bu test iin normal ve ters polaritedeayr ayr lm yapnz.

Print data tuuna basarak elekrikselgvenlik analizrlerinde lmyaplan deerleri bir rapor hlindedhil yazcdan kt olarak alnz.

24

LME VE DEERLENDRME


Aadaki cmlelerde bo braklan alanlara uygun ifadeleri yaznz.

1. Testi yaplacak cihazn tipine bal olarak kablolar ve fii analizr ........................prizine doru ve sk olarak balanmaldr.

2. Balantlar doru yapldktan sonra her iki cihaz da ...................... konumuna alnarakalr.

3. Analizr hemen self check ( ........................................... ) ilemini yapacak ve mainmen (ana men) ekrana gelecektir.

4. Select test standart mensnden ................................. standardna baslr.

5. Main menden Class/Typea baslarak testi yaplacak olan cihazn.................................. seilir.

6. Manuel alma iin main menden Test/Automodesa baslarak..............................seilir.

7. Harcanan akm testi iin ekranda current consumtion veya analizrn zerindekitestler blmnde bulunan krmz 1 (bir) ......................... tuuna baslr.

8. Yaltkanlk direnci testi iin ekranda insulation resist veya analizrn zerindekitestler blmnde bulunan krmz 2 (iki) ........................................ tuuna baslr.

9. Koruyucu toprak direnci testi iin ekranda protective earth resistance veya analizrnzerindeki testler blmnde bulunan 3 () krmz ........................................ tuunabaslr.

10. Toprak kaak testi iin ekranda Earth Leakage veya analizrn zerindeki testlerblmnde bulunan krmz 4 (drt) .............................................. tuuna baslr.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerekkendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnzsorularla ilgili konulara geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevapverdiyseniz dier renme faaliyetine geiniz.

LME VE DEERLENDRME

25



1. Testi yaplacak cihazn tipine bal olarak kablolar ve fii analizrDUT prizine doru ve sk olarak baladnz m?

2. Balantlar doru yaptktan sonra her iki cihaz da ON konumunaalarak atnz m?

3. Main menden system setupa bastnz m?4. Setup function mensnden test standarta bastnz m?5. Select test standart mensnden IEC 601-1 standardna bastnz m?6. Main menden Class/Typea basarak testi yaplacak olan cihazn snf

ve tipini setiniz mi?7. Manuel alma iin main menden Test/Automodesa basarak

Manuali setiniz mi?8. Toprak kaak testi iin ekranda Earth Leakage veya analizrn

zerindeki testler blmnde bulunan krmz 4 (drt) Earth LeakageMikroamper tuuna bastnz m?

9. Analizrn yeil DUT PE kndaki test kablosunu, testi yaplacakcihazn toprak noktasna temas ettirdiniz mi?

10. Bu test iin normal ve ters polaritede ayr ayr lm yaptnz m?11. ase kaak testi iin ekranda Enclosure Leakage veya analizrn

zerindeki testler blmnde bulunan krmz 5 (be) EnclosureLeakage Mikroamper tuuna bastnz m?

12. Test ilemini, krmz test kablosu DUT prizi toprak balantszerinden yaptnz m?

13. Bu test iin normal ve ters polaritede ayr ayr lm yaptnz m?14. Print data tuuna basarak elekriksel gvenlik analizrlerinde lm

yaplan deerleri bir rapor hlinde dhil yazcdan kt olarak aldnzm?

DEERLENDRME


26

RENME FAALYET - 3

Bu renme faaliyetini baaryla tamamladnz da, rntgen cihazlarnda, fantomlarlainsan vcudundaki yumuak ve sert dokulara gre kt kontrollerini ve kalibrasyonayarlarn yapabileceksiniz

Laboratuvarnzda bulunan rntgen cihazlarnda kullanlan fantomlararatrarak insan vcuduna benzerliini arkadalarnzla tartnz.

3. RNTGEN CHAZLARININ ALIMASI3.1. X-In Kullanarak Grnt Oluturma

Grnr k, kaynandan bir nesneye doru parladnda nesneye bal glge oluur.Grnr k nesneyi delip geemeyecei iin glgenin ekli nesnenin d yzeyinin ekliyleayn olmaktadr.

Ik kayna, x n kayna ile yer deitirse x n kemik yapsnn etrafndakiyumuak dokular, doku younluuna bal x n glgeleri eklinde grnt oluturur. Buglge grntler, nlanan insan vcudunun nlar farkl ekilde tutma veya farkl ekildegeirme prensibi ile elde edilir.

RENME FAALYET3

AMA

ARATIRMA

27

Resim 3.1. Grnt oluumu

3.1.1. Radyografik Grnt

nsan vcudunu delip geen x-nlarnn bir film zerine drlerek elde edilengrntye radyografik grnt denir. X-nlar, penetrasyon zelliklerinden dolay, objeyidelip geerken gemekte olduu maddenin kalnlna, younluuna, atom numarasna,objenin x-n kaynana olan uzaklna ve x-nlarnn dalga boyuna bal olarakabsobsiyona urar. Kalnl, younluu ve atom numaras farkl olan bir obje, x-nnfarkl ekilde tutar veya geirir. Bylece objeden geen ve tutulan nlar, film zerinde farklyounluk deerlerinde kararmalar meydana getirir. Film zerinde meydana gelen bu farklkararmalar istenen grntdr.

Son yllarda rntgen filmlerinin yerini dedektrler almtr. Dedektrler elde edilenradyografik grnty dijital grntye evirerek dijital ortamda grntlenmesine vesaklanmasna yardmc olur.

3.1.2.Fluoroskopik Grnt

X-nn objeden geirildikten sonra fluoresan ekranlarda oluturulan grntyefluoroskopik grnt ad verilir. X n, nesneyi delip getikten sonra imaj intensfier (imajglendiricisi) giriine uygulanr. X n grnemez olduundan burada grnr adntrlr. Daha sonra TV kameras tarafndan alglanan video sinyali, dijital imaj sitemitarafndan ilendikten sonra monitrde grntlenilir. Gerek zamanl olarak gerekleen bugrntleme tekniine fluoroskopi ad verilir.

28

Tehise ynelik kalitede imaj elde etmek iin imaj intensfier giriine uygulananortalama doz orannn kararl olarak sabit kalmas gerekir. X-nnn hasta anatomikyapsn hasta kalnl ve doku younluuna bal olarak, delip gemesi iin gereken ihtiyaduyulan kararl gcn ( kV ve mA) salanmas grevini otomatik doz oran kontrol devresigerekletirmektedir.

Resim 3.2. Fluoroskopik grnt oluumu

3.1.3. Grnt Oluumun Etkileyen Faktrler

Rntgen cihazlarnda grntnn nasl elde edildii daha nceki modllerimizde veyukar da da ksaca anlatlmtr. Rntgen cihazlarnn fonksiyon testleri ve kalibrasyonayarlar yaplrken fantomlarla grnt testlerinin de yaplmas gerekmektedir. Bu nedenlegrnt oluumunu etkileyen faktrlerin bilinmesi nemlidir. Bu faktrleri genel olarak uekilde sralayabiliriz.

Obje Objenin anatomik yaps Objenin kalnl Objenin istemli ya da istemsiz hareketleri

In geometrisi In kaynann bykl Obje foks mesafesi Film foks mesafesi Obje film mesafesi Objenin n kayna ve ekrana gre duruu

29

In demetinin yaps Inlarn sahip olduu dalga boylar In demetinin younluu

Sekonder nlar Filmin yaps

Ranforsatrlerin yaps Film Banyosu

Banyonun terkibi Banyonun ss Banyonun sresi Film banyo teknii

3.1.3.1. Obje

Radyolojide obje insandr. Bilindii gibi insan vcudunun her yeri ayn anotomikyapda deildir. nsan vcudundaki organlarn yaplar ve younluklar birbirlerinden okfarkldr. Bu nedenle x-nn geirme zellikleri de farkllk gstermektedir. Bu nedenlegrnt oluumunda da anatomik yapya gre farkllklar oluur.

Objenin her yeri ayn younlua sahip olsa bile eer kalnl her yerde ayn deilse x-n objeyi delip geerken kalnlklara gre farkl iddette ve younlukta n gemekte vefilm emlsiyonu bu nlardan farkl etkilenmektedir.

Resim 3.3: Radyografide dokular

30

nsan anatomisi radyografi tetkiklerinde incelenirken yumuak ve sert doku olarakayrlr. X-nlarnn daha rahat delip getii blgelere yumuak doku, daha zor geti ya dageemedii blgelere sert doku ad verilir. Radyografide gnnts elde edilecek dokununzelliine gre x-nnn kvp deerleri doru ayarlanmaldr. zellikle mamografidegrnts alnacak gs blgesinin hassas ve tamamen yumuak dokuya sahip olmasndandolay uygulanacak nn kvp deeri olduka nem tamaktadr.

Bilindii gibi radyografide hareket, netsizlik nedenidir. Bu hareket ister istemli isteristemsiz olsun radyografik kaliteyi drr.

3.1.3.2: In Gemometrisi

Radyografik grntlerde n kayna ( odak noktas, foks) ne kadar byk olursaelde edilecek radyografinin kalitesi o kadar dk olur.

Obje-foks, film-foks ve obje-film mesafesi ne kadar kk olursa radyografi kalitesio kadar artar. Bu konudan daha nce X-Inl Cihazlar modlnde ayrntl olarak ilenmitir.Bu modlden yararlanabilirsiniz.

3.1.3.3. In Demetinin Yaps

In demetinin yapsndan nlarn sahip olduu dalga boylar ve n demetininyounluu anlalr.

Grnt oluumunda n dalga boylarnn nemli etkisi vardr. Inlarn dalga boylarksaldka penetrasyon yetenekleri artmaktadr.Bylece film veya ekrana ulaan nlarnsahip olduu enerji de artmaktadr. Penetrasyon zellii dk nlarn filmi etkilemesisonucu, grntde yeterince younluk salanamaz. Hatta objeyi delip geebilecek kadarpenetrasyon yeteneine sahip olmayan nlar, hastaya ne kadar sre uygulanrsa uygulansngrnt oluumu salanamaz. Bu nedenle x-nlarnn dalga boyu ne kadar ksa olursa eldeedilecek radyografik grntnn dansitesi o derece yksek olur. X-Inlarnn dalga boyu x-n tpne uygulanan Kv deerine gre deiir. Uygulanan Kv deeri artrldka dalgaboyu ksalr.

X-n demetinin younluu, dansitenin daha geni bir sahaya hakim olmas ile birliktedetay grnt iin nemlidir. In demetinin younluu, tpn katodundaki flamannyayaca elektron miktarna baldr. Flamann yayaca elektron miktar ise flaman stanakmn miktarna baldr. Bu akmda kumanda masas zerindeki mA seici ileayarlanmaktadr.

3.1.3.4. Sekonder Inlar

Sekonder nlardan daha nceki x-Inl Cihazlar modlnde sz etmitik. Ksa birhatrlatma yapacak olursak, x-nlar foksten ktktan sonra arptklar her kat cisimdenyansr. Yansyan bu nlara sekonder n ad verilir. Sekonder nlarn filme ulamashalinde oluacak grnt, olumsuz etkilenerek, netlik ve detay bozulur. Bu nedenle sekondernlarn kontrol altna alnmas nemlidir. Uygulamada kolimatr gibi n snrlayclar

31

kullanlarak n sahasn radyografik blgeyle snrlamak, sekonder nlarn meydanagelmesini en aza indirmek iin etkili bir yntemdir. Bunun dnda yansyan nlarn filmeulamasn engelleyen nemli paralardan biri de gridlerdir.Basit ve fonksiyonel yapda olangrid yansyan radyasyonun byk bir ksmn engelleyerek radyografide imaj kalitesiniartrmak iin kullanlmaktadr.

Resim 3.4: Sekonder radyasyon Resim 3.5: Gridler

3.1.3.5. Filmin Yaps

Radyografide kullanlan filmin yaps da grnt kalitesini etkileyen nemlifaktrlerden biridir. Kullanlan filmin istenilen grntye uygunluu ve filmlerde kullanlanranforsatrlerin yaps grnt kalitesi iin nemlidir.

3.1.3.6. Film Banyosu

Radyografik grnt kalitesini etkileyen en nemli aamalardan biri de film banyoaamasdr. Filmlerin banyo edilecei kimyasal solsyonlarn zellii, ss, banyo sresi vebanyo teknii, banyo aamasndaki nemli konulardr. Film banyo aamalarndan dahanceki modllerimiz de incelemitik. Bu konu ile ilgili modlleri inceleyebilirsiniz.

3.2. Rntgen Cihazlarnn Kalibrasyon Testi

Rntgen sistemlerinde zaman ierisinde kullanm koullarna bal olarakkolimasyonda bozulma gibi mekanik arzalarn yan sra jeneratrde nlamaparametrelerinin kalibrasyonlarnn bozulmas, otomatik parlaklk kontrolnn hatalalmas ya da dier elektronik problemler meydana gelebilir. Sistemde meydanagelebilecek bu tr problemler, hasta ve alan dozlarnn artmasna, doru tehis iin gerekliolan grnt kalitesinin elde edilememesine neden olmaktadr. Bu nedenle bu tr olumsuzsonularn yaanmamas iin rntgen x-n sistemlerinin periyodik olarak kalibrasyontestlerinin yaplmas gerekmektedir. Bu ama iin rntgen sistemlerinde sisteminzelliklerine gre farkl kalibrasyon testleri yaplmakla birlikte kesinlikle yaplmas gerekliolan testler vardr.

32

Tp voltaj ayarlar ve tekrarlanma doruluu Tp k testleri HVL (yar deer kalnl) testi Inlama zaman lmleri Odak nokta boyut lmleri Kaak radyasyon lmleri Hasta dozu lmleri Otomatik nlama kontrol X-n ve k alan uyum testleri Mamografi iin x-n alannn gs duvar ve masa ile ayar testleri

3.2.1. Rntgen Cihazlarnn Fantomlarla Testi

Fantomlar, insan dokusuna e deer zellik tayan farkl maddelerden yaplmmateryallerdir. Tbbi cihazlarda kalibrasyon lmleri yaplrken lmlerin hasta zerindeyaplmas doru olmayacandan insan anatomik yapsna uygun, farkl tiplerdeki fantomlarkullanlr. Rntgen cihazlarnn zelliklerine gre hazrlanm deiik tiplerde fantomlarmevcuttur.

Resim 3.6: Tm vcut fantomlar

Resim 3.7: Blgesel fantomlar

33

Resim 3.8: Vcudun deiik blmlerine ait fantomlar

Resim 3.9: Mamografifantomu

Resim 3.10: Mamografi fantom grnts

34

Resim 3.11: Mamografi fantomu ile ekim

Resim 3.12: Anjiyografik fantom Resim 3.13: Anjiyografik fantomgrnts

3.2.2. Kvp Metre ile lm

Diagnostik radyolojide x-n tp potansiyeli (kVp), kontrast direkt olarak etkilediiiin ok nemlidir. Bu nedenle sistemin kVp kalibrasyonu ok iyi olmaldr ve periyodikolarak kontrol edilmelidir. KVp, x-n demetinin penetrasyon (delicilik) zelliini kontroleder ve bu yzden hasta dozu zerinde byk bir etkiye sahiptir. KVpnin yanlkalibrasyonu birok cihazdaki otomatik nlama kontrolnn x-n jeneratrn yanlayarlamasna neden olur. Bu da hasta dozu ve grnt kalitesine etki eder.

Aada bir floroskopi cihaznn kVp lmne rnek verilmitir.Testin yaplabilmesiiin elektronik kVp lm aleti ve eitli kalnlklarda bakr levhalara ihtiya vardr. lmiin aadaki admlar izlenmelidir:

Odak-masa mesafesi 60 cm ve odak-grnt glendirici mesafesi 100 cmolacak ekilde ayarlanr. Test geometrisi aadaki ekilde grlmektedir.

35

Resim 3.14: kVp lm test geometrisi ve lm izelgesi

kVp lm cihaz masa zerine yerletirilir. kVp lme aletinin zerine destek kullanlarak 0.5 mmlik bakr plaka

yerletirilir. Inlama yaplarak sistem tarafndan verilen kVp ile llen kVp deerleri

lm izelgesine Her seferinde bakr plaka kalnl 0.5 mm artrlarak sistem tarafndan verilen

kVp ile llen kVp deerleri, dier nlama parametreleri ile birlikte lmizelgesine yerletirilir.

Test floroskopik ve radyografik nlamalar iin tekrarlanmaldr.

llen kVp, ayarlanan kVpden %3 ile %5i kadar farkl olabilir.

36

3.2.3.Yar Deer Kalnlk (Half Value Layer, HVL) Testi

HVL (yar deer kalnl), sabit bir kVp ve mAs deerinde, nlamann ilk deeriniyar deerine kadar azaltmak iin gerekli olan alminyum kalnldr ve mmAl olarak ifadeedilir. Ama, HVLnin llerek X-n demetinin kalitesinin saptanmas ve toplamfiltrasyonun belirlenmesidir. Testin yaplabilmesi iin iyon odas, eitli kalnlklarda bakrve alminyum souruculara ihtiya vardr.

lm iin aadaki admlar izlenmelidir: Grnt glendirici ile odak nokta arasndaki mesafe 100 cm ve odak ile iyon

odas arasndaki mesafe 60 cm olacak ekilde ayarlanr. Test geometrisiaadaki ekilde grlmektedir.

Resim 3.15: HVL test geometrisi ve lm izelgeleri

yon odasnn stne bir destek ile bakr plaka yerletirilir. Bakr kalnldeitirilerek lmn yaplaca kVp ayarlanabilir. yon odasnn hassas ksmtp tarafna gelmelidir. Alminyum plakalar bakr plakann stne yerletirilir.Inlama yaplarak X-n demeti iyon odas boyutuna kolime edilir.

Elektrometre, nlama hz (exposure rate) moduna ayarlanarak nlama yaplrve nlama hz lm izelgesine kaydedilir. Bu deer 0 mmAl'a kar gelendeerdir.

37

l mm kalnlndaki ilk alminyum plaka, bakr plakann stnden alnarak iyonodasnn altna yerletirilir ve nlama hz llr.

Inlamalar, her seferinde bir alminyum plakann, bakr plakann stndenalnarak iyon odasnn altna yerletirilmesi ile yaplr. Bylece, iyon odasnagelen nlama her seferinde drlmekte, ancak demet ile grnt glendiriciarasndaki toplam sourucu kalnl sabit kalmaktadr.

HVL enterpolasyon ile bulunarak literatrde verilen deerler ilekarlatrlmaldr.

Baz floroskopi sistemlerinde hasta dozunu azaltan ilave bir bakr filtre vardrve sourucu kalnlnn artmas ile bu ilave filtre otomatik olarak X-ndemetinin nne gelir. Test esnasnda bir ilave filtrenin sistem tarafndankullanlp kullanlmadndan emin olunmaldr.

3.2.4. Floroskopik Inlamalarda Tp Radyasyon k

Ama, floroskopik X-n knn llerek cihaz kalibrasyonu ve X-n tpnndurumu hakknda bilgi salanmasdr.

Testin yaplabilmesi iin iyon odas ve eitli kalnlklarda bakr ve/veya alminyumsouruculara ihtiya vardr.

lm iin aadaki admlar izlenmelidir: Grnt glendirici-odak mesafesi 75 cm olacak ekilde ayarlanr. yon odas

masann stne konularak odak noktasndan 45 cm uzaa konumlandrlr. Testgeometrisi aadaki ekilde grlmektedir.

Resim 3.16(a): Tp radyasyon k test geometrisi

38

Resim 3.16(b): Tp radyasyon k test lm izelgesi

Sistemin yaklak 100 kVp nlama vermesi iin yeterli miktarda alminyumveya bakr sourucu (yaklak olarak 5 mmAl ya da 3 mmCu) grntglendiricinin hemen altna yerletirilir. Floroskopik modda nlamayaplarak uygun sourucu miktar belirlenir.

Inlama yaplarak X-n demeti iyon odas boyutuna kolime edilir. Tm nlama ve grnt glendirici bytme modlarnda nlama yaplarak

floroskopik nlama hz, kVp ve mA deerleri lm izelgesine not edilir. Floroskopik doz k deeri, llen nlama hznn tp akmna blnmesi ile

ifade edilir.

3.2.5.Maksimum Inlama Hz Testi

Maksimum nlama hz iki durumda nemlidir. Eer maksimum nlama hz okdk ise, baz tetkiklerde (rnein iman hastalarda) yeterli grnt kalitesininoluabilmesi iin gerekli olan n miktar grnt glendiriciye ulamayabilir. Eermaksimum nlama hz ok yksek ise hasta ve alanlar gereksiz yere yksek dozdaradyasyona maruz kalacaklardr. Ama, farkl tetkiklerdeki, farkl hasta kalnlklar iin enuygun nlama hznn salanmas ve floroskopik tetkiklerdeki hasta dozunun azaltlmasdr.Testin yaplabilmesi iin iyon odas ve eitli kalnlklarda kurun ve bakr sourucularaihtiya vardr.

lm iin aadaki admlar izlenmelidir: Odak-masa mesafesi minimum ve iyon odas-grnt glendirici mesafesi 30

cm olacak ekilde ayarlanr. Test geometrisi aadaki ekilde grlmektedir. yon odas hassas ksm tpe gelecek ekilde masa zerine yerletirilir.

Floroskopik modda nlama yaplarak iyon odasnn tam olarak X-n alanierisinde olmas salanr. In alan, iyon odas boyutunda kolime edilmelidir.

lmler srasnda elektrometre, nlama hz modunda olmaldr. 4 cmkalnlnda alminyum sourucu destek yardmyla iyon odasnn zerineyerletirilir.

Alminyum sourucunun zerine ek olarak, yaklak 3.2 mm kalnlndakurun plaka yerletirilerek nlama yaplr. Otomatik parlaklk kontrolnn

39

tam olarak dengelenmesi iin nlama yeteri kadar uzun tutulmaldr. X-ndemetinin kurun plakada azalma urayarak grnt glendiriciye ulamasgerektii iin demetin boyutu, kurun plakann boyutundan byk olmamaldr(Inlama sresince monitrde herhangi bir n alan grlmemelidir.).

Elektrometreden okunan nlama hz, lm izelgesine kaydedilir. lm, tpn lateral durumu iin tekrar edilir.

Resim 3.17: Maksimum nlama hz test geometrisi ve lm izelgesi

Maksimum floroskopik nlama hz, manuel (otomatik nlama kontrolnnolmad durumda) modda 5 R/dk.y (l.29 x 10-3 C/kg.dk.) (43.64 mGy/dk.) gememelidir.Otomatik nlama kontrolnn olduu fakat yksek nlama hz opsiyonunun olmadsistemde 10 R/d.k'y (87.3 mGy/dk.), otomatik nlama kontrol ve yksek nlama hzopsiyonu olan sistemde normal nlama opsiyonunda 10 R/dk.'y (87.3 mGy/dk.), ykseknlama hz opsiyonunda ise 20 R/dk.'y (5.15 x l0-3 C/kg.dk.) (174.6 mGy/dk.)gememelidir.

3.2.6. Hasta Giri Dozlarnn llmesi

Bu testin amac makul olan en dk seviyedeki nlama hznn belirlenmesi veoptimum grnt kalitesinde en dk hasta dozunu elde etmek iin uygun nlama hzdeerinin saptanmasdr. Testin yaplabilmesi iin iyon odas ve eitli kalnlklarda bakrsouruculara ihtiya vardr.

lm iin aadaki admlar izlenmelidir: yon odas, fantomun pozisyonu, kVp ve mA deerleri ve kolimasyon

kontrolleri gerektiinde testin ayn artlarda tekrarlanabilmesi iin dikkatli birekilde ayarlanmal ve artlar not edilmelidir.

X-n demeti iyon odas boyutuna kolime edilir. Odak-masa mesafesi 60 cm ve odak-grnt glendirici mesafesi 100 cm

olacak ekilde ayarlanr. Test geometrisi aadaki ekilde grlmektedir.

40

Elektrometre, nlama hz (rate) modunda olmaldr. yon odas zerine bakr plakalar 1, 2, 3 ve 4 mm sourucu kalnl oluturacak

ekilde yerletirilerek nlama yaplr ve her bir sourucu kalnl iin nlamahz okunarak lm izelgesine kaydedilir. Her bir sourucu kalnl iingrnt glendiricinin tm bytme modlarnda lmler alnr. lmlersrasnda elektrometreden okunan deer, dengeye ulancaya kadar nlamayadevam edilir.

Inlama srasnda kVp ve mA deerlerinin kaydedilmesi, standart nlamahznda daha sonra meydana gelecek deiikliklerin deerlendirilmesi asndannemlidir.

lmler, tm srekli ve puls tipi nlama modlarnda alnr. Ayn geometri kullanlarak lmler radyografi modunda tm doz modlar

kullanlarak ve tm grnt glendirici bytme modlarnda tekrarlanr. Alnan lmler, lm izelgesine kaydedilir.

Resim 3.18. Hasta giri dozu lm test geometrisi

41

Resim 3.19. Hasta giri dozu lm lm izelgesi

Floroskopi sistemi 80 kVpde altrld zaman nlama hz havada ve hastayagiri noktasnda hi bir ekilde 3.2 R/mA.dk.dan (27.95 mGy/mA.dk.) fazla olmamaldr.Genelde 2.1 R/mA.dk. (18.33 mGy/mA.dk.) zerinde olmamasna allmaldr.

Kabul snrlar dnda kalan durumlarda, optimum grnt kalitesinin olumas iingereken minimum nlama hz iin gerekli kalibrasyonlar yaplmaldr.

Yukarda rneklerle aklanan kalibrasyon testleri yaplrken daha nceki modllerdeayrntl olarak aklanm olan radyasyon nlemlerine dikkat edilmeli ve kiisel koruyucularkullanlmaldr.

Yine testler yaplrken sistemlerin ve cihazlarn servis el kitaplarnda belirtilenkalibrasyon talimatlarna dikkat edilmeli ve llen deerlerin servis el kitaplarnda verilendeerlere uygunluu karlatrlmaldr. lmler sonucu istenilen deerlerden kabuledilebilir snrlar dnda sapma tespit edilirse, yine servis el kitaplarnda belirtilenyntemlerle kalibrasyon ayarlar yaplmaldr. Ayar yaplamayan cihazlar, bakm ve onarmiin kullanmdan karlmaldr.

3.3. Kalibrasyon Test Cihazlar

Rntgen cihazlarnda yaplacak testin zelliine gre farkl test cihazlar kullanlmaklabirlikte son yllardaki teknolojik gelimeler birden fazla cihazn yapt lm tek bircihazda toplamtr. Bununla birlikte rntgen cihazlar iin kalibrasyon kitleri gelitirilmitir.

kVp metre: Jeneratr ve tp k deerlerinin doruluunu ve tekrarlanabilirliinikontrol etmek iin kullanlr. Non-invasive kVp deerini lmekte kullanlr.

mAs metre : Jeneratr kndaki mAs deerini lmek iin kullanlr.

42

Dozimetre : Hastann ald ve cihazdan kan dozu lmekte kullanlr.

Zaman metre : Exposure sresini ler.

Resim 3.20: kVp metre Resim 3.21: mAs metre

Resim 3.22: Dozimetre Resim 3.23: Zaman metre

Yukarda tek balarna kullanlan test aletleri dnda birden fazla lm bir aradayapan cihazlar da gelitirilmitir. Bunlara rnek verecek olursak;

PMX-I: Radyografi, mamografi, CT ve dental rntgen cihazlarnn kVp ve zamanlmleri iin tasarlanmtr. Cihazn ama kapama dmesine basldktan sonra cihazlme hazrdr. utlama yapldktan sonra ekranda kVp ve zaman deerleri grlr.

43

Resim 3.24: PMX-I kVp ve zaman lm cihazResim 3.25: PMX-I cihaznn mamografide

kullanm

Doz lerler: Rntgen cihazlarnn doz ve doz oran (dose rate) lmlerindekullanlr. Elde edilen sonularn depolanmas iin bilgisayara balanma zelliine sahiptir.Hem iyon odalar ile (ion chambers) hem de kat hal ( solid state) dedektrleri ilekullanlabilir. Ayrca k dedektrleri balanarak aydnlk lmleri ve MAS sedektrleribalanarak da mAs lmleri gerekletirilebilir.

Resim 3.26: Doz lerler ve doz dedektrleri

44

Kalibrasyon kiti: Kalibrasyon kitleri, rntgen cihazlarnda kalibrasyon aamasndayaplmas gereken lmler iin kullanlan cihazlar ieren kitlerdir. Bu kitler aracl ileaadaki lmler gerekletirilebilir.

Resim 3.27: Kalibrasyon kiti

Radyoloji, floroskopi, mamografi, CT ve dental cihazlar iin kVp lm utlama sresi, pulse ( empulsiyon, atm) says lm Doz lm ( radyoloji ve mamografi cihazlar iin cilt dozu, grnt

glendiriciler iin giri dozu) Doz oran lm mAs dorusall (linearity) lmleri Frame bana den dozun llmesi HVL (half value layer) lmleri Tekrarlanabilirlik ( reproducibility) testleri

45

Test fantomlar: X-nl cihazlarn testinde kullanlrlar. Bu fantomlarnyerletirildii fantom tutucular da mevcuttur.

Resim 3.28: Test fantomlar Resim 3.29: Fantom tutucular

Su fantomu: Hasta e deeri fantomdur. indeki aa ve yukar doru 0,1 mmhassasiyetle hareket edebilen elik mekanizmasna iyon odas balanarak hastann farklblgelerde alaca dozun miktarn belirlemede ve doz kontrol yapmakta kullanlr.

Absorpsiyon filtresi: Kalibrasyon testlerinde kullanlan bir filtredir. 25 mmalminyumdan yaplmtr.

Resim 3.30: Su fantomu Resim 3.31: Absorpsiyon filtresi

Densitometre: Film banyo kalite kontrol testlerinde kullanlr. Inlamadakullanlacak filmi belirlemeye, filmin hzn, optik densiteyi lmeye yarar.

Resim 3.32: Densitometre

46

UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler

Odak-masa mesafesini 60cm ve odak-grntglendirici mesafesini100 cm olacak ekildeayarlaynz.

kVp lm cihazn masazerine yerletiriniz.

kVp lme aletininzerine, destek kullanarak0.5 mmlik bakr plakayerletiriniz.

Inlama yaparak sistemtarafndan verilen kVp ilellen kVp deerlerinilm izelgesinekaydediniz.

Her seferinde bakr plakakalnln 0.5 mmartrarak sistem tarafndanverilen kVp ile llenkVp deerlerini, diernlama parametreleri ilebirlikte lm izelgesinekaydediniz.

Testi floroskopik veradyografik nlamalariin tekrarlaynz.

Rntgen cihaz servis el kitabnn kalibrasyontalimatlarn takip ediniz.

Gerekli kiisel gvenlik nlemlerinizi alnz.

Temel i gvenlii tedbirlerini alnz.

llen deerleri kaydedebilmek iin aadakiizelgeyi kullanabilirsiniz.

llen kVp, ayarlanan kVpden %3 ile %5ikadar farkl olabilir.

UYGULAMA FAALYET

47

LME VE DEERLENDRME



1. Cihazlarn tama esnasnda zarar grmemeleri ve i kazalarna neden olmamalar iinuygun ekilde ..olmaldr.

2. Kk ebatl paralar iin kutular kullanlrken byk ebatl ve arparalar iin kullanlmaktadr.

3. Paralar, ambalaj kutularnn ierisine . sarlarak yerletirilir.

4. Paralar, darbelerden etkilenmelerini nlemek iin .. yardmyla desteklenir.

5. Ar paralarn tanmasnda en az . kii gerekmektedir.

6. Ar cihazlarn ambalajlar, tamada kolaylk salamas asndan ..zerine balanr.

7. Tamada alacak kiilerin .. kullanmasgerekmektedir.

8. Ar paralarn tanmasnda ve ..kullanlmaktadr.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerekkendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnzsorularla ilgili konulara geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevapverdiyseniz dier renme faaliyetine geiniz.

LME VE DEERLENDRME

48



1. Odak-masa mesafesini 60 cm ve odak-grnt glendirici mesafesini100 cm olacak ekilde ayarladnz m?

2. kVp lm cihazn masa zerine yerletirdiniz mi?3. kVp lme aletinin zerine destek kullanarak 0.5 mmlik bakr plaka

yerletirdiniz mi?4. Inlama yaparak sistem tarafndan verilen kVp ile llen kVp

deerlerini lm izelgesine kaydettiniz mi?5. Her seferinde bakr plaka kalnln 0.5 mm artrarak sistem tarafndan

verilen kVp ile llen kVp deerlerini, dier nlama parametreleriile birlikte lm izelgesine kaydettiniz mi?

6. Testi floroskopik ve radyografik nlamalar iin tekrarladnz m?

DEERLENDRME


49

MODL DEERLENDRMEMODL DE



1. Cihazlarn tanmas, depolanmas, kurulumu ve kullanm srasnda ..dikkat edilmelidir.

2. Grntleme odalarnn statik hesaplamalar kurulacak cihazn ve sistemin yknduraan ve alr durumdaki ykn tayabilecek ekilde yaplmaldr. Buhesaplamalar yaplrken cihazn .. bilgilerindenfaydalanlmaldr.

3. X nl cihaz ve sistemlerin kurumlarda kurulmas ve kullanlmas tarafndan verilecek lisana tabidir.

4. Kurulum lisans sahibi yetkili kiiler tarafndan cihazn .talimatlar dorultusunda yaplr.

5. Kurulum yaplrken ilem srasnn takibini kolaylatrmak ve arada ilem atlamamakiin sistem ..kullanlmaktadr.

6. Rntgen filmleri zerindeki kararma derecesi, grnt kalitesi iin nemli biretkendir. Film zerindeki bu kararma derecesine ad verilmektedir.

7. X-n zellikleri nedeni ile grnen n geemedii yerlerdengeer.

8. X-nnda fluoresans zellikleri vardr ve bu zellik sayesinde ..gelitirilmitir.

9. Radyasyonun iinden getii ortama verdii snn llmesi esasna dayananradyasyon lm yntemine denir.

10. yonlayc radyasyonlarn, gaz ortamlarda yapt iyonizasyonun llmesindekullanlan dozimetrelere denir.

11. Radyasyonun etkisiyle svda meydana gelen kimyasal deiiklikleri lerekradyasyon miktarn belirleyen dozimetrelere .denir.

12. Cihazlarn tama esnasnda zarar grmemeleri ve i kazalarna neden olmamalar iinuygun ekilde ..olmaldr.

13. Kk ebatl paralar iin kutular kullanlrken byk ebatl ve arparalar iin kullanlmaktadr.

MODL DEERLENDRME

50

14. Paralar, ambalaj kutularnn ierisine . sarlarak yerletirilir.

15. Paralar, darbelerden etkilenmelerini nlemek iin .. yardmyla desteklenir.

RMEPERFORMANS TEST (YETERLK LME)

Modl ile kazandnz yeterlik, aadaki ltlere gre deerlendirilecektir.


1. X- nl grntleyicileri ayrt edebiliyormusunuz?2. Kurulum zelliklerine gre cihaz iin yer kontrollerini yapabiliyor

musunuz?3. Cihaz zelliklerine gre tesisat kontrollerini yapabiliyormusunuz?4. Kurulum yaplacak yerin yaltm kontroln yapabiliyormusunuz?5. Kurulum yaplacak yerin fiziki zelliklerinin kontroln

yapabiliyormusunuz?6. Cihazlarn gvenli kurulumu iin tedbirleri alabiliyor musunuz?7. Radyoaktif gvenlik standartlarna gre emniyet tedbirlerini alabiliyor

musunuz?8. Cihazlarn tamasnda gerekli gvenlik nlemlerini alabiliyor

musunuz?9. Cihazlarn tanmas iin uygun aralar seebiliyor musunuz?

DEERLENDRME

Yaptnz deerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa renme faaliyetlerinitekrarlaynz.

Modl tamamladnz, tebrik ederiz.

51

CEVAP ANAHTARLARIRENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI

SORU CEVAP1 C2 D3 B4 Yksek voltaj niteleri5 Kumanda masas6 Tp ve tp tutucular7 Hasta masas8 Statifler

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

SORU CEVAP1 DUT2 ON3 Kendi kendini kontrol4 IEC 601-15 Snf ve tipi6 Manual7 Current A8 Insulation MOHM9 Protective eart ohm

10 Eart leakage mikroamper

RENME FAALYET-3 CEVAP ANAHTARI

SORU CEVAP1 Ambalajlanm2 Mukavva tahta sandk3 Hava kabarckl naylon4 Strafor5 ki6 Paletler7 Kiisel koruyucular8 El arabalar ve forkliftler

CEVAP ANAHTARLARI

52

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

SORU CEVAP1 Ortamn fiziksel etkilerine2 Spesifikasyon3 TAEK4 Servis klavuzu5 Checklist6 Dansite7 Penetrasyon8 Radyaskopi9 Kalorimetrik yntem

10 Gazl dozimetreler11 Svl dozimetreler12 Ambalajlanm13 Mukavva tahta sandk14 Hava kabarckl naylon15 Strafor

53

KAYNAKA BOR Doan, Gnl BUYAN, Radyasyondan Korunma, Radyoloji Gndemi.

Edwin L. Dove , Physics of Medical Imaging An Introduction , 2003.

KARAGZ Dr. rfan, Dr. Osman EROUL, Tbbi Grntleme Sistemleri,Haberal Eitim Vakf Yayn, Ankara 1998.

KAYA T, B ADAPINAR, R. ZKAN Temel Radyoloji Teknii, Gne &Nobel Yaynlar, Bursa 1997.

KAYA Prof Dr Tamer, Tp rencileri iin Temel Radyoloji Fizii DersNotlar.

KUMA Ahmet, Radyoloji, Tamer Matbaaclk, Ankara, 1996.

www.delmedical.com

www.taek.gov.tr

www.usx-ray.com

www.kanit.com.tr

KAYNAKA

Documents

Rontgen Fonksiyon Testi (1)