SAĞLIK KURUMLARINDA FİNANSAL YÖNETİMİN KAPSAMIŸlık-Kurumlarında-Finansal-Yönetim-1-7-yeni.pdf · Ancak, finansal yönetim uygulamalı bir disiplin olduğundan para giriş

SAĞLIK KURUMLARINDA FİNANSAL YÖNETİMİN

KAPSAMI

LUÛz

’u *

Finans,Finansman ve Finansal Yönetim Kavramları Finansal Yönetimin Amacı Finansal Yönetimin Fonksiyonları Finans Yöneticisi ve Görevleri Finansal Yönetimin Tarihsel Gelişimi Finansal Yönetim ve Diğer Disiplinler Finansal Piyasalar Sağlık İşletmelerinde Performans ÖlçümüSağlıkta Dönüşüm Programı ve Finansal Yönetime Etkisi

Bu üniteyi çalıştıktan sonra;• Temel finansal kavramların neler

olduğunu ifade edebilecek,• Finansal yönetimin amacını ve

fonksiyonlarını açıklayabilecek,• Finans yöneticisinin görevlerini

sayabilecek,• Finansal yönetimin tarihsel

gelişimini özetleyebilecek,• Finansal yönetimin diğer

disiplinlerle ilişkisini ve finansal piyasaların neler olduğunu kavrayabilecek,

•Sağlıkta dönüşüm programının finansal yönetime etkisini görebileceksiniz.

SAĞLIK KURUMLARINDA FİNANSAL YÖNETİM

Doç. Dr. N.Mine TÜKENMEZ

ÜNİTE

1

Sağlık Kurumlarında Finansal Yönetimin Kapsamı

Finans, kişi ya da işletmelerin

faydalanabileceği para, fon ya da

sermayedir. Finansman, para ya da

sermayenin sağlanmasıdır.

Finansal yönetim ise ihtiyaç duyulan

sermayenin belirlenmesini,

sağlanmasını ve sağlanan fonların

yönetimini ifade eder.

>

GİRİŞÜlke ekonomisinde faaliyette bulunan ve reel kesimi oluşturan işletmeler,

üretken yatırımlar yaparak kâr elde etmeyi ve sürekliliklerini sağlamayı amaçlamaktadır. Bunun sağlanması, işletmelerin yatırım için gerekli kaynakları bulması ve bu kaynakları etkin bir şekilde kullanmasını gerektirmektedir. Sözü edilen bu faaliyetler de finansal yönetimin konusunu oluşturmaktadır.

İşletmelerin faaliyet konularının farklılığı, ekonomik yapıdaki değişmeler, konumlarından kaynaklanan farklı özellikleri finansal gereksinimlerinin çeşitlenmesine neden olmuştur. Bu bağlamda sağlık sektörünün ve sağlık kurumlarının da finansal yönetim açısından kendilerine has özellikleri olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.

Bu bölümde öncelikle finansmanla ilgili temel kavramlara ilişkin bilgi verilerek, finansal yönetimin başlıca karar alanlarının neler olduğu açıklanmış; daha sonra finansal kararları etkileyen finansal amaç ve finansal yönetimin tarihsel gelişimine değinilmiştir. Ardından finans yöneticisinin görevleri, finansal piyasalar ve finansal yönetimin diğer disiplinlerle olan ilişkisi üzerinde durulmuştur.

FİNANS, FİNANSMAN VE FİNANSAL YÖNETİM KAVRAMLARI

Sistem yaklaşımına göre, işletmeler, mal ve hizmet üretimi için gerekli girdileri tedarik edip bunları üretim sürecinden geçirerek çıktıya (mal ve hizmetlere) dönüştürmekte ve pazarlama yolu ile bu mal ve hizmetleri tüketicilere ulaştırmaktadır. Girdi temini, üretim ve pazarlama için finansmana ihtiyaç duyulmaktadır. Dolayısıyla işletmelerin tedarik, üretim, pazarlama ve finansman olmak üzere dört temel fonksiyonu olduğu kabul edilebilir.

Sağlık kurumlarında ise girdi olarak insan gücü, ilaç, tıbbi cihaz ve malzeme kullanılmakta ve bu girdiler poliklinik, laboratuvar, klinik, ameliyathane vb. yerlerde çıktıya (hizmete) dönüşmektedir. Sunulan hizmetler muayene sayısı, taburcu edilen hasta sayısı, ameliyat sayısı biçiminde ölçülmektedir. Sağlık kurumları da bu faaliyetlerin yürütülmesinde finansmana ihtiyaç duymaktadır.

Finans, kişi ya da işletmelerin faydalanabileceği para, fon ya da sermayedir.

Finansman, para ya da sermayenin sağlanmasıdır. Finansal yönetim ise ihtiyaç duyulan sermayenin belirlenmesini, sağlanmasını ve sağlanan fonların yönetimini ifade eder. Finansal yönetimin ilgi alanı, işletmenin ihtiyaç duyduğu kısa ve uzun vadeli fonları en uygun koşullarda tedarik etmek ve bu fonların işletme içinde en etkin şekilde kullanımını sağlamaktır.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2


FİNANSAL YÖNETİMİN AMACI

Günümüzde işletmelerin ve aynı zamanda finansal

yönetimin de temel amacı karı ya da karlılığı maksimize etmek değil,

işletmenin piyasa değerini veya işletme sahiplerinin servetini maksimize etmektir.

Finansal Yönetimin Fonksiyonları:

• Yatırım• Finansman• Kar dağıtım

kararlarıdır

Akademik bir disiplin olarak finansal yönetim, aslında mikro ekonominin bir uzantısıdır. Ancak, finansal yönetim uygulamalı bir disiplin olduğundan para giriş ve çıkışlarının miktarına zaman ve risk boyutlarını ekleyerek mikro ekonomideki önemli bir boşluğu doldurmaktadır.

Finansal yönetim esas itibarıyla uygulamalı mikro ekonomi olduğuna göre, finansal karar kriterinin de kâr maksimizasyonu olması gerekir ki, yakın zamana kadar işletmelerin amacı olarak en çok belirtilen amaç da bu olmuştur. Ancak bu amaç günümüzün değişen ekonomik koşullarına cevap verememekte ve bünyesinde birtakım eksiklikleri barındırmaktadır.

Kâr maksimizasyonu amacının en önemli iki eksikliği zaman ve risk faktörlerini dikkate almamasıdır. Bir diğer eksik yönü ise kârın toplam miktarının mı, kârlılık oranının mı maksimum yapılacağı konusunda açıklığın olmamasıdır. Kârlılık oranı seçilecekse bunun neyin üzerinden (satışlar, toplam varlıklar veya öz sermaye üzerinden) hesaplanacağının belirlenmesi gereklidir.

Günümüzde işletmelerin ve aynı zamanda finansal yönetimin de temel amacı kârı ya da kârlılığı maksimize etmek değil, işletmenin piyasa değerini veya işletme sahiplerinin servetini maksimize etmektir. Çünkü piyasa değerini maksimize etmek amacı kâr ile birlikte zaman ve risk boyutlarını da göz önünde bulundurmakta ve finans yöneticisinin sorumlu olduğu kararların etkinlik derecesini ölçmeyi de olası kılmaktadır.

İşletme hisse senedi ihraç etmiş ise, piyasa değeri hisse senetlerinin fiyatlarıyla ölçülür. Piyasa değeri, menkul kıymetler piyasasında (Borsa İstanbul) işlem gören hisse senetlerinin bu piyasada oluşan değeridir. Dolayısıyla hisse senetlerinin piyasa fiyatları, işletmelerin performansını ölçen bir gösterge olmaktadır. Performansı beğenilen işletmelerin hisse senetlerine olan talep artacağından hisse senedi fiyatı da yükselecektir. Tabii ki bunun tam tersi de geçerlidir.

FİNANSAL YÖNETİMİN FONKSİYONLARIModern bir işletmede hisse senetlerinin piyasa değerini maksimize etmek

amacına hizmet edecek şekilde finans yöneticisinin birçok fonksiyonu yerine getirmesi ve önemli finansal kararlar alması kaçınılmaz olmuştur.

Finans yöneticisinin fonksiyonları içinde en temel olanlarını üç grupta toplamak mümkündür. Bunlar:

• Yatırım

• Finansman• Kâr dağıtım kararlarıdır.



YATIRIM KARARLARI

Yatırım kararlarında amaç; kaynakların firmanın değerini maksimize edecek

şekilde dönen ve duran varlıklara yatırılmasıdır.

İşletmeler gereksinim duydukları kaynakları borç ya da öz sermaye

biçiminde sağlayabilirler.

Kâr dağıtım kararları, faaliyetlerden

sağlanan kârların ne kadarının işletmede

bırakılıp ne kadarının ortaklara dağıtılacağı

ile ilgilidir.

Yatırım kararlarında amaç " İşletmenin kaynakları(yabancı kaynak ve öz kaynak) hangi varlıklara(dönen ve duran varlıklar), hangi şartlarda yatırılmalıdır ki firmanın değeri maksimize olsun. " sorusuna cevap aramaktır.

İşletmeler faaliyet alanlarına göre çok sayıda reel ve finansal varlıklara yatırım yapmak durumundadır. Kaynakların uzun süreli varlıklara yatırımı(sermaye bütçelemesi) bu kararın en önemli yönünü oluşturur. Çünkü bu tür kararlardan geri dönülmesi büyük zararlara yol açabilir.

Sermayenin uzun süreli varlıklara (duran varlıklar) yatırımı yanında kısa süreli varlıklara (dönen varlıklar) yatırımı da gereklidir.

FİNANSMAN KARARLARI

Finans yöneticisi işletmeye gerekli olan varlıklara yönelik fon ihtiyacını belirlemeli ve bu ihtiyacın hangi kaynaklardan, nasıl ve ne zaman karşılanacağına ilişkin kararları almalıdır.

İşletmeler gereksinim duydukları kaynakları borç ya da öz sermaye biçiminde sağlayabilirler. Finansal yönetim, gerekli kaynakların ne kadarının borçla, ne kadarının ise öz sermaye ile finanse edileceğine yönelik kararları almalıdır. Finans yöneticisine düşen görev, çeşitli kaynak seçeneklerini risk ve maliyet açısından karşılaştırarak en uygun bileşimi oluşturabilmektir.

KÂR DAĞITIM KARARLARI

Kâr dağıtım kararları, faaliyetlerden sağlanan kârların ne kadarının işletmede bırakılıp ne kadarının ortaklara dağıtılacağı ile ilgilidir. Kâr dağıtım kararları finansman kararları ile yakından ilgilidir. Çünkü elde edilen kârın dağıtılıp dağıtılmayacağı, işletmenin finansal ihtiyacına bağlı olarak belirlenecektir.

Sözü edilen tüm bu finansal kararlar işletmenin piyasa değerini etkileyecektir. Şekil 1.1 finansal kararların veriliş sürecini göstermektedir:



Finans İMp-------------------------i

Ka rar |W | Tutar-Zaman-Yöneticisi U Seçenekleri

MRisk

Hisse Senedinin1

Hisse SenedininPazar Değeri Pazar Değeri

Artıyor Düşüyor

KABUL RED

k- -J

Şekil 1.1. Finansal Kararlar ve Hisse Senedinin Pazar Değeri

Kaynak: Cudi Tuncer Gürsoy. (2012). ''Finansal Yönetim İlkeleri'', 2. Baskı, BetaBasım Yayın Dağıtım, İstanbul

Şekil l.l.d e n görüldüğü üzere işletme değeri, alınan finansal kararların bir fonksiyonudur. Finansal yönetimin amaç fonksiyonu, İngilizce terimlerin baş harfleri ile aşağıdaki gibi gösterilebilir:

Max V=f(I,F,D)

Bu formül üzerinde;

V:Value (İşletme Değeri)

I:Investment (Yatırım)

F:Finance (Finansman)

D:Dividend (Kâr dağıtımı)'i ifade etmekte ve işletme değerinin maksimizasyonu Max V; Yatırım, Finansman, Kâr Dağıtım kararlarının bir fonksiyonu olarak ifade edilmektedir.

Kâr amacı olmayan işletmelerde kâr dağıtımı olmayacağı için formül;

Max V= f (I,F) olarak ifade edilebilmektedir.



Finans yöneticisinin asli görevi olan finansal yönetim bir ana gövde ise, bu gövdenin sağ ve sol tarafında yer alan yatırım ve finansman kararları bu gövdenin istenilen biçimde gerçekleştirilebilmesi için kullanılacak olan kanatlardır. Şekil 1.2. de finansal yönetimin temel fonksiyonları ve işletme içindeki nakit döngüsü sunulmuştur.

Şekil 1.2. Finansal Yönetimin Fonksiyonları

Kaynak:Sarıarslan H.,Erol C. (2008). Siyasal Basın Yayın Dağıtım, ANKARA

FİNANS YÖNETİCİSİ VE GÖREVLERİ

İşletmelerde yatırım ve finansman kararlarından doğrudan sorumlu olan kişilere finans yöneticisi denilmektedir. Üst yönetim doğal olarak finansal kararlarla ilgilidir, ancak finans konusunda uzmanlaşmış kişiler olarak finans yöneticileri bu kararlardan doğrudan sorumludurlar.

Ülkemizde büyük işletmelerde finans yöneticileri genellikle mali işler genel müdür yardımcısı düzeyinde yer almaktadır. Bu pozisyonun altında ise finansman müdürü ve muhasebe müdürü bulunmaktadır. Finansman müdürünün temel görevi fonların sağlanması ve yönetimi iken, muhasebecinin temel görevi fonların etkin bir biçimde kullanılıp kullanılmadığını kontrol etmektir.



m

Finans yöneticisinin görevleri:

Finansal analiz finansal planlama ve

kontrol fonların sağlanması

fonların yatırımı özel finansal

sorunların çözümü

Şekil 1.3.Anonim Şirketlerin Organizasyonu ve Finans Bölümü

Kaynak: Cudi Tuncer Gürsoy. (2012). ''Finansal Yönetim İlkeleri'', 2. Baskı, Beta Basım Yayın Dağıtım, İstanbul.



Günümüzde finans yöneticilerinin işletme değerinin maksimize edilebilmesi için aşağıda sayılan görevleri yerine getirmesi gerekmektedir:

• Finansal Analiz

• Finansal Planlama ve Kontrol

• Fonların Sağlanması

• Fonların Yatırımı

• Özel Finansal Sorunların Çözümü

Finansal analiz, işletmenin finansal tablolarından yararlanarak mevcut durumun değerlendirilmesi ve geleceğe ilişkin tahminler yapılmasıdır. Finansal analiz, etkili bir finansal planlamanın ön koşuludur.

Finansal planlama, işletmenin faaliyeti sırasında ortaya çıkacak her türlü fon giriş ve çıkışlarının önceden tespit edilmesidir. Finansal planlama yapılırken kullanılan temel araçlar proforma mali tablolar ve nakit bütçesidir. Finansal kontrol ise planlar ile fiili sonuçların karşılaştırılması ve sapma varsa düzeltici önlemlerin alınmasıdır.

İşletmenin ihtiyaç duyduğu fonların zamanında ve uygun koşullarla sağlanması da etkili finansal yönetim için çok önemlidir. Bilançonun pasif (kaynak) yapısı fon kaynaklarını gösterir ve işletmenin finansal yapısını belirler. Gerektiği zamanda, miktarda ve uygun koşullarda fon sağlanabilmesi finans yöneticisinin en önemli görevleri arasındadır.

Fonların yatırımı ise beklenen getiri ve riske göre ve işletme amaçlarına uygun olarak menkul kıymet, alacak, stok veya duran varlıklara yatırılmasıdır.

Alınacak yatırım kararı işletme değerinin maksimize edilmesi ilkesi dikkate alınarak yapılır.

Günümüzde globalleşme olgusunun ortaya çıkardığı zorunluluklar finans yöneticisine yeni görevler yüklemektedir. Şirket birleşme ve satın almaları ile ilgili teknik konular, yeniden yapılanma, halka açılma, sermaye artırımı finans yöneticisinin sorumluluğu altındadır

Finans yöneticisinin bu temel görevleri Şekil 1.4' de basit bir bilanço üzerinde gösterilmektedir.



1.Finansal Analiz ve Planlama

Bilanço

Kısa Süreli Borçlar

Uzun Vadeli Borçlar+

Öz Sermaye

2.Yatırım Kararı

Şekil 1.4.Finans Yöneticilerinin Temel Görevleri

>

V

3.Finanslama Kararı

Kaynak: Cudi Tuncer Gürsoy. (2012). ''Finansal Yönetim İlkeleri'', 2. Baskı, Beta Basım Yayın Dağıtım, İstanbul.

FİNANSAL YÖNETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ

Finansal yönetimin bir akademik disiplin olarak ortaya çıkışı 20.yüzyılın başlarında olmuşsa da, pozitif bir bilim dalına dönüşmesi son 50 yılda özellikle ABD' li bilim adamları sayesinde olmuştur.

Finansal yönetimin gelişimini anlayabilmek için bazı önemli kavram ve kurumların ortaya çıkışını kronolojik olarak aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

• Bileşik faiz hesaplamalarının yaklaşık M.Ö 1800 yıllarında Babil Krallığında, Hammurabi Yasalarıyla düzenlediği tahmin edilmektedir.

• Uluslararası bankacılığın kökleri 15.yüzyıla kadar uzanmaktadır.

• Konusu pirinç olan vadeli işlemler, 1659'li yıllarda Japonya'da görülmüştür.



• Bugünkü anlamda ilk anonim şirket (East India Company) 1599 yılında İngiltere'de kurulmuştur.

• ABD'de 1690 yılında, ilk kâğıt para ihracı gerçekleşmiştir.

• İlk menkul kıymet ihraçları 1720 yılında gerçekleşmiştir.• Günümüzün en büyük borsası olan New York Borsası (NYSE) 1792 yılında

kurulmuştur.

• Finansla ilgili köklü değişiklikler 1930 dünya ekonomik bunalımı döneminde gerçekleşmiştir. Bu dönemde iflas, yeniden örgütlenme, sermaye piyasasında devlet düzenlemeleri gibi konular üzerinde durulmuştur.

• 1940-1950 yılları arasında işletmelerde, işletmenin dışarıdan kişilertarafından analiz edildiği ve işletme içi kararlara önem verilmediğigeleneksel yaklaşım hâkim olmuştur.

• 1950'li yıllardan sonra kaynak yönetiminden çok varlıklara yatırım vefonların kullanımı, diğer bir deyişle bilançonun aktif yapısı önemkazanmaya başlamıştır.

• 1960'lı yıllarda kâr maksimizasyonu yerine, sahip ve ortakların servetlerinin maksimizasyonu temel amaç olarak benimsenmiştir.

• 1970'li yıllarda yatırım analizleri artan oranda finansal yönetim içinde yerini almıştır.

• 1980'li yıllarda bilgisayarın finansal araştırmalarda kullanımı yaygınlaşmış ve yeni finansal araç ve yöntemler geliştirilmiştir.

• 1990'lı yıllardaki en önemli gelişim, işletmelerin küreselleşmesi veelektronik teknolojisi kullanımındaki artıştır.

Günümüzde finans alanındaki gelişmelere baktığımızda ön plana çıkan noktalar şunlardır: Artan küreselleşmenin beraberinde getirdiği finansalentegrasyon, uluslararası sermayenin dünyanın her köşesinde sermaye piyasalarında hâkim konuma gelmesi, 70'li yıllarda ortaya çıkan türev piyasalarının 2008 krizi sonrası dünya GSMH' sının yaklaşık 10 katı büyüklüğe ulaşması, finans mühendisliğinin bir bilim dalı olarak ortaya çıkması, piyasalarda çok fazla sayıda ve karmaşık finansal ürünlerin işlem görmeye başlaması ve risk yönetiminin ve kurumsal yönetimin işletmeler için hayati önem kazanması sayılabilir.

Bilgisayar ve internet teknolojilerindeki gelişmeler, geleceğin finans yöneticilerinin daha iyi bilgisayar kullanan ve kantitatif analiz yapabilen kişiler olacağını göstermektedir.



FİNANSAL YÖNETİM VE DİĞER DİSİPLİNLER

Finansal yönetim işletme yönetiminden bağımsız bir alan değildir. Özellikle muhasebe ve iktisatla yakından ilişkilidir. Pazarlama, üretim, yönetim ve örgüt teorisi, sayısal yöntemler finansla ilgili diğer disiplinlerdir.

MUHASEBE

Muhasebe, finansal bilgileri kaydeden, sınıflandıran, özetleyen ve bu bilgilerin analiz ve yorumunu yapan bir bilim dalı olduğundan finansal karar ve analizlerde muhasebenin ürettiği finansal tablo ve verilerden sıklıkla faydalanılır. Bu nedenle de muhasebe, finansmanın hem dili hem de mutfağı olarak adlandırılır. İşletmelerde finansal kararların sağlıklı olması muhasebenin ürettiği verilerle yakından bağlantılıdır.

EKONOMİ

Finansal yönetimin yakın ilişkide olduğu bir diğer disiplin, ekonomidir. Akademik bir disiplin olarak finansal yönetimin, mikro ekonominin bir uzantısı olduğu daha önce belirtilmişti. Finans yöneticisi mikro iktisattan, özellikle uzun vadeli yaptırım kararları, nakit, stok ve alacak yönetiminde faydalanır. Makro ekonomi ise ekonomiyi bir bütün olarak ele almaktadır. Bir finans yöneticisi, ekonominin genel durumunu, para ve sermaye piyasalarını yakından izlemek zorundadır. Örneğin yatırım kararlarının ekonominin iyi olduğu dönemlerde alınması gereklidir. Aynı şekilde finans yöneticisinin faiz oranları, millî gelir, enflasyon, vergi ve mali politikalar konusunda derin bilgiye sahip olması zorunludur.

PAZARLAMA

İşletmelerin rekabet ortamında amaçlarına ulaşabilmesinde pazarlama fonksiyonun yeri ve önemi açıktır. Bu nedenle finans yöneticilerinin satış ve pazarlama ile ilgili bilgileri sürekli izlemeleri ve değerlendirmeleri gereklidir.

Yeni pazarlama yöntemlerinin, yeni mamul ve hizmetlerin geliştirilmesinde ve bunların finansal boyutlarının finans yöneticileri tarafından bilinmesinde büyük yarar bulunmaktadır.

ÜRETİM YÖNETİMİ

Sağlık kurumlarının temel üretimi, sağlık hizmetidir. Finans yöneticilerinin sağlık hizmetinin üretim maliyetleri ile sağlık kurumunun gelir akışı ve yatırım planlaması için hizmet üretimini izlemesi gerekmektedir. Sağlık teknolojilerinin maliyeti çok yüksektir. Bu nedenle sağlık hizmetinin üretim şeklinin değiştirilmesi ciddi yatırım harcaması gerektirecektir ve bu sürecin finansal yönetim boyutu ile değerlendirilmesi kurumsal amaçlar için önem taşımaktadır.



KANTİTATİF (SAYISAL) YÖNTEMLER

Finans yöneticileri kısa, orta ve uzun vadeli plan ve tahminlerinde kantitatif model ve tekniklerden sıklıkla yararlanmaktadır. Bu tekniklerin sağlık işletmelerinde oda sayısının tespiti, klinik ve polikliniklere göre hasta sayısının tahmin edilmesi; bekleyen hasta sayısını, bekleme süresini ve personelin kuruluşa maliyetini en aza indirecek gerekli doktor ve hemşire sayısının belirlenmesi vb. konularda geniş kullanım alanı bulunmaktadır. Şekil 1.5' te finansal yönetim ile diğer disiplinler arasındaki ilişkiler ortaya konulmuştur.

Finansal KararSahası

D estek

1. Yatırım Analizleri2. İşletme Sermayesi Yönetim i3. Fon Kaynaklan ve Maliyeti4. Sermaye Yapısının Belirlenmesi D estek

D iğ e r İ lg ili D is ip lin le r

1. Pazarlama2. Üretim3. Say|sa| Yöntem ler

Şekil 1.6.Diğer Disiplinlerin Finansal Yönetim Üzerindeki Etkileri

Kaynak:T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No:2863

FİNANSAL PİYASALAR

Y a k | n D is ip lin le r

1. Muhasebe2. M ik ro Ekonom i3. M ak ro Ekonom i

Finansal sistemin unsurları:

• Fon arz edenler • Fon talep edenler

• Yatırım ve finansman araçları• Finansal aracı

kuruşlar• Hukuki ve idari

düzen

Bir ekonomide fon fazlası olanlardan (tasarruf sahiplerinden) fon açığı olanlara fon transferini gerçekleştiren sistem, finansal sistem olarak adlandırılır. Ancak taraflar arasındaki fon alışverişi tek başına oluşamaz. Finansal sistem; fonları talep edenler, fonları arz edenler, fon akımını düzenleyici kurumlar, fon akımını sağlayan araçlar ile bunları düzenleyen hukuki ve idari kurallardan oluşmaktadır.

Finansal sistemin unsurları:

• Fon arz edenler (tasarruf sahipleri, yatırımları)

• Fon talep edenler (işletmeler, devlet)

• Yatırım ve finansman araçları

• Finansal aracı kuruşlarHukuki ve idari düzen

Finansal sisteme en fazla fon arz edenler bireyler olmakla birlikte, devletler ve işletmeler de fazla fonlarını ödünç vermek isterler. Fon talebinde bulunanlar ise işletmeler, devlet ve bireylerdir. Fon arz edenler fon talep edenlerden sundukları fonlar karşılığında finansal varlık ya da menkul kıymet adı verilen finansal araçlar almaktadırlar. Fon arz edenlerle fon talep edenleri bir araya getiren, fon transferini etkinleştirmek için kurulmuş olan kurumlara "finansal aracı kurumlar" denir. Son



olarak finansal sistemin etkinliğinin sağlanması ve sürdürülmesi için bir takım hukuki ve idari düzenlemelerin yapılması gerekecektir.

Fon arz edenlerle fon talep edenlerin vade, risk ve getiri beklentilerine uygun olarak bir araya geldiği ortamlar ise "finansal piyasalar" olarak adlandırılır.

Gelişmiş ekonomilerde çok sayıda piyasa türü vardır. Finansal piyasalar sunulan fon kaynaklarının vadesine göre para ve sermaye piyasaları olarak sınıflandırılabilir. Kısa vadeli (azami bir yıllık) fon arz ve talebinin karşılılaştığı piyasaya "para piyasası", orta ve uzun vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasa ise "sermaye piyasası"dır.

İşletmelerin para piyasasından sağladıkları fonlar genellikle kısa vadeli kredi şeklindeki borçlardan oluşmakta ve dönen varlıkların (hammadde, malzeme, işçilik gibi) finansmanı için kullanılmaktadır. Para piyasası, "organize olmuş" ve "organize olmamış" para piyasası olarak kendi içinde ikiye ayrılmaktadır. Ticari bankalar organize para piyasasına en iyi örneği oluştururken, serbest döviz piyasası ve serbest altın piyasası ile tefeci piyasaları organize olmamış para piyasalarına örnek olarak verilebilir.

İşletmeler sermaye piyasasına ise sabit yatırımlarının (duran varlık yatırımları) finansmanı için başvururlar. Sermaye piyasasında fonların el değiştirmesi menkul kıymetler olarak adlandırılan finansal araçlar yoluyla gerçekleştirilmektedir. Menkul kıymetlere verilecek en iyi örnek hisse senedi ve tahvildir. Hisse senedi bir şirketteki ortaklık payını temsil ederken, tahvil ise devlet, kamu kuruluşları ve anonim şirketlerin çıkardığı bir yıl veya daha uzun vadeli borçlanma senedidir.

İşletmeler finansal sistemin önemli bir parçasını oluşturmakta, genellikle fon talep eden tarafta yer almakta ve ihtiyaç duydukları uzun vadeli fonları sermaye piyasaları aracılığıyla temin etmeye çalışmaktadır. Finansal yönetimin buradaki görevi işletmenin ihtiyaç duyduğu fonları yatırımların piyasada arz ettiği fonlarla eşleştirmek, karşılığında menkul kıymet sunmak ve menkul kıymetlerden yatırımcının kâr elde etmesini sağlamaktadır. Yatırımcının kâr etmesi de işletmenin sağladığı bu fonları kârlı yatırımlara dönüştürmesiyle mümkündür.

Kısa vadeli fon ihtiyacı ise genellikle ticari bankalardan kredi şeklinde temin edilecektir. Kullanılacak iradenin maliyetinin düşük olması ve piyasada sürdürülebilir ilişkiler kurulması da finansal yönetimin görevidir. Dolayısıyla finans yöneticisinin para ve sermaye piyasalarını yakından takip etmesi ve işletme yararına ilişkiler geliştirmesi beklenmektedir.

SAĞLIK İŞLETMELERİNDE PERFORMANS YÖNETİMİ

Sağlık işletmeleri toplumun geneline hizmet sunan işletmelerdir. Bu hizmetlerin başarı ile sunulabilmesi için yöneticilerin sağlık işletmelerinin faaliyetlerini uygulamaya koyması, denetim ve kontrol ile ilgili sistemleri kurması ve



bu sistemleri yürütmesi gerekir. Yönetimin kontrol işlevinin en önemli parçası olan performans ölçümü ve yönetimi, işletme yöneticilerinin başlıca görevlerindendir.

Özel sektör işletmelerinde performans yönetimi, işletmen kârlılığını, dolayısıyla değerini artırmaya yönelik olarak belirlenen temel amaçlar doğrultusunda yapılmaktadır. Kamu sektöründeki sağlık işletmeleri ise yasaların ve devletin belirlediği amaçlar ile hedefleri gerçekleştirmek ve topluma katkı sağlamak için hareket ederler. Bu nedenle kamuya ait sağlık işletmelerinin performans yönetimi hasta ve diğer paydaşların memnuniyeti ve hizmet kalitesi gibi finansal olmayan yönlere ağırlık verilerek yapılmaktadır. Ancak kamu işletmelerinin performansının finansal yönde değerlendirilmesi kurumsal devamlılıkları açısından önemlidir.

Performans ölçümü, yapılan bir faaliyetin sonuçlarına ne ölçüde ulaşıldığının belirlenmesidir. Sağlık işletmelerinin performans ölçümünde işletmenin finansal performansı, süreçleri ile ilgili performansı, müşteriler, tedarikçiler, çalışanlar tıbbi faaliyetler ile ilgili performanslarını ölçmeye yönelik performans ölçütleri kullanabilir.

Sağlık işletmelerinin performansının ölçümünde hizmet kalitesi verimlilik, etkinlik, müşteri memnuniyeti gibi finansal olmayan ölçümü ile ilgili yöntemler kullanabileceği gibi finansal tabloların analizi standart maliyetleme, bütçe fark analizleri gibi finansal performans ölçüm yöntemleri de kullanabilir. Finansal tablo analizi ve bütçe fark analizleri ileriki bölümlerde tanıtılacaktır.

ABD' de hastanelerin birçoğu zarar etmekte, kâr edenler de çok kâr marjları ile faaliyetlerini sürdürmektedir. Birçok sağlık işletmesinin kapanmasına neden olan bu finansal baskı ile hastanelerin performans ölçümlerinde diğer ölçülere göre finansal ölçütlere daha fazla önem verdiği görülmektedir.

SAĞLIK İŞLETMELERİNDE FİNANSAL YÖNETİMİN GELİŞMESİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER

Küreselleşme ve rekabetin hızla artması ile birlikte her alanda olduğu gibi sağlık sektöründe de finansal yönetimin önemi artmaktadır. Finansal yönetimin sağlık kurumlarındaki gelişimine etki eden faktörler aşağıdaki başlıklar altında toplanabilir.

Sağlık Kurumlarının Büyümeleri: Tıp biliminin ve eğitiminin gelişmesi, sağlık ve sosyal güvenlik sistemlerinin değişmesi ve toplumun sağlık kurumlarından beklentilerinin artması ve benzeri nedenlerde sağlık kurumları büyümüştür. Bu gelişim ve değişim beraberinde bunu gerçekleştirecek ve sürdürebilecek finansman ve yatırım kararları gerektirmektedir.

Sağlık Kurumlarının Hizmet ve Pazar Çeşitlendirmeleri: Tıpta uzmanlık dallarının artması, laboratuvarların ve görüntüleme teknolojisinin gelişmesi ile sunulan hizmetin yelpazesi çok genişlemiştir. Bu tür bir hizmet ve pazar



çeşitlenmesi de sağlık kurumları için isabetli yatırım ve finansman kararlarının alınmasını gerektirmektedir.

Sağlık Kurumlarının Araştırma ve Geliştirme Giderlerindeki Artış: Araştırma fonksiyonu, tıbbi tedavi-bakım ve eğitim ile birlikte sağlık kurumlarının üç temel fonksiyonundan biridir. Hastaneler başta olmak üzere sağlık kurumlarının hemen hepsi birer araştırma ünitesi niteliğindedir. Araştırma fonksiyonunun etkin bir biçimde yürütülebilmesi için ciddi bir altyapıya ve nitelikli insan gücüne gereksinim vardır. Bu gereksinimler de yine doğru finansman ve yatırım kararlarıyla karşılanacaktır.

Ekonomik Büyümeye Verilen Önem: Devlet, ekonomik büyümeyisağlayabilmek için büyümede öncelikle sektörlere teşvik politikaları uygulamaktadır. Sağlık sektörü de bu teşviklerden önemli ölçüde pay almaktadır. Devletin kaynaklarından sağlanan bu fonları akıllı yatırımlara yönlendirebilmek finansal yöneticilerin bilgi ve yeteneklerine bağlı olmaktadır.

Birleşme ve Satın Alma Eğilimlerinin Artması: Özel sağlık kurumlarında yaşanan ve bazı sağlık grup ve zincirlerinin kurulmasına yardımı olan bir durumdur. Kamu sağlık kurumlarında da son zamanlarda bu kapsamda değerlendirilebilecek uygulamalar görülmektedir. Bu doğrultuda Sağlık Bakanlığı ve üniversite hastanelerinin ortak kullanımına dair bir yönetmelik yayımlanmış ve bazı üniversite hastaneleri için uygulamaya konulmuştur. Diğer taraftan Türkiye de geçişi tamamlanan kamu hastane birlikleri uygulamasında birden fazla hastane, birlik çatısı altında toplanmıştır. Gerek özel sağlık işletmeleri arası birleşme ve satın almalarda, gerek Sağlık Bakanlığı ve üniversite hastaneleri arasındaki ortak kullanımda ve gerekse kamu hastane birlikleri bünyesinde olsun, profesyonel finans yöneticileri bulunan kurumlar değer kazanan konumda olacaktır.

Sağlık Sektöründe Rekabetin Artması ve Kâr Marjlarının Daralması: Son yıllarda özel sağlıklı işletmelerinin sayısının(özel hastane, poliklinik, özel tıp merkezi vb.) hızla artması sektörde rekabeti artırmış ve kâr marjlarını düşürmüştür. Özel sağlık kurumları işletmeciliğinde ise özellikle 2000'li yıllarda yaşanan ekonomik kriz SGK'nın uyguladığı geri ödeme sistemleri gibi hastanelerin kâr marjlarını daraltan, yalnızca fiyat parametresi üzerinde indirimler yaparak ayakta kalmaya çalışan bir politika izlemeye zorunlu bırakmıştır. Aşırı rekabet, özel hastanelerin bir kısmının iflasına neden olmuştur. Bu nedenle fiyatlama politikaları, maliyet minimizasyonu gibi finansal sorunlar hastane yönetimlerinin en önemli sorunu hâlini gelmiş ve etkili finansal yönetimi gerekli kılmıştır.



Türkiye'de Sağlık Bakanlığı tarafından

2003 yılından itibaren Sağlıkta Dönüşüm

Programı uygulamasına

geçilmiştir.

- ^

SAĞLIKTA DÖNÜŞÜM PROGRAMI VE FİNANSAL YÖNETİME ETKİSİ

Türkiye'de Sağlık Bakanlığı tarafından 2003 yılından itibaren Sağlıkta Dönüşüm Programı uygulamasına geçilmiştir. Sağlıkta Dönüşüm Programı, ülkenin sosyoekonomik gerçeklerine uygun, yapısal, planlı, sürdürülebilir ve bütün vatandaşların kaliteli sağlık hizmetine erişmesini amaç edinen bir program olarak tasarlanmıştır. Programın önemli hedeflerinden biri olan sağlık hizmetlerinde finansman yönetiminde, kamu hastanelerinin gelir-gider dengesi içinde kendi gelir kaynakları ile finansal olarak sürdürülebilirliği amaçlanmıştır.

Bu bağlamda kamu hastanelerinin finansal sürdürülebilirliğini sağlamak için birçok uygulama hayata geçmiştir. Bu uygulamalar:

• Global Bütçe

• Stok Yönetimi

• İhtiyaçların Temini İçin Geliştirilen Yeni Yöntemler

• Düzenleme İşlemleri

• Kurumlarda Finansal Risk Yönetimi ve Mali Analiz

başlıkları altında gruplandırılmıştır.

Bu uygulamalardan en önemlisi olarak Global Bütçe kabul edilebilir. Sağlık Bakanlığı'nca ilk kez 2006 yılında geliştirilen Global Bütçe, ileriye dönük olarak genellikle bir mali yıl için sunulacak hizmetler karşılığı tahsil edilecek tutarı, diğer bir ifadeyle de harcama sınırını karşılar. Global Bütçe uygulamasına geçilmesindeki amaç, sağlık hizmetleri için ödenecek bedele bir sınır koyarak, kamu sağlık kurumlarının finansal açıdan rahat bir plan yapmasını sağlamak olarak belirlenmiştir.

Global Bütçe uygulamasının yanı sıra Finansal Risk Yönetimi ve Mali Analiz uygulama grubu altında da kurumların finansal risk yönetimi çalışmaları yapılmakta; mali analiz raporları ve finansal eylem planları hazırlanması çalışmaları gerçekleştirilmektedir.

Kamu sağlık kurumlarının risklilik durumu beş ayrı derecelendirme ile günlük takip edilmektedir. Toplam borç yükü, aylık hizmet üretim gelirinin iki katı ve üzeri olan işletmeler birinci derecede riskli olarak derecelendirilmektedir.

Mali tablolar üzerinden günlük risk analizi ile takip edilen işletmeler, yüksek risk derecesi oluşmadan tespit edilerek kurum idarecileri ile birlikte mali analiz toplantıları gerçekleştirilmekte ve her kuruma özel ' 'Mali Analiz Raporları'' ile ''Finansal Eylem Planları'' hazırlanmaktadır.

Global Bütçe uygulaması ile 2003-2012 döneminde maliyetlerde azalma, bütçe ve ödeme işlemleri hızında da artış sağlandığı ifade edilmektedir. Kamu sağlık kurumlarında sağlıklı bir finansal yönetim için olmazsa olmaz olan gelir ve gider dengesi için; etkin stok yönetimi, hizmet alımlarında standartların belirlenmesi,



yatırımlarda akılcılık gibi harcamaları azaltıcı tedbirler alınabilmiştir. Toplam sağlık harcamasının GSYİH'ya oranı 2002 yılında %5,4 iken, 2011 yılında da değişmeyip % 5,4 olarak gerçekleşmiştir. Kamu sağlık harcamasının GSYİH içindeki payı ise 2002'de % 3,8 iken, 2011 yılında köklü reformlara rağmen yatay bir seyir izlemiş ve % 4,4 'e yükselmiştir.

Şekil 1.7.Sağlık Harcamalarının GSYIH İçindeki Payı

Kaynak: Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2013-2017



(DM

O

• İşletmenin temel fonksiyonlarından biri olan finansman, işletmenin ihtiyaç duyduğu kaynakların sağlanmasını ifade etmektedir.Finansal yönetim ise ihtiyaç duyulan kaynak tutarının belirlenmesi, sağlanması ve yönetimi çalışmalarının bütünüdür.

• Finansal yönetimin amacı aslında kâr amaçlı her işletmenin de temel amacıdır:İşletmenin piyasa değerinin maksimizasyonu.

• Bu amacı gerçekleştirmek adına finans yöneticisinin yerine getirmesi gereken fonksiyonlar; yatırım,finansman ve kâr dağıtım kararları olarak üç grupta toplanabilir.Bu kararların alımı sırasında yerine getirilmesi gereken görevler ise finansal analiz, finansal planlama ve kontrol, fonların sağlanması, fonların yatırımı ve özel finansal sorunların çözümü olarak sıralanmaktadır.

• Finans yöneticisinin sözü edilen bu görevleri başarılı bir şekilde yerine getirebilmesi için finansal sistemin unsurlarını iyi tanıması, özellikle finansal piyasaları yakınen takip etmesi ve işletme yararına ilişkiler geliştirmesi beklenmektedir.

• Küreselleşme ve rekabetin hızla artması, tıp biliminin gelişmesi, kâr marjlarının daralması, teknolojik gelişmeler gibi faktörler sağlık kurumlarının yapısını , konumunu, faaliyet alanını ve finansal yapısını etkilemiş ve etkili finansal yönetimin önemini daha da artırmıştır.

• Sayılan bu sorunlar özel sağlık işletmelerini öncelikli olarak etkilemekle birlikte kamu sağlık işletmelerinin de gelir-gider dengesi içinde kendi gelir kaynakları ile finansal olarak sürdürülebilirliliklerinin sağlanması Sağlık Bakanlığının önemli hedeflerinden biri hâline gelmiştir.Bu hedef, 2003 yılından itibaren uygulamaya geçirilen Sağlıkta Dönüşüm Programı içerisindeki birçok uygulama ile gerçekleştirilmeye çalışılmaktadır.



Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan "bölüm sonu testi" bölümünde etkileşimli

olarak cevaplayabilirsiniz.

DEĞERLENDİRME SORULARI1. Aşağıdakilerden hangisi finansal yönetim fonksiyonları arasında yer almaz?

a) Finansal piyasalardan değişik finansal araçlar ile fon bulmab) Sağlanan kârların dağıtılmayarak işletmede kullanımıc) Sabit sermaye yatırımları yapmakd) İşletme faaliyetleri sonucu nakit yaratılmasıe) Girdilerin üretim sürecinden geçerek çıktıya dönüşümü

2. Aşağıdakilerden hangisi finans yöneticisinin görevlerinden biri değildir?a) Finansal planlamab) Finansal analizc) Kaynak sağlanmasıd) Varlıkların yönetimie) Kâr maksimizasyonu

3. Aşağıdakilerden hangisi organize olmuş para piyasasına örnek olarak verilebilir?

a) Serbest döviz piyasasıb) Serbest altın piyasasıc) Ticari bankalard) Sermaye piyasasıe) Tefeci piyasası

4. Aşağıdaki amaçlardan hangisi günümüz işletmelerinin temel amacı olarak ifade edilmektedir?

a) Kârın maksimizasyonub) Belirli düzeyde bir nakit akımına ulaşılmasıc) İşletmenin piyasa değerinin maksimizasyonud) Kâr marjının(satış kârlılığı) maksimizasyonue) Toplam satış gelirinin maksimizasyonu

5. Aşağıdakilerden hangisi finans yöneticisinin alması gereken kararlardan biri değildir?

a) Menkul kıymetler, hazır değerler ve stoklara ne kadar yatırım yapılmalıdır?

b) İhtiyaç duyulan uzun vadeli fonların borçla mı yoksa öz kaynakla mı karşılanması daha uygun olacaktır?

c) Dönem kârının ne kadarlık kısmı ortaklara dağıtılacaktır?d) Maddi duran varlıklara yapılacak yatırım tutarı ne olmalıdır?e) Üst ve orta düzey yöneticilerin maaşları ne kadar olmalıdır?



6. Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?a) Finansal planlama finansal analizin ön koşuludur.b) Günümüzün en büyük borsası New York Borsası'dır.c) 1950'li yıllara kadar kaynak yönetimi daha önemli iken, bu tarihten

sonra aktif yönetimi önem kazanmaya başlamıştır.d) Globalleşme ile birlikte şirket birleşmelerinin sayısı artmıştır.e) Bilançonun pasif yapısı işletmenin finansal yapısını ortay koyar.

7. Finansal yönetimin hem dili hem de mutfağı olarak adlandırılan disiplin aşağıdakilerden hangisidir?

a) Makroekonomib) Muhasebec) Mikroekonomid) Pazarlamae) Üretim

8. Aşağıdakilerden hangisi finansal sistemin unsurlarından biri değildir?a) Finansal araçlarb) Düzenleyici ve denetleyici kurumlarc) Tasarruf sahiplerid) Hükûmete) Menkul kıymetler

9. Aşağıdakilerden hangisi menkul kıymetlere örnek olarak verilebilir?a) Poliçeb) Bonoc) Hisse senedid) Vadeli mevduate) Çek

10. Aşağıdakilerden hangisi kamu hastanelerinde finansal yönetim alanında getirilen uygulamalardan birisi değildir?

a) Genel Bütçe Uygulamasıb) Risklilik Durum Değerlendirmesic) Stok Yönetimid) Global Bütçe Uygulamasıe) Finansal Eylem Planları

Cevap Anahtarı

1.E, 2.E, 3.C, 4.C,5.E, 6.A, 7.B, 8.D, 9.C, 10.A



YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR

AKBULUT, Y.(2013). 'Sağlık Kurumlarında Finansal Yönetimin Kapsamı', İsmail Ağırbaş (Ed.) Sağlık Kurumlarında Finansal Yönetim. (ss:2-25). T.C. Anadolu Üniversitesi Yayın No: 2863, Açıköğretim Fakültesi yayın No: 1820.

Aydın,N.,Başar, M. Ve Coşkun M.(2010).Finansal Yönetim.Ankara: Detay Yayıncılık,

Ceylan, A. , Korkmaz, T.(2009). İşletmelerde Finansal Yönetim(Meslek Yüksekokulları İçin). 5. Baskı, Bursa : Ekin Basım Yayın Dağıtım,

Coşkun, A.(2009). '' Sağlık İşletmelerinde Yönetim Rehberi '' Editör:A. Coşkun veA. Akın, Ankara : Seçkin Yayıncılık.

Gürsoy,C.T. (2012). ''Finansal Yönetim İlkeleri'', 2. Baskı, İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım.

Ercan, M.K , Ban, Ü.(2009).Değere Dayalı İşletme Finansı, Finansal Yönetim, Gazi Kitabevi, Ankara

Gürsoy, C. D.(2012). Finansal Yönetim İlkeleri . 2. Baskı, İstanbul : Beta Basım Yayın Dağıtım.

Okka, 0.(2010). İşletme Finansı. 4. Baskı, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım

Sarıarslan, H. ve Erol, C. (2008). Finansal Yönetim -Kavramlar, Kurumlar ve İlkeler. Ankara :Siyasal Basım Yayın Dağıtım.

Usta, Öcal (2011). İşletme Finansı ve Finansal Yönetim. 4. Baskı, Ankara : Detay Yayıncılık,

TC Sağlık Bakanlığı, Stratejik Plan 2013-2017http://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/stratejikplanturk.pdf Erişim Tarihi:25.12.2013

''Sağlık Hizmetlerinde Finansal Yönetim'' www.mehmetatasever.com.tr Erişim Tarihi: 27.10.2011


http://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/stratejikplanturk.pdf

http://www.mehmetatasever.com.tr/

SAĞLIK KURUMLARINDA FİNANSAL ÖRGÜTLENME

LUÛz

’u *

Sağlık Kurumlarında Örgütlenme ve Finansal ÖrgütlenmeSağlık Bakanlığı'nda Finansal ÖrgütlenmeKamu Hastane Birliklerinde Finansal ÖrgütlenmeÜniversite Hastanelerinde Finansal ÖrgütlenmeÖzel Hastanelerde Finansal Örgütlenme

Bu üniteyi çalıştıktan sonra;•Sağlık kurumlarında örgütlenme ve

finansal örgütlenme hakkında bilgi sahibi olabilecek,

•Sağlık Bakanlığı'nda finansal örgütlenmenin nasıl oluştuğunu açıklayabilecek,

• Kamu hastane birliklerinde, üniversite hastanelerinde ve özel hastanelerde finansal örgütlenmenin nasıl oluştuğunu kavrayabilecek,

• Farklı kurumların finansal örgütlenmelerini ayırt edebileceksiniz.


Doç. Dr. Fatma TEKTÜFEKÇİ ŞENÇİÇEK

ÜNİTE

2

Sağlık Kurumlarında Finansal Örgütlenme

Sağlık kurumlarında yönetimin temel

işlevleri; planlama, örgütleme, yürütme

ve denetlemedir.

GİRİŞSağlık kurumları tarafından sunulan sağlık hizmetleri temelde üçe

ayrılmaktadır: Sağlık ocağı, ana çocuk sağlık merkezi, halk sağlığı laboratuvarı ve gezici sağlık birimi tarafından sunulan "koruyucu sağlık hizmetleri"; sağlığın korunması ve hastalıkların önlenmesi amacıyla verilen hizmet türüdür. Özel muayenehaneler, hastaneler, ayaktan cerrahi bakım merkezleri ve çevre sağlık birimince sunulan "tedavi edici sağlık hizmetleri"; sağlık durumu bozulan kişilerin, eski sağlık düzeylerine ulaşmasını sağlamak üzere verilen sağlık hizmetidir. Rehabilitasyon merkezi, rehabilitasyon klinikleri, özel muayeneler, hemşirelik bakım merkezleri ve evde bakım şeklinde verilen "rehabilitasyon hizmetleri" ise tıbbi ve sosyal rehabilitasyon olarak hastalık ve kazaların sonucunda kalıcı bozukluklar ile sakatlıklar oluştuğunda kişinin yaşamında bu etkinin en aza indirgenmesi amacıyla yapılan bedensel ve ruhsal yönden destek veren hizmettir. Buna, sağlığın geliştirilmesi de eklenebilmektedir. Bu bağlamda sağlık hizmetleri hizmet kapsamı ve yoğunluğu açısından; çoğunlukla koruyucu sağlık hizmetlerin sunulduğu hizmetler olan ve tedavi edici sağlık hizmetlerini de içeren "birinci basamak sağlık hizmetleri", yoğun tıbbi bilgi ve teknoloji gerektirmeyen hastalıkların tedavisi ile ilgili hizmetleri kapsayan "ikinci basamak sağlık hizmetleri ", bölge hastaneleri veya araştırma hastaneleri tarafından verilen ve uzmanlık gerektiren tedavi edici hizmetler olan "üçüncü basamak sağlık hizmetleri" olarak sınıflandırılabilmektedir. Sağlık hizmetinin etkin ve verimli bir şekilde sunulmasında sağlık kurumlarının örgütlemesi ile örgüt yapısı içerisinde finans işlevinin önemli bir yeri bulunmaktadır.

SAĞLIK KURUMLARINDA ÖRGÜTLENME VE FİNANSAL ÖRGÜTLENME

Sağlık kurumlarında yönetimin temel işlevleri: Planlama, örgütleme, yürütme ve denetlemedir. Bilindiği üzere, yönetimin ikinci temel işlevini örgütleme oluşturmaktadır.

Örgütleme, işletme varlıklarının ve işletme çalışanlarının bir amaca yönelik olarak belli bir düzene sokulması işlemidir. Örneğin işletme faaliyetlerinin belirlenip gruplandırılması, faaliyetleri yürütebilecek insanların ve diğer üretim faktörlerinin temini, işgörenlerin işlere atanması ve aralarındaki ilişkilerin düzenlenmesi gibi işlevleri kapsar.

Örgütleme işlevi kapsamına giren faaliyetler, başka bir ifadeyle örgüt yapısının oluşumu aşamaları ya da örgütsel tasarım çalışmaları olarak da bilinen, örgütleme süreci ve aşamaları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Temel işlerin belirlenmesi ve farklı gruplara ayrılması• Örgütte bütünleşmeye gidilmesi• Örgütte çalışan kişiler, yani işgörenler arasında yetki-sorumluluk

ilişkilerin kurulması



Sağlık kurumlarında finansal örgütlenme,

finansal işlerin organize edilerek

yürütülmesi anlamına gelmektedir.

• Yönetimle ilgili ya da yönetsel işlerin bölünmesi• Buraya kadar olan aşamaları yaşama geçirmek için yetkinin devredilmesi• Son aşama ise, örgüt yapısının ortaya çıkması aşamasıdır.

Kurulan örgütsel yapının işler hâle gelebilmesi için de örgütsel yapıda yer alan birimlerin görevleri ile bu görevleri yerine getirecek olanların yetki ve sorumlulukları yazılı olarak belirlenmelidir. Bütün çalışanların ve diğer bireylerin kurumu tanıması ve kurum hakkında bilgi sahibi olması için organizasyon şemaları hazırlanmalı ve tanıtım kitapları ile birlikte kurum çalışanlarına dağıtılmalı ve kamuya yayınlanmalıdır.

Sağlık kurumları tarafından sağlık hizmetlerinin örgütlenmesi ile ilgili çeşitli sorunları söz konusudur. Bunlar arasında;

• Hizmeti sunan ve finanse eden kurumların bir arada olmaları• Örgütlenmenin kendi hizmetlerinin yanı sıra sağlık hizmeti de sunmak,

hatta hastane işletmek gibi hizmetlerinin de olmasından dolayı karmaşıklaşması

• Sağlık Bakanlığı'nın Kanun Hükmünde kararnamelerle örgütlenmiş olması

• Birbirinin alternatifi olması gereken "dikey" ve "yatay" örgütlenme modellerinin (geniş bölgede tek yönlü hizmet / dar bölgede çok yönlü hizmet) bir arada işletilmeye çalışılması

• Birinci basamak hizmetleri için kent tipi modelinin uygun biçimde kurulamamış olması

• Birinci basamak hizmeti sunan dispanserlerin sayıca yetersizliği vb. sayılabilmektedir.

Son yıllarda sağlıkta radikal değişim ve dönüşümler yaşanmıştır. Bu dönüşümlere göre sağlık hizmetlerinde yeniden yapılanma ortaya çıkmıştır.

Örgütleme çalışmaları ve örgüt yapısı ile finans arasında karşılıklı etkileşim söz konudur. Sadece kanunlar zorladığı için muhasebe uygulamaları yapılan bir işletmede bile muhasebe birimi genellikle finans veya genel yönetim gibi bir ana bölüm içerisinde ikincil bir birim olarak yer almaktadır. Buna karşılık sağlık kurumunda ayrı hesap ve rapor birimleri olarak kabul edilen örgüt birimleri birer sorumluluk merkezini oluşturmaktadır. Bu bağlamda finans ile ilgili işler açısından finansal örgütlenme ile olan ilişkisini kurmak yerinde olacaktır.

Sağlık kurumlarında finansal örgütlenme; finansal işlerin organize edilerek yürütülmesidir. Ancak finansal örgütlenme; sağlık kurumunun mülkiyetine, türüne ve büyüklüğüne göre farklılık göstermektedir. Sağlık kurumlarında finansal örgüt yapılanmasının görevlerini başarı ile yerine getirebilmesi, kurumun; poliklinikler, klinikler, laboratuvarlar, eczane, yoğun bakım, ameliyathane vb hizmet birimleri ile iş birliği yapmasına ve koordineli çalışmasına bağlıdır.

Sağlık kurumlarındaki finansal örgütlenmeye; sağlık kurumunda uygulanan bütçe türü, kurumun büyüklüğü ve geri ödeme kurumlarının sağlık hizmeti bedelini ödeme yöntemi olmak üzere üç temel unsur yön vermektedir. Örneğin,



Sağlık Bakanlığının;> Türkiye Halk

Sağlığı Kurumu> Türkiye Kamu

Hastaneleri Kurumu

> Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu

> Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü

olmak üzere Sağlık Bakanlığına bağlı

kuruluş bulunmaktadır.

v -

özel sağlık kurumlarında işletme bütçesi yapılmakta ve uygulanmaktadır. Devlete ait sağlık kurumlarında ise Sağlık Bakanlığı ve Milli Savunma Bakanlığına bağlı sağlık kurumlarında genel bütçe, üniversitelere ait sağlık kurumlarında özel bütçe uygulanmaktadır. Ülkemizde 5018 sayılı Kanun ile kamuda yeniden yapılandırma süreci ile kamu kurum ve kuruşlarında performans esaslı bütçeleme vb. uygulamalara geçilmiştir. Ayrıca gerek Sağlık Bakanlığı gerekse de üniversitelere bağlı sağlık kurumlarında döner sermaye işletme bütçesi de uygulanmaktadır. Bütçe yapısı sağlık kurumlarının finansal örgütlenmesinden etkilenmekte, genel bütçe ve özel bütçe uygulaması ile döner sermaye işletme bütçesi için farklı bir finansal örgüt yapısı söz konusudur. Sağlık kurumunun büyüklüğüne bağlı olarak örgüt yapısında yer alan finansal birimler de farklılık göstermektedir.

Sağlık kurumlarında finansal örgütlenmenin önemli görevleri bulunmaktadır. Bunlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Sağlık kurumlarında sunulan hizmetlerin fiyatlarının belirlenmesi,Sağlık hizmeti alanlara sunulan hizmet bedellerinin hesaplanması, faturalandırılması, gönderilmesi, tahsil edilmesi,Çalışanların maaşlarına ilişkin işlemlerin yapılması ve maaşların ödenmesi,Satın alınan mal ve hizmetlere ilişkin ödemelerin yapılması,Kurumun mal varlığı ile gelir ve gider yaratan işlemlere ait kayıtların tutulması,Sağlık kurumunun bütçesinin hazırlanması,Sağlık kurumunun muhasebe kayıtlarının tutulması, finansal tablolarının hazırlanarak ilgili birimlere sunulmasıdır.

u

• Bir sağlık kurumu için finansal örgütlenmeye neden gereksinim duyulur? Örnek vererek açıklayınız.

Finansal yönetim, sağlık hizmetleri organizasyonunda iki önemli rol oynamaktadır. Birincil rolü broker gibi finansal bilgi sağlamaktır. İkincil rolü ise, finansal sonuçları periyodik olarak, genellikle aylık olarak raporlamaktır.

Türkiye'de sağlık hizmeti kamu kurumlarınca ve özel sektör tarafından sunulmaktadır. Bu bağlamda sağlık hizmetlerinin örgütlenmesinde, kamu ve özel olmak üzere iki örgütlenme biçiminden söz edilebilir. Bilindiği üzere Türkiye'deki sağlık hizmetlerinin temelini ülkenin sağlığından sorumlu ve yetkili kuruluş olan Sağlık Bakanlığı örgütü oluşturmaktadır. Çalışmada öncelikle Sağlık Bakanlığı bünyesindeki finansal örgütlenmeyi incelemek yararlı olacaktır.



Bakanlık ve bağlı kuruluşların kamu

bütçesi kapsamında; genel ve özel bütçe

uygulamaları, Strateji Geliştirme Başkanlığı

ve/veya Strateji Geliştirme Daire

Başkanlığı tarafından yürütülür.

SAĞLIK BAKANLIĞI'NDA FİNANSAL ÖRGÜTLENMESağlık Bakanlığının görevi; herkesin bedenî, zihnî ve sosyal bakımdan tam

bir iyilik hâli içinde yaşamını sürdürmesini sağlamaktır. Bakanlık, görevini merkez ve taşra teşkilatı ile bağlı kuruluşlardan oluşan örgüt yapısı ile yerine getirmektedir.

Bakanlığın dört bağlı kuruluşu bulunmaktadır. Bu kuruluşlardan; Türkiye Halk Sağlığı Kurumu ve Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu genel bütçeli, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu ile Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü ise özel bütçeli kurumlar arasında yer almaktadır. Sağlık Bakanlığı ve bağlı kuruluşlarda gerek genel bütçe gerekse de döner sermaye bütçesi uygulanmaktadır. Sağlık kurumlarında bilgi teknolojilerinden yararlanma gittikçe artmaktadır. Sağlık Bakanlığının web tabanlı uygulamaları arasında "Döner Sermaye Bütçe Uygulaması" da bulunmaktadır.

Bakanlık ve bağlı kuruluşların kamu bütçesi kapsamında yer alan genel ve özel bütçe uygulamaları strateji geliştirme başkanlıkları tarafından yürütülmektedir. Strateji Geliştirme Başkanlığı ve/veya Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı; finans fonksiyonu ve finansal örgütlenme açısından, Sağlık Bakanlığı ve bağlı sağlık kurumları için önemli bir birimdir.

Türkiye Halk Sağlığı Kurumuna ait Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı ile Denetim Hizmetleri Daire Başkanlığının yanı sıra destek hizmetlerinde Döner Sermaye Yönetimi Daire Başkanlığı bulunmaktadır.

Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumuna ait Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı ile Finans Hizmetleri Başkanlığı bulunur. Finans Hizmetleri Başkanlığı altında; Kaynak Geliştirme Daire Başkanlığı, Mali Analiz Daire Başkanlığı, Stok Analizi Ve Kontrol Daire Başkanlığı, Döner Sermaye Bütçe Ve Muhasebe Uygulamaları Daire Başkanlığı, Tıbbi Hizmet Alımları Ve Tedarik Yöntemleri Düzenleme Daire Başkanlığı, Merkez Satın Alma Daire Başkanlığı yer almaktadır. Ayrıca teşkilat şemasında,

Destek Hizmetlerine bağlı İdari İşler Daire Başkanlığı ile Mali İşler Daire Başkanlığı ayrı birimler halinde izlenmektedir.

Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumuna ait Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı ile Denetim Hizmetleri, bunun yanı sıra Yönetim Destek Hizmetlerinde İdari ve Mali Destek Hizmetleri Daire Başkanlığı vardır.

Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğüne ait Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı ile Denetim Birimi yer almaktadır.

Bakanlığın örgüt yapısı içerisinde, çeşitli hizmet birimleri sıralanmıştır.Bunlar teşkilat şemasında;

• Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğüne bağlı Yönetim Destek Hizmetlerinde Bütçe Tahakkuk ve Muayene Kabul Hizmetleri,

• Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğüne bağlı Yönetim Destek Hizmetleri Daire Başkanlığının altında İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı,


http://analitikbutce.sgbsaglik.gov.tr/PreControl.aspx

http://analitikbutce.sgbsaglik.gov.tr/PreControl.aspx


• Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğüne bağlı Yönetim Destek Hizmetleri Daire Başkanlığı'nın altında Bütçe'nin yanı sıra araştırma ve Sağlık Sistemleri Geliştirme Daire Başkanlığı'nın altında Sağlık Finansmanı ve Ulusal Sağlık Hesapları,

• Yönetim Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bağlı ayrı başkanlık olarak İdari İşler Daire Başkanlığı ile Mali İşler Daire Başkanlığı,

• Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bağlı İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı,

• Denetime yönelik Denetim Hizmetleri Başkanlığı,• Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bağlı İdari ve Mali İşler Daire

Başkanlığı ile Denetim ve Değerlendirme Daire Başkanlığı şeklinde oluşum göstermektedirler.

Sağlık Bakanlığı ve bağlı kuruluşların örgütlemesine ilişkin yapı Şekil 2.1.' deki gibi şematize edilebilir.



Şekil 2.1.: Sağlık Bakanlığı Örgüt Yapısı Kaynak: Sağlık Bakanlığı Tanıtım Kitapçığı, 2012:6.

Teşkilat şemasında yer alan Strateji Geliştirme Başkanlığı veya Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı olarak oluşum gösteren birimin görevlerini incelemek yararlı olacaktır. Bu bağlamda Strateji Geliştirme Başkanlığının görevleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:



Strateji Geliştirme Başkanlığı ve/veya

Strateji Geliştirme Daire Başkanlığının görevleri

arasında; bütçe uygulamaları, bütçe tahminleri, döner

sermaye işletmesinin gelirleri ve tahsisi yer

almaktadır.^ J

(a) Ulusal kalkınma strateji ve politikaları, yıllık program ve hükûmet programı çerçevesinde Bakanlığın orta ve uzun vadeli strateji ve politikalarını belirlemek, amaçlarını oluşturmak üzere gerekli çalışmaları yapmak,

(b) Bakanlığın görev alanına giren konularda performans ve kalite ölçütleri geliştirmek ve bu kapsamda verilecek diğer görevleri yerine getirmek,

(c) Bakanlığın yönetimi ile hizmetlerin geliştirilmesi ve performansla ilgili bilgi ve verileri toplamak, analiz etmek ve yorumlamak,

(d) Bakanlığın görev alanına giren konularda, hizmetleri etkileyecek dış faktörleri incelemek, kurum içi kapasite araştırması yapmak, hizmetlerin etkililiğini ve tatmin düzeyini analiz etmek ve genel araştırmalar yapmak,

(e) Yönetim bilgi sistemlerine ilişkin hizmetleri yerine getirmek,(f) Bakanlığın stratejik plan ve performans programının hazırlanmasını koordine

etmek ve sonuçlarının konsolide edilmesi çalışmalarını yürütmek,(g) İzleyen iki yılın bütçe tahminlerini de içeren idare bütçesini, stratejik plan ve

yıllık performans programına uygun olarak hazırlamak ve idare faaliyetlerinin bunlara uygunluğunu izlemek ve değerlendirmek,

(h) Mevzuatı uyarınca belirlenecek bütçe ilke ve esasları çerçevesinde, ayrıntılı harcama programı hazırlamak ve hizmet gereksinimleri dikkate alınarak ödeneğin ilgili birimlere gönderilmesini sağlamak,

(i) Bütçe kayıtlarını tutmak, bütçe uygulama sonuçlarına ilişkin verileri toplamak, değerlendirmek ve bütçe kesin hesabı ile mali istatistikleri hazırlamak,

(j) İlgili mevzuatı çerçevesinde Bakanlığın gelirlerini tahakkuk ettirmek, gelir ve alacaklarının takip ve tahsil işlemlerini yürütmek,

(k) Harcama birimleri tarafından hazırlanan birim faaliyet raporlarını da esas alarak idarenin faaliyet raporunu hazırlamak,

(l) Bakanlığın mülkiyetinde veya kullanımında bulunan taşınır ve taşınmazlara ilişkin icmal cetvellerini düzenlemek,

(m) Bakanlığımız yatırım programının hazırlanmasını koordine etmek, uygulama sonuçlarını izlemek ve yıllık yatırım değerlendirme raporunu hazırlamak,

(n) Bakanlığın, diğer idareler nezdinde takibi gereken mali iş ve işlemlerini yürütmek ve sonuçlandırmak,

(o) Mali kanunlarla ilgili diğer mevzuatın uygulanması konusunda üst yöneticiye ve harcama yetkililerine gerekli bilgileri sağlamak ve danışmanlık yapmak,

(p) Ön mali kontrol faaliyetini yürütmek,(q) İç kontrol sisteminin kurulması, standartlarının uygulanması ve geliştirilmesi

konularında çalışmalar yapmak; üst yönetimin iç denetime yönelik işlevinin etkililiğini ve verimliliğini artırmak için gerekli hazırlıkları yapmak,

(r) Bakanlık Merkez Döner Sermaye İşletmesince elde edilen gelirler ile Döner Sermaye Muhasebe Birimi hesabına aktarılan tutarların tahsisini yapmak,

(s) Bakanlığın ve bağlı kuruluşların mali kaynaklarının geliştirilmesi, etkili ve verimli bir şekilde kullanılması yönünde araştırmalar yapmak veya yaptırmak ve gerekli tedbirleri almak.



Önceki bakanlık yapısından devralınan birimler ve görevler aynısıdır. Başkanlık görevlerini;

(1) Stratejik Yönetim ve Planlama Daire Başkanlığı (Stratejik Planlama Hizmetleri, Performans Takibi ve Faaliyet Raporları Hizmetleri ve Yönetim Bilgi Sistemleri Hizmetleri)

(2) Genel Bütçe Daire Başkanlığı (Bütçe ve Performans Hizmetleri, Kesin Hesap ve Yatırım Bütçe Hizmetleri, Kamu Zararları ve Mali Mevzuat Hizmetleri ile Mal Yönetimi Hizmetleri)

(3) Döner Sermaye Daire Başkanlığı (Ödenek Planlama ve Tahsisler Hizmetleri, Bütçe ve Muhasebe Hizmetleri ile Döner Sermaye İzleme ve Değerlendirme Hizmetleri)

(4) İç Kontrol ve Analiz Daire Başkanlığı (Sağlık Harcamaları Raporlama Hizmetleri, Mali Yük ve Analiz Hizmetleri, Global Bütçe İşlemleri Hizmetleri ile İç ve Ön Mali Kontrol Hizmetleri)

(5) İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı (Personel, İç Hizmetler Hizmetleri,Evrak ve Arşiv Hizmetleri ile Satın Alma ve Tahakkuk Hizmetleri) olmak üzere beş daire başkanlığı şeklinde örgüt yapılanması ile yerine getirmektedir. Söz konusu Strateji Geliştirme Başkanlığının teşkilat şeması şekil 2.2.'de sunulduğu gibidir.

Strateji Geliştirme Başkanı

Şekil 2.2.: Strateji Geliştirme Başkanlığı Örgüt Yapısı Kaynak: Sağlık Bakanlığı Tanıtım Kitapçığı, 2012:117.

Sağlık Bakanlığı'ndaki örgütlenmeden sonra Kamu Hastane Birliklerindeki finansal örgütlenme incelenebilir.



Bütçe sınıflamasında Türkiye Kamu

Hastaneleri Kurumu, genel bütçeli kamu

kurumlan arasında yer almaktadır.

Kuruma bağlı ikinci ve üçüncü basamak

sağlık kurumları, il düzeyinde "Kamu Hastane Birlikleri" kurulması yoluyla

işletilmektedir.

KAMU HASTANE BİRLİKLERİNDE FİNANSAL ÖRGÜTLENME

Sağlık Bakanlığı, merkez ve taşra teşkilat şeması verimlilik esasına göre 663 Sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve Sağlıkta Dönüşüm Programı çerçevesinde Türkiye'de kamu sağlık yönetiminde yeniden yapılanma sürecine girilmiş ve Kamu Hastane Birlikleri hukuken hayata geçirilmiştir.

Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu; Sağlık Bakanlığının politika ve hedeflerine uygun olarak, ikinci ve üçüncü basamak sağlık hizmetlerini vermek üzere hastanelerin, ağız ve diş sağlığı merkezlerinin vb. sağlık kuruluşlarının açılması, işletilmesi, faaliyetlerinin izlenmesi, değerlendirilmesi ve denetlenmesi, bu hastanelerde her türlü koruyucu, teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerinin verilmesini sağlamakla görevli bir kurumdur.

Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu bütçe sınıflamasında genel bütçeli kamu kurumları arasında yer almaktadır. Kuruma bağlı ikinci ve üçüncü basamak sağlık kurumları, il düzeyinde Kamu Hastane Birlikleri kurularak işletilmektedir. Verimli ve etkin sağlık hizmeti sunulması amacıyla, sağlık hizmeti erişimine göre yapılan bölge planlamalarına uygun olarak Kamu Hastane Birlikleri Genel Sekreterliklerinin teşkilat yapısı hizmet alanı oluşturulmuştur. Kamu Hastane Birlikleri teşkilat şeması şekil 2.3.'teki gibi şematize edilmiştir.

Şekil 2.3.: Kamu Hastane Birlikleri Örgüt Yapısı Kaynak: http://www.kkhb.gov.tr/OrganizasyonSemasi.aspx, Erişim Tarihi: 12.12.2013.


http://www.kkhb.gov.tr/OrganizasyonSemasi.aspx


Üniversitehastaneleri ve eğitim

ve araştırma hastaneleri, üçüncü

basamak sağlık kurumu olarak kabul

edilir.'________ J

Hastane yöneticisine bağlı olarak başhekimlik, idari ve mali işler ile sağlık bakım hizmetleri müdürlükleri kurulmaktadır. Ayrıca Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerde cari ve yatırım harcamalarının büyük bölümü döner sermaye bütçesinden yapılmaktadır. Başhekim, mevcut uygulamada döner sermaye bütçesinin üst yöneticisidir. Döner sermaye bütçesinin tahakkuk işlemlerinin hastane içindeki birimler tarafından yapılmasına karşın, muhasebe ve ödeme işlemleri Maliye Bakanlığına bağlı olan sağlık kurumları saymanlık birimlerince gerçekleştirilmektedir.

Kurumun merkez hizmet birimleri arasında yer alan Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı ve Finans Hizmetleri Başkan Yardımcılığı temel finansal örgütlenme birimlerini oluşturmaktadır.

Finans Hizmetleri Başkan Yardımcılığının görevleri;

(a) Kamu hastane birliklerinin ve sağlık kuruluşlarının stoklarını izlemek, analiz etmek ve değerlendirmek,

(b) Sağlık kuruluşlarının döner sermaye bütçe ve muhasebe işlemlerini düzenlemek ile yürütülmesini sağlamak,

(c) Sağlık kuruluşlarının tedarik yöntemleri konusunda düzenleme yapmak,

(d) Sağlık kuruluşlarının gelirlerini izlemek, analiz etmek ve gelir artırıcı çabalarda bulunmak,

(e) Sağlık kuruluşlarının tıbbi cihaz ihtiyaçlarının planlamalara uygun olarak merkezî alımla karşılanması ve buna ilişkin ihale süreçleri ile ilgili iş ve işlemleri yürütmek,

(f) Kurum başkanı tarafından verilen benzeri görevleri yapmak, izlemekten sorumlu olacak,şeklinde sıralanabilir.

Kamu Hastane Birliklerinden sonra üniversite hastanelerindeki finansal örgütlenme kısaca açıklanabilir.

ÜNİVERSİTE HASTANELERİNDE FİNANSAL ÖRGÜTLENME

Türk sağlık sistemi içerisinde sağlık kurum ve kuruluşları sundukları hizmetler, nitelikleri ve derecesine göre üç basamak hâlinde örgütlenmiştir. Buna göre tedavi ihtiyacı hisseden bir kişi, acil haller dışında öncelikle ayaktan tedavi hizmeti sunan ve sağlık sistemimizde birinci basamak sağlık kuruluşları olan sağlık ocağı, dispanser, sağlık merkezlerine; tedavisi buralarda yapılamadığı takdirde bu sağlık kurumlarının sevkiyle en yakın ikinci basamak sağlık kurumu olan devlet hastaneleri, özel dal hastanelerine, yine buralarda da tedavisi olası olmayan hastalar ise üçüncü basamak sağlık kurumu olarak kabul edilen eğitim-araştırma hastaneleri İle üniversite hastanelerine yönlendirilir.



Özel hastanelerde işletme bütçesi

uygulaması yapılmaktadır.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrolü Kanunu'na göre üniversiteler özel bütçeli kamu kurumları kabul edilmektedir. Kanun gereğince üniversitelerde mali yönetim ve kontrol hizmetlerini yürütmek üzere, Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı kurulmuştur. Ayrıca bütün üniversitelerde döner sermaye işletmesi olup buna göre üniversiteler ve bağlı sağlık kuruluşlarında Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı ve Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü olmak üzere ikili bir finansal örgütleme yapısı söz konusudur. Üniversite hastaneleri Yüksek Öğretim Kurumu Kanunu gereğince araştırma ve uygulama merkezleri statüsünde kurulmaktadır. Üniversite hastanelerinin birinci derecede ita amirleri rektörler, ikinci derece ita amirleri hastane başhekimlerdir. Tahakkuk memuru olarak da hastane müdürü bulunur. Döner sermaye işletmesinde ita amiri rektördür ve bu yetkisini uygun gördüğü ölçüde yardımcılarına, dekanlara, enstitü, yüksekokul müdürleri ve diğer birim yöneticileri ile yürütme kurulu üyelerinden birine devredebilir. Tahakkuk memuru olarak döner sermaye işletme müdürü ve döner sermaye saymanı olarak döner sermaye saymanlık müdürü bulunmaktadır. Ancak bazı üniversite hastanelerinde finansman direktörlüğü olup; finansal strateji ve politika geliştirme, strateji ve politikalar ışığında uygulama geliştirme, raporlama, konsolide bütçeleme, denetim, koordinasyon ve hesap vermeye ilişkingörev, yetki ve sorumlulukları bulunmaktadır.

Üniversite hastanelerinden sonra özel hastanelerde finansal örgütlenmeye yer vermek yerinde olacaktır.

ÖZEL HASTANELERDE FİNANSAL ÖRGÜTLENMEÖzel hastanelerde örgütsel yapı; Özel Hastaneler Kanunu, Özel Hastaneler

Tüzüğü ve Özel Hastaneler Yönetmeliği ile ticari kuruluş biçimine göre Türk Ticaret Kanunu hükümlerine uygun olarak oluşturulur. Özel hastaneler genellikle anonim şirket statüsünde olup genel kurul, yönetim kurulu ve denetim kurulu bulunur.

Finansal açıdan özel hastanelerde işletme bütçesi uygulanmaktadır. Özel sağlık kurumlarında tek bütçe uygulanmakta olup, finansal örgüt yapısı hastane büyüklüne bağlı olarak değişmektedir. Ancak bazı özel hastanelerde muhasebe müdürlüğü birimi bulunurken, buna karşılık büyük ölçekli özel hastanelerde finansmandan sorumlu genel müdür yardımcılığı olduğu görülmektedir. Ayrıca muhasebe bölümü ise görevlerini; muhasebe, satın alma, faturalama, anlaşmalı birimler, hasta yatış ve müşteri ilişkileri birimleri aracılığı ile yerine getirmektedir.

*2 »Sağlık kurumlarındaki finansal örgütlenmeyi ülkemiz uygulamaları açısından tartışınız.

£ »Düşüncelerinizi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan "Tartışma Forumu" bölümünde paylaşabilirsiniz.



Sağlık kurumlarında finansal örgütlenme finansal işlerin organize edilerek yürütülmesi şeklinde ifade edilebilir. Finansal örgütlenme sağlık kurumunun mülkiyetine, türüne ve büyüklüğüne, sağlık kurumunda uygulanan bütçe türü ile geri ödeme kurumlarının sağlık hizmeti bedelini ödeme yöntemine göre farklılık arz eder. Ayrıca Kurumun poliklinikleri, klinikleri, laboratuvarları, ameliyathane vb. hizmet birimleri arasında koordinasyonun sağlanması koşuluyla başarılı bir şekilde yerine getirilebilir.Ülkemizde sağlık hizmeti sunumunda yetkili kuruluş Sağlık Bakanlığı olup, sağlık hizmeti kamu kurumlarınca ve özel sektör tarafından sunulmaktadır. Bu bölümün esas konusunu Bakanlığa ilişkin finansal örgütlenme oluşturmuştur. Sağlık Bakanlığı'na bağlı kurumun il düzeyinde kurdukları Kamu Birlik Hastanelerinde finansal örgütlenmenin yanı sıra üniversite hastanelerinde ve özel hastanelerde finansal örgütlenme çalışmanın bu bölümünde ayrıntılı bir şekilde ele alınıp inceleme konusu edilmiştir.

(DM

O



Bir sağlık kurumunun finansal örgütlenmesine ilişkin görüşlerinizi 200 kelimeyi geçmeyecek şekilde belirtiniz.Hazırladığınız ödevi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan "Ödev" bölümüne yükleyebilirsiniz.





N_________ ^

DEĞERLENDİRME SORULARI1. Aşağıdakilerden hangisi sağlık kurumları yönetimin ikinci temel işlevidir?

a) Planlamab) Örgütlemec) Yürütmed) Denetime) Koordinasyon

2. Aşağıdakilerden hangisi örgütleme süreci aşamalarından biri değildir?a) Örgüt yapısının ortaya çıkarılmamasıb) Temel işlerin belirlenmesi ve farklı gruplara ayrılmasıc) Örgütte çalışan kişiler arasında yetki-sorumluluk ilişkilerinin kurulmasıd) Yönetimle ilgili ya da yönetsel işlerin bölünmesie) Yetkinin devredilmesi

B. Aşağıdakilerden hangisi sağlık kurumlarında finansal örgütlenmeye yön veren temel unsurlar arasında yer almaz?a) Uygulanan bütçe türüb) Kurumun büyüklüğüc) Geri ödeme kurumlarının sağlık hizmetinin bedelini ödeme yöntemid) Bütçenin genel bütçe, özel bütçe vb olup olmamasıe) Sağlık kurumlarında çalışan personel sayısı

4. Aşağıdakilerden hangisi sağlık kurumlarında finansal örgütlenmenin görevleri arasında bulunmamaktadır?a) Sağlık kurumlarında sunulan hizmetlerin fiyatlarının belirlenmesib) Sağlık hizmeti alanlarına sunulan hizmet bedellerinin hesaplanması ve

faturalandırılmasıc) Satın alınan mal ve hizmetlere ilişkin ödemelerin yapılmasıd) Kurumun mal varlığı ile gelir ve gider yaratan işlemlere ait kayıtların

tutulmasıe) Sağlık kurumunun bütçesinin hazırlanmaması

5. Aşağıdakilerden hangisi Sağlık Bakanlığına bağlı kuruluşlar arasında yer almaz?a) Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumub) Türkiye İlaç ve Tıbbî Cihaz Kurumuc) Türkiye Halk Sağlığı Kurumud) Strateji Geliştirme Daire Başkanlığıe) Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 1S


6. Kamu Hastane Birlikleri hangi bütçe sistemi kapsamında yer almaktadır?a) Genel Bütçeb) Özel Bütçec) Katma Bütçed) Karma Bütçee) Özerk Bütçe

7. Finans Hizmetleri Başkan Yardımcılığının görevleri arasında aşağıdakilerden hangisi bulunmaz?a) Kamu hastane birliklerinin ve sağlık kuruluşlarının stoklarını izlemek, analiz

etmek ve değerlendirmekb) Sağlık kuruluşlarının döner sermaye bütçe ve muhasebe işlemlerini

düzenlememek ile yürütülmesini sağlamamakc) Sağlık kuruluşlarının tedarik yöntemleri konusunda düzenleme yapmakd) Sağlık kuruluşlarının gelirlerini izlemek, analiz etmek ve gelir artırıcı

çabalarda bulunmake) Sağlık kuruluşlarının tıbbi cihaz ihtiyaçlarının planlamalara uygun olarak

merkezî alımla karşılanması ve buna ilişkin ihale süreçleri ile ilgili iş ve işlemleri yürütmek

8. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrolü Kanunu'na göre üniversitelerde mali yönetim ve kontrol hizmetlerini yürütmek üzere, aşağıdakilerden hangisi kurulmuştur?a) Kamu Hastane Birliklerib) Özel Hastanelerc) Strateji Geliştirme Daire Başkanlığıd) Üniversite Hastanelerie) Sağlık Bakanlığı

9. Strateji Geliştirme Başkanlığının teşkilat şemasında aşağıdaki birimlerden hangisi bulunmamaktadır?a) Stratejik Yönetim ve Planlama Daire Başkanlığıb) Döner Sermaye Daire Başkanlığıc) İç Kontrol ve Analiz Daire Başkanlığıd) Özel Bütçe Daire Başkanlığıe) İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı



10.Sağlık kurumlarında finansal işlerin organize edilerek yürütülmesi, aşağıdakilerden hangisiyle ifade edilmektedir?a) Finansal planlamab) Finansal yürütmec) Finansal örgütlenmed) Finansal denetime) Finansal hastane

Cevap Anahtarı1. B, 2.A, 3.E, 4.E, 5. D, 6. A, 7. B, 8. C, 9. D, 10.C.



YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLARAĞIRBAŞ, İ.(2013). 'Sağlık Kurumlarında Finansal Örgütlenme, İsmail Ağırbaş (Ed.)

Sağlık Kurumlarında Finansal Yönetim. (ss:54-81). T.C. Anadolu Üniversitesi Yayın No: 2863, Açıköğretim Fakültesi yayın No: 1820.

Can, A. ve İbicioğlu, H. "Yönetim ve Yöneticilik Yönünden ÜniversiteHastanelerinin Değerlendirilmesi", Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Y:2008, C:13, S:3, ss.253-275.

Doğan, M. (2012). İşletme Ekonomisi ve Yönetimi, 8. Baskı, Ankara: Nobel Kitabevi.

http://www.kkhb.gov.tr/OrganizasyonSemasi.aspx, Erişim Tarihi: 12.12.2013.

http://www.saglik.gov.tr/tr/belge/1-361/web-uygulamalari.html, Erişim Tarihi:

26.07.2013.

Karasioğlu, F. (2007). Sağlık İşletmelerinde Muhasebe Uygulamaları, Konya: Çizgi Kitabevi.

Kavuncubaşı, Ş. (2000). Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi, Ankara: Siyasal

Kitabevi.

Özel Hastaneler Yönetmeliği, 27.03.2002 Tarih ve 24708 Sayılı Resmi Gazete.

Sağlık Bakanlığı. (Nisan 2012). Bakanlık Sağlık Teşkilatı ve Bağlı Kuruluşlar Tanıtım Kitapçığı, Ankara: Sağlık Bakanlığı.

Sağlık Bakanlığı Bağlı Kuruluşları Hizmet Birimlerinin Görevleri İle Çalışma Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik, 07.03.2012 Tarih ve 28226 Sayılı Resmi Gazete.

Tengilimoğlu,D.,Işık,O. ve Akbolat,M. (2009).Sağlık İşletmeleri Yönetimi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.

Üniversite Hastaneleri Döner Sermaye Yönetmeliği

Üniversite Hastaneleri Yönetmeliği

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrolü Kanunu, 24.12.2003 Tarih ve 25326 Sayılı Resmi Gazete.


http://www.kkhb.gov.tr/OrganizasyonSemasi.aspx

http://www.saglik.gov.tr/tr/belge/1-361/web-uygulamalari.html

SAĞLIK KURUMLARINDA MUHASEBE BİLGİ SİSTEMİ VE

FİNANSAL TABLOLAR

LUÛz

‘ u -

Muhasebe Bilgi SistemiMuhasebe Bilgi Sisteminin Alt SistemleriMuhasebe Bilgi Sisteminin Kaynakları• Muhasebenin Temel Kavramları• Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri• Ulusal ve Uluslararası Muhasebe

Standartları• MevzuatSağlık Kurumlarında Muhasebe Bilgi SistemiTekdüzen Muhasebe Sistemi Hakkında Genel Bilgiler•Tekdüzen Hesap Çerçevesi Finansal Tablolar• Bilanço• Bilançonun Biçimsel Yapısı• Kapsamına Göre Bilanço Türleri• Gelir Tablosu• Gelir Tablosunun Biçimsel Yapısı• Satışların Maliyeti Tablosu

1 Bu üniteyi çalıştıktan sonraMuhasebe Bilgi Sistemi ve Tekdüzen Muhasebe Sistemi'ni tanıyabilecek, Finansal tabloların neler olduğunu sayabilecek,Bilanço ve Gelir Tablosu'nun biçimsel yapısı ve içeriği hakkında bilgi sahibi olabileceksiniz.

SAĞLIK KURUMLARINDA FİNANSAL YÖNETİMDoç. Dr. Nilgün KUTAY

ÜNİTE

3

Sağlık Kurumlarında Muhasebe Bilgi Sistemi ve Finansal Tablolar

Sağlık kurumlarının finansal nitelikteki

işlemleri muhasebenin konusunu

oluşturmaktadır.

S )

GİRİŞİşletmeler, insan ihtiyaçlarının karşılanması amacı ile üretim faktörlerinin

bilinçli ve sistemli bir şekilde bir araya getirilmesi sonucu ortaya çıkarlar. İşletmeler, yaptıkları işler bakımından ticaret, üretim ve hizmet işletmeleri olarak sınıflandırılmaktadır. Birer hizmet işletmesi olan sağlık kurumları günlük faaliyetleri (hasta muayenesi, tedavisi, ameliyatı vb. )çerçevesinde bir takım finansal ve finansal nitelikte olmayan işlem gerçekleşmektedir. Sağlık kurumlarının finansal nitelikteki işlemleri muhasebenin konusunu oluşturmaktadır.

Finansal nitelikteki işlemler, işletmelerin sahip oldukları varlıklar ve bu varlıkların kaynakları üzerinde değişim yaratan ve para ile ifade edilen olaylardır. Muhasebe, finansal nitelikli olaylar hakkında verileri toplar ve bunları muhasebeleştirme sürecinden geçirdikten sonra bilgi kullanıcılarına sunar. Bu bölümde öncelikle sağlık kurumlarında muhasebe bilgi sistemi incelenecek, sonra söz konusu sistemin çıktıları olan finansal tablolara değinilecektir.

MUHASEBE BİLGİ SİSTEMİİşletmelerde meydana gelen finansal nitelikli olaylar, işletmelerin varlık ve

kaynak yapısı ile faaliyet sonuçları üzerinde değişmeye yol açarlar. Bu nedenle muhasebe bilgi sisteminin ilgi alanını işletmelerde ortaya çıkan finansal nitelikli olay ve işlemler oluşturur.

Muhasebe Bilgi Sistemi'nde veri veya bilgiler "Girdi-Dönüşüm Süreci-Çıktı" akışını takip eder. Bu akışa uygun olarak öncelikle veriler veya bilgiler sisteme dâhil edilir. Bu aşamada belgeler kullanılır. Daha sonra veri ve bilgiler, bir kayıt ortamı içinde bilgi işlem faaliyetleri ile çıktılara dönüştürülerek ilgili taraflara raporlar şeklinde sunulur.

Şekil 3.1. Muhasebe Bilgi Sistemi - Bilgi Akışı

(Atabey, Parlakkaya, Alagöz, 2012, s.4)



Muhasebenin fonksiyonları; bilgi ve belgelerin toplanması,

kaydetme, sınıflandırma, raporlama ve

yorumlamadır.

Muhasebe Bilgi Sistemi'nin tanımından hareketle sağlık kurumları muhasebesi, finansal sonuçların ortaya çıkışını sağlayan ekonomik olaylara ilişkin verileri toplayan, bu verileri kaydederek sınıflayan, analiz yoluyla değerlendiren ve elde ettiği sonuçları belirli yasalar uyarınca usulüne göre ilgililere raporlar şeklinde sunan sistematik bir sistemdir.

Muhasebenin fonksiyonları; bilgi ve belgelerin toplanması, kaydetme, sınıflandırma, raporlama ve yorumlama olarak sıralanabilir.

1. Bilgi ve Belgelerin Toplanması: Muhasebe, işletmelerin varlık ve kaynaklarını üzerinde yarattığı etki parasal tutar olarak ölçümlenebilen finansal nitelikli olay ve işlemlerle ilgilenir. Söz konusu işlemlerin muhasebe kayıtlarına alınabilmesi için; gerçek durumu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş objektif, tarafsız ve kanıtlayıcı belgelere dayandırılması gerekir. Bu belgeler yasalarla da düzenlenmiş ve muhasebe kayıtlarının bu belgelere dayandırılması zorunlu hâle getirilmiştir. (Örneğin; fatura, perakende satış fişi, muhasebe fişleri vb.)

2. Kaydetme: Finansal olay ve işlemler, toplanan bilgi ve belgelere dayanılarak muhasebe kural ve yöntemleri ile tarih sırasına göre günlük deftere kaydedilirler.

3. Sınıflandırılma: Çok sayıdaki verinin benzer işlem gruplarına göre düzenlenmesi, diğer bir deyişle işlemlerin etkiledikleri unsurlara göre büyük defterdeki hesaplara alınması işlevidir.

4. Raporlama: Kayıtlara alınmış ve sınıflandırılmış çok sayıdaki bilginin, bilgi kullanıcılarının yararlanacağı şekilde kısaltılmasını, yani finansal tabloların düzenlenmesini belirtir. Finansal tablolar, belli bir dönem için işletmenin finansal yapısını ve faaliyet sonuçlarını gösterir.

5. Yorumlama: Muhasebe raporlarında yer alan bilgilerin hangi işlem ve olayları açıkladığını anlamak için olaylar ile sonuçları arasında neden- sonuç ilişkilerinin kurulması muhasebenin yorumlama fonksiyonu ile gerçekleşir. İşletmelerin geleceğe ilişkin kararlar almasında muhasebe bilgilerine duyulan gereksinimin artması, muhasebenin yorumlama fonksiyonunu ön plana çıkarmıştır.

Kaydetme, sınıflandırma ve dar kapsamlı bir raporlama fonksiyonundan oluşan defter tutma, muhasebenin basit ve kolaylıkla öğrenilebilecek bir bölümüdür. Muhasebe bilgisinin analizi ve yorumlanması ile bilgi kullanıcılarının gereksinimlerine uygun şekilde raporlanması ise muhasebenin yerine getirdiği en önemli diğer işlevleri oluşturur. Analiz ve yorumlama yapılmadan muhasebe amacını gerçekleştirmiş sayılmaz.



MUHASEBE BİLGİ SİSTEMİNİN ALT SİSTEMLERİ

Finansal tablolar temelde GKGMİ'ye göre düzenlendiğinden belli

grupların çıkarları doğrultusunda

hazırlanmamış olurlar.- ✓

Muhasebe Bilgi Sistemi, bilgi kullanıcıları açısından Finansal Muhasebe Sistemi ve Yönetim Muhasebesi Sistemi olarak iki alt sistemden oluşmaktadır.

Finansal Muhasebe Sistemi; hem işletme içinde yöneticilerin hem de işletme dışındaki grupların bilgi gereksinimlerine yönelik olarak, geçmiş olay ve işlemlere ilişkin verilerle ilgilenir.

Finansal muhasebenin çıktıları, finansal tablolardır. Finansal tablolar temel olarak Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri'ne (GKGMİ) göre hazırlanır.Böylece raporlar, belli grupların çıkarlarına yönelik hazırlanmamış olurlar.

Yönetim Muhasebesi Sistemi; özellikle yönetime ve işletme çalışanlarına, bir diğer ifadeyle iç bilgi kullanıcılarına bilgi sağlamakla ilgilidir. İşletme yönetimi faaliyetleri ileriye dönük olarak planlama, kontrol ve karar verme işlevlerinden sorumludur. Bu amaçla yönetsel raporlar genellikle daha çeşitli ve ayrıntılı olabilmektedir.

MUHASEBE BİLGİ SİSTEMİNİN KAYNAKLARIMuhasebe Bilgi Sistemi'nin kaynakları dört başlık altında toplanabilir. Bunlar

kısaca şöyle sıralanabilir:1. Muhasebenin Temel Kavramları: Muhasebenin temel kavramları,

evrensel nitelikte olup muhasebe uygulamalarının yönlendiricisi durumundadır. Kavramlar, kuramsal oldukları kadar uygulamaya da dayanırlar ve bilgi kullanıcılarının gereksinimleri doğrultusunda değişiklikler olabileceğinden bu kavramlar değişmez doğrular değildirler.

Muhasebe uygulamalarına yön veren temel kavramlar şunlardır:

Sosyal Sorumluluk Kavramı Kişilik Kavramıİşletmenin Sürekliliği Kavramı Dönemsellik Kavramı Parayla Ölçme Kavramı Maliyet Esası Kavramı Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı Tutarlılık Kavramı Tam Açıklama Kavramı İhtiyatlılık Kavramı Önemlilik Kavramı Özün Önceliği Kavramı

2. Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri: Genel Kabul GörmüşMuhasebe İlkeleri; muhasebe temel kavramlarının finansal tablolara nasıl yansıyacağı konusunda açıklık getirmekte, finansal tabloların içeriğine ve biçimsel yapısına ilişkin kuralları ortaya koymaktadır.

Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri; Bilanço İlkeleri ve Gelir Tablosu ilkeleri olarak iki ana başlıkta incelenir.



3. Ulusal ve Uluslararası Muhasebe Standartları: Globalleşme kavramı, ulusal ve uluslararası ilişkileri etkilediği gibi muhasebe uygulamalarında da standardizasyonu gerekli hâle getirmiştir.

Uluslararası ticaretin ve sermaye hareketlerinin artması, ekonomik ve siyasi alanda entegrasyonların yoğun bir hâle gelmesi, işletmelerin uluslararası bir boyut kazanmasına neden olmuş, bu da muhasebe uygulamalarında ve raporlamada standartlaşmayı zorunlu hâle getirmiştir.

Özellikle çok uluslu işletmelerin raporlamada karşı karşıya kaldıkları uyumsuzlukların ortadan kaldırılmasına yönelik olarak muhasebe uygulamalarının uluslararası standartlara kavuşturulması yönünde çalışmalara hız verilmiştir.

Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu, 1973 yılından beri uluslararası muhasebe standartlarının hazırlanmasına yönelik çalışmalar yapmaktadır. Ülkemizde 2005 yılı başından itibaren bankalar ve halka açık şirketler finansal tablolarını uluslararası finansal raporlama standartlarına uyumlu olarak düzenlenmektedirler.

Ülkemizde standartlarla ilgili çalışmaları yürüten Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK )Kasım / 2011'de görevlerini Kamu Gözerimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunu devretmiştir.

4. Mevzuat: Muhasebe ile doğrudan ilgili olan kurallar ve kanunlar gerek bireysel gerekse toplumsal hayatta yer alan iktisadi, ticari, finansal olayların bir düzen ve disiplin içinde gerçekleşmesini sağlar.

Türk Ticaret Kanunu, Vergi Usul Kanunu, Gelir Vergisi Kanunu gibi yasal düzenlemeler muhasebe uygulamalarına kapsamlı şekilde yer vermiş ve onu şekillendirmiştir.

SAĞLIK KURUMLARINDA MUHASEBE BİLGİ SİSTEMİMuhasebenin tanımından hareketle sağlık kurumları muhasebesi, finansal

sonuçların ortaya çıkışını sağlayan ekonomik olaylara ilişkin verileri toplayan, bu verileri kaydederek sınıflayan, analiz yoluyla değerlendiren ve elde ettiği sonuçları belirli yasalar uyarınca usulüne göre ilgililere raporlar şeklinde sunan sistematik bilgi sağlamaktadır. Muhasebenin temel kayıt araçları, belgeler ve defterlerden oluşur. Vergi Usul Kanunu ve Ticaret Kanunu kapsamındaki belge ve defter düzeni başta olmak üzere, mevzuat uyarınca tutulma zorunluluğu olan kayıt araçları sağlık kurumlarının uygulamasında da yer almaktadır.

Özel hastanelerde; hastanenin finansal muhasebe uygulamaları, ülkemizdeki sistem olan Tekdüzen Muhasebe Sistemi' ne göre yapılmaktadır. Ülkemizde özel hastaneler halka açık anonim şirket ve halka açık olmayan ticari işletme statülerinde faaliyet göstermektedir. Halka açık anonim şirket statüsündeki hastanelerin uluslararası finansal raporlama standartlarına uyumlu rapor sunma zorunluluğu bulunmaktadır.

Kamu hastanelerinde görülen muhasebe uygulamalarının başında ise genel bütçe muhasebesi (Sağlık Bakanlığı vb. idarelerin) ve merkezî yönetim özel



bütçe muhasebesi (üniversite vb.) gelmektedir. Ülkemizde 5018 sayılı Kanun ile kamuda yeniden yapılandırma süreci ile kamu kurum ve kuruluşlarında Performans Esaslı Bütçeleme vb. uygulamalara geçilmiştir. Devlet Muhasebesi Standartları'nın da etkili olması beklenmektedir. Ancak standartların henüz uygulama zorunluluğu bulunmamaktadır. Sağlık kurumlarında ayrıca döner sermaye muhasebesi de söz konusudur.

Ülkemizde sağlık kurumlarındaki temel muhasebe sistemi esasen Tekdüzen Muhasebe Sistemi'dir.

Ülkemizde sağlık kurumlarındaki temel

muhasebe sistemi, Tekdüzen Muhasebe

Sistemi'dir.

• Sağlık kurumlarında uygulanan Performans Esaslı Bütçeleme hakkında araştırma yapınız, uygulamanın nasıl olduğu hakkında bilgi veriniz.

TEKDÜZEN MUHASEBE SİSTEMİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER

Ülkemizdeki muhasebe sistemi uygulamasının temelini 26.12.1992 tarih ve 21447 (M) sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri (MSUGT) oluşturmaktadır.

Yapılan düzenleme;

a) Muhasebe bilgilerinin karar alma durumunda bulunan ilgililere yeterli ve doğru olarak ulaştırılmasına,

b) Farklı işletmeler ile aynı işletmenin farklı dönemlerinin karşılaştırılmasına,

c) Mali tablolarda yer alan hesap adlarının tüm kesimler için aynı anlamı vermesine,

d) Muhasebe terim birliğinin sağlanması suretiyle anlaşılabilir olmasına,e) İşletmelerle ilgililer arasında güven unsurunun oluşturulmasına

yöneliktir.

Yapılan düzenlemede öngörülen usul ve esaslara uyulması zorunlu olup, ilgili mevzuat hükümleriyle aykırılığın mali rapor ve beyannamelerinin düzenlenmesi sırasında giderilmesi işletmelerin sorumluluğundadır. Yapılan düzenlemenin kapsamına bilanço esasına göre defter tutan gerçek ve tüzel kişiler girmektedir.

Tekdüzen Hesap Çerçevesi

MSUGT, Tekdüzen Muhasebe Sistemi'ni; Tekdüzen Hesap Çerçevesi, Tekdüzen Hesap Planı, hesap planına ve hesaplara ilişkin açıklamalar olarak düzenlenmiştir. Ana hesap sınıflarının numarası ve sınıfların adları şöyledir:

l.DÖnen Varlıklar: Bir yıl içinde veya izleyen bilanço döneminde paraya

çevrilebilen veya kullanılabilen varlıklardır.



2. Duran Varlıklar: Bir yıldan veya izleyen bilanço döneminden daha

uzun bir sürede paraya çevrilebilecek veya kullanılabilecek varlıklardır.

3. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar: Bir yılda veya izleyen bilanço

döneminde ödenmesi gereken borç ve yükümlülüklerdir.

4. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar: 1 yıldan veya izleyen bilanço

döneminden daha uzun bir sürede ödenmesi gereken borç ve yükümlülüklerdir.

5. Öz kaynaklar: İşletme varlıklarının işletme sahipleri (ortakları vb.)

tarafından karşılanan bölümüdür.

1 ve 2 numaralı hesap sınıfları varlıklara; 3, 4, 5 kaynaklara ilişkin bilanço hesaplarıdır. Bu hesaplar verdikleri kalanlar itibarıyla bilançoda yer alır.

6. Gelir Tablosu Hesapları: Tüm işletme hasılatı, gelir ve kârları ile

maliyet, gider ve zararlarına ilişkin gelir ve gider hesaplarıdır. Bu hesaplar dönemle ilgili olan tutarları için Gelir Tablosu'nu oluşturur.

7. Maliyet Hesapları: İşletme giderlerinin oluşumunun izlendiği

hesaplardır. Dönem içinde çalışırlar, dönem sonlarında ilgili bilanço ve gelir tablosu hesaplarına aktarılarak kapatılırlar.

8. Serbest Hesaplar: İşletmelerin özel gereksinimleri nedeniyle

açılabilecek hesaplardır. Yönetim muhasebesi gereksinimiyle dönem içinde açılırlar ve dönem sonlarında kapatıldıklarından bilançoda yer almazlar.

9. Nazım Hesaplar: Bilanço hesapları dışında kalan hak ve

yükümlülüklerin, sorumlulukların, bilgilerin izlendiği hesaplardır. Finansal tablolara yansıtılamazlar.

10. Serbest Hesaplar: Özel gereksinimler için aynen 8 sınıfı gibi

kullanılabilir ve bilançoda yer almazlar.

FİNANSAL TABLOLARİşletmelerin kaydederek sınıflandırdığı finansal bilgiler, finansal tablolar ile

özetlenmekte ve raporlanmaktadır. Finansal tablolar; düzenlendiği tarihte işletmelerin varlıklarını, yükümlülüklerini, faaliyet dönemi sonu itibarıyla kâr veya zararı gibi işletmelerin mali durumunu gösteren tablolardır.

Bilgi kullanıcılarının ekonomik kararlar almasına yardımcı olmak üzere düzenlenen finansal tablolar ile işletmelerin finansal durumunu, finansal performansı ve nakit akışları hakkında bilgiler verilir.

Sağlık işletmesi yönetimi muhasebe raporlarını kullanarak işletmenin finansal yapısı, kârlılığı ve kullandığı kaynakları ile ilgili mevcut durumunu yorumlayabilir. Aynı zamanda yönetim, ileriye dönük olarak alınacak kararlarda da bu bilgilerden yararlanır. İşletme dışı kesimi oluşturan ortaklar, devlet, kredi veren kuruluşlar, tedarikçiler, sendikalar ve diğer gruplar, yatırım, borç verme, vergi



tahsilatı gibi çok farklı nedenlerden dolayı finansal tablolarda sunulan bilgilere ihtiyaç duyar. Finansal raporlama, sağlık kuruluşunun faaliyetlerinin planlanması ve kontrolü işlevlerinin gerçekçi bir şekilde yapılması için gereklidir.

Finansal tablolar aşağıdaki tabloları içerir:

• Bilanço• Gelir Tablosu• Satışların Maliyeti Tablosu• Fon Akım Tabloları• Nakit Akım Tablosu• Kâr Dağıtım Tablosu• Öz kaynaklar Değişim Tablosu

Bu tablolardan Bilanço ve Gelir Tablosu dipnotları ve ekleri ile birlikte temel mali tabloları, diğerleri ise ek mali tabloları oluşturur.

Finansal tablolarda yer alan bilgilerin, ilgililer tarafından en etkin bir şekilde kullanılabilmesi için bu tabloların anlaşılabilir, ihtiyaca uygun, güvenilir ve zamanında düzenlenmesi gerekir.

Bu bölümde sadece temel mali tablolar, Bilanço ve Gelir Tablosu'na ilişkin bilgiler yer almaktadır.

f f .

Bilanço, bir işletmenin belirli bir tarihte sahip olduğu varlıklar ile bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösterir.

Bilanço

Bilanço, bir işletmenin belirli bir tarihte sahip olduğu varlıklar ile bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren finansal tablodur.

Bilanço, işletmenin belirli bir tarihteki durumunu göstermesi nedeniyle "Finansal Durum Tablosu" olarak da isimlendirilmektedir.

Bir işletmenin var olabilmesi ve faaliyetlerini sürdürebilmesi için başta nakit olmak üzere çeşitli varlıklara ihtiyacı vardır. İşletmenin ekonomik kişiliğinin bu varlıkları kendi başına sağlaması mümkün değildir. Bu nedenle işletmenin ihtiyacı olan varlıklar ya işletme sahipleri ya da kredi verenler tarafından sağlanır.

Bilanço, varlıklar (aktif) ve kaynaklar (pasif) olarak belirtilen çift taraflı bir tablodur. Varlıklar (aktif), işletmenin sahip olduğu değerleri (mevcut ve alacaklar); kaynaklar (pasif) ise söz konusu varlıkların sağlandığı öz kaynak ve yabancı kaynakları gösterir. İşletme ne kadar kaynağa sahipse o kadar da varlığa sahip olacaktır. Bu nedenle varlıklar, kaynaklara eşittir.

Bir işletmenin belli bir andaki varlık toplamı, kaynak toplamına eşittir. Varlıklar, belirtildiği gibi öz kaynak ve yabancı kaynaklarla elde edilecektir. Bu nedenle varlık toplamından yabancı kaynaklar çıkarıldığında kalan, öz kaynaklarla sağlanan varlık toplamı diğer bir deyişle öz sermaye olacaktır.



Belirtilen konular eşitliklerle şöyle ifade edilebilir:Varlıklar Kaynaklar

Pasif

Yabancı Kaynaklar + Özkaynaklar

Aktif

Mevcut + Alacaklar

Varlıklar - Yabancı Kaynaklar = Özkaynaklar

Varlıklar, bir işletmenin sahip olduğu ve gelecekteki faaliyetlerinde yararlı olmasını beklediği ekonomik değerlerdir. Varlıklar; mal, bina, makine gibi fiziksel yapıya sahip olabilecekleri gibi; haklar, şerefiyeler, alacaklar gibi fiziksel yapıya sahip olmayan değerlerden de oluşur.

Yabancı kaynaklar; satıcılardan sağlanan krediler, kredi kurumlarından sağlanan krediler ve işletme faaliyetleri sonucu oluşan yükümlülüklerdir. Üçüncü kişilerin işletme üzerindeki haklarını ifade eder.

Öz kaynaklar ise, işletme sahiplerinin işletme üzerindeki haklarıdır.

Bilançonun Biçimsel Yapısı

Bilançonun kendisinden beklenen yararı sağlayabilmesi için belirli bir biçimsel yapıya kavuşturulması gerekir.

Bilançonun aktifinde yer alan varlıklar, paraya dönüşme hızlarına göre en çok likitten en az likit değere doğru; kaynaklar ise en kısa vadeli kaynaktan en uzun vadeli kaynağa doğru sıralanır.

Aktif ve pasifi kendi içinde de bölümlemek, finansal bilgi kullanıcılarına işletme hakkında doğru ve kolay algılanabilir bilgi sunma yolunda hizmet eder. İşletme varlıkları, dönen varlıklar ve duran varlıklar olmak üzere iki grupta incelenmektedir. Dönen varlıklar; normal koşullarda bir yıl veya işletmenin normal faaliyet dönemi içinde paraya çevrileceği veya kullanılacağı tahmin edilen varlıklarından oluşur. Duran varlıklar ise normal şartlar altında bir yıl içinde elden çıkarılması düşünülmeyen veya yararları bir yılda tükenmeyecek varlıklardır.

Bilançonun pasifinde ise, kısa vadeli yabancı kaynaklar ilk sırayı uzun vadeli yabancı kaynaklar ikinci sırayı almaktadır.

Kısa vadeli yabancı kaynaklar, işletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelen borçlarını kapsar. Uzun vadeli yabancı kaynaklar ise işletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelmiş borçlarının raporlandığı bölümdür. Öz kaynaklar, işletme sahip veya ortaklarının işletme varlıkları üzerindeki haklarının raporlandığı bölümdür. İşletmenin bilanço tarihindeki ödenmiş sermayesi ile işletme faaliyetleri sonucu oluşup çeşitli adlar altında işletmede bırakılan kârları ile dönem net kârı veya zararı bilançoda Öz kaynaklar içinde gösterilir.



Kapsamına Göre Bilanço Türleri

Bilançolar kapsadıkları bilgi düzeyi bakımından iki grupta incelenmektedir.1) Özet Bilanço: Özet bilanço genel olarak hesap grup tutarlarını gösterir.

Aşağıdaki tabloda örneği verilmiştir.

AKTİF(VARLIKLAR)_____________________ PASİF ( KAYNAKLAR)Ö n c e k i C a ri Ö n c e k i C ari

D ö n e m D ö n e m D ö n e m D ö n e m

I -D Ö N E N V A R L IK L A R I-K IS A V A D E L İ Y A B A N C I K A Y N A K L A R

A -H a z ır D e ğ e r le r A -M a li B o rç la r

B -M e n ku l K ıy m e tle r 1 -E rt e le n m iş F in a n sa l K ira la m a

1 -M e n k u l K ıy m e tle r D e ğ e r D ü şü k lü ğ ü B o r ç la n m a M a liy e t le r i( -) ***

K a rş ılığ ı (-) 2 -M e n k u l K ıy m e tle r İh ra ç Fa rk ı (-)

C -T ic a r i A la c a k la r B -T ic a r i B o rç la r

1 -A la c a k S e n e t le r i R e e s k o n tu (-) 1 -B o rç S e n e t le r i R e e s k o n tu (-)

2 -K a z a n ılm a m ış F in a n s a l K ira la m a C -D iğ e r B o rç la r

Fa iz G e lir le r i (-)* 1 - D iğ e r B o rç S e n e t le r i R e e s k o n tu (-)

3 -Ş ü p h e li A la c a k la r K a rş ılığ ı( -) D -A lın a n A v a n s la r

D -D iğ e r A la c a k la r E -Y ılla ra Y a y g ın İn ş a a t v e O n a rım H a k e d iş le r i

1 -A la c a k S e n e t le r i R e e s k o n tu (-) F - Ö d e n e c e k V e rg i v e Y ü k ü m lü lü k le r

2 -Ş ü p h e li A la c a k la r K a rş ılığ ı (-) G -B o rç v e G id e r K a rş ılık la r ı

E - S to k la r 1 -D ö n e m K â rı V e rg i v e D iğ e r Y a sa l

1 -S to k D e ğ e r D ü ş ü k lü ğ ü K a rş ılığ ı (-) Y ü k ü m lü lü k K a rş ılık la r ı

2 -V e rile n S ip a r iş A v a n s la r ı 2 -D ö n e m K â rın ın P e şin Ö d e n e n V e rg i

F -Y ılla ra Y a y g ın İn şa a t ve O n a rım M a liy e t le r i ve D iğ e r Y ü k ü m lü lü k le r i (-)

G -G e le c e k A y la ra A it G id e r le r v e G e lir 3 -K ıd e m T a z m in a t ı K a rş ılığ ı

T a h a k k u k la r ı 4 -D iğ e r B o r ç ve G id e r K a rş ılık la r ı

H -D iğ e r D ö n e n V a r lık la r H -G e le c e k A y la ra A it G e lir le r v e G id e r

D Ö N E N V A R L IK L A R T O P L A M I T a h a k k u k la r ı

II -D U R A N V A R L IK L A R I-D iğ e r K ısa V a d e li Y a b a n c ı K a y n a k la r

A -T ic a r i A la c a k la r K IS A V A D E L İ Y A B A N C I K A Y N A K L A R

1 -A la c a k S e n e t le r i R e e s k o n tu (-) T O P L A M I

2 -K a z a n ılm a m ış F in a n s a l K ira la m a II -U Z U N V A D E L İ Y A B A N C I

Fa iz G e lir le r i (-) ** K A Y N A K L A R

3 -Ş ü p h e li A la c a k la r K a rş ılığ ı (-) A -M a li B o rç la r

B -D iğ e r A la c a k la r 1 -E rt e le n m iş F in a n sa l K ira la m a

1 -A la c a k S e n e t le r i R e e s k o n tu (-) B o r ç la n m a M a liy e t le r i (-) ****

2 -Ş ü p h e li D iğ e r A la c a k la r K a rş ılığ ı (-) 2 -M e n k u l K ıy m e tle r İh ra ç Fa rk ı (-)

C -M a li D u ra n V a r lık la r B -T ic a r i B o rç la r

1 -B a ğ lı M e n k u l K ıy m e tle r 1 -B o rç S e n e t le r i R e e s k o n tu (-)

2 -B a ğ lı M e n k u l K ıy m e tle r D e ğ e r C -D iğ e r B o rç la r

D ü ş ü k lü ğ ü K a rş ılığ ı (-) 1 -B o rç S e n e t le r i R e e s k o n tu (-)

3 - İş t ira k le r D -A lın a n A v a n s la r

4 -İş t ira k le re S e r m a y e T a a h h ü t le r i( - ) E- B o rç v e G id e r K a rş ılık la r ı

5 - İş t ira k le r S e r m a y e P a y la rı D e ğ e r 1 -K ıd e m T a z m in a t ı K a rş ılık la r ı

D ü ş ü k lü ğ ü K a rş ılığ ı (-) 2 -D iğ e r B o r ç ve G id e r K a rş ılık la r ı

6 -B a ğ lı O rta k lık la r F -G e le c e k Y ılla ra A it G e lir le r ve G id e r

7 -B a ğ lı O rta k lık la r a S e r m a y e T a a h h ü t le r i( - ) T a h a k k u k la r ı

8 -B a ğ lı O rta k lık la r a S e r m a y e P a y la rı G -D iğ e r U zu n V a d e li Y a b a n c ı K a y n a k la r

D e ğ e r D ü ş ü k lü ğ ü K a rş ılığ ı (-) U Z U N V A D E L İ Y A B A N C I K A Y N A K L A R T O P L A M I

9 -D iğ e r M a li D u ra n V a r lık la r III -Ö Z K A Y N A K L A R

1 0 -D iğ e r M a li D u ra n V a r lık la r D e ğ e r A -Ö d e n m iş S e r m a y e

D ü ş ü k lü ğ ü K a rş ılığ ı (-) 1 -S e rm a y e

D -M a d d i D u ra n V a r lık la r 2 -Ö d e n m e m iş S e r m a y e (-)

1 -M a d d i D u ra n V a r lık la r (B rü t) B -S e rm a y e Y e d e k le r i

2 -B ir ik m iş A m o r t is m a n la r (-) 1 -H isse S e n e d i İh ra ç P r im le r i

3 -Y a p ılm a k ta O la n Y a t ır ım la r 2 -H is s e S e n e d i İp ta l K â r la r ı

4 -V e rile n S ip a r iş A v a n s la r ı 3 -M D V Y e n id e n D e ğ e r le m e A rt ış la r ı

E -M a d d i O lm a y a n D u ra n V a r lık la r 4 - İş t ira k le r Y e n id e n D e ğ e r le m e A rt ış la r ı

1 -M a d d i O lm a y a n D u ra n V a r lık la r (B rü t) 5 -D iğ e r S e r m a y e Y e d e k le r i

2 -B ir ik m iş A m o r t is m a n la r (-) C -K â r Y e d e k le r i

3 -V e rile n A v a n s la r 1 -Y a sa l Y e d e k le r

F-Ö z e l T ü k e n m e y e T a b i V a r lık la r 2 -S ta tü Y e d e k le r

1 -Ö ze l T ü k e n m e y e T a b i V a r lık la r (B rü t) 3 -O la ğ a n ü s tü Y e d e k le r

2 -B ir ik m iş T ü k e n m e P a y la rı 4 -D iğ e r K â r Y e d e k le r i

3 -V e rile n A v a n s la r 5 -Ö ze l F o n la r

G -G e le c e k Y ılla ra A it G id e r le r ve G e lir D -G e ç m iş Y ı lla r K â rla rı

T a h a k k u k la r ı E -G e ç m iş Y ı lla r Z a r a r la r ı (-)

B -D iğ e r D u ra n V a r lık la r F -D ö n e m N e t Kârı (Z a ra rı)

D U R A N V A R L IK L A R T O P L A M I Ö Z K A Y N A K L A R T O P L A M I

P A S İF (K A Y N A K L A R ) T O P L A M I

A K T İF (V A R L IK L A R ) T O P L A M I

* , **, ***, **** ile gösterilen hesaplar MSUGT Sıra No: 11 ile açılmıştır.Şekil 3.2 Özet Bilanço Örneği

2) Ayrıntılı Bilanço: Ayrıntılı bilanço, hesap grupları yanında her hesap grubunda yer alan hesap kalemlerini de gösterir.



Gelir Tablosu

Gelir Tablosu, işletmenin belli bir dönemde elde ettiği bütün gelirlerle bu gelirleri elde etmek amacıyla aynı dönem içinde katlandığı bütün giderleri ve bunların sonucunda oluşan dönem net kârını veya zararını belli bir düzen içinde gösteren tablodur.

Gelir Tablosu, işletmenin belli bir hesap döneminde net sonucunu; brüt satış kârı, faaliyet kârı, olağan kârı, dönem kârı, dönem net karı; büyüklüklerine ve bunları oluşturan ana olaylara yer vererek gösteren bir tablodur.

Bilanço belirli bir tarih itibarıyla düzenlenirken (31.12.2013 gibi), Gelir Tablosu ise belirli bir dönemi kapsayacak şekilde (2013 yılı gibi) düzenlenir.

Gelir Tablosu'nun en önemli kalemleri Satışlar/Hasılat kalemidir. Bir sağlık kurumunda hasılat yaratan üç temel kaynak vardır. Bunlar; hastalara verilen hizmetten sağlanan hasılat, diğer hasılat ve faaliyet dışı hasılat olarak gruplandırılabilir.

Örneğin, sunulan sağlık hizmeti karşılığında elde edilen hasılat, danışmanlık, teknik yardım ve verilen diğer hizmetler karşılığında elde edilen hasılat, yardımlar ve bağışlar, kamu hizmeti veya özel görev olarak, belirlenmiş faaliyetler için Sağlık Bakanlığından transfer edilen fonlar gibi.

Bir sağlık kurumunda giderler ise mevcut dönemin personel giderleri, tıbbi ve eczane malzemesi giderleri, genel yönetim giderleri, amortisman giderleri gibi unsurlardan oluşur.

Gelir Tablosu; işletmenin net sonucunu, onu

oluşturan olaylara göre gruplandırarak vermektedir.

Gelir Tablosunun Biçimsel Yapısı

Gelir Tablosu, işletmenin net sonucunu, onu oluşturan olaylara göre gruplandırarak vermektedir. Bunun nedeni, sonucun nasıl oluştuğunun görülebilmesi ve karar vericilere daha faydalı biçimde bilgi sunulabilmesidir.

Gelir Tablosu, içerik yönünden Özet ve Ayrıntılı Gelir Tablosu olmak üzere ikiye ayrılır. Özet Gelir Tablosu genel olarak hesap grup tutarlarını gösterirken, ayrıntılı gelir tablosu, grupları oluşturan hesap tutarlarını da gösterir. Aşağıda Ayrıntılı Gelir Tablosu'nun örneği yer almaktadır.



Önceki Dönem Cari Dönem

A-BRÜT SATIŞLAR

1-Yurt içi Satışlar

2-Yurt dışı Satışlar

3-Diğer Gelirler

B-SATIŞ İNDİRİMLERİ (-)

1-Satıştan İadeler (-)

2-Satış 'Iskontoları (-)

3-Diğer İndirimler (-)

C-NET SATIŞLAR

D-SATIŞLARIN MALİYETİ (-)

1-Satılan Mamuller Maliyeti (-)

2-Satılan Ticari Mallar Maliyeti (-)

3-Satılan Hizmet Maliyeti (-)

4-Diğer Satışların Maliyeti (-)

BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI

E-Faaliyet Giderleri (-)

1-Araştırma ve Geliştirme Giderleri (-)

2-Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri (-)

3-Genel Yönetim Giderleri (-)

FAALİYET KÂRI VEYA ZARARI

F-DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR

1-İştiraklerden Temettü Gelirleri

2-Bağlı Ortaklıklardan Temettü Gelirleri

3-Faiz Gelirleri

4-Kom isyon Gelirleri

5-Konusu Kalmayan Karşılıklar

6- Menkul Kıymet Satış Kârı

7-Kambiyo Kârları

8-Reeskont Faiz Gelirleri

9-Enflasyon Düzeltmesi Kârları *

10-Faaliyetle İlgili Diğer Olağan Gelir ve Kârlar

G-DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-)

1-Komisyon Giderleri (-)

2-Karşılık Giderleri (-)

3- Menkul Kıymet Satış Zararı (-)

4-Kambiyo Zararı (-)

5-Reeskont Faiz Giderleri (-)

6-Enflasyon Düzeltmesi Zararları (-) * *

7-Diğer Olağan Gider ve Zararlar (-)

H -FİNANSMAN GİDERLERİ (-)

1-Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri (-)

2-Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri (-)

OLAĞAN KÂR VEYA ZARAR

I-OLAĞAN DIŞI GELİR VE KÂRLAR

1-Önceki Dönem Gelir ve Kârları

2-Diğer Olağan Dışı Gelir ve Kârlar

J-OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR (-)

1-Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları (-)

2-Önceki Dönem Gider ve Zararları (-)

3-Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararları (-)

D Ö N E M KÂRI VEYA ZARARI

K -D Ö NEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI (-)

D Ö N E M NET KÂRI VEYA ZARARI

* ve ** hesaplar Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği Sıra No: 12 ile açılmıştır. Şekil 2.3. Ayrıntılı Gelir Tablosu Örneği

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi l2


Gelir Tablosu'nun belli başlı grupları sağlık kurumları açısından kısaca şöyle açıklanabilir:

Brüt Satışlar: Sağlık işletmelerinde bu bölümde hastalara verilen sağlık hizmetlerinden sağlanan hasılat, diğer gelirler ve genel bütçe gelirleri yer alır.

Satışların Maliyeti: Sağlık işletmelerinde satışların maliyeti, satılan hizmet maliyetinden oluşur. Satılan hizmet maliyeti ek finansal tablolardan biri olan Satışların Maliyeti Tablosu üzerinde hesaplanıp Gelir Tablosu'na aktarılır.

Faaliyet Giderleri: Sağlık işletmelerinde araştırma ve geliştirme giderleri ile genel yönetim giderlerinden oluşur. Ar-Ge giderleri, mevcut hizmetlerin maliyetini düşürmek, kalitesini artırmak amacıyla yapılan giderlerdir. Genel yönetim giderleri ise satılan hizmet maliyeti ile doğrudan ilişkisi kurulamayan işletme yöneticilerinin, yönetim departmanında çalışan memur ve hizmetlilerin maaşları, idari binaların vergileri, bakım ve onarım giderleri, sigorta primleri, amortismanları veya bina kiralık ise kira bedelleri, yönetim departmanında kullanılan demirbaşların amortismanları gibi giderleri kapsar.

Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar: İştiraklerden temettü gelirleri, bağlı ortaklıklardan temettü gelirleri, faiz gelirleri, komisyon gelirleri, kafeterya satışından sağlanan gelir, park alanı geliri, eğitim programları gelirleri, teçhizat kira gelirleri gibi işletmenin esas faaliyeti dışında kalan unsurları kapsar.

Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar: İşletmenin esas faaliyetleri dışında kalan olağan faaliyetlerle ilgili gider ve zararları içerir.

Finansman Giderleri: İşletmenin borçlandığı tutarlarla ilgili olarak katlanılan ve varlıkların maliyetine eklenmeyen faiz ve benzeri giderlerin (örneğin işletmenin ihraç ettiği bono, senet ve tahviller ile kredi kurumlarından aldığı kredilerin faizi) izlendiği gruptur.



Satışların Maliyeti Tablosu; Gelir Tablosu'nun

tamamlayıcısı niteliğinde bir finansal

tablodur.

Satışların Maliyeti Tablosu

Satışların Maliyeti Tablosu, gelir tablosunun tamamlayıcısı niteliğinde bir finansal tablodur. Bu tablo, Gelir Tablosu'nda yer alan Satışların Maliyeti kaleminin detayını gösterir. Özellikle üretim işletmelerinde üretim maliyeti unsurlarının analizi açısından dikkatle izlenmesi gereken bir tablodur.

Satışların Maliyeti Tablosu 3 ana kısımdan oluşur.

• Satılan Mamul Maliyeti• Satılan Ticari Mal Maliyeti• Satılan Hizmet Maliyeti

Önceki Dönem Cari Dönem

Ü RETİM M ALİYETİA-Direkt İlk M ad d e ve M alzem e Giderleri

B-Direkt İşçilik Giderleri

C-Genel Üretim Giderleri

D-Yarı M am u l Kullanım ı

1-Dönem Başı Stok (+)

2-D önem Sonu Stok (-)

Ü R ETİLEN M A M U L M ALİYETİE-M am ul Stoklarında Değişim

1-D önem Başı Stok (+)

2 -D önem Sonu Stok (-)

3-İç Tüketim (-)

I-SA TILA N M A M U L M ALİYETİTİCARİ FAALİYET

A -D önem Başı Ticari M a lla r Stoku (+)

B-Dönem İçi Alışlar (+)

C-Dönem Sonu Ticari M a lla r (-)

D-İç Tüketim (-)

II-SA TILA N TİC A R İ M A LLA R M ALİYETİIII-SA TILA N H İZM ET M ALİYETİ SA TIŞLA R IN M A LİYETİ ( I + II + III )

Şekil 6. Satışların Maliyeti Tablosu Örneği

Hizmet işletmelerinde, hizmet üretimi ile ilgili olarak ortaya çıkan direkt ve endirekt giderlerin tamamı "Hizmet Üretim Maliyeti" adı altında tek bir hesapta toplanır. Sağlık işletmeleri de, bir hizmet işletmesi olduğu için hizmet üretiminde kullanılan ilk madde ve malzeme, personele ve genel hizmet üretim giderlerine ait maliyetler hizmet üretim maliyeti hesabında toplanarak kayıt altına alınır.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi l4


(DM

O

• Sağlık kurumlarının sağlık hizmetlerini yerine getirebilmesi için ilk ilaç, serum, kan ürünleri gibi adde ve malzeme maliyetleri yanında direkt işçlik ve genel hizmet maliyetlerikatlanmak zorunda olduğu maliyetler,

• Sağlık kurumu faaliyetlerinin sürdürülebilemesi için gerekli olan fiziksel ve zihinsel işgücü işçilik gerektirmektedir.Sağlık kurumlarında çalışanlar maliyet açısından direkt ve endirekt işçilik olarak iki sınıfa ayrılmaktadır. Direkt (Dolaysız) İşçilik, bir sağlık kurumunun temel faaliyet konusu olan sağlık hizmetlerini yerine getirmek için fiziksel, zihinsel veya el becerisi ile gerçekleştirilen ve sunulan hizmete doğrudan yüklenebilen işçilik türüdür. Endirekt (Dolaylı) İşçilik, genellikle sağlık hizmeti ile doğrudan ilgili olmayan, sağlık hizmetiyle ilgisi olsa da sunulan hizmetlere bir takım dağıtım anahtarları kullanılarak yüklenebilen fiziksel veya el becerisi ile ilgili olan işçilik türüdür. Direkt işçilik hizmet maliyetlerine doğrudan yüklenebilen maliyetlerdir fakat endirekt işçilikler sağlık hizmetlerine doğrudan yüklenemeyen maliyet türüdür.

• Genel hizmet maliyetleri ise direkt madde ve malzeme ve direkt işçilik dışında kalıp, sağlık hizmetlerine yardımcı olan endirekt malzeme ve endirekt işçiliklerle sağlık hizmetlerinin sunulması için dolaylı olarak katlanılan tüm harcamaları kapsamaktadır. Genel hizmet maliyetleri genel olarak, endirekt madde ve malzemeler, endirekt işçilikve diğer sağlık hizmeti maliyetleri olmak üzere üç gruba ayrılmaktadır.





LüJDeğerlendirme

sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer

alan "Bölüm Sonu Testi" bölümünde etkileşimli olarak

cevaplayabilirsiniz.N_________ -

DEĞERLENDİRME SORULARI1. Aşağıdaki kalemlerden hangisi bilançoda yer almaz?

a) Hazır Değerlerb) Stoklarc) Satışların Maliyetid) Menkul Kıymetlere) Mali Duran Varlıklar

2. İşletmenin belli bir anda sahip olduğu varlıklarla bu varlıkların sağlandığı kaynakları bir düzen içinde gösteren finansal tablo aşağıdakilerden hangisidir?a) Gelir Tablosub) Satışların Maliyeti Tablosuc) Kâr Dağıtım Tablosud) Bilanço (Finansal Durum Tablosu)e) Öz sermaye Değişim Tablosu

3. Aşağıdaki eşitsizliklerden hangisi yanlıştır?a) Varlıklar = Kaynaklarb) Varlıklar + Borçlar = Sermayec) Varlıklar - Borçlar = Sermayed) Borçlar + Sermaye = Kaynaklare) Aktif = Pasif

4. İşletmelerin en geç bir yıl içinde paraya dönüşebilecek değerlerinin izlendiği ana hesap grubuna ne ad verilir?a) Dönen Varlıklarb) Duran Varlıklarc) Öz kaynaklard) Gelirlere) Giderler

5. Aşağıdakilerden hangisi kârın oluşumunu doğru ifade eder?a) Varlıklar > Kaynaklarb) Öz kaynaklar > Giderlerc) Giderler > Gelirlerd) Gelirler > Giderler



6. Aşağıdakilerden hangisi Gelir Tablosu'nun eki niteliğinde bir finansal tablodur?a) Öz kaynak Değişim Tablosub) Kar Dağıtım Tablosuc) Satışların Maliyeti Tablosud) Nakit Akım Tablosue) Fon Akım Tablosu

7. Aşağıdakilerden hangisi finansal tablo değildir?a) Bilançob) Gelir Tablosuc) Kâr Dağıtım Tablosud) Kesin Mizane) Nakit Akış Tablosu

8. Bilançonun aktifinde varlıklar hangi esasa göre sıralanırlar?a) Vadelerine göreb) Likiditelerine görec) Maliyetlerine göred) Geri istenme sürelerine göree) Faaliyet dönemlerine göre

9. Satışların Maliyeti Tablosu'nda aşağıdakilerden hangisi yer almaz?a) Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderlerib) Genel Üretim Giderleric) Genel Yönetim Giderlerid) Satılan Mamul Maliyetie) Satılan Hizmet Maliyeti

10.Aşağıdakilerden hangisi işletmenin varlık hesapları arasında yer almaz?a) Alıcılarb) Satıcılarc) Ticari mallard) Arazi ve arsalare) Bankalar

Cevap Anahtarı

1.C, 2.D, 3.B, 4.A, 5.D, 6.C, 7.D, 8.B, 9.C, 10.B

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi lS



Akdoğan, N., Tenker, N. (2010). Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, 13. Baskı, Ankara: Gazi Kitabevi,

Atabay, N.A., Parlakkaya, R., Alagöz, A. (2012). Genel Muhasebe, Nobel Akademik Yayıncılık.

Banar, K., Ekergil, V. (Ed.) (2012). Genel Muhasebe - 1, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2654, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.

Karasioğlu, F. (2007). Sağlık İşletmelerinde Muhasebe Uygulamaları, Konya : Çizgi Kitabevi,.

Tek, N., Tektüfekçi, F. (2007). Finansal Muhasebe, İzmir: Birleşik Matbaacılık.

Coşkun, A., Akın, A. (Editörler) (2009). Sağlık İşletmeleri Yönetim Rehberi, Seçkin Yayıncılık, Ankara.


PARANIN ZAMAN DEĞERİ

LUÛz

‘ u -

GİRİŞFAİZ KAVRAMI• Nominal Faiz• Reel Faiz• Efektif FaizFAİZ HESAPLAMA YÖNTEMLERİ• Basit Faiz• Bileşik FaizPARANIN GELECEK DEĞERİ PARANIN ŞİMDİKİ DEĞERİ ANÜİTELER• Dönem Başlı Anüiteler• Dönem Sonlu Anüiteler BORÇ AMORTİZASYONU

Bu üniteyi çalıştıktan sonra;• Paranın zaman değeri kavramını

açıklayabilecek,• Basit ve bileşik faiz

hesaplamalarını, anüite hesaplamalarını, borç amortizasyonu hesaplamalarını yapabileceksiniz.


Yurdagül Kabakçı

ÜNİTE

4

Paranın Zaman Değeri

Faiz, bu özelliğinden ötürü kullandıran için

bir kazanç, kullanan için ise bir maliyettir.

s >

GİRİŞParanın zaman içerisinde aşınma oranı olarak ifade ettiğimiz kavram,

paranın zaman değeri olarak ifade edilir. Paranın zaman değerinin işlevi, değişik zaman noktalarında gerçekleşmeleri söz konusu olan nakit akımlarının her birinin/hepsinin değerini aynı zaman noktasına göre belirtmektir.

Paranın zaman değeri, paranın kullanım zamanındaki tercih nedeniyle oluşan bir değerdir ve paranın kullanım hakkından vazgeçmenin sonucunda ortaya çıkar.

Paranın zaman değeri, enflasyon nedeniyle paranın değerinin düşmesinden farklı bir olgudur. Enflasyon sıfır olsa bile finansal açıdan paranın zaman değeri ardarda iki gün arasında bile farklı olacaktır. Elimizdeki 1 TL'nin bugünkü değeri yarın kazanılacak 1 TL'nin değerinden fazladır. Çünkü bugün elimizde bulunan parayı başka bir yatırıma dönüştürebiliriz.

Paranın zaman değeri en yalın anlamıyla, paranın bekleme fiyatı ve faizidir. Bu bağlamda irdelenen, paranın maliyetidir.

FAİZ KAVRAMIBir miktar paranın geri alınmak suretiyle, başkaları tarafından kullanılması

sonucu alınan kullanım bedeline faiz denir. Eğer bir ekonomik birim tüketimini ya da bir kurum faaliyetlerini veya yatırımlarını finanse etmek için yeterli fona sahip değilse, bunu fon fazlası olan ekonomik birimlerden ileride geri ödemek koşuluyla sağlayacaktır. Başkalarından ödünç aldığı bu fonları kullanan ekonomik birimler bunun karşılığında faiz ödeyeceklerdir. Faiz, bu özelliğinden ötürü kullandıran için bir kazanç, kullanan için ise bir maliyettir.

İşletmelerin ticari yaşamlarında dış kaynaklı fonlara gereksinim duyulduğunda, genellikle banka kredisi kullanma veya diğer finansal kurumlardan yararlanma yoluna giderler. Finansal kurumlardan kredi alındığında o dönemdeki kredi faizlerine uygun faiz oranı üzerinden saptanan süre için faiz tutarı ve baliğ hesaplanır.

Faiz, sermaye piyasası açısından ele alınacak olursa, üretimde kullanılan sermayenin bedeli olarak dört ayrı görevi bulunmaktadır.

• Faiz, üretim faktörü olarak sermayenin bedelidir.• Faiz, makro ekonomik dengeyi sağlayan önemli bir faktördür.• Faiz, para talebini ve likidite tercihini etkileyen önemli bir faktördür.• Faiz, bir maliyet unsurudur.



Nominal Faiz

Piyasalarda en yaygın kullanılan faiz oranıdır. İşlem anında belirtilen ve o anda geçerli olan faiz oranını ifade etmektedir. Nominal faiz, bir yıllık basit faiz oranına verilen addır.

Reel Faiz

Reel faiz oranı ise, nominal faiz oranının enflasyondan arındırılmış hâlidir ve aşağıdaki eşitlik yardımıyla hesaplanabilir:

(1 + r nom ) = (1 + r reel ) + (1 + Ten f )

Bir yatırımcı tasarruf ettiği 2.000 TL'yi yıllık %15 nominal faiz oranı ile bankaya yatırmıştır. Yılsonunda yıllık enflasyon, % 9 olarak açıklandığı takdirde reel kazanç ne olur?

.(1+0,15) = (1+rree|) * (1+0,09) => r,reel : % 5,5



Efektif Faiz

Faiz hesaplama devrelerinin yıl içinde sıklığı arttıkça yıllık gerçekleşen faiz oranı nominal faiz oranından büyük olur, gerçekleşen bu faiz oranına efektif faiz denir. Ancak bir yıl içinde bir kez faizlendirme yapılırsa nominal faiz ile efektif faiz birbirine eşit olur. Bir dönem içinde birden çok faizlendirme yapılırsa gerçekleşen faiz oranı yıllık nominal faiz oranından büyük olur.

n(DC

•%80 nominal faiz oranı ile 300.000 TL'nin her üç aylık devrede kazanılan faizin birleşmesiyle yıl sonunda 622.080 TL olmuştur. Başlangıç sermaye ile baliğ karşılaştırılırsa faizin gelire etkisi görülür. Nominal faiz oranının bu açıdan karşılaştırılması yıllık gelirin yatırım tutarına oranı olan efektif faiz oranıyla yapılır.

S = 300.000*(1+0,20) 4

EFO = S-A/A

EFO: Efektif Faiz Oranı

EFO = 622.080 - 300.000/300.000

EFO = 1,0736

EFO => %107,36

Efektif faiz oranı yatırım tutarının bilinmediği durumlarda da bulunabilir. Bir yıl içindeki faizlendirme devre sayısı "m" gösterilirse yıllık efektif faiz formül faiz oranı ile gösterildiğinde efektif faiz oranı;

EFO = (1+j/m) m -1

EFO= (1+0,80/4)4 -1 = 2,0736-1= 1,0736

Nominal faiz oranı %60;

a)6 ayda bir faizlendirme yapılıyor;

Altı ayda bir faizlendirme yapılıyorsa bir yıl içinde iki kez faizlendirme yapılmış olacaktır.

m :12/6=2 EFO= (1+0,60/2)2 -1=0,69

b)3 ayda bir faizlendirme yapılıyor;

Üç ayda bir faizlendirme yapılırsa bir yıl içinde dört kez faizlendirme yapılmış demektir.



olur.

m: 12/3 = 4

EFO=(1+0,60/4) 4 -1 =0,74

c)Her ay faizlendirme yapılıyor;

m :12:1=12

Her ay faizlendirme yapılırsa bir yıl içinde on iki kez faizlendirme yapılır. EFO=(1+0,60/12) 12 -1=0,79

d)Günlük faizlendirme yapılıyor;

m: 365:1=365

Günlük faizlendirme yapılırsa bir yıl içinde 365 kere faizlendirme yapılmış

EFO=(1+ 0,60/365)365-1=0,82 =%82

FAİZ HESAPLAMA YÖNTEMLERİ

Basit Faiz

Bir işlemin vadesi süresince yalnızca anaparanın kazandığı faize basit faiz denir. Basit faiz, faizin değişmeyen anapara üzerinden hesaplandığı bir yöntemdir.

I = P * i * n

Basit Faiz Tutarı = Anapara * Faiz oranı * Vade

(Uc

•Yatırımcının 3.000 TL'sine yıllık %10 basit faiz oranıyla bir yıllık vadenin sonunda alacağı faiz tutarını hesaplayınız.

• I = P * i * n•I = 3.000 * 0,1 * 1 => I= 300 TL

500.000 TL %40 faiz oranıyla bir finans kurumuna yatırılır. 6 yıl sonraki faizini hesaplayın.



Yıllar Anapara

(Faize Konu Olan Para)

Faiz

1 500.000 200,000

2 500.000 200.000

3 500.000 200.000

4 500.000 200.000

5 500.000 200.000

6 500.000 200.000

1200.000 (FAİZ)

(Bileşik Faiz)=P(1+i)n-P

Bileşik Faiz

Bileşik faiz hesaplanırken, hesap dönemi sonunda elde edilen faiz tutarı başlangıçtaki sermayeye eklendikten sonra elde edilecek toplam üzerinden, onu izleyen döneme ait faizin hesaplanması ve bu işlemin önceden sağlanan süreler için devam etmesi söz konusudur. Dönem sonunda elde edilen toplama bileşik miktar, bu toplam ile başlangıç sermayesi arasındaki farka bileşik fa iz denir.

Bu nedenle bileşik faize "üreyen faiz" veya "çoğalan faiz" isimleri de verilmektedir.

Bileşik faiz formülü: (Bileşik Faiz) = P(1+i)n - P

P=Anapara, i=Faiz Oranı ve n=Vade.

Yatırımcının 2.000 TL'sine yıllık %10 bileşik faiz oranıyla 2 yıllık vadenin sonunda alacağı faiz tutarını hesaplayınız.I (bileşik faiz) = P(1+i)n -P I = 2.000(1+0,1)2- 2.000 I = 420 TL

Aşağıdaki tablolarda basit faiz ile bileşik faiz arasındaki fark, sayısal olarak gösterilmeye çalışılmıştır. Bu örnekte faiz oranı %8, zaman 3 yıl, faizi hesaplanan kapital (anapara) ise 2000 TL ' dir.



Tablo 2.1.Örnek Basit Faiz Uygulaması

YılSonu

BaşlangıçBakiye

Faiz SonuçBakiye

1 2000 160

2 2.000 160

3 2000 160

Toplam 2000 480 2480

Tablo 2.2. Örnek Bileşik Faiz Uygulaması

YılSonu

BaşlangıçBakiye

Faiz SonuçBakiye

1 2.000 160 2.160

2 2.160 172,8 2.332,8

3 2.332,8 186,624 2.519,424

Gelecek değer kavramı, bugünkü bir paranın belirli bir faiz oranı üzerinden belirli bir süre sonra ulaşacağı

değeri ifade eder.

PARANIN GELECEK DEĞERİBir yatırımın faiz gelirini de elde ettikten sonraki değeridir. Daha spesifik bir

ifadeyle gelecek değer kavramı, bugünkü bir paranın belirli bir faiz oranı üzerinden belirli bir süre sonra ulaşacağı değeri ifade eder.

FVn = PV ( 1 + i )n

FVn = Gelecek Değer PV = Şimdiki Değer i = Faiz Oranı n = Vade

Faiz ödemeleri yılda bir defadan fazla yapılıyorsa, gelecek değer şöyle hesaplanır:

FVn m = PV( 1 + i /m )n m

m= Dönem Sayısı

Aşağıdaki örnekte basit ve bileşik faiz de, baliğler bulunmuştur. Baliğ: Anapara+faiz anlamındaki sözcüktür. Tüm getiri veya götürü gelecek değer olarak hesaplanmaktadır.

600.000 TL'nin %40 faiz oranıyla, 5 yıl sonraki getirisini basit ve bileşik faizde bulunuz. Baliğ veya gelecekteki değerin bulunması aşağıdaki gibidir.



Basit faizle baliğin bulunması Bileşik faizle baliğin bulunması

FVn = P(1+i.n) FV = PV ( 1 + i )n

FV5 = 600.000(1+0,40.5) F V = 600.000(1+0,40)5

FV = 1.800.0005 F V = 3 .226.944

O

Bir yatırımcının sahip olduğu 1.000 TL'nin %10 faiz oranı üzerinden 3 yıl sonraki değeri kaçtır?

>FVn = PV ( 1 + i )n >FVn = 1.000 ( 1 + 0,1 )3 >FV„ = 1.331 TL

Bir yatırımcı, 1.000 TL' sini bir bankaya, 3 yıl için, faiz oranı yıllık %10'dan 6 ay vadeli olarak yatırmıştır. Yatırımcının 3. yıl sonunda parası kaç lira olacaktır?FVnm = PVn m ( 1 + i /m )nm

FVnm = 1.000 ( 1 + 0,1/2 )3* 2

FVnm = 1.340 TL

(Dc& -

o

Şimdiki değer, herhangi bir nakit akımının bugünkü, diğer bir deyişle sıfır zaman

noktasındaki değeridir.

S - —

PARANIN ŞİMDİKİ DEĞERİŞimdiki değer, herhangi bir nakit akımının bugünkü, diğer bir deyişle sıfır

zaman noktasındaki değeridir. Gelecekteki getirisi ve vadesi belli bir paranın belli bir iskonto oranı üzerinden bugün yatırılacak miktarını ifade eder.

Şimdiki değer şöyle hesaplanır:

PV = FVn / (1 + i)n



Anüite, eşit aralıklarla verilen veya alınan eşit

ödemeler serisidir.

Yılda birden fazla faiz ödemesi durumunda şimdiki değer:

PV = FVnm /[ (1 + i /m )n*m ] şeklinde hesaplanır.

Bir yatırımcının 4 yıl sonra eline geçecek 1.000 TL'nin, yıllık %10 bileşik faiz oranı ile şimdiki değeri kaç TL'dir?

>PVn = FVn/ (1 + i)n

>PVn = 1.000 / (1 +0,1)4 => PVn = 683 TL

ANÜİTELERAnüite, belirli bir zaman süreci içerisinde, eşit aralıklarla verilen veya alınan

eşit ödemeler serisidir. Belirli dönem sonlarında yatırılacak paraların, vade sonundaki değerlerinin hesaplanmasında kullanılan bir yöntem olduğu gibi, aynı zamanda belirli dönem sonlarında tahsil edilecek paranın şimdiki değerinin hesaplanmasında da kullanılan bir hesaplama yöntemidir. Kira ödemeleri, tahvil faizleri anüitelere örnek olarak verilebilir.

Anüiteler, ödemeler serisinin başlama noktasına göre, "dönem başı" veya "dönem sonu" olarak ikiye ayrılır.

Dönem Başlı Anüitelerin Gelecek Değeri

Eşit aralıklarla yapılan eşit ödemeler, her dönem başında yapılıyorsa, buna "peşin anüite" denir.

Peşin anüite şöyle hesaplanabilir:

FVAn = P [( 1 + i )n - 1) / i ] ( 1 + i )

FVAn = Anüitenin n dönem sonundaki gelecek değeri P = Eşit aralıklarla yatırılan eşit para tutarı i=Faiz oranı n=Dönem sayısı



c uc

•Bir yatırımcı, %5 faiz üzerinden, her yıl başında 9 yıl boyunca,1.000 TL yatırırsa, 9. yılın sonundaki yatırım tutarı ne kadar olur?

•FVAn = P [(( 1 + i ) n - 1) / i] ( 1 + i)•FVAn = 1.000[((1+0.05)9-1)/0.05](1+0.05)• F VA= 11.577,89 TL

Dönem Başlı Anüitelerin Şimdiki Değeri

Her dönem başında, eşit aralıklarla ödenen veya alınan eşit taksitlerin şimdiki değerinin hesaplanmasıdır.

PVA = P. [(1+i)n -1 /[(1+i)n-1 .i]]

O)c

O

»Bir yatırımcı, %15 faiz üzerinden, her yıl başında 4 yıl boyunca,10.000 TL yatırırsa, yatırım tutarının bugünkü değeri ne kadar olur?

PVA = 10.000 X [(1+0,15)4-1 ]/[ ( 1+ 0, 15) 3x 0,15)]

Dönem Sonlu Anüitelerin Gelecek Değeri

Her devre sonu alınacak veya verilecek eşit taksitlerin, belirli bir süre sonunda ulaşacağı değer şöyle hesaplanır:

FVAn = P [(1 + i)n -1) / i ]

FVAn = Anüitenin n dönem sonundaki gelecek değeri P = Eşit aralıklarla yatırılan eşit para tutarı i=Faiz oranı n=Dönem sayısı



Bir yatırımcı, %15 faiz üzerinden, her yıl sonunda 4 yıl boyunca, 1.000 TL yatırırsa, 4. yılın sonundaki yatırım tutarı ne kadar olur?>FVAn = P [(1 + i)n -1) / i]»FVAn = 1.000 [(1+0.15)4-1 / 0.15]»FVA = 4.993,375 TL

Dönem Sonlu Anüitelerin Şimdiki DeğeriHer dönem sonunda yatırılan veya alınan eşit tutarların bugünkü değeridir.

PVAn = P. [[ 1- 1/(1+i)n ]/i]PVAn = n dönem boyunca sağlanan anuitelerin şimdiki değeri P= Her bir anüite tutarı/eşit aralıklarla yapılan eşit para tutarı i= faiz/iskonto oranı n= Dönem sayısıE

cuc

•4 yıl boyunca, her yıl sonunda elde edilen 100.000TL'nin, %30 faiz oranı üzerinden bugünkü değeri kaç TL'dir?

•PVA = P. [[ 1- 1/(1+i)n]/i]•PVA = 100.000 [[1-1/(1+0,30)4]/0,30]•PVA = 216.624 TL

BORÇ AMORTİZASYONUKrediler genelde aylık, üçer aylık, yıllık gibi periyotlarla geri ödenir. Alınan

kredinin geri ödenmesi esnasında her ödeme döneminde hem alınan kredinin belli bir bölümü hem de kalan borcun faizi ödenir. Bu durumda bugünkü değer bilinirken aylık, yıllık ödemelerin ne olacağı yanıtlanması gereken bir sorudur.

O

A bankasından aylık %7,7 faizle 100.000 TL kredi alan bir kişi bu borcunu 6 yılda ödemek isterse yıllık ödemeleri ne olacaktır? PVA=PMT [ [1-1/(1+i) n] / i ]100.000=PMT [ [1-1/(1+0,077)6] / 0,077 ]PMT=21.435,053 TL



Alınan kredinin geri ödenmesi esnasında

her ödeme döneminde hem alınan kredinin

belli bir bölümü hem de kalan borcun faizi

ödenir.■>

Bu aylık ödemelerin içerdiği borç ve faiz geri ödemeleri ise aşağıdaki gibi bir tablo ile (kredi itfa tablosu) gösterilir. Her dönem için dönem başı borç faiz oranıyla çarpılarak faiz ödemesi bulunur. Kalan miktar ise anapara ödemesidir.

Tablo 6.1.Borç AmortizasyonuYıl Ödenecek Taksit Ödenecek Faiz Ödenecek Anapara Kalan1 21435,053 7700 13735,053 86264,9472 21435,053 6642,401 14792,652 71472,2953 21435,053 5503,367 15931,686 55540,6094 21435,053 4276,627 17158,426 38382,1835 21435,053 2955,428 18479,625 19902,5586 21435,053 1532,497 19902,558 0



• İster yatırımlarla isterse finansmanla olsun tüm finansal kararlarda rasyonelliği yakalayabilmek, doğru karar verebilmek için paranın zaman değeriyle ilgili hesaplamaları bilmek gerekir. Yatırım ya da finansmanla ilgili farklı seçeneklerde farklı zaman noktalarında farklı miktarlarda para giriş-çıkışları söz konusu olmaktadır. Paranın zaman değeriyle ilgili hesaplamaları bilmeksizin bu seçenekleri karşılaştırarak doğru kararların verilmesi mümkün değildir.Paranın zaman değerini bilmek, paranın maliyetini ve getirisini bilmektir. Araya zamanın girmesi bugünkü parayı, diğerine göre değerli kılmaktadır. Çünkü parayı sunan açısından o günkü kullanım hakkından vazgeçmenin bir getirisi olmalıdır. Değilse bu hakkını ertelemesi beklenemez. Parayı talep eden açısından da sonraki zamanda tüketebileceği parayı bugünden tüketebilme hakkını elde etmenin bir bedeli olmalıdır. İşte bu bedel, paranın zaman değerinden doğmakta ve bu değeri hesaplamak için belli yöntemler kullanılmaktadır.

0 )M

O



Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer


cevaplayabilirsiniz.

DEĞERLENDİRME SORULARI1. Dörder aylık devreler hâlinde yıllık % 60 faiz oranı ile bankaya yatırılan 300.000

TL'nin bileşik faiz yöntemiyle efektif faiz oranı kaçtır?a) %72.8b) % 65c) % 76d) %49.9e) %84

2. Bir bankaya 6 aylık vadeli olarak %40 bileşik faizle 2 yıl süreyle yatırılan ve 2. yılın sonunda 192.080 TL'ye ulaşan para miktarı ne kadardır?

a) 20.000b) 30.000c) 40.000d) 50.000e) 60.000

3. 5 Yıl sonraki değeri 150.000 TL olan bir senedin %5 iskonto oranıyla bileşik faiz yöntemiyle bugünkü değeri aşağıdakilerden hangisidir?

a) 117.529b) 200.000c) 135.673d) 112.000e) 145.000

4. Belirli bir zaman süreci içinde eşit aralıklarla verilen ya da alınan eşit ödemeler dizisi ne olarak adlandırılır?a) Anüiteb) Basit Faizc) İskontod) Bileşik Faize) Anüitelerin Şimdiki Değeri

5. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?a) Enflasyon sıfır ise paranın zaman değeri sıfır olabilir.b) Nominal faizler enflasyonun altında ise negatif faiz söz konusudur.c) Nominal faiz oranı enflasyon oranına eşit ise paranın zaman değeri sıfır olur.d) Nominal faiz oranı enflasyon oranından büyük ise paranın zaman değeri

sıfırdan büyük olur.e) Paranın zaman değeri, paranın bugünkü kullanım hakkından vazgeçmenin

bir bedelidir.



6. Bir işletmenin bankaya 6 ay sonra ödenmesi gereken 860.000 TL borcu bulunmaktadır. Faiz oranı %54 olduğuna göre, işletme borcunu bugün ödemek isterse bankaya kaç TL ödeme yapmalıdır?a) 577.000b) 589.165c) 623.679d) 677.165e) 689.456

7. Bir şahıs 60.000 TL parayı bir finans kurumuna yatırıyor. Bileşik faiz yöntemiyle %10 iskonto oranıyla beş yıl sonraki gelecek getirisi (baliği) kaçtır?a) 96.630,6b) 78315c) 87313.2d) 57.515e) 80.000

8. 102.000 TL'nin %8 iskonto oranıyla 3 yıl sonraki baliği basit faiz yöntemiyle kaçtır?a) 117.000b) 87.000c) 113.750d) 126.480e) 130.250

9. 3 yıl sonraki değeri 126.480 TL olan bir paranın %8 iskonto oranıyla bugünkü değeri nedir?a) 86.000b) 90.000c) 117.000d) 100.000e) 102.000

10.Aylık faiz oranı %3 ise yıllık efektif faiz oranı yüzde kaç olur?a) %40b) %41.12c)

00LOr\ixo

d)

LOxo

e) %47

Cevap Anahtarı1.A, 2.D, 3.A, 4.B, 5.A, 6.D, 7.A, 8.D, 9.E, 10.C



YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLARAktaş, R., Doğanay, M.M., vd. (2007). Temel Finans Matematiği. Ankara: Gazi

Yayınevi.

Aydın, N., Başar M. ve Çoşkun M. (2006). Finansal Yönetim. Eskişehir: Aktüel Tanıtım&Ofset Hizmetler.

Aydın, N., Çoşkun,M., (2009). Ticari Matematik. Ankara :Detay Yayıncılık.

Bakır,H. (2006). Uygulamalarla Temel Finansal Matematik. Ankara: Detay Yayıncılık.

Başkaya Z., Değer A. (2003). Finans Matematiği, Bursa: Ekin Yayın Evi.

Ceylan, A. (2001). İşletmelerde Finansal Yönetim, Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım.

Çetiner,E. (2007). Ticari ve Mali Matematik. Ankara: Gazi Kitabevi.

Kabakçı,Y., Kabakçı, A. (2013). Finans Matematiği. İzmir: İlkem Ofset.

Morris, C. (2007). Essential maths for Business and Management. Palgrave: Macmillan.

Rouesche, N.R. , Graves,V.H. (2000). Business Mathematics. Virginia: Prentice Hall.

Rüzgar,B. (2001). Finans Matematiği. İstanbul: Türkmen Kitabevi.

Türko, M. (1999). Finansal Yönetim, Ankara, Alfa Basın Yayın Dağıtım.

Turhan K.,Ceylan A.(2009). Meslek Yüksek Okulları için İşletmelerde Finansal Yönetim. Bursa: Ekin Yayın Evi.

Williams, T.A., Freudrid, J.E. (1983). Collage Mathematics with Business

Applications. New Jersey: Prentice Hill.

Uğurluoğlu Aldoğan,E. İ.(2013). 'Sağlık Kurumlarında Finansal Yürütme-Dönen Varlıkların Yönetimi', İsmail Ağırbaş (Ed.) Sağlık Kurumlarında Finansal Yönetim. (ss:83-111). T.C. Anadolu Üniversitesi Yayın No: 2863, Açıköğretim Fakültesi yayın No: 1820.


NAKİT VE NAKİT BENZERİ VARLIKLARIN YÖNETİMİ

LUÛz

' u *

Nakit Yönetimi• İşlem Güdüsü •İhtiyat Güdüsü •Spekülasyon Güdüsü• Nakit Miktarlarını Belirleyen

Faktörler• Nakit Bulundurmanın Faydaları• Nakit Bulundurmamanın

SakıncalarıOptimum Nakit Düzeyi• Nakit Bulundurmanın Maliyeti Nakit Benzeri Varlıkların Yönetimi• Nakit Yönetiminde Karar

Modelleri• Baumol Modeli• Miller-Orr Modeli• Beranek Modeli

Bu üniteyi çalıştıktan sonra;Nakit yönetimi ve nakit yönetimini gerektiren sebepleri tanıyabilecek,Nakit bulundurmanın fayda ve sakıncalarıyla menkul kıymetler ve nakit düzeyini belirlemekte kullanılan yöntemler hakkında bilgi sahibi olabileceksiniz.


Yrd. Doç. Dr. Abdulkadir KAYA

ÜNİTE

5

Nakit Ve Nakit Benzeri Varlıkların Yönetimi

Nakit, sağlık kurumunun kasasında

bulunan paralar ile tahsil edilmemiş çekler

ve banka mevduat hesaplarındaki paraları

da kapsamaktadır.

>

GİRİŞ

Sağlık kurumlarında hastalıkları önleme, teşhis ve tedavi faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi için gerekli olan bina, taşıt, tıbbi cihaz gibi duran varlık alımları yanında, bu faaliyetlerin yürütülmesi için gerekli olan madde ve malzemeler, alacaklar ve günlük ödemeler için gerekli olan nakit mevcudunu içeren dönen varlık yatırımlarının da yapılması gerekmektedir. Çalışma sermayesi olarak da ifade edilen dönen varlıklar içerisinde yer alan nakit ve nakit benzeri varlıklar işletmenin en likit olan varlıklarıdır.

Sağlık kurumunun finans yöneticisinin en fazla zamanını alan konuların başında nakit ve nakit benzeri varlıkların yönetimi gelmektedir. Nakit yönetimi sağlık kurumlarında belirli bir dönem içerisinde gerçekleştirilen tahsilatlar ve ödemeler arasındaki dengeyi zamansal ve tutar olarak düzenlemektir. Sağlık kurumunda bulundurulacak nakit miktarı, faaliyetlerin aksatılmadan yürütülmesini sağlayacak asgari düzeyde olmalıdır. İhtiyaçtan fazla nakit bulundurulması fırsat maliyetinden faydalanmamaktan eksik bulundurulması ise faaliyetlerin aksatılması gibi sonuçlardan dolayı sağlık kurumu için uygun değildir. Bu nedenle sağlık kurumunda bulundurulacak nakit miktarının en uygun düzeyde tutulması varlıkların verimli kullanılması ve kârlılığın artırılması için önem bir unsurdur.Finans yöneticisi ihtiyaç duyulan nakdin üzerinde bir nakde sahip olduğunda, fazla miktarı ihtiyaç olduğunda tekrar nakde dönüştürülmek üzere, geçici yatırım amacıyla menkul kıymetlere yatıracaktır. Böylelikle menkul kıymetlerden sermaye kazancı sağlanacak ve ihtiyaç duyulduğunda da hızlı bir şekilde nakde dönüştürülerek kurum faaliyetlerinde kullanılacaktır.

Bu ünitede sağlık kurumlarında nakit yönetimi, nakit benzeri varlıkların yönetimi ve nakit yönetiminde karar modelleri hakkında bilgi verilecektir.

NAKİT YÖNETİMİ

Nakit denince sadece sağlık kurumunun kasasında bulunan paralar anlaşılsa da finansal açıdan nakit, işletme kasasında bulunan paralar yanında, işletmenin banka hesaplarındaki mevduatlarını da kapsamaktadır. Nakdi oluşturan unsurlar muhasebe açısından dört başlık altında ele alınmaktadır. Bunlar:

• Kasa

• Alınan çekler

• Bankalar

• Diğer hazır değerler

Nakit, sağlık kurumlarında çalışan işgörenlerin ücretlerinin ödenmesi, gerekli madde ve malzemelerin alınması, ihtiyaç duyulan duran varlıkların temin edilmesi, borçların, vergi yükümlülüklerinin veya kâr payı ödemelerinin yapılması gibi işletme faaliyetlerinin sürdürülebilmesi için gerekli olan en önemli unsurdur.

Nakit yönetimi, işletmenin nakit girişlerini hızlandırmak, nakit çıkışlarını yavaşlatmak ve nakit mevcudunu en iyi şekilde değerlendirmek, diğer bir ifadeyle



|

Nakit yönetimi, sağlık kurumunun nakit

girişleri ile nakit çıkışları arasında tutar ve zaman

açısından bir denge oluşturulmasıdır.

^ J

belirli bir dönem içerisinde işletmenin gerçekleştireceği tahsilatlar ve ödemeler arasındaki dengeyi zamansal ve tutar olarak düzenlemektir. İşletme faaliyetlerini aksatmadan sürdürebilmek için belirli bir nakit düzeyini muhafaza etmelidir. Fakat nakit yönetimi, işletme kasasında belirli bir tutarda kasada para tutmak değil, ödemelere göre değişen bir nakit tutarı belirlemek üzerine odaklanmaktır. Nakit bulundurmanın temel amacı, işletme aksamadan ve işletmeyi ilave maliyetlere sokmadan ödemelerin gerçekleştirilerek sürdürülmesidir.

İşletmenin en likit olan ve finans yöneticisinin en çok üzerinde durduğu konu olan nakit, statik bir yapıya sahip olduğu için, işletmeye kâr payı veya faiz gibi her hangi bir getiri sağlamaz. Fakat nakdin bir maliyeti (alternatif maliyeti) vardır. Bu nedenle finans yöneticileri oldukça karmaşık nakit yönetim sistemlerini kullanarak, minimum maliyetli ve en etkin düzeyde nakit yönetimi gerçekleştirmelidirler. Türkiye'de nakit yönetiminin işleyişi Şekil 4'te gösterilmiştir.

Nakit yönetiminin temel amacı, işletmenin faaliyetlerini yürütebilmek ve nakit iskontosundan yararlanmak, kredibilitesini korumak ve beklenmedik nakit ihtiyacını karşılayabilmek için işletmede minimum düzeyde nakit bulundurmaktır. Nakit yönetimini sağlıklı bir biçimde sürdürebilmek için üç temel fonksiyon bulunmaktadır. Bu fonksiyonlar şunlardır:

• Ödemeleri kontrol etmek ve tahsilatın hızlandırılmasını sağlamak• Nakit ihtiyaçlarını belirlemek ve bunun için nakit girişlerini ve nakit

çıkışlarını tahmin etmek• Fazla olarak elde bulundurulan nakdi, etkin bir şekilde değerlendirmek

Finans yöneticisinin, nakit yönetimini gerçekleştirirken karşılaşacağı üç temel problem mevcuttur:

• Optimum nakit büyüklüğü ne olmalıdır?

• Nakdin tahsilatında ve ödenmesinde kullanılacak en etkin yöntemler nelerdir?

• Kasada oluşacak fazla nakit en etkin nasıl değerlendirilecektir?

İşletmelerin kasa ve bankalarında nakit bulundurmalarının üç temel sebebi bulunmaktadır:

İşlem Güdüsü

Sağlık kurumlarında borçlar, ücretler, madde ve malzeme alımı, vergiler gibi yapılması gereken ödemeler bulunmakta ve sağlık kurumu bunları ödeyebilmek için nakit bulundurmak zorunda kalmaktadır. Ayrıca işletmelerde nakit girişleri ve nakit çıkışları, tutar ve zaman açısından uyuşmazlık göstermektedir. İşlem güdüsü, işletmenin faaliyetleri gereği yapacağı ödemeleri karşılayacak düzeyde nakit bulundurma gerekliliğidir. Nakit yönetiminin nakit çıkışları yanında önemli bir yönü de, nakit girişleridir. İşletmelerin nakit girişlerini belirleyen temel unsur, satış politikasıdır. Bir işletme nakit girişlerinin en önemli kısmı pesin satışlar ve daha önceden yapılmış vadenin satışlardan doğan alacakların tahsilinden oluşmaktadır.



Sağlık kurumlarında nakit bulundurmanın

işlem, ihtiyat ve spekülasyon güdüsü

olmak üzere üç temel sebebi bulunmaktadır.

>

İşletmenin mal ve hizmet alışlarındaki vade, satışlarda müşterilere tanınan vadeden uzunsa nakit gereksinimi azalır. Alacakların tahsil süresi kısaltılabilirse, nakit gereksinimi azalır. Diğer bir ifadeyle işletmelerin nakit giriş sıklığı arttıkça, işletmede bulundurulması gereken nakit ihtiyacı azalacaktır. İşletmelerde nakit çıkışları nakit girişlerinden fazlaysa işletmede nakit açığı söz konusu olacak ve finansman yöneticisi nakit açığını kapatma yollarını arayacaktır. Böylece işlem güdüsüyle nakit talebi de artacaktır. Bunun yanında işletmenin büyüklüğü de nakit ihtiyacını ve işlem güdüsünü artırmaktadır.

İşletmelerin işlem güdüsüyle yeterli miktarda nakit bulundurmasının birçok yararı bulunmaktadır. Ticari iskontolar elde etme imkânı sağlaması ve işletmenin kredi değerlendirmesinde önemli rasyolar olan cari rasyo ve asit-test rasyolarının kuvvetlenmesine sebep olması bu yararlardan en önemli ikisidir.

İhtiyat Güdüsü

İhtiyat güdüsü, işletmelerin geleceğin belirsizliğine karşılık ve beklenmedik ihtiyaçlarını karşılayabilmek amacıyla tuttukları para miktarıdır. İşletmeler karşılaşacakları su baskını, deprem, grev, ulaşım güçlükleri, hammaddelerde beklenmeyen fiyat artışları, büyük tutarlara varan zarar, hasar ve ceza ödemeleri, yurt dışına satılan mal bedelinin transfer edilememesi, teknolojik gerilemeler gibi olağanüstü durumlar için her zaman ihtiyatlı olmak isterler. İşletmelerin ihtiyat güdüsüyle para talebi; mevsimlik veya dönemsel dalgalanmalara, olağanüstü olayların ve beklenmeyen nakit çıkışlarının ortaya çıkışı ihtimallerinden etkilenmektedir. Bu nedenle, işletmenin gelecekteki nakit giriş ve çıkışlarındaki belirsizlik ne kadar yüksekse, işletmenin ihtiyat güdüsüyle elinde bulundurmak isteyeceği nakit tutarı da o kadar yüksek olacaktır.

İşlem güdüsüyle ve ihtiyat güdüsüyle nakit bulundurma arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. Herhangi bir işletmenin nakit girişleriyle ilgili sapmalar öngörülmüyorsa ihtiyat nedeniyle daha az nakit bulundurması beklenmektedir. Benzer biçimde, işletmeler fon sağlama konusunda herhangi bir sıkıntı içerisinde değillerse, ihtiyat güdüsüyle nakit bulundurma ihtiyaçları da daha az olacaktır. İşletmelerin ihtiyat güdüsüyle bulundurmaları gereken nakit miktarının belirlenmesinde, faaliyette bulunulan sektörün ve genel ekonominin durumunun göz önünde bulundurulması gereklidir. Bu etmenler göz önünde bulundurulmadığı durumda gereğinden fazla mevcut olan nakitten dolayı kârlılık, olumsuz yönde etkilenebilir. Belirtilmesi gerekir ki, tüm bu faktörler, dolaylı da olsa ölçekten etkilenmektedir. İşletme; ölçeğinin küçük olduğu durumlarda bu faktörlerin olumsuz etkilerinden daha çok etkilenecek, finans yöneticisinin nakit yönetimi konusunda elinde bulunan alternatifler azalacak ve dolayısıyla da, işletme, ihtiyat güdüsüyle elinde daha fazla nakit bulundurmak zorunda kalacaktır. Büyük ölçekli işletmeler için ise tersi bir eğilim ortaya çıkacak, işletmeler varlıkları içerisinde ihtiyat güdüsüyle daha az nakit bulundurabilecektir. İşletmeler pazarın ve ekonomik koşulların belirsizliğindeki artış ölçüsünde, ihtiyat güdüsüyle kasalarındaki para tutarını artıracaklardır.



Spekülasyon Güdüsü

Genel ekonomide gelecekte ortaya çıkabilecek olan kârlı yatırım fırsatlarını değerlendirebilmek için cari ve gelecekteki faiz oranları arasındaki farklılığa dayanan spekülasyon güdüsüyle para talebinin işletmeler özelinde yansıması olan spekülasyon güdüsüyle nakit tutma, menkul kıymetlerde beklenen fiyat değişmelerinden olası bir avantaj sağlamaya yöneliktir. Gelecekteki kârlı yatırım fırsatlarından yararlanmak için tutulan paralar, diğer iki motivede olduğu gibi savunma amacı ile olmayıp atılımcı bir düşünce ile bulundurulur. İşletmeler spekülasyon güdüsü ile borsada menkul kıymet alımı, arsa ya da gayrimenkul alımı, fiyat artışı beklenen mal ya da hammaddenin stoklanması gibi riskli yatırım alanlarına yatırım yapmak amacıyla giderek artan tutarda para bulundururlar. Menkul kıymetlerin faiz oranları normal faiz oranlarının altında ise işletmeler düşük getirili tahvillere yatırım yapmama yolunu seçeceklerdir. Eğer faiz oranlarında bir yükselme, buna karşın menkul kıymet fiyatlarında bir düşüş söz konusuysa işletmenin olağan nakit girişlerinden elde etmiş olduğu mevcut nakit bu senetlerin satın alınmasında kullanılabilecektir. Böyle bir durumda spekülasyon güdüsüyle nakit talebi artar.

Nakit Miktarlarını Belirleyen Faktörler

İşletmelerin ihtiyaç duyacakları optimum para tutarı hakkında bir karara varabilmek için, para tutma ihtiyacını belirleyen faktörleri dikkate almaları gerekmektedir. İşletmelerde bulundurulması gereken nakit miktarını etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Genel olarak bu faktörler şunlardır:

Nakit Yönetim Politikası: İşletmenin nakit giriş ve çıkışları arasındaki tutar ve zaman uyumu, nakit miktarını belirleyen önemli bir faktördür. İşletmenin nakit giriş ve çıkışları arasında tutar ve zaman uyumu varsa, işletmenin fazla nakit bulundurmasına gerek olmayacaktır. Örneğin, satışları mevsimsel dalgalanma gösteren işletmelerde, nakit girişlerinde meydana gelecek değişmeler nedeniyle nakit miktarını belirlemek oldukça zordur. Bu tür işletmelerde normal bulundurulması gereken nakit miktarına ilaveten ihtiyat olarak da nakit bulundurulmalıdır.

Alış ve Satış Politikaları: İşletmelerin en önemli nakit girişi olan unsur satışlar iken, en önemli nakit çıkış unsuru ise alışlardır. Bu nedenle alış ve satış işlemlerinde uygulanan politikalar nakit miktarını etkilemektedir. Satıcılarından vadeli alım yapabilen, yani ticari kredi sağlayabilen işletmelerin nakit gereksinimi azalmaktadır. Eğer işletme, satışlarının tamamını veya önemli bir kısmını da peşin satabiliyorsa; alacakların devir hızı artacak, bu durum da işletmenin nakit girişleri hızlanacak ve nakit ihtiyacı daha da azalacaktır. Bunun tam aksi durumlarda ise nakit ihtiyacı artacaktır.

Stok Devir Hızı: İşletmenin stok miktarı da nakit miktarını belirleyen bir faktördür. İşletmelerin stok düzeylerini yükseltmeleri, stoklara daha fazla nakit yatırılması anlamına gelecek ve bu durum stok devir hızını düşürecek ve nakit



Sağlık kurumlarında nakit bulundurmanın

önemli faydaları yanında, yeterli düzeyde nakit

bulundurmamanın da ciddi sakıncaları vardır.

- J

ihtiyaçlarını artıracaktır. Daha az miktarda stok düzeyi bulundurmak ise stoklara daha az para yatırılmasına ve stok devir hızının artmasına neden olacaktır. Bu durumda ise ihtiyaç duyulan nakit miktarı azalacaktır.

Kredibilite: İşletmelerin finansal kuruluşlardan kredi sağlayabilme kapasiteleri nakit miktarını etkilemektedir. Özellikle olağanüstü durumlarda karşılaşılacak ödemeler için ihtiyat güdüsüyle nakit bulundurmak isteyen işletmeler kredibiliteleri yüksekse bu durumlar için nakit bulundurmayacaklardır. İşletmeler bu durumlar için kasalarında nakit bulundurmak yerine, kredibiliteleri sayesinde bankalarda kullanılmaya hazır krediler sağlayabilirler. Bu tür krediler, kullanılıncaya kadar finansal kuruluşlar tarafından işletmelerin kullanımına hazır bulundurulmakta ve kullanılmadıkça ilave bir maliyet getirmemektedir. Bu nedenle işletmeler sadece olağanüstü durumlarda ihtiyaç duyduklarında bu kredilerden faydalanacak ve ilgili dönemler için maliyete katlanacaklardır

Kısa Ve Uzun Vadeli Nakit Akım Tahminleri: İşletmelerin yapmış oldukları nakit akım tahminleri sonucunda nakit girişlerinin gerçekleşme olasılıkları düşük ise, işletmelerin nakit miktarlarını artırmaları gerekecektir. Nakit akım tahminlerinin gerçekleşme olasılıkları yüksekse, nakit giriş ve çıkışları arasında bir denge kurulabiliyorsa ihtiyaç duyulan nakit miktarı azalacaktır.

Bu faktörler yanında sağlık kurumunun içinde bulunduğu sağlık sektöründeki yüksek rekabet şartları, nakit yönetimindeki etkinlik, borçların vade yapısı, mevsimsel hareketler, cari likidite durumu ve likidite ve risk tercihleri gibi faktörler de nakit miktarını belirleyen unsurlardır.

Nakit Bulundurmanın Faydaları

İşletmeler yukarıda sayılan güdülerden dolayı nakit bulundururlar. Genel olarak işletmelerin nakit bulundurmalarının birçok faydası vardır. Bu yararları aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:

• Borçların vadelerinde ödenmesini sağlar.• Günlük faaliyetlerle ilgili ödemelerin aksatılmadan yapılmasını sağlar.• İşletmenin finansal bakımdan güçlü olunmasını sağlar.• Olağanüstü durumlarda karşılaşılacak nakit ödemelerinin yapılabilmesine

olanak verir.• Kredili mal alınan işletmeler ve bankalar da işletmeye prestij kazandırır.• Peşin alışlardaki iskontolardan yararlanılması ve maliyetlerin düşmesini

sağlar.• Karşılaşılacak kârlı yatırım fırsatlarının değerlendirilebilmesine olanak

tanır.

Nakit Bulundurmamanın Sakıncaları

İşletmelerin yeterli düzeyde nakit bulundurmasının birçok faydası olmasına rağmen yeterli düzeyde nakit bulundurmamanın da işletme için bir çok sakıncası mevcuttur. Bu sakıncaları genel olarak aşağıdaki başlıklar altında sıralamak



Sağlık kurumlarında bulundurulması

gereken optimum nakit düzeyi için tecrübeye dayalı nakit miktarları

da kullanılabilmektedir.

' >

mümkündür:

• İşletmenin kredibilitesi düşeceğinden finansal kuruluşlardan kredi sağlama olanakları zorlaşabilir ve bu nedenle işletme bütün ödemelerini peşin yapmak zorunda kalabilir.

• İşletme ödeme güçlüğü içine gireceğinden, kredi verenler artan riskleri karşılamak için faiz oranlarını ya da kredili satışlarda malın satış fiyatını artırabilirler.

• Satıcılar, ödeme güçlüğü ve artan risk sebebiyle kredili satış yapmaktan kaçınabilirler.

• Hammadde, malzeme alımındaki düzen bozulabilir.• Vadesi gelen borçlar vergi ve primler, zamanında ödenemeyebilir. Vadesi

gelen borçların zamanında ödenememesi nedeniyle uğranılan temerrüt faizleri, haciz işlemleri gibi kayıplar oluşabilir.

• Alışlarda nakit iskontosundan yararlanılamayabilir.• İşletme yönetimini nakit problemlerini çözmeye yönlendireceğinden, asli

görevlerin aksamasına neden olabilir.• Alacaklılar, alacaklarını tahsil edememeleri durumunda, işletmenin

tasfiyesi için yasal yollara başvurabilir, bu durum işletmenin varlığını tehlikeye düşürebilir.

Optimum Nakit Düzeyi

Sağlık kurumları, nakit bulundurmanın sağlayacağı faydalarla nakit bulundurmamanın sakıncalarını dengeleyecek düzeyde nakit bulundurmalıdır. Fayda ve maliyet dengesiyle oluşturulacak bu nakit miktarı optimum nakit düzeyi olarak kabul edilmektedir. Sağlık kurumu finans yöneticisi, kurumun nakit düzeyini optimum nakit düzeyinde bulundurarak faaliyetlerin aksamayacak ve fazla nakit bulundurmaktan kaynaklanacak sakıncaları da ortadan kaldıracaktır.

Sağlık kurumlarında optimum nakit düzeyi belirlenirken aşağıdaki kriterlerin dikkate alınması gerekmektedir:

• Gelecek döneme ilişkin para akışı tahminlerinin gerçekleşme derecesi• Nakit akışında beklenen dalgalanmalar• Olağanüstü durumlarla karşılaşma olasılığı• Beklenmeyen durumların yaratacağı nakit yetersizliğinden kaynaklanacak

sakıncalar• Olağanüstü durumlarda işletmenin fon bulma yeteneği• İşletmenin bankalarla olan ilişkileri

Sağlık kurumlarında optimum nakit düzeyini belirlemede kullanılan modellerden ileriki konularda bahsedilecektir. Fakat uygulamada optimum nakit düzeyini belirlerken benimsenmiş birtakım pratik yöntemler kullanılmaktadır:

• En az 10-15 günlük satış tutarına denk gelecek miktarda nakit bulundurulabilir.

• Kısa vadeli borç tutarının % 20'si kadar nakit bulundurulabilir.



Sağlık kurumlarında nakit bulundurmaktan

kaynaklanan maliyetler;fırsat maliyet, faiz

tasarrufu yapamama ve yüksek fon maliyetidir.

S >

• Bir aylık para çıkışı gerektiren giderleri karşılayacak tutarda nakit bulundurulabilir.

Sağlık kurumlarında optimum nakit düzeyinin belirlenmesi yanında, nakit dönüşüm sürelerinin de bilinmesi nakit yönetimi için verilecek kararlar açısından büyük öneme sahiptir. Nakit dönüşüm süresi, borçların ödenmesine yönelik nakit çıkışları ile alacakların tahsiline yönelik nakit girişleri arasındaki gün sayısı olarak tanımlanmaktadır. Nakit dönüşüm süresini aşağıdaki formülle hesaplayabiliriz:

NDS = ( SGS + ATS ) - BÖSFormülde,NDS: Nakit Dönüşüm SüresiSGS: Stokta Geçen SüreATS: Ticari Alacakların Tahsil SüresiBÖS: Ticari Borçların Ödeme Süresi

Örnek: A Sağlık Hizmetleri A.Ş. madde ve malzemeleri 40 gün vade ile (BÖS) satın almaktadır. Sunduğu sağlık hizmetlerinin karşılığında doğan alacaklarını (ATS) SGK'dan 30 gün sonra tahsil etmektedir. Satın alınan madde ve malzemelerin stokta kalma süresi (SGS) ortalama 15 gündür. Buna göre şirketin nakit dönüşüm süresi kaç gündür?

NDS = ( 15 + 30 ) - 40 = 5 gündür.

Nakit Bulundurmanın Maliyeti

İşletmelerin nakit bulundurmalarının birçok yararı ve nakit bulundurmamanın birçok sakıncası bulunmaktadır. Bunun yanında işletmelerde nakitlerin işletmeye yüklediği birtakım maliyetler de bulunmaktadır. Nakit bulundurmanın maliyetlerini genel olarak üç gruba ayırmak mümkündür:

Fırsat maliyeti: İşletmenin elinde bulundurduğu nakdi kârlı yatırımlara yönlendirme olanağı ortadan kalktığı için, işletmede bulundurulan nakitten vazgeçilmektedir.

Faiz Tasarrufu: işletmede bulundurulan nakit sebebiyle, yapılabilecek kısa vadeli borç ödemeleri devre dışı bırakılmakta ve bu nedenle bu borçlar için ödenecek faizlerden tasarruf etme olanağı ortadan kalkmış olmaktadır.

Yüksek Fon Maliyeti: Büyük ölçüde nakit bulunduran işletmelerin sermaye piyasası ile olan ilişkilerinde kopukluklar ortaya çıkmaktadır. Bu kopukluğun bedeli ise, ihtiyaç anında sermaye piyasasından fon tedarikinin zorlaşması ve tedarik edilen fonun maliyetinin yüksek olmasıdır.

NAKİT BENZERİ VARLIKLARIN YÖNETİMİ

Sağlık kurumları, mevsimsel veya dönemsel değişimlere ve birtakım olağanüstü olaylara karşı kullanmak üzere ihtiyaç güdüsüyle kasalarında tuttukları nakitlerini atıl hâlde bekletmeyip işletmeye kazanç sağlamak ve nakit bulundurma maliyetinden kaçınmak amacıyla bankalarda vadeli mevduat hesaplarına yatırabilirler veya sermaye piyasalarından hızlı bir şekilde paraya çevrilebilme



Sağlık kurumlarında optimum nakit düzeyini belirlemede kullanılan

temel modeller; Baumo, Miller-Orr ve Beranek modelleridir.

özelliği olan menkul kıymetlerden satın alabilirler. Riski yüksek olmakla birlikte menkul kıymetler, bankaların mevduat faizlerine göre daha fazla getirisi olan yatırım araçlarıdır. Bu bakımdan daha fazla getiri sağlaması, anında nakde dönüştürülebilmesi ve likiditesinin yüksek olması sebebiyle sağlık kurumları fazla bulunan nakitlerini bu varlıklara yatırarak işletmenin bu paraya ihtiyaç duyacağı zamana kadar ilave bir getiri sağlayacaklardır. Menkul kıymetler muhasebe açısından dört başlıkta toplanmaktadır:

• Hisse Senetleri

• Özel Kesim, Tahvil, Senet ve Bonoları

• Kamu Kesim, Tahvil, Senet ve Bonoları

• Diğer Menkul Kıymetler

Finansal açıdan menkul kıymet türleri çok fazla çeşitlilik göstermektedir. Bunlardan en fazla bilinen ve işlem görenleri aşağıda açıklanmıştır.

• Hisse Senetleri: Anonim ortaklıkların ihraç ettikleri, ortaklığın sermaye payına temsil eden kıymetli evrak niteliğindeki menkul kıymettir.

• Finansman Bonosu: Anonim şirketler tarafından, vadesi bir yıldan kısa süreli olarak çıkarılan borçlanma senetleridir.

• Tahvil: Anonim şirketler tarafından, vadesi bir yıldan uzun süreli olarak çıkarılan, itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olan borçlanma senetleridir.

• Hazine Bonosu: Hazine tarafından vadesi bir yıldan kısa süreli olarak çıkarılan ve iskontolu fiyattan işlem gören borçlanma senetleridir.

• Devlet Tahvili: Devletin bir yıldan daha fazla vadeyle ödünç para bulmak amacıyla itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetleridir.

• Repo: Herhangi bir sabit getiri menkul kıymetin belli bir süre sonunda önceden tespit edilmiş şartlarda geri alma taahhüdünde bulunarak satılmasıdır. Geri satmak üzere satın alınmasına ise ters repo denir.

• Yatırım Fonu: Halkın katılma belgeleri karşılığında toplanan paralarla belge sahipleri hesabına riskin dağıtılması ilkesi ve inançlı mülkiyet esaslarına göre sermaye piyasası araçları ile kıymetli maden portföyü işletmek üzere kurulan mal varlığıdır.

Menkul kıymetlere yatırım yapılırken sağlık kurumu finans yöneticisinin dikkate alması gereken konuların başında, nakdin ne kadarının menkul kıymetlere yatırılacağı ve bu nakit ile satın alınacak menkul kıymetlerin seçiminin nasıl yapılacağıdır. Finans yöneticisi normal faaliyetlerin sürdürülebilmesi için gerekli olan nakdi ve ihtiyaç amacıyla sağlık kurumunda tutulan nakit miktarını belirlemelidir. Böylece menkul kıymetlere ne kadarlık bir yatırım yapılacağı belirlenebilir. Ayrıca menkul kıymet yatırımında, seçim yapılırken göz önünde bulundurulması gereken iki temel husus şunlardır,



• Menkul kıymetin vadesinin, veriminin ve riskinin sağlık kurumuna uygun olup olmadığı belirlenmelidir.

• Satın alınacak menkul kıymeti çıkaran kurumun veya şirketin, mevcut ve gelecekteki durumunun iyi olmasına veya piyasalarının durumu hakkında detaylı bilgiye sahip olunmalıdır.

Nakit Yönetiminde Karar Modelleri

Sağlık kurumlarında ihtiyaç duyulan nakit miktarı belirlendikten sonra, finans yöneticisine düşen kurumun bulundurması gereken optimum nakit miktarını belirlemektir. Optimum nakit miktarını belirlemede kullanılmak üzere geliştirilmiş, nakit yönetimi karar modelleri bulunmaktadır. Bu modeller, sağlık kurumunun maksimum ve minimum nakit tutarı, menkul kıymetlerde değerlendirilecek maksimum ve minimum nakit tutarı, satın alınmış olan menkul kıymetlerin nakde çevrilme tarihleri, nakit bulundurma giderleri gibi konularda da finans yöneticisine önemli bilgiler sunacaktır.

Nakit yönetiminde kullanılan üç temel model açıklanacaktır. Bu modeller, Baumol, Miller-Orr ve Beranek modelleridir.

Baumol Modeli

Baumol Modeli, nakit yönetiminin stok yönetimine benzerliğinden hareketle geliştirilmiş bir nakit yönetim karar modelidir. Bu modelde sağlık kurumunda bulundurulacak nakdin bulundurma maliyeti ile bu nakde alternatif olacak faiz getiren ve kolayca nakde dönüştürülebilen menkul kıymetlerden sağlanabilecek fırsat maliyeti ele alınarak optimum nakit miktarı belirlenmektedir.

Bu modelin dört temel varsayımı bulunmaktadır. Bu varsayımlar şunlardır:

• Sağlık kurumunun gelecekteki nakit girişleri tahmin edilebilir• Nakit çıkışları dönemler itibarıyla belirli bir tutardır

• Faiz oranı ve

• Menkul kıymetlerin nakde dönüştürülmesinde katlanılan işlem maliyeti sabittir.

Baumol Modeli'nde nakit döngüsü Şekil 1'de olduğu gibidir. Şekilden anlaşılacağı üzere sağlık kurumu C tutarında menkul kıymet satarak faaliyetine başlamakta ve faaliyetlerinden kaynaklanan ödemeleri bu nakitten ödemektedir. Nakit düzeyi sıfırladığında kurum tekrar C tutarında menkul kıymet satmakta veya C tutarında borç alarak nakit miktarını C düzeyine çıkarmakta ve nakit döngüsü bu şekilde devam etmektedir.



Nakit Miktarı

O 1 2 3 4

Şekil 1. Baumol Modeli Nakit Döngüsü

Baumol Modeli'nde sağlık kurumunun elinde bulunduracağı nakdin fırsat maliyeti, ortalama nakit tutarının faiz oranı ile çarpımı kadar olacaktır. Formülle gösterecek olursak;

rFM = - x i

2

Formülde,

FM: Fırsat maliyetini

C / 2: Ortalama nakit miktarını

i: Faiz oranını temsil etmektedir.

Sağlık kurumları fazla bulunan nakitlerini menkul kıymetlere yatıracak ve nakit ihtiyacı olduğunda ise bu menkul kıymetleri nakde dönüştürecektir. Menkul kıymetlerin nakde dönüştürülmesi işleminde, kurum bir işlem maliyeti ile karşı karşıya kalacaktır. Nakdin işlem maliyeti, bir dönemde gerçekleştirilecek işlem sayısı ile işlem maliyetinin çarpımı olacaktır. Bir dönemde gerçekleştirilecek işlem sayısı, o dönemde ihtiyaç duyulan nakit tutarının optimum nakit miktarına bölünmesi ile belirlenebilir. İşlem maliyetini aşağıdaki formülle hesaplamak mümkündür:

Tİ M = — x b

C

Formülde,

İM: Dönemlik işlem maliyetini

T: Bir dönemde ihtiyaç duyulacak toplam nakit tutarını

C: Optimum nakit miktarını

b: İşlem maliyetini göstermektedir.

Baumol Modeli'nde nakit bulundurmanın fırsat maliyeti ile işlem maliyeti toplamını minimum yapan nakit miktarı Optimum Nakit Miktarı olarak kabul edilmektedir. Bunun için her iki maliyet toplamının C'ye göre türevi alınarak uygun nakit miktarı bulunacaktır. Sağlık kurumunun dönemin başında faaliyete



başlayacağı nakit miktarı (Optimum Sipariş Miktarı) aşağıdaki formülle hesaplamaktadır:

C =2 b T

Ata Sağlık Hizmetleri A.Ş.nin gelecek yıl ihtiyaç duyacağı nakit miktarının 20.000.000 TL (T) olacağı tahmin edilmektedir. Şirketin sermaye maliyeti % 12 (i), menkul kıymetlerin nakde dönüştürülme işlem maliyeti ise 600 TL(b)'dir. Buna göre şirketin her defasında çekmesi gereken (optimum) nakit miktarı, fırsat maliyeti ve işlem maliyeti ne kadardır?

(L>

Optimum Sipariş Miktarı,

C =M

2 x 600 x20.000.000 = 447.214 T L

0,12

Şirket gelecek yıl ihtiyaç duyacağı 20.000.000 TL'yi her defasında 447.214 TL çekerek harcamalarını bu tutar üzerinden gerçekleştirecektir. Şirketin nakit bulundurmaktan dolayı katlandığı fırsat maliyeti her defasında çekeceği ortalama nakit tutarının sermaye maliyeti ile çarpımı kadar olacaktır. Buna göre şirketin fırsat maliyeti,

( 447.214 / 2 ) x 0,12 = 26.833 TL'dir.

20.000.000 TL tutarındaki yıllık nakit ihtiyacını her defasında 447.214 TL çekerek kullanacaksa yıllık nakit çekim sayısı,

20.000.000 TL / 447.214 TL = 45 olarak bulunacaktır. Şirket yılda 45 kez menkul kıymetlerini nakde dönüştürecekse ve her işlem için 600 TL işlem maliyetine katlanacaksa, şirketin yıllık işlem maliyeti,

600 x 45 = 27.000 TL olacaktır.

Miller-Orr Modeli

Miller-Orr Modeli, aynı faaliyet dönemi içerisinde sağlık kurumunun nakit düzeyinde rassal artışlar ve azalışlar olabileceğini göz önüne alan stokastik bir modeldir. Bu modelde sağlık kurumlarının net nakit akışlarının rastlantısal olarak hem azalışları hem de artışları kapsayacak şekilde çift yönlü olduğu kabul edilmekte, gözlem sayısı artıkça nakit akışının normal dağılım göstereceği varsayılmaktadır. Miller-Orr Modeli'nde nakit akışı Şekil 2'de gösterilmiştir.



Şekil 2. Miller-Orr Modeli Nakit Döngüsü

Miller-Orr Modeli'nde nakit döngüsü takibinde Maksimum Nakit Miktarı (MNM) ve Asgari Nakit Miktarı (ANM) olmak üzere iki kontrol limite ve bir de Dönüş Noktası (DN) kullanılmaktadır. DN - MNM arasındaki nakit miktarı, DN - ANM miktarının iki katı kadardır.

Sağlık kurumunun nakit düzeyi MNM noktasına geldiğinde, kurum 2 X kadar menkul kıymet alarak, nakit düzeyini DN miktarına düşürecek ve nakdini nakde dönüştürülebilir menkul kıymetlerde değerlendirmiş olacaktır. Nakit düzeyi ANM noktasına geldiğinde ise X kadar menkul kıymet satarak nakit düzeyini DN'ye yükseltecektir. ANM miktarının sağlık kurumu finans yönetici tarafından belirlenmesi, finans yöneticisine esneklik kazandıracak ve nakit miktarını ayarlamak daha kolay olacaktır. Modele göre X, DN ve MNM miktarları aşağıdaki formüllerle hesaplanabilir:

1/33 U O

X =4 i

Formülde,

b: İşlem maliyetini

5 : Nakit akımının standart sapmasını

i: Faiz oranını göstermektedir.

D N = A N M + X

M N M = A N M + 3 X



•Ata Sağlık Hizmetleri A.Ş.nin günlük nakit akımlarının standart sapması 20.000 TL, faiz oranı %20 (i), menkul kıymetlerin nakde dönüştürülme işlem maliyeti ise 400 TL(b)'dir. Şirketin asgari nakit miktarı 50.000 TL olarak belirlendiğine göre şirketin MNM ve DN ne kadar olmalıdır?

T3 * 4 0 0 x 2 0 .0 0 0 2 1 1 / 3 ,________________________ , , ,X = I---------------------1 = 600.000.000.000 1/3 =8.434 TLL 4 x0 ,20 i

DN = 50.000 + 8.434 = 58.434 TL

MNM = 50.000 + ( 3 x 8.434 ) = 75.302 TL' dir.

Beranek ModeliBeranek Modeli'ne göre sağlık kurumunun ihtiyaç duyduğu nakdin yetersiz

olmasının iki temel sebebi bulunmaktadır. Bunlardan ilki, firmanın nakit iskontolarından yararlanamaması, ikincisi ise sağlık kurumunun kredibilitesinin azalması veya her ikisinin de varlığıdır. Bu unsurların belirlenebilmesi kurumun finans yöneticisinin tahminlerine dayanmaktadır.

Modelin etkin bir şekilde uygulanabilmesi sağlık kurumu finans yöneticisinin nakit tahminlerinin sağlıklı olup olmamasına dayanmaktadır. Sağlık kurumunun sağladığı nakit girişlerinin düzenli ve devamlı olduğu, buna karşın nakit çıkışlarının kontrol altına alındığı ve belirli dönem ve günlerde toplandığı kabulüne dayanmaktadır. Nakit giriş ve çıkışlarının böyle bir özellik taşıdığı sağlık kurumlarında ve özellikle kamu sağlık kuruluşlarında, nakit yönetiminden sorumlu finans yöneticilerinin tahminde bulunması daha kolay ve tahminler daha sağlıklı olmaktadır. Beranek Modeli'nde nakit akışı Şekil 3'te gösterilmiştir.

Nakit Miktarı

ı Nakit Çıkıları

■ Dönem

Şekil 3. Beranek Modeli Nakit Döngüsü

Özellikle kamu sağlık kurumlarında kullanılması daha uygun olan Beranek Modeli'nde belirli bir dönemdeki nakit girişleri gerçekleştirilmekte, fakat ödemeler yapılmadan biriktirilmekte ve tüm ödemeler dönem sonunda bir defada gerçekleştirilmektedir.

<DC

O



Şekil 4. Türkiye'de Nakit Yönetiminin İşleyişi

(Kaynak: Kireçtepe, 2010)



• Nakit yönetimi, işletmenin nakit girişlerini hızlandırmak, nakit çıkışlarını yavaşlatmak ve nakit mevcudunu en iyi şekilde değerlendirmek, diğer bir ifadeyle belirli bir dönem içerisinde

(D işletmenin gerçekleştireceği tahsilatlar ve ödemeler arasındaki dengeyi zamansal ve tutar olarak düzenlemektir. İşletme,

O faaliyetlerini aksatmadan sürdürebilmek için belirli bir nakit düzeyini muhafaza etmelidir. Fakat nakit yönetimi işletme kasasında belirli bir tutarda kasada para tutmak değil, ödemelere göre değişen bir nakit tutarı belirlemek üzerine odaklanmaktır.Nakit bulundurmanın temel amacı, işletme faaliyetlerinin aksamadan ve işletmeyi ilave maliyetlere sokmadan ödemelerin gerçekleştirilerek faaliyetlerinin sürdürülmesidir.

• Sağlık kurumlarında nakit bulundurmanın üç temel sebebi bulunmaktadır. Bunlar: İşlem, ihtiyat ve spekülasyon güdüsüyle nakit bulundurmaktır. İşletmelerde borçlar, ücretler, madde ve malzeme alımı, vergiler gibi yapılması gereken ödemeler bulunmaktadır ve işletme bunları ödeyebilmek için nakit bulundurmak zorundadır. ihtiyat güdüsü, işletmelerin geleceğin belirsizliğine karşılık ve beklenmedik ihtiyaçlarını karşılayabilmek amacıyla tuttukları para miktarıdır. Spekülasyon güdüsünde ise gelecekteki kârlı yatırım fırsatlarından yararlanmak için tutulan paralar, diğer iki motivede olduğu gibi savunma amacı ile olmayıp atılımcı bir düşünce ile bulundurulur.

• Sağlık kurumunda bulundurulması gereken nakit düzeyini belirleyen işletme içi ve işletme dışı bir takım faktörler mevcuttur.

• Sağlık kurumlarında nakit bulundurmanın, borçların vadelerinde ödenmesi, günlük faaliyetlerle ilgili ödemelerin aksatılmadan yapılabilmesi ve işletmenin finansal bakımdan güçlü olması gibi önemli faydaları bulunmaktadır. Bunun yanında nakit bulundurmanın işletmenin kredibilitesi düşeceğinden, finansal kuruluşlardan kredi sağlama olanaklarını zorlaştırması, işletmenin ödeme güçlüğü içine girmesi, satıcıların ödeme güçlüğü ve artan risk sebebiyle kredili satış yapmaktan kaçınmaları; hammadde, malzeme alımındaki düzenin bozulabilmesi gibi sakıncaları da bulunmaktadır. Bu nedenle sağlık kurumları nakit bulundurmanın fayda ve sakıncalarını dikkate alarak kurumda bulundurulması gereken optimum nakit miktarını belirlemelidir. Sağlık kurumlarında optimum nakit tutarını belirlemede kullanılan üç temel model bulunmaktadır. Bu modelleri Baumol, Miller-Orr ve Beranek modelleridir. Sağlık kurumu bu modellerden kendine en uygun olanını seçerek uygun nakit düzeyini belirlemelidir.



Ata Sağlık Hizmetleri A.Ş.nin gelecek yıl ihtiyaç duyacağı nakit miktarının 15.000.000 TL (T) olacağı tahmin edilmektedir. Şirketin sermaye maliyeti % 15 (i), menkul kıymetlerin nakde dönüştürülme işlem maliyeti ise 500 TL(b)'dir. Günlük nakit akımlarının standart sapması 25.000 TL ve asgari nakit miktarı (ANM) 30.000 TL'dir.Buna göre şirketin Baumol Modeli'ne göre her defasında çekmesi gereken (optimum) nakit miktarı, fırsat maliyeti ve işlem maliyeti ile Miller-Orr Modeli'ne göre maksimum nakit miktarı (mnm) ve dönüm noktası (DN) ne kadardır?



Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite

başlığı altında yer alan "Bölüm Sonu Testi"

bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz.

DEĞERLENDİRME SORULARI

1) Belirli bir dönem içerisinde işletmenin gerçekleştireceği tahsilatlar ve ödemeler arasındaki dengeyi zamansal ve tutar olarak düzenlemek olarak tanımlanan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

a) Nakitb) Nakit benzeri varlıkc) Optimum nakitd) Nakit yönetimie) Nakit benzeri varlık yönetimi

2) İşletmenin borçlar, ücretler, madde ve malzeme alımı, vergiler gibi yapılması gereken ödemeler için bulundurmak zorunda olduğu nakit kavramı aşağıdakilerden hangisidir?

a) Nakit mevcudub) İşlem güdüsüc) İhtiyat güdüsüd) Ödemeler mevcudue) Spekülasyon güdüsü

3) Aşağıdakilerden hangisi nakit miktarını belirleyen unsurlardan biri değildir?a) Faiz geliri beklentisib) Nakit yönetim politikasıc) Alış ve satış politikalarıd) Stok devir hızıe) Kredibilite

4) 40 gün vadeyle madde ve malzeme alımı yapan, alacaklarını 30 günde tahsil eden ve stok bulundurma süresi 20 gün olan kurumun nakit dönüşüm süresi kaç gündür?

a) 50b) 60c) 10d) 30e) 20

5) Aşağıdakilerden hangisi muhasebe açısından menkul kıymet sınıfı içerisinde yer almaz?

a) Hisse senetlerib) Özel kesim tahvil senet ve bonoc) Kamu kesim tahvil senet ve bonod) Diğer menkul kıymetlere) Yatırım fonları



6, 7 ve 8 numaralı soruları bu bilgilere göre cevaplayınız.6) Ata Sağlık Hizmetleri A.Ş. nin gelecek yıl ihtiyaç duyacağı nakit miktarının

10.000.000 TL (T) olacağı tahmin edilmektedir. Şirketin sermaye maliyeti % 20 (i), menkul kıymetlerin nakde dönüştürülme işlem maliyeti ise 500 TL(b)'dir. Baumol Modeli'ne göre en uygun çekme miktarı kaç TL'dir?

a) 40.000b) 60.000c) 80.000d) 100.000e) 120.000

7) Baumol Modeli'ne göre fırsat maliyeti kaç TL'dir?a) 10.000b) 12.000c) 14.000d) 16.000e) 20.000

8) Baumol Modeli'ne göre işlem maliyeti kaç TL'dir?a) 40.000b) 50.000c) 60.000d) 70.000e) 80.000

9. ve 10. Soruları bu bilgilere göre cevaplayınız.9) Ata Sağlık Hizmetleri A.Ş.'nin günlük nakit akımlarının standart sapması 30.000

TL, faiz oranı %25 (i), menkul kıymetlerin nakde dönüştürülme işlem maliyeti ise 300 TL(b) ve asgari nakit miktarı 10.000 TL'dir.Miller-Orr modeline göre Maksimum Nakit Miktarı kaç TL'dir.

a) 6556b) 7224c) 9073d) 9164e) 9321

10) Miller-Orr Modeli'ne göre dönüş noktası kaç TL'dir?a)

<£> LO LO <£> t —1

b) 17224c) 19321

Q_ 19164e) 21246

Cevap Anahtarı

1. D,2.B,3.A,4.C,5.E,6.D,7.A,8.B,9.E,10.C




Akgüç, Ö. (1989). Finansal Yönetim, 5. Baskı, İstanbul: Avcıol Matbaası.

Berk, N. (2011). Finansal Yönetim. 10. Baskı. İstanbul: Türkmen Yayınevi.

Bursa Ticaret Sanayi Odası (BTSO). (2007). Tüccarın El Kitabı Serisi- Nakit Yönetimi.

Ercan, M.K. Ban, Ü. (2005). Değere Dayalı İşletme Finansı Finansal Yönetim. 2. Baskı. Ankara: Gazi Kitabevi.

Erdoğan, M. (2009). Finansal Yönetim. Erzurum: Aktif Yayınevi.

Gönenli, A. (1991). İşletmelerde Finansal Yönetim. 7. Baskı. İstanbul: İşletme Fakültesi Yayın No: 250. İşletme İktisadı Enstitüsü Yayın No:143.

Kireçtepe, Nihal (2010). Nakit Yönetiminde Yeni Oluşumlar DoğrudanBorçlandırma Sistemi ve Toplu Ödeme Sistemi Üzerinde Bir Uygulama. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.

Okka, O. (2009). Finansal Yönetim Teori ve Çözümlü Problemler. 3. Baskı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.

Türko, R.M. (1999). Finansal Yönetim. 1. Baskı, İstanbul: Alfa Basım Yayım.


ALACAK VE STOK YÖNETİMİ

LUÛz

Alacak Yönetimi• Satış Koşulları• Kredi Politikası• Optimum Kredi Politikası Stok Yönetimi• Stok Çeşitleri ve Maliyetleri• Stok Yönetim Teknikleri

Bu üniteyi çalıştıktan sonra;• Alacak yönetimi hakkında detaylı

bilgi sahibi olabilecek.• Nakit iskontosu kavramını

anyabilecek,•Stok yönetiminin hesaplanmasını

gerçekleştirebilecek,• Stok maliyeti ve alacak maliyeti

kavramlarını unsurları ile birlikte öğrenebileceksiniz.


Doç. Dr. Gülüzar KURT GÜMÜŞ

ÜNİTE

6

Alacak Ve Stok Yönetimi

GİRİŞ

Sağlık kurumları, büyük bütçeli kurumlardır. Bilançolarında alacaklar ve stoklar önemli bir yer tutmakta; tahsilatlarının büyük bir kısmını devletten yapmaları nedeniyle sürekli olarak alacakla çalışmaları gerekmektedir. Sağlık sektörünün sahip olduğu özellikler ve stok bulundurmamanın yaratacağı yüksek risk nedeniyle sağlık kurumlarının sürekli stokla çalışmaları gerekmektedir. Bu sebeple stok yönetimi konusu da sağlık kurumları için büyük önem arzetmektedir.

Bu bölümde sağlık kurumları açısından alacak ve stok yönetimi konuları incelenecektir. Sağlık kurumlarında izlenen alacak ve stok yönetimi yaklaşımları diğer sektörlerdeki firmaların uygulamalarıyla benzerlikler göstermektedir. Alacak yönetimi içerisinde de kredi koşulları ve optimum kredi politikası konularına değinilmiştir. Stok yönetimi ile ilgili olarak da stok çeşitleri ve stok yönetim teknikleri ele alınacaktır.

ALACAK YÖNETİMİ

Alacakların artması, firmanın kaynaklarını getirisi düşük veya hiç

getirisi olmayan bir alanda kullanması anlamına gelirken;

alacakların azalması, firmanın alacaklarını

daha başarılı bir şekilde yönetmesi anlamı

taşımaktadır.

Firmaların kredili satışları ve kredili satış vadeleri arttıkça ağırlıkları artan alacaklar, firma sermayesi içinde önemli bir paya sahiptir. Alacaklar, sektördeki rekabet ve sektördeki satış yöntemleri sonucunda ortaya çıkmaktadır. Alacakların artması, firmanın kaynaklarını getirisi düşük veya hiç getirisi olmayan bir alanda kullanması anlamına gelirken; alacakların azalması, firmanın alacaklarını daha başarılı bir şekilde yönetmesi anlamı taşımaktadır.

Alacakların, satışları artıran, kaynakları tüketen ve şüpheli hâle getiren etkileri bulunmaktadır. Esnek satış politikalarının sonucunda aşağıdaki maliyetler ortaya çıkmaktadır:

• Satışların daha geniş bir müşteri kitlesine ulaşması sonucunda, yeni müşterilerin analizi sebebiyle tahsilat giderleri ve tahsil edilemeyen alacakların maliyetleri artabilmektedir.

• Müşterilere sunulan kredili satış olanağı nedeniyle doğan alacakların finansmanı ihtiyacı, yeni yabancı kaynakların kullanılmasına ve oluşan ek faizler nedeniyle maliyetin artmasına neden olmaktadır.

• Alacaklardaki artışın öz kaynaklarla karşılanması durumunda, öz kaynakların yeterince kârlı kullanılmaması sebebiyle alternatif maliyetler artar ve bunun sonucunda da hisse senedi fiyatları etkilenir.

Firmalar kredili satışlarını ve vadelerini artırarak, sundukları ürün ve hizmetlere olan talebi yükseltebilmektedir. Fakat satışların artması sonucunda elde edilen ek kâr, alacaklara bağlanılan kaynakların maliyetini karşılamadıkça firma, söz konusu durumdan zarar etmektedir. Firmalar, alacaklarını daha etkin bir şekilde yöneterek, finansman ihtiyaçlarını ve risklerini azaltabilmektedirler. Sağlanan gelirler ile alacakların oluşturduğu maliyet arasındaki farkın pozitif olması durumunda firmanın net varlığında bir artış görülmektedir. Satış politikasının firma açısından yarattığı etkilerin ve alacaklara yapılması gereken optimum yatırım



Firmaların kredili satış yapmaları durumunda,

ticari krediler ve tüketici kredileri olmak

üzere iki tür kredi ortaya çıkmaktadır.

J

düzeyinin tespit edilmesinden finansman yöneticisi sorumludur. Firmanın tahsilat politikası ile satışları ve kârlılığı arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. Bu nedenle finans yöneticisinin alacak yönetimindeki bir diğer görevi de tahsilat politikası, satışlar ve kârlılık ilişkisini firmanın piyasa değerini yükseltme yönünde geliştirecek optimum bir tahsilat politikası oluşturmak ve izlemektir.

Alacak tutarının yüksek olması ve geciken ödemeler, özellikle likidite sorunu yaşayan firmaları olumsuz yönde etkilemektedir. Alacakların kısa sürede tahsil edilmesi ve nakde dönüştürülmesi nakit akışını artırmaktadır. Ayrıca, alacaklara bağlanan sermayenin alternatif gelir olanaklarından dolayı firmanın bir yatırımı olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu sebeplerden dolayı da alacak yönetimi, firmalar için büyük önem arzetmektedir.

Firmaların;

• İyi oluşturulmuş bir alacak tahsil politikaların olması,

• Ekonomik göstergelerin olumlu ve piyasa koşullarının uygun olduğu durumlarda peşin satışlarını artırmak, kredili satışlardaki süreleri kısaltmak ve kredi limitlerini daraltmak yoluyla alacak devir hızlarını yükseltmeleri,

• Alacakların tahsilatını öncelikli konuları hâline getirmeleri ve hızlandırmaları,

• Kredi standartlarını yükseltmeleri ve yeni vadeli alım talebinde bulunan müşterilere karşı profesyonel davranmaları,

• Kredili satış yaptıkları müşterilerine daha kısıtlayıcı standartlar koymaları ve vadeli satış kararı vermeden önce müşterilerini analiz etmeleri,

• Müşterileri erken ödemeye teşvik edecek nakit iskontosu uygulamalarını kullanmaları,

• Alacak tahsiline ilişkin alternatif finansman yöntemlerini kullanmaları,

• Alacak tahsilat politikasının firma çalışanları, müşteriler ve satıcılar tarafından bilinmesi,

• Her müşterisi için kredi limiti tahsis etmeleri ve limitleri sürekli gözden geçirmeleri,

• Gecikmiş ödemelere yüksek vade farkı uygulamaları,

• Alacaklarını yaşlandırarak eski alacaklarını tahsil etmeden bir gruba yeni satış yapmamaları,

durumunda, alacak yönetiminde daha başarılı bir performans göstermeleri mümkündür.

Firmaların kredili satış yapmaları durumunda, ticari krediler ve tüketici kredileri olmak üzere iki tür kredi ortaya çıkmaktadır (Şekil 1.1.). Ticari krediler, firmanın diğer firmalara veya mal ve hizmet tedarik ettiği satıcılara peşin ödeme yapmadığı zaman açılan kredilerdir. Ticari krediler firmalar arasında açılırken, tüketici kredileri müşteriler ve firma arasında açılır. Firmaların kredili satış yapmalarının başlıca nedeni rakipleriyle rekabet edebilmek, satışları artırmak ve firm a karlılığını yükseltmektir.



Firmanın Firma FirmanınMüşterisi Tedarikçisi

T ic a r i T ic a r i

A la c a k la r B o r ç la r

Satış koşulları; kredili satış imkânı verilen

süreyi, nakit iskontosu ile iskontonun geçerli olduğu süreyi ve kredi enstrümanının türünü

ifade etmektedir.^ ;

Şekil 1.1. Ticari Kredi-Tüketici Kredisi

Firmaların alacak tutarlarını etkileyen ve belirleyen faktörler şunlardır:

• İzlenen kredili satış politikası: Kredi koşulları, firmanın kendisi tarafından belirlenir. Uygulanan vade ve indirim tutarı değiştikçe, alacak tutarı da değişmektedir.

• Kredi koşulları: Firmanın katı kredi koşullarına sahip olması durumunda alacaklara daha az yatırım yapılmakta, kötü alacaklar azalmaktadır. Azalan alacak sonucunda da kârda düşüş yaşanabilmektedir.

• Uygulanan nakit iskontosu: Firmanın uyguladığı nakit iskontosunun yükselmesi müşterileri peşin ödeme yapmaya yönlendirecek ve kredili satış tutarı azalacaktır.

• Satış miktarı: Genellikle firmanın satışları ile alacakları arasında doğrusal ve pozitif bir ilişki bulunmaktadır ve satışlar yükseldiğinde alacaklarda da artış görülmektedir.

• Satılan ürün: Satışı yapılan mal veya hizmetin niteliği, alacakların tutarını etkilemektedir.

• Tahsilat politikası: Firmanın sıkı bir tahsilat politikası izlemesi durumunda alacak miktarı azalmaktadır.

Firmalar potansiyel müşterilerinin ödeme yeteneklerini değerlendirirken ödeme alışkanlıklarının, finansal güçlerinin, teminat olarak sunulan varlıklarının ve genel ekonomik koşulların dikkate alınması ve müşterinin kredi değerliliğinin tespit edilmesi gerekmektedir. Kredi değerliliğinin tespitinde finansal analiz ve regresyon analizi gibi sayısal teknikler kullanılabilir. Özellikle kredi politikalarında çok sık değişiklik yapmayan firmaların bu yöntemleri kullanarak tahsil edilemeyen alacak tutarlarını en aza indirmeleri mümkündür.

Satış Koşulları

Satış koşulları; kredili satış imkânı verilen süreyi, nakit iskontosu ile iskontonun geçerli olduğu süreyi ve kredi enstrümanının türünü ifade etmektedir. Örneğin bir firmaya "5/10, net 30" şeklinde bir satış yapıldığında, müşterinin ödeme yapmak için fatura tarihinden itibaren 30 günlük bir süresinin olduğu ve ilk 10 gün içerisinde ödeme yapması hâlinde % 5'lik bir nakit iskontosu sağlanacağı anlaşılmalıdır. 1000 TL'lik bir alışveriş yapan müşteriye yukarıda belirtilen satış koşulları ile satış yapıldığında müşteri, 1000 x (1-0,05) = 950 TL'yi 10 gün içerisinde ödeme veya 30 günlük vade sonunda 1000 TL ödeme seçeneklerine sahip olacaktır.



Kredi süresinin uzunluğu, müşterinin stok devir süresi ve

faaliyet döngüsü faktörlerinden

etkilenmektedir.

Kredi süresi

Kredi süresi, kredi sağlanan sürecin uzunluğunu ifade etmektedir ve sektörler arasında farklılık gösterebilmektedir. Genellikle 30-120 gün aralığında olmaktadır. Hızlı tüketilen ve tutar olarak daha düşük olan ürünlerin (örneğin gıda) kredi süreleri daha kısayken, tutar olarak daha yüksek olan dayanıklı ürünlerin (örneğin mücevher) kredi süreleri daha uzun olabilmektedir. Kredi süresinin uzatılması müşterinin ödediği tutarı (paranın zaman değeri ve satın alma gücü açısından) azalttığından, genellikle satışları olumlu şekilde etkilemekte ve artırmaktadır.

Firmanın nakit iskontolu kredili satış yapması durumunda kredi süresinin iki bileşeni bulunmaktadır: Net kredi süresi ve nakit iskontosu süresi. Yukarıda verilen örnekte yer alan "5/10, net 30" satış koşulları için net kredi süresi 30 ve nakit iskonto süresi ise 10 gündür.

Kredili satışlarda bir diğer önemli kavram, fatura tarihidir. Fatura, alıcıya gönderilen ürünün yazılı kaydıdır. Fatura tarihi genellikle ürünün gönderilme tarihidir. Ürünlerin veya faturanın müşteriye ulaştığı tarih, fatura tarihi olarak değerlendirilmemektedir. Farklı uygulamalara rastlanmaktadır. Örneğin satış koşulları, ürünün teslim alınması koşulunu içerdiğinde kredi süresi ürün, müşteri tarafından teslim alındığında veya müşteriye ulaştığında başlar. Ay sonu koşulu ile satış yapıldığında da, bir ay boyunca yapılan tüm satışların ay sonunda yapıldığı varsayılmaktadır. Bu durumda müşteri, ay boyunca sürekli alım yapacak, fakat satıcı ayda bir kez fatura kesecektir. Mevsimsel tarihlendirmede ise, örneğin normalde yazın satılan bir ürün şubat ayında "3/10 net 30" satış koşullarıyla satılabilir. Fakat fatura tarihi daha ileri bir tarih olabilmektedir ve bu durumda, kredi süresi de o zaman başlayacaktır. Mevsimsel tarihlendirmenin amacı, satışı mevsimlere göre çok farklılık gösteren ürünlerin sezon dışı dönemlerde de satışını teşvik etmektir ve erken sipariş verilmesini sağlamaktır.

Kredi süresinin uzunluğu, müşterinin stok devir süresi ve faaliyet döngüsü faktörlerinden etkilenmektedir. Söz konusu faktörler ne kadar kısa ise, kredi süresi de o kadar kısa olmaktadır. Stok devir süresi; müşterinin stok aldığı, stokları işlediği (imalat işletmesi ise üretim yaptığı) ve sattığı sürecin tamamıdır. Faaliyet döngüsü, stok devir süresi ve alacak tahsil süresini kapsamaktadır. Satıcı firmanın kredi vermesi veya kredileri artırması, alıcının faaliyet döngüsünün kısmen finanse edilmesi anlamına gelmektedir ve alıcının nakit dönüş süresini kısaltmaktadır. Genel kural olarak alıcının faaliyet döngüsü, kredi süresinin üst limiti olarak kabul edilmektedir.

Firmalar kredi sürelerini belirlerken aşağıdaki faktörleri dikkate almalıdırlar:

• Müşterinin borcunu ödememe olasılığı: Müşterileri yüksek risk içeren alanlarda faaliyet gösteren firmalar daha katı kredi koşulları uygulayabilmektedirler.

• Hesabın büyüklüğü: Alacak hesabının küçük olması durumunda kredi süresi kısa olmaktadır. Küçük hesapların yönetimi daha maliyetlidir ve küçük müşteriler firma için daha az önemlidir.



• Ürünlerin dayanıklılığı: Ürünlerin uzun süre muhafaza edilememeleri ve çabuk bozulmaları durumunda firmalar daha az kredi kullandırmaktadır.

• Talep: Firmalar, müşteriler tarafından çok talep edilen ürünlere genellikle daha kısa kredi süresi vermektedirler. Fakat daha az talep edilen veya satışı mevsimsellik gösteren ürünlere, satışları artırmak amacıyla daha uzun vadeler tanınmaktadır.

• Maliyet ve kârlılık: Firmalar genellikle talebin yüksek olduğu ve kâr marjının düşük olduğu pahalı olmayan ürünleri ile standartlaşmış ürünleri için daha kısa kredi süreleri belirlemektedir.

• Rekabet: Firmanın faaliyet gösterdiği sektördeki rekabet düzeyinin yüksek olması durumunda müşterilere daha uzun kredi süreleri verilmektedir.

• Müşteri: Firmalar çok farklı sayıda müşteri gruplarına ürün satışı yapmaktadır. Her müşteri grubuna uygulanan kredi süreleri de farklılık gösterebilmektedir. Özellikle toptancılara ve perakendecilere uygulanan kredi süreleri birbirinden farklıdır.

Nakit iskontosu

Nakit iskontosu, belirlenen süre içerisinde ödeme yapması durumunda müşteriye sunulan ek indirimdir, kredili satışın ve satış koşullarının bir parçasıdır. Nakit iskontoları tarihin eski dönemlerinden itibaren uygulanma imkânı bulmuştur. İskontoların uygulanmasının temel sebebi, alacakların tahsilini hızlandırmaktır. Ayrıca kredili satış olanağı sunulan müşterilere daha yüksek fiyatlar uygulanması amacıyla da kullanılmaktadır. İskonto uygulaması, alacakların tutarını ve müşteriye sağlanan krediyi azaltmaktadır. İskontonun maliyetinin mutlaka göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

Kredi enstrümanları

Kredi araçları (enstrümanları) borçluluğun göstergesidir. Ticari kredilerin çoğu açık hesap şeklinde gerçekleşmektedir. Açık hesap şeklinde yapılan satışın tek kredi enstrümanı, ürünler gönderilirken yollanan ve müşteri tarafından ürünler teslim alındığında imzalanan faturadır. Daha sonra taraflar, muhasebe kayıtlarında işlemi gösterirler. Bazı durumlarda firmalar, müşterilerinden senet imzalamalarını isteyebilir. Ayrıca firmalar, koşullu satış kontratlarını da kredi enstrümanı olarak kullanabilmektedirler. Bu tür uygulamalarda müşteri ödemeyi gerçekleştirinceye kadar ürünlerin yasal sahibi satıcı firma olarak görünmektedir.

Kredi Politikası

Kredi politikasını etkileyen çok sayıda faktör bulunmaktadır. Temel faktörler; gelir etkisi, maliyet etkisi, borç maliyeti, geri ödenmeme olasılığı ve nakit iskontosudur. Firmanın kredili satış aşamasında göz önünde bulundurması gereken ilk faktör, gelir üzerindeki etkidir. Firma kredili satış yaptığında ve müşteriler kredili almayı tercih edip ödemeleri daha sonra yaptıklarında, firmanın gelir tahsilatında gecikme olacaktır. Fakat firma kredili satış durumunda daha yüksek bir fiyat uygulayabilmekte ve ayrıca satışlarını da artırabilmektedir. Bu nedenle toplam gelirin de artması beklenmektedir. Bir diğer faktör ise maliyet

Nakit iskontosu, belirlenen süre

içerisinde ödeme yapması durumunda müşteriye sunulan ek

indirimdir ve de kredili satışın ve satış koşullarının bir

parçasıdır.



etkisidir. Firma kredili satış yaptığında, tahsilatını gecikmeli yaparken satışlardan doğan maliyetlerden kaçınamamakta ve üretim için söz konusu maliyetleri karşılamak zorundadır. Kredili satışla ilişkili diğer faktör de borçlanma maliyetidir. Firma kredili satış yaptığında alacaklarını finanse etmelidir. Bunun sonucunda kısa vadeli borçlanma maliyeti oluşmaktadır. Geri ödenmeme olasılığı, firmanın nakit satış yapması durumunda yaşayamayacağı, fakat kredili satış durumunda bazı müşterilerin borçlarını ödememeleri nedeniyle karşılaşılabileceği bir durumdur. Dikkate alınması gereken son faktör, erken ödemeyi teşvik etmek amacıyla yapılan nakit iskontosudur. Firmanın kredili satış koşulları çerçevesinde önerdiği nakit iskontosunun müşteri tarafından kullanılması hâlinde, iskontodan dolayı satıcı firmanın gelirinde bir azalma olacaktır. Firmalar, kredi politikalarını belirlerken söz konusu temel faktörlerin etkilerini detaylı olarak analiz etmelidirler.

Başa baş noktası hesaplaması

Kredi politikasında değişiklik yapma konusunda karar verebilmek için, firmanın başvurabileceği yöntemlerin "başa baş noktası"dır. Başa baş noktası analizinde, firmanın kredi politikasında değişiklik yaptığında zarar etmemesi ve elde edeceği gelirin katlandığı maliyeti karşılayabilmesi için satışlarında ne kadar artış olması gerektiği hesaplanmaktadır. Maliyetin elde edilecek gelire eşitlendiği nokta tespit edilmektedir. Başa baş noktası hesaplamasında maliyeti oluşturan iki kalem bulunmaktadır: Satışlardaki artışın üretim maliyeti ve peşin tahsil edilemeyecek satışlar (fırsat maliyeti). Örneğin firmanın mevcut satışları (S1) 1000 adet, satış fiyatı (F) 10 TL ve kredi politikasında değişiklik yapması hâlinde yeni satış miktarı (S2) 1050 adet, birim değişken maliyet (B.D.M.) ise 1 TL olduğunda, toplam maliyet aşağıdaki gibi hesaplanacaktır:

Toplam Maliyet = (S1X F) + ((S2-S1) X B.D.M.)

10000 + (50 X 1) = 10050 TL

Sadece değişken maliyetlerin dikkate alınmasının nedeni, sabit maliyetlerin kredi politikasında değişiklik yapılmasından bağımsız olması ve politika değişikliği yapılsa da yapılmasa da söz konusu maliyetlerin gerçekleştirilecek olmasıdır.

Başa baş hesaplamasındaki diğer faktör, kredi politikasında değişiklik yapılmasının yaratacağı gelirdir. Gelir, mevcut satışlar ile kredi politikasındaki değişiklikten sonraki satışlar arasındaki farktır. Elde edilecek gelirin bugünkü değerinin tespit edilmesi gerekmektedir. Örneğin firmanın satış fiyatı (F) 10 TL, birim değişken maliyeti (B.D.M.) 1 TL, mevcut satışları (S1) 1000 adet, kredi politikasının değiştirilmesinden sonra beklenen satış miktarı (S2) 1050 adet ve beklenen getiri (B.G.) aylık %1 olduğunda, gelir hesaplaması aşağıdaki gibi yapılacaktır:

Toplam Gelir = (F-B.D.M.) X (S2) - (F-B.D.M.) X (S1)

((10-1) X 1050) - ((10-1) X 1000) = 450 TL



Firmalar, kredi vermeleri gereken

miktarı veya optimum kredi politikalarını

belirlerken, kredili satış yapma maliyetlerini ve fırsat maliyetlerini göz

önünde bulundurmalıdırlar.

Bugünkü değer hesaplandığında, kredi politikasındaki değişikliğin yarattığı gelir artışı:

Bugünkü Değer = Toplam Gelir/B.G.

450/0.01 = 45000 TL olmaktadır.

Başa baş noktası, maliyet ve gelirin eşit olduğu noktadır:

[(S1X F) + ((S2-S1) X B.D.M.)] = [(F-B.D.M.) X (S2) - (F-B.D.M.) X (S1)]/B.G.

(S2-S1) = (S1X F)/ [(F-B.D.M.)/B.G.-B.D.M.)]

Yukarıdaki örneğin satışlardaki artış dışındaki verileri kullanılarak başa baş noktası hesaplandığında:

(S2- S1) = (1000X10)/ [(10-1)/0,01-1]

(S2- S1) = 11,12 adet olmaktadır.

Buna göre firmanın, kredi politikasında değişiklik yaptığında zarar etmemesi için her ay en az 11,12 adet fazladan satış yapması gerekmektedir.

Optimum kredi politikası

Firmalar, kredi vermeleri gereken miktarı veya optimum kredi politikalarını belirlerken, kredili satış yapma ve fırsat maliyetlerini göz önünde bulundurmalıdırlar. Kredili satış yapmanın toplam maliyeti; alacakların beklenen getirisi, tahsil edilemeyen alacaklardan doğan kayıplar ve kredi yönetimi ile kredi tahsilatının maliyetinden oluşmaktadır. Firmanın sıkı bir kredi politikası izlemesi durumunda, maliyetler azalacaktır. Fakat kredi vermemekten kaynaklanan bir fırsat maliyeti oluşacaktır. Fırsat maliyeti, kredi imkânı sunulmaması nedeniyle kaybedilen satıştan elde edilecek ekstra potansiyel kârdır. Fırsat maliyetinin, satış miktarındaki artış ve daha yüksek satış fiyatı olmak üzere iki bileşeni bulunmaktadır. Firmalar, kredili satış yapma maliyeti ile fırsat maliyetinin (kredili satış yapmama maliyetinin) kesiştiği noktayı tespit etmelidirler. Söz konusu nokta, optimum kredi miktarını verecektir.

STOK YÖNETİMİ

Stoklar; firmanın cari varlıkları içerisinde önemli bir miktara sahip olmaları, likiditelerinin diğer cari varlıklardan daha düşük olması ve firmanın stok miktarındaki değişimlerin yarattığı ekonomik etkiler nedeniyle özel bir öneme sahiptirler. Ortalama olarak stoklar toplam varlıkların % 15'ini stoklar oluşturmaktadır, fakat oran firmadan firmaya büyük farklılıklar gösterebilmektedir. Stok yönetimi, firmanın bulundurması gereken optimum stok miktarını tespit etmek ve belirlenen düzeyde stok bulundurulmasını sağlamaktır. Stok düzeyinin optimum olması önem arz etmektedir. Çünkü stokların olması gerekenden az olması, satışların düşmesine ve stok bulundurmama maliyetlerinin artmasına sebep olurken; stokların fazla olması ise firmanın kaynaklarını stoklara bağlamasına ve kârlılığının azalmasına neden olmaktadır.



Başarılı bir işletme olmak için zorunlu olan

stok faaliyetleri; amaçlanan üretim

düzeyini aksatmadan sürdürebilmek için gerekli olan ham madde, yardımcı

malzemeler ve yarı mamül stokları ile

müşterilerinin ihtiyaçlarını istenen

zamanda ve miktarda karşılayarak istikrarlı bir satış düzeyi yakalamak

için ihtiyaç duyulan mamül stoklarının hazır

bulundurulmasıdır.

Firmanın stoklarını yönetebilmek için profesyonel bir yaklaşım izlenmesi gerekmektedir. Stokların müşterilere gönderilmeden önce ne kadar süre rafta kaldığı konusu, temel noktadır. Firmanın tuttuğu stok düzeyi, faaliyet gösterdiği sektöre bağlıdır. Firmanın stok düzeyinin belirlenmesi, firmanın vermesi gereken bir yatırım kararıdır. Alacak yönetiminde olduğu gibi, stok yönetiminde de optimum stok miktarı belirlenirken firmanın piyasa değerini yükseltme amacı ile hareket edilir ve firma değerini maksimize edecek stok miktarı tespit edilmeye çalışılır.

Başarılı bir işletme olmak için zorunlu olan stok faaliyetleri; amaçlanan üretim düzeyini aksatmadan sürdürebilmek için gerekli olan hammadde, yardımcı malzemeler ve yarı mamül stokları ile müşterilerinin ihtiyaçlarını istenen zamanda ve miktarda karşılayarak istikrarlı bir satış düzeyi yakalamak için ihtiyaç duyulan mamül stoklarının hazır bulundurulmasıdır. Bu nedenle bir firma yeterli düzeyde ham madde ve mamül stoku bulundurmadığında, üretim ve satış faaliyetlerini düzenli bir biçimde sürdüremez ve başarılı olamaz.

Ham madde stokları firmalara özellikle sipariş bazlı üretimde bir esneklik sağlamaktadır. Fakat stokların artan yükleme, boşaltma ve depolama maliyetleri nedeniyle stok yatırımları ekonomik olmayabilir. Stok bulundurma sonucunda elde edilen gelir, stok bulundurma maliyetinden yüksek olduğu sürece firma stok yatırımı yapmalıdır.

Stok yönetiminde firmaların dikkat etmesi gereken konular şunlardır: Uygun bir stok düzeyinin sürdürülmesi, miktar ve değer analizinin yapılması, uygun sipariş politikalarının uygulanması, tüm stok çeşitlerinin (ham madde, yarı mamül ve mamül) stoklarının detaylı analiz edilmesi ve ürün fire ve bozulmalarının kontrol edilmesi ve önlenmesi.

Stok yönetimi; firmaların optimum stok düzeylerini belirleyerek ve satış ve pazarlama faaliyetleri ile koordineli şekilde bir stok politikası oluşturarak maliyetlerini azaltmalarını sağlamaktadır.

Firmanın finans yöneticisi, stok yönetimi konusunda esas kontrol mekanizması ve karar verici değildir. Satın alma, üretim ve pazarlama departmanları stok konusunda karar yetkisini paylaşmaktadır.

Stoklar üçe ayrılmaktadır: ham

madde, yarı mamül ve mamül.

Stok Çeşitleri ve Maliyetleri

İmalatçılar açısından stoklar üçe ayrılmaktadır: Ham madde, yarı mamül ve mamül. Ham madde, firmanın üretim sürecindeki girdileridir. Sağlık kurumlarında ise mamülün yerini hizmet almaktadır. Firmanın ürettiği ürüne göre ham maddelerin sahip olduğu özellikler değişmektedir. Örneğin bir demir üreticisiyle bilgisayar üreticisinin gereksinim duydukları ham maddeler ve bu hammaddelerin özellikleri farklıdır.

Yarı mamül, henüz üretimi tamamlanmamış ürünlerdir. Eğer firmanın üretim süreci uzun sürüyorsa, yarı mamül stokunun diğer firmalara göre daha fazla olması beklenir. Üçüncü stok çeşidi de satışa hazır, üretimi tamamlanmış



mamüldür. Stok devir süresi uzun olan firmalarda daha fazla bitmiş ürün stokuna rastlanabilmektedir.

Stok çeşitleri incelenirken bir firma için ham madde olan ürünün, bir başkası için yarı mamül veya mamül olabileceğini dikkate almak gerekmektedir. Örneğin demir üreticisi bir firma için işlenmemiş demir filizleri ham madde ve işlenmiş demir mamül iken; otomotiv üreticileri için işlenmiş demir bir ham madde olabilmektedir. Ayrıca stok çeşitlerinin bir diğer farklılıkları da sahip oldukları likidite düzeyidir. Ham maddeler genel olarak yüksek likiditeye sahipken, yarı mamüllerin likiditesi oldukça düşük olabilmektedir. Mamüllerin likiditesi ise üründen ürüne farklılık göstermektedir.

Stokların maliyetleri incelendiğinde, iki temel maliyet ön plana çıkmaktadır. Bunlar: Elde bulundurma maliyeti ve elde bulundurmama (sahip olmama) maliyetidir. Elde bulundurma maliyeti, stokları elde tutma ile ilişkili tüm maliyetleri ve fırsat maliyetlerini kapsamaktadır. Depolama ve takip maliyetleri, sigorta ve vergiler; yıpranma, zarar görme ve çalınmaya bağlı kayıplar ve stoklara yatırılan tutarın fırsat maliyeti, stok bulundurma maliyetinin bileşenleridir. Söz konusu maliyetler, her yıl stok tutarının yaklaşık % 20'si ile % 40'ı arasında değişen bir ağırlığa sahip olmaktadır. Elde bulundurmama maliyeti ise firmada yeterince stok olmamasının maliyetidir. Yeniden stoklama (sipariş verme) ve emniyet stoku ile ilgili maliyetler, stok bulundurmama maliyetinin iki temel girdisidir. Yeniden stoklama maliyeti, tedarikçiye yeniden sipariş verme maliyeti veya yeniden üretime başlama maliyeti sonucunda oluşmaktadır. Emniyet stoku ile ilgili maliyetler, yetersiz düzeydeki stoktan kaynaklanan satış veya müşteri kaybetme gibi olası fırsat kayıplardır. Elde bulundurma maliyetleri stoklar arttıkça çoğalırken, elde bulundurmama maliyetleri de aksine stok düzeyi arttıkça azalmakta ve azaldıkça artmaktadır. Firmalar stok yönetimi ile elde bulundurma ve bulundurmama maliyetlerini en düşük düzeye indirmeyi amaçlamaktadır.

FCUc

• Ela A £. 2011 yılında üretimle ilişkili bazı temel parçaların stoklarında eksiksikler olduğunu farketmiştir. Stoklardaki eksiklik nedeniyle de satışlar olumsuz yönde etkilenmektedir. Firma, en geç altı ay önceden mamüllerinin parçalarını alma konusunda anlaşarak yeniden stok tutmaya başlamıştır. Fakat ham maddeler gelmeye başladığında firmanın satışlarında da beklenmedik bir düşüş gerçekleşmiştir. Firma, ihtiyacı olmadığı hâlde sonraki 12 aylık sürede ihtiyaç duyacağı kadar ham madde stokuna sahip olmuştur. Tüm bu gelişmeler sonucunda Ela A.Ş., 2012 yılındaki mali tablolarında 1 milyon TL fazla stok beyan etmiştir.



Stok yönetim teknikleri: ABC Yaklaşımı ve Ekonomik Sipariş

Miktarı Yöntemi'dir.

Stok Yönetim Teknikleri

Stok yönetim teknikleri içerisinde en çok kullanılan ve ön plana çıkan ABC yaklaşımı ve Ekonomik Sipariş Miktarı yöntemleri bu kısımda incelenmiştir.

ABC Yaklaşımı

ABC Yaklaşımı, stokları gruplara ayıran basit bir stok yönetim tekniğidir. Bu yöntemde genellikle stoklar; A, B ve C olmak üzere üç gruba ayrılmaktadır. Fakat firmalar stok durumlarına göre grup sayısını artırabilmektedirler. Bu yaklaşımın temelinde, stokların miktar açısından küçük bir kısmının değer açısından büyük bir kısmını oluşturabileceği düşüncesi bulunmaktadır.

Örneğin bir firma yapmış olduğu inceleme sonucunda; A, B ve C gruplarının stok miktarı içerisindeki paylarını sırasıyla % 15, 35 ve 50 olarak tespit etmiştir. Stok gruplarının stok değeri içerisindeki payları ise sırasıyla % 70, 20 ve 10'dur. Yapılan analize göre A grubunda yer alan stoklar, çok daha yakından takip edilmelidir ve stok seviyeleri daha düşük tutulmalıdır. Aksine C grubunda yer alan stoklar, temel stok kalemleridir, üstelik çok önemli ve daha ucuz olmaları sebebiyle yüksek miktarlarla sipariş edilirler ve stokta bulundurulurlar. Şekil 1.2.'de ABC yaklaşımının sonuçları verilmiştir.

Ekonomik Sipariş Miktarı Yöntemi,

optimum stok düzeyini belirlemek amacıyla

yaygın olarak kullanılan bir stok yönetim

metodudur. ̂ J

Şekil 1.2. ABC Yaklaşımı

Ekonomik sipariş miktarı yöntemi

Ekonomik Sipariş Miktarı Yöntemi, optimum stok düzeyini belirlemek amacıyla yaygın olarak kullanılan bir stok yönetim metodudur. Ekonomik Sipariş Miktarı Yöntemi, farklı stok düzeyleri için stok bulundurma maliyetlerini göz önünde bulundurarak, stok bulundurma maliyetini en aza indiren sipariş miktarını tespit etmeyi amaçlar. Hedef, en düşük toplam maliyet düzeyini tespit etmektir. Daha önce de ifade edildiği gibi, stok bulundurma maliyeti stok miktarıyla doğru orantılı, yeniden stoklama maliyeti ise stok miktarıyla ters orantılı bir ilişkiye sahiptir. Bu yöntemde stok satın alma maliyeti değil, stok bulundurma maliyeti analize dâhil edilmektedir.

Ekonomik Sipariş Miktarı Yöntemi'nde, firmanın stoklarının sıfır düzeyine düşünceye kadar belirli bir hızda satıldığı varsayılmaktadır. Firmanın stokları sıfır



düzeyine ulaştığında yeniden sipariş verilmekte ve optimum stok düzeyine tekrar ulaşılmaktadır.

Çocuk oyuncakları satan bir şirketin yıllık satış adedi 26.000'dir ve şirketin mevcut stokunda 2.500 adet oyuncak bulunmaktadır. Firmanın haftalık satışı 26.000/52 hafta=500 adettir. Firma mevcut satış düzeyiyle elindeki 2500 adet ürün stokunu 5 hafta içerisinde tüketmektedir. 5. haftanın sonunda firmanın yeniden sipariş vermesi veya üretim yapması gerekmektedir.

Stok bulundurma maliyetlerinin stok düzeyiyle orantılı olduğu varsayılmaktadır ve aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır:

Toplam stok bulundurma maliyeti=Ortalama Stok X Birim Başına Stok Bul. Maliyeti

= (M/2) X SBM

M: Stoklar sıfırlandığında sipariş verilen miktar (örnekte 2500 adet olarak verilmiştir.)

SBM: Birim başına stok bulundurma maliyeti

Eğer örnekteki firma için stok bulundurma maliyeti birim başına 0,50 TL ise; toplam stok bulundurma maliyeti 625 TL'dir ((2500/2) X 0,50).

Firmanın yeniden stoklama maliyetinin sabit olduğu varsayılmaktadır. Bu nedenle her yeni sipariş verildiğinde firma, sabit bir maliyet ödemektedir. Ekonomik Sipariş Miktarı Yöntemi'nde firmanın hiçbir zaman stok bulundurmama durumu yaşamadığı varsayıldığından, stok bulundurmama maliyetleri gözardı edilmektedir. Firmanın yıllık toplam satışları "S" ile ve sipariş verdiği miktar "M" ile gösterildiğinde, firma bir yılda "S/M" kez sipariş verecektir. Yukarıdaki örnekte firmanın yıllık satışları 26.000 adet ve sipariş miktarı 2.500 olarak verildiğinden, söz konusu firma bir yılda "26.000/2.500=10,4" kez sipariş verecektir. Her siparişin firmaya maliyetinin "S.M." ile gösterilmesi durumunda toplam yeniden stoklama maliyeti aşağıdaki gibi hesaplanacaktır:

Yeniden stoklama maliyeti = S.M. X (S/M)

Örnekteki firmanın sipariş maliyetinin 100 TL olması hâlinde;

Toplam yeniden stoklama maliyeti = 100 X (26.000/2.500) = 1.040 TL olacaktır.

Stok bulundurmanın toplam maliyeti ise aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır:

Toplam Maliyet = Stok Bulundurma Maliyeti + Yeniden Stoklama Maliyeti

= ((M/2) X SBM) + (S.M. X (S/M))

d )cL_

O



Ekonomik Sipariş Miktarı Yöntemi'nde

firmanın hiçbir zaman stok bulundurmama durumu yaşamadığı

varsayıldığından, stok bulundurmama

maliyetleri gözardı edilmektedir.

Ekonomik Sipariş Miktarı Yöntemi'nin amacı toplam maliyeti değil, yeniden stoklama maliyetini en düşük seviyeye indirecek yeniden stoklama miktarını tespit etmek olduğundan; farklı yeniden stoklama miktarları için maliyet hesaplaması yapılır ve minimum maliyeti sağlayacak sipariş miktarı belirlenmeye çalışılır. Minimum maliyeti sağlayan sipariş miktarı, stok bulundurma maliyeti ile yeniden stoklama maliyeti eğrilerinin kesiştiği noktadır. Hesaplama, aşağıdaki formül kullanılarak daha kolay bir şekilde yapılabilmektedir:

Stok Bulundurma Maliyeti = Yeniden Stoklama Maliyeti

((M*/2) X SBM) = (S.M. X (S/M*))

M*2= (2 X S X S.M.)/SBM

M* = V ((2 X S X S.M.)/SBM)

Yukarıda verilen örnekteki veriler dikkate alındığında, firma için ekonomik sipariş miktarı:

M* = V ((2 X 26.000 X 100)/0,50)

= 3.225 adettir.

Firma, sipariş miktarını 3225 adet düzeyinde tuttuğunda stok bulundurma ve yeniden stoklama maliyetleri eşit olacaktır (806 TL).

l • Bir sağlık kurumu ile irtibata geçerek alacak ve stok yönetimilü

B uygulamaları hakkında bilgi toplayınız.

(0 • Alacak ve stok yönetimi konularında sağlık kurumlarının dikkat etmesi gereken hususlar sizce nelerdir? Tartışınız.

• Düşüncelerinizi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan "Tartışma Forumu" bölümünde paylaşabilirsiniz.

E

,re



•Firmaların, varlık yönetimi kapsamında alacak ve stoklarının yönetimi konusuna önem vermeleri gerekmektedir.

•Firmaların kredili satışları ve kredili satış vadeleri arttıkça ağırlıkları da artan alacaklar, firma sermayesi içinde önemli bir yekûna sahiptir.

•Alacakların satışları arttıran, kaynakları tüketen ve şüpheli hâle (D getiren etkileri bulunmaktadır.M •Firmalar kredili satışlarını ve vadelerini artırarak sundukları ürün ve

hizmetlere olan talebi yükseltebilmektedirler. Fakat satışların artması sonucunda elde edilen ek kâr, alacaklara bağlanılan kaynakların maliyetini karşılamadıkça firma, söz konusu durumdan zarar etmektedir.

•Alacak tutarının yüksek olması ve geciken ödemeler, özellikle likidite sorunu yaşayan firmaları olumsuz yönde etkilemektedir.

•Firmaların alacak tutarlarını etkileyen ve belirleyen faktörler: Kredili satış politikası, kredi koşulları, nakit iskontosu, satış miktarı, satılan ürün ve tahsilat politikalarıdır.

•Kredi politikasında değişiklik yapma konusunda karar verebilmek için firmanın başvurabileceği yöntemlerin en yaygını "başa baş noktası"dır. Başa baş noktası analizinde, firmanın kredi politikasında değişiklik yaptığında zarar etmemesi ve elde edeceği gelirin katlandığı maliyeti karşılayabilmesi için satışlarında ne kadar artış olması gerektiği hesaplanmaktadır.

•Optimum kredi politikası, kredili satış yapma ve fırsat maliyetleri göz önünde bulundurularak belirlenmektedir.

•Stoklar, özel bir öneme sahiptir. Firmanın stoklarını yönetebilmek için profesyonel bir yaklaşım izlenmesi gerekmektedir. Stok yönetimi, firmanın, bulundurması gereken optimum stok miktarını tespit etmesini ve belirlenen düzeyde stok bulundurulmasını sağlamaktır.

•İmalatçılar açısından stoklar üçe ayrılmaktadır: Ham madde, yarı mamül ve mamül.

•Stok yönetim teknikleri içerisinde en çok kullanılan ve ön plana çıkan ABC Yaklaşımı ve Ekonomik Sipariş Miktarı yöntemidir.



"OO

>»Türkiye'de faaliyet gösteren sağlık kurumlarının alacak yönetim sistemi uygulamaları hakkında araştırma yapınız. Türkiye'deki sağlık kurumlarının en çok hangi stok yönetim tekniğini kullandığını makale ve raporlardan araştırınız. Hazırladığınız ödevi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan "Ödev" bölümüne yükleyebilirsiniz.



LÜJDeğerlendirme

sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer


cevaplayabilirsiniz.N_________ -

DEĞERLENDİRME SORULARI

1. I-Tahsilat giderleri ve tahsil edilemeyen alacakların maliyetleri

II-Alacakların finansmanı sebebiyle oluşan ek faiz giderleri

III-Öz kaynakların alternatif maliyeti

Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri esnek satış politikalarının sonucunda ortaya çıkan maliyetlerdendir?

a) Yalnız I

b) Yalnız II

c) Yalnız III

d) I-II ve III

e) II ve III

2. Firmaların kredili satış yapmaları için aşağıdaki koşullardan hangisinin gerçekleşmesi gerekmektedir?

a) Satışların artması

b) Maliyetin azalması

c) Birim satış kârının artması

d) Satışlardaki artışın, katlanılan maliyeti karşılaması

e) Hiçbiri

3. Aşağıdakilerden hangisi firmaların, alacak yönetiminde daha başarılı birperformans göstermeleri için dikkat etmeleri gereken unsurlardan biri değildir?

a) Her müşteri için kredi limiti tahsis etmeleri ve limitleri sürekli gözden geçirmeleri

b) Alacaklarını yaşlandırarak eski alacaklarını tahsil etmeden, bir gruba yeni satış yapmamaları

c) Gecikmiş ödemelere yüksek vade farkı uygulamaları

d) Müşterileri erken ödemeye teşvik edecek nakit iskontosu uygulamalarını kullanmaları

e) Alacak tahsilat politikasının sadece firma yönetimi tarafından bilinmesi



4. Aşağıdakilerden hangisi firmaların alacak tutarını etkileyen faktörlerden biri değildir?

a) Ekonomik sipariş miktarı

b) İzlenen kredili satış politikası

c) Kredi koşulları

d) Peşinat iskontosu

e) Satış miktarı

5. I-Müşterilerin ödeme alışkanlıkları

II-Müşterilerin finansal güçleri

III-Müşterilerin teminat olarak sundukları varlıklar

IV-Ekonomik koşullar

Yukarıdakilerden hangileri müşterilerin ödeme yetenekleri değerlendirilirken dikkate alınmalıdır?

a) I ve III

b) I ve II

c) I-II-III

d) II ve III

e) I,II, III ve IV

6. Aşağıdakilerden hangisi "2/15, net 30" ifadesinin tam açıklamasıdır?

a) Alacak, 15 gün içinde tahsil edilecektir.

b) Alacak, 30 gün içinde tahsil edilecektir.

c) Alacak 30 gün içinde tahsil edilecektir, ilk 15 gün içerisinde ödenirse %2 indirim uygulanacaktır.

d) Alacak,15 gün içinde tahsil edilecektir, her 15 günlük gecikme için %2 faiz uygulanacaktır.

e) Alacak 45 gün içinde tahsil edilecektir, ilk 15 gün içerisinde ödenirse %2 indirim uygulanacaktır.



7. "1/10, net 30" koşullarıyla 10.000 TL'lik mal alan bir müşteri, nakit iskontosu hakkını kullanması durumunda ne kadar ödeme yapacaktır?

a) 9500 TL

b) 9900 TL

c) 10.000 TL

d) 9800 TL

e) 9700 TL

8. Aşağıdakilerden hangisi firmanın stok çeşitleri içerisinde yer almaz?

a) Direkt işçilik

b) Ham madde

c) Yarı mamül

d) Mamül

e) Yardımcı malzemeler

9. I-ABC Yaklaşımı

II-Ekonomik Sipariş Miktarı

III-Optimum Stok Analizi

Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri en yaygın olarak kullanılan stok yönetim tekniğidir?

a) I ve II

b) Yalnız I

c) Yalnız II

d) I-II ve III

e) II ve III

10.Aşağıdakilerden hangisi Ekonomik Sipariş Miktarı Yöntemi'nin hedeflerinden veya varsayımlarından biri değildir?

a) Stok bulundurma maliyetini en aza indirmek

b) Stoklama maliyetinin sabit olduğu varsayımı

c) Stok bulundurmama durumunun hiç yaşanmadığı varsayımı

d) Stok bulundurma maliyeti ile yeniden stoklama maliyetini eşitleyen sipariş miktarını hesaplamak

e) Stok satın alma maliyetini analiz etmek ve en aza indirmek

Cevap Anahtarı

1.D, 2.D, 3.E, 4A, 5.E, 6.C, 7.B, 8.A, 9.A, 10.E




Ercan, M. K. ve Ban, Ü. (2005). Finansal Yönetim. Gazi Kitabevi. Ankara.

Gitman, L. J. ve Zutter, C. J. Principles of Managerial Finance. 13. baskı. Prentice Hall. ABD.

Okka, O. (2006). Finansal Yönetime Giriş, 2. Baskı, Nobel Yayın Dağıtım. Ankara.

Ross, S. A., Westerfield, R. W. ve Jaffe, J. F. (2005). Corporate Finance. Uluslararası Baskı. McGraw-Hill/Irwin. New York, ABD.

Ross, S. A., Westerfield, R. W. ve Jordan, B. D. (2003). Fundamentals of Corporate Finance. 6. baskı. McGraw-Hill/Irwin. New York, ABD.

Sarıaslan, H. Ve Erol, C. (2008). Finansal Yönetim: Kavramlar, Kurumlar Ve İlkeler. Siyasal Kitabevi. Ankara.

Sayılgan, G. (2006). Soru ve Yanıtlarla İşletme Finansmanı, 2. Baskı. Turhan Kitabevi. Ankara.


SAĞLIK KURUMLARINDA YATIRIM KARARLARI

LUÛz

‘ u -

Sağlık Kurumlarında Duran Varlık YönetimiSağlık Kurumlarında Yatırım Projelerinin Değerlendirilmesi: Sermaye BütçelemesiSermaye Bütçelemesi YöntemleriBelirsizlik Şartları Altında Sermaye Bütçelemesi Sağlık Kurumlarında Leasing

Bu üniteyi çalıştıktan sonra;• Yatırım kararlarının önemi ve

yapılacak yatırımların parasal boyutlarını tanıyabilecek

•Sağlık kurumlarıyla ilgili yatırımların önemi ve sosyal sorumluluk ve kârlılık açısından değerlendirmesini yapabilecek,

•Proje değerlendirme yöntemleri konularında bilgi sahibi olabileceksiniz.


Dr. Yurdagül Kabakçı

ÜNİTE

7

Sağlık Kurumlarında Yatırım Kararları

GİRİŞSağlık kurumlan, toplum sağlığını koruma amacı yanında, diğer işletmeler

gibi finansal amaçlarını gerçekleştirme çabasında olan işletme ya da kurumlardır.

Sağlık kurumları da diğer işletmeler gibi;

• Firma kârının maksimum kılınması• Firma çıkarlarına uygun amaçlara ulaşılması• Hissedarların çıkarlarına uygun amaçların sürdürmesi ve• İdeolojik amaçları için faaliyet gösterirler.

Büyük bir kitle sosyal devlet anlayışıyla sağlık kurumları sağlık hizmeti verme ve geniş kitlelere yayma işlevine odaklanmışlardır. Her işletme gibi sağlık kurumları da girdi, dönüşüm süreci ve çıktı bağlamında bir sistem yaklaşımı içinde değerlendirilmelidir.

Sağlık kurumları için kendi sistemi istihdam etkisi içinde insan gücü, almış olduğu ilaç, tıbbi malzeme, tıbbi cihazlar vb. girdileri oluşturur. Sağlık kurumlarındaki ameliyat sayısı, muayene sayısı, tetkik ve araştırma sayısı, taburcu edilen ve iyileştirilen hasta sayısı ise hastaneler için çıktıları oluşturur. Sağlık kurumlarında dönüşüm süreci; poliklinik, klinik, laboratuvar ve ameliyathanedeki işlemlerden oluşmaktadır. Sistem yaklaşımı içindeki geri bildirim süreci, sağlık kurumlarının başarı ve çalışma düzeyini göstermesi açısından önemlidir. Geri bildirim ile daha rasyonel ve daha kârlı sonuçlara ulaşmak mümkündür.

Sağlık hizmetleri, diğer toplumsal faaliyetlerden yaşamsal önemi nedeniyle ve yaşam kalitesi oluşturma bakımından farklılıklar taşıyan bir sistemi ifade eder. Bu sistem içinde sağlık hizmetleri;

• Koruyucu sağlık hizmetleri• Tedavi edici sağlık hizmetleri• Rehabilite edici sağlık hizmetleri• Sağlık geliştirici ve yaygınlaştırıcı hizmetlerdir.

Bu bağlamda sağlık kurumlarında yatırım planlaması sürecinde sadece tedavi edici yatırımlar değil, koruyucu ve rehabilite edici sağlık hizmetleri yatırımları da öncelikle ve ivedilikle planlanmalıdır.

Yatırım projelerinin değerlendirilmesi ve yeni yatırımlar, sağlık kurumları için önemli sermaye bütçelemesi kararlarıdır. Yatırım projelerinin değerlendirilmesi sırasında varlıklarla ilgili analizler, ilk değerlendirilmesi gereken konuları içerir.

SAĞLIK KURUMLARINDA DURAN VARLIK YÖNETİMİSağlık kurumlarının duran varlık yatırımları parasal anlamda yüksek değerli

yatırımlardır. Tüm işletmeler gibi sağlık kurumları da finansal kaynakları sınırlı işletmelerdir. Likidite bağlamında da geri dönüşümün zorluğu ve sağlık sektöründeki dar boğazlar yatırım projelerinin dikkatlice hazırlanmasını gerektirir.



Duran varlıklar sağlık kurumlan içindeki varlıkların büyük bir kısmını oluşturur. Genelde bu oran %50 veya üstünde bir oranı ifade etmektedir. Sağlık kurumunun büyüklüğü, hizmet türü, şehir veya kasabada bir sağlık kurumu oluşu, sağlık kurumunun aynı zamanda eğitim çalışması yapması, üniversite hastanesi oluşu vb. yatırımın büyüklüğünü ve duran varlıkların oranını etkileyecektir.

Sağlık kurumunun kapasitesi, duran varlıklar kapsamında irdelenmelidir. Sağlık kurumunda yatan hastalarla ilgili yatırımlar, salt dal hizmetleri yapılıyorsa veya sağlık hizmetleri veriliyorsa bu alandaki yatırımlar ve yoğun bakım ve acil servis üniteleriyle ilgili yatırımlar, poliklinik hizmetleriyle ve laboratuvarlara yapılan yatırımlar analizlerde değerlendirilmelidir.

cb • Sağlık kurum lan işletm eleri ve diğer işletm elerin yatırım £ kararlarındaki benzerlik ve farklılıkları tartışınız.(/*■m

. r o

SAĞLIK KURUMLARINDA YATIRIM PROJELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: SERMAYE BÜTÇELEMESİ

Sağlık kurumlarıyla ilgili binalar, makine ve teçhizatlar, tıbbi cihazlar vb. varlıklara yapılacak yatırımlar sermaye bütçelemesi kararlarını oluşturduğundan proje değerlendirme yöntemleriyle analiz edilir. Bu bağlamda yapılacak yatırımlarla ilgili nakit girişleri, nakit çıkışları, yatırım süresi, yatırım tutarı, yatırımın faydalı ömrü, hurda değeri, sermaye maliyeti, yabancı kaynak maliyeti ve piyasadaki cari faiz oranları proje değerlendirmede gerekli verileri oluşturmaktadır.

Sağlık kurumlarında sermaye bütçelemesi işlemlerinin aşamaları aşağıdaki görüldüğü gibidir:

• Yapılacak yatırımın, yatırımın niteliği, bağımlı veya bağımsız yatırım projesi olup olmadığı,

• Yapılacak yatırımın maliyetinin belirlenmesi, sabit sermaye yatırımlarının ve işletme sermayesinin analizi,

• Maliyetleri belirlenen yatırım projesinin geri ödeme süresi, yatırımın ne kadar sürede gerçekleşeceği, teknolojinin hızla değiştiği bu alanda yatırımın ekonomik ömrü, sağlık kurumuna sağlayacağı verimlilik,

• Yatırımın ilk kez kurulan ve işletmeye açılacak bir sağlık kurumu oluşu veya yenilenen, teknolojik değerleri artırılan bir proje oluşu,

• Yatırımın, işletmenin piyasa değerini etkilemesi yanında üretim, verim ve talep artışını nasıl etkileyeceği analiz edilecektir.



Yatırım Harcamalarının Tutarı

Yatırım harcamaları, yatırım projelerinin hazırlanmasından başlayarak yatırımın sona ermesini ve üretime başlanmasına kadar geçecek süreyi kapsar.

Yatırım harcamaları iki grupta değerlendirilir.

• Sabit yatırım kalemleri• İşletme sermayesi kalemleri

Yatırım Süresi

Yatırımın başlamasından üretimin başlamasına kadar geçen süre yatırım süresini oluşturur. Bu sürenin bitimi işletme sürecini başlatır. İşletme sürecinin başlamasıyla nakit girişleri de başlayacaktır.

Yatırımın Yararlı Ömrü

Yatırımın yararlı ömrünün belirlenmesinde önemli ölçüt, yatırım mallarının özelliğidir. Yatırımın gerçekleşmesi ve üretime hazır hâle getirilmesinde kullanılan sabit sermaye ögeleri ekonomik ve teknik açıdan aynı ömürde olmayabilirler. Binalar daha uzun ömürlü olurken, özellikle sağlık kurumlarında makine ve teçhizatın, araç gerecin ömrü daha kısa olabilmektedir.

Sağlık kurumlarında makine ve teçhizatın diğer işletmelerden farklı olarak herhangi bir hammadde veya malzemeyle değil, insanlarla etkileşim içinde olması, teknolojik gelişmenin ve rekabetin bu alandaki önemi, alet veya makinenin ivedilikle gerileme devrine girişi yatırımın faydalı ömrünü daha önemli hâle getirir.

İşletme Dönemi Boyunca Sağlanacak Gelirler

İşletmenin faaliyette bulunduğu süreçteki nakit girişler sabit, artan, azalan net nakit girişlerdir. Yatırım projelerinin değerlendirilmesi sırasında bu nakit girişler saptanmaya çalışıldığından yatırımdan sağlanacak gelirleri öngörebilmek için proforma gelir tabloları hazırlanacaktır. Bu bağlamda yatırımlar tamamlanıp, çalışmaya başladıktan sonra, sağlanacak gelirleri belirlemede yararlanabilecek temel finansal tablo, proforma gelir tablosudur.

Proforma gelir tablosunda kullanılabilecek varsayımlar, pazar koşulları, pazardaki rekabet olgusu, kapasite kullanımı, fiyat ve maliyetler, işçilik, enerji, hammadde fiyatları, mamulün satış fiyatı olarak sayılabilir.

Sağlık kurumlarında tıbbi malzeme, tıbbi cihazlar, ilaç alımları ile ilgili vb. yapılan harcamalar nakit çıkışlarını oluştururken, ameliyat ve muayene ücretleri ayakta ve yatan hasta gelirleri vb. nakit girişlerini oluşturmaktadır.



Üretim Dönemi Boyunca Yapılacak Giderler

Üretim dönemi boyunca yapılacak giderler sabit, değişken ve yarı değişken giderlerdir. Sabit giderler, üretim hacmine bağlı olarak değişiklik göstermeyen; değişken giderler ise üretim hacmine bağlı değişen giderlerdir.

Hasta sayısı, ameliyat sayısı, laboratuvar ve araştırma harcamaları, insan ögesi nedeniyle öngörülmesi daha zor giderleri oluştururlar. Sabit giderler daha kolay öngörülebilir. Binanın, makinenin değerleri standart ve sektör fiyatlarıyla karşılaştırılabilme olanağı olan ve saptanabilen giderlerdir.

Yatırımın Faydalı Ömrü Sonundaki Hurda Değeri

Kurulacak sağlık işletmesinin belirli bir ekonomik ve teknik ömrünün var olduğu bilinmektedir. Tesislerin kısmi yenilemelerle ve teknoloji uyumuyla ömürlerinin uzatılma olanağının mümkün olmasına karşın, sonsuza kadar faaliyete bulunma olanakları yoktur.

Sağlık sektörü, teknolojik gelişmelerin çok hızlı yaşandığı bir alandır. Bu nedenle bu tür araç, makine ve teçhizatın ekonomik ömrünün daha bilimsel olarak saptanması gerekir. Bina ve arazilerin işletme ömrü tamamlandıktan sonra da değeri olabilmesine karşılık; makine, araç ve gereçlerin alım değeriyle hurda değeri arasında çok fazla fark oluşabilir.

SERMAYE BÜTÇELEMESİ YÖNTEMLERİSermaye bütçelemesi; yatırım projelerinin değerlendirilmesi ve analiz edilen

projelerden verimliliği yüksek projenin seçilmesi ve diğer projelerinin elenmesini sağlayan yöntemlerdir. Bu yöntemler belirlilik ve belirsizlik koşulları altında analiz edilir. Sermaye bütçelemesinde kullanılan yöntemlerin bir kısmı paranın zaman değerini dikkate alırken bir kısmı da paranın zaman değerini dikkate almayan yöntemlerdir.

Paranın Zaman Değerini Dikkate Almayan Yöntemler(Statik Yöntemler)

• Maliyet Karşılaştırma Yöntemi• Kâr Karşılaştırma Yöntemi• Kârlılık Oranı• Geri Ödeme Süresi Yöntemi

Paranın Zaman Değerini Dikkate Alan Yöntemler(Dinamik Yöntemler)• İndirgenmiş Geri Ödeme Süresi• Net Bugünkü Değer Yöntemi• İç Verim Oranı Yöntemi• Kârlılık Endeksi(Fayda-Maliyet Oranı)• Net Fayda Maliyet Yöntemi



Paranın Zaman Değerini Dikkate Almayan Yöntemler

Bu yöntemler statik yöntemlerdir, bu nedenle yetersiz oldukları yönünde eleştirmektedirler. Bu yöntemler içerisinde Maliyet Karşılaştırma Yöntemi, Kâr Karşılaştırma Yöntemi, Kârlılık Oranı Yöntemleri ve Geri Ödeme Süresi Yöntemi sayılabilir.

Maliyet Karşılaştırma Yöntemi

Maliyet karşılaştırma yöntemi, birden çok yatırım projesinin maliyetlerinin karşılaştırıldığı, projelerin maliyetlerine göre değerlendirilip seçildiği bir yöntemdir. Bu yöntemde yatırım projelerinin gelirlerinin aynı olduğu varsayımı vardır.

Bu yöntem çoğunlukla modernizasyon ve onarım yatırımları yapılırken tercih edilir. Bu yöntemde birçok maliyet kalemi kullanılabilmektedir. Sabit sermaye maliyet kalemleri ve işletme dönemi maliyetleri ikiye ayrılarak analiz edilebilir.

LAJ•X ve Y projeleriyle ilgili maliyet verileri aşağıdaki gibidir.

X Projesi Y Projesi 11.Yatırım maliyet ögeleri 1000 T L 1000 T LSabit sermaye maliyeti (c) 240 320Hurda değer (H) 20 40İskonto oranı (i) %8 %8Ekonomik ömür (n) 12 10Ulaşım kapasitesi (birim/yıl)

40.000 40.000

2.İşletme maliyeti unsurlarıİşçilik maliyet 110 100Bakım-onarım maliyeti 50 40Hammadde maliyeti 170 160Enerji maliyeti 20 24Toplam(Dönemlik iş. maliyet.)

350 340



Her iki projenin yıllık üretim kapasitesi aynı olduğu için dönem maliyetleri ve birim maliyetleri karşılaştırılabilir:

C - H C + HM = ------------1-----------x i + I

n 2

240 - 20 240 + 20M y = ----------------1---------------- x0,08 + 350

x 12 2

Mx = 378,73

320 - 40 320 + 40Mv = ----------------\---------------- x0,08 + 340

y 10 2

Mx = 382,4

Dönem maliyeti daha düşük olan A projesi tercih edilecektir.

Kâr Karşılaştırma Yöntemi

Kâr Karşılaştırma Yöntemi satış hasılatlarını ve maliyetlerini birlikte dikkate alan bir proje değerlendirme yöntemidir:

Bu yöntem de statik yöntemlerdendir ve ayrıca uygulanabilirliği kolaydır. Bu yöntemde kar şöyle hesaplanabilir.

K=SH-(SM+DM)

K simgesi kârı, SH satış hasılatını SM sabit maliyetleri DM de değişken maliyetleri gösterir.

O)c

• Bir sağlık kurumu oluşturacağı bir hizmetle ilgili aşağıdaki maliyet ve satışlarla karşı karşıyadır.Bu projeleri kâr Karşılaştırma Yöntemine göre değerlendiriniz.

X Projesi Y ProjesiYatırım maliyeti 400.000 460.000Ekonomik ömür 12 yıl 10 yılYıllık üretim kapasitesi 60.000 65.000Toplam sabit maliyet 100.000 80.000Birim değişken maliyet 8 TL 10 TLBirim satış fiyatı 12 TL 15 TLHurda değer 20.000 18.000



K x = (12 X 60.000) - [100.000 + (8 X 60.000)]

K x = 140.0000

K y = (15 X 65.000) - [80.000 + (10 X 65.000)]

K y = 245.0000

Bu yöntemden yararlanabilmek için projelerin yıllık üretim miktarlarının birbirinin aynı veya birbirine yakın olması gerekir. Bu değerler birbirinden çok uzak değerlerse projelerin değerlendirilmesi çok anlamlı olmayacaktır. Bu örnekte getirisi daha yüksek olan B projesi seçilir. K >0'dan büyükse proje seçilebilir.

Kârlılık Oranları Yöntemi

Kârlılık Oranları Yöntemi, yatırımın faydalı ömrü süresince kârların yatırım tutarının oranlanması ve yatırım projelerinin kârlılıklarına göre sıralanmasıdır. Yatırım projeleri değerlendirilmesi sırasında yatırımcıların çoğunlukla kullandığı bir yöntemdir.Bu yöntem de diğer statik yöntemler gibi paranın zaman değerini dikkate almayan bir yöntemdir. Kârlılık Oranları Yöntemi yatırımcının isteğine göre net nakit giriş veya net kâr kullanılarak hesaplanabilir.Yatırım karlılığı ;

a.Net nakit girişleri kullanılarak veya

b.Net kâr kullanılarak hesaplanabilir.

Net kârı kullanarak yapılan analizlerde yatırımın karlılığı;

• Yatırımın sağlayacağı en yüksek yıllık karın yatırım tutarına oranı,• Ortalama Net Kârın Yatırım Tutarına Oranı Yöntemi,• Ortalama Net Kârın Ortalama Yatırım Tutarına Oranı Yöntemi şeklinde

bulunabilir.

Net Nakit Girişleri Kullanılarak Yatırım Kârlılığının Hesaplanması

Bu hesaplama yönteminde toplam net nakit girişler baz alınırsa aşağıdaki formül kullanılabilir:

T op la m net n a k it g ir iş iYatırım Karlılığı= -

Y a t ır ım T u ta rı

Eğer yıllık ortalama net nakit ortalama girişler kullanılırsa formül aşağıdaki gibidir:

Y ıllık o r t a la m a n e t n a k it g ir iş i Yatırım Kârlılığı=----------------------------------------

Y a t ır ım T u ta r ıYatırım kârlılığı >Beklenen asgari kârlılık oranı ^Pro je kabul edilir.

Yatırım kârlılığı <Beklenen asgari kârlılık oranı ^Pro je kabul edilmez.



Yatırım maliyet oranı 90.000 TL olan A projesi ve 100.000 TL olan B projesinin yıllık net nakit girişleri aşağıdaki gibidir.Bu projeleri yatırım karlılığına göre değerlendiriniz.

Yıllık A Projesi(Net B ProjesiNakit Gir.) (Net Nakit Gir.)

1 17.000 15.0002 23.000 35.0003 34.000 50.0004 40.000 55.0005 43.000 -

A projesinde net nakit girişler = 17.000+23.000+34.000+40.000+43.000= 157.000

Ortalama net nakit akışlar= 157g°°° = 31.400

31 4°°A projesinin nakit kârlılığı= —.— = 0,348=%34,8^ J b 9°.°°° '

B projesi net nakit girişler=15.000+35.000+50.000+55.000=155.000

Ortalama net nakit girişler=155.°°° = 38.750

38 75°B projesinin yatırım kârlılığı= Q oqq = 0,3875=%38,75

B projesinin yatırım kârlılığı %38,75'tir ve A projesinden daha yüksek bir yatırım karlılığını gösterdiği için tercih edilebilecek bir projedir.

Net Kâr Kullanılarak Yatırım Kârlılığının Hesaplanması

Bu yöntemde, yıllık net kâr veya ortalama net kâr yatırım tutarına oranlanarak yatırım kârlılığı bulunabileceği gibi, ortalama net kâr ortalama yatırım tutarına da oranlanabilir. Burada ortalama net kârın yatırım tutarına oranı örnek çözüm olarak kullanılmıştır.

Ortalama Net Kârlılık Kârın Yatırım Tutarına Oranı Yöntemi: Burada öngörülen yıllardaki kâr miktarları toplanarak yıl sayısına bölündükten sonra projenin yatırım tutarına bölünmesiyle bulunan yöntemdir.

K O = K Î= ıP i ] / l

Yatırım tutarı 200.000 TL'dir.



Yıllar A Projesi Yıllık B Projesi Yıllık Net KârNet Kâr

1 40.000 50.0002 50.000 60.0003 80.000 80.0004 70.000 50.0005 60.000 -

KOa = (300.000/5)/ 200.000=%30

KOb = (240.000/4)/200.000=%30

Beklenen asgari kâr oranı %30 ise iki projede bu %30 kârlılığı gerçekleştirmektedir.

Örnekte görüldüğü gibi iki projenin de kârlılık oranı beklenen asgari kâr oranıdır.

Proje K.O=Beklenen kar oranı ise projeler kabul edilebilir.

Sermaye yeterliliği varsa iki proje de seçilebileceği gibi projenin kârlılık oranı>Beklenen asgari karlılık olmadığı için birbirine ters içerikli projelerse biri de seçilebilir.

Yıllık Net Kâr/Yatırım Tutarı Yöntemine yapılan eleştiriler genel olarak bu yöntem içinde geçerlidir. Bu yöntemde,oranın payında tek bir yılın net kâr rakamı değil, ortalama net kar rakamı kullanılmakta, dolayısıyla ekonomik ömür dikkate alınmamaktadır. Bu yöntemlere yöneltilen diğer bir eleştiri, oranın paydasında yatırım tutarı olarak sabit bir rakamın kullanılmasıdır.

Oysa aşınma, yıpranma ve eskime nedeniyle maddi duran varlıkların değeri ekonomik ömürleri boyunca değişim göstermektedir. Bu sakıncayı ortadan kaldırmak için yatırım tutarının ortalaması alınabilir.

Geri Ödeme Süresi Yöntemi

Geri Ödeme Süresi yapılan yatırımın ne kadar süre içinde geri dönebileceğini değerlendiren kolay bir yöntem olmasına karşın paranın zaman değerini dikkate almayan bir yöntemdir.

Geri Ödeme Süresi Yöntemi, yapılan bir yatırımın ne kadar zamanda geri önlenebileceğini bulmamızda nakit çıkışlarının ve yatırım tutarının kaç dönem içinde nakit girişleriyle dönebileceğinin hesaplanmasıdır. Geri ödeme süresi hesaplamada en kolay yöntem, projenin net nakit akımları toplamının sıfıra eşit olduğu yıl sayısının bulunmasıdır.

Geri Ödeme Süresi Yöntemi'nin bulunmasında öncelikli olarak net nakit akışlarının birikimli toplamı olan kümülatif nakit akışları hesaplanır. Net nakit akışı tek tek yatırım projelerinin nakit girişleri ile nakit çıkışları arasındaki farktır.



120.000 TL yatırım yapılmış ve geri ödemede kümülatifiyle birlikte 3 yılda gerçekleşmişse yıllık net nakit akışları aşağıdaki gibidir.

Y ılla r Net Nakit Kümülatif Net NakitGirişleri Girişleri

1 20.000 20.0002 40.000 60.0003 60.000 120.0004 70.000 190.0005 50.000 240.000

Burada görüldüğü gibi üçüncü yılda yatırım, yapılan yatırım tutarını karşılar hâle gelmiş, böylece geri ödeme süresi 3 yıl içinde yatırım tutarına ulaşmıştır. Hesaplamada sorun yoktur. Çoğunlukla yatırımın tutarı iki kümülatif nakit akışının arasında gerçekleşebilir. Geri ödemenin iki kümülatif arasında gerçekleşmesi durumunda bir formül yardımıyla geri ödeme süresi hesaplanabilir.

r-ı i ¿̂ r-tı-ıt HW- ̂— KN.̂ 1 _ ” _ . KNA?—/GERİ ÖDEME SURESİ =U +------------------- veya G.O.S = t21 IS AT A —is AT A 1 2KNA? — 2 KNA? —

Biçiminde hesaplanabilir.Burada;

=Yatırım tutarındaki düşük kümülatif nakit akımı

KW.d2=Yatırım Kârlılık tutarından yüksek kümülatif nakit akımı

I= İlk yatırım tutarı

Î! =Yatırım tutarından düşük nakit akış yılı

t2=Yatırım tutarından yüksek nakit akış yılını ifade etmektedir.

<uc

O

• Bir sağlık kurumunda yatırım(modernizasyon) tutarı 140.000 TL'dir. Projenin net nakit girişleri aşağıdaki gibidir. Bu veriler bağlamında projenin geri ödeme süresi hesaplanmak istenmektedir.



Geri Ödeme Dönemi Net Nakit Akış

1 25.0002 35.0003 55.0004 50.0005 40.000

Nakit girişlerin yıllar içindeki kümülatifi hesaplanırsa:Geri Ödeme Dönemi Net Nakit Akış Kümülatif Nakit Akış

1 25.000 25.0002 35.000 60.0003 55.000 115.0004 50.000 165.0005 40.000 210.000

Geri ödeme süresi =3 +1 4 0 . 0 0 0 - 1 1 5 . 0 0 0

1 6 5 . 0 0 0 - 1 1 5 . 0 0 03,5 yıl veya:

Geri ödeme süresi=4-1 6 5 . 0 0 0 - 1 4 0 . 0 0 0

1 6 5 . 0 0 0 - 1 1 5 . 0 0 0 '3,5 yıl

Geri Ödeme Süresi, proje teknikleri içinde kazanım ve dezavantajlarıyla birlikte kullanılan bir yöntemdir. Çözümü kolay olmasına rağmen paranın zaman değerini dikkate almaması yöntemin bir dezavantajı olarak görülmektedir. Bu nedenle yatırım projelerinin değerlendirilmesinde indirgenmiş geri ödeme süresi kullanılarak sorun çözülmeye çalışılır.

Geri Ödeme Süresi Yöntemi, her yıl eşit net nakit giriş varsayımıyla çözülürse aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanabilir.

S a t i r i m m if c t a r iGeri ödeme süresi

7 (ii(fc n e t n a fc it g ir iş i

_--------------------------------------------------------------------------------

•Yatırım tutarı 80.000 TL'dir.Yıllık net nakit girişler 20.000 TL'dir.Bu durumda geri ödeme süresi 80.000/20.000= 4 yıl olur.

Geri ödeme süresinin oluştuğu yıl bir anlamda işletmenin başa baş noktasına ulaştığı yılı ifade etmektedir. Geri ödeme süresi ne kadar kısa olursa kabul edilebilirlikte önemli bir avantaj sağlanmış olur.



Paranın Zaman Değerini Dikkate Alan Yöntemler (Dinamik Yöntemler)

Bu yöntemlerde bir iskonto faktörü kullanılarak paranın üzerindeki zaman içindeki aşınma engellenmeye çalışılır. Net Bugünkü Değer Yöntemi, İç Verim Oranı Yöntemi, Kârlılık Endeksi Yöntemi, Yıllık Eş değer Masraf Yöntemi, İskonto Edilmiş Geri Ödeme Süresi Yöntemi paranın zaman değerini dikkate alan yöntemlerdir.

İskonto Edilmiş(İndirgenmiş) Geri Ödeme Süresi Yöntemi

Geri Ödeme Süresi Yöntemi'nin paranın zaman değerini dikkate almayan yönünü, eksikliğini gidermek için geliştirilmiş bir yöntemdir.

Bu yöntemde net nakit akışlarına iskonto faktörü uygulanarak net bugünkü değer bulunur. Geri Ödeme Süresi Yöntemi'ndeki gibi kümülatif yardımıyla yatırımın hangi yıl geri ödemeyi gerçekleştireceği hesaplanır.

<DC

O

• Deva Sağlık Kurumunun yatırım tutarı 100.000 TL olan yatırım projesinin gerçekleşmesi beklenen net nakit akışları aşağıdaki tablodaki gibidir.Örnekte iskonto faktörü oranı %7 olarak alınacaktır.

Geri Ödeme Yılları Net Nakit Akışlar

1 20.0002 30.0003 35.000

4 50.0005 20.000

Geri Ödeme Dönemi Net İskonto N.B.D KümülatifNakit NakitAkış Akışların

N.B.D'si1 20.000 0,935 18.700 18.7002 30.000 0,873 26.190 44.8903 35.000 0,816 28.560 73.4504 50.000 0,763 38.150 111.6005 20.000 0,713 14.260 125.860

„ . .. , .. . „ 1 0 0 . 0 0 0 - 7 3 . 4 1 0Geri ödeme süresi = 3 + -------------------___________________________________111.660-73.510



„ ^ „ 26.650G.Ö.S= 3 + --------3 8 1 5 0

G.Ö.S=3+0,698 G.Ö.S=3,698 G.Ö.S=3 yıl 8 ay

Yatırım geri ödeme süresini üç ve dördüncü yıllar arasında gerçekleştirir. Burada doğru orantıdan yararlanarak 3 yıl 8 ayda geri ödemenin gerçekleşeceği bulunur. 1 yıl 12 ay olursa 0,698 kaç ayla eşleşeceği bulunur.

Net nakit akışla veya iskonto oranı değiştirilerek, hatta ikisi birden değiştirilebilerek yeni örnekler oluşturulabilir.

İndirgenmiş geri ödeme süresi < istenen maksimum geri ödeme süresi ^ PROJE KABUL EDİLİR.

İndirgenmiş geri ödeme süresi > istenen maksimum geri ödeme süresi ^ PROJE RED EDİLİR.

Maksimum geri ödeme süresi, yatırımcının kendi beklentilerine uygun olarak belirlediği süredir.

Bu yöntemle yatırımın ekonomik ömrü boyunca sağlayacağı net nakit girişlerinin belli bir iskonto oranı üzerinden indirgenmiş değerleri, yatırımın bugünkü değerine eşit oluncaya kadar toplanır ve böylece eşitliğin sağlandığı yıl sayısı indirgenmiş geri ödeme süresini verir.

Net Bugünkü Değer Yöntemi

Bir yatırımın net bugünkü değeri, yatırımın ekonomik ömrü boyunca elde edeceği nakit girişlerinin bugünkü değeri ile yatırım tutarı arasındaki farka eşittir. Bu yöntemde yatırım gelirlerinin bugünkü değerinden yatırım harcamalarının bugünkü değeri çıkarılır. Sağlık kurumu tek bir projeyi değerlendirmişse gelir ve giderler farkının pozitif olması durumunda proje kabul edilir. Birden fazla proje değerlendirilmişse projeler arasında getirisi en yüksek olan proje kabul edilecektir.

Yatırım Projeleri Net Bugünkü Değer Yöntemi'yle değerlendirilirken çeşitli kriterler irdelenerek iskonto oranı belirlenir. Bu kriterler şöyle sıralanabilir:

• Ekonomide geçerli faiz oranı• Değerlendirilecek projenin risk durumu• Yatırımın gereksinim duyduğu fonların maliyeti• Bu yatırımda kullanılacak sermayenin başka bir yatırımda kullanılmasıyla

bu sermayenin fırsat maliyeti• Diğer yatırımlarla karşılaştırma sonucunda yatırım kârlılığı ve beklenen

kârlılık oranı



Net bugünkü değer formülüne ulaşmada toplam nakit girişlerin şimdiki değeri aşağıdaki formülle bulunur:

H

( 1 + r ) 1 ( 1 + r ) 2 ( 1 + r ) 3 ...............................

A:Nakit girişlerinin şimdiki değer toplamı

n:Yatırımın yararlı ömrü

r:İskonto oranı

A n =Yatırımdan sağlanacak nakit girişleri

H:Hurda değer

( 1 + r ) *

Nakit girişleri A =^f=1 ■a ( - +- ■ özetleyebiliriz.

( n + r ) ‘ ( 1 + r ) n + 1

Beklenen nakit çıkışlar aşağıdaki gibi formüle edilebilir.

C : + C + C

( 1 + r ) 1 ( 1 + r ) 2 ( 1 + r ) 3

C

( 1 + r )n veya

C = ^ n = 1 (1+r)n olarak gösterilebilir.

C=Nakit çıkışların toplamı

n:Nakit çıkışlarının oluştuğu süre

r:İskonto oranı

Ci:Yatırım için gereksinim duyulan nakit çıkışlar

Buradan N.B.D= A-C

A ( H C(n .b .d = m = 1

( 1 + r ) n ( 1 + r ) n■ - y n

h ( = 1 ( 1 + r ) n

<uc

O

•Yatırım maliyeti 140.000 TL'dir. Ekonomik ömrü 4 yıldır. Beklenen net nakit girişleri aşağıdaki gibidir. Iskonto oranı %12'dir.Yatırım projesi kabul edilebilir midir?(Yatırımın tamamı başlangıç yılı yapılmaktadır.)

A A A1 2 3

H

Cn+.



Yıllar Net Nakit Girişler

T1 40.000T2 50.000T3 60.000T4 50.000

40.000 50.000 60.000 50.000N.B.D= -------- — + — +--------- — + — — 140.000

(1 + 0 1 2 )1 (1+0 ,12) 2 ( 1 + 0 , 1 2 ) 3 (1+0 ,12)4

N.B.D=35714,28+39859,69+42706,81+31377,09-140000

N.B.D=149657,87-140.000

N.B.D=9657,87 TL'dir. Bu sonuçla (N.B.D > 0) dır.

Bu hesaplama yöntemi yerine %12'lik iskonto değeri N.B.D tablosundan yararlanılarak yıllar bazında değerlendirilerek aynı sonuçlara ulaşılır. N.B.D'nin sıfırdan büyük olması, projenin kabul edilmesini sağlar. Birden çok yatırım projesi karşılaştırılırsa artı değeri yüksek olan tercih edilecektir. Örneğin NBD sonucu 965.787 TL'den büyük her proje ilk projeden kabul edilebilirliği yüksek bir proje olarak seçilecektir.

Yatırım projeleri değerlendirilirken farklı kriterlerdeki projeler değerlendirilebilir. Bu kriterler aşağıdaki gibi olabilir:

• Yatırım dönemi bir yıldan kısa projelerin değerlendirilmesi• Yatırım dönemi bir yıldan uzun olan projelerin değerlendirilmesi• Ekonomik ömrü sonunda hurda değere sahip olan projelerin

değerlendirilmesi• Yıllık nakit girişleri eşit olan projelerin değerlendirilmesi• Farklı ekonomik ömre sahip projelerin değerlendirilmesi• Nakit akışları bağımlı iki veya daha fazla projenin değerlendirilmesi• Projelerin ekonomik ömrü boyunca her dönem farklı iskonto oranları

kullanılarak proje değerlendirilmesi• Net Bugünkü Değer Yöntemi'nin yenileme projelerinde kullanılması

Sonuçta;• Paranın zaman değerini dikkate alması• Risk öğesinin işleme dâhil edilebilirliği• Projelerin değerlendirilmesinin kolay ve anlaşılır olması, bu yöntemin

kullanılmasını yaygın kılmaktadır.

Bu avantajların yanında aşağıdaki dezavantajları da dikkate alınmalıdır.• İskonto oranının zaman içinde aynı kalmayacağı, çünkü zaman içinde

sermaye maliyetinin değişeceği görüşü,• Farklı büyüklükteki yatırım projelerinin değerlendirilmesine uygun

olmadığı,• Hesaplanan verilerin öngörümlenen veriler olması, hesaplamaların

tahmine dayanması,



• Kullanılacak iskonto oranının açık seçik olmaması, farklı projelerde seçilen iskonto oranıyla projenin reddedilemesi,

• NBD değeri sıfır olan projelerin kabul edilebilirliği, bu koşullarda nakit giriş ve çıkışların eşit olduğu, bu bağlamda hissedarlara bir katkı sunmaması vb.

Net Bugünkü Değer Yöntemi yatırım projelerinin belirli bir iskonto oranı üzerinden bugünkü değerini en yüksek düzeye getirme amacını hedefler.Belirlemiş iskonto oranı üzerinden net bugünkü değerin maksimum olması, seçilen projenin en kârlı olduğu anlamına gelmeyecektir.

Karlılık Endeksi Yöntemi

Kârlılık Endeksi Yöntemi paranın zaman değerini dikkate alan dinamik yöntemlerdendir. Firma açısından bir yatırım fayda-maliyet oranı veya kârlılık endeksi, yatırımın ekonomik ömrü boyunca sağlayacağı para girişinin belirli bir iskonto oranı üzerinden bugünkü değerinin, yatırımın gerektirdiği para çıkışının bugünkü değerine oranıdır.

W e t n a fc it ^ i r i ş i e r i n i n ö .dKârlılık Endeksi(Fayda-maliyet oranı)=

Y a t ır ım T u t a n

y n fit , H^ t = l f ı j-ı^t i

Fayda maliyet oranı(Kârlılık endeksi)=----- (1+c0

Rt= t döneminde yatırımın sağlayacağı net nakit girişi

C0= Yatırım tutarı

H=Hurda değer

i=İskonto oranı(Beklenen asgari kârlılık)

i

<DC

•Yatırım tutarı 100.000 TL olan bir yatırım projesinin ekonomik ömrü boyunca net nakit girişleri 40.000, 60.000 ve 50.000 TL'dir.İskonto oranı %18'dir.Bu iskonto oranı bağlamında yatırım kabul durumunu çözünüz.



1TL'nin BD'i Bugünkü Değer

40.000 0,8475 33.90060.000 0,7182 43.09250.000 0,6086 30.430

107.422

123

K â r l ı l ı k e n d e k s i > 1 i s e p r o j e k a b u l

K â r l ı l ı k e n d e k s i < 1 i s e p r o j e r e d

K E = 107422 = 1 . 0 7 100.000

S o n u ç 1 'd e n b ü y ü k ç ı k t ı ğ ı i ç in p r o j e k a b u l e d i l i r .

Y a t ı r ı m p r o j e l e r i s e ç i m i n d e , k â r l ı l ı k e n d e k s i v e y a f a y d a m a l i y e t ö l ç ü t ü

k u l l a n ı l ı y o r s a , e ğ e r y a t ı r ı m b a ğ ı m s ı z b i r y a t ı r ı m i s e k â r l ı l ı k e n d e k s i n i n b i r d e n b ü y ü k

o l u ş u y a t ı r ı m p r o j e s i n i n k a b u l ü iç in y e t e r l i d i r

A l m a ş ı k y a t ı r ı m p r o j e l e r i a r a s ı n d a b i r s e ç i m y a p ı l a c a k s a k â r l ı l ı k e n d e k s i e n

y ü k s e k o l a n y a t ı r ı m p r o j e s i s e ç i l m e l i d i r .

A l m a ş ı k v e y a t ı r ı m t u t a r l a r ı f a r k l ı p r o j e l e r i n d e ğ e r l e n d i r i l m e s i n d e k â r l ı l ı k

e n d e k s i y ö n t e m i n i n k u l l a n ı l m a s ı d u r u m u n d a , f i r m a n ı n d e ğ e r i n i m a k s i m i z e e d e c e k

ş e k i l d e d o ğ r u p r o j e n i n s e ç i m i s ö z k o n u s u o l m a y a b i l i r .

İç Verim Oranı Yöntemi

İ ç V e r im O r a n ı iç k â r lıl ık o r a n ı v e y a iç g e t ir i o la r a k d a a d la n d ır ı la n p ro je

d e ğ e r le n d ir m e y ö n t e m id ir .N e t B u g ü n k ü D e ğ e r Y ö n t e m i g ib i d in a m ik

d e ğ e r le n d ir m e y ö n te m le r in d e n d ir .

İç v e r im o r a n ı; n a k i t g ir iş le r in in b u g ü n k ü d e ğ e r le r in in t o p la m ın ı n a k it

ç ık ış la r ın ın b u g ü n k ü d e ğ e r le r in in t o p la m ın a e ş it le y e n o ra n d ır .

İç v e r i m l i l i k o r a n ı , e k o n o m i k ö m r ü s ü r e s i n c e y a t ı r ı m ı n s a ğ l a y a c a ğ ı n a k i t

a k ı ş l a r ı n ı n b u g ü n k ü d e ğ e r i n i s ı f ı r a e ş i t l e y e n i s k o n t o o r a n ı d ı r .

İç v e r i m o r a n ı , d e n e m e v e y a n ı l m a v e y a e n t e r p o l a s y o n y ö n t e m i i le

h e s a p l a n a b i l d i ğ i g i b i b i l g i s a y a r y a r d ı m l a r ı y l a d a b u l u n a b i l i r .

<DC

• D e v a H a s t a n e s i , d i y a l i z ü n i t e s i n d e t e k n o l o j i y e u y u m l u y e n i b i r c i h a z

iç in 8 5 . 0 0 0 T L y a t ı r ım y a p a c a k t ı r . N e t n a k i t a k ı ş l a r ı n ı n a ş a ğ ı d a k i g ib i

o l u ş a c a ğ ı p l a n l a n m a k t a d ı r . İ ş l e t m e n i n s e r m a y e m a l i y e t i

% 8 'd i r . P r o j e n i n iç v e r i m o r a n ı n ı h e s a p l a y a n ı z . E n t e r p o l a s y o n ile

ç ö z ü m y a p ı l ı r s a :



Yıllar Net Nakit Akış

1 30.0002 35.0003 40.000

%10 iskonto oranı kullanılarak çözüm:

■ v . r^ 3 0 .0 0 0 3 5 .0 0 0 , 4 0 .0 0 0NBD--85.000+---------- + ---------------------- ----------- — + -—( 1 + 0 , 1 0 ) ( 1 4 0 ,1 0 )2 (1 , 1 0 )3

NBD--85.000+27272,7+28925,6+30052,5NBD-+1250,8

%12 iskonto oranını kullanarak çözelim:

3 0 .0 0 0 3 5 .0 0 0 4 0 .0 0 0NBD--85.000+- + --------- - + ----------v --2840,9

(1 ,1 2 ) (1 ,2 5 4 4 ,) (1 ,4 0 4 9 )

İ.V.O %10 ile %12 arasındaki bir orandır.

î\ ■ N B D + ^ ,IVO=ı+ + ■------- — - * (i- - ı +)|W BD+ | + |W BD— ' 1

1 2 50 8İVO=0,10 + - - * (0,12-0,10) - % 10,6

|1250,8| + |2840,9| ' ' ’ ' ’

Deva Hastanesi'nin yaptığı yatırımın iç verim oranı %10,6'dır.Verimlilik sermaye maliyetinden yüksektir.Bu proje kabul edilebilir bir projedir.

İç Verim Oranı Yönteminin Net Bugünkü Değer Yöntemi'nden temel farkı; Net Bugünkü Değer Yöntemi'nde nakit giriş ve çıkışları "veri" olarak alınan belli bir iskonto oranı kullanılarak belirli bir zaman noktasına indirgenirken, İç Verim Oranı Yöntemi'nde, nakit giriş ve çıkışlarının bugünkü değerlerini birbirine eşitleyen iskonto oranı aranmaktadır.

Deneme yanılma, iç verim oranının temel çözümünü oluşturur.

Örneğimizde olduğu gibi deneme yanılma olgusu aşağıdaki gibi gelişir:

• İç verim oranı hesaplanmak istenilen proje için bir iç verim oranı tahmini yapılır.

• Tahminî oran kullanılarak projeler net bugünkü değeri hesaplanır.Eğer net bugünkü değer sıfırdan büyük ise, daha yüksek bir oran kullanılır. Eğer net bugünkü değer sıfırdan küçük ise oran küçültülür. Projenin net bugünkü değeri sıfır olarak bulununcaya kadar hesaplamalara devam edilir.Net bugünkü değeri sıfır yapan oran, iç verim oranıdır.



SAĞLIK KURUMLARINDA LEASİNGSağlık kurumlarında yatırım yapılırken kullanılan alternatif finanslama

yöntemlerinden biri de leasingdir.

Kısaca, leasing duran varlıkların satın alınması yerine finansal olarak kiralanmasıdır.

Leasing, bir çeşit kiraya dayanan finansman şekli olup finansman şirketlerinin (leasing şirketi) özellikle büyük sermaye gerektiren mallarının özel ve tüzel kişilere sözleşme karşılığı belirli bir süre için kiralanmasıdır.

Leasing şirketleri (finansal kiralama şirketleri) kiralama konusu malların kullanım hakkını kiracılara verebilen şirketleri ifade etmekte, kiracı ise kiralayan ile yaptıkları sözleşme uyarınca sabit varlığı kiralayan taraf olmaktadır. Kiracı, kiralama konusu mal için bir bedel ödemekte ve ödenen bu bedel karşılığı kiralama konusu malın ne kadar bir süre kullanılabileceği sözleşmede belirtilmektedir.

Sekil 7.1.Leasing İşleyişi

Şekil aşağıdaki basamaklardan oluşmaktadır:

• Sağlık kurumları gereksinim duydukları malla ilgili satıcı firmayla ön anlaşma imzalar.Sağlık kurumu leasing şirketine başvuruda bulunur.3.Leasing şirketi, sağlık kurumuyla ilgili inceleme yapar. Leasing sözleşmesi imzalanır.4.Leasing şirketi, kiralamaya konu olan malın bedelini satıcı firmaya öder.5.Mal, satıcı tarafından sağlık kurumu işletmesine temsil edilir.Sağlık kurumu, kira sözleşmesi süresince sözleşmedeki kira miktarlarını leasing şirketine öder.



Sağlık kurumlan işletmeleri, gelişen teknolojik koşullara uymaya en çok gereksinim duyan işletmelerdir. Çünkü sağlık olgusu, insan yaşamıyla ilgilidir. Kişiler için bir vazgeçilmezi ifade eder. Sağlık kurumları işletmeleri için tıbbi cihaz, makineler, laboratuvar araç gereç ve donanımları, ulaşım araçları(ambulanslar, ambulans uçaklar) görüntüleme cihazları leasing şirketlerinden kiralanabilir.

Sağlık kurumları işletmeleri yatırım yapacakları makine, tıbbi teçhizat araç ve gereçle ilgili olarak;

• Satın alma(peşin)• Borçlanarak satın alma• Leasing yapma, seçeneklerini kullanabilirler.

Sağlık kurumlarının kârlılık tercihlerini yaparlarken paranın zaman değerini dikkate almaları, finansal olanaklarını rasyonel kullanmakta etkili olacaktır.

Leasing kiralayan(leasing şirketi) kiracı (sağlık kurumu) ve satıcı yönünden avantajlar sağlayan bir finanslama işlemidir.

Leasingin sağlık kurumlarına(kiracıya) etkileri şunlardır:

• İşletmenin enflasyondan korunması• Kârlılığa etkisi• Hacizden uzaklaştırma etkisi• Teminat maliyetinin düşüklüğü• Vergi muafiyetleri• Projenin tümünün finanse edilebilirliği• İşletme sermayesi ve banka kredileri üzerinde rahatlatıcı etkisi• Nakit girişlere kârlılık ve esneklik kazandırması• İşletmenin yatırım bütçelerini etkileme şekli• Maliyet değişimlerinden etkilenmemesi• Katma değer vergisi• İflastan korunma• Teknolojik yararlar• Bilançoya etkisi

Patent hakkı, fikri ve sınai haklar ile bilgisayar yazılımı gibi maddi olmayan konular için leasing işleminden yararlanılamaz.

jE • Leasingden yararlanm a sağlık kurum ları işletm eleri için 5L niçin önem lidir?

,ns



(DM

O

•Sağlık kurumları işletmeleri; yapılan hizmetler bakımından çok çeşitli işlemlerin yapıldığı, teknolojik yönden son gelişmelere ayak uydurabilir nitelikte ve hitap ettikleri alan bakımından insan sağlığını ilgilendirmesi yönüyle özel önemi olan işletmelerdir. Bu koşullar altında sağlık kurumlarıyla ilgili yatırım projeleri değerlendirilirken, ekonomiklik, kârlılık ve verimlilik yanında teknoloji uyumu, insan sağlığına uygunluğu ve sağlık taleplerine cevap verebilme niteliği öncül kararlardan olmalıdır.

•Hastane binaları, sağlık kurumuna gerekli araziler, makine ve teçhizatlar, ambulanslar, ambulans uçaklar, oluşturulan laboratuvarlarla ilgili verilen kararlar bunlarla ilgili yapılan yatırım projeleri analizleri ve yatırımların yapılması sağlık işletmelerinin sermaye bütçelemesi kararlarıdır.

•Sağlık kurumları işletmelerinin duran varlıklara yaptıkları bu yatırımlar, bir yıldan uzun süreli kararlardan oluşmaktadır. Bu alandaki yatırımlar yaşamsal önem taşıdığından, sağlık kurumlarında duran varlıklara yapılan yatırımlar riskler ve hatalardan uzak kararlar olmalıdır. Hataları düzeltme güçlüğü başlangıçtaki kararları etkilememeli, sermaye bütçelemesi kararlarında riskleri engelleyebilecek proje değerlendirme çalışmalarına ağırlık verilmelidir.

•Sağlık kurumlarının proje ve yatırımları değerlendirme ve peşin yatırım veya satın alma, borçlanarak yatırımlara girişme ve leasing yapma gibi seçenekleri değerlendirmesi finanlsal seçenekleri arasındadır. Sakıncaları olmasına karşın leasing; sağlık kurumları işletmeleri için teknolojiye ayak uydurmaları açısından en uygun finanslama yöntemlerinden biri olabilir.

•Sağlık kurumlarındaki duran varlık yatırımları, birbirinden bağımsız olamayan, bütünlük arz eden pahalı yatırımlardır.Bu nedenle kısa vadeli yabancı kaynaklarla finanse edilemeyen yatırımlardır.Sermaye bütçelemesi kararlarında, yatırım projesinin maliyeti, ekonomik ömrü, nakit girişleri, hurda değeri, nitelikleri vb. ayrıntılı olarak analiz edilmelidir.

•Bu bağlamda yatırım projelerinin özellik ve içeriklerine göre statik ve dinamik yöntemler kullanılırken, paranın zaman değeri kesinlikle dikkate alınmalıdır. Bu nedenle örneğin Geri Ödeme Süresi Yöntemi kullanılırken paranın zaman değerini dikkate alan Iskonto Edilmiş Geri Ödeme Süresi Yöntemi'yle daha doğru sonuçlara ulaşılabilir.Bu görüşle gerektiğinde birden fazla yatırım projesi yöntemi kullanılarak alınan yatırım kararları, sağlık kurumları için daha rasyonel ve daha faydalı olacaktır.





N_________ /

DEĞERLENDİRME SORULARI1. Aşağıdakilerden hangisi paranın zaman değerini göz önüne almayan bir

yöntemdir?a) İskontolanmış(İndirgenmiş) Geri Ödeme Süresib) Geri Ödeme Süresi Yöntemic) İç Kârlılık (Verim) Oranı Yöntemid) Net Bugünkü Değer Yöntemie) Kârlılık Endeksi Yöntemi

2. Yatırım tutarı 400.000 TL olan bir yatırımın ekonomik ömrü boyunca elde etmesi beklenen net nakit girişler 150.000, 175.000, 140.000'dir. Yatırımın sermaye maliyetinin %10 olduğu varsayımıyla yatırımın net bugünkü değerini hesaplayınız?a) 13899,91b) 17850c) - 13899,31d) - 15720e) 350000

3. Bir yatırımın net şimdiki değeri pozitif ise;a) İç Verim Oranı> Sermaye Maliyetib) Sermaye Maliyeti<İç Verim Oranıc) Sermaye Maliyeti=İç Verim Oranıd) Karlılık Endeksi<1e) Hepsi

4. Bir işletmenin yatırım tutarı 100.000 TL'dir. Net nakit girişleri 40.000 TL ekonomik ömrü 3 yıl ise bu yatırımın geri ödeme süresi kaç yıldır?a) 4b) 2.5c) 5d) 2e) 3



5. Bir işletme yatırım projesi için iskonto oranını %15 olarak kabul ediyorsa; yatırım tutarı 100.000 TL , ekonomik ömrü 3 yıl ve nakit girişleri l.y ıl 30.000 TL2. yıl 50.000 TL ve 3.yıl 70.000 TL olarak tahmin edilirse bu yatırımın kârlılık endeksi kaçtır?a) 1,09895b) 1c) 2d) 0,9895e) -1

6. Bir yatırımın ekonomik ömrünü doldurması nedeniyle satılması halinde elde edilecek değere ne ad verilir?a) Yatırım Harcamasıb) Amortismanc) Hurda Değerd) Öz Sermayee) Ekonomik Ömür

7. Bir yatırım kararı verilirken gereksinim duyulmayan bilgi hangisini ifade eder?a) Yatırımdan beklenen verim oranıb) Yatırım tutarıc) Yatırımdan sağlanacak net nakit girişlerd) Yatırımın teknik ömrüe) Yatırımın hurda değeri

8. Bir sağlık kurumunda, hasta sayısının artması durumunda yeni bir görüntüleme cihazının alınması aşağıdaki yatırım türlerinden hangisidir?a) Genişleme Yatırımıb) Yenileme Yatırımıc) Stratejik Yatırımd) Mamul Yatırımıe) Modernizasyon Yatırımı

9. Statik yöntemlerden biri olmasına karşın iskonto oranı kullanılarak dinamik hâle getirilen yatırım projesi değerlendirme yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?a) Net Bugünkü Değer Yöntemib) İndirgenmiş(İskonto Edilmiş) Geri Ödeme Süresi Yöntemic) Geri Ödeme Süresi Yöntemid) İç Kârlılık Oranı Yöntemie) Kârlılık Endeksi Yöntemi



10.Leasing yoluyla finansmanı hakkındaki aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?a) Finansal Kiralama Kanunu'na göre her türlü taşınır ve taşınmaz mallar ile

maddi olmayan haklar da kiralama konusu olabilir.b) Leasingde belirlenen taksitler çerçevesinde yatırımcı, satın alınan mala

ilişkin kiraları leasing firmasına öder.c) Kiralama, özellikle likidite sorunları olan işletmeler için önemli bir

finanslama aracıdır.d) Leasing belirli bir süre içinde kiralayan ve kiracı arasında imzalanan ve

üreticiden kiracı tarafından seçilip kiralayan tarafından satın alınan bir varlığın mülkiyetini kiralayanda, kullanımı kiracıda bırakan bir kira sözleşmesidir.

Cevap Anahtarı

1.B 2.C 3.A 4.B.5.A.6.C.7.B.8.A.9.B.10.A




Akbulut . Y.(2013). 'Sağlık Kurumlarında Finansal Yürütme-Duran Varlıkların Yönetimi', İsmail Ağırbaş (Ed.) Sağlık Kurumlarında Finansal Yönetim. (ss:112-140). T.C. Anadolu Üniversitesi Yayın No: 2863, Açıköğretim Fakültesi yayın No: 1820.

Akgüç, Ö. (1998). Finansal Yönetim. İstanbul: Avcıol Basın Yayım

Anbar, A., Alper. D. (2009). Yatırım Projelerinin Analizi, Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım.

Aşıkoğlu, R., Kaderli, Y., vd. (2001). Yatırım Projelerinin Hazırlanması,Değerlendirilmesi ve Realite Edilmesi. Ankara: Sözkesen Matbaası.

Aydın, N., Başar M. ve Çoşkun M. (2006). Finansal Yönetim. Eskişehir:

Aktüel Tanıtım&Ofset Hizmetleri.

Başkaya Z., Değer Alper (2003). Finans Matematiği. Bursa: Ekin Yayın Evi.

Ceylan, A. (2001) İşletmelerde Finansal Yönetim, Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım.

Kabakçı, Y. (1989), İhracata Yönelik İşletmelerde Alternatif Finansman Teknikleri, İzmir: Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.

Turhan K.,Ceylan A. (2009). Meslek Yüksek Okulları için İşletmelerde Finansal Yönetim. Bursa: Ekin Yayın Evi

Türko, M. (1999), Finansal Yönetim, Ankara, Alfa Basın Yayın Dağıtım


Documents

SAĞLIK KURUMLARINDA FİNANSAL YÖNETİMİN KAPSAMIŸlık-Kurumlarında-Finansal-Yönetim-1-7-yeni.pdf · Ancak, finansal yönetim uygulamalı bir disiplin olduğundan para giriş