----...__.._--~

-~:.0::;;-;-.:~--T 12~3 t - --···---·- .1 ---~ ·--- ·· - -~·--

Tasnif Ho. ---.J..·------~-

SELÇUK_ ÜNIVERSiTESi iLAHiYAT FAKÜLTESi'

DERGiSi

Yıl : 1991 Sayı : 4

AVUSTURYA VE TÜRKiVE'DEK'i iLAHiYAT YÜKSEK OKULLARI ÜZEBINE BAZI DÜŞÜNCELER

·Mustafa T AVUKÇUOGLU (*)

Toplumların kül:türleri•n+ nesi·Here aıkta·rma· yol ;la.rındon bir·isi de eğitim v~ öğ·reH:m foa,J.iyetıe.ridi·r. Eği~Nm ve öğre·Nm faal·iyetleri ıise çeş-iıt/i •kade­ımelerden meydana g.eJ.ir. ıBu kade,melerde bir ta,kım temel bi·lgiler veri:ldi­ğ·i girbi, i·lıeri sevıiyede bi!gHeır de v·e.rıi·Hr; 'haıtta ·ıncelem·e ve araştırma me­todlaırı bHe öğretil.iır. Eğ·itim ve öğreıt-iımin en temel konulanndan j.Jkini teş­kil ·eden d·in unsuru üzerıinde ·incele•me ve araştırmalann yapılması, ·kül· türün nesillere daha, sağlı·klı aktarılımasrnda önemlıi rol oynar.

Toplum ':kültürünün esası ve vozgeoi·lm·ez biır kurumu olan dlni•n eği­ti,m ve öğretimirün ya:prl•modığı bir toplum he.men hemen yok g.ibidir. He:r topluım din ·eğ·itim·i ve öğreNmine Q'ere:ken önemıt verm'iş ve vermeye de devoım ·edeceğ·e benzer. Zi!ra diın eğHi·m' i ·, a•ynı zaıma:nda gen·el eğ:itiım.in

vaz·g.ec-iılmez bir boyutudur. Bununla beraber, din ·eğttiımi -kendıi sa·hasm­do uzma-nlaşmoıyı, uzman elemonlar yetişNrmey•i, bunun sistemleri·ni araş­tırıp ge/.i-şNrmeyi özel bi·r görev ·saymıştır. Bu eği~lm·in uzmonhk seviyes·iın­

de ·yürütüldüğü birçok eğ-iUm kurumlan vardır . .Sunla-rd.a•n biris-iı de, Ülke­m·izde gecm+ş·i oldu.koa yeni .sayılan "ilô·hi·yat Meslek Yüksek Okulla.n"drr.

'Bi-zıi,rn bu or·aştırmadaki hedefi:miz i·se, bu ·eğ·iti·m v.e öğr·etoiım kurum­lorında·n faıydalonmakta ola-n bazı ül·kelerin konuyla ·Hgil·i pr·atikl.erini :tnce­leme'k, Ütk·em•izde yen·i -arcılmrş olon ilôhivot ·Mesle·k Yüksek Okulları'na değişi'k aHernotitler, ba·kış açılan ve çözüm denemele·ri·, tek!iıfler sunmaık­

tır. Bu ·kurumla-rın yönetici· v·e i.lg:Hile.rine, Baıtı'daıki model-l·erl ve onların

Jşleyi.şlerin· i ort·aya koymaık suretiyle onl·aıro- yordımcı ol'ma'ktır.

1989- 1990 Öğreti·m yılında, Avusturya'da bulunduğumuz sır·ado ilô­h·iyaıt Yüksek Okulılannı araştı·rma ve :inceleme :~m ,kônımız oldu. Bu (Hk·e­de üni·versitel,ere bağlı ilôh:i·yat Fakültelerinin dışında bir de ·ki·l·isele·re ba·ğ­lr "ilôhıiyat Yüks,e·k Okull'(lırı" adı·nı taşıyon -yükseköğret+m kurumlan \/a:r­dır. Avusturya ha:J.kının büyük hi:r çoğunluğu Hristiya.n- Kotolıiık'tir. Doi<Jyı­

-sıvıo di-ni yüksek öğretiım !kurumla-rı da bu ·mezlı·ebe paıra-1-el bir eğıitim-öğ­reti·m gercekl.eştiorme,k,tedir. Hristiyan - Protesta·n nüfusu ·ise oldukca az-

(*) S. ü. ilahiyat Fakültesi Din Eğitimi Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi.

170 Avusturya ve Türkiye'de İlahiyat Yüksek Okulları Üzerine ...

dır (500.000 civarında). Bu sebeple S(ldıeoe .V.i;yana'dn .Protestan ve Ka~to~

Hk llöhdyat Fa,külteleri ayrı o·yrı t~edriısart yaparken, bunun dışrındaki şehir­

lerde ise, KatoH·k Ilahiyat · FaıkülteJ.erf ·eğ·iti·m ve öğr.et.i·m faol·iyetl:erini sür~

dürm·ekted·ir. Avusturya'da bulunan il-öh·iya,t Fa·kültelerin·in eyaletlere ve şehirlere göre dağıhmı şöyled· i·r · :

1. Evang·eHsch - Theol.ag·i~sche Faıkül,töt, . Rooseveltpla,tz 10, 1090 WIEN (Viyaına Eya·let:i)

2. KaıthoHsch - Theologische Faikultöt, Dr. Karl Leuger - Ring 1. 1010 W·! EN (Vıiyano Eyaı!-eti)

3. Ka,tholisch - Theologische Faıkültöt, Uni·versoitötplatz 3, 8010 GRAZ (Steiermark Eya·leti)

4. Ka,tho/-iısch - Theologische Fo·külrtöt, Res'idenzplatz 1, 501 O SALZ­BURG (Salzburg Eyal·eti)

5. Kathol·isch - T.heologische Fokül:töt, Un·iversitötstrasse 4/b, 6010 INNSBRUCK (T!iırol Eya·Je.ti).

Bu beş ilöhiyat Fakültesinden başka, a-yrıca bazı yerleşi·m bi,rimle­rinde ilöhiyot Yüksek Okullan (Theologische Hochshule} vardır. Bu· yüksek ·okullaır yuka,rdo da beHrtti.ğ·im·iz gibt doğrudon Kil·iseye bağlıdır­lo·r. Eğ'itiım ve öğreti·m süres·i her +kisinde de a·ynıdır (10 sömestiır, 5 yıl); prog.ra·mlorında do büyük ·benz.erH·kler va·rdı~r (1).

Avustury-a'da bul·una·n ve biz1'm tesbit edebildi.ğiımiz iJ.ahi:yo:t Yüksek Okulla:rının eyaietlere ve bulunduklaırı yerlere ·göre da·ğıfrmlorı şöyledi-r:

1. Philosophi•sch - Theolog-ische Hochschule, Zisterzienserabtei Heil. K'r·euz. 2532 He,iıliıgenkreuz: Vi.y·ana Ey.a·leıt· i ·ndek·i bu o·kulda sadece ilahi·y:aıt eğ<ithm v.e öğreti~m· i ıgören öğrenci·l ·er değıil. 'ki"lıiseye ba·ğlı ·kurumlar­da öğ.rıetmenl·i·k yapacak olan ilahi:y-a:tcıla.r da öğrenim görme'kted'i!_rler. Ay­rıca di.ğer bölgelerden gelere:k ilahiyat öğrenimi gör·en öğrenciler de var­dır. 1988 ~ 1989 Öğretim yılında bu okuldak·i, eğH•i·m- öğretim ·kadrosu ıilıe

. öğrenci sayısı şöyl·edi.r: 104 öğrenci, 25 Profe·sör, 12 misofi:r Profesör (2) .

. Burada okuyo•n öğrencHer bartr diHeri yanında ibranice, Grekce ve LaHnce'yi de öğrenmektedirler. Bu okul, Hr.isNyan ilaıhiyatımn f.else·fi te­mellerin:n ağırlıkta olduğu bir eğitim progro.mı takip ·etmekıtediır (3). Bu progr9ım birinet bölümde 4, ·i-kinci bölümde ise 6 yarıyıl olımo·k üz·er.e, top-

( 1) Phil. Theol. Hochschulstudium Heiligenkreuz, Studienführer, Wien 1988, ss. · ı o- 14; Bundesgesetz über die Studienrichtung Evangelische Theologie, Heft 5, Wien 198;3, ss. 2·1 - 2·3; Bundesgesetz ü-ber Katholisch-theologische Studienrichtungen, Heft 6. Wien 1983, ss. '23- 43.

(2} Heiligenkreuz, Studienführer, s. 7. (3) Heiligenkreuz, Studienführer, ss. 10- 17.

1\

Mustafa TAVUKÇUOGLU 171

ta·m 10 yarıyılda ta·ma·mlanmaktadır. Yani bir öğrenci bu okuldan 5 yılda -mezun olma·kta:dır.

Progra·m yönünden benzer özelli-kl,eri taşıyan bir başka Hahiyat Yük­se·k Okulu da Aşoğı Avusturya· (Niederösterre.j.ch) Eya·letinde bulunmak­tadır. (Ph il. - Thıeol. Hochschulıe, W•iıenerstr. 38, A- 3100 St. Pölten}.

2. T'heologische Hochschule, Harra:chstr. 7, A- 4020 Unz: Bu oku­lun diğer ilohiyat Yüksek Okullanndan fa·rklr biır özeJI.iğ· i vardır; o da, _doğ­rudan Roma've bağh ol·mosıdır. Burıa·sı sadece Papaz yeı.iş~:irir. Okuldaık·i

öğ·reni•m süres·i 6 sene yani· 12 yaırıyıkfır. Eğ-itim- öğret·im süres-i, Avustur­ya +le Va:Hk·an ·arasındaki özel a-nlaşmaya ·gör·e -koordinel·i b'ir şekHde te-s­bit , ed'iJım.işNr. Okulun esas govesi Roma'da'k-i Vatikan'a bağlı olara·k Pa­pa~ yetiştirmeıkti-r. P.rogra·mJ.arı da bu yöndedir. Yukaırı Avusturya -(Oberös:-erreich) Eya·lıetinde 'bulunan Unz şehri-nde, ayrıca Va·Hkan'a bağ­lı bir de -s·aşpisıkoposluk bulunmaktadı·r.

1

1989- 1990 Öğreti·m yilında bu okuldak·i· öğrenci - sayısı ·ile eğıi:Um-öğ­retiım ıkadrosu şöyledir: 379 öğrenci, 19 Profesör, 11 Asistan, 19 ÖğreHm Görevl.isi ·(4).

3. Th€ologische - Hochschulıe St. ·Ga·briel, Missionshaus St. Gabri·el, · -A- 2340 Mödlin·g: Farklı :Hristiıyon mezhep mensuplarının eğitim ve öğre­

tlım gördüğü bir i/a:hıvat Yüksek Okutudur. Okul·un esas gayes·i M·isyoner­Hk BHiımine uygun_ M·isyoner· yetiştiırme:ktk ve programları Hık planda bü­tün ·mezhep mensupianna hitap ·etmıe·ktedior. Bu i·l9h.iyat Yüksek Okulu Aşağı Avusturya, (Niederösterre'ich) Eya·le,ti-ni·n MödHng - şehri·nde buJ.un­mo,ktadır.

4. Th·eolog·ische Hochschule, A- 3400 SHft Klosterneuburg: 1960'1ı

yıllorda·n bu yana ·öğrenciler·i:nl.n aza+maısı nedeniyle, yeterl•i oğr•enci olma­dığında•n dola·yı şu anda ~gayr-ı fo-ol· bir görünüm a.rz.etmekt·ediır. Sadece Viyana·'do İlaıh-iıyüt tahsi·l-i yapa•n öğ-renci;/er iC'in büyük capto seminer/ıe.r, konferanslar ve ·mezhepJ·erı.e -i-lg'ili bazı sp,esi:filk dersl-er düz·erilenmekte­di.r (5). Bu ok'UI do Aşa.ğı Avusturya {Niederöste.rreich} Eyaletiniın K/.os­-terneuburg şehrindedir.

ilahiyot Yüksek Okulları bulunduğu ;konum,a göre ya kHis'iye veya Başpiskoposl-uklm~a bağlı olaraık eği:t:i·m - öğre,Hm foa,liyetler•:ni sürdürmek­tedirl.er. Bu okuHa-ro •kayı;t olma şa·rtları, Fokülteye ·kayı1 ol·ma şartlıarıyin

(4) Prof. theol. Dr. Johannes Singer, "Zur Geschichte der Katholisch -Theologischen Hochschule Linz", ÖHZ CÖsterreichs Hochschule Zielsetzung, 1990/5, s. 24. '

(5) Klosterneuburg İlahiyat Yüksek Okulu ve Vakıf Dekanı Prof. Dr. Michael Schmid'in 13.7.1990 tarihli yazıları, ss. ı - 3.

172 Avusturya ve Türkiye'de ilahiyat Yüksek Okulları Üzerine .. .

aynıdır . .Avusturya ·kanunlıanno göre, il·ahiyat Fa·kültel.erine kayıt yaptır~ moda ·aranan şortla:r ovnı şekilde ıki. J · iseye bağlı Yükseık Okullnr icin de a·ranma·ktadır. Bunl·a:rdan iılki Use ·mezunu ol·ma-ktır. Bu Hse mezuniyet-i rastge·le bir mezun~yet dıeğ'il, Matura:ıı bk mezuni.yetUr. · Bu ül·kede bazı durumlarda özel o~·arO'k Matura i·mtiha·nlorrna gir·ip Maluro o/·ma·k ·müm~

kündür (6}. Ma·tura. yükseköğreti me ·gi ,riş ·hark:krnı sağl,ayan sınavlord ır.

Aneark bu i:m.Hhanlorr başaranlar yükse~ öğreni·me başloyobiHrl,er.

Avusturya'da il•ahiya:t Yü·ksek Okul·lan ·ile Üniversitel,erd-e·kı i ilaih~yat Faıkültel ıeri urasında di·n hizmetlerini ifa ·etme bakımından bir fa·rklılık yok­tur. Öğret· i ·m üyesi Profesörler bu okullarda aynı şekHde dersler verirl:er, araştır·malaır yapa•rlor, yaptınrJ.o•r ve öğrenci·lerle birl·ikte bazı foıa·liyetlerde bulunurıo.r. ilahiyat öğrenıi ·mi gören öğrenci·lıe.r, ·istedikl:eri ; taıkdirde secti·k­leri bölümün g·ereğ·i ola·rok; il·arh-i.yat Yükse·k Okulu öğrencisi ilahiyat Fo~ ·kültesi.ne, Fa•kül·te öğrencisi de iıahi•yat Yüksek Okuluna ders a-lmaya gi· debHi·rler (7) .

Jıa ıhiyat Fa·kültel,eri ile ilahiyat Yüksek Okullannda.ki· ·eğ· i ·ti'min esas a·macı, Ilahiyat alanındaki araştır·maları müşterek yürütme·k, kil·iseye a.it değ'işik hizmetlerı yerine getiırme:k, papazl·rk veya din dersi· öğretmenHği yapmaık, diınf tebl·iğa•fto bulunma·k gibi görevleri üs/enmekNr.

Avusturya Hükumeti He Vaıtikan ·a-ra,srnda·ki anlaşmaya ·göre, ila·hiya1: Fa·külteler·iıne veya ila.hiya·t Yükseık Okullonna Profesör ıtayi·ni.nde nihaıi ka·ror V·a•ti'kan'a aittir. Yine bu anlaşmaya göre Yüksek okullara öğ·retim e•lemonı tayin·inde Kilisenin nüfuzu ve te,si.ri gara•nti altına nlınmış olma•k-. tadır. Böylece bir foıkülte veya yüks-e·k okula Cumhurba-şkanı ta-rafından

ta·y· iın yapıl•madan önce, Vaiti.ka~·rn ona·yı alınmak zorundadır (8).

Faıkültıe ve yükse·k okullarda yapıl•a·n A'i<adem·i·k ünvaınlar dBvlet taıra­

fı.nda·n ·resmen tanınm·a•ktodır. llohi;yoıt Yükse·k Okulla.rrna ve Ki'ltseye a·it · okuHa•ra öğreti·m ·ele·manı tayininde devletin hi•cbir fon·ksiyonu yoktur.

Avustury.a'da·ki Ila-hiyat Yükse:k Okullo·rının progra·mlarına benz-er uy­gula·mala:ro Federal Al·manya V·e lsvlcr·e'de de rastlamaık müım,kündür. is~ vi ıore'nin Bern ve Basel kentle·ri·nde Ilahiyat Yükseik Okullan, Ki·l·!s-e ilahi­yat Okulu (KTS) oloora·k eğ·Hi•m ~ öğretiım -yapma•k.tadır (9}.

(6) Heiligenkreuz, Studienführer, ss. B- 9. (7) Bundesgesetz über die Studienrichtung Evangelische Theologie, Heft 5,

Wien 1983, s. 15. (8) Klosterneuburg, a.g.y. s. 3. (9) Kirchlich - Theologische Schule Basel, Studienordnung Abteilung A, B,

Basel 1989, ss. ı- 6.; Kirchlich - Theologische Schule Bern, Studienempfeh­lungen, Bern 1989, ss. ı - 23.

Mustafa TAVUKÇUOGLU 173

Federal A~manya'da i~se, aynı progra.ml,arr uygul·ayaın bu okul·lara Kil~i­

se Yüksek OkuHan (Ki· - Ho) denHmekte ve 17 yerde bulunmaıktadrr (10) . . Bu okull·aırrn her birinin beHi bir hi·zmet -alanında· uzman ele·manl·ar yetişt:-r­

meyi hedefled'i"kl,eri ~görülmektedir.

* * * * BiJ.iındi·ğ· i gibi Türkiye'de 1989- 1990 öğret•im yılında ista-nbul ·ve iz­

miır'de ilahiyat Fa.külte.Jeri bünyesi•nde "Hahiyat Meslek Yüksek Okulları" ·acıldı. Bu uygulaımavo Di.yanet lşl·eri Başkanlığı ·ilıe YÖK arasında koordi­nel-i bir düzenleme ile gecHdi. Bi·r ihNyaçdan •ka·yna'kl,anaın ·bu okuJ.Ionn acılması ·He ilgHi gerekceler gayet ma~kul ve mantı·klıdır. Anca-k ilahiyat

· .Meslek Yüksek Okullann<l ön yargılı ve olum-suz 'ba·k·a·nlar da olmuştur. Halb~J~ki ·llohiya't Meslek Yüksek OkuHan Ü/;k·em•i,zde 'henüz çok yenidir. Böyl-e bi,r ·kurumun bir ta-krm eksi·k ve a·ksa•ya·n yönlerinin olma·sr gayet ,ta­b~idiır. Bu sebeple de o:ksa'Ya·n yönlıeri~n ·g'iderHebilımesiyJ.e :HgiH bir "ta·kım CO·Iışmaılar ve a:raştırma·lor yaıpma·k ger·ekmektedi:r. Henüz ne g:bi sonuc­laır doğuracağı 'bel·li olmayan bi.r .eği·ti:m kurumunun baştan ka·rşısmda ol­ma,k, yahutt-a her yönüyl·e mükemmel oddetmek doğru ·bir tavır değ·i:ldir.

M·ademki ıbu okullar bir .ihti-yo:çtan ikoy.naıklonmaıktadır; öyleyse bu teorü­bey.i daha önce yaşa:mış ve yaşamakta- olan ül·k,elıerden tek•nik ve metod yönünden ·istifade etme,k, .en ·azındaın zaımon ·kaybını önl,ey·ecek·tf.r. Bu sis­temi;n, bu ~mekanizma·nın na·sıl çalıştığı konusundo acaba hi·r inceleme ve oraştı·rma yapıldı mı? Bu S·istemin uygulandığı ülkel:e.rde 9urum nasıldır?

Na·Sı·l · işleme:ktedir? Fonksiyonraır"ı nel·erdir? Din eği,Hmi kurumlan a~rasın­do ımuka:yeseH ıbir ·oalışmo ya,pıtmış ·mıdı-r? TabHki bu sorula:r·a cevap ara­nı·rk,en Ba·tıdaik'i 11-ah·iyQt Yü·ksek Okullarının muhte.vası devre dışı bıra1kı-

. laooktJ.r. Tekni!k yönd·en bu ·mekanizmanın +şJ.eyi.şini a-r·aştırmaık va incefıe­

ımeık bize bir fikir verecektir. Ayrıca Ülkemizin dini ve kül·türe·l yapısına uygun ol,aıra·k "biz ·bu slstemden ne der•eoe yara:rla·nabilıiriz" sorusunun ce­rvabı üz,eri·nde düşünmek konuya . bir acıklı'k getirecektir.

Türkiye'd,e daha 'iıyt n·itelikli din görevHJ.eri isHhdaım ·etmek, da:ha et­·kHi, daha v~eri,ml·i ve sıhha.Ui bir din hiz.meti suna.bi·i'mek goye-syl ~e acıl,mış

olon Hah·iya.t M~esl·ek Yüksıek Okuı.Jıaırının, ·kademeli olaıra·k diğ,er ll<lıhiyat

Faıkülteleri·nin bulunduğu iıllerde uygulaımoya ıge,cmes·i öngörü!mekte­dvr (11). Öğren-i:m süresi iki yıl olan bu yükse,k okullar, ülkemizde mesleki V·e totbiki dersl·er ağı.rlııklı, mesleki o·landa praıNk uzmanlı·k 'Sağl ·amayı, pe­da.goji·k formasyon kazandı,r:mayı ve ·metod bilgisi verme-yi, özeiJ.ikle imaım-

~10) Kirchliche Hochschule Bethel, Wintersemester 1990/91, Bethel 1990, ss. ı- 30.

(ll) Diyanet İşleri Başkanlığı'nın 15.6.1988 tarih ve B/014 - 177 sayılı yazıları; A. Yüce, "İULhiyat Meslek Yüksek Okulu Kayıt- Kabul Şartları", Diyanet Gazetesi, Temmuz 1990, sayı: 377, s. ı, 26.

174 Avusturya ve Türkiye'de ilahiyat Yüksek Okulları Üzerine ... ------

Hatip ve Kur'an Kursu Öğreticisi yeti.ştirmeyi hedeflemektedir. Her ne ka­da.r bu hedefl·erin beHrl·enmes·i, Ülkemiz icin -gee ka.lmış bi·r hizmet obrak görülmekl·e beraıber, 100.000 civarında personele sahip· Di:yanet lşl·eri Baş~

kanlığı TeşkHatı icin ıbu oüşünoel•er ve f.a·alıiyetler son derece önemli. ve gereklidir. Bu düşünce ve fa·al'iyet!.er ned-en öneml·i ve ger·e·klidk? Bu so, ruy·a tutarlı bir ceva·p bul-abilmek i ıOi·n, Ülkemizde·ki di·n göreviHerinin ·gö­rev ala·nlorrnın dağılımını gözden g·eci·rme:kte tavda vo:rdır. Din görevHiiği mesleğine Müezzin - Ka·yyım olaırok ·başla-yıp 5 - 6 yıl bu va.z·i~eyi. yaptrktan sonra, ima·m- Hatipl· i ·ğe g·eoen bir görevli, 7-8 yıl do bu -a.ıa.nda hi.zmet ~ttikten sonra., 8- 9 yıl Kur'an Kursu Öğr-etımenJi.ği, bi·r o kadar da Vıa-i,zi'ik vey-a Müftülük yahutta Mu~a·kıplık v.~. görevl·eri yapmaktadırlar. Böyl·eliık~

le .mesl•ekl·e-rinde 25 yılı tama!mlayıp eme•klıil"ik düşünoel•eri ortaya çıkma-k­tadır. Belıki de .meslek·i hayaıtlarımn en öne·ml.i ve v-eri•mH dönemlerinde emekHHk v·eya başka bi.r 'iŞI·e uğraşma· düşüncesinin ol-uşuv.ermes· i, ·toplu~

mumuza din h:J.zmeHerin·i•n ta·m anlamıyl·a veri·ldiği inancını z·ayıHatnıa,kta~

dır. Mesleğinde ve görevi·nde u~man elemanlar yeti-şti·rmeyi hedef a-lan iJ.a'hi·yaıt Mesle:k Yüksek Okulla.rında ·n tam aınl•a·mıyla ülıkemizi.n istifade edebil•mesi ·icin, di.n · görevlıi/:erl•ni·n görev ·al-anlarına göre. 'böl·ümler ihdas etmek. di·n hizmetlerinin öz·ell·iğ · i ba•kınıın.dan elz·em ·görünmektedir. BeHrJ.i olonlarda yetişm·iş uzma·n elema:nl·a•ra ve diin göııevli-1-eri·ne iıhtiya!c vardır.

Bu ihtiyacı ülke genel·inde karşıla;yabirlmek ·i·ctn kademeH ola•rok yaygın­

laştırıl·ması düşünül,en il:ahiyaıt Mesl-ek Yü·ksek OkuHanndo, din ·hizmetle­rinin öz.e'lliğine ve a.Janına ıgör·e bölüml:er oluşturulımaılıdır. Bu bölümJ.ere gelecek ola·n öğrenciler, ha·ngi .a;landa dini h-J.zmet yapacağının bilıincine

vara·caık, :kendisini• o ·ata-no ta-hs·is edecek ve di·n .görevHHğiınin ·bu alanın­

da ihtisas ·Sahibi ve UZ'ma•nı olduğunun fa•rkına varacaktır. Bu uzmanlığın tahsi-l'ini yaparken de ~islam Di;ninin esasJ.cJırını v·e temel dini bilg·ileri dohıa önceden ·al•mış olması ge-rek·iır. Şaıyet öğrenciler ye·ter.li temel bi·lgilere ve mesl•e!kl ıe Hgilıi bazı ·t,ecrübelere yeteri•nce sah·i·p değ-il-lerse, bu ta-kdirde ilahiyat iMeslek Yüksek Okullarındaık· i iıki -yıllık öğreni•m sür·esinin yen·iden gözden geçirilmesi ve süres·inin uz.aıtıı·ması söz konusu olnoaktır.

Din hi·zmetlerinin toplumumux.o i·stenHen s·eviy.ede uloştırılaıbi.l:mesi

ici:n Ilahi-yat ·Mesl·ek Yüksek Okullannda :a:çılaıeaık olan bölüm!eri•n, Dioya­net lşJ ,eri -Başkaınlığının ·konu ile Hgil·t uzmanl·a·rından ve ilahiyat Fa· kült·ele~ ri öğ·ret-iım ·el·eıma:nlo•rındaın oluşturul·ocaık bi-r komisyonun ortak :oa,lışma.­

laırı net·icesinde kara-ra bağlanma·sı • . hi:~met üretimi ocısından son derece öneml·i oı ,acağı ·ka•na•a·tındayız.

Hk pl:a·nda bugünkü llahiya·t Meslek Yüksek OkuHannda ima:m-Ha·HP ve Kur'an Kursu Öğreticisi yeti·ştirilmesi öngörülmektedir. Bu hiz·met. iki görev a·lanmı iht·i.va edeoe!ktir .. Bu nedenl·e, bunlar bi:ner müsta-kif. bölüm haf:ine geürıi:lebi·Hr. Bizim bu okullaırda ihdas ·edilmesinde büyük ya·rarlar gördüğümüz bölümler şunl·a:rdır :

Mustafa TAVUKÇUOGLU 175

1. i·MAM- HATiPLiK BÖLÜMÜ: M·ihra·ba., Minbere, ca·mie ve oe;ma­ate uygun; din~. sosya·l ve külıtüre, ı yönden ·güçlü imam - Hatipl•er ye~tişti.r­·mek esas hedef ol·ma·lıdır.

2. MÜEZZiN- K1AVYIMLIK BÖLÜMÜ: Sesi- sedaısı, okuması; dini, sosyal ve ıkül'türel yqnden doyurucu -özel·likler·e sahip, hatta dini ımusiıki­ye yabkın ağızlı gör·evHier yet·iştiırmeyi hedef!.emel-idiır.

:l KUR'AN KURSU ÖGRETMENLiGi BÖLÜMÜ: Burada ·cocuıklo•ra ve. yetişk·iınl•ere Kur'an-ı Keriımi okuma, Din :kültürü verme. Ha,fızhk yaptır­

mo, kıraattoro gör:e Kur'an-ı Keri~m~ Nlôv·e:t ~etme formasyonunun öğr~~ril­

mes·i hedeflenmeli<Hr.

, 4. VA:iZLiK BÖLÜMÜ: Toplumumuz-u din ·konusunda arzu edilıen se­vı/~de aydınlataoa,k, vaaz ve irşadda bulunocak ·görevlilerin yetiştirilmesı hıedefl·en·mel id~r.

5. DiNi ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ: Di;ni ıneş-riya•t ve basın dünyaısı­na eleman yeHşti.r·en, r·adyo ve telıevizyon progra•mları yapaıbilıen, gere·k toplıUmumuzda ve gere:kse O~yanet TeşkHa;tı, ilohi·yat Fa·külte ve Yüksek Okulirannda a·lan ·a·r·aştı~ma•sı yopabil·en araştırmacı ·ilôhiıyotcıların ye;Nşti­

rHmes-ini hedeflıeyen böWmdür .

. 6. DiN DERSi ÖGRETMENLiGi BÖLÜMÜ : BiHndiğ·i g·ibt ül=kemizde-· ki ilkokuHa-rm 4. ve 5. sınıflannda Din Kültürü ve Ahlak BHg.isi dersi ve ki­tabı va:rdı· r. Fakat bu dersin broınş öğretmenl•eri· yok·tur. Daha doğrusu ıil·k­okuHardak~ din dersı .erine ·bronş öğretmeni yet'işti·ren bir eğ·it'im ·kurumu­muz bul-unmaıma'ktadır. İlkokul öğretmeni yetiştiren EğiUm Yük,sek Ok·ui­J,arında ise, d.in derslerinin öğreNm yöntemleri sadece rbi.r yanyıl okutul­m-aık·tadır. Yapılan bir araştırmadaı (12), ·Eğitim Yüksek Okullonnd.an me­zun ·olan 'bi,r adary öğretm·en·in, din dersl.eriınin amaclanna uygun bi;r ·şeki.l­

de y·etiştirHmedi,ğ·lni ve bu kimselıeriın ÜkokuHaırdn Din Dersi öğretme.nliği­ni de yapamayacak durumda oldukl,annı ortaya 'koyma·ktadır.

Avrupa ülke·ıerindeki değişik ·eğiti'm kode·meleri·nde Din dersl•er·i. · iıoin

uzman ·el=e·man ye:Nştiırrneyi hedetlıeyen dtn eğ·i·tiım1i 'kurum~arı (Avusturya örneği·nde olduğu gibi). görüldüğü kadarıyla bu konuda bir haıy.fi. :mesa•f.e almışlnrdır.

Günümüzde yabancı ülıkele:rdeık· i din eğ'iıtimi, kurumıa,rını muka.yesel·i qi.r şekilde 'inceleyen ve yen·;. te·kJi.fler ·get·i:ren ço.lışma·lar yok denecek •ka­daır azdır. Bu .alanda hissedHen boşl·uğu ·kısmen de olso doldurmak ve

(12) Önder PİLTEN, E~itim Yüksek Okulları Müfredat Programları ile İlkokul Müfredat Programları Arasında K-arşılaştırmalı Bir Araştırma, Konya 1987, ss. 129, 187- 188 (Yayınlanmamış Doktora Tezi).-

176 Avusturya ve Türkiye'de ilahiyat Yüksek Okulları Üzerine ... ·-------

kaıtkıl-aır sağla·m·a·k a:macıylo vermeye · ca·lıştığımız bu bil;gHer ve tekl·itler­den sonra, bu ·konuda bir de Viya·na Din Aeda·goii ·Akadem-isi· (·Maıyer­weck·str. 1, A- 1210 Wi·en) Dir·ektörü Prof. M·a·g. Dr. Gerhard Schultes .i'le yaptığı·mız görüşmeyi burada ·sunımaık ·isüy-orum. Anooık bu mül·ôkatı a'k­tarmodan önoe, şu ·hususu behırtmekte faryda. mül·aha·zo ediyorum. Far·klı kültürlerin eğiHmcHeri ol:mamıza ve yoğun progra:mına -rağ·men sayın Di­rektör. ·kendisiıyl·e -görüşme tekl·ifiımiz.i büyük bir -memnuniyetle kabul et­·ffii'Şt-ir. ıDirektör, bu a·lonlarda diğer ül·k·e ~eği:tiımci'leri.yle di•ya·loğun kurul­·mo-sını a•rzu ·etıhklerini·, fi.kir teatis-ind:e bulunma-nın g~ereğini bilhaıssa i'fode ederek vurgul-a·mıştır. Akademb Di·re-ktörü ile görüşme 29 Haz'i·ron 1990 Cuma .günü saat 9.30 da yapılımıştır.

1. Sayın Di·rek,tör. Ülkenizde kaç ·adet Din Pedagoiiı Akade·mis·i vaır­dır, 'bunlar hangi şeh-irlerdedi-r?

Direktör: Ülikemizde Ka,tol·ik KiJ.i.s·esine aH 6 adet, Viyano'da- Yahud·i Ortodoks·la-rının bir, ıhenüz hazır.lı 1k safhasında olon Protestanlora- oit ı bi.r ­

odet o~ma·k üz·ere, topla~m 8 adet Din P.eda:goH Aıka 'de:mi-ler·im-iz vo:rdır. An­ca·k ıben S'ize ~atoHk kil-i·sesine bağlı olaıra·k ·eğiıNm- öğretiım faoil -iyetlıeri­

ni -yürüten AkademHerin i·si·m ve adreslerini verebilir~m.

-a. RPA Viyana '8-aşpi·skoposl·uğu.

A- 1210 Wi;en, ·Ma.yerweckstr. 1

b. RPA Graz-Seck·au BaşpitSkoposluğu A- 8020 Groz-Egg,enberg, Georg·igoıSse 85

c. RPA Linz Başpi·skoposl·uğu

A- 4020 Unz, Salesina-umweg 3

d. RPA Gurık Baışp·tskoposluğu A- 9020 Kl·a:genfurt, Rudolfbahn-gürreı 2

e. RPA Sa-liburg. Başpiskoposluğu A- 5010 Salzburg, Kopitelplatz 2

t. RPA lnnsbruck Başpi.skoposluğu A - 6130 Schwoz, GHmıstr. 3

2. Akade·minizde öğrenim süresi ne ·kadardır, ka·c yon-yıl va-rdır?

Direktör: Öğrencilerimiz norma:lde 3 sen·ede yani 6 yanyılda: mezun olurlar. Bu durum ·Maturosı o!Otn öğrıenci.l·er iıç-in geoerl!i'cHr. ·Maturosı olmo­yaın öğrenci-ler ise, biır vıl hazırlık sınıfını okuma·k zorundadırla·r. Ma·turası

olm·ayan öğrencilere bu -bir yılda- Maturo (*) yaptırıma iımkanllnmız var, böylel·ikle bu öğrencLiıer de 4 senede ya;ni 8 yanyılda •mezun ol·urlar. Aka-

(*) Matura: Yüksek öğretime giriş hakkını sağlayan Olgunluk sınavlarıdır. ·

Mustafa TAVUKÇUOGLU ______ 177

dem~i,mizde okuyooa~k bir öğf'ietmen ada-yında ·Ma:tur•a şarrıtı a~ronı.r. Liseden Maturor ı. ı ımezun oıa.n 'Öğrenciler 3 yı/do, ,Ma·turasız -mezun olonla-r :ise 4 yıl­da A;kadem~miz1t ibitiirebHirler.

3. Aıkademi•nıizde hoıng1 bölümler voırdır? Mezunlarınızm istihdam alanları nerelerdk?

Direktör: Esas ıit-irbariyle i;k•i ıbölümümüz va~rdır. 'Bunlar:

a. Hr.istiyıan din dersleri iıc+n öğrretmenler yetrşhr.en bölümümüzdıe·n

-mezun olonla:r, i.JkokuJ (VoJiksschule), iiliköğretiım Okulu (Hauptschule) ve Sonderıschule'J;erde (beden' \Ae zihn; renıgeHi öğ·renctler~n devam ettikleri oku~Jairda) öğretımen N k yap-ma,k·tad ı.rl·a r.

11: Akşaım kursları ve oıcı·k öğ·ret.jım progro,mlaınmızm bulunduğu bö­lümdür. ·Bir •meslek ·sahtb• olıup da, gündüz:l·eri Akademi·mize -gelemeyen­:Jıer de, D~n ders·i öğretmeni ol·ma·k ·istediıkleri. to·kdirde, bu prog·ram~mıza

kotıloıbHıiırlıer. Anoa·k bu ·bölümde okuyon öğrenoi.le-r normalde 5 senede (10 ya.rıyı·ldo) ·mezun olurl·a1r ve öğ,retmenliık yopaır/a•r .

ısu 'iki bölümü •Akodem•i Dkektörolüğü olaıra•k yön•etm·ekreyiz. Her ·iki bölümde de ıida•reci oırk<ıda·şlanmız va.rdır. Görüldüğü gibi A1kaıdemi;m-k~i-n

eso'S omo:cı ve .mezunlonmızı-n .istihdo·m yenleri okul· alanı, din de·rsler·i' ·i·cin öğretmen yeNşti·r.mektev•z. Bundan 'ba·şko Pedagoj-i· Ensti1tü-lerinden mezun o~up do, din dersi öğretmeni o~mak isteyenleri·n de yreterHk im1+ha•nlannı

yo~rız.

4. -Akademinizde öğretmen adayları hangt dersler-i a•!1ma·ktadtrlar?

Direktör: -A·kademi,mizi·n müfredo;t prog·ra·mı bölümleri·m.ize g'Örıe uyar­loınmı-ştır. ·Esas irti·boriyle prograımdo adaıyiann ·mecburi· ve i:htıiyo•ri. oloraık

Ofimaık zorunda olduğu d-ersler va·rdır. Bu dersireri genel 'hatlaırıyla şöyle

özetlemek ·müımkündür:

o. i·nsanla ·i:llg•Hi Pedagoi•i•k yönü ağır basan biH·mleriın okutulduğu ve "Huımonwissenschaıfıt" odı verilen ana dersler grubu: -Hrist.iyoınlığa a:iıt il­mi-ha.! 'bi.lgHeri ve •Di·n Pedaıgoi'i-si,, ·Eğ·iıUm Bi·lıiım-lıeri, 'Pedagoji'k Psikoloji ve Sosyoloji, Ders yapma ·Ve ·konula•rı işleme teknikl·eri, sağlığı koruma eği.­tiımi:n-i-n temeUeri, okulılario · ilgoiılı• •mevzuaıt v.b. bu dersler o,ra,sı-ndadır. Bk

· öğretmen adoyı bir yonyılda :ha.ftodo en az 18 saat Di:n Pedaıg<;>j'isi o·lmak zorundadır.

b. Hrıi-stiıy;Qın ·i-lohiyat -biH·m·ler·i;· Tevr-oıt ve :incille UgrJıi yorumlar ve te­ıma! rikııhiyat bi:f,i·mleri, ·kHise tor~h~. felsefe, a·hla•k, iıbadetler, 1k'i,J:ise hukuku v.b. dersleri:n bul-unduğu olandır.

c. Gene·l ve Özel Öğreti·m Yöntemlerıi: iııkoku( ·-ilköğretim Ok·ullıa:rı ve Sonderschule'lıer•n yaıpı·lo,rına ve öz.eiHklıerıine ıgöre a~yorlanmış pedagoj.bk

(F. : 12).

Avusturya ve TUrkiye'de İlahiyat Yüksek Okulları üzerine ... IIB~--~~~~-----------------------~~:~-----

dersler il·e kiUe ·il-etişim araçk:trıyla eği·Nm - öğretim tekntkl-er·inin gösteril­

diği dersler yer a+ma,ktodır.

d. Okullarda pratik uygul·amaloro ıkotılma: Akademideki dersler dı-ında. oday bi.r yarıyı~do en oz 60 so·çıt!'i~ bir uygulaıma yapmaık,to·dır. Okul

ş ula.malorı ve pratıkler adayın .tahsı·l·ı boyunca devam ·eder. Anok ok­u~~ .kur·sları ve açı·k öğretim progromlarıno ·katılanlar dördüncü yıldan ş ,.. yani son yılda bu uygulomaları yaparlar. sonru, .

e. secmeli dersler; Beden, Res~m ve K·ilise Koro Müziği Eği~.,mi,

gözleıml·er-tn değer-lendir:il,rllesi, oyunfor v:b. dersler de bu ıkısırnda yer ·al­

maktadır.

5, Akademifliz eğltim- öğretim hizmetleri ba·kımı·ndon Üniversiteye

mi bağlıdır, yoksa özer·k midi-r?

Direktör : Akodemimiz Üniversiteye bağlı değildir. Avusturya -kanun~

1 rına göre ıKil~e- Devlet arasında'ki anlo·şma gereği, bütün Oin Pedagoji

~k·ddemHeri kHis·ey: ıbağlıdtr vew .r~smi .. ;~ur~luşlard~r. Bi·z de Viıyana Boş­iskoposl·uğuno bog~ı w olarak e~·ıt_ım- ?g·~~t~m taol·ıyetlıer+~i-zi sürdürmek- .

p ·z Biz din dersi ogretmenler:ını yetış;Hrır·ız. Dev~et de oğretmen ihtiva-W~· . .

ı mezunlanmızdan korşıla-r. Okullarda okutulan din dersl~eri:niın mu'hte-cın ıno ve ders -kitoplanna devlet 'k'Orışmaz, bunları kHise tesbit eder, ·k4-vas fl d k 'l' .. le · · ta.plarla -it9Hi -mosro on a · ırıse us n~r.

Akodemimiz, Ün~versi-te•ere bağlı olon ilahiyaıt FaküHeleri.ne nazaran kHiseye daha yakmdır. ·Akademf.miz.in öğretim elemanı -ihtiyacını is·e Kato­

l-ik ·K·iHsesi -kaırşılaır:rıaktodır.

soyın Di-rektör .. biz'8 zaman ayı·rdınız ve sorulorımızı cevaplo:ma· zaıh­metinde bulundunuz. Bunun rç~n Size ·teşekkür eder, başarı ve iyi. dilekle-

rimizi sunorız. Direktör : Ben de teşekkür eder. di.yaloğt:Jmuzun d-evamını dil·erim.

* * * * Görüldüğü .g·ibi Avusturya'da bazı i·lohiyo t Yüksek Okullarının yanın­

d Din Pedagojisi Akad:emfleri, •lkokuHaırdo·ki din dersleri i·c•i.n bronş öğ­atmeni yetişt'irmekted~rler. lfkokulfaırdakt di·n derısi öğretmeni ihtiyo·clorı ~: eğitim :kurumları aracıl.ığı ile .gideriım~kıted~r. Modern .eğHim anlayışı­

n benimsendiği mkelerde, her alana mahsus uzma:n eteman y·etiştirilme­~: icin, 0 olanla ilg ili ·eğitim ·kurumlorındoın büyük ölçüde ·isHfad·e edi~mek-tedir.

Türki·ye'deki ila•hiyot Fakülteler i cok amaçlı yüksek din eğ·i·Nmi ·ku­umıorıdı.r. Mezunları Ortaöğ-reıtiım kurumlarında ve Diy·anet TeşkUôtının ~eğişi·k kademeleri-ndeki drn hizmetlerinde görev a~ma-ktadırlor. ·

Mustafa TAVUKÇUOGLU 179

Ülkemizde müsta1kil ol·a•ra•k .Oin PedogoH Akademileri veya Peda:goji Enstitülerıi:nin kuru•ması ve işleriiık ~kaza·ndırı~maıSı uzun ~a·mon isteyEm ·bir mesel·edir ve ·kurulmasmdo mutlaıka büyük yorarlar va~rdr,r. 'Fa·k·at i·l:kokul·­loırdaki din dersleri i·cin bronş öğ·ret~meni Sl'kmtısı dn ortoda;dır. Ha·len bu dersler M·illıi Eğ~Um Ba·kaınlığı'nın gecici düzenl·emel•eriyle ida·rıe eqirl:mey.e oa·lışıl.masma rağmen, ·sağ~ıktı ve düzenli bir mek·anizma veya si·st~em ku­

·ruloımaımışhr (13). Ba·kanlığın ·geçici düz·enleme·l·eriyle bu dersl;erden bek­lenHen verimin ·alındığını .ifade etmek zordur. 'Bu ba•kımda·n h!lç ol;mazsa ilk etapta 1/ahiya.t Meslek Yüksek O·kullarında, i·l•kokul·krrda:ki din ders·i öğ­retmenl·iğ·i riçin bir bölümün ·ihdas edHmesi sı,kıntıyı ·en ·azından ha.fi:tletmiş

v.e bu alaında hi•ssed:Hen boşi:Uğu doldurm·uş olnoo~ktır.

Haıhiyat Mıesle·k Yüksek Okulla·rında sırakıdığımız bu bölüml:erle ifıgHi

h·izmet üretme düşüncelerıi gelıi:ştirHel?Hi:r ve ·aynntıl:arı geni·ş boyutkıırda

ele o•l·ınabiHr. M·eselô, yurtdışında hiz·met verecek d'in görevN-leri g:iıtYL Bö­lüml,erdeki öğr·enci·l·erfn uygu~a·m:a-lı eği:tiım yapma·lannın uzun biır süreye ~htiıyacı ·ol,a!lJiHr. Uygulaımaya. , ·ihtiyaca göre yeterince yer verilımelıidk. Uy­gulo·ma sür:eleri bölümlerin ôz·eiHkl,eri.ne göre far:klılıık orzedeceıktir.

Bu bölüml•erin -hepsinin belıki bir i·lohiyat Mesl,ek Y.ü·kse•k Okulunda bu~unmosı mümkün ol,mo.yaıb~Hr. Hu nedenl·e, !bi·rıkaic bölümün bir a:rada bul·unduğu bi·r iJıaıhiıyoıt ·Meslek Yüksek Okul-u olduğu gibk, teık hi.r bölümlü ~

· ilohi·yoıt ·Meslek Yüksek Okulu do olabi·lıi.r~ .Su ıise, ·Öncel'ikle bazı pilot böl­. g·eler secHımek ·SUrıeNyl·e bu okullnrın ·acılm·ası ve uygulamaya kon·masıy­

lo müm.kün olobiHr.

Ülkem.izde .Di·n görevHNği hi·z,met o·lıanlonndo uz·manlaşmış eleman­ıa.r yetiştiırme.k i·oin, bölürmleriyl·e birl'ikte i·la!hıiva·t Meslek Yüksek Okul:ları a~cılması ve bunların azaımıi derecede hoıl·kın .istiıfades·~ne sunulmasının,

toplumumuza· son derece yaıra~rı,ı hi·zmetlrer ürıetıeceğt ·kainnoıtındaıyız.

(13) M.E.B. İlköğretim Genel Müdürlüğünün 10.9.1980 tarih ve Eğt. 322.1-40/ 70101 sayılı yazıları; M:E.G.S.B. Din Öğretimi Genel Müdürlüıtünün ıa:ı.l985 tarih ve 323.11 - 33- 392 sayılı yaz!l::ırı.