Upload
others
View
20
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Tiranë, 15 Mars 2007
ShqipëriaNjë rishikim i shpenzimeve
publike dhe i kuadrit institucional
Ristrukturimi i ShpenzimevePublike për të mbështetur
rritjen
Prezantim për sektorin e arsimit
Mesazhet kryesore
1. Arsimi nuk është financuar në nivelin e duhur dhe sidomos arsimi i mesëm.
2. Për të arritur rezultate më të mira dhe për të pakësuar pabarazitë, duhet të ndryshojëpërbërja e shpenzimeve në arsim.
3. … Nevojiten dhe rregullime në kuadrin financiar dhe institucional për planifikimin dhe financimin e ndërhyrjeve në sektor.
Tematika/Përmbledhje
1. Rezultatet e arsimit
2. Niveli, eficienca dhe barazia e shpenzimeve publike
3. Sfidat në të ardhmen
4. Përmbledhje dhe rekomandime
1-Rezultatet arsimore: vitet e arsimit
Niveli i kapitalit njerëzor është i ulet pavarësisht nga përmirësimet e kohëve të fundit
Shkalla e arsimimit të popullsisë në moshë pune
ViteArsimim
Mesatarisht
% që kanëpërfunduar të
paktën arsimine mesëm
% që kanëpërfunduararsimin e
lartë
Shqipëria (2002) 8.5 39.4 7.7Shqipëria (2005) 9.6 40.6 7.8BE 15 (2003) 11.8 62.6 24.0BE 8 të përzgjedhura (2008) 12.0 73.8 13.3Kili * 7.9 49.0 13.0Koreja (1990) 9.3 73 29.0Malajzia * 7.9 42.0 11.0Tailanda * 6.1 21.0 11.0
1- Rezultatet arsimore: regjistrimi
Koeficientë më të ulët regjistrimi në arsimin e mesëm e të lartëNormat e regjistrimit sipas grupmoshës
Mosha në vite 5-14 15-19 20-29
Shqipëria 87 56 13
BE15 100 82 25
BE 8 të përzgjedhura 98 85 20
Republika Ceke 100 90 17
Hungaria 100 83 22
Polonia 94 88 29
Republika Sllovake 97 80 13
Vendet me rritje të lartë 94 70 14
Kili 91 70 3
Irlanda 100 84 19
Koreja 93 82 27
Malajzia1 90 56 8
Tailanda 97 60 14
Sources: Albania: LSMS 2005; EU15 and four recent entrants to the EU: OECD Education at a Glance, 2005.
Sidomos arsimi i mesëm…..
ARM
AZE
BGR
BLR
CHL
CZE
ESP
EST
GEO
GRC
HRV
HUN
IRL
KAZ
KOR
LTU
LVA
MYS
POL
SVK
SVN
THA
TUN
ALB
4.2
4.4
4.6
4.8
Reg
jistri
mib
ruto
nesh
kolle
ne
mes
me
(log)
0 5000 10000 15000 20000 25000
PBB për frymë, PPP, int $ konstante 1995
Burimi: Herrera dhe Pang (2005). Te dhena per 1996-2002.
1- Rezultatet arsimore: Cilësia
• Paraqitje e dobët në testin e PISA• Megjithë përmirësimet në përfitimet nga arsimimi, cilësia e arsimit te
mesëm nuk i përgjigjet nevojave të tregut të punës
PISA 2000 Rezultatet e leximit kundrejt PBB për frymë për vendet pjesëmarrëse
ARG
AUS
AUT
BGR
BRA
CAN
CHE
CHL
CZE
DEU
DNKESP
FIN
FRA
GBR
GRCHUN
IDN
IRL
ISL
ITA
KOR
LUX
LVA
MEX
MKD
NOR
NZL
PER
POL
ROM
RUS
SëE
ALB
300
350
400
450
500
550
Rez
ulta
tiI P
ISA
8 9 10 11Log i PBB për frymë, int $ konstante 1995
2-Shpenzimet per arsimin: NiveletNe pergjithesi shepnzimet jane te uleta nese krahasohen me
vendet me rritje te shpejteShpenzimet Publike per arsimin si % e totalit te PBB
0
1
2
3
4
5
6
7
8
High Grow
th
HGSH Average
Albania
Armen
iaGeo
rgia
Latvi
aLit
huan
iaRom
ania
Thaila
nd
HGBG Ave
rage
Bos I H
erzBulg
aria
Czech
Rep
ublic
Greece
Poland
Slovenia
SEE (exc
l TUR)
Serb &
Mon
tEU8 A
verag
e
Qeveri te vogla me rritje te shpejte
Qeveri te medha me rritje te shpejte
2-Shpenzimet per Arsimin: Nivelet
Shpenzimet per fryme sipas nivelit te arsimit (Parashkollor + baze = 1.0)
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
te gjitha mesme pergj mesme prof larte
Shqiperia (2002) Shqiperia (2005) BE 15 (2002)
Arsimi i mesem i pergjithshem eshte i nen-financuarper sa i perket shpenzimeve per fryme
2-Shpenzimet për arsimin : Nivelet dhe eficienca
….Por edhe për sa i përket financimit të shpenzimeve korrente jo paga
Shperndarja ekonomike e shpenzimeve publike per arsimin% korrente % kapitale Paga si %e
korrentesKorrente te tjera
si %e korrenteve
Shqiperia (2005)Parashkollor dhe bazë 88.2 11.8 89.4 10.6I mesëm I përgjithshëm 78.1 21.9 96.6 3.4Arsimi I mesem profesional 73.4 26.6 76.6 23.4I larte 90.8 9.2 72.4 27.6Te gjithe nivelet 85.6 14.4 85.8 14.2Krahasues per arsimin bazë e të mesëm educationShqiperia (mesatare 2002-05) 86.3 13.7 88.5 11.5EU15 (2002) 92.7 7.3 81.5 18.5Të pranuarit rishtaz ne EU(‘02) 92.5 7.6 72.9 27.1
2- Sektori i përdor burimet e tij relativisht me eficience
• Raportet student/mësues janë në nivele të pranueshme
• Nivele të ulëta të braktisjes
• Raportet student/klasë janë gjerësisht stabël megjithëuljen ne grupmoshat e arsimit bazë
• Përdorimi i kapitaleve është relativisht eficient (turnet, mirëmbajtja)
2- Shpenzimet për arsimin: Pabarazi tëmëdha
• Hendeqe në regjistrime nëpër rajone të ndryshme dhegrupime sipas të ardhurave, sidomos në arsimin e mesëm e të lartë
• Pabarazitë në regjistrime janë rritur ndër kuantilet e konsumit, sidomos në zonat urbane
• Variacione domethënëse në rezulatet e arsimit në rajone tëndryshme
• Shpërndarja e subvencioneve për arsimin është regresive
2-Shpenzimet për arsimin: Pabarazi tëmëdha
Shpërndarja e subvencioneve për arsimin është regresivesidomos për arsimin e lartë
0.2
.4.6
.81
Pje
saku
mul
ativ
ee
perfi
timit
0 .2 .4 .6 .8 1Pjesa kumulative e marresve te subvencioneve
E mesme ProfesionalI larte Vija e barazise
3- Sfidat në të ardhmen: Përballimi i ndryshimeve demografike
Nëse treguesi i regjistrimeve për arsimin e mesëmvazhdon të permiresohet, mund të ketë rritje të
kërkesës për arsim të mesëm
0
100000
200000
300000
400000
500000
600000
200120022003200420052006200720082009201020112012201320142015201620172018201920202021
Year
No.
3-5 vjec6-14 vjec15-18 vjec19-25 vjec
3- Përballimi i sfides : Rishpërndarja e burimeve
• Të sigurohen fonde shtesë për shpenzime korrente jo pagaper te rritur cilësinë
• Zhvendosje afatmesme e kapaciteteve mësimdhënese ngaarsimi bazë ne ate mesëm nderkohe qe regjistrimet ne temesmen rriten, si dhe racionalizim i investimeve fizike nesektor sipas rajoneve
1. Te shihet mundesia e uljes se numrit te mësuesve të arsimit bazë (ulja e natyrshme, ulje e moshës së pensionit, dhe/ose aplikimi i kërkesave mëtë forta për kualifikim)
2. Rregullime graduale të pagave të mësuesve të arsimit të mesëm3. Të mbahet numër relativisht i lartë i nxënësve në klasat e arsimit të
mesëm, për ta bërë këtë të përballueshëm
• Kahja e përpjekjeve për investime të ridrejtohet nga arsimi i mesëm
3- Përballimi i sfidës: Mobilizimi i financave private
1. Të përdoret rekuperimi i kostove për shërbimet qëfinancohen nga financat publike në arsimin e lartë
• Rritja e tarifave të regjistrimit, ku të jetë e mundur• Krijimi i sistemeve që mbrojnë të varfërit: bursat…
2. Ndryshimi i kuadrit rregullator financiar që tënxiten universitetet për rritjen e të ardhurave tëtyre
3. Lehtësimi i zgjerimit të arsimit privat me mekanizmat e duhura që sigurojnë arsim cilësor
3-Përballimi i sfides: Reformimi i kuadrit rregullator institucional dhe financiar
1. Të ndryshohet sistemi financiar i tanishëm, i cilibazohet tek inputet
– Të rishikohet dhe zhvillohet me tej financimi me formulëper capita ( për fryme)
2. Të përmirësohet koordinimi dhe planifikimi midis niveleve të qeverisjes
– Të planifikohet e të ekzekutohet buxheti për investimeduke përdorur projeksionin e ndryshimeve të pritshmedemografike
– Të përdoret efektivisht sistemi i hartave të shkollave nëbashkëpunim MASH-in e Qeverine
4- Përmbledhje e rekomandimeve• Të rriten shpezimet për sektorin
• Të fillojnë rregullimet për shpërndarje funksionale dhe rajonale për t’iu përgjigjur ndryshimeve demografike
• T’i jepet përparësi përdorimit të finacimeve korrente shtesë për • rritjen e shpenzimeve korrente jo paga per arsimin e mesëm• permirësimi i aftësive dhe pagave të mësuesve ne arsimin e mesëm në
mënyrë të qëndrueshme nga pikëpamja fiskale
• Të shpërndahen subvencione për arsim midis familjeve të varfëra dhe fshatare
• Te rishikohet dhe zhvillohet me tej financimi me formule për-nxënës për shpenzimet korrente
• Të rritet rikuperimi i kostove dhe pjesmarrja private në arsimin e lartë sëbashku me autonominë buxhetore dhe përgjegjshmërine e universiteteve publike