1

RURALNA ARHITEKTURA I RURIZAM

Posebna grana urbanizma i sociologije koja proučava problematiku uređenja i izgradnje sela

2

Srpsko selo se nalazi na raskršću između nestanka i opstanka. Proces devastiranja ruralnih područja je veoma intenzivan. Manifestuje se u raznim formama. Da bi se zaustavili negativni trendovi na srpskom selu potrebna je nova i ofanzivna politika ruralnog razvoja. Sela nisu samo „proizvodni“ pogoni, već i mesta za život, boravak, odmor i rekreaciju. Evropska iskustva treba da nam budu pouka u politici ruralnog razvoja, koja mora biti prilagođena lokalnim resursima i inicijativama.

• loša infrastrukturna opremljenost• depopulacija• smanjenje ekonomske aktivnosti.

Najveći doprinos ovoj temi, izmeđuostalih, dali su Jovan Cvijić, Aleksandar Deroko, Branislav Kojić, Đorđe Simonović, Milorad Ribar, Božidar Petrović

3

TIPOLOŠKE KARAKTERISTIKE SELA U SRBIJI

TIPOLOGIJA PREMA GENEZI

1. plansko 2. spontano 3. ušoreno

TIPOLOGIJA PREMA STRUKTURI

• zbijeno• poluzbijeno • razbijeno

EKOLOŠKI ASPEKTSOCIOLOŠKI ASPEKTKULTUROLOŠKI ASPEKTASPEKT INFRASTRUKTURE

ANALIZA

PROCENA EKONOMSKERAZVIJENOSTI

Seoska naselja zbijenog tipa su naselja gde su kuće za stanovanje i objeki seoske ekonomije gusto koncentrisani.Ovaj tip naselja je najčešće u Vojvodini, Mačvi, Pomoravlju.

Seoska naselja razbijenog tipa su naselja koja obuhvataju više međusobno odvojenih delova između kojih su oranice, voćnjaci, pašnjaci isl.Ovaj tip naselja je najčešće u brdskim i planinskim predelima Srbije

• zbijeno• poluzbijeno • razbijeno

TIPOLOGIJA PREMA STRUKTURI

Privremena naselja nazivamo još i sezonska naselja.Ovakva naselja su nastanjena samo u određenom delu godine, na primer za vreme obavljanja poljoprivrednih poslova, kada je sezona ispaše, turistička sezona isl.Po aktivnostima stanovništva ovakva naselja delimo na ratarska, vinogradarska, stočarska, ribarska, vikend naselja isl.Ovakva naselja nastaju i iščezavaju tokom vremena, ima ih u svim delovima Srbije i ne može im se utvrditi broj.

Postoje različiti nazivi za privremena naselja, u centralnoj Srbiji ratarska naselja se nazivaju salaši, u Mačvi kolebe. Pivnice i Župe su dva naziva za vinogradarska naselja, a stočarska naselja na planini mogu biti katuni, bačije, pojate.

6

ETNOSELO – ISTINE I ZABLUDE

spašavanje spomenika ruralne arhitekture i obrazovna ulogaKompletno etnoselo s ambijentom, objektima, predmetima i radnim procesima, u širemsmislu, može se smatrati etnografskim muzejem. Prema tome, pojam etnosela direktnoje povezan sa turizmom, a njegova osnovna delatnost je uslužna.

Drvengrad, definisan kao etnoselo, nastao je na mestu gde selo nikad nije nipostojalo. Nastao je na temeljima “izgubljenog idealizma” u cilju očuvanjakulturnog identiteta i promocije ”srpskog domaćina”

Evropska unija je prihvatila koncept podsticanja održivog razvoja ruralnih područja zasnovan na održivom ekonomskom razvoju, koji podrazumeva povećanje životnog standarda, ali uz istovremeno očuvanje prirodnog, kulturnog i tradicionalnog nasleđa. Na taj način se ruralni prostori u savremenoj Evropi transformišu u ekološki očuvane i kultivisane sredine, koje se sistemski opremaju komunalnom i socijalnom infrastrukturom, razvijaju održivu poljoprivredu i lokalno preduzetništvo i povezuju se sa okruženjem. Takve sredine postaju prijatne za život, privlačne za ulaganja, imaju perspektive i omogućavaju rast zaposlenosti i sve bolji standard života svojim stanovnicima.

EU I RURALNI RAZVOJ

Danska poljoprivreda je najefikasnija u Evropi: SELA NISU OPUSTELA!

Ruralna područja obezbeđuju hranu i druge sirovine poljoprivrednog porekla za narastajuće potrebe stanovništva uz ostvarivanje konkurentnog dohotka. Poznat je pojam seljačka ekonomija, koja predstavlja društveno uređen sistem porodičnih gazdinstava u kojem je proizvodnja u porodičnim gazdinstvima dominantan tip proizvodnje.

EKONOMIJA

Ruralna područja su pogodna za održivo gazdovanje prirodnim resursima (zemljište, voda, šume), odnosno očuvanje prirode i životnog ambijenta čija je osnovna karakteristika održivost.

EKOLOGIJA

Ruralna područja su poseban tip društvenog sistema u kome ljudi osećaju dublju bliskost i veze sa drugim članovima i područje prepoznaju kao mesto zajedničke brige i delovanja. Ovaj sistem je dugotrajan, ima kontinuitet i očekuje se da opstane. Aktivnosti zajednice zavise od međusobne saradnje/volonterstva sa minimalnim korišćenjem sankcija ili prinuda. Sistem je multifunkcionalan. Očekuje se da ostvaruje različite proizvode/usluge i da bude usklađen sa mnogim dimenzijama međusobnog delovanja.

SOCIOLOGIJA

Vladavina Marije Terezije, duga četrdesetgodina, bila je zapamćena po dubokim ikorenitim reformama koje su velikoj meripromenile demografsku, društvenu, ali iurbanističku sliku današnje Vojvodine. Ovacarica se, zbog uredbe o načinu uređenjavojvođanskih naselja i građenja objekata, može smatrati i najzaslužnijom zaurbanistički izgled današnje Vojvodine.

Sela u Vojvodini su tipična ravničarskanaselja. U većini naselja preovladavajuindividualne stambene zgrade. Ulice sunajčešće prave i široke, bogatog profilakoga čine kolovoz, niska zona zelenepovršine, drenažni kanal, jedan ili dvavisoka drvoreda, trotoar i objekti u nizu.

Naselja s pravilnim, ortogonalnimuličnim mrežama su naselja planskiUlice su morale da se seku podpravim uglom, a kuće su trebale dabudu na jednakoj udaljenosti jednaod druge čime je formiran tzv. ušoreni tip naselja.

10

Zlatiborska brvnara prepoznaje se po šindri na krovu na četiri vode, drvenom stambenom delu nad podrumom zidanim kamenom na kosiniVojvođanska kuća sa uticajima baroka i secesije

Moravska kuća-prepoznatljivi trem, istaknuti stubovi i lukovi između njih, belo krečena fasada

11

arh ZORAN PETROVIĆcrteži starih srpskih kuća

12

KUĆE BOŽE PETROVIĆA (1922-2012)

13

- Našem čoveku, pa i ljudima na selu nude se planovi kuća sa drugih meridijana koji nisu u saglasnosti sa našim podnebljem i sa potrebama našeg čoveka. U tim planovima nude se kuće sa balkonima, ali nema tremova, što je nezamislivo jer nekada nijedna moravska ili kosovska kuća nije bila bez trema. Trem je deo kuće - ističe profesor Petrović, gde je domaćin boravio od aprila do duboke jeseni, gde je dočekivao goste, tu je sa porodicom ručao, odmarao se, a u toplim letnjim mesecima tu je i spavalo.

- Na početku mog stvaralaštva mnogi su me kritikovali da se vraćam tradiciji, a ja sam im odgovarao da se ne vraćam tradiciji, već da od tradicije polazim nudeći rešenja za izgled kuće na srpskim prostorima. Kako u arhitekturi, tako i u drugim oblastima života, treba se držati nasleđa i korena. Jer, ako nasleđe predstavlja iskustvo prethodnika, zašto bih ja to ignorisao? Naprotiv, smatram da nam je obaveza i dužnost da to nasleđe razvijamo do savremenih potreba i samo spajanjem nasleđenog i modernog dolazimo do svoje osobenosti. Jedino na taj način možemo stvarati kuće koje su prostor za život ljudski, a ne kutija za bivak - kaže Boža Petrović.

14

Kuća StojanovićaVlasinsko jezero

15

Kuća MiloradovićaBožurnja kod Topole

16

Parohijski dom u Valjevu

17

18

Koštunići

19Koštunići - vajati

20

21

Slide Number 1Slide Number 2Slide Number 3Slide Number 4Slide Number 5Slide Number 6Slide Number 7Slide Number 8Slide Number 9Slide Number 10Slide Number 11Slide Number 12Slide Number 13Slide Number 14Slide Number 15Slide Number 16Slide Number 17Slide Number 18Slide Number 19Slide Number 20Slide Number 21