ျမနမာႏငင၏ ေဒသအစးရမားႏင႔ စးပြားေရးလပငနးမား

ဂရတ ဘစဆငဂာ ႏင လငးေမာငေမာင

ေဖေဖာ၀ါရလ ၂၀၁၄

ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမား သည ျမနမာဖြ႕ၿဖး တးတကေရး

အရငးအျမစအဖြ႕အစညး၊ စးပြားေရးႏင လမႈဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအဖြ႕ (MDRI-CESD) ႏင အာရေဖာငေဒးရငး (The Asia

Foundation) တ႔အၾကား သေတသန ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ႀကးပမးခက တစရပ ျဖစသည။ ဤ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမားသည

ႏငငအဆငႏင ေဒသႏရအဆငရ မ၀ါဒ ခမတသမား၊ အရပဘက လမႈအဖြ႕အစညးမား၊ စးပြားေရး နယပယ၊ ဖြ႕ၿဖးေရး မတဖက

အဖြ႕အစညးမားႏငတကြ အျခားေသာ စတပါ၀ငစားၾကသည သကဆငသမားအားလးအား မ၀ါဒႏင ျပျပငေျပာငးလေရး

ျဖစစဥမားအေပၚ တကရက အသေပးသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈဆငရာ ကစၥရပမားအား အခနမ

သေတသနျပ တငျပႏငရနရညရြယသည။ ဤစာတမးမားအတြက ျပလပသည သေတသနမားတြင အစးရ၊ ႏငငေရးနယပယ၊

အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမား၊ အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမားႏင ရပရြာလမႈ အသကအ၀နးမားထမ အျမငမားက

ထညသြငးေလလာထားၿပး ဆေလာမႈအရႏငဆးမ၀ါဒ ဆနးစစေလလာခက ႏင ႏငငတကာမ အေတြ႕အၾကမားကလညး

တငျပထားပါသည။ (MDRI-CESD) ႏင အာရေဖာငေဒးရငးတ႔ အေနျဖင ထတေ၀ခၿပး ျဖစေသာ၊ ေဆာငရြကဆျဖစေသာ၊

ေရ႕တြင ေဆာငရြကမညျဖစေသာ သေတသနမားအေပၚ ပါ၀ငအၾကျပ ေဆြးေႏြးမႈမားက ႀကဆပါသည။

ျမနမာဖြ႕ၿဖ းတးတကေရး အရငးအျမစအဖြ႕အစညး၊ စးပြားေရးႏင လမႈဖြ႕ၿဖ းတးတကေရးအဖြ႕ (MDRI-CESD) သည

လြတလပသည သေတသန အဖြ႕အစညး တစချဖစၿပး၊ ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးႏင လမႈ အသြငကးေျပာငးေရး အတြက

ႀကးစားလပေဆာငလကရသည။ ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈ၊ ဆငရမႈ ေလာခေရး၊ ေရရညတညတသည

ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ႏင ေကာငးမြနေသာ အပခပေရး ကစၥရပမားအေပၚ ပေပါငးပါ၀ငသည သေတသနျပမႈမား

လပေဆာငေနပါသည။ ထ႔အျပင ျပျပငေျပာငးလေရးျဖစစဥ၌ အဓကပါ၀ငလကရၾကသည အငစတကးရငးမား၊

အဖြ႕အစညးမားက သငတနးႏင ပညာရပမား ပပးေပးျခငးကလညး ေဆာငရြကလကရသည။

အာရေဖာငေဒးရငး (The Asia Foundation) သည ေျပာငးလ ဖြ႕ၿဖးလာေသာ အာရေဒသအတြငး ပမတးတကသည ဘ၀မား

ျဖစေပၚလာေအာင ႀကးစားေဆာငရြကေနသည အကးအျမတအတြကမဟတေသာ ႏငငတကာ ဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕အစညး

တစချဖစသည။ အာရေဒသ၌ ဆယစႏစ ေျခာကခတငေအာင ေဆာငရြကခသည အေတြ႕အၾက၊ နကရႈငးသည ေဒသဆငရာ

နားလည ကၽြမးကငမႈတ႔ျဖင၊ အာရႏငင ၁၈ ႏငငတြင ရးခြမားဖြငလစ၍ အာရေဒသအေပၚ သကေရာကလကရသည ၂၁ ရာစ၏

အေရးႀကးလေသာ ကစၥရပမားျဖစသည အပခပေရးႏင ဥပေဒ၊ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ၊ အမးသမးမား စြမးအားျဖညဆညးမႈ၊

သဘာ၀ပါတ၀နးကင ႏင ေဒသတြငး ပးေပါငးေဆာငရြကေရး တ႕အေပၚ အစအစဥမားခမတေဆာငရြကလကရသည။

No. 27, Pyay Road,6(1/2) mile, Hlaing Township,

Yangon, Myanmar

No. 21, Bo Yar Zar Street,Ward 14, Kyauk Kone, Yankin Township,

Yangon, Myanmar

စကားဥး

ျမနမာ႔ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး အရငးအျမစအဖြ႔အစညး၏ စးပြားေရးႏင႔ လမႈဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအဖြ႔ ႏင႔ အာရေဖာငေဒးရငးတ႔သည

ျမနမာႏငင တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအဆင အပခပမႈ ဆငရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးမားမ ဒတယေျမာကစာတမးက

တငျပေဆြးေႏြးရသည႔အတြက မားစြာ၀မးေျမာကမပါသည။

ျမနမာႏငင၏ အေျပာငးအလသည အရနအဟနျဖင႔ ေရ႕သ႔တးတကေျပာငးလေနသည။ ဗဟခပကငမႈေလာ႔ခေရးႏင႔

ေဒသအပခပေရးတ႔သည ႏငင၏ ေရရညဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက အေရးပါသလ၊ အစးရ၏ ျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးစဥမား၌

လညး ဥးစားေပး ထည႔သြငးစဥးစားရန လြနစြာအေရးႀကးသည။ ယငးအေၾကာငးေၾကာင႔ ဗဟခပကငမႈေလာ႔ချခငးႏင႔

ေဒသအစးရမားႏင႔ပတသက၍ အဓကကေသာ ျပျပငေျပာငးလေရးမားအေပၚ အခနကက ဆနးစစေလ႔လာရနႏင႔

သေသတနလပေဆာငရန အမနတကယလအပေနသည။ ျမနမာ႔ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး အရငးအျမစအဖြ႔အစညး၏ စးပြားေရးႏင႔

လမႈဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအဖြ႔ ႏင႔ အာရေဖာငေဒးရငးတ႔သည အတအကြပးေပါငးေဆာငရြကသည ေဆြးေႏြးခကစာတမးမားစြာ

ထြကလာရနရပါသည။ ၎စာတမးမားသည ေဒသႏရအစး၏ အပခပေရးနင႔ ပတသက၍ သေတသနေတြ႔ရခကမားက

ဗဟအဆင႔ႏင႔ ေဒသအဆင႔မ ေပၚလစခမတသမား၊ အရပဘကအဖြ႔အစညးမား၊ စးပြားေရး အသငးအ၀ငးမား၊ ႏင႔ အျခားေသာ

စတပါ၀ငစားေသာ သကဆငသမား အားလးအား ေဆြးေႏြးတငျပ၍ ေပၚလစႏင႔ ျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးစဥမားက

တကရကထေတြ႔တငျပႏငရန ရညရြယပါသည။

ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးတးတကႏႈနးသည ၿပးခ႔ေသာႏစ အနညးငယအတြငးေကာငးမြနေနၿပး၊ အျပညျပညဆငရာ ေငြေၾကး

ရနပေငြအဖြ႔က ၂၀၁၄ ခႏစအတြက ၇.၅% ရမညဟ ခန႔မနးထားသည။ လကရအေနအထားအား ဆကလကထနးသမး

ထားႏငရနႏင႔ ယခထကပ၍ စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးတးတကလာႏငေစရန အတြက ႏငင႔စးပြားေရးလပငနးမား၏ အမားစျဖစေသာ

အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားအား အေလးေပးေဆာငရြကရန လြနစြာအေရးႀကးသည။ ႏငင၏ ျပျပင

ေျပာငးလေရးလပငနးမားက ေရ႕ဆကလပေဆာငႏငရန ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးက ေထာကကေပးမည႔ ေဒသႏရ

စးပြားေရးလပငနးမားက အားေပးျမင႔တငရာတြင ႏငင၏ အနာဂတျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးမားႏင႔ တငးေဒသႀကး/ ျပညနယ

မားရ ေဒသႏရ အစးရမား၏ ပ႔ပးကညေဆာငရြကေပးမႈမားသည မားစြာအေရးပါၿပး၊ ၎တ႔အေပၚတြင မတညေနသည။

ယခစာတမးက Jared Bissinger ႏင႔ လငးေမာငေမာငတ႔မ ေဒသႏရအစးရအဖြ႔အစညးမား၏ စးပြားေရးဆငရာအပခပမႈတြင

ပါ၀ငေဆာငရြကပႏင႔ ၎တ႔အေနျဖင႔ အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားအေပၚ မညသ႔သကေရာကမႈရသညက

သေတသနျပတငျပထားပါသည။ အမားစဖတရႈႏငရန ရညရြယ၍ စးပြားေရးႏင႔ သကဆငေသာ သမငးေနာကခ၊ ေပၚလစ

အေနအထားႏင႔ ကယျပန႔ေသာ ျပျပငေျပာငးလမႈမားက ထည႔သြငးေရးသားထားသည။ ထ႔အျပင မြနျပညနယႏင႔

စစကငးတငးေဒသႀကးတ႔၌ သြားေရာကေကာကခခ႔ေသာ အခကအလကမားက အေျခခ၍ ေဒသဆငရာအစးရမား၏

စပြားေရးအပခပမႈပစမားႏင႔ အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားအတြက စးပြားေရး၀နးကငအား စာေရးသမားမ

တငျပေဆြးေႏြး၍ ဆနးစစသြားမညျဖစသည။ စာေရးသမားမ အဓကကသညဟ ယဆေသာ ေပၚလစပငးဆငရာ အႀကျပ

ေဆြးေႏြးခကမားျဖင႔ နဂးခပထားသည။

ယခစာတမးအား ေရးသားျပစရာတြင ကနကစရတမားက ျဗတသအစးရ၏ ႏငငတကာဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဌာန (DFID) မ

ပ႔ပးေပးထားပါသည။ ဤစာတမးတြင ေဖာျပထားေသာ သးသပခကမားသည စာေရးသမား၏ အျမငမားသာျဖစၿပး၊

ျဗတသႏငငတကာဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဌာန၊ ျမနမာ႔ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး အရငးအျမစအဖြ႔အစညး၏ စးပြားေရးႏင႔ လမႈဖြ႔ၿဖး

တးတကေရးအဖြ႔ ႏင႔ အာရေဖာငေဒးရငးတ႔၏ အျမငမားမဟတပါ။

ေဒါကတာ ေဇာဥး ေဒါကတာ ကငမနငခ

အမေဆာငဒါရကတာ ျမနမာႏငငဆငရာကယစားလယ

MDRI-CESD The Asia Foundation

မာတကာ

အတေကာကေ၀ါဟာရမား ...............................................................................................................................i

အစရငခစာ အႏစခပ .................................................................................................................................. iii

အဓကကေသာ အႀကျပတကတြနးခကမား ....................................................................................................... vi

အခနး (၁)၊ နဒါနး .........................................................................................................................................1

သေတသနလပေဆာငပနညးစနစ ...........................................................................................................................2

အခနး (၂)၊ ျခငသးသပခက ............................................................................................................................3

သမငးေနာကခ အခငးအကငး ..................................................................................................................................3

အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမား ...........................................................................................................5

အခနး (၃)၊ အစးရဖြ႔စညးသည႔ပစႏင႔ လပပငခြင႔အာဏာခြေ၀ပ .................................................................................9

ဗဟအစးရႏင႔ ၎၏ အထကေအာကဖြ႔စညးထားသည႔အစးရပစ .......................................................................................9

တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမား ....................................................................................................................11

စညပငသာယာအဖြ႔ရးမား ..................................................................................................................................12

ဗဟအစးႏင တငးေဒသႀကးျပညနယအစးရတ႔အၾကားထေတြ႕ဆကဆပ............................................................................13

အခနး (၄)၊ စးပြားေရးလပငနးမား ႏင႔ ေဒသအစးရမားၾကား ထေတြ႔ဆကဆမႈ ပကတ အေျခအေန ..................................15

လပငနးလငစငမား.............................................................................................................................................15

ေဆာကလပေရးပါမစမား.....................................................................................................................................19

ၾကည႔႐ႈစစေဆးျခငးမား ......................................................................................................................................19

အခြနအခမား .................................................................................................................................................20

ေငြေရးေၾကးေရး ................................................................................................................................................23

အေျခခအေဆာကအအမားႏင႔ အေျခခ၀နေဆာငမႈမား ...............................................................................................24

ပဂၢလကလပငနး - အစးရ ထေတြ႔ဆကဆေရး ...........................................................................................................25

အခနး (၅)၊ အဓကကေသာ ေတြ႕ရခကမား ......................................................................................................27

အခနး (၆)၊ အႀကျပတကတြနးခကမား ...........................................................................................................29

အဖြ႔အစညးဆငရာ လပထးလပနညးအား ျပျပငေျပာငးလျခငး ........................................................................................29

လငစင၊ ေထာကခစာႏင ပါမစမား .........................................................................................................................29

အခြနေကာကချခငး ...........................................................................................................................................31

ပဂၢလကလပငနးႏင႔ အစးရၾကား ဆကဆေရး ...........................................................................................................32

သတငးအခကအလကရရႏငမႈ .............................................................................................................................32

အခနး (၆)၊ ေနာကဆကတြ (၁)။ ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငငေတာ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ အရ တငးေဒသႀကး

သ႔မဟတ ျပညနယဥပေဒျပစာရငး (ဇယား ၂)

............................................................................................................................................................33

ေနာကဆကတြ (၁)။ ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငငေတာ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ အရ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ

ျပညနယဥပေဒျပစာရငး (ဇယား ၂)

.............................................................................................................................................................35

i

အတေကာက ေ၀ါဟာရမား

ဒငကာ – ရငးႏးျမပႏမႈႏင႔ ကမၸဏမား ညႊနၾကားမႈ ဥးစးဌာန

စကမႈႀကးၾကပ – စကမႈႀကးၾကပေရးႏင႔ စစေဆးေရးဥးစးဌာန

ေထြအပ – အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာန

ဂဒပ – စစေပါငးျပညတြငးထတကန

အခြနဥးစး – ျပညတြငးအခြနဥးစးဌာန

စမစးပြား – အမးသားစမကနးႏင႔ စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးတးတကေရး၀နႀကးဌာန

န၀တ – ႏငငေတာၿငမ၀ပပျပားမႈတညေဆာကေရးအဖြ႔

နအဖ – ႏငငေတာေအးခမးသာယာေရးႏင႔ ဖြ႔ၿဖးေရးေကာငစ

ii

iii

အစရငခစာ အႏစခပ

ပဂၢလကစးပြားေရးက႑ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးသည ႏငငဖြ႔ၿဖးတးတကေရးလပေဆာငရာတြင အေရးပါသလ မၾကာေသးမက

လပေဆာငခ႔ေသာ ျမနမာႏငင၏ ျပျပငေျပာငးလမႈမား၏ အဓကကေသာ ဥးတညခကလညးျဖစပါသည။ ပဂၢလကက႑

ဖြ႔ၿဖးတးတကေစရန ပပးကညသည႔အေနျဖင႔ ျမနမာအစးရ သည စးပြားေရးလပငနးမားအေပၚတြင ကန႔သတခပျခယမႈ

အေတာမားမားက ဖယရားေပးခ႔သည။ စးပြားေရး၌ လက၀ါးႀကးအပခပကငမႈမား ရေနသည႔အေျခအေနကလညး အတနအသင႔

ပယဖကေပးႏငခ႔သည။ အခြနအခတစခ႕က ေလာ႔ခေပးခ႔သည။ ပ႔ကန သြငးကန လပငနးမားအေပၚ ထားရေသာ

အေႏာငအဖြ႕မားက ေျဖေလာ႔ေပးခ႔သည။ တၿပငနကတညးမာပင ျမနမာႏငငအေပၚထားရခ႔ေသာ အေနာကႏငငမားမစးပြားေရး

ပတဆ႔မႈမားမာ ဖယရားခ႔ၿပးျဖစ၍ ျမနမာႏငငအေပၚ ႏငငတကာ၏ စတ၀ငစားမႈ ျမင႔တကလာသည။

ယငးအေၾကာငးမားေၾကာင႔ ျမနမာႏငငအတြက ေစးကြကသစမား ပြင႔လနးလာသလ၊ စးပြားေရးအခြင႔အလမးမားလညး

ေပၚေပါကလာသည။ အေျပာငးအလမားႏင႔ အခြင႔အလမးမားေၾကာင႔ ျမနမာႏငငအေနျဖင႔ အထးအာရစကျခငး ခလာရသလ၊

တဖကမာလညး ျမနမာႏငငတြင လညပတလပကငေနၾကေသာ ျပညတြငး၊ ျပညပမလပငနးမားအေနျဖင႔ အခကအခမားစြာ

ရငဆငေနရဆ ျဖစသည။

ျမနမာႏငငတးတကမႈအတြက အထးအေရးႀကးလေသာ ေနရာတြင ရေနသာလညး အေသးစား၊ အလတစား လပငနးမား

ရပတညေနရေသာ စးပြားေရး အေျခအေနမား အေပၚတြင အာရစကမႈနညးေနေသးေၾကာငးက ေတြ႕ရရသည။ ႏငငေတာ

သမၼတရး၏ အစရငခစာအရ ျမနမာႏငငရလပငနးအမားစသည အေသးစားႏင႔ အလတစားလပငနးမားသာ ျဖစၿပး

လပငနးစစေပါငး၏ ၉၉.၄% ထအႀကး၀ငသည။ 1 ျမနမာႏငင၏ စစေပါငး ျပညတြငး ကနထတတနဖးတြင အေသးစားႏင႔

အလတစားလပငနးမား၏ ထည႔၀ငမႈပမာဏသည မမားေသာလညး၊ ေယဘယအားျဖင႔ ျမနမာ႔စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး

အတြက အေသးစားႏင႔ အလတစားလပငနးမား၏ ေအာငျမငေရးသည ဒဂၤါးျပား၏ ေခါငးႏင႔ပနးလ ခြျခားမရႏငပါ။ အေသးစား၊

အလတစားလပငနးမားသည အစးရႏင႔ ပတသကဆကဆရသည႔အခါ ေဒသႏရအစးရမားႏင႔သာ အမားဆးျဖစသည။

ယခစာတမးသည ျမနမာႏငငရ သာမနစးပြားေရးလပငနးမားႏင႔ အစးရတ႔ၾကား ေန႔တဒ၀ မညသ႔မညပ ထေတြ႔ဆကဆရသညက

မတဆကအေနျဖင႔ တငျပသြားမညျဖစသည။

လပငနးမားႏင႔ အစးရၾကားထေတြ႔ဆကဆမႈသည အမားအားျဖင႔ ေဒသႏရအဆင႔ အစးရမားႏင႔သာ ျဖစေသာလညး

ျပညေထာငစအစးရသည စးပြားေရးလပငနးမားအေပၚ ႀကးၾကပခပကငႏငသည႔ အာဏာမားစြာရပါသည။ ၎အာဏာမားက

တငးေဒသႀကး/ျပညနယ၊ ခရငႏင႔ ၿမ႕နယမားတြငရေသာ ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာနမား၏ ဥးစးရးမား၊ ရးခြမားမတဆင႔

ကင႔သးသည။ ထ႐းခြမားသည ျမနမာႏငငတ၀နးတြင တည႐ၿပး စကမႈ၀နႀကးဌာနေအာက႐ စကမႈႀကးၾကပေရးႏင႔

စစေဆးေရးဥးစး႒ာန (စကမႈႀကးၾကပ) မ စကမႈလပငနးမားက စစေဆးျခငး မစ၍ ဘ႑ာေရး၀နႀကးဌာနေအာက႐

ျပညတြငးအခြနဥးစးမ အခြနေကာကသညအထ အကး၀ငသည။ စးပြားေရးလပငနးမားသည အေထြေထြအပခပေရးဥးစး႒ာန

(ေထြအပ) ႏင႔လညး ၿမ႕နယအဆင႔ စးပြားေရးကစၥရပမားႏင႔ ပတသက၍ ထေတြ႕ဆကဆရေသးသည။

တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားသည အေသးစား၊ အလတစားလပငနးမားႏင႔ တက႐ကထေတြ႕ဆကဆမႈ မ႐သေလာက

ရားသည။ အကယ၍ တက႐ကထေတြ႕ဆကဆစရာ႐ခ႔ေသာ မားေသာအားျဖင႔ ခြင႔ျပအမန႔ထတေပးျခငးသာျဖစၿပး၊ စးပြားေရး

လပငနးႀကးမားႏင႔သာ ပတသကမႈမားသည။ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားသည စညပငသာယာမတဆင႔

ထေတြ႔ၾကသည။ ၂၀၀၈ခႏစ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ လက႐အစးရလကထကတြင စညပငသာယာလပငနးမားသည

တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမား၏ တက႐ကအပခပမႈေအာကသ႔ ေရာက႐လာသည။ ၿမ႕ေပၚ႐ အငယစားႏင႔အေသးစား

စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင႔ ၿမ႕နယစညပငသာယာသညသာ အမားဆးထေတြ႕ဆကဆရေသာ အစးရအဖြ႕အစညး ျဖစသည။

စညပငသာယာအဖြ႔မားသည လပငနးလငစငထတေပးျခငး၊ အေဆာကအအ ေဆာကလပခြင႔ခေပးျခငး၊ အမခြနမား

1 ေနျပညေတာမလာေသာ သတငးမား (၂၀၁၃)၊

iv

ေကာကချခငး၊ ေရေပးေ၀ျခငး၊ ေရဆးမားရငးလငးျခငး၊ အမႈကမားသမးျခငး၊ ၿမ႕ေပၚရလမးမားထနးသမးျပျပငျခငး ႏင႔

လမးမးေပးျခငး စသည႔၀နေဆာငမႈမားေပးသည။ စညပငသာယာအဖြ႔မားသည အခြနအခမားေကာကချခငးျဖင႔ ဘတဂကက

မမဘာသာရာေဖြၿပး၊ ၀နထမးမားကလညး ဒ-ဥးစးမႉးအဆင႔ထ မမဘာသာ ေရြးခယခန႔အပႏငသည။ စညပငသာယာ

အဖြ႕မားသည န၀တ-နအဖ ေခတမားႏင႔မတေသာ အထငရားဆးႏင႔ အသသာဆးေသာ အပခပေရးဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈ

ျဖစၿပး၊ ေခတသစ ျမနမာႏငင၏ ဗဟခပကငမႈ ေျဖေလာေရးတြင အေကာငးမြနးဆး ဥပမာတစခလညး ျဖစသည။

မၾကာေသးခငႏစမားမစ၍ အစးရဖြ႔စညးတညေဆာကပတြင အေျပာငးအလမား ျဖစေပၚခ႔သည။ သ႔တငေအာင စးပြားေရး

လပငနးမားႏင႔ ဆကဆလပကငၾကသည႔ ေဒသဆငရာ႐းခြမားအေပၚ ျပညေထာငစအစးရႏင႔ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယအစးရ

မားသည ေဒြးေရာယကတင၊ အတတကြ လပကငေဆာငရြကေနၾကသည။ တာ၀န၀တရားခြေ၀မႈ မရငးလငးေသာေၾကာင႔

ထ႐းခြမားသည မညသည႔အစးရက (ဗဟႏင႔ တငးေဒသ/ျပညနယအစးရက) ၾသဇာအာဏာပရသညမာ မသမကြျဖစေနသည။

အစးရတစရပ၏ တာ၀နႏင႔လပပငခြင႔က တခါတရ ကနသည႕အစးရမ လပကငေဆာငရြကေနတတသည။ ဥပမာေျပာရလင

ေထြအပ(အပခပေရးမႉးမား) သည ေျမခြနႏင႔ ေမာေတာယာဥခြနမားက တငးေဒသႀကး/ျပညနယ အစးရကယစား ေကာကခ

ေနသည။ အစးရအစတအပငးမားသည သ႔တာ၀နသယရန၊ သ႔လပငနးသေဆာငရြကရန လာထားေသာလညး ေဒသႏရ

ကစၥရပမားတြင အစးရ၏အလႊာအသးသးတ႔သည ေနရာတငးတြင ပါ၀ငပတသကေနတတသည။ ယငးသ႔ လပပငခြင႔အာဏာ

မားသည အစးရအစတအပငး၊ အဆင႔ဆင႔မားအၾကား ေဒြးေရာယကတငျဖစေနေသာေၾကာင႔ လပငနးမားအေနျဖင႔ စးပြားေရး

လပၾကရာတြင မလလားအပေသာ အဟန႔အတားမား၊ ေႏာင႔ေႏးၾကန႔ၾကာမႈမားက ႀကေတြ႔ေနရသည။

စးပြားေရးလပငနးမားသည အစးရ၏၀နေဆာငမႈမား ရ႐ရနႏင႔ ခြင႔ျပခကမားရ႐ရန ပတသကဆကဆၾကရသည။ ၎တ႔အထမ

ဤစာတမးတြင စစစမည႔ အေရးႀကးသည႔ကစၥမားမာ လပငနးလငစငႏင႔ တျခားလငစငမား၊ ေဆာကလပေရးပါမစ၊ လပငနးႏင႔

စကယႏယားတ႕အား စစေဆးျခငး၊ အခြနေကာကချခငး၊ ေငြေရးေၾကးေရး (ဘ႑ာေရးရာမား)၊ အေျခခအေဆာကအအမား

(ဥမမာ လမး၊ ထရနေဖာမာ စသည)၊ ႏင႔ အေျခခသးစြစရာမား (ဥပမာ ေရ၊ မး) စသညတ႔ပါ၀ငသည။ လပငနးအရြယအစား၊

လပငနးအမးအစားႏင႔ လပငနးရငမား၏ အဆကအသြယအေနအထား ေပၚမတည၍ လပငနးမားႏင႔ အစးရ ဆကဆရသည႔

အေနအထား ကြာျပားသည။ သ႔ေသာ ေဒသတစခႏင႔ တစခအၾကား ထးထးျခားျခား ကြာျခားမႈရသညကေတာ႔ မေတြ႔႐ရေပ။

လပငနးမားႏင႔ အစးရၾကား အထေတြ႔အမားဆး ဆကဆေရးမားထမ တစခသည လငစငေလာကထားျခငး ျဖစသည။

လပငနးလငစငမားက အာဏာပငအဖြ႔အစညး မားစြာမ ထတေပးေလ႔႐ၾကသည။ ကမၸဏလငစငမားက အမးသားစမကနးႏင႔

စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ၀နႀကးဌာန (စမစးပြား) မ ထတေပးသည။ ဟတယႏင႔ခရးသြားလာေရးမစ၍ သတတးေဖာေရးအထ

က႑အသးသးတြငလညပတေနေသာ လပငနးမားက ျပညေထာငစအစးရ႐းစကရာ ေနျပညေတာ႐ သကဆငရာ

၀နႀကးဌာနမားမ လပငနးလငစငမားထတေပးသည။ ဆငငယမားႏင႔ စားေသာကဆငမားကမ စညပငသာယာအဖြ႔ရးမားမ

လငစငထတေပးသည။ လငစငတစခ ေလာကထားရာတြင အာဏာပငအဖြ႔အစညးမားစြာ ပါ၀ငပတသကေနတတေသာေၾကာင႔

လပငနးလငစငေပၚမတည၍ အခနႏင႔ (ေငြေၾကး)ကနကစားရတမား သသသာသာ ျခားနားၾကသည။ လပငနးမား၏

ေျပာျပခကအရ လငစငတစခသည တစရကအတြငးရႏငသလ ၅ႏစအထလညး ၾကာသြားႏငသည။ ကနကစားရတသည

အနညးဆး ၃၀၀၀၀ ကပ ျဖငႏငသလ၊ လပငနး႐ငတစဥး၏ အဆအရ ကသင႔သေလာက ေပးရနစတပငးျဖတထား

သည႔တငေအာင လငစငသည မညသည႔ေနရာတြင ၾကန႔ၾကာေနမနးမသ ျဖစေနတတသည။ လပငနးအမားစ၏

အေတြ႔အႀကအရ ျပညေထာငစအဆင႔၌ လပငနးလငစငေလာကထားရျခငးသည အခကခဆးျဖစသည။ တဖကတြင

စညပငသာယာ၌ လပငနးလငစငေလာကထားရျခငးသည အငယစားႏင႔ အေသးစား လပငနးမားအတြက ထကသင႔သေလာက

လြယကေန တတသည။

အခြနေကာကခမႈသညလညး လငစငေလာကထားမႈက႔သ႔ အစးရႏင႔ လပငနးမားအၾကား ထေတြ႔ဆကဆရသည႔

ေနာကထပအေရးပါေသာ ကစၥတစရပျဖစသည။ ျမနမာႏငင၏ အခြနေကာကခမႈစနစသည မ႐ငးမလငးႏင႔ ႐ႈပေထြးေနၿပး

အခြနထမးေဆာငရာတြင မညမကသင႔ႏငသညက ခန႔မနးရနခကသည။ အခြနအခမားစြာေကာကခရာတြင ကနသြယခြန၊

v

၀ငေငြခြန၊ အေဆာကအဥးခြန မသည ေရဆးႏင႔ အမႈကခြနမား အထ ႐ေနသည။ ထအခြနအခမားထမ ကနသြယခြနႏင႔

အျမတခြနမားသည လပငနးမားအတြက ၀နထပ၀နပး အပဆးဟ အမားသေဘာတလကခၾကသည။ လပငနး႐ငမား၏

အဆအရ ၎အခြနမားသည သတမတထားေသာ အခြနႏႈနးထားမားအတငး ေကာကခေနျခငးမ႐ပ နားလညမႈရယျခငး၊

အခြနေဆာငရမည႔ပမာဏက လကသပထး ညႏႈငးျခငးျဖင႔သာ အခြနကစၥက ၿပးေျမာကေအာငေဆာငရြကၾကရသည။

လပငနးေတာေတာမားမားသည အခြနေပးေဆာငရာတြင လာဘေပး၍ ညႏႈငးေဆာငရြက႐မတပါး အခြနကစၥက ေကလည

ေအာငမေဆာငရြကႏငဟ ထြကဆၾကသည။ သ႔အတြကေၾကာင႔ ဆငတေသာ လပငနးမားအၾကား၌ပင အခြနေပးေဆာငရသည႔

ပမာဏ ကြျပားေနတတသည။ ထ႔အျပင ေပးေဆာငရေသာ အခြနပမာဏသည လပငနးမား၏ စးပြားေရးအေျခအေန

ေကာငးမေကာငး၊ အကးအျမတမညမ ရမ႐တ႔က ထငဟပႏငစြမးမရေပ။

အစးရႏင႔လပငနးမားအၾကား ေနာကထပအေရးႀကးေသာ ဆကဆေရးသည လပငနးမား (အထးသျဖင႔စကမႈလပငနးမား) အား

လာေရာကစစေဆးျခငးႏင႔ ေဆာကလပေရးပါမစေလာကထားျခငးမားျဖစၿပး လပငနး႐ငမားက (လပငနးလငစငႏင႔

အခြနကစၥတ႔ႏင႔ယဥရင) အတားအဆး အခကအခ သပမ႐ဟ ဆၾကသည။ လပငနးအမားစသည တစခနခန၌

လာေရာကစစေဆးမႈႏင႔ ၾကေတြ႔ရေလ႔႐ေသာလညး စစေဆးခနႏင႔ ကနကစရတမာ မေျပာပေလာကဟဆသည။ တခ႕

လပငနး႐ငမား၏ အေျပာအရ လာေရာကစစေဆးမႈမားသည တာ၀န၀တရားအရ အေပၚယစစေဆးျခငးမသာျဖစသည။

ေဆာကလပေရး ပါမစရရနအတြကလညး ေစာင႔ရသည႔အခနႏင႔ ေငြေၾကးကနကစရတသည ျပနာသပမ႐ဟ လပငနးမားက

မတခကျပၾကသည။

လပငနးအမားစ အေနျဖင႔ လငစငကစၥ၊ ပါမစကစၥ၊ အခြနကစၥ ႏင႔ လာေရာကစစေဆးသည႔ကစၥ တ႔ကလပေဆာငရာတြင

မၾကာေသးခငႏစမားမစ၍ အနညးအကဥးသာ တးတကေျပာငးလလာသညဟ ဆေသာလညး၊ အစးရမားႏင႔ ထေတြ႕

ဆကဆရာတြင လြယကအဆငေျပလာၿပး၊ အစးရဘကမ တ႔ျပနမႈမားလညး ျမနဆနလာသညဟ လပငနးရငမားက

တညတညြတတညး အသအမတျပ လကခၾကသည။ လပငနးရငတခ႕၏ အဆအရ အစးရသည အရငကထက ပြင႔လငးလာၿပး

အစးရအရာရမား၊ ၀နထမးမားႏင႔ ေတြ႕ဆရနလညး ပမလြယကလာသည။ အသစဖြ႔စညးထားေသာ ေကာမတမားစြာတ႔ မတဆင႔

အစးရ၏ ၀နေဆာငမႈမား ကေသာလညးေကာငး၊ အေျခခအေဆာကအအမားကလညးေကာငး ပမေကာငးမြနေအာင

ျမင႔တငေပးရန လပငနးမားအေနျဖင႔ တကတြနးလာႏငသည။ မားေသာအားျဖင႔ ထသ႔တကတြနးသည႔၊ ေတာငးခသည႔

ကစၥရပမားက တငးေဒသႀကး (သ႔) ျပညနယ အစးရ႐းခပမ ခြင႔ျပႏငၿပး ေနျပညေတာ႐ ျပညေထာငစ အစးရမ အတညျပမႈ

ရယရနမလေတာ႔ေပ။

ဗဟခပကငမႈေလာ႔ခၿပး တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယမားအစးရမားသ႔ လပပငခြင႔အာဏာတစခ႕ လႊေျပာငးေပးျခငး

ႏင႔ပတသက၍ စးပြားေရးလပငနးမားအၾကား မတညေသာ တ႔ျပနမႈမးစ ေတြ႔ရသည။ အလတစားႏင႔ အႀကးစားလပငနးမား၏

အဆအရ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမား လပပငခြင႔အာဏာ ပမရရလာျခငးသည (အထးသျဖင႔ တငးေဒသႀကးႏင႔

ျပညနယအသးသးမ ၀နႀကးမားႏင႔ ၀နႀကးခပမားႏင႔ ေပၚေပါကလာျခငး) သည အာဏာပငမား ပမားလာေသာေၾကာင႔

လာဘထးရသည႔ အစးရတာ၀နရသမား ပတးလာသည႔အတြက ေငြကနေၾကးက ပမားလာသည ဟသရသည။2 သ႔ေသာလညး

တဖကတြင တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရတ႔ ေပၚေပါကလာ၍ အေသးစားႏင႔ အလတစားလပငနးမားအေနျဖင႔ အရငက

မေပါကေရာကႏငေသာ အစးရအဆင႔မားက အသစဖြ႔စညးထားေသာ ေကာမတမားမ တဆင႔ ေပါကေရာကလာႏင

သညဟဆသည။ ၿခေျပာရလငေတာ႔ စးပြားေရး၀နးကငသည ယခငကထက တးတကေကာငးမြနလာသညဟ လေတြ႔

ေမးျမနးျခငးအား ေျဖဆေပးခ႔ၾကေသာ လပငနးရငမားအားလးက အသအမတျပလကခၾကသည။ သ႔ေသာ ယခက႔သ႔ တးတက

ေျပာငးလလာျခငးသည ဗဟခပကငမႈ ေလာ႔ချခငးေၾကာင႔ဟ တတပပ မဆႏငေပ။

2 လေတြ႔ ေမးျမနးျခငး ၀၀၁

vi

စးပြားေရးလပငနးမားႏင႔ ေဒသအစးရမားအၾကား ဆကဆေရး တးတကေကာငးမြနေစရန အဖြ႕အစညးမေဘာငဆငရာ ျပနလည

တညမတမႈ (institutional reorientation) က အဓက ၂ ေနရာ၌ ျပငဆငေဆာငရြကရန လအပသည။ ပထမ တစခမာ

လအပသညထက ပေနေသာ ႀကးနမား (လပထးလပနညးမား) ကေျဖေလာ႔၍ ထငသာျမငသာရၿပး အဆငေျပေခာေမြ႔ေစမည႔

စးပြားေရး၀နးကငတစရပက ဖနတးေပးရန လသည။ ေဖာျပခ႔ေသာ စးပြားေရး၀နးကငတစရပ ဆလသညမာ အစးရက

စးပြားေရးလပငနးမား (အထးသျဖင႔ ျမနမာႏငင၏ စးပြာေရးတးတကေရးအတြက အေျခခကေသာ အေသးစား၊

အလတစားလပငနးမား) ႀကးပြားတးတကေစရနဆၿပး ၾကား၀ငလပေဆာငျခငးမးမဟတေပ။ ဒတယ တစခမာ

ပထမတစခေအာငျမငစြာ ေဆာငရြကႏငရနအတြက အားျဖည႔ေပးရနျဖစသည။ ယငးမာ ျမနမာႏငင (အစးရ)၀နထမးမားအား

ကယက းရာသည႔ ၀နထမးမားအျဖစမ ျပညသတ႔အတြက တာ၀နမျပ႒ာနးထားသည႔အတငး ၀နေဆာငမႈမားက

ျဖည႔ဆညးေပးႏငစြမးေသာ (ျပညသ႔)၀နထမးမားအျဖစ ေျပာငးလေပးရမည။ အစးရ၀နထမးမား ကယကးရာေနသညက

လငစငထတေပးျခငး ႏင႔ အခြနစညးၾကပျခငးတ႔တြင အမားဆး ေတြ႔ရေလ႔႐သည။ ကယကး႐ာသည႔ ကစၥမားက တျဖညးျဖညး

ျပျပငေျပာငးလယရာတြင ၀နထမးမား၏ ခစားခြင႔၊ လစာမားက တးျမင႔ေပးျခငး၊ ကယကး႐ာမႈမားအေပၚ ႏပကြပျခငး၊

ဒဏေၾကးမား တးျမင႔ျခငးတ႔ျဖင႔ ဆေပး၊ဒဏေပးစနစက ထထေရာကေရာက အသးခသင႔ပါသည။ ေကာငးမြနေသာ

စးပြားေရး၀နးကငက ဖနတးေပးႏငမသာ စးပြားေရးလပငနးမား လပရကငရ အဆငေျပေခာေမြ႔လာမညျဖစသည။ အကးအားျဖင႔

လပငနးလညပတစရတသကသာလာၿပး လပသားအငအားႏင႔ ကနထတအရငးအျမစမားက ႏငင႔စပြားေရး၌ အကး႐႐

ခြေ၀အသးခေအာင ဥးတညေပးရာလညး ေရာကမညျဖစသည။

အဓကကေသာ အႀကျပတကတြနးခကမား

အဖြ႔အစညးလပထးလပနညးဆငရာ ျပျပငေျပာငးလျခငး

အစးရအဆင႔ အသးသး၏ အခနးက႑မား၊ တာ၀န၀တရားမားႏင႔ ၎တ႔၏ စးပြားေရးႏင႔ပတသကေသာ လပငနးတာ၀နမားက

ရငးလငးေအာငေဆာငရြကျခငး၊

တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယမားမ ၀နႀကးမား၏ လပပငခြင႔အာဏာ သကေရာကႏငသည႔ နယပယမားက ရငရငးလငးလငး

သတမတျပ႒ာနးေပးျခငး၊

အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားႏင႔ ပတသက၍ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအဆင႔မားသ႔

လပပငခြင႔အာဏာမား ပ၍ေပးအပျခငး (ဗဟခပကငမႈေလာ႔ချခငး)၊

အစးရေပၚလစႏင႔ အေကာငအထညေဖာမႈမားတြင မနးဆရနလြယကေအာင ေဆာငရြကျခငး (ဥပမာ

ေပၚလစအေျပာငးအလမားက ႀကတငအသေပးျခငးႏင႔ အေကာငအထညေဖာရာတြင ထငသာျမငသာရျခငး)၊

ပဂၢလကလပငနးမားႏင႔ အစးရၾကားဆကဆေရး တးတကေကာငးမြနေစရန ျပညသ႔၀နထမးမားအား စြမးေဆာငရည

ျမင႔မားလာေအာင တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအဆင႔၌ လပကငေဆာငရြကေပးျခငး၊

လငစင၊ ေထာကခစာႏင႔ ပါမစမား

လပငနးလငစငေလာကထားျခငး၊ ေဆာကလပေရးပါမစရယျခငးႏင႔ ေျမပငရငအလႊအေျပာငးျပလပျခငးတ႔တြင မားျပားလေသာ

ေထာကခစာႏင႔ ခြင႔ျပခကမားက ေလာ႔ခေပးျခငး၊

ေပါငးသငးဆကဆေရးအေပၚအေျခခသည႔ ခြင႔ျပမႈမသည ပစတကရေသာ၊ ပြင႔လငးျမငသာေသာ၊ ဥပေဒအေပၚအေျခခေသာ

ခြင႔ျပခကသ႔ ဥးတညေပးျခငး၊

မညသည႔စးပြားေရးက႑မဆ လငစငထတေပးသည႔ လပပငခြင႔အာဏာအား တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမား၏

စညပငသာယာ၀နႀကးဌာနႏင႔ (၎၏ေအာကရ စညပငသာယာအဖြ႔ရးမားသ႔) လႊေျပာငးေပးျခငး၊

အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ဥပေဒၾကမးမ ေပးအပထားေသာ အကးခစားခြင႔မားက

ရရႏငရနအတြက အသစတးလာေသာ မတပတငလအပခကက ပယဖကရနအလ႔ငာ အေသးစားႏင႔

အလတစားစးပြားေရးလပငနးမား ဖြၿဖးတးတကေရး ဥပေဒၾကမးက ျပငလညျပငဆငျခငး၊

vii

ေကးလကေဒသရ အေသးစား၊ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားႏင႔ ပတသကေသာလငစငမားက ေမြးျမေရး၊ ေရလပငနးႏင႔

ေကးလကေဒသဖြ႔ၿဖးေရး ၀နႀကးဌာနမ ခပကငမႈေလာ႔ခ၍ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယ စညပငသာယာ၀နႀကးဌာနသ႔

လပပငခြင႔အာဏာေပးအပျခငး၊

လငစငရယသည႔အခါ မညမကနကမညဆသညက ရငးရငးလငးလငးသရႏငရနအတြက လငစငႏႈနးထားမားက ထတျပနၿပး

အမားျမငသာေအာင ေဖာျပေပးျခငး၊

က႑အသးသးမ လပငနးလငစငမားအတြက ကနကစရတမားက က႑တစခႏင႔ တစခအၾကား သင႔တင႔မတေအာင ခနဆ၍

အမားသေအာင ထတျပနေပးျခငး၊

အခြနေကာကချခငး

အခြနစနစတြင တာ၀နယ တာ၀နခမႈ အားေကာငးလာေအာင ေဆာငရြကျခငး၊

တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားသည ၎တ႔၏ အခြနေကာကခႏငစြမးအား ျမင႔တငေဆာငရြကျခငး၊

အခြနအရာရမားအတြက တစးလကေဆာငရရႏငေသာ အခြင႔အလမးမားက ေလာ႔ချခငး၊

ကနသြယခြနက ပယဖက၍ ထပတးတနဖးခြနျဖင႔ အစားထးျခငး၊

စညပငသာယာအဖြ႔မားအေနျဖင႔ ၀နေဆာငမႈမားမေပးလင အခြနအခမား ေကာကခခြင႔မရေအာင တားျမစေပးျခငး၊

တကတြနးေတာငးဆခကေၾကာင႔ လပငနးမားအေနျဖင႔ အားနာ၍ေသာလညးေကာငး၊ မတတသာ၍ေသာလညးေကာငး

ထည႔၀ငရေသာ အခြနအခမား (ရနပေငြမား)က ေလာ႔ချခငး၊

ပဂၢလကလပငနးမားႏင႔ အစးရၾကား ဆကဆေရး

ေကာမတမား၏ အခနးက႑ႏင႔ တာ၀န၀တရားမားက ရငးလငးေအာငလပေဆာင၍ အတညျပေပးျခငးကစၥမားတြင

ေကာမတမားအၾကား လပငနးတာ၀နမား မထပေအာင ခြျခားေပးျခငး၊

ေကာမတမားက ယခထကပ၍ ဒမကေရစဆနၿပး ကယစားျပေရြးခယေသာ ေကာမတအဖြ႔၀ငမားျဖင႔ ဖြ႔စညးျခငး၊

ျပနလညဖြ႔စညးျခငး၊

သတငးအခကအလကမားရရႏငမႈ

မတပတငျခငး၊ အခြနစညးၾကပျခငးႏင႔ ပတသကေသာ ပစမား၊ စာရြကစာတမးမားက အမားျပညသ ဖတ႐ႈေလ႔လာ

အသးျပႏငရနႏင႔ အလြတသေဘာရယႏငရန ေဆာငရြကေပးျခငး။

1

အခနး (၁)၊ နဒါနး

ပဂၢလကစးပြားေရးက႑ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးသည ျမနမာႏငငတြင လကရျဖစေပၚေနေသာ ျပျပငေျပာငးလမႈမား၏ အဓကကေသာ

အစတအပငးျဖစသလ၊ ႏငငဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြကလညး အေျခခကေသာ အခကျဖစသည။ ပဂၢလကက႑

စးပြားေရးလပငနးမား တးတကေကာငးမြနလာေစရနအတြက ျမနမာႏငငအစးရအေနျဖင႔ စးပြားေရးလပငနးမားအေပၚ

ထားရေသာ အကန႔အသတမားစြားက ဖယရားေပးခ႔သည။ ၎တ႔ထတြင အခြနမားက ေလာ႔ခေပးျခငး၊

ပ႔ကနသြငးကနကန႔သတခကမားက ေျဖေလာ႔ေပးျခငး တ႔ပါ၀ငသည။ အလားတပင ျမနမာႏငငအေပၚထားရခ႔ေသာ

အေနာကႏငငမားမစးပြားေရး ပတဆ႔မႈမားမာ ပယဖကခ႔ၿပးျဖစသျဖင႔ ျမနမာႏငငအေပၚ ႏငငတကာ၏ စတ၀ငစားမႈ

ျမင႔တကေနခနလညးသည။ ယငးအေျပာငးအလမားက ျပညတြငးစးပြားေရးလပငနးရငမား အသငးအ၀ငးမ ၀မးသာအားရ

ႀကဆၾကသလ၊ ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရး၀နးကငအား ေကာငမြနလာေအာင ျမင႔တငေပးရနအတြကလညး အေရးႀကးေသာ

ေျခလမးမားျဖစသည။

မၾကာမေဆာငရြကခ႔ေသာ ျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးမားသည စးပြားေရး၀နးကငက တးတကေကာငးမြနေစခ႔ၿပး

လပငနးတစခ႕အတြက သသာေသာ အကးသကေရာကမႈမား ရရေစခ႔သည။ သ႔ေသာ ကနလပငနးမားအတြကမ

ျပျပငေျပာငးလေရးေၾကာင႔ မညသ႔မ ထးျခားလာမႈမရသလ၊ ျပျပငေျပာငးလမႈမားသည ေအာကေျခအဆင႔ထ သကေရာကမႈ

မရေသးေပ။ ထ႔ျပင လပငနးမားရငဆငေနရေသာ အခကအခ၊ အတားအဆးမားကလညး ေျဖရငးေပးႏငျခငးမရေသးေပ။

လပငနးမား ရငဆငႀကေတြ႔ေနရေသာ အခကအခမားထမ အထငရားဆးႏင႔၊ (အစးရမ) ထထေရာကေရာက

မကငတြယျဖစေသးေသာ ကစၥသည လပငနးမားႏင႔ အစးရၾကား ဆကဆေရးျဖစသည။ လပငနးမား ေအာငျမင

ေပါကေျမာကလာျခငး (သ႔မဟတ) ကဆးသြားရျခငး တ႔သည လပငနးမားႏင႔ အစးရၾကားဆကဆေရးေပၚတြင မားစြာ

မတညေနသည႔အတြက လပငနးမားႏင႔အစးရၾကား ဆကဆေရးအား နားလညထားရန လအပၿပး၊ တးတကေကာငးမြနေအာင

လပေဆာငရနလညး အေရးႀကးသည။

ဤစာတမးသည ျမနမာႏငင၏ လကရျဖစေနေသာ လပငနးမားႏင႔အစးရတ႔ၾကား ဆကဆေရးအား ဆနးစစေလ႔လာေသာ

သေတသနစာတမးျဖစပါသည။ ဤစာတမးသည ျမနမာႏငင၏ စစေပါငးျပညတြငးထတကန (ဂဒပ)တြင ထည႔၀ငမႈ

နညးေသးေသာလညး ႏငငတြငးရ လပငနးအေရအတြက စစေပါငး၏ ၉၉.၄% ထအႀကး၀ငေသာ အေသးစားႏင႔အလတစား

လပငနးမားအား အဓကထားေလ႔လာထားေသာ စာတမးျဖစပါသည။ 3 အေသးစားႏင႔ အလတစားလပငနးမားသည အစးရႏင႔

ဆကဆရာတြင ၿမ႕နယ၊ခရငႏင႔ တငးေဒသႀကး (သ႔မဟတ) ျပညနယမားမ အာဏာပငမားစသည႔ အစးရအဆင႔မားႏင႔သာ

ျဖစတတပါသည။ ဤစာတမးသည လပငနးလငစငမား၊ စစေဆးျခငးမား၊ အခြနေရးရာမား၊ အေျခခအေဆာကအအမား

စသညတ႔ႏင႔ပတသက၍ လပငနးမားႏင႔ အစးရၾကားဆကဆေရးမားက ေလ႔လာဆနးစစသြားမည ျဖစပါသည။ ဤစာတမးသည

အစးရသစ လကထကတြင ဗဟခပကငမႈေလာ႔ချခငး (တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားသ႔ လပပငခြင႔မား

ပမေပးအပျခငး)ေၾကာင႔ လပငနးမားႏင႔အစးရၾကား မညသ႔မညပ ဆကဆေရးေျပာငးလလာသညက ေလ႔လာ

တငျပသြားမညျဖစပါသည။ ယခစာတမးသည လပငနးမားႏင႔အစးရၾကား ဆကဆေရးအားလးက ျပည႔ျပည႔စစ

တငျပသြားႏငမညေတာ႔ မဟတေပ။ ေန႔စဥႏင႔အမ စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင႔ အစးႏင႔ဆကဆရသည႔ ပစမားႏင႔

ေတြ႔ႀကေနရေသာ အခကအခမားက မတဆကေပးႏငမညျဖစပါသည။

ဤစာတမးက အပငး ၅ ပငးခြ၍ တငျပသြားမညျဖစပါသည။ ပထမပငးတြင သေတသနလပပနညးစနစက အနညးငယ

ရငးလငးထားသည။ ဒတယပငးတြင မၾကာမကျဖစေပၚခ႔ေသာ ျပျပငေျပာငးလေရးမ အထးသျဖင႔ အေသးစားႏင႔အလတစား

လပငနးမားအေပၚ အကးသကေရာကမႈမားႏင႔၊ လကရ ျမနမာ႔စးပြားေရး အေျခအေနက ျခငသးသပတငျပထားသည။

တတယပငးတြင ျမနမာအစးရ၏ ဖြ႔စညးတညေဆာကပႏင႔ အစးရဖြ႔စညးပတြင မညသည႔အဖြ႔အစညးက မညသည႔ကစၥ

3 ေနျပညေတာသတငး (၂၀၁၃)၊ ႏငငေတာသမၼတ ဥးသနးစနသည သမၼတအမေတာ၌ ျပလပေသာ အေသးစားႏင႔ အလတစားဖြ႔ၿဖးတးတကေရး

ဗဟေကာမတ အစညးအေ၀း၌ မန႔ခြနးေျပာၾကားခကမ၊ ဇနန၀ါရလ ၁၄ ရက၊ ၂၀၁၃၊ Organization for Economic Cooperate and

Development ၏ Multi-Dimensional Review of Myanmar: Initial Assessment မေကာကႏႈတသည၊ စာမကႏာ ၁၀၄။

2

ေဆာငရြကသည၊ အစးရ၏မညသည႔အစတအပငးသည မညသည႔ကစၥႏင႔ ပတသက၍ စးပြားေရးလပငနးမားႏင႔

ပတသကဆကဆရသည ဆသညက တငျပထားသည။ စတတပငးတြင လပငနမားႏင႔အစးရၾကား၊ အထးသျဖင႔ အေသးစားႏင႔

အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားၾကား မညသ႔မညပ ဆကဆသင႔သညက ေဆြးေႏြးထားၿပး လကရအေနအထားမားကလညး

တငျပထားသည။ နဂးပငးတြင ဤသေတသနေလ႔လာမႈမ အဓကေသာ ေတြ႔ရခကမားက တငျပထားၿပး ေဒသအစးရႏင႔

အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားၾကား တးတကေကာငးမြနေသာ ဆကဆေရးရရေအာင မညသ႔

ေဆာငရြကသင႔သညက လြယလြယကက၊ အလငအျမန လပႏငေသာအရာမားႏင႔ ေရရညအားျဖင႔ ေသခာခငမာေအာင

လပေဆာငရမည႔အရာတ႔ႏင႔ ေထာကျပ၍ အၾကျပေဆြးေႏြး သြားမညျဖစပါသည။

သေတသနလပေဆာငပနညးစနစ

ယခေလ႔လာမႈသည အခနတအတြငး နညးနညးႏင႔ႀကႀက၀ငးခ႔ရေသာေၾကာင႔ ျမနမာျပညတစ၀မးရ တငးေဒသႀကးႏင႔

ျပညနယအားလးတ႔အား ယခထကပ၍ စနစကစြာ ေလ႔လာသးသပႏငရန မျဖစႏငပါ။ သ႔ေသာ ယခစာတမးသည ျမ႕နယအဆင႔၊

တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆင႔၊ ႏင႔ ျပညေထာငစအဆင႔ အစးရမား၏ စးပြားေရးအပခပမႈမားက ပထမအဆင႔အေနျဖင႔

ၾကည႔႐ႈေလ႔လာၿပး၊ လပငနးမား (အထးသျဖင႔ အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမား) ႏင႔ အစးရအဆင႔မားအၾကား

ထေတြ႔ဆကဆပမားက ေလ႔လာတငျပသြားရန ရညရြယပါသည။

ဤစာတမးအတြက ေရြးခယခ႔ေသာ ၿမ႕ႏစၿမ႕ မာ ျမနမာႏငငေတာငပငးရ မြနျပညနယ၏ၿမ႕ေတာ ေမာလၿမငၿမ႕ ႏင႔

ျမနမာႏငငအလယပငးရ စစကငးတငးေဒသႀကး၏ၿမ႕ေတာ မရြာၿမ႕တ႔ ျဖစပါသည။ ၎ၿမ႕ ႏစၿမ႕အား သြားေရာကေလ႔လာရန

ေရြးခယရသည႔ အေၾကာငးရငးမားရပါသည။ ပထမ အေၾကာငးမာ ၿမ႕မားသည တငးေဒသႀကးတစခ ႏင႔ ျပညနယတစခတြင

တညရေသာေၾကာင႔ ျမနမာႏငင၏ တငးရငးသားကြျပားမႈက ကယကယျပန႔ျပန႔မဟတသည႔တင အနညးအကဥးအေနျဖင႔

ထငဟပႏငမညျဖစသည။ မရြာၿမ႕သည အပပငးေဒသတြင တညရၿပး စကပးေရးလပငနးက အဓကလပကင၍

ေကာကပသးႏမားသည မရြာေဒသစးပြားေရး၏ အခရာျဖစပါသည။ ခငးတြငးျမစ၀မးတေလာကတြင တညရၿပး

ဗမာတငးရငးသားအမားစ ေနထငၾက၍ တကသလမား၊ စစတပမား အပါအ၀င အစးရအဖြ႔အစညးအေတာမားမား ရးစကသည။

ေမာလၿမငၿမ႕သည ျမနမာႏငငေတာငပငးတြင တညရၿပး ဆနစပါး၊ ရာဘာ စသည႔ လယယာစကပးေရးလပငနးမားႏင႔

အေရးပါေသာ ၿမ႕တစၿမ႕ ျဖစသည။ ေမာလၿမငၿမ႕သည စစေတာငးျမစ၀မးတြင တညရ၍ မြနတငးရငးသားအမားစ

ေနထငၾကၿပး ထငးႏငငႏင႔ ကနသြယရာတြင အဓကကေသာ လမးေၾကာငးႏင႔ နးနးကပကပရသည။ မရြာၿမ႕ ႏင႔ ေမာလၿမင

ႏစၿမ႕ စလးသည ၿမ႕ ႀကးမားျဖစၾကၿပး လဥးေရအရ ထပသး ၁၀ျမ႕ထတြငပါ၀ငသည။ အေသးစားႏင႔

အလတစားလပငနးအမားစ ရရာ ၿမ႕မားလညး ျဖစၾကသည။ 4 ကြငးဆငးေလလာရန ေဒသမားကေရြးခယရာတြင

တငးေဒသႀကးႏင႔ျပညနယအစးရမားသည ေဒသဆငရာ လပငနးမားတြင ထထ၀င၀င ပါ၀ငျခငး ရ၊မရ အေပၚမတည၍

ေရြးခယထားျခငး မဟတပါ။

မရြာႏင႔ ေမာလၿမငသ႕ ကြငးဆငးေလ႔လာေရးခရးက ၂၀၁၃ ႏ၀ငဘာတြင သြားေရာကခ႔ၿပး စစေပါငး ၁၁ ရကၾကာျမင႔သည။

တစဥးျခငးလေတြ႔ေမးျမနးျခငး ႏင႔ သကဆငရာအပစလကေမးျမနးျခငး (focus group discussion) တ႔ျဖင႔ စစေပါငး

ေတြ႔ဆေမးျမနးျခငး ၃၀ ခန႔ လပေဆာငခ႔သည။ ယငးတ႔ထတြင စပြားေရးလပငနး ၁၄ ခ၊ (ကနသည၊

စကမႈလပငနးရငမားအသငးႏင႔ စကမႈဇနေကာမတ စသည႔) အဖြ႔အစညး ၄ ဖြ႔ႏင႔ (တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယ အရာရမား၊

ၿမ႕နယအာဏာပငမား၊ စညပငသာယာ အရာထမးမားစသည႔) အစးရအရာရ ၁၂ ဥးတ႔ ပါ၀ငသည။ ကယေတြ႔ေမးျမနးမႈမားက

ကာယကရငတ႔၏ ခြင႔ျ႔ပခကအရ လပေဆာငခ႔ေသာလညး ေျဖၾကားသတ႔အား မထခကေစရနအလ႔ငာ မညသမည၀ါ

4 ၿမ႕ ျပလဥးေရ၊ ျမနမာႏငင။ http://www.citypopulation.de/Myanmar.html#Stadt_alpha.

3

ေျဖဆသညဟ ဤစာတမးတြင ေဖာျပမည မဟတပါ။ လေတြ႔ေမးျမနးမႈမားးက ေျဖဆေပးခ႔ေသာ လပငနးမား၊ ပငရငမား၊

အစးရအရာရမားအားလး၏ အမည မားက လေတြ႔ေမးျမနးျခငးအျဖစ အမတစဥမားတပ၍ ေဖာျပသြားမညျဖစသည။

4

အခနး (၂)၊ ျခငသးသပခက

သမငးေနာကခ အခငးအကငး

လြနခ႔ေသာ ႏစငါးဆယအတြငး အစးရ၏ ကန႔သတထနးခပမႈမားစြာတ႔ေၾကာင႔ ျမနမာႏငငရ ပဂၢလကလပငနးမားအေနျဖင႔

အခကအခအမးမး၊ စနေခၚမႈေပါငးစျဖင႔ ေတြ႔ၾကခ႔ၾကသည။ ပဂၢလက လပငနးမားအတြက အခကခဆး၊ အၾကပတညးဆး

အခနသည ၁၉၆၂ မ ၁၉၈၈ ကာလအတြငး ေတာလနေရးေကာငစ ႏင႔ ျမနမာ႔ဆရယလစလမးစဥပါတတ႔ အပစးခ႔ေသာ

ဆရယလစကာလ မားျဖစသည။ ေတာလနေရးေကာငစလကထကတြင ျမနမာ႔စးပြားေရးေပၚလစမားသည ႏငငတကာႏင႔

ျဖတေတာက၍ မမဘာသာရပတညလေသာ ဆရယလစစနစက ျမနမာ႔နညးျမနမာ႔ဟနဆရယလစစနစ၏ ဥးေဆာငမႈျဖင႔

ေဖာေဆာငခ႔သည။ ပဂၢလကလပငနးအမားစ၊ အထးသျဖင႔ ႏငင႔စးပြားေရး၏ အဓကကေသာ လပငနးမားက

ျပညသပငသမးခ႔သည။ အစးရသည လယယာစကပးေရးက႑၊ သယယပ႔ေဆာငေရးက႑၊ ဆကသြယေရးက႑၊

စကမႈကနထတလပငနးမား၊ ကနစညျဖန႔ျဖးေရးလပငနးမား၊ လကလလကကားဆငမား၊ ဘဏလပငနးမား၊

ပဂၢလကေကာငးမားႏင႔ အျခားေသာ ၀နေဆာငမႈလပငနးမားစြာတ႔က ျပညသပငသမးခ႔သည။ 5 ၁၉၆၃ ခႏစတြင ပဂၢလက

လပငနး လပကငျခငးအား တားျမစခ႔ၿပး၊ 6 ပဂၢလက လပငနးအနညးအကဥးသာ ထတကနအေရအတြကႏင႔

ေစးႏႈနးထနးခပမႈေအာက၌ လညပတလပပငခြင႔ရခ႔သည။ 7 သ႔ေသာ ဆရယလစအပမကႏင႔ ေမာမနးခကမားက

အေကာငအထည ေဖာႏငျခငးမရခ႔ပ၊ ႏငင႔စးပြားေရးသည အေလ႔အလြင႔မား၍ ခြ တၿခကခ႔သည။ ၁၉၇၄ တြင

ျမနမာ႔ဆရယလစလမးစဥပါတ အာဏာရလာၿပး တငးတငးၾကပၾကပ ခပကငထားေသာ ႏငင႔စးပြားေရးမ၀ါဒမားက

အနညးငယေျဖေလာ႔ခ႔သည။ တရား၀ငေၾကျငာ၍ လပေဆာငျခငးေတာ႔မဟတေပ။ သ႔တငေအာင ႏငင႔စးပြားေရးသည

တးတကေကာငးမြနလာျခငးမရပ၊ စးပြားေရးခြ တၿခကမႈသည ကပေငြမားက ၂ႀကမတငတငဖကသမးၿပးသည႔ေနာက ၁၉၈၀

ေႏာငးပငးတြင ႏငင႔စးပြားေရး ၿပဆငးလလ အေနအထားသ႔ ေရာကရလာခ႔သည။

ဆရယလစစးပြားေရးသည လထအၾကြမႈႏင႔အတ ၁၉၈၈ ခႏစတြငနဂးခပသြားခ႔ၿပး ႏငငေတာၿငမ၀ပပျပားမႈ တညေဆာကေရး

အဖြ႔အစးရမ အာဏာရယခ႔သည။ ယငးအစးရလကထကတြင ပဂၢလကလပငနးမားႏင႔ ႏငငျခားရငႏးျမပႏမႈမားက

လမးဖြင႔ေပးခ႔ၿပး ေစးကြကစးပြားေရးဆသ႔ ဥးလည႔ေမာငးႏငေစခ႔သည။ ႏငငေတာၿငမ၀ပပျပားမႈတညေဆာကေရးအဖြ႔ႏင႔ ၎က

ဆကခေသာ ႏငငေတာေအးခမးသာယာေရးႏင႔ဖြ႔ၿဖးေရးေကာငစ အစးရတ႔လကထကတြင 8 ပဂၢလကလပငနးမားအား အားေပး

ေဆာငရြကသည႔ ဥပေဒမားေရးဆြခ႔ၿပး၊ အမန႔ေၾကာျငာစာမားထတျပနခ႔သည။ ယငးတ႔ထတြင ႏငငျခားရငႏးျမပႏမႈဥပေဒ

(၁၉၈၈)၊ ပဂၢလကစကမႈလပငနးမားဥပေဒ (၁၉၉၀)၊ အမတြငးမႈလပငနးမားျမင႔တငေရးဥပေဒ (၁၉၉၁)၊ ျမနမာႏငငသားမား

ရငးႏးျမပႏမႈဥပေဒ (၁၉၉၄) တ႔ပါ၀ငသည။ ထ႔အျပင တငးႏင႔ ျပညနယတ၀မးတြင စကမႈဇန ၁၈ ခကတညေထာငခ႔ၿပး

(စကမႈလပငနးဆငရာ) အေသးစားႏင႔အလတစားလပငနးမားက ၎စကမႈဇနမားတြင လပကငရနအားေပးခ႔သည။ ထသ႔

ပဂၢလကလပငနးမားက အေလးထားေသာ၊ ေစးကြကစးပြားေရးက အားေပးေသာ ႏငင႔စးပြားေရးက ေဖာေဆာငခ႔ေသာလညး၊

အစးရပငႏင႔ အစးရဥးေဆာငလပကငေသာ လပငနးမားမာမ ႏငငစးပြားေရး၏ အေရးပါေသာ အခနးက႑အေနျဖင႔

ဆကလကရပတညလပကငေနဆျဖစသည။ ပဂၢလကလပငနးမားသည စးပြားေရးလပကငရာတြင လငစငေလာကျခငးမ စ၍

ႏငငျခားေငြထနးခပျခငးအဆး ကန႔သတထနးခပမႈမားအျပင ႏငငတကာမ စးပြားေရးပတဆ႔ဒဏခတျခငးမားႏင႔လညး

ရငဆငၾကေတြ႔ေနခ႔ရသည။

၂၀၁၁ မစ၍ သမၼတဥးသနးစန ဥးေဆာငေသာ အစးရသစသည အလးစပါ၀ငေသာ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး၊ ဆငးရမြေတမႈေလာ႔ခေရး၊

5 Tin Maung Maung Than, “State Dominance in Myanmar: The Political Economy of Industrialization,” Institute of Southeast AsianStudies, Singapore, p. 113.6 Turnell, Sean, Fiery Dragons: Banks, Finance and Moneylenders in Burma, Copenhagen, NIAS Press, 2009, p, 226.7 Myat Thein, Economic Development of Myanmar, p. 4.8 ၁၉၉၇ ႏင၀ငဘာလတြင နငငေတာၿငမ၀ပပျပားမႈ တညေဆာကေရးအဖြ႔သည ႏငငေတာေအးခမးသာယာေရးႏင႔ ဖြ႔ၿဖးေရးေကာငစဟ

ေျပာငးလေခၚေ၀ၚခ႔သည။

5

ပဂၢလကလပငနးမား (အထးသျဖင႔ အေသးစားႏင႔အလတစားလပငနးမား) အား ရငသနႀကးထြားလာေစေရး စသညတ႔က

အေလးထားေဆာငရြကခ႔သည။ စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈမားက ႀကးပမးသည႔အေနျဖင႔ ဥပေဒမားကလညး ေရးဆြျပ႒ာနး

ခ႔သည။ ယငးတ႔ထတြင

ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈ ဥပေဒ (၂၀၁၂) - အေရးႀကးေသာဥပေဒမားထမ တစခအျဖစ အမားက သတမတၾကသည။

ႏငငျခားမ လာေရာကရငးႏးျမပႏသမားအတြက ယခငဥပေဒေဟာငးထက သာလြနေသာ အခြနကငးလြတခြင႔ႏင႔

အျခားအကးခစားခြင႔မကလးမား ေပးထားၿပး၊ ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈမား မလပကငႏငေသာ က႑မားကလညး

ရငးလငးစြာ သတမတေပးထားသည။

ႏငငသားရငႏးျမပႏမႈဥပေဒ (၂၀၁၃) - ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈဥပေဒ (၂၀၁၂) ႏင႔ ေတာေတာမားမား ဆငတၿပး

ႏငငသားရငႏးျမပႏသမားကလညး အခြနႏင႔ အျခားအကးခစားခြင႔ မကလးမား ေပးထားသည။

ဗဟဘဏဥပေဒ (၂၀၁၃) - ဘ႑ာေရး၀နႀကးဌာန ၾသဇာေအာကမ ခြထြကေစၿပး ပ၍လြတလပေသာ၊ အမအခ

ကငးေသာ ဗဟဘဏက ယငးဥပေဒျဖင႔ ထေထာငေပးသည။ ျမနမာကပေငြႏင႔ ေငြေၾကးက႑က စမကြပကရာတြင

ယခငထကပ၍ လြတလြတလပလပ လပပငခြင႔ ရလာသည။

ႏငငျခားေငြစမခန႔ခြမႈ ဥပေဒ - ႏငငတကာႏင႔ ေငြေၾကးလႊေျပာငးမႈမားတြင ကန႔သတခကမားက ဖယရားေပးခ႔သည။9

ထ႔အျပင အစးရသစလကထကတြင စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈမား၊ ေျဖေလာ႔မႈမားက ဘကေပါငးစ၌ လပေဆာငခ႔ၿပး၊

ကနသြယေရးႏင႔ ရငးႏးျမပႏမႈမား တြင ခပကငမႈမားကေျဖေလာ႔ရန၊ အစးရလက၀ယပငဆငမႈမားႏင႔

အစးရထနးခပထားသည႔ စးပြားေရးလပငနးမားက ေလာ႔ခရန၊ ပဂၢလကလပငနးမားလပကငႏငေသာ နယပယက

ျဖန႔ခ႕ေပးရနႏင႔ လပငနးမားအတြက ေကာငမြနေသာ စးပြားေရး၀နးကငတစရပက ဖနတးေပးရန စသညျဖင႔

ရညရြယထားသည။ ထ႔အျပင လငစငအပါအ၀င စးပြားေရး ကန႔သတထနးခပမႈမားက ေျဖေလာ႔ေပးခ႔သည။ အေရးႀကးေသာ

ျပျပငေျပာငးလေရးမားက ေဖာျပရလင

ႏငငျခားေငြလႏႈနး က တစသားတညးျဖစေအာင ေဆာငရြကျခငး၊10

ပ႔ကနဥးစားေပးမ၀ါဒက ပယဖကျခငး၊11

FEC ေငြလကမတမားက ဖကသမးျခငး၊12

ျမနမာ႔ပဂၢလကဘဏမားအား ႏငငျခားဘဏမားႏင႔ ခတဆကလပကငႏငခြင႔ လငစငမားခေပးျခငး၊13

ပ႔ကနသြငးကနလပရာတြင လငစငလအပခကမားက ေလာ႔ခေပးျခငး (၂၀၁၃ မတလ)။ ကနသြယေရး

၀နႀကးဌာနသည ကနစည ၁၆၆ မးအတြက ယခငက မျဖစမေနရယရေသာ သြငးကနလငစငမားႏင႔ ကနစည ၁၅၂

မးအတြက ပ႔ကနလငစငလအပခကမားက ပယဖကလကသည။14

လပငနးလငစငမားရယရာတြင အတားအဆးမားက ေလာ႔ချခငး ႏင႔ ျမနဆနလာေအာငေဆာငရြကေပးျခငး၊

ႏငငပငႏင႔ ႏငငေတာထနးခပသည႔ လပငနးမားက ပဂၢလကက႑အျဖစ ေျပာငးလျခငး၊

ကမၸဏမားအတြက ေကာပရတ၀ငေငြခြနက ေလာ႔ခေပးျခငး၊15

9 Yin Yin Mya, “Country Presentation: Myanmar – “Progress of Reforms in Myanmar,” Conference Presentation, 46th AsianDevelopment Bank Annual Meeting , Delhi, India, May 4, 2013, http://www.adb.org/sites/default/files/annualmeeting/2013/delhi-2013-myanmar-country-presentation-20130504.pdf.10 Kate, Daniel Ten, Myanmar Sets Kyat Reference Rate as It Adopts Managed Float,” Bloomberg, April 2, 2012,http://www.bloomberg.com/news/2012-04-02/myanmar-sets-kyat-reference-rate-as-it-adopts-managed-float-2-.html.11 The ‘export first’ policy required that imports to Myanmar be paid for using only earnings from exports.12 Allchin, Joseph, “Govt to Phase out FECs, Cut Export Taxes,” Democratic Voice of Burma, August 15, 2011,https://www.dvb.no/news/govt-to-phase-out-fecs-cut-export-taxes/17047.13 Yin Yin Mya, “Country Presentation: Myanmar – “Progress of Reforms in Myanmar,” Conference Presentation, 46th AsianDevelopment Bank Annual Meeting , Delhi, India, May 4, 2013, http://www.adb.org/sites/default/files/annualmeeting/2013/delhi-2013-myanmar-country-presentation-20130504.pdf.14 VDB Loi, “Myanmar Starts with Abolishing Import and Export Licenses,” http://www.vdb-loi.com/vdb/analysis/myanmar-starts-with-abolishing-import-and-export-licenses/.15 http://www.doingbusiness.org/data/exploreeconomies/myanmar.

6

၂၀၁၁ စကတငဘာလတြင ျပညတြငးေရာငးခမႈမားအေပၚ ေကာကခေသာ ကနသြယခြနက ပ၍လြယကေအာင

ေဆာငရြကေပးျခငး၊16

၂၀၁၂ ဧၿပလတြင အျမတခြနက ပယဖကျခငး၊17

ပ႔ကနခြနက ေလာ႔ချခငး၊18

သြငးကနမားေပၚတြင ေကာကခေသာ ပငရငးမ ျဖတေတာကခြန (withholding tax) က ဖကသမးျခငး

ႏငငတကာေစးကြကတြင ယဥၿပငႏငေစရန အလ႔ငာ ကညပ႔ပးသည႔အေနျဖင႔ အဓကကေသာ စကပးေရး

ပ႔ကနမားအေပၚတြင စညးကပေသာ ပ႔ကနခြနမားက ပယဖကေပးျခငး19 တ႔ပါ၀ငသည။

ေနာကဆးေဖာျပစရာတစခမာ ျမနမာႏငင၏ ျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးစဥမားႏင႔ ႏငင၏စးပြားေရး ေရရညဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအား

လမးညႊနေပးႏငရန လကရအစးရသည စးပြားေရးႏင႔လမႈေရးဆငရာ ျပျပငေျပာငးလေရးမေဘာင20 က ေရးဆြကငသးခ႔သည။

ယငးမေဘာငသည လာမည႔ ၃ႏစအတြငး အစးရအေနျဖင႔ ဥးစားေပးခမတလပေဆာငရမည႔ ေပၚလစမားက

ျပ႒ာနးေပးထားသလ၊ ျမနမာႏငငအား ေခတမဖြ႔ၿဖးတးတကေသာ ႏငငတစႏငငအျဖစ ၂၀၃၀ ခႏစတြင ေရာကရၿပးျဖစေအာင

ျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးစဥမားထမ အဓကကေသာ လပေဆာငစရာမားက ခြျခားသတမတေပးထားသည။ 21 ထ႔ျပင ယငး

မေဘာငသည အေသးစား၊ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားႏင႔ ပတသကေသာ ေပၚလစဆငရာ ကစၥမားကလညး

ထည႔သြငးထားသည။ မကခရစးပြားေရးက႑၊ တးတကေကာငမြနေသာ အပခပေရးႏင႔ အမားျပညသအတြက အသးစရတမား

တးျမင႔ေရးတ႔ပါ၀ငသည။22

အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမား

ယခင န၀တ-နအဖ အစးရလကထကတြင အႀကးစားပဂၢလကစကမႈလပငနးမားက ပ၍အေရးေပးခ႔သည။ ယခအခနတြငမ

ပဂၢလကလပငနးမားအားလး၊ အထးသျဖင႔ အေသးစားႏင႔ အလတစားလပငနးမားက ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးဖြ႕ ၿဖးတးတကေရး

အတြက အေရးပါသညဟ အသအမတျပ၊ လကခလာသည။ သမၼတရးမလာေသာ စာရငးအရ ျမနမာႏငငတြင

မတပတငထားေသာ အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားသည ၁၂၇,၀၀၀ ၀နးကနရၿပး ႏငငပင၊ ႏငငေတာမ

လညပတေနေသာလပငနးမားႏင႔ အႀကးစားစးပြားေရးလပငနးမားသည ျမနမာႏငငရ လပငနးစစေပါငး၏ ၁%

ေအာကသာရသည။ မတပတငထားေသာ အေသးစားႏင႔ အလတစားလပငနးမားသည အေရအတြကမားျပားေသာလညး၊

၎စာရငကပင မတပမတငပ လညပတေနေသာလပငနးမားမာ ၆၂၀,၀၀၀ ခန႔ရႏငသညဟ ခန႔မနးထားသည။23

အေသးစားႏင႔ အလတစားလပငနးမား၏ အဓပၸါယဖြင႔ဆခကက န၀တ အစးရလကထကမစေတြ႕ခ႔ရၿပး စကမႈလကမႈ

လပငနးမားက ဥးစားေပးသတမတခ႔ျခငးျဖစသည။ ျမငေကာငေရအား အသးျပမႈ၊ အလပအမားအေရအတြက၊

အရငးအႏးပမာဏ၊ တစႏစ၀ငေငြ စသည႔ ပစ ၄မးျဖင႔ လပငနးမား၏ အရြယအစားက သတမတထားသည။ သ႔ေသာ

ျမငးေကာငေရအား အသးျပမႈသာလင လပငနးမား၏ အရြယအစားက ခြျခားသတမတႏငေသာ အလပအျဖစဆး တငးတာစရာ

16 Ministry of Finance, “Commercial Tax Law (1990) 2011 Updated,http://www.irdmyanmar.gov.mm/eng/?q=taxlaw_and_notifications/commercial-tax-law.17 People’s Daily Online, Myanmar Expected to Cancel Profit Tax in April, Feb. 14, 2011,http://english.people.com.cn/90001/90777/90851/7286543.html.18 Burma News International, “Exporters Want Burmese Government to Reduce Export Taxes More,” July 20, 2011,http://www.bnionline.net/index.php/news/mizzima/11190-exporters-want-burmese-government-to-reduce-export-taxes-more.html.19 Yin Yin Mya, “Country Presentation: Myanmar – “Progress of Reforms in Myanmar,” Conference Presentation, 46th AsianDevelopment Bank Annual Meeting , Delhi, India, May 4, 2013, http://www.adb.org/sites/default/files/annualmeeting/2013/delhi-2013-myanmar-country-presentation-20130504.pdf.20 Government of the Republic of the Union of Myanmar, Framework for Economic and Social Reforms: Policy Priorities for 2012-15

towards the Long-Term Goals of the National Comprehensive Development Plan (Nay Pyi Taw: Government of the Republic of the

Union of Myanmar, 2012).21 Ibid.22 Nay Pyi Taw News (2013). op cit.23 Ibid.

7

ျဖစေနတတသည။ ယခငအဓပၸါယဖြင႔ဆခကႏင႔ ယခအဓပၸါယဖြင႔ဆသတမတေသာ အေသးစားႏင႔ အလတစားလပငနးမား

သည ၁၉၉၀ ပဂၢလကစကမႈလပငနးမားဥပေဒ ႏင႔ ၎က ျပငဆငသတမတခေသာ ၂၀၁၁ ဥပေဒတ႔မ

ဆငးသကလာခ႔သညဟဆႏငသည။

အေသးစား၊အလတစားႏင႔အႀကးစားလပငနးမားခြျခားသတမတပ (၁၉၉၀တြင ျပ႒ာနးေသာ

ပဂၢလကစကမႈလပငနးမား ဥပေဒ)

အမးအစား အေသး အလတ အႀကး

လပစစအသးျပမႈ

(ျမငးေကာငေရ)

၃ -၂၅ ထ ၂၆ - ၅၀ ၅၀ အထက

အလပသမားဥးေရ ၁၀ - ၅၀ ထ ၅၁ - ၁၀၀ ၁၀၀ အထက

ရငးႏးေငြ

(ကပသနးေပါငး)

၁ သနးထ ၁ သနးမ

၅ သနးထ

၅ သနး

အထက

တစႏစထတကနတနဖး

(ကပသနးေပါငး)

၂.၅ သနးထ ၂.၅ သနး မ

၁၀ သနးထ

၁၀ သနးအထက

အထကတြငျမငေတြ႕ခ႔သလ ပဂၢလကစကမႈလပငနးမားဥပေဒသည အေသးစားႏင႔ အလတစားစကမႈလပငနးမားကသာ

အာရစကသည။ သ႔ေသာ ယခလကရတြင အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဥပေဒၾကမးက

ေရးဆြေနၿပး အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမား၏ အဓပၸါယဖြင႔ဆခကက ျပငဆငသတမတရန

ႀကးပမးေနၾကသည။ ယငးစးပြားေရးလပငနးမားအား ျမင႔တကလာေအာင ေဆာငရြကေပးရနအလ႔ငာ ေကာမတ

အသစမားကလညး ဖြ႕စညးထားသည။ ဥပေဒမၾကမး၏ ေဖာျပပါ ရညရြယခကႏစရပမာ -

၁။ အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားက ဖြ႔ၿဖးတးတကေအာင ျမင႔တငေပးရန၊ အလပအကင

အခြင႔အလမးမားက ဖနတးေပးရန၊ ၀ငေငြအသစမား ရရလာေအာင ေဆာငရြကေပးရန၊ ႏင႔ လေနမႈ အဆင႔အတနးက

ျမင႔တငေပးရန၊

အေသးစား၊အလတစားႏင႔အႀကးစားလပငနးမား ခြျခားသတမတပ (၂၀၁၁တြင ျပနလည

ျပငဆငထားေသာ ပဂၢလကစကမႈလပငနးမား ဥပေဒ)

အမးအစား အေသး အလတ အႀကး

လပစစအသးျပမႈ

(ျမငးေကာငေရ)

၅ -၂၅ ထ ၂၆ - ၅၀ ၅၀ အထက

အလပသမားဥးေရ ၁၀ - ၅၀ ထ ၅၁ - ၁၀၀ ၁၀၀ အထက

ေငြေၾကးအရငးအႏး

(ကပသနးေပါငး)

၁ သနးထ ၁ သနးမ

၅ သနးထ

၅သနး

အထက

တစႏစထတကနတနဖး

(ကပသနးေပါငး)

၂.၅ သနးထ ၂.၅ သနး မ

၅ သနးထ

၅ သနးအထက

8

၂။ လပငနးမားႏင႔ သကဆငေသာ သတငးအခကအလကမားရရေစရန၊ နညးပညာအကအညမား ပ႔ပးေပးရန၊

ေငြေၾကးအေထာကအပ႔ႏင႔ ျပညတြငးျပညပေစးကြကမားက လကလမးမလာေအာင ေဆာငရြကေပးရန တ႔အပါအ၀င

အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကလာေအာင ေထာကပ႔ေပးႏငမည႔ စးပြားေရး၀နးကင

တစရပက ဖနတးေပးရနႏင႔ ယဥၿပငႏငစြမးက တးျမင႔ေပးရန။24

ဥပေဒမၾကမးတြင ဥပေဒေရးရာႏင႔ အပခပမႈဆငရာမေဘာငမား တညေထာငရနလအပသညဟ မတခကျပထားသည။

ထမေဘာငမားျဖင႔ လပငနးမားေတြ႔ႀကေနရေသာ အတားအဆး၊ အခကအခမားက ေလာ႔ခေပးၿပး အေသးစားႏင႔

အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားက ဖြ႔ၿဖးတးတကေအာင ေဆာငရြကေပးရနျဖစသည။ ထ႔ျပင စြန႔ဥးတထြငလပကငႏငစြမး၊

တထြငႀကဆႏငစြမး၊ အသကေမြး၀မးေကာငး ပညာေရး၊ ေလ႔ကင႔သငၾကားေပးျခငးႏင႔ ေငြေရးေၾကးေရး အစအစဥမား၊

စသည႔တ႔က ပ႔ပးေပးရန လအပသညဟ ဆသည။25

အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ဥပေဒၾကမးတြင စကမႈလပငနးမဟတေသာ

စးပြားေရးလပငနးမားကပါ ထည႔သြငးထားၿပး အေသးစားႏင႔ အလတစားလပငနးမား၏ အဓပၸါယဖြင႔ဆခကက

ျပငဆငထားသည။ သ႔ေသာ လပငနးက႑ေပၚမတည၍ အဓပၼါယဖြင႔ဆခက ကြျပားသည။ အဆျပထားေသာ အေသးစားႏင႔

အလတစားစးပြားေရးလပငနးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ဥပေဒၾကမးတြင အငယစား စးပြားေရး (micro enterprises)

လပငနးမားက လညး ခနလပမထားပ၊ ထည႔သြငးထားသည။ အငယစားစးပြားေရး လပငနးမားသည လပသားအငအား ၁၀

ေအာကရသည႔ လပငနးမားျဖစၿပး ယခငက အမတြငးမႈလပငနးမားအျဖစ သတမတသည။ အဓပၼါယဖြင႔ဆခကမားမာ

ေအာကပါအတငးျဖစသည။

အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားဖြ႔ၿဖ းတးတကေရးဥပေဒၾကမးအရ လပငနးမားအား ခြျခားသတမတပ26

ထပလပမႈလပငနး၊ သတတးေဖာေရးလပငနးႏင႔ ေဆာကလပေရးလပငနးက အဓကလပကငေသာလပငနး

အေသးစား အလတစား အႀကးစား

အၿမတမး၀နထမးဥးေရ ၅၀ အထ ၅၁ - ၃၀၀ ၃၀၀ အထက

မတညရငးႏးေငြ (ကပသနး) ၅၀၀ အထ ၅၀၁ - ၁၀၀၀ ၁၀၀၀ အထက

လပအားအေျချပထတလပမႈလပငနး သ႔မဟတ လကခစားလပငနးက အဓကလပကငေသာလပငနး

အေသးစား အလတစား အႀကးစား

အၿမတမး၀နထမးဥးေရ ၃၀၀ အထ ၃၀၁ - ၆၀၀ ၆၀၀ အထက

မတညရငးႏးေငြ (ကပသနး) ၅၀၀ အထ ၅၀၁ - ၁၀၀၀ ၁၀၀၀ အထက

လကကားေရာငး၀ယေရးလပငနးက အဓကလပကငေသာလပငနး

အေသးစား အလတစား အႀကးစား

အၿမတမး၀နထမးဥးေရ ၃၀ အထ ၃၁ - ၆၀ ၆၀ အထက

တစႏစ၀ငေငြ (ယခငႏစ၏ ကပသနး) ၁၀၀ အထ ၁၀၁ - ၃၀၀ ၃၀၀ အထက

လကလေရာငး၀ယေရးလပငနးက အဓကလပကငေသာလပငနး

အေသးစား အလတစား အႀကးစား

24 အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ဥပေဒၾကမး၊ ျမနမာ႔အလငးသတငးစာ၊ ဇနန၀ါရ ၂၁၊ ၂၀၀၄။

25 အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ဥပေဒၾကမး၊ ျမနမာ႔အလငးသတငးစာ၊ ဇနန၀ါရ ၂၁၊ ၂၀၀၄။

26 အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ဥပေဒၾကမး၊ ျမနမာ႔အလငးသတငးစာ၊ ဇနန၀ါရ ၂၁၊ ၂၀၀၄။

9

အၿမတမး၀နထမးဥးေရ ၃၀ အထ ၃၁ - ၆၀ ၆၀ အထက

တစႏစ၀ငေငြ (ယခငႏစ၏ ကပသနး) ၅၀ အထ ၅၁ - ၁၀၀ ၁၀၀ အထက

၀နေဆာငမႈေပးသည႔လပငနးက အဓကလပကငေသာလပငနး

အေသးစား အလတစား အႀကးစား

အၿမတမး၀နထမးဥးေရ ၅၀ အထ ၅၁ - ၁၀၀ ၁၀၀ အထက

တစႏစ၀ငေငြ (ယခငႏစ၏ ကပသနး) ၁၀၀ အထ ၁၀၁ - ၂၀၀ ၂၀၀ အထက

အျခားလပငနးမား

အေသးစား အလတစား အႀကးစား

အၿမတမး၀နထမးဥးေရ ၃၀ အထ ၃၁ - ၆၀ ၆၀ အထက

တစႏစ၀ငေငြ (ယခငႏစ၏ ကပသနး) ၅၀ အထ ၅၁ - ၁၀၀ ၁၀၀ အထက

ထက႔သ႔အမးအစားခြျခား၍ အရြယအစားသတမတရာ၌ အဓပၸါယဖြင႔ဆခကမားအၾကား ႏစခြျဖစေစႏငသည႔ အလားအလာမား

ရသည။ ဥပမာ အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးတစခ႕သည တဖက၌ အႀကးစားလပငနးအမးအစားအျဖစ

အကး၀ငၿပး တဖကတြင အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားအျဖစ အကး၀ငႏငသည။ ထ႔ျပင အေသးစားႏင႔ အလတစား

စးပြားေရးလပငနးတစခ႕၏ လပငနးတစတတပငးတစခသည လပသားအေျချပ ျဖစၿပး ကနအစတအပငးသည ရပပငးဆငရာ

အရငးအႏးအေျချပသည႔ လညပတမႈမား ျဖစေနႏငသည။ ဥပေဒၾကမးသည လပငနးအရြယအစားအမးမးႏင႔ အကး၀ငေသာ

သ႔မဟတ လပငနးက႑မားစြာ အကး၀ငေသာ စးပြားေရးလပငနးမားက မညသ႔မညပ ကငတြယေျဖရငးမညက

မရငးလငးထားေပ။ ဥပေဒၾကမးတြင ဗဟအဆင႔မ ခပကငေသာ မတပတငအဖြ႔အစညးအသစကလညး အဆျပထားသည။

အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားအားလးသည ဗဟအဆင႔မ ခပကငထားေသာ ေဒသရးခြ တစခတြင

မတပတငႏငသည/ရမညျဖစသည။27

၂၀၁၂ ဧၿပလတြင ျမနမာအစးရသည အေသးစားႏင႔အလတစားလပငနးမား ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးဗဟဌာန (အေသးစားႏင႔

အလတစားလပငနးမား ဗဟဌာန ဟ၍လညးေကာငး) က စကမႈ၀နႀကးဌာနေအာကမ ဖြ႔စညးတညေထာငခ႔သည။ အေသးစားႏင႔

အလတစားလပငနးမားဗဟဌာနက အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားအား ကညပ႔ပးရန၊ လမးညႊနမႈေပးႏငရန ႏင႔

ေစာင႔ၾကည႔ေလ႔လာရန ရညရြယ၍ တညေထာငထားသည။ အာစယႏငငမားအၾကား လြပလပေသာ စးပြားေရး အသကအ၀နး၏

အေသးစတအစအစဥပစအရ အာဆယႏငငမားအားလး အေသးစားႏင႔ အလတစားဌာနအား တညေထာငရနလအပသည။28

အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားအတြက ေခးေငြရရေရးကစၥသညလညး အစးရႏင႔ စးပြားေရးအသငးအ၀ငးတြင

အေရးႀကးေသာ ကစၥတစရပျဖစသည။ ယငလအပခကအား ျဖည႔ဆညးရန ျပညေထာငစအစးရေနျဖင႔ အေသးစားႏင႔

အလတစားလပငနးမားဗဟ႒ာနႏင႔ အေသးစားႏင႔ အလတစားလပငနးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဘဏတ႔မတဆင႔ ေခးေငြအစအစဥ

တစရပက စတငေဆာငရြကခ႔သည။ သ႔ေသာ (ယခငစကမႈဖြ႔ၿဖးေရးဘဏက႔သ႔ စကမႈလပငနးမားသာ ေခးေငြခေပးျခငး

မးမဟတေတာ႔ပ) လပငနးအမးအစားမေရြး၊ က႑မေရြး ေခးေငြရယႏငေသာ အစအစဥတစရပ ျဖစသည။ ေခးေငြသကတမးမာ

တစႏစျဖစၿပး (ေျမ၊အမ စသည႔ မေရြ႕ေျပာငးႏငေသာ ပစၥညးမားက) အေပါငအျဖစထားရၿပး အတးႏႈနးမာ ၈.၅% ျဖစသည။

ေငြေခးေလာကရသည႔ ပစႏင႔ လအပခကမားမာ တျခားေသာ ပဂၢလကစးပြားေရးဘဏ (commercial banks) မားႏင႔

27 အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမား ဖြၿဖးတးတကေရး ဗဟ႒ာန က အေသးစားႏင႔ အလတစား ဗဟ႒ာန ႏင႔ SME ႒ာန

ဟ၍လညး သၾကသည။ ၎ဗဟ႒ာနသည အမတ (၃၅)၊ ဘ ၁၅၊ တကသလရပသာလမးသစ၊ ဗဟနးၿမ႕နယ၊ ရနကနၿမ႕တြင တညရသည။ 28 Central Department of Small and Medium Enterprise Development, “Organizational Chart,”http://www.smedevelopmentcenter.gov.mm/?q=en/org_chart.

10

ဆငတေသာလညး ထဘဏမားသတမတေသာ အတးႏႈနး ၁၃% ထကစာလင သကသာသည။ အေသးစားႏင႔

အလတစားစးပြားေရးလပငနးမးစ ေခးေငြေလာကထားႏငေသာလညး စကမႈလပငနးမားက ကနသြယေရးႏင႔

၀နေဆာငမႈလပငနးမားထကပ၍ ဥးစားေပးစဥးစားသည။ ထ႔အျပင ေခးေငြမားက အေသးစားႏင႔ အလတစားလပငနးမားကသာ

ကန႔သတထတေခးေပးျခငးမး မဟတေပ။ အေသးစားႏင႔အလတစားစပြားေရးလပငနးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဗဟဌာနႏင႔

၎ဘဏသည အေသးစားႏင႔ အလတစား လပငနးမားအတြကသာ ေခးေငြထတေပးရန ရညရြယထားေသာလညး ထဘဏႏင႔

ဗဟဌာနသည အႀကးစားလပငနးမားကလညး ယခေလာေလာဆယထ ေခးေငြထတေပးေနဆျဖစသည။

ျမနမာႏငင၏ အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားအား ကညပ႔ပးရန ႏငငတကာမလညး စတ၀ငတစား ရၾကသည။

ဂာမနဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဘဏ (KfW) ႏင႔ ဂပနႏငငတကာ ပးေပါငးေဆာငရြကေရးေအဂငစ (JICA) တ႔သည အေသးစားႏင႔

အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားအား ေခးေငြခေပးရန အစအစဥမားက ၎တ႔၏ အကအညေပးေရးလပငနးမားတြင ထည႔သြငး

စဥးစားေနၾကသည။ Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) သည ၎၏

ပဂၢလကက႑ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး အစအစဥတြင အေသးစားႏင႔ အလတစားလပငနးမားအား စြမးေဆာငရညျမင႔တငေပးျခငး

လပငနးမားက ထည႔သြငးလပေဆာငေနသည။ အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ဗဟ႒ာနႏင႔

ပးေပါငး၍ Friedrich Naumann ေဖာငေဒးရငးသည အေသးစားႏင႔ အလတစားလပငနးမားက စကမႈလကမႈသငတနးမားက

ေလ႔ကင႔သငၾကားေပးသည။29

29 FNF မ မႏေလးစကမႈဇန သငတနးေကာငးတြင စကမႈလပမႈသငတနးမားေပးသညဆျခငးဆသည႔ သတငးက ေရႊစကမႈဂာနယမ

ေတြ႔ရခ႔သည။ နင၀ငဘာ ၂၀၁၃ ထတ၊ စာမကႏာ ၆။

11

အခနး (၃)၊ အစးရဖြ႔စညးသည႔ပစႏင႔ လပပငခြင႔အာဏာခြေ၀ပ

မၾကာမက ျဖစေပၚခ႔ေသာ ျပျပငေျပာငလမႈမားသည အစးရဖြ႔စညးသည႔ပစအား ေျပာငးလညးေစခ႔သည။ တငးေဒသႀကးႏင႔

ျပညနယအစးရမားသည လပပငခြင႔အသစမား ရရလာၿပး၊ စညပငသာယာလပငနးမားကလညး မမေဒသအလက

လအပခကေပၚမတည၍ စမေဆာငရြကခြင႔ရလာသည။ ယငးသ႔ ျပျပငေျပာငလမႈမားေၾကာင႔ စးပြားေရးလပငနးမားႏင႔

ပတသက၍ အစးရအစတအပငးအသးသး၏ တာ၀န၀တရားမား ခြေ၀လပေဆာငၾကပမာလညး ကြာျခားလာသည။ ထက႔သ႔

ေျပာငးလမႈမားရလာသညမာ မနေသာလညး လပပငခြင႔အရျဖစေစ၊ အလြတသေဘာျဖစေစ စးပြားေရးလပငနးမားႏင႔

ပတသကေသာ အပခပမႈႏင႔ အာဏာမားသည ျပညေထာငစအစးရႏင႔ ၎၏ လကေအာကရ ေဒသဆငရာ

အစးရမား၏လက၀ယတြင ဆကလကတညရေနသည။ ထ႔ေၾကင႔ ေန႔စဥႏငအမ လပငနးမားႏင႔အစးရတ႔ၾကား

ထေတြ႕ဆကဆေနေသာ ကစၥေတာေတာ မားမားသည ယခငအစးရလကထကက လပကငေဆာငရြကသည႔ ပစမားႏင႔

ကြာျခားမႈ မားမားစားစား မရေသးေပ။

ဗဟအစးရႏင႔ ၎၏ အထကေအာကဖြ႔စညးထားသည႔အစးရပစ

ျမနမာႏငငရ စးပြားေရးလပငနးမားက ႀကးၾကပကြပကရာ၌ ဗဟအစးရသည အေရးႀကးေသာ အခနးက႑တြင

ပါ၀ငလပေဆာငေနသည။ ယငက႔သ႔ ဗဟအစးရႀကးစးမႈ အစဥအလာ (the legacy of Union dominance) သည

လြနက႔ေသာ ႏစ ၅၀ ေကာမ အစျပခ႔သည။ (စးပြားေရးႏင႔ပတသက၍) ဗဟအစးရ၏ အျမင႔ဆးေသာ ခပကငမႈက ျပပါဆလင

၁၉၆၀ ျပည႔ႏစမားက လပေဆာငခ႔ေသာ ျပညသပငသမးျခငးပင ျဖစသည။ ဆဗယက၏ စးပြားေရးပစက တ၍ ထအခနက

အစးရသည အေရးႀကးေသာ က႑မားက ခပကငၿပး၊ အကးအျမတမားသည႔ လပငနးမားက လပကငခ႔သည။

ႏငငေတာၿငမ၀ပပျပားမႈတညေဆာကေရးအဖြ႔ အစးရလကထကတြင ႏငင႔စးပြားေရးက ေစးကြကစးပြားေရးဆသ႔

ေျပာငးလေဖာေဆာငခ႔သည။ သ႔ေသာ အစးရပငလပငနးမား၊ အစးရလညပတေသာ လပငနးမားကသာ အေရးႀကးက႑မားက

ဆကလက၍ ျခယလယလပကငခ႔သည။ ပဂၢလကလပငနးတစခ႕သာ အစးရ၏ ခြင႔ျပခကျဖင႔ အစးရႏင႔တြ၍

စးပြားေရးလပငနးမားက ၀ငေရာကလပကငႏငခ႔သည။ ထ႔ျပင အစးရႏင႔ ပတသကရာ၊ ပတသကေၾကာငး လတစစသာ

အကးအျမတမားသည႔လပငနးမားက လပကငခြင႔ရရၿပး စးပြားေရးလပငနးအေျမာကအမားက ႀကးစးထားေသာ အခြင႔ထးခ

အရငရငစနစ (ခရနအရငးရငစနစ) ျဖစေပၚလာသည။

ဗဟအစးရသည စးပြားေရးအပခပမႈ၏ အေရးႀကးေသာအခနးက႑ ေတာေတာမားမားတြင အဓကေနရ၌ ပါ၀ငသည။

အကးအျမတမားေသာ က႑ေတာေတာမားမား၏ (အထးသျဖင႔ သဘာ၀သယဇာတႏင႔ ပတသကေသာ) ခြင႔ျပမန႔ႏင႔

လငစငထတေပးျခငးမားက ဗဟအစးရ၏ လပပငခြင႔ေအာကတြင ထားရသည။ ပ႔ကနသြငးကနလငစငမားကလညး ဗဟ

အစးရကသာ ခေပးသည။ အခြန၊ ဘ႑ာကစၥမားကလညး ဗဟအစးရကသာ အဓကလပေဆာင၍ စမခန႔ခြပငခြင႔ရသည။

ထအခြနမားထတြင ကြနသြယခြနႏင႔ ၀ငေငြခြနမားလညးပါ၀ငသည။ စးပြားေရးရာႏင႔ ပတသကေသာ ဥပေဒျပေရးကစၥ

အေတာမားမားကလညး ျပညေထာငစလႊတေတာကသာ လပေဆာငသည။ ခပေျပာရလင လပငနးအရြယအစား၊

လပငနးက႑မေရြး ခြင႔ျပခကရယရာတြငလညးေကာငး၊ ထေတြ႔ဆကဆရာတြငလညးေကာငး ဗဟအစးရကသာ ပဓာနကေသာ

အေနအထားတြင ရေနတတသည။

ဗဟအစးရႏင႔ ထေတြ႕ဆကဆသညဟရညညႊနးလင ေနျပညေတာႏင႔ ထေတြ႔ဆကဆရျခငးျဖစေသာလညး၊ ဗဟအစးရႏင႔

ျပညေထာငစ၀နႀကး႒ာနမားသည တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအဆင႔၊ ခရငအဆင႔ ႏင႔ ၿမ႕နယအဆင႔မားတြငလညး ရးခြမား

ထားရသည။ ယငးေဒသဆငရာ ရးခြမားသည အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမား အမားဆးထေတြ႔ဆကဆရသည႔

အစးရအဆင႔လညး ျဖစသည။ ၄ငးတ႔ထမ အေရးအႀကးဆးဗဟအစး႒ာနမာ ျပညထေရး၀နႀကး႒ာနလကေအာကရ

အေထြေထြအပခပေရးဥးစး႒ာန (ေထြအပ) ျဖစသည။ ေထြအပသည ေဒသအစးရမားတြင အဆင႔တငး၌ ပါ၀ငသည။

12

ေထြအပႏင႔ ပတသက၍ “ ျမနမာႏငင တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယမားရ အပခပမႈစနစ ” 30 တြင အကယတ၀င႔ ေဆြးေႏြး

တငျပထားသည။

တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအဆင႔တြင ေထြအပသည စးပြားေရးလပငနးမားႏင႔ တကရကပတသကမႈနညးသည။

ေထြအပ၏အေရးပါေသာတာ၀နမားထမ အေရးႀကးေသာ အခကတစခကမာ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယလႊတေတာမား၏

၀နထမးအငအားက ပပးေပးျခငးျဖစသည။ ခရငအဆင႔တြင ေထြအပသည အထကေအာက ဆကဆေရးမားကသာ

ေျပျပစေခာေမြ႔ေအာင ေဆာငရြကေပးသည။ ေအာကေျခ (ရပကြက၊ ၿမ႕နယမ) ရရတငျပလာေသာ

သတငးအခကအလကမားက အထကအရရမားသ႔ လကဆင႔ကမးေပးသည႔ အလပက လပကငေဆာငရြကသည။

လေတြ႔ေမးျမနးခကမားအရ ခရငေထြအပသည အရကဆင၊ စားေသာကဆငမားအတြက လငစငခေပးရာတြင

စးပြားေရးလပငနးမားႏင႔ တကရကပတသကရသည။ ထ႔ျပင ခရငအပခပေရးမႉးမားသည ေျမယာခေပးသည႔ အလပကလညး

လပကငၾကသည။31

စးပြားေရးလပငနး ေတာေတာမားမားအတြက အေရးအပါဆးသည ၿမ႕နယေထြအပ (ၿမ႕နယအပခပေရးမႉး) ျဖစသည။

ျမ႕နယအပခပေရးမႉးသည အငယစား (micro)၊ အေသးစား လပငနးမားႏင႔ ထေတြ႕ဆကဆမႈမားသည။

ျမ႕နယအပခပေရးမႉးသည ၿမ႕နယအပခပေရးရး (ၿမ႕နယေထြအပ)က ဥးေဆာငၿပး ဥးစးအရာရမားႏင႔

လကေအာက၀နထမးမားက ကညေဆာငရြကေပးၾကသည။ ၿမ႕နယအပခပေရးမႉးတစဥး၏ အဆအရ ၿမ႕နယေထြအပသည

လမႈေရးႏင႔ စးပြားေရးဆငရာ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးမားက ၿမ႕နယစမခန႔ခြမႈအဖြ႔မတဆင႔ ေဆာငရြကသည။ လပငနးႀကးမားက

ႀကးၾကပျခငးႏင႔ ကနသည႔အစးရအစတအပငးမားႏင႔ ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးတ႔ကလညး လပေဆာငသည။ 32 ၿမ႕နယ

အပခပေရးမႉး ႏင႔ စးပြားေရးလပငနးမားအၾကား တကရကဆကဆေရးတြင အရကစသည႔ ကနပစၥညးမားက ေရာငးခေသာ

ဆငမားအား လငစငထတေပးျခငးစသညတ႔ အကး၀ငသည။ ၎အျပင ေျမပငဆငမႈ အမညေျပာငးျခငး၊

ေဆာကလပေရးပါမစမား၊ လပငနးလငစငမားႏင႔ ပတသက၍ လငစငႏင႔ ေထာကခစာထတေပးျခငးမားလညးပါ၀ငသည။

ထ႔ျပင ယစမးခြနႏင႔ ေျမခြနမားလညး ေကာကခသည။ ရပကြကႏင႔ ေကးရြာအပခပေရးမႉးမားသည ေထြအပ၏

အေျခခကေသာ အဆင႔မားျဖစၿပး၊ ၎တ႔သည မားေသာအားျဖင႔ လငစငႏင႔ ခြင႔ျပမန႔မားအတြက ေထာကခစာေရးျခငးမားက

ေဆာငရြကၾကသည။

ေထြအပအျပင အျခားေသာ ျပညေထာငစ၀နႀကး႒ာနမားသညလညး တငးေဒသႀကး/ျပညနယ၊ ခရငႏင႔ ၿမ႕နယအဆင႔မားတြင

စးပြားေရးလပငနးမားႏင႔ တကရကထေတြ႔သည။ လေတြ႔ေမးျမနးခကမားမ ထြကဆေသာ ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာနမား၏

ေဒသႏရရးခြမားမာ -

ဘ႑ာေရး၀နႀကးဌာန၊ ျပညတြငးအခြနဥးစးဌာနမ ၀ငေငြခြန၊ ကနသြယခြနႏင႔ အျခားအခြနမားက စးပြားေရး

လပငနးမား အေပၚတြင စညၾကပျခငး။

လယယာစကပးေရးႏင႔ ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာန၊ ေျမတငးဥးစးဌာနမ ေျမယာမတပတငျခငးႏင႔ ပငရငေျပာငးမားက

ေဆာငရြကျခငး။

စကမႈ၀နႀကးဌာန၊ စကမႈႀကးၾကပဥးစးဌာနမ စကမႈဇနအတြငးႏင႔ စကမႈဇနျပငပရ စကမႈလပငနးမားက လငစင

ထတေပးျခငး အျပင၊ လပစစ၀ါယာႀကးသြယတနးထားမႈမား၊ ထရနစေဖာမာမား ႏင႔ ဘြငလာအးမား စစေဆးျခငး

တ႔က ေဆာငရြကျခငး။

30 Nixon, Hamish ႏင႔ ျမနမာသေတသမားေရးသားေသာ ျမနမာႏငင တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယမားရ အပခပမႈစနစ၊ The Asia Foundation

ႏင႔ ျမနမာ႔ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး အရငးအျမစအဖြ႔အစညး၊ စးပြားေရးႏင႔ လမႈဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအဖြ႔ မားမ ထတေ၀သည။ ၂၀၁၃ စကတငဘာလ၊

စာမကႏာ ၃၁ - ၃၅ မ။

31 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၄။

32 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၂၂။

13

ျပညထေရး၀နႀကး႒ာန၊ ၿမ႕နယရစခနးမ တရားဥပေဒစးမးေအာင ေဆာငရြကျခငးႏင႔၊ ေျမပငရငအေျပာငးအလ

လပရာတြငလညးေကာငး၊ ေဆာကလပေရးပါမစမား ႏင႔ လပငနးလငစငမား ေလာကထားရာတြငလညးေကာငး

ေထာကခစာထတေပးျခငး။

လမႈ၀နထမးကယဆယေရးႏင ျပနလညေနရာခထားေရး၀နႀကးဌာန၊ ၿမ႕နယမးသတဥးစးဌာနမ စးပြားေရးလပငနးမား

အတြက ေဆာကလပေရးပါမစမား၊ လပငနးလငစငမား ရရေအာင ေထာကခစာထတေပးျခငး။

ကနးမာေရး၀နႀကးဌာန၊ ၿမ႕နယကနးမာေရးဥးစးဌာနမ စးပြားေရးလပငနးမားအတြက ေဆာကလပေရးပါမစမား၊

လပငနးလငစငမား ရရေအာင ေထာကခစာထတေပးျခငး။

အလပသမား၀နႀကးဌာနမ (အထးသျဖင႔ စကမႈဇနအတြငးရ) လပငနးမားမ အလပသမားအေျခအေနမားႏင႔

ပတသက၍ စစေဆးျခငး။

ယခစာရငးသည ဗဟအစးရမ ေဒသႏရအဆင႔တြင ပါ၀ငပတသကမႈမားက အျပည႔အစ ေဖာျပထားသည မဟတေသးပါ။

၀နႀကးဌာနမားစြာက ခနလပထားခ႔ပါေသးသည။ ဥပမာ ပညာေရး၀နႀကး႒ာနသည ေဒသႏရ အဆင႔တြင

(အေျခခပညာဥးစးဌာန၊ အဆင႔ျမင႔ပညာဥးစး႒ာန ဟ၍) ရေသာလညး စးပြားေရးလပငနးမားႏင႔ မားေသာအားျဖင႔

တကရကပတသကမႈ မရေပ။ ထ႔အျပင က႑အလက သကဆငေသာ ၀နႀကးဌာနမားျဖစသည႔ သတတးေဖာေရး ႏင႔

သစေတာေရးရာ၀နႀကးဌာနသည ေဒသႏရရးခြမား ရေသာလညး သကဆငရာလပငနးမားႏင႔သာ ထေတြ႕ဆကသည႔အတြက

ခနလပထာခ႔သည။ သ႔ေသာျငားလညး စားရငးျပ၍တငျပျခငးသည ဗဟအစးရ၏ ေဒသႏရအဆင႔တြင မားစြာပါ၀ငပတသက

ေနသညက ေပၚလြငေစရနရညရြယသည။

တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမား

တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားသည ဗဟအစးရ၏ အထကေအာကဖြ႔စညးပတြင ရေနသလ၊ သးျခားလြပလပေသာ

အစရအဖြ႔ အေနျဖင႔လညး ရေနသည။ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမား သည စးပြားေရးလပငနးမားႏင႔ ပတသက၍

လပပငခြင႔အာဏာ အကန႔အသတသာရသည။ ထလပပငခြင႔ အာဏာမားက ၂၀၀၈ ဖြ႔သညးပအေျခခဥပေဒတြင (ဤစာတမး၏

အဆး၌ေတြ႔ရမည႔ ေနာကဆကတြ ၁ ႏင႔ ၂ တြင) ေဖာျပထားသည႔အတငး ျဖစသည။ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားက

စးပြားေရးႏင႔ သကဆငေသာ ဥပေဒျပပငခြင႔အာဏာမားအပႏငးထားေသာလညး မားေသာအားျဖင႔ အေရးမႀကးေသာ၊

ဘ႑ာေငြသပမရႏငေသာ လပငနးမားတြငသာ ျဖစသည။ ဥပမာအေနျဖင႔ စကမႈလပငနးမားႏင႔ပတသက၍ တငးေဒသႀကးႏင႔

ျပညနယအစးရမားအား စမအပခပပငခြင႔၊ လပပငခြင႔ေပးထားေသာလညး၊ ၎အာဏာမားက ဗဟအစးရ မလပကငေသာ

စကမႈလပငနးမားႏင႔ အမတြငးမႈလပငနးမားမ အပသာ လပပငခြင႔ရသည။ 33 လကေတြ႔တြင စကမႈလပငနးမားက

ႀကးၾကပေဆာငရြကခြင႔သည ဗဟ အစးရလကေအာက၌ရ၍၊ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားအတြက လပပငခြင႔သည

အနညးအကဥးမသာ ကနေတာ႔သည။ ထနညးတစြာ စြမးအင၊ လပစစ၊ သတတးေဖာေရး၊ သစေတာက႑ တ႔တြငလညး

တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားအေနျဖင႔ လပပငခြင႔ အနညးငယသာ ကနရသည။ တငးေဒသႀကးႏင႔

ျပညနယအစးရမား၏ လပကငခြင႔အာဏာမားတြင ဆားႏင႔ ဆားထပလပေရး၊ ေကာကမကမားက ျဖတေတာကျခငႏင႔

အေရာငတငျခငးႏင႔ ေကးလကအတြက ထငးစကခငးမား စသညျဖင႔ အေရးမႀကးေသာ စးပြားေရးက႑မားတြငျဖစသည။34

ထနညးတစြာ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားသည အခြနစညးၾကပႏငသည႔ လပပငခြင႔႔ အာဏာသညလညး

အကန႔အသတ ရသည။ ၂၀၀၈ ဖြ႔သညးပအေျခခဥပေဒအရ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားက အခြနစညးၾကပပငခြင႔

အာဏာမား ေပးအပထားေသာလညး အခြနေကာကခ၍ ဘ႑ာေငြ ရာေဖြႏငေရးတြင အကန႔အသတမားစြာ ရသည။

တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားရရေသာ အခြနေကာကခပငခြင႔ အာဏာမားထမ အေရးႀကးေသာ လပပငခြင႔သည

33 ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၊ ေနာကဆကတြ ၂ ၌ရႈရန

34 ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၊ ေနာကဆကတြ ၂ ၌ ရႈရန။

14

ေျမယာခြနႏင႔ ယစမးခြနစညးၾကပျခငးတ႔ ျဖစသည။ အျခားလပပငခြင႔အာဏာမားမာ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမား

အတြက အခြနရရႏငမႈ နညးပါးသည။ ဥပမာ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားမားသည ႏငငပငလပငနးမားႏင႔

ရငႏးျမပႏမႈမားမ အကးအျမတမားက ခစားပငခြင႔ရေသာျငားလညး၊ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရအမားစသည

၎လပငနးမားမ အကးအျမတရခသည။ ရခ႔သညရေသာ အနညးအကဥးမသာျဖစသည။ ၀နႀကးခပမား၊ ၀နႀကးမားႏင႔

ေဒသဆငရာ စစတပအႀကးအကမားသည ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမားတြငပါ၀ငၾကသည။ 35 တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယ

အစးရမားသည (အခြနရရမႈနညးပါးေသာ) အခြနအေကာကျခငးမားစြာက တကရကစညးၾကပပငခြင႔ရသည။ ၎တ႔ထတြင

ဆပကမးအသးျပမႈ၊ လမးအသးျပမႈႏင႔ တတားအသးျပမႈမားအေပၚ အခြနအခေကာကချခငး တ႔ပါ၀ငေသာလညး ဘ႑ာေငြ

အနညးငယသာ ရရသည။ သသာထငရားစြာပင တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားတြင အခြနေကာကခႏငေသာ

သးသန႔ရးခြမားလညးမရေပ။ (ဥပမာ ဘ႑ာေရး၀နႀကး ဥးေဆာငေသာ ဘ႑ာေရး၀နႀကးရးသည အခြနေကာကခရာတြင

ႀကးၾကပေပးရသာ ျဖစသည။) ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားမ စညးၾကပႏငေသာ

အခြနအမားစမာ စညပငသာယာ ၀နထမးမားမ ေသာလညးေကာငး ေကာကခသည။ သ႔မဟတလင

ျမ႕နယအပခပေရးမႉးမားမေသာလညး၊ ၿမ႕နယ အခြနဥးစးဌာနမေသာလညးေကာငး စညးၾကပၿပး ဗဟသ႔ပ႔၍ တငးေဒသႀကးႏင႔

ျပညနယအစးရမားသ႔ ျပနလညခေပးသည။

စညပငသာယာအဖြ႔ရးမား

သသာထငရားေသာ ျပျပငေျပာငးလမႈမားထမ စးပြားေရးလပငနးမားႏင႔ဆကစပေနေသာ ျပျပငေျပာငးလမႈမားထမ

အေရးစကခရမႈနညးေသာ အေျပာငးအလမာ စညပငသာယာအဖြ႔မားက ဗဟခပကငမႈမ ေလာ႔ခလကၿပး၊ တငးေဒသႀကးႏင႔

ျပညနယအစးရမားလကေအာကသ႔ လပပငခြင႔အာဏာ လႊေပးလကျခငးျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင႔ စညပငသာယာ ေကာမတႏင႔

အဖြ႔မားသည ယခအခါ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမား၏ စညပငသာယာ၀နႀကးဌာနေအာကသ႔ ေရာကရလာသည။ ယငး

စညပငသာယာအဖြ႔မားသည လေနအမမားႏင႔ စးပြားေရးလပငနးမားက ၀နေဆာငမႈမားေပးရန တာ၀နရသည။ ၎တ႔ထတြင

ၿမ႕တြငးလမးမား၊ တတားမား၊ ေရေပးေ၀ျခငး၊ ေရဆးထတေပးျခငး၊ အမႈကသမးျခငး၊ လမးသန႔ရငးျခငး၊ လမးမးမားေပးျခငး

စသည႔ ၀နေဆာငမႈမးစေပးသည။ 36 စညပငသာယာ၀နထမးမား၏ အဆအရ (လပငနး)လငစငေလာကသည႔အခါ

စာရြကစာတမးေၾကး ၂၀၀ မ ၃၀၀ ထ ကသင႔ၿပး၊ ေဆာငရြကခန ၇ ရကမ ၁၀ ရက အထၾကာသည။ 37

စညပငသာယာအဖြ႔မားသည လပငနအေတာမားမားက လပငနးလငစငထတေပးသည။ စညပငသာယာအဖြ႔မားသည

သားသတလငစင၊ အႏရယရေသာ ကနပစၥညးမား ေရာငချခငး စသည႔ လပငနးမားႏင႔ ဆငေသာ လငစငမားကလညး

ထတေပးသည။ လေနအမမားႏင႔ စးပြားေရးအေဆာကအအမားအတြက ေဆာကလပေရး ပါမစမားကလညး ထတေပးသည။

အခ႕စညပငသာယာ ဧရယာမားတြင စကမႈလပငနးမားက စစေဆးၾကည႔ရႈသည႔ အလပကလညး လပေသးသည။38

စညပငသာယာအဖြ႔မားသည ပးေပါငးလပကငေဆာငရြကရနအတြက အဓကရးတစရး ထားရသည။ ၎သည ၿမ႕နယ

စညပငသာယာအဖြ႔ရးျဖစၿပး စညပငသာယာ၀နေဆာငမႈမာေပးရန၊ ျပညသမားႏင႔ထေတြ႔ဆကဆရနျဖစသည။39 ၿမ႕နယစညပင

သာယာအဖြ႔ရးသည ျမ႕နယႏင႔ ရပကြကမားအတြငး ကြငးဆငးလပကငေနေသာ ၀နထမးမားျဖင႔ အခြနအခမား ေကာကချခငး၊

လငစငထတေပးျခငး ႏင႔ ၀နေဆာငမႈေပးျခငးတ႔က ေဆာငရြကၾကသည။ သ႔ေသာျငားလညး ျမ႕နယ စညပငသာယာ

အဖြ႔ရးမားသည ၿမ႕နယေထြအပရး (အပခပေရးမႉးရး) မားႏင႔ မတၾကေပ။ ထ႔အျပင စညပငသာယာ နယနမတ ႏင႔

ၿမ႕နယမားမာ အၿမတမးမတညၾကေပ။ ဥပမာျပရလင ရနကနၿမ႕ေတာ စညပငသာယာေရးေကာမတ သည ရနကနၿမေတာ၏

ၿမ႕နယမားအားလးက စမေဆာငရြကရန ျဖစသည။ စညပငသာယာအဖြ႔မားသည တငးေဒသႀကး (သ႔မဟတ)

35 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၅။

36 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၃၊ လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၇။

37 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၃။

38 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၃။

39 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၃။

15

ျပညနယအစးရမား၏ အခြနဘ႑ာေငြျဖင႔ လညပတလပကငၾကသည။ ၿမ႕နယေထြအပမားမာမ ဗဟအစးရမ ခေပးေသာ

ဘတဂကျဖင႔ လညပတၾကသည။

စညပငသာယာအဖြ႔မားက ဗဟခပကငမႈမ ေလာ႔ခၿပး တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားထသ႔ လပပငခြင႔အာဏာမား

လႊေျပာငေပးအပထားျခငးသည သသာထငရားေသာ အေျပာငအလ တစရပျဖစသည။ ယခငအစးရ၏ ခပကငမႈမားထမ

(တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားသ႔) ေျဖေလာ႔ေပးလကေသာ ႀကးမားေသာ၊ အရာေရာကေသာ

အေျပာငးအလတစရပလညး ျဖစသည။ ထအေျပာငးအလမ ၀နထမးေရြးခယခန႔အပျခငး လပပငခြင႔ကလညးအပႏငးထား၍

(အေျခခအမႉထမးမ ဒဥးစးမး/ဒဥးစးအရာရ အထ) ၀နထမးမားက ဗဟမမခန႔အပပ တငးေဒႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားမ

လအပသလ စတႀကကခနအပပငခြင႔ရသည။ ယခငက စညပငသာယာအဖြ႔မားသည နယစပေဒသႏင တငးရငးသားလမးမား

ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးႏင႔ စညပငသာယာေရး၀နႀကးဌာနေအာကတြင တညရၿပး တျခား၀နႀကးဌာနမားက႔သ႔ ဗဟမ

ခပကငေဆာငရြကသည႔ပစျဖစသည။ ဤေနရာတြင ျမနမာႏငင၏ အစးရ၀နထမး ဖြ႔စညးတညေဆာကပက

အနညးငယရငးျပရနလမည။ အစးရ၀နထမးမားက အဆင႔ ၁၂ ဆင႔ ျဖင႔ ခြျခားသတမတထားပါသည။ အေပၚရာထး ၆ခမာ

ျပနထမး၀ငအရာရရာထးမား ျဖစၿပး၊ ေအာကရာထး ၆ခမာ ျပနတမး၀ငအရာရမား မဟတၾကပါ။ ျပနတမး၀ငအရာရမားသည

ေနျပညေတာရ ျပညေထာငစရာထး၀နအဖြ႔မ ေရြးခယခန႔အပသမား ေသာလညးေကာငး၊ စစဘကမ

တကရကေရြ႕ေျပာငးလာသမားေသာလသညေကာငး ပါ၀ငသည။ ထ႔ေၾကာင႔ ဗဟအစးရ၏ ဥးစးဌာနမား သ႔မဟတ

ေဒသအစးရမားတြင တာ၀နထမးေဆာငေနၾကေသာ မညသည႔ ျပနထမး၀ငအရာရမဆ ေနျပညေတာမ တကရကခန႔အပသည။

ျပနတမး၀ငမဟတေသာ (non-commissioned officers) အရာရ၊ အရာခ၊ အမႉထမးမားကမ သကဆငရာ၀နႀကး႒ာန

(သ႔မဟတ) တငး၊ျပညနယ အစးရမားမ တကရကခန႔အပႏငသည။ စညပငသာယာအဖြ႔ရးမားက ဗဟခပကငမႈမ

ေျဖေလာ႔ေပးလကၿပးေနာက ဒဥးစးမႉးႏင႔ ယငးလကေအာကရာထးမားက တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားမ (ဗဟအစးရ၏

ခြင႔ျပခကေတာငခရန မလအပပ) တကရကခန႔အပႏငသည။ 40 စညပငသာယာအဖြ႔မားမ ၀နထမးအငအားလအပလင

အဖြ႔သည တငးေဒသႀကး/ျပညနယ စညပငသာယာေရး၀နႀကးအား ခညးကပရသည။ စညပငသာယာေရး၀နႀကးမ ဆက၍

၀နထမးေရြးခယခန႔အပျခငးက အဆးအျဖတေပးႏငေသာ တငးေဒသႀကး/ျပညနယ၀နႀကးခပက တငျပရသည။ 41

စညပငသာယာ၀နထမးမားႏင႔ ပတသက၍ တငးေဒသႀကး/ျပညနယအစးရမားသည ျပညေထာငစ ၀နႀကး႒ာနမားက႔သ႔

၀နထမးေရြးခယခန႔အပပငခြင႔ ရသည။ စညပငသာယာအဖြ႔မားသညသာလင ၀နထမးေရြးခယခန႔အပေရး၌

တငးေဒသႀကး/ျပညနယ အစးရမားက လပကငႏငသည။

စညပငသာယာအဖြ႔မားသည လပငနးမတပတငရာတြင အခေၾကးေငြယျခငးႏင႔ ၎၏၀နေဆာငမႈမားအေပၚ အခြနအခ

ေကာကချခငးတ႔ျဖင႔ အဖြ႔၏ဘ႑ာေငြ ရာေဖြခြင႔ရသည။ လကေတြ႔အားျဖင႔ ဘ႑ာေငြ ရာေဖြေရးဆငရာ လပပငခြင႔မားမာ

(ဥပမာ ေျမခြန) တငး၊ျပညနယအစးရမားသ႔ ေပးအပထားေသာလညး အျခားအစးရအဖြ႔အစညးမားက ေကာကခသည

လညးရသည။ ယငးသ႔ အျခားအစးရအဖြ႔အစညးမားမ ေကာကခေနသညမာလညး လအပခကအရလညး

တစစတတစပငးအားျဖင႔ မနသည။ အေၾကာငးမာ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားတြင ကယပငအခြနရးမားမရေပ၊

ဘ႑ာေရး၀နႀကးသာရသည။ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားသည အခြနရရနရလမးနညးပါးေသာ တကရကအခြနမား

ကသာ ဘ႑ာေငြရရေရးအတြက မခေနၾကရသည။

“ျမနမာႏငင တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယမားရ အပခပမႈစနစ” စာတမး၏ေလ႔လာေတြ႔ရခကအရ “ျပညနယႏင႔

တငးေဒသႀကးမားသ႔ ေပးအပထားသည႔ ဇယား၂ ပါ တာ၀နယမႈမား အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကႏငေရးအတြက

အပခပေရးအစအမမားစြာမာ ျပညေထာငစ ၀နႀကး႒ာနမား၏ လက၀ယတြင ကယျပန႔စြာ တညရဆျဖစသည။” 42

40 ဒဥးစးအရာရမားသည ျပနထမး၀ငမဟတေသာ အစးရ၀နထမးမားထတြင ရာထးအႀကးဆး ျဖစသည။ ဒဥးစးအရာရထကျမင႔ေသာ

ရာထးမားႏင႔ ပတသကေသာ ၀နထမးခန႔ထားျခငး၊ အနားေပးျခငးတ႔က ဗဟအဆင႔ရ ျပညေထာငစရာထး၀နအဖြ႔မ လပေဆာငသည။

41 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၇။

42 “ျမနမာႏငင တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယမားရ အပခပမႈစနစ”၊ စာမကႏာ ၅၄။

16

တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယမား၏ အျခားေသာ ၀နႀကးမားသည ကယပင၀နႀကးဌာနမား မရေသာလညး၊ တငးေဒသႀကး/

ျပညနယ စညပငသာယာ၀နႀကးသည သကယတငႀကးႀကပႏငေသာ ႀကးမားေသာ အဖြ႔အစညးရသည။ 43 ထအခကသည

အသစျဖစေပၚလာေသာ စညပငသာယာ၀နႀကးဌာနမားအေနျဖင႔ အေသးစား၊ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားႏင႔

ပတသကေသာ ေဒသစးပြားေရး၀နးကငက တးတကေကာငးမြနေအာင ျမင႔တငေပးႏငမညလား ဆသည႔

ေမးခြနးထတစရာျဖစလာသည။

ဗဟအစးရႏင႔ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယအစးရတ႔အၾကား ထေတြ႔ဆကဆပ

ဗဟခပကငမႈေလာ႔ခလက၍ အသစျဖစေပၚလာေသာ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားႏင႔ ၎တ႔လကေအာကရ

စညပငသာယာအဖြ႔မားႏင႔ အစးရအဖြ႔အစညး အဆင႔မားအၾကား မခရပတညမႈ၊ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ၊ ဆငတေသာလပငနးမား

ရေနသည။ ဥပမာေပးရလင စစေဆးမႈမားျပလပရာ၌ ျပညေထာငစအစးရမ အရာရမားႏင႔ စညပငသာယာ၀နထမးမား

ပါ၀ငသည။ အခြနေကာကခရာတြငလညး ေထြအပ သမဟတ ျပညတြငးအခြနဥးစးဌာန သည တငးေဒသႀကးႏင႔

ျပညနယမားအစား ေကာကခသည။ ၎အျပင စကမႈ၀နႀကး႒ာနေအာကရ စကမႈႀကးၾကပသည ကနးမာေရးဥးစး႒ာန၊

စညပငသာယာအဖြ႔ မားႏင႔ ပးေပါငး၍ စညပငသာယာနယနမတအတြငးရ စကမႈလပငနးမား၏ ေရေျမာငးမားႏင႔ ေရစစေဆး

ျခငးအျပင အျခားေသာ ၀နေဆာငမႈမားက ေဆာငရြကသည။44 စကမႈႀကးၾကပအရာရမားသည လပစစမးမား၊ ဘြငလာအးမား

စစေဆးၾကည႔႐ႈျခငးႏင႔ စကမႈလပငနးမားက စကမႈ၀နႀကး႒ာနမ လငစငမားရရေအာင လအပေသာ

သတငးအခကအလကမားက ေနျပညေတာရးခပသ႔ သတငးပ႔ျခငးျဖင႔ ကညလပေဆာငသည။ 45 ေကးရြာမားတြင

စညပငသာယာ အဖြ႔မား မရသျဖင႔ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအတြက အခြနအခမားက ၿမ႕နယေထြအပ

(ေကးရြာအပခပေရးမႉး) မ ေကာကခသည။ အခြနေဆာငရာတြင လပငနးမားသည အခြနဆင႔ေခၚစာ လကခရရၿပး

ျပညတြငးအခြနဥးစး႒ာနသ႔ သြားေရာက၍ အခြနေပးေဆာငရမည႔ ပမာဏက ခလနထြကလာသညအထ

ေကလညေအာငလပၾကရသည။ ထ႔ေနာက လပငနးရငမားသည အခြနေပးေဆာငရမည႔ ခလနက ျမနမာ႔စးပြားေရးဘဏ၏

ေဒသရးခြတြင ေငြသြငးရသည။

တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယ၀နႀကးမားသည အသစျဖစထြနးလာေသာ တငး၊ ျပညနယအစးရမား၏ မရငးလငးေသာ

လပငနးတာ၀နမား၏ ေဆာငရြကၾကရေသာ ထငရားသည႔ ဥပမာျဖစသည။ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယ၀နႀကးမားသည

ျပညေထာငစအစးရဖြ႔စညးပအရ ဗဟသ႔ သတငးအခကအလကမား တငျပေပးရသည။ လေတြ႔ေမးျမနးခကမားအရ

တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယ၀နႀကးမားသည ျပညေထာငစ၀နႀကး႒ာနမားသ႔ သတငးေပးပ႔ရျခငး၊ 46 ေစာင႔ၾကည႔ျခငး၊ 47 ဗဟမ

ခမတေပးေသာ လပငနးစဥမားတြင ပးေပါငးပါ၀ငေဆာငရြကေပးရျခငး၊48 ျပညေထာငစအစးရအား ကညေဆာငရြကေပးရျခငး49

စသညတ႔ ပါ၀ငသညဟ ဆၾကသည။ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယ၀နႀကးမားသည ျပညေထာငစအစးရႏင႔

နးကပစြာခတဆကေပါငးစပထားေသာလညး တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမား၏ လကေအာကတြင တညရသည။

ကယပငလပငနးမား၊ အစအစဥမားကလညး အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကႏငသည။ ထသ႔ ကယပငဆးျဖတေသာ

ဥးစားေပးလပငနးမား၊ အစအစဥမားက ေဖာေဆာငရန တငးေဒသႀကး/ျပညနယ၀နႀကးမားသည

တငးေဒသႀကး/ျပညနယ၀နႀကးခပမားသ႔ ဥးစာပထမ ခဥးကပ၍ သ၏ေထာကခမႈက ရယရသည။ ယငးေနာက ၀နႀကးခပသည

ဗဟသ႔ တငျပရသည။ 50 တငးေဒသႀကး/ျပညနယ၀နႀကးမားသည ပဂၢလက ပေရာဂက အႀကးစားမားက ခြင႔ျပရာတြင

43 “ျမနမာႏငင တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယမားရ အပခပမႈစနစ”၊ စာမကႏာ ၅၄။

44 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၃။

45 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၅။

46 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၅။

47 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၅ (ခ)။

48 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၅ (ခ)။

49 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၅ (က)။

50 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၅။

17

အေရးပါသလညးျဖစသည။ သ႔ေသာ လေတြ႔ေမးျမနးခကမား၏ အဆအရ တငး၊ျပညနယ၀နႀကးမား၏ အခနးက႑သည

ရငးရငးလငးလငးရသညေတာ႔ မဟတေပ။ 51 တငးေဒသႀကး/ျပညနယ၀နႀကးမား ႏင႔ အျခားေပးခ႔ေသာ ဥပမာမားအရ

အစးရအဆငဆင႔ႏင႔ အစတအပငးမားအၾကား ဆကဆေရးသည ကယျပန႔ၿပး မညသက မညသည႔ကစၥ၌

လပပငခြင႔အာဏာရသည ဆသညမာ မရငးလငး၍၊ မညသသည မညသည႔ကစၥ၌ ဆးျဖတပငခြင႔ရသညမာလညး မသကြေပ။

51 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၀။

18

အခနး (၄)၊ စးပြားေရးလပငနးမား ႏင႔ ေဒသအစးရမားၾကား ထေတြ႔ဆကဆမႈ ပကတ အေျခအေန

ျမနမာႏငငရ စးပြားေရးလပငနးမားသည လငစငရယျခငး၊ အခြနထမးေဆာငျခငး ႏင႔ အေျခခအေဆာကအအမား

တးတကေအာင ေဆာငရြကေပးရနေတာငးဆျခငး စသည႔ အေရးကစၥမားတြင အစးရႏင႔ ထေတြ႕ဆကဆရေလ႔ရသည။

ကယတငကယက ကြငးဆငးေလ႔လာမႈမားက ၿမ႕ႏစၿမ႕တြင သြားေရာကေလ႔လာရာတြင စးပြားေရးအပခပမႈ (economic

governance) ႏင႔ စပလဥး၍ ကြျပားျခားနားခက အနညးအကညးသာ ေတြ႔ရရသည။ ယငသ႔ ကြျပားခက သပမေတြ႔ရသညမာ

ယခေလ႔လာမႈသည အခနႏင႔ ေတြ႔ဆေမးျမနးႏငေသာ ပဂၢလအေရအတြက နညးေသာေၾကာင႔လညး ျဖစႏငပါသည။ အကယ၍

ကၽြနေတာတ႔၏ ကြငးဆငးေလ႔လာသည႔ေနရာမားသည ရခငျပညနယေသာလညးေကာငး၊ ကခငျပညနယေသာလညးေကာငး

ျဖစခ႔မညဆလင ကြျပားျခားနားေသာ သေတသန ရလာဒမား ထြကလာဖြယရပါသည။ သ႔ေသာျငားလညး တဖကတြင

အေသးစားႏင႔ အလတစား လပငနးမားႏင႔ ပတသက၍ ေဒသႏရ အစးရမား၏ အပခပေရးသည ေနရာေဒသေပၚမတည၍

ကြျပားခက ရခငမလညး ရမည။ အမငးစဥတေလာက ၂၀၁၁ ထ ဗဟအစးရမ ခပကငျခယလယထားခ႔ေသာ လပထးလပနညး

ဖြ႔စညးတညေဆာကပေၾကာင႔ ေနရေဒသအလက အေသးစား၊အလတစားလပငနးမားႏင႔ ေဒသအစးရမားၾကား ထေတြ႔ဆကဆပ

တညႏငသညမာလညး အ႔ၾသစရာေတာ႔ မဟတေပ။

လပငနးလငစငမား

လပငနးလငစငမား ခေပးသည႔ လပပငခြင႔အာဏာမားသည ျပညေထာငစ၀နႀကး႒ာနမားႏင႔ စညပငသာယာအဖြ႔မားၾကား

ျပန႔ကြေနသည။ လပငနးအရြယအစားႏင႔ ၀ငေရာကလပကငမည႔ စးပြားေရးက႑၊ (ျမနမာ႔ရငးႏးျမပႏမႈဥပေဒႏင႔

ႏငငျခားရငႏးျမပႏမႈဥပေဒအရ) ကမၸဏပစျဖင႔ လပကငေသာ စးပြားေရးလပငနးမား၊ စးပြားေရးလပငနး၏တညေနရာ ႏင႔

ထတလပေသာ ကနပစၥညးအမးအစားမား ေပၚမတည၍ ရယရေသာ လငစငအမးအစားကြျပားသည။ ေဖာျပပါ

အခကမားေပၚမတည၍ လပငနးလငစငရယရာတြင ကနကစားရတႏင႔ လြယကျခငး၊ ခကချခငးတ႔ ကြျပားျခားနားသည။

ယခသေတသနလပေဆာငရာတြင လငစငရယျခငးသည ေန႔ခငးရသလ ၅ႏစၾကာသည႔တငေအာင လငစငမရေသးသည

လညးရသည။ အလတစားႏင႔ အႀကးစားလပငနးမားအတြက ယခလငစငလပထးသည ႀကးမားေသာ အဟန႔အတားမားက

ျဖစေစၿပး၊ အစးရ(၀နထမးမားမ) ပဂၢလကလပငနးမားအေပၚ အဓက ခြငရာႏငေသာ ရေပါကရလမးမား ျဖစေနသည။ သ႔ေသာ

အေသးစားႏင႔ အလတစားလပငနးမားႏင႔ စညပငသာယာမ လငစငရယရေသာ လပငနးမားအေနျဖင႔ ႀကးမားေသာ အခကအခ

သပမေတြ႔ရေပ။

အမးသားစမကနးႏင႔ စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးတးတကေရး၀နႀကးဌာနမ ကမၸဏလငစငမား

ရငးႏးျမပႏမႈႏင႔ ကမၸဏမား ညႊနၾကားမႈ ဥးစးဌာန (ဒငကာ) မတဆင႔ အမးသားစမကနးႏင႔ စးပြားေရး ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ

၀နႀကးဌာန (စမစးပြား) သည ႏငငသားရငႏးျမပႏမႈဥပေဒႏင႔ ႏငငျခားသားရငးႏးျပႏမႈဥပေဒမားအရ ရငႏးျမပႏၾကေသာ

စးပြားေရးလပငနးမားက မတပတငေပးသည။ 52 ျမနမာ႔ စးပြားေရးလပငနးမားသည ရငႏးျမပႏမႈဥပေဒမားအရ

လပကငရနမလအပေသာလညး ယငးသ႔ လပကငေဆာငရြကလင ရငးႏးျမပႏသမားအတြက အခြနႏင႔ပတသကေသာ

အကးေကးဇးမားစြာ ရရႏငသည။ စမစးပြားႏင႔ မတပတငျခငးသည ေကာပရတဖြ႔စညးပႏင႔မသာ လပေဆာငႏငေသာေၾကာင႔

လပငနးမားအားလး ေကာပရတပစအသြငေျပာငးရသည။ အျခား ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာနမားႏင႔ မတပတငျခငးသည

လပငနးက႑အလက ေျပာငးလသည။ လပငနးတစခသည က႑တစခခႏင႔ အကးမ၀ငခ႔လင စမစးပြားမ လပငနးလငစင

တစခရလင လေလာကသည။

52 ျမနမာႏငငသားမားရငးႏးျမပႏမႈဥပေးက ၁၉၉၄ ခႏစတြင စတငျပ႒ာနခ႔ၿပး၊ ၂၀၁၃ ဇလငလတြင ျပနလညျပငဆငခ႔သည။ ယငးဥပေဒအရ

ျပညတြငးရငးႏးျမပႏသမားက ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈဥပေဒမ ေပးေသာ အကးခစားခြင႔မားက႔သ႔ တနးတ အကးခစားခြင႔မား ေပးထားသည။

ႏငငျခားကမၺဏမားသညလညး ဒငကာ၌ မတပတငရသည။ သ႔ေသာ ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈ ဥပေဒ ေအာကမသာ မတပတငရသညက

သတျပေစလသည။

19

ျမန႔မာ႔စးပြားေရးလပငနး အမားစသည စမစးပြားႏင႔ မတပတငေလ႔မရၾကေပ။ အေၾကာငးမာ ကနကစားရတမားျခငး၊

ရႈပေထြးလြနးျခငး၊ ၾကန႕ၾကာျခငးတ႔ေၾကာင႔ ျဖစသည။ ေတြ႔ဆေမးျမနးခ႔ေသာ လပငနးမားထမ တစခသာလင စမစးပြားႏင႔

မတပတငထားၿပး အခကအခသပမရပ လငစငရခ႔သညဟ ဆသည။ ၎လပငနးရင၏ အဆအရ လပငနးလငစင အတြက

ကနကစားရတသည ၁၀ သနးျဖစၿပး တစပတ၊ ဆယရက သာၾကာသညဟ သရသည။ လငစငေလာကရာတြင

မတပတငမတတ၊ အမေထာငစဇယားမတတ၊ အရငအႏးထည႔၀ငသည႔ပမာဏ အေထာကအထားတ႔က တငျပရသည။ 53

သ႔ေသာ ယငးလပငနးရငတစဥး၏ အေတြ႔အႀကမာ သာမနလပငနးအမားစ ေတြ႔ႀကရေသာ အေျခအေနက မထငဟပႏငေပ။

ကမၻာ႔ဘဏ၏ ႏငငတစႏငင၌ စးပြားေရးလပကငေဆာငရြကရသည႔ အေျခအေနက ေဖာျပေသာ အစရငခစာအရ

ျမနမာႏငငသည စးပြားေရးလပကငရာတြင အခကခဆးေသာ ႏငငတစႏငင အျဖစသတမတခရသည။ 54 ကမၻာ႔ဘဏ

ခန႔မနးခကအရ မတပတငရာတြင ပမးမ ၇၂ ရကၾကာၿပး၊ အဆင႔ ၁၁ ဆင႔ ျဖတေကာရ၍၊ ၁၄၇၅ ေဒၚလာ (ျမနမာေငြ ၁၄သနး

၃ေသာငး) ကနကသညဟ ဆသည။

ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာနမားမ လငစငမား

လပငနးအမားစသည လပငနးက႑အလက ၎ႏင႔သကဆငေသာ ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာနမားမ လပငနးလငစငမား

ရယရသည။ ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာနမားသည မတပတငေဆာငရြကျခငးလပငနးက လပေဆာငၾကေသာလညး ၎တ႔ထမ

အဓကကေသာ ၀နႀကးဌာနမားမာ စကမႈ၀နႀကးဌာန၊ ကနသြယေရး၀နႀကးဌာန၊ သတတြငး၀နႀကးဌာနႏင႔

ဟတယႏင႔ခရးသြားလာေရး၀နႀကးဌာနတ႔ ျဖစၾကသည။ ဥပမာအေနျဖင႔ ကနထတလပငနးမားသည စကမႈ၀နႀကးဌာနတြင

မတပတငရၿပး၊ ကနသြယေရးလပငနးႏင႔ ၀နေဆာငမႈလပငနးမားသည ကးသနးေရာငး၀ယေရး၀နႀကးဌာနတြင

မတပတငရသည။ အလပသမား ၁၀ ဥးထကနညးေသာ အမတြငးမႈလပငနးမား၊ လကမႈလပငနးမားသည သမ၀ါယမ

၀နႀကးဌာနတြင မတပတငရသည။

လကေတြ႔တြင လငစငေလာကရာ၌ ကနကစားရတ၊ အခနအတငးအတာ ႏင႔ လငစငခေပးႏငမႈတ႔သည

စးပြားေရးလပငနးမားႏင႔ ၀နႀကးဌာနမားအၾကား မားစြာကြျပားၾကသည။ လေတြ႔ေျဖၾကားသတစဥး၏ အဆအရ

ဟတယႏင႔ခရးသြားလာေရး၌ မတပတငရာတြင အခန ၆လၾကာျမင႔ၿပး ၁၀သနးကပ ကနကသညဟ သရသည။

၎ကပငဆက၍ ထပမာနမေပးရေသာလညး ႏငငေတာသ႔ တရား၀င ေရာကသြားသညမာ ၂၀,၀၀၀ ကပမသာ ရႏငသညဟ

မတခကျပသည။ 55 ထလငစငေလာကရာတြင အနညးဆး ၅ႀကမ လာေရာကစစေဆးျခငးမားျပလပၿပး ခြင႔ျပခက၊

ေထာကခစာမားစြာ ေတာငးခရသည။ ေအာကတြင ၎လငစငေလာကရာ၌ ျဖတသနးခ႔ရသည႔ လပငနးစဥက ေဖာျပထားသည။

53 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၆။ 54 World Bank Doing Business 2013, p. 212.55 လေတြ႔ေမးျမနးခက ၀၁၃။

20

အျခားလပငနးမားအေနျဖင႔ လငစငရယရာတြင အလားတက႔သ႔ ႐ႈပေထြးႀက႔ၾကာေသာ လပငနးအဆင႔ဆင႔မားက

ေဖာျပျခငးမရၾကေခ။ လကရလညပတလပကငေနေသာ စကမႈလပငနး ၂ခ၏ အဆအရ ၎တ႔၏ လပငနးလငစငမား

ရယခ႔စဥက လြယလြယကကရခ႔သည။ ကနကစားရတနညးၿပး လပငနးတစခက ၃၀၀၀၀ ကပကနကသညဟ ဆၿပး၊

ကနလပငနးတစခက ၅၀၀၀၀ ကပကနကသညဟ ဆသည။ စကမႈ၀နႀကး႒ာနမ လပငနးအရြယအစားေပၚမတည၍ ကသင႔ေငြ

တြကခကေသာေၾကာင႔ လပငနး ၂ခ အၾကား ကနကစားရတ ကြာျခားေနသညမာလညး အ႔ၾသစရာ မဟတေပ။ 56

56 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၂၈။

ၿမ႕နယ ကနးမာေရးဌာန

ၿမ႕နယ မးသတဌာန

ၿမ႕နယ ရတပဖြ႕ရး

ရပကြက အပခပေရးရး

တ႔မ ေထာကခစာမားရယရသည။

ေထာကခစာ ၄ ခအား ၿမ႕နယ ေထြအပထသ႕ ယေဆာငသြားၿပး၊

၄ငးထမ ေထာကခစာ ရယရသည။

ယငး ေထာကခစာ ၅ ခအား ၿမ႕နယ စညပငသာယာေရးရးသ႔ ယေဆာငသြား၍

စညပငလငစင ရယရသည။

ၿမ႕နယ စညပငရးက ေလာကလႊာက ျပညနယ၀နႀကးမားထသ႔ ေပးပ႕သည။ ၀နႀကးက

ျပညနယအဆင အရာရမားအား ေစလႊတ၍ စစမးစစေဆးမႈျပ၍ ျပနအစရငခ

တငျပေစသည။

ေထာကခၿပးပါက ျပညနယ၀နႀကးသည ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာနသ႔ ဆနးစစခကက

ေပးပ႕သည။ ျပညေထာငစ ၀နႀကးဌာနက စစေဆး၍ လငစင ထတေပးသည။

21

ေနာက၀နေဆာငမႈလပငနးတစခသည မၾကာခငကမ လပငနးသစတစခက တးခ႕လပကငခ႔ရာတြင၊ လငစငအသစသည ၁၀

ရကအတြငး ကလာသညဟ ဆသည။ ထလပငနးရင အေျပာအရ ယခငက ထလငစငမားက ေနျပညေတာမ

ကငတြယေဆာငရြကၿပး၊ ယခအခါ ေဒသႏရရးမားအား လငစငမားက ၅ရကအတြငးခေပးရန ညႊနၾကားထားသညဟ

သရသည။57

စညပငသာယာမ ထတေပးေသာ လငစငမား

ျမနမာႏငင ၿမ႕ျပမားရ အေသးစား၊ အလတစား စးပြားေရးလပငနး အမားစသည ၿမ႕နယစညပငသာယာအဖြ႔ရးမ ထတေပးေသာ

လပငနးလငစငမား ရၾကသည။ ၎လငစငမားက လပငနးအမးအစား ေျမာကမားစြာက ခေပးၿပး၊ အေတြ႕ရအမားဆးမာ

စားေသာကဆင မားႏင႔ အေသးစားဆငေလးမား ျဖစသည။ စညပငသာယာအဖြ႔သည လမးေဘးေစးဆင၊ ေစးသညမား က

ေန႔စဥ ေစးေကာက ေကာကခသည။ ထေစးဆငမားမာ အေသးစား၊အလတစား မားမဟတၾကပ တႏငတပငလပကငၾကေသာ

ပကႏင႔ အငယစားေစးသညမား ျဖစသည။

လပငနးမားအေနျဖင႔ စညပငသာယာလငစငေလာကရာတြင စာမကႏာတစရြကစာရသည႔ ေလာကလႊာပစ က ျဖည႔စြကၿပး၊

မတပတငမတတ၊ အမေထာငစဇယား မတတႏင႔ ရပကြကေထာကခစာ တ႔က တြ၍ စညပငသာယာအဖြ႔ရးသ႔ ေပးရသည။

လပငနးမား၏ အဆအရ သတ႔သည ၿမ႕နယစညပငသာယာအဖြ႔ရးသ႔ လငစငေလာကရန သြားစရာမလပ

စညပင၀နထမးမားကသာလင ၎တ႔လပငနးမားသ႔ လာေရာကၿပး လအပေသာ စာရြကစာတမးမားကညျဖည႔စြက၍

လငစငအား လာပ႔ေပးသညဟ သရသည။ လငစငမားမာ တစႏစသကတမးရၿပး ႏစစဥသကတမးတးရန

စညပငသာယာ၀နထမးမားက ကယတငလာေရာက၍ သကတမးတးေပးေလ႔ရသညဟ ဆသည။ လပငနးရငတခ႕၏ အဆအရ

စညပငသာယာ လငစငေၾကးမား တကတကလာသညဟ သရသည။ စညပငသာယာ လငစငေၾကးမားသည

၎လပငနးစသညမ ၂ ႏစအတြငး ၃ဆ ေလာကျမင႔တကသြားသညဟ လပငနးရငတစဥးမ မတခကျပသည။58 သ႔တငေအာင

စညပငသာယာ လငစငေၾကးမားသည ထကသင႔သေလာက သကသာေနေသးသညျဖစသည။ မညသည႔လပငနးရငမ

တစႏစစာ လငစငေၾကးအတြက ၈၀၀၀၀ ကပထက ပေပးရျခငး မရေပဟဆသည။

ျမနမာႏငင၏ ေကးလကေဒသမားတြင စညပငသာယာအဖြ႕ရးမားမရပ လပငနးလငစငမားက ေမြးျမေရး၊ ေရလပငနးႏင႔

ေကးလကဖြ႔ၿဖးေရး၀နႀကးဌာန၊ ေကးလကေဒသဖြ႔ၿဖးေရးဥးစးဌာနမ ထတေပးသည။ 59 မၾကာေသးခင အခနကာလအထ

စညပငသာယာနယနမတႏင႔ ေကးလကေဒသမားမ လပငနးလငစငမားက နယစပေဒသႏင႔ တငးရငးသားလမးမား

ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးႏင႔ စညပငသာယာေရး၀နႀကးဌာန၊ စညပငသာယာေရးဥးစးဌာနမ ထတေပးသည။ သ႔ေသာလညး

စညပငသာယာေရးႏင႔ ပတသကေသာ လပပငခြင႔အာဏာမားက တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမား လကေအာကသ႔

ေရႊ႕ေျပာငေပးခ႔ၿပး ေကးလကဖြ႔ၿဖးေရးက ယခငေမြးျမေရးႏင႔ ေရလပငနး၀နႀကးဌာနလကေအာကသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးေပးခ႔သည။

အျခားလငစငမား

စးပြားေရးလပငနးမားသည ၎တ႔လပကငသည႔ စးပြားေရးလပငနးအမးအစားေပၚမတည၍ အျခားေသာ လငစငမားကလညး

ယရသည။ စညပငသာယာအဖြ႔ရးမားသည လငစငႏင႔ ခြင႔ျပခကမားစြာက ခေပးသည။ ယငးတ႔ထတြင အႏရယရေသာ

ကနပစၥညးမား ေရာငး၀ယေဖာကကားခြင႔၊ အမဆငဖြင႔ခြင႔ႏင႔ သားသတလငစင က႔သ႔ေသာ ခြင႔ျပခကႏင႔

လငစငမားပါ၀ငသည။ 60 စးပြားေရးလပငနးမားသည ၿမ႕နယအပခပေရးရးမား (ၿမ႕နယေထြအပ) မလညး လငစငႏင႔

57 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၈။

58 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၈။

59 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၇။

60 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၇။

22

ခြင႔ျပမန႔မား ရယရသည။ အရက၊ ဘယာ စသည႔ ယမကာ ေရာငခခြင႔ ႏင႔ အမ၊ၿခ၊ေျမ ေရာငးခခြင႔ မားတြင ေထြအပမ

လငစငႏင႔ ခြင႔ျပမန႔မား ရယရသည။61 အၿမမဟတေသာလညး ေယဘယအားျဖင႔ လမႉေရးအကးဆကမားရႏငေသာ စးပြားေရး

လပေဆာငခကမားႏင႔ ပတသကလင ၿမ႕နယေထြအပမ ပါ၀ငပတသကေလ႔ရသည။62

လငစငလပကငေဆာငရြကပ ကြျပားျခားနားခကမားေၾကာင႔ ေနာကဆကတြ ဆးကးမားစြာ ရသည။ လပငနးမားအတြက

အထခကဆးကစၥမာ လငစငမားက ဗဟမခပကငေဆာငရြကလင လငစငရယရာ၌ အခနႏင႔ ေငြကနေၾကးက မားသည။

ယငးက႔သ႔ ကနကစားရတမားျခငး၊ အခနၾက႕ၾကာျခငး စသည႔ အခကအခမားသည လပငနးတစခအစျပရန ႀကးမားေသာ

အတားအဆးမားက ျဖစေစသည။ ယငးက႔သ႔ လပငနးအစျပရန ခကခေသာ လပငနးက႑ႏင႔ လပငနးအမးအစားတြင

၀ငေရာကလပကငသ နညးလာၿပး၊ အၿပငအဆငလညး ေလာ႔နညးလာမညျဖစသည။ အတားအဆးမားျခငး၊ ကနကစားရတ

ျမင႔ျခငးတ႔သည ေငြေၾကးအငအားေတာင႔တငးေသာ၊ ေစးကြကတြင အသားကၿပးျဖစေသာ လပငနးမားက မကႏာသာေပးရာ

ေရာကသည။ ထ႔အတြကေၾကာင႔ အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင႔ ေစးကြကသ႔၀ငတးရန

အခြင႔အလမးနညးပါးလာသည။ ထ႔အျပင လပငနးႀကးမားသည မားေသာအားျဖင႔ အဆကအသြယေကာငးၿပး

လပငနးလငစငေလာကရာတြင ေငြလမးခငး၍ အဆငေျပေခာေမြ႔ေအာင လပေဆာငႏငေသာ အေနအထားတြင ရသည။ လငစင

လပကငေဆာငရြကပ ရႈပေထြးလာေသာအခါ၊ ၎ခကခေသာလပငနးက႑မားကေရာင၍၊ ၀ငေရာကလပကငရန လြယကေသာ၊

အခကအခ သပမရေသာ (ဥပမာ လမးေဘးေစးသညမား၊ ဆငမား၊ စားေသာကဆငမား စသည႔) လပငနးအမးအစား၊

က႑မားတြင စၿပလာတတသည။ ၀ငေရာကလပကငရနလြယကေသာ စးပြားေရးလပငနးမားတြင စၿပတးေနၾကသျဖင႔

အၿပငအဆငမားလြနးသြားၿပး၊ ထလပငနးမားတြင အျမတအစြနးနညးသြားမညျဖစသည။ (သ႔ေသာ တဖကတြင

အျခားေရြးခယလပစရာလညး မရျဖစေနလမ႔မည)။

ေဆာကလပေရးပါမစမား

စညပငသာယာနယနမတအတြငး အေဆာကအအမားေဆာကလပရန ၿမ႕နယစညပငသာယာမ ေဆာကလပေရးပါမစမား

ရယရသည။ ေဆာကလပေရးပါမစမားက သသာေသာ အခကအခတစရပအျဖစ လပငနးအမားစက မသတမတၾကေပ။

သ႔ေသာလညး ပါမစရရနအတြက လာဘေပးရသညဟ တစခ႕လပငနးရငမားက မတခက ျပၾကသည။63 လပငနးရငတစဥး၏

အဆအရ ေဆာကလပေရးပါမစရရန ယခကသ႔ အဆငဆင႔ ေဆာငရြကရသညဟ သရသည။ ပထမဥးစြာ ၿမ႕နယမးသတ၊

ၿမ႕နယကနးမာေရး၊ ၿမ႕နယရ ႏင႔ ရပကြကအပခပေရးရးမ ေထာကခခကမား ရယရသည။ ထ႔ေနာက ၎ေထာကခခကမားႏင႔

တကြ ေျမယာပငဆငမႈ သကေသခစာခပစာတမးမားက ၿမ႕နယအပခပေရးမႉးထသ႔ တငျပရသည။ ထ႔ေနာက

ၿမ႕နယအပခပေရးမႉးသည စာရြကစာတမးမားက မနကနမႈရမရ ၾကည႔႐ႈစစေဆးၿပး စညပငသာယာအဖြ႔ရးသ႔

ေထာကခတငျပသည။ 64 စညပငသာယာအဖြ႔ရးမ ကသင႔ေသာ အခကယၿပးေနာက ခြင႔ျပခက၊ ပါမစက ထတေပးသည။ 65

သတမတထားေသာ အျမင႔ေပထက ေကာလြန၍ ေဆာကလပလလင (မရြာၿမ႕တြင ၄-၅ထပအထသာ) ေဒသအစးရမားထမ

ခြင႔ျပခက ေတာငခရသည။66

61 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၇။

62 လမႈေရးအကးဆကမားဟဆရာ၌ လမႈတညၿငမမႈ ႏင ဥပေဒစးမးမႈအေပၚ သကေရာကမႈရ ႏငသည လပငနးမားပါ၀ငပါသည။ ဥပမာ-

ယမကာေရာငးချခငး၊ ပညာေရး ၀နေဆာငမႈမား

63 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၃။

64 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၂၂။

65 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၃။

66 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၂၂။

23

ေကးလကမားရ စးပြားေရးလပငနးမားသည ၿမ႕ျပမားမာ က႔သ႔ ေဆာကလပေရးပါမစမား ရယရနမလေပ။ ေကးရြာမားသည

စညပငသာယာ နယနမတအျပငတြငျဖစ၍ စညပငသာယာအဖြ႔ရးမား မရေသာေၾကာင႔ ပါမစေလာကထားရနမလေပ။ 67

ပါမစအစား အရပေလးမကႏာရ အမနးခငးမားထမ သေဘာတခြင႔ျပခက ႏင႔တကြ ေျမပငဆငမႈ အေထာကအထား

စာရြကစာတမးမားက ေကးရြာအပခပေရးမႉးထ တငျပရသည။68 အားလးျပည႔စလင အေဆာကအဥး ေဆာကလ႔ရၿပ ျဖစသည။

ၾကည႔႐ႈစစေဆးျခငးမား

အားလးသေဘာတလကခၾကေသာ အခကမဟတေသာလညး လာေရာက ၾကည႔႐ႈစစေဆးျခငးႏင႔ အျခားေသာ ပမန၊

လပရးလပစဥ စစေဆးျခငးမားက ယခလကရတြင လညပတေနေသာ စးပြားေရးလပငနမားက ႀကးမားေသာ

ျပနာတစရပမဟတဟ မားေသာအားျဖင႔ ႐ႈျမငၾကသည။ လပငနးအား လာေရာကစစေဆးသည႔အခါ ေတြ႔ႀကရေသာ

ေငြေၾကးကနကမႈႏင႔ အခနႀက႕ ၾကာမႈသည လငစငႏင႔ ခြင႔ျပခကမား ရယစဥအခါကထက မားစြာ သကသာသညဟ

စးပြားေရးလပငနးမား မတခကျပ သးသပသည။

လပငနးမားသည မတကြျပားေသာ ၾကည႔႐ႈစစေဆးျခငး အေျမာကအမားက ေဖာျပၾကသည။ မားေသာအားျဖင႔ က႑အလက

ကြျပားမႈမားျဖစသည။ စကမႈဇနမားမ စကမႈလပငနးတစခ႕၏ အဆအရ အလပသမား၀နႀကးဌာနမ တစႏစတစႀကမ

လာေရာကစစေဆးသညဟ သရသည။ 69 စကမႈဇနတစခမ လပငနးတစခ၏ အေျပာအရ စကမႈ၀နႀကးဌာနမ

လပစစႀကးသြယတနးထားမႈမားႏင႔ ဘြငလာမားက လာေရာကစစေဆးသညဟ သရသည။ 70 အခ႕လပငနးမား၏ အဆအရ

စညပငသာယာနယနမတအတြငးမ လပငနးမားမာကသ႔ သတ႔၏လပငနးမာအား မညသည႔ၾကည႔႐ႈစစေဆးျခငးမ

မရဟသရသည။ 71 စညပငသာယာစစေဆးျခငးမားက ေျပာၾကရာတြင လပငနးရငတစဥးက ၎စစေဆးမႈမားသည

စာရြကေပၚတြငသာျဖစသည (အမနတကယ စစေဆးျခငးမဟတ)ဟ ဆသည။ 72 သကဆငရာလပငနးက႑အလက

စစေဆးမႈမားထမ ဥပမာတစခမာ ေဆးဆငမားျဖစၿပး၊ ၎တ႔အား အစားအေသာကႏင႔ ေဆး၀ါးႀကးၾကပကြပကေရး၊

ၿမ႕နယအပခပေရးရး၊ ရ။ မးသတ ႏင႔ စညပငသာယာတ႔ႏင႔ ေပါငးစပဖြ႔စညးထားေသာ အဖြ႔မ လာေရာကစစေဆးျခငး

ျဖစသည။73

စညးကမးခကမားက လကနာေဆာငရြကျခငးမရလငမ ဒဏရကႏငသည။ 74 သသာထငရားေသာအခကမာ မညသည႔

စးပြားေရးလပငနးမ လာေရာကစစေဆးျခငးမားသည (လပငနးလငစငေလာကရာတြင လအပသည႔သတမတခက တစရပ

အေနျဖင႔ စစေဆးျခငးမားမ လြ၍) လပငနးရငမားထမ ေငြညစျခငးမလပၾကေၾကာငး မတခကျပသည။ သ႔ေသာ

လပငနးရငတခ႕သည လာေရာကစစေဆးသည႔အတြက အခေၾကးေငြအနညးငယ ေပးရသည၊ မားေသာအားျဖင႔

လပစစ၀ါယာႀကးမားအား စစေဆးျခငးအတြက ၄၀၀၀ ႏင႔ ၅၀၀၀ ကပၾကားေပးရသညဟ ဆသည။ 75 ေယဘယေျပာရလင

လငစငေလာကရာတြင လအပသည႔သတမတခကတစရပအေနျဖင႔ စစေဆးျခငးမားမလြ၍ ကနသည႔ပမနစစေဆးျခငးမားသည

လပငနးမားထမ ပကဆညစထပရန မဟတသည က ေတြ႕ရရသည။

67 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၅။

68 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၂၆။

69 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၂၊ ၀၂၇။

70 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၅။

71 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၇၊ ၀၀၈။

72 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၉။

73 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၈။

74 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၈။

75 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၂၈။

24

အခြနအခမား

ျမနမာ႔အခြနစနစသည မရငးမလငးႏင႔ ႐ႈပေထြးေနၿပး အခြနေဆာငရာတြင ခန႔မနးရခကေနသည။ ထ႔ေၾကာင႔

စးပြားေရးလပငနးမားအတြက အထးတလည ပပနေနရေသာ ကစၥတစရပျဖစသည။ ၀နႀကးဌာနမားႏင႔ တျခားေသာ

အစးရဌာနမားသည ၀နေငြခြနမစ၍ ေရေျမာငး၊ အမႈကရငးလငးေရးအထ အခြနအခမားစြာက ေကာကခသည။

လငစငေလာကထားျခငးႏင႔တကြ အခြနစညးၾကပျခငးသည အစးရ လာဘစားမႈမား ေပၚေပါကရာ ေနရမားဟ ႐ႈျမငၾကၿပး

စးပြားေရးလပငနးမားအတြက အဓက အဟန႔အတားမားျဖစေနသည။ အခြနစညးၾကပရာတြင အခြနျပ႒ာနးခကမားက

လကနာေလ႔မရပ ပဂၢလေရးအရေဆာငရြကျခငး၊ ညႏႈငးမႈအရေဆာငရြကျခငး ႏင႔ လကသပထးေဆာငရြကျခငးမားျဖင႔သာ

အခြနကစၥက ေဆာငရြကေနၾကသညဟ စးပြားေရးလပငနးအားလးက တညတညြတတညး ႐ႈျမငၾကသည။

ျမနမာ႔စးပြားေရးလပငနးမားအတြက အဓကကေသာ အခြန ၂မးမာ ကနသြယခြနႏင႔ ၀ငေငြခြနတ႔ျဖစၿပး၊ ဗဟအစးရႏင႔

ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာနေအာကရ ျပညတြငးအခြနဥးစးဌာနမ စညးၾကပသည။ ကနသြယခြနစညးၾကပႏႈနးမာ

အနညးအကညးမသာ ျဖစေသာလညး အေရးႀကးေသာ အခြနျဖစၿပး ျပညတြငးအခြနဥးစးဌာနဘ႑ာေငြ၏ ၅၀% ထ

သကေရာကသည။ 76 ကနစညႏင႔၀နေဆာငမႈလပငနး အမားစအေပၚ ကနသြယခြန စညးၾကပမႈမားမာ စစေပါငးေရာငးအား၏

၅%ျဖစၿပး တ၀ကတပကကနစည (intermediate goods)မားက ခႏမခြင႔ရသည။ စးပြားေရးလပငနးမားသည

သကေေသအျဖစ သြငးကနလငစငမား၊ ေဘာငခာျဖတပငးမားက ျပညတြငးအခြနဥးစးဌာနသ႔ တငျပ၍ တ၀ကတပကကနစည

ေတာေတာမားမား၏ တနဖးက ခႏမခြင႔ရသည။77

၀ငေငြခြနသည ဗဟအစးရအတြက ေနာကထပအေရးပါေသာ ဘ႑ာေငြအရငးအျမစျဖစၿပး ျပညတြငးအခြနဥးစးဌာနမ

ေကာကခရရေသာ ဘ႑ာေငြ၏ ၄၆% ထရသည။ ၀ငေငြခြနက အခြနျပ႒ာနးခကအရ စစစအကျဖတၿပး ၀ငေငြမားလာ

သညႏင႔အမ ၀ငေငြခြနႏႈနးထားမာလညး တကလာသည။ 78 စမစးပြားႏင႔ မတပတငထားေသာ ကမၸဏမားအားလးသည

အခြနႏႈနး ၂၅% ျဖင႔ေပးေဆာငရၿပး၊ လပဂၢလမားႏင႔ ကမၸဏမဟတေသာလပငနးမားမာ ၀ငေငြေပၚမတည၍

ႏႈနထားေျပာငးလ၍ ေပးေဆာငရသည။ 79 ျပညေထာငစ၀နႀကး႒ာနတစခခႏင႔ မတပတငထားၿပး ကမၸဏအေနျဖင႔ စမစးပြားႏင႔

မတပတငမထားေသာ လပငနးမားမာမ အခြနႏႈနး ၂၅% ႏင႔ ထမးေဆာငရမညလား၊ သ႔မဟတ ၀ငေငြေပၚမတည၍

ထမးေဆာငရမညလား ဆသညမာမ ကြကြျပာျပား မသရေပ။

ကနသြယခြနႏင႔ ၀ငေငြခြနမားသည မတပတငအမးအစားေပၚမတည၍ မတသည႔ ဥးစးဌာနမားတြင အခြနေပးေဆာငရသည။

ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈဥပေဒႏင႔ ႏငငသားရငးႏးျမပႏမႈဥပေဒအရ ဒငကာႏင႔ မတပတငထားေသာ ကမၸဏမားသည

ကမၸဏမားဆငရာအခြနရး၌ အခြနထမးေဆာငရသည။ ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာနတစခခႏင႔ စညပငသာယာအဖြ႔တ႔၌

မတပတငထားေသာ စးပြားေရးလပငနးမားအားလးသည ၿမ႕နယျပညတြငးအခြနဥးစးဌာနတြင အခြနထမးေဆာငရသည။

စးပြားေရးလပငနးရငမားသည ၿမ႕နယျပညတြငးအခြနဥးစးဌာနက သြားေရာက၍ လအပေသာ စာရြကစာတမးပစမားက ရယ၍

ျဖည႔ရသည။ (စးပြားေရးလပငနးတခ၏အဆအရ စာရြကစာတမးေၾကး ၃,၀၀၀ကပ ကသင႔သညဟ သရသည။) 80

ထ႔ေနာကအခြနအရာရက စာရြကစာတမးမားက စစေဆးၿပး အခြနေပးရေဆာငရမည႔၊ ကသင႔သည႔ပမာဏက ဆးျဖတသည။

အခြနကသင႔ေငြ ပမာဏက သတမတၿပးေနာက ၿမ႕နယအခြနဥးစးဌာနမ စးပြားေရးလပငနးမားက

76 Internal Revenue Department, “Annual Report for the Year 2011-12,”http://www.irdmyanmar.gov.mm/eng/?q=overview/annual_report.77 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၆။ 78 Internal Revenue Department, “Annual Report for the Year 2011-12,”http://www.irdmyanmar.gov.mm/eng/?q=overview/annual_report.79 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၆။

80 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၈။

25

အခြနကသင႔ေငြကေဖာျပသည႔ ခလနစာရြကက ထတေပးလကသည။ ထ႔ေနာက ၎ခလနက ျမနမာ႔စးပြားေရးဘဏသ႔

သြားေရာကေပးေခရသည။ လပငနးအေတာမားမားသည အခြနႏစအတြက ကသင႔ေငြက ႀကတငထမးေဆာငရသညလညး

ရသည။81

လပငနးေတာေတာမားမားသည ေျမခြန၊ အေဆာကအဥးခြနမားလညး ေပးရသလ စညပငသာယာ အခမားလည ေပးရသည။

စညပငသာယာအဖြ႔မားႏင႔ ၿမ႕နယအပခပေရးရး (ေထြအပ) က႔သ႔ေသာ အာဏာပငအဖြ႔အစညးမားမ စးပြားေရးလပငနး

လပကငရာ ေနရာေဒသအလက ေျမခြနမားက တစႏစတစခါ အကျဖတ၍ ေကာကခသည။ 82 ေျမခြနႏႈနထားမားမာ

မေျပာပေလာကေသာႏႈနးထားမသာ ျဖစသည။ ယငးႏႈနးထားမားမာ လြနခ႔ေသာ ဆယစႏစမားမ သတမတထားေသာ

ႏႈနးထားမားျဖစၿပး ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈႏင႔ ခနညမထားေပ။ အေဆာကအဥးခြနက စညပငသာယာ နယနမတအတြငးရ

အေဆာကအဥးမားအား ေကာကခသည။ သ႔ေသာ အခြနႏႈနးထားမားကမႈ မသရရေပ။ လပငနးတစခ၏ အဆအရ တစႏစလင

အေဆာကအဥးခြန ၁၀၀၀၀ ကပ မ ၁၅၀၀၀ ကပ အထေပးေဆာငရသည။ 83 ေရေပးေ၀ျခငး၊ အမႈကသမးဆညးျခငး၊

ေရေျမာငးမားရငးလငးျခငး၊ စသည႔ အစးရ၀နေဆာငမႈမားအတြက စညပငသာယာအခမားက တစလတစႀကမ ေကာကခသည။

သ႔ေသာ စးပြားေရးလပငနးတစခ႕၏ အဆအရ စညပငသာယာအခမားက ေပးေဆာငေနရေသာလညး အမႈကသမးျခငး စသည႔

စညပငသာယာ၀နေဆာငမႈမား မရရၾကဟ သရသည။ 84 စးပြားေရးလပငနးမား ေဖာျပသည႔ တျခားအခြနအခ

မားလညးရေသးသည။ ယငးတ႔ထတြင အရကမားေပၚတြင ေကာကခေသာ ယစမးခြန၊ အလပသမားမားအတြက

မေ၀ထမးေဆာငရေသာ လမႈဖလေရးအခြနႏင႔ သစေတာ၀နႀကး႒ာနမ သစေတာထြကပစၥညးမားအေပၚ ေကာကခေသာ

အခြနမားလညး ပါ၀ငသည။85

အခြနႏႈနးထားမားက ျပညသအမားသႏငေသာလညး အခြနအရာရမားသည အခြနစညးၾကပသည႔ စညးမဥးစညးကမးမားက

လကနာေလ႔မရၾကဟ စးပြားေရးလပငနးမားက ထြကဆၾကသည။ အခြနေကာကချခငးသည တသမတတညးစနစတကမရပ၊

ဆကဆေရးအေနအထားအရေသာလညးေကာငး၊ ညႏႈငးျခငးျဖင႔ေသာလညးေကာငး လပေဆာငၾကသည။ ၎အျပင လပငနး၏

စးပြားျဖစမႈအေျခအေနႏင႔ စာရြကစာတမး အေထာကအထားမားေပၚတြင မတညဆးျဖတသညလညးမဟတဟ

လပငနးရငမားက ထြကဆၾကသည။ ျပညတြငးအခြနဥးစးဌာနမ စညးၾကပေသာ ကနသြယခြနႏင႔ ၀ငေငြခြနမားမာ

ယခေလာေလာဆယတြင ျပနာအျဖစဆး အခြနမားျဖစသည။ လပငနးေတာေတာမားမားသည

၎တ႔၏အခြနထမးေဆာငရာတြင ျပညတြငး အခြနဥးစးဌာနႏင႔ ညႏႈငးခ႔ရသညဟ မတခကျပၾကသည။86 ဥပမာတစချပရလင

အခြနအရာရအား လာဘေပးလင အခြနထမးေဆာငရမည႔ ပမာဏ ေလာ႔နညးေအာင လပေပးသညဟ လပငနးတစခက

ထြကဆခ႔သည။ 87 ေနာကထပ စးပြားေရးလပငနးတစခက အခြနအရာရ၏ ဆးျဖတခကသညသာ အခရျဖစသျဖင႔

စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင႔ လာဘေပးရမလြ၍ အျခားေရြးခယစရာမရဟ ထြကဆသည။88 အခြနအရာရႏင႔ လပငနးမားၾကား

အခြနထမးေဆာငရသည႔ ပမာဏက အေကအလည ညႏႈငးသတမတရာတြင လႊမးမးႏငေသာ အခကမားစြာရသည။

၎တ႔ထတြင ယခငႏစကထမးေဆာငခ႔ေသာ အခြနပမာဏ၊ လပငနးအရြယအစား၊ ႏင႔ အလပအမားအေရအတြကတ႔

ပါ၀ငသည။ 89 စားေသာကဆငလပငနးရငတစဥး၏ အဆအရ အခြနထမးေဆာငရာတြင အရြယအစားျခငးတေသာလညး

81 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၆။

82 လေတြ႔ေမးျမနးျခငးမား ၀၀၆၊ ၀၁၀၊ ၀၁၅။

83 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၂၈။

84 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၀။

85 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၃။

86 လေတြ႔ေမးျမနးျခငးမား ၀၀၈၊ ၀၀၉၊ ၀၁၃၊ ၀၁၄၊ ၀၁၅၊ ၀၁၈။

87 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၉။

88 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၈။

89 လေတြ႔ေမးျမနးျခငးမား ၀၀၈၊ ၀၁၅။

26

အခြနကသင႔ေငြ မတညတတေပ။ အေၾကာငးမာ အထကေဖာျပပါ အေၾကာငးအခက ၃ခ ေၾကာင႔ ထသ႔ျဖစတတေၾကာငး

အခြနကစၥတစခ႕တြင ေတြ႕ခ႔ရသည။90

အခြနေကာကခရာတြင၊ အထးသျဖင႔ ကနသြယခြနတြင ျဖစေလ႔ရေသာ ျပနာအရငးခ၏ တစစတတစပငးမာ အခြနစနစတြင

အားနညးခကမားရေနေသာေၾကာင႔ျဖစသည။ ထ႔အတြကေၾကာင႔ စးပြားေရးလပငနးအမားစသည အခြနထမးေဆာငရန

မတတႏငပ၊ အခြနေကာကခသည႔ဇယား၊ ႏႈနးထားအတငး အတအက မလကနာႏင သညမားရသည။ အခြနစညးမဥးအရ

ကနထတလပရာတြင သြငးအားစအတြက ကသင႔စားရတမားက ကနသြယခြနမ ခႏမခြင႔ (ႏႈတယခြင႔) ျပထားေသာလညး၊

လကေတြ႔တြငမ အခြနအရာရမားက ကနသြယခြနစညးၾကပရာတြင စစေပါငး၀ငေငြ (အမနမာ ေရာငးရေငြသာ ျဖစသည)မ

(သြငးအားစအတြက ကသင႔စားရတမားက ႏႈတယျခငးမျပပ) အခြနႏႈနး ၅%ျဖင႔ တြကခကေလ႔ရသည။ သ႔အတြကေၾကာင႔

စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင႔ အခြနအရာရမားက လာဘထးၿပး အခြနေလာ႔ေပါ႔ေစရနအလ႔ငာ ညႏႈငးေဆာငရြကရန

တြနးအားတစရပလညးျဖစလာသည။ လပငနးတစခက ၎တ႔၏ လပငနးက႑၌ ၿပငဆငမႈအလြနမားေသာေၾကာင႔

အျမတအစြနးပါးပါးသာ ကနသည။ ထ႔ေၾကာင႔ ယငးက႔သ႔ အခြနႏႈနး ၅% ျဖင႔ ေပးေဆာငရန မညသ႔မ မျဖစႏငဟ ဆသည။91

တစခ႕ လပငနးမားသည ၀ငေငြ (ေရာငးရေငြ) မာ မားေသာလညး သြငးအားစကနကစားရတမားေသာ လပငနးမားျဖစေနလင

ယငး ၅%ျဖင႔ အခြနေပးေဆာငရန မားစြာအခကအခရသည။ ထ႔အျပင ေဒသႏရအခြနဥးစးဌာနမားက ျပညေထာငစအစးရမ

ေကာကခရရရမည႔ အခြနပမာဏက ျပ႒ာနးေပးထားေသာေၾကာင႔၊ အခြနစညးမဥးမားက လကနာေဆာငရြကေစရန

တြနးအားနညးေနတတသည။92

ႏငငတ၀မး ေကာကခထားေသာ အခြနဘ႑ာမားသည ဗဟအစးရ၏ဘ႑ာေငြသ႔ အမားဆးသြားသည။ ကနသြယခြနႏင႔

၀ငေငြခြနတ႔သည ဗဟအစးရဘ႑ာေငြ၏ ၉၆% ထရသည။ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမား ေကာကခရရေသာ

အခြနမားမာ အနညးအကဥးသာျဖစၿပး ေျမခြနႏင႔ ယစမးခြန (အရကမားေပၚတြင စညးၾကပေသာ) တ႔မသာ အဓကရရသည။

ယစမးခြနက တစႏစတစႀကမ ေကာကခၿပး၊ ယငးအခြနသည ဥပမာ မြနျပညနယအစးရ၏ အားထားရာ

အခြနအရငးအျမစျဖစသည။ ေျမခြနမားမာ မြနျပညနယအစးရ၏ ဘ႑ာေငြ၏ အေသးအဖြမသာ ျဖစသည။ အေၾကာငးမာ

ေျမခြနေကာကသည႔ ႏႈနးထားမားမာ လြနခ႔ေသာႏစမားစြာက အသးျပခ႔ၿပး၊ ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈက ကာမေအာင

ျပနလညျပငဆငျခငးမျပသည႔ အခြနဥပေဒႏင႔ အခြနႏႈနးထားမားက ဆကလကအသးျပေနေသာေၾကာင႔ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင႔

စးပြားေရးလပငနးမား အေနျဖင႔ ေျမခြနမားထမးေဆာငရန အခကအခသပမရၾကေပ။ လပငနးတစခ၏ အဆအရ သတ႔သည

ေျမတစဧက ေျမခြန ၁၀၀ ကပ ၀နးကငေပးရသညဟ သရသည။93

အျခားေသာ အခြနအခမားက စးပြားေရးလပငနးမားက လြယကရငးလငးသညဟ မတယၾကသည။ လပငနးမား၏အဆအရ

ေျမခြန၊ ယစမးခြနတ႔သည ကနသြယခြန၊ ၀ငေငြခြနတ႔ႏင႔ ႏႈငးယဥလင ျမငသာထငသာ၊ ရငးရငးလငးလငးရေသာေၾကာင႔

ေျမခြန၊ ယစမးခြနတ႔ႏင႔ ပတသက၍ လပငနးမားက ၿငးညျခငးမရၾကေပ။ 94 စညပငသာယာအခြနမားသညလညး

မားေသာအားျဖင႔ ရငးလငးလြယကသည၊ မညမကနကမညက ခန႔မနးလ႔ရသည။ 95 သ႔ေသာ အၿမတမး ရငးလငးသညေတာ႔

မဟတေပ။ စညပငသာယာ၀နေဆာငမႈမား မရရျခငးႏင႔ အရညအေသြးည႔ေသာ၀နေဆာငမႈမားက လပငနးအခ႕က

အေတာစတပကၾကေၾကာငး ဆၾကသည။ 96 သ႔ေသာ စညပငသာယာ အခြနအခမားအား လြယကစြာ ေပးေဆာငႏငၿပး

အခနသပမကန၍ လပငနးမားအတြက ၎ႏင႔ပတသက၍ အလပမ႐ႈပရေပ။

90 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၆။

91 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၈။

92 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၆။

93 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၅။

94 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၀။

95 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၀။

96 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၉။

27

အစးရဘကမ ေျဖဆသမားက အခြနဆငရာ သတငးအခကအလကမား၊ စာအပငယမား၊ ပစစာရြကမားက လပငနးမတပတင

ကတညးက ေပးအပထားသည ဆသည။ သ႔ေသာ လပငနးရငမားက ထစာအပငယမား၊ ပစစာရြကမားက မရရၾကဟ

ဆသည။ 97 အခြနႏင႔ပတသက၍ အေျပာငးအလမား၊ ျပငဆငသတမတခကမား ရသည႔အခါတြငလညး ေနာကဆး

ျပငဆငထားေသာ အခြနနင႔ပတသကသည႔ နညးဥပေဒမား၊ စညးမဥးမား၊ ထတျပနခကမားစသည႔ အခကအလကမားက

ေလ႔လာသရႏငမည႔ ျပညတြငးအခြနဥးစးဌာနႏင႔ လပငနးမား၊ ျပညသမားအၾကား ဆကသြယေရးပစလညး မရေပ။

ေငြေရးေၾကးေရး

ေငြေၾကးအခကအခသည စးပြားေရးလပငနးအမားစအတြက လပငနးခ႕ထြငရနအလ႔ငာ ႀကးမားေသာ အခကအခ၊ အတားအဆး

တစရပျဖစသည။ ျမနမာႏငငရ စးပြားျဖစလပကငၾကေသာ ဘဏမားသည အစးရမ ခမတထားေသာ ကန႔သတခကမားေၾကာင႔

ေငြးေခးရာတြင အခကအခမားရေနသည။ ေငြေခးရာတြင အခကခဆးျဖစေစေသာ အဓကကေသာကန႔သတခကမာ

ေခးေငြတငးအတြက အေပါငပစၥညးထားရရနလအပခက ျဖစသည။ သေဘာသဘာ၀အရ အေပါငပစၥညးဟ ဆရာတြင

အေဆာကအဥး၊ ေျမ၊ ဘဏအပေငြ၊ ေရႊ၊ ေခးေငြစာခပမား ႏင႔ ေကာကပသးႏမား ပါ၀ငႏငသည။ သ႔ေသာ

လကေတြ႔ျဖစေနေသာ အေနအထားအရ ဘဏတငးလလသည ေျမႏင႔ အေဆာကအဥးကသာ အေပါငပစၥညးအျဖစ

လကခေလ႔ရသည။ ေခးေငြပမာဏမားက ဆးျဖတရာတြငလညး အေပါငပစၥညးမား၏ မျဖစမေနေရာငးခရမည႔ေစးႏႈနး

(ဗကနာေသာေစးႏႈနး)၏ အၾကမးဖငး ၃၀%၀နးကငသာ ျဖစသည။ ေခးေငြမားမာ တစႏစအတြငးျပနဆပရေလ႔ရၿပး

အတးႏႈနးမာ ၁၃% ထကမနညးေပ။ အေၾကြးေပးရန၊ ေခးေငြခေပးရန (မညေရြ႕မညမယၾကညစတခရႏငသညက

မတတမးတင၊တြကခက၍ ယၾကညစတခရမႈညႊနးကနးက) ေဖာျပေပးႏငသည႔ အေၾကြးဗရလညး ျမနမာႏငငတြင မရေသးေပ။

ယငးသ႔ အကန႔အသတမားရသည႔အတြက ဘဏမားအေနျဖင႔ အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားအား

ေငြထတမေခးႏငေသာ အေနအထား ျဖစေနသည။

ဘ႑ာေရးက႑အားလးကၿခငေသာ ျပျပငေျပာငးလေရးမားအျပင အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားက

ဥးတည၍ ပဂၢလကလပငနးမား၏ ေငြေရးေၾကးေရးအခကအခက ေျဖရငးေပးႏငမည႕ ေခးေငြ (၂) မးက အစးရအေနျဖင႔

ေဆာငရြကေပးေနသည။ ပထမတစခမာ စကမႈ၀နႀကးဌာန၏ အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားလပငနးမား

ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဗဟဌာန ႏင႔ အေသးစာႏင႔ အလတစားစကမႈလပငနးမား ဖြ႔ၿဖးတတကေရးဘဏတ႔ ပးေပါငးေဆာငရြကေသာ

ေခးေငြ အစအစဥျဖစသည။ ၎အစအစဥသညလညး အေပါငပစၥညးထားရရေသာ ေခးေငြမားျဖစၿပး အတးႏႈနးမာ ၈.၅%

ျဖစသည။ ထေခးေငြက ျမန႔မာ႔စးပြားေရးဘဏမ ထတေပးသည။ ထေခးေငြမားမာ ျမနမာႏငငရ ပဂၢလကစးပြားေရးဘဏ

(commercial banks)မားမ ေခးေငြရယရသညႏင႔ဆငၿပး၊ လပထးလပနညး ပသ႑ာနမာလညးတသည။ ကြျပားခကမာ

ပဂၢလကဘဏမား၌ ေခးေငြေလာကလႊာပစတငရျခငးႏင႔ ရနကနရ အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရး

လပငနးမားဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ဗဟဌာနတြင ေလာကလႊာတငရျခငးသာ ျခားနားသည။ ထသ႔ ရနကနရ ဗဟဌာနမ

ေခးေငြေလာကလႊာမားက ကငတြယေဆာငရြကေသာေၾကာင႔ ရနကနမဟတေသာ၊ အျခားၿမ႕မားတြင လပကငေသာ

အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားအတြက အဆငမေျပေပ။ ရနကနမဟတေသာ ၿမ႕တစၿမ႕မ

ေခးေငြေလာက၍ရခ႔ဖးေသာ လပငနးရငတစဥး၏ အဆအရ အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရး လပငနးမားဖြ႔ၿဖးတးတကေရး

ဗဟဌာနသ႔ စာရြကစာတမးလအပခကမားတငရန ၄-၅ ႀကမအထ သြားခ႔ရၿပး ေခးေငြအတြက ၅လေလာက

အခနေပးခ႔ရသညဟ သရသည။98

အစးရမ ေနာကထပစစဥေပးေသာ အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားအတြက ေခးေငြအစအစဥတစရပမာ

တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားမ ဖြ႔စညးေပးထားေသာ ေကာမတမားက အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကသည။

97 လေတြ႔ေမးျမနးျခငးမား ၀၀၆၊ ၀၁၀။

98 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၂၈။

28

၎အစအစဥက စစကငးတငးေဒသႀကးတြင လညပတေနသညက သရခ႔ရသည။ ယငးေခးေငြက ပဂၢလ၅ဥးျဖင႔

စစညးထားေသာ အဖြ႔အား ၀ငးႀကးခပပစျဖင႔ ေခးေငြထတေပးသည။ ယငးအစအစဥသည မားေသာအားျဖင႔

လပငနးငယေလးမား၊ အေသးစားလပငနးမားကသာ ထတေခးေပးသည။ ေခးေငြမားအတြက အေပါငပစၥညးမား

ထားရရနမလအပေပ။ (အဖြ႔၀င (၅) ဥးကသာ တစဥးခငးအလက အလည႔ကယထားေသာ ေခးေငြမားက မနမနျပနဆပရန

အဖြ႔၀ငအခငးခငး အျပနအလနထနးေကာငးေပးရသည)။ ယငး ေခးေငြအစအစဥသည အေသးစားေခးေငြမားႏင႔

အလားသ႑နတၿပး ကပေငြ သနး ၁၀ မ ၆၀ အထ ေခးယႏငသည။ 99 ေခးေငြအတြက စစကငးတငးေဒသႀကးအစးရမ

စကထတသည။ 100 ေခးေငြရယရန လပငနးရငမားသည မထမဥးစြာ အစးရေကာမတမားထမ ေထာကခစာ ရယရသည။

ယငးတ႔ထတြင ၿမ႕နယအေသးစားထတလပေရးေကာမတ၊ စမခန႔ခြေရးေကာမတ ႏင႔ မမလပငနးႏင႔ သကဆငေသာ

အဖြ႔အစညးေကာမတ တ႔ပါ၀ငသည။ 101 ထေခးေငြမားအေပၚ အေပါငပစၥညယမထားသျဖင႔ ျပနမဆပႏင၍၊ ျပနမဆပ၍

ေခးေငြဆး႐ႈႏငသည႔ အႏရာယသည အေသးစားႏင႔ အလတစားဗဟ႒ာန၏ ေခးေငြအစအစဥမ ေခးေငြဆး႐ႈးႏငသည႔အႏရာယ

ထကမားသည။ သ႔ေသာ ထေခးေငြမားသည အေပါငပစၥညးထားအပထားရေသာ ပမနေခးေငြမားက မညသ႔မ မကပႏငသည႔

အငယစား လပငနးမာအတြက အလြနအကးရေသာ ေခးေငြအစအစဥျဖစသည။ (အတးႏႈနးမညမ ယသညကေတာ႔

မေလ႔လာခ႔ရေပ)။

အေျခခအေဆာကအအမားႏင႔ အေျခခ၀နေဆာငမႈမား

အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားသည အေျခခအေဆာကအအမား ႏင႔ပတသက၍ (ဥပမာ

တးတကေကာငးမြနေအာငေဆာငရြကေပးရန) အစးရအား လႊမးမးႏငမႈအားနညးသည။ သ႔ေသာ မၾကာခငက

အသစေပၚေပါကလာေသာ ေကာမတမားသည ပဂၢလကလပငနးမားအေနျဖင႔ အေျခခအေဆာကအအမား ႏင႔

စးပြားေရး၀နးကငအား တးတကေကာငးမြနေအာင ေဆာငရြကေပးရနအလ႔ငာ အစးရအား ဆကသြယေျပာဆႏငသည႔

လမးေၾကာငးသစမားျဖစလာသည။ ေဒသႏရအဆင႔၌ အေျခခအေဆာကအအမားႏင႔ ပတသက၍ အစအစဥတက

ေဆာငရြကျခငးမရၾကေပ။ မညသည႔အေျခခအေဆာကအအမားက မညသည႔ကာလတြင လပမညက မခန႔မနႏငေပ။ ၿမ႕တြငးရ

လမး၊ တတား အခ႕က စညပငသာယာအဖြ႔မ ေဖာကလပ၊ တညေဆာကသည။ စးပြားေရးလပငနးရငမားသည

အေျခခအေဆာကအအမား တးတကေကာငးမြနေအာင ေဆာငရြကေပးရန၊ ျပျပငေပးရန သကဆငရာေကာမတမတဆင႔

တငျပေတာငးဆႏငသည။ သ႔ေသာ မားေသာအားျဖင႔ ကနကစားရတစစေပါငးမ တခ႕တ၀ကက ထည႔၀ငရသည။

လေတြ႔ေျဖဆသည႔ လပငနးရငတစဥးက ယငးက႔သ႔ အစးရႏင႔ စးပြားေရးလပငနးတ႔ အတတကြ စကထတရသညမားက

စားရတမေပးရသည႔ အစအစဥဟ ဆသည။ 102 ဥပမာ၊ စးပြားေရးလပငနးမားသည ၎တ႔ေရ႕မ လမးအား ျပျပငလလင

စညပငသာယာမ ကၽြမးကငလပသားႏင႔ စကယႏယားမားက လႊတေပးသည။ သ႔ေသာလပငနးမားသည လအပေသာ

ေဆာကလပေရးပစၥညးမားက ပပးေပးရသည။ အမားသးအေျခခအေဆာကအအမား ပပးေပးမႈနညးေနသည႔အတြက

ကယထကယထျဖင႔ အစားထး ေဆာငရြကၾကရသညလညးေတြ႔ရသည။ ထအထတြင လပစစမး ေကာငးေကာငး

မရရသည႔အတြက ကယပငမးစကမားက အသးျပၾကရျခငးလညးပါ၀ငသည။ အစးရမ အေျခခအေဆာကအဥးမား

ပပးေပးမႈအားနညးျခငး၊ ပကကြကျခငးႏင႔ ပတသက၍ ေျပာစရာမားစြာ ကနရေနေသးေသာလညး ဤစာတမးႏင႔

သကဆငေသာ အတငးအတာထက မေကာလြနေစရနအလ႔ငာ အကယမခ႕ေတာ႔ေပ။

စညပငသာယာမ လပကငေဆာငရြကေသာ ၀နေဆာငမႈမားသညလညး ထေရာကမႈသပမရေသးေပ။ ကမၸဏတစခ၏ အဆအရ

(စညပငသာယာခြနေကာကခေသာလညး) စညပငသာယာသည တစႀကမတစခါမ၀နေဆာငမႈေပးျခငး မရေသးပ အမႈကမားက

99 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၂၀။

100 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၂၀။

101 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၂၀။

102 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၇။

29

ကယ႔အစအစဥႏင႔ကယ ပစေနရသညဟ သရသည။ 103 ၀နေဆာငမႈည႔ဖငးျခငးက လပငနးမားက စတပကၾကေသာလညး

လပငနးအခ႕သာ လပစစမးမနမနမလာသည႔ ျပနာမလြ၍ အျခားႀကးႀကးမားမားေသာျပနာမရဟ ဆၾကသည။

ပဂၢလကလပငနး-အစးရ ထေတြ႔ဆကဆေရး

ျပျပငေျပာငးလေရးလပေဆာငခနမစ၍ ပဂၢလကစးပြားေရးလပငနးမားႏင႔ အစးရၾကားဆကဆေရးသည တးတကေျပာငးလ

လာသညဟ ပဂၢလကလပငနးမားအၾကား တညတညြတတညး ထြကဆၾကသည။ လပငနးတစခ႕က ယခအခါတြင

အစးရအေနျဖင႔ ပ၍ပြင႔လငးလာသညဟ မတခကျပၾကသည။104 တစခ႕က သတ႔သည အစးရႏင႔ ပတသကဆကဆစရာရလင

အရငကထက လြယလြယကက ေတြ႔ဆခြင႔ရလာသညဟ ဆၾကသည။ 105 လကရအစးရလကထက၏

အႀကးမားဆးေျပာငးလမႈသည မားစြာေသာေကာမတမား ေပၚေပါကလာျခငးျဖစၿပး၊ ၎တ႔သည အစးရႏင႔

လပငနးမားအပါအ၀င ေဒသခမားအၾကား ထေတြ႔ဆကဆမႈမား တးတကေကာငးမြနလာေအာင ေပါငးကးေပးရာေရာကသည။

လေတြ႔ေမးျမနးထားသမားမ ေဖာျပေသာ ေကာမတမားထတြင အဖြ႔အစညးေကာမတ၊ ၿမ႕ျပဖြ႔ၿဖးတးတကေရးေကာမတ၊

ၿမ႕နယအေထာကအကျပေကာမတ၊ စညပငသာယာေကာမတႏင႔ ၿမ႕နယစမခန႔ခြမႈေကာမတတ႔ ပါ၀ငသည။ 106

ေနာကဆးေကာမတသညသာ ေျဖဆသမားက ရငရငးလငးလငးေဖာျပႏငစြမးရၿပး၊ ၎ေကာမတ၏ ဥးတညခကသည

လမႈေရးႏင႔ စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးတးတကမႈက ျမင႔တငေဆာငရြကေပးရနျဖစၿပး ျပညသမား၊ စညပငသာယာႏင႔

ၿမ႕နယအပခပသမားအၾကား တတားထးေပးေသာ အဖြ႔အစညးျဖစသည။ 107 သ႔ေသာလညး လေတြ႔ေမးျမနးရာ၌

ေျဖဆသမားေသာလညးေကာငး၊ စာေရးသမားေသာလညးေကာငး ကနေသာေကာမတမား၏ တာ၀နႏင႔ အခနးက႑မားက

ရငရငးလငးလငး သေဘာမေပါကသလ၊ သတ႔၏ လပပငခြင႔အာဏာမား မညမထ သကေရာကသည၊ ေရာပြမးသညက

မသရေပ။

အသစျဖစေပၚလာေသာ ေကာမတမားသည အစးရ၀နေဆာငမႈမားေသာလညးေကာငး၊ အေျခခအေဆာကအအမား

ပ႔ပးေပးရနအတြကလညးေကာငး ေတာငးဆစရာ လမးေၾကာငးတခ ျဖစလာသည႔အတြက ေကာမတမားသည

ပဂၢလကလပငနးမားအတြက အေရးပါသည။ ဥပမာအေနျဖင႔ လပငနးတစခသည သ၏လပငနးနေဘးရ လမးအား

တးတကေကာငးမြနလာေအာင အစးရအားျပျပငေပးေစလလင ေကာမတမားက စ၍ဆကသြယရမည။ ေကာမတမ လကခလင

တငးေဒသႀကး/ျပညနယအစးရ၀နႀကးမားရးသ႔ အဆတငသြငးေပးသည။ 108 စးပြားေရးလပငနးမားသည (၁)

ေငြေၾကးကစၥမားကညေဆာငရြကေပးရန (တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားသည ယခအခါ အေသးစားေခးေငြမားက

ထတေပးႏငၿပ ျဖစသည)၊ (၂) ေလ႔ကင႔သငၾကားေပးရန၊ လပကငရညစြမးအားျမင႔တငေပးရန (တငးေဒသႀကးႏင႔

ျပညနယမားသည စးပြားေရးလပငနးရငမားက ေလ႔ကင႔သငၾကားေပးရနအတြက စမေဆာငရြကေပးျခငး၊ ႏငငျခားသ႔

ေလ႔ကင႔သငၾကားေစရနအတြက ေစလႊတျခငး စသညတ႔က လပေဆာငခ႔သည) စသညတ႔က ကညေဆာငရြကေပးရန

ေကာမတမားမ တဆင႔ အစးရထ တငျပေတာငးဆႏငသည။109

စးပြားေရးလပငနးမားႏင႔ အစးရၾကားဆကဆေရးႏင႔ ပတသက၍ အေျပာငးအလမားထမ ေနာကတစခသည

စကမႈဇနစမခန႔ခြမႈႏင႔ သကဆငသည။ ယခအခါ စကမႈဇနမားသည စကမႈ၀နႀကး႒ာနေအာကတြင တကရကမရပ ေကာမတ ၂ခ

103 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၉ ။

104 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၈။

105 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၈။

106 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၀။

107 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၂၂။

108 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၀။

109 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၂၀။

30

မ ကငတြကေဆာငရြကသည။ ပထမေကာမတမာ စကမႈဇနႀကးၾကပေရးေကာမတျဖစၿပး ၎က တငးေဒသႀကး/ျပညနယ၏

လပစစႏင႔ စကမႈ၀နႀကးမ ဥက႒အေနျဖင႔ စမေဆာငရြကေနသည။ ဒတယ ေကာမတမာ စကမႈဇနစမခန႔ခြေရးေကာမတျဖစၿပး

စကမႈဇနမ လပငနးရငမားျဖင႔ ဖြ႔စညးထားသည။ စကမႈဇနစမခန႔ခြေရးေကာမတ၌ လပငနးတာ၀နမားစြာရၿပး၊ ၎တ႔အား

ေကာမတခြငယမားျဖင႔ အားျဖည႔ေဆာငရြကသည။ စကမႈႀကးၾကပသည စကမႈဇနစမခန႔ခြေရးေကာမတႏင႔

တကရကအဆကအဆရသျဖင႔ စကမႈ၀နႀကး႒ာနမ ေပၚလစ အေျပာငးအလမားရလင စကမႈဇနစမခန႔ခြမႈေကာမတက

စကမႈဇနလပငနးရငမားက အသေပးအေၾကာငးၾကားသည။110 ေကာမတခြငယမားသည လပငနးမားဆသ႔ လပစစမးရရေအာင၊

အစးရ၏ ၀နေဆာငမႈမားက ပေကာငးလာေအာင ပ႔ပးရန ေတာငဆရာ၌ ကညပပးေပးသည။ စကမႈဇနစမခန႔ခြေရးေကာမတ၏

ေထာကခစာသည စကမႈဇနအတြငးရ လမးမားက ေကာငးမြနေအာင ေဆာငရြကေပးဖ႔ ေတာငဆရာ၌လညး လအပသည။

စကမႈဇနလပငနးရငမားမ စကမႈဇနစမခန႔ခြမႈအတြက အခေၾကးေငြမား ေကာကခထားၿပး လမးျပငျခငး၊ ထရနေဖာမာ

အသစလျခငး စသည႔ လပငနမားတြင ျပနလညသးစြသည။ 111 စကမႈဇန စမခန႔ခြေရးေကာမတသည အစးရႏင႔

ပမနထေတြ႔ေလ႔ရၿပး အေျခခအေဆာကအအမား၊ လမႈေရးလအပခကမား အတြက ေတြ႔ဆေလ႔ရသည။112

လပငနးအမားစသည ေကာမတမားရလာျခငးႏင႔ အစးရသည ေယဘယအားျဖင႔ ပြင႔လငးလာသညက ႀကဆၾကေသာလညး၊

အစးရ၏ စးပြားေရးရာအပခပလပကငပက ၀နဖနသမားလညးရသည။ လပငနးရငတစဥး၏ အဆအရ ေကာမတမား၏

အဓကအလပသည ေထာကခခကေပးျခငးပင ျဖစသည။ 113 ခြင႔ျပခကမားသည အမားသး အေျခခအေဆာကအအမားက

ကယထကယထ ပမေကာငမြနေအာငလပေဆာငရာ၌ပင ခြင႔ျပခကမား၊ ေထာကခခကမား ေတာငးခေနရေသးသည။ 114

ေကာမတမားႏင႔ ပတသက၍ ေ၀ဖနသမားေထာကျပသည႔ ေနာကတစခကမာ ေကာမတမားသည ဒမကေရစဆနသည႔

ပေပၚေသာလညး မားေသာအားျဖင႔ ဒမကေရစနညးက ဖြ႔စညးထားသည မဟတေပ။ ေကာမတအဖြ႔၀င အမားစသည

(ေကာမတအားလးေတာ႔မဟတေပ) အစးရမ ခန႔အပတာ၀နေပးသညက မားသည။ ေကာမတအဖြ႔၀ငမားသည

၎ေဆာငရြကေပးရမည႔ လပငနးရငမားႏင႔ နးနးကပကပတြင ရၿပး ကယစားျပေပးသညဆေသာလညး၊ သတ႔က

ကယစားျပခရမည႔သမားက ေရြးခယထားျခငးမဟတေပ။

110 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၂၄။

111 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၂၆။

112 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၂၉။

113 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၂၉။

114 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၂၉။

31

အခနး (၅)၊ အဓကကေသာေတြ႔ရခကမား

တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားအတြက ေဒသစးပြားေရးအပခပမႈဆငရာ ျပျပငေျပာငးလေရးသည ခကခမႈရေသာလညး

ေကာငမြနမနကနေသာ ကနဥးေျခလမးမားက ေအာငေအာငျမငျမင ေလာကလမးႏငခ႔သည။ သ႔ေသာ တဖကတြင ႏစ၅၀ ၾကာ

တညတ႔ခ႔ေသာ အဖြ႔အစညးဆငရာ လပထးလပနညးအစဥအလာႏင႔ မကလးေပးသည႔ပစ (incentive structure) မာ

ေန႔ခငးညခငး ေျပာငးလရန မျဖစႏငေပ။ ထသ႔ေျပာငးလႏငရနမျဖစႏငသလ၊ လပေဆာငရနလညး အားမေပးေပ။

ယခငအစးရမား၏ ဖြ႔စညးတညေဆာကပ၊ လပကငေဆာငရြကပမားႏင႔ စးပြားေရးလပငနးမားႏင႔ ထေတြ႔ဆကဆသည႔ပစမားမာ

ေဒအႏရအဆင႔တြင ဆကရေနဆျဖစသည။ (အေျပာငအလသည ေအာကေျခအဆင႔သ႔ လလေလာကေလာက

မေရာကႏငေသးသညကဆလသည)။ လြနခ႔ေသာ ၂ ႏစခန႔က လပေဆာငခ႔ေသာ ျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးမားသည

သမၼတရး၀နႀကးရး၊ ျပညေထာငစလႊတေတာ၊ ျပညေထာငစ၀နႀကး႒ာနမား စသည႔ အထကအဆင႔ အဖြ႔အစညးမားမ

ဥးေဆာငလႈပရားခ႔သညမားခညးျဖစသည။ အထကအဆင႔ အဖြ႔အစညးမားမ အားသြနခြနစက လပေဆာငမႈမားမာ

သသယကငးသည။ သ႔ေသာ အေကာငအထညေဖာေဆာငရာတြင ေႏာင႔ေႏးႀက႕ၾကာမႈမားရေနသည။ ထသ႔ ျဖစရျခငးမာ

ျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးမားသည အရနအဟနျဖင႔ လပေဆာငေနျခငးႏင႔လညး အတငးအတာတခထ သကဆငသည။

အထကမ ဥးေဆာငလႈပရားေနရေသာ ျပျပငေျပာငလေရးႏင႔ ေအာကေျခတြင အေကာငအထညေဖာေနရေသာ အရာရ၊

၀နထမးမား၏ အေျခေနက အရအတငး႐ႈျမငၾကည႔လင ျပျပငေျပာငလေရးမားႏင႔ ေခါကရးကးေနေသာ စတအေျခခမား

ေအာကေျခအဆင႔၌ ေျပာငလလာဖ႔လေနေသးသညမာ အ႔ၾသစရာေတာ႔မရေပ။ ထနညးတစြာ အေသးစားႏင႔

အလတစားစးပြားေရးလပငနမား၏ အဓကအခကအခမားက ျပျပငေျပာငးလေရးအခ႕ကသာ ေျဖရငးေပးႏငေသးသည။

စညပငသာယာလပငနးမားက ေဒသအစးရမားသ႔ လပပငခြင႔အာဏာမား ခြေ၀ေပးၿပး၊ ေကာမတအသစမာ ဖြ႔စညးခ႔ေသာလညး

ပဂၢလကလပငနမားႏင႔ ေဒသအစးရတ႔ၾကား ေန႔စဥထေတြ႔ဆကဆရာတြင လပငနးစဥမားႏင႔ လပထးလပနညးမားမာ

မေျပာငလေသးေပ။ အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးရငတစဥး၏ အဆအရ ၿမ႕နယအဆင႔တြင အေျပာငးအလ

လး၀မရဟ သရသည။ 115 ေဒသအစးရမားတြင လာဘစားသည႔အစဥအလာ ၾကာျမင႔စြာ တညရေနခ႔သျဖင႔ ၎တ႔သည

လကရအေနအထားတြင သန႔ရငးေသာ အစးရ မဟတေသးဟ လပငနးရငတစဥးက ဆသည။ 116 လပငနရငမားအဆအရ

လကသပထးရနလေနေသးေၾကာင၊ အခြနေကာကခမႈသည နညးလမးမကေသးေၾကာငး သရသည။ ကမၸဏမားသည

လာဘေပးလာဘယကစၥမားက တငတနးႏငေသာလညး၊ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအဆင႔မား၌

လကခေျဖရငးႏငစြမးမရေပ။ 117 (ဗဟအစးရ၏ ဥးစး႒ာနမားသညလညး တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယမား၏

အပခပမႈေအာကတြင မရေပ)။

တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားသ႔ လပပငခြင႔အာဏာမား လႊေပးျခငးက လပငနးမားအၾကား မတညေသာ တန႔ျပနမႈမား

ေတြ႔ရသည။ တဖက၏ အဆအရ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားသည ျမနမာႏငငအစးရဖြ႔စညးပတြင ေနာကထပ

အာဏာပငအဖြ႔အစညးတစခ တးလာသလ ျဖစေနသည။ လပငနးရင တစဥး၏ စကားအရ ေဒသအစးရမားႏင႔

ဗဟအစးရမားၾကား မညသကမညသည႔ ကစၥရပမားတြင လပပငခြင႔ရသညဆေသာ ရငးလငးျပတသားသည႔ အာဏာမား

တတပပမရေပ။ သ႔အတြကေၾကာင႔ အပခပေရးယႏရားအသစတစခ တးလာသညသာ အဖတတငသညဟဆသည။ 118

အျခားတဖကတြငမ ေဒသအစးရမားေၾကာင႔ အစးရႏင႔ လပငနးမား ထေတြ႔ဆကဆႏငေသာ ေကာမတအသစမားက႔သ႔

ဆကသြယေရးလမးေၾကာငးသစမား ေပၚထြကလာသည။ ယခေပၚထြကလာေသာ စနစတစရပသည

ေအာကေျခမအေပၚသ႔ဆကသြယသည႔ (ေအာကေျခက အားျပ၍ အစအစဥမားက ပေဖာေပးသည႔ စနစတစရပ)

115 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၆။

116 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၆။

117 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၁၆။

118 လေတြ႔ေမးျမနးျခငး ၀၀၄။

32

မဟတေသးေသာလညး၊ န၀တ-နအဖ ေခတမားႏင႔ ယဥလင အထကမေအာကသ႔ စစဥညႊနၾကား အေကာငအထညေဖာမႈ

နညးလာသည။

ေဒသအစးရမားၾကား တးတကမႈမားရလာေသာလညး ႀကးမားေသာ စနေခၚမႈမားမာ ဆကလကကနရေနဆျဖစသည။

စနေခၚမႈမားထမ ေရရညဆနေသာ အဖြ႔အစညးပငးလပထးလပနညး (institutional reorientations) (၂) ရပက

ျပငဆငေျပာငးလရန လအပပါသည။ ယငးသည ပဂၢလကစးပြားေရးလပငနးမား၊ အထးသျဖင႔ အေသးစားႏင႔

အလတစားစးပြားေရးလပငနးမား ရငသနလာႏငေစရနအတြက အခရာကသည။ ထအထမ အစးရယႏယား (ဗရကေရစ) ႏင႔

ႀကးနစနစမားက ေျဖေလာ႔ေပးရနလအပၿပး အစးရေနျဖင႔ စးပြားေရးလပငနးမားအေရးတြင ထထ၀င၀င မပါ၀ငရနလအပသည။

ယခမကေမာကေခတထ အေသးစား၊အလတစား စးပြားေရးလပငနးမားႏင႔ ပတသက၍ ေဆြးေႏြးအေျဖရာျခငး၊

ျပျပငေျပာငးလျခငးမားသည အေသးစား၊ အလတစား လပငနးမား၏ ေအာငျမငမႈသည အစးရ၏ ဥးေဆာငဥးရြကျပမႈ

အေပၚတြင မတညေနသညဆေသာ ထငျမငယဆခကေပၚတြင အေျခခေနသည။ ပဂၢလကလပငနးမားအတြက

ဖြ႔ၿဖးတးတကေစရန ပပးကညမႈမားသည အသး၀ငေသာလညး၊ လပကငႏငစြမးရညျမင႔ေသာ၊ ထငသာျမငသာရေသာ

စးပြားေရး၀နးကငတစရပက အစားထးေပးႏငစြမး မရေပ။ ထ႔ျပင စးပြားေရးလပငနးမား၏ မေကနပခကမား၊

တငၾကားခကမားက ေျဖရငးေဆာငရြကေပးႏငရနအတြက ျပျပငေျပာငးလမႈလပငနးမားက လပေဆာငသင႔သည။

၎မေကနပခကမားသည မားေသာအားျဖင႔ အစးရ၏အခနးက႑ေမးမနေနျခငးေၾကာင႔ ျဖစေလ႔မရပ၊

အစးရပါ၀ငမႈမားေသာေၾကာင႔ ျဖစေလ႔ရသည။ ဒတယအခကမာ ျမနမာႏငင၏ အစးရဌာနမားသည ကယကးရာသည႔

အဖြ႔အစညးမားမ ၀နေဆာငမႈမားေပးႏငစြမးေသာ အဖြ႔အစညးမား အျဖစ ေျပာငးလေပးရမည။ ေဒသႏအစးရ၀နထမးမားသည

လပပငခြင႔အာဏာမားက အလြသးစားလပၿပး ကယကးရာမႈမား ကယကယျပန႔ျပန႔ ျဖစေနသညဟ လပငနးရငမားက

ၿငးညေလ႔ရၾကသည။ အစးရ၀နထမးမား၏ လပခလစာမား နမ႔ပါးျခငးႏင႔ အခြနႏင႔ပတသက၍ ကငတြယေဆာငရြကမႈ

အားနညးျခငးတ႔ေၾကာင႔ အဂတလကစားမႈမားျဖစေပၚေနသညမာ အထးအဆနးေတာ႔မဟတေပ။ သ႔ေသာ အစးရ၀နထမးမား၏

အကင႔ပကခစားျခငးသည အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားအတြကမ အႀကးအကယဒကၡေရာကေစသည႔

အရာျဖစေနသည။

33

အခနး(၆)၊ အၾကျပတကတြနးခကမား

ဤစာတမးတြင အၾကျပတကတြနးခကမားစြာ တငျပထားသည။119 တစခ႕တကတြနးခကမားမာ ေရရညအေကာငအထညေဖာ

လပေဆာငရမညျဖစၿပး သေဘာသဘာ၀အားျဖင႔ လပေဆာငရန ခကခ၍ၾကန႔ၾကာတတသည။ ကနသည႔

အၾကျပတကတြနးခကမားမာ လပေတြ႕ပကၿပး အလငအျမန အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကႏငသည႔ အေနအထားမား

ျဖစသည။ သ႔ေသာ ၎တ႔၏အကးသကေရာကမႈမာ အတငးအတာအားျဖင႔ နညးႏငသည။ အႀကျပတကတြနးခကမားက

အပငးမားခြ၍ တငျပထားသည။

အဖြ႔အစညးဆငရာ လပထးလပနညးအား ျပျပငေျပာငးလျခငး

စးပြားေရးလပငနးမားအေပၚ လပပငခြင႔အာဏာ သကေရာကေသာ အစးရအဆင႔ အသးသး၏ အခနးက႑ႏင႔

တာ၀န၀တရားမားက ရငးလငးေအာင ျပလပျခငး - စးပြားေရးလပငနးႏင႔အစးရၾကား လကရဆကဆေရးသည

မရငးမလငး ျဖစေနၿပး အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားအေပၚ မညသည႔အစးရ အဆင႔၊ အဖြ႔အစညးက

တာ၀နယ ေဆာာငရြကေနသညမာ မကြျပားပ ျဖစေနသည။

တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမား၏ လပပငခြင႔အာဏာ မားက ရငးရငးလငးလငး သတမတေပးျခငး -

တငးေဒသႀကး ႏင႔ ျပညနယအစးရမားတြင ၎တ႔၏ သးျခား၀နႀကးမား (ျပညေထာငစ၀နႀကးမားမဟတ)

ေပၚထြနးလာေသာလညး တငးေဒသႀကး/ျပညနယမား၀နႀကးမား၏ လပပငခြင႔အာဏာမာမ ေလာ႔တေလာ႔ရ

ျဖစေနသည။ ထ႔ေၾကာင႔ စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင႔ တငးေဒသႀကး/ျပညနယ၀နႀကးမားသည အပထြကလာေသာ

အတားအဆး တစခပမာ ျဖစေနသည။ ေဒသ၀နႀကး အသးသး၏ တာ၀နႏင႔ ၀တရားမားက ရငးရငးလငးလငး

သတမတျပ႒ာနးေပးျခငးျဖင႔ အေသးစားႏင႔ အလတစား စးပြားေရးလပငနးမားႏင႔အေနျဖင႔ မညသည႔ကစၥအတြက

မည႔သည႔႒ာန၊ အစးရအဆင႔က ဆကသြယရမညက ရငးလငးသြားမညျဖစၿပး၊ ေဒသ၀နႀကးမားအတြကလညး

မလလားအပေသာ ၀နထပ၀နပးမားက ေလာ႔နညးသြားေစမညျဖစသည။

ေဒသအစးရမားသ႔ အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားႏင႔ပတသက၍ လပပငခြင႔အာဏာမား

ဆထကတးေပးအပျခငး - အေသးစား၊ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားႏင႔ ထေတြ႔ဆကဆရေသာ အစးရအဆင႔က

နးနးကပကပအေနအထားသ႔ေရာကေအာင ေလာ႔ခေပးျခငးအားျဖင႔ လပငနးမားအတြက အခနႏင႔ ေငြကနေၾကးက

သကသာေစမညျဖစသည။ ထ႔အျပင ေဒသႏရရလပငနးမားမ နးနးကပကပ ေျပာဆတကတြနးႏငသည႔

အစအစဥမားအား ေဖာေဆာငျခငးျဖင႔လညး အစးရ၏ ၀နေဆာငမႈအရညအေသြး ျမင႔တကလာမညျဖစသည။

အစးရ၏ ေပၚလစခမတျခငးႏင႔ အေကာငအထညေဖာျခငးတ႔တြငလည ရငးလငးစြာ အသေပးလပေဆာငျခငး -

ေပၚလစအခးအေကြ႔မားႏင႔ ေရေရရာရာမရေသာ အစးရ၀နေဆာငမႈမားေၾကာင႔ ပဂၢလကရငႏးျမပႏမႈမား

ေလာ႔နညးသြားႏငသလ၊ အကးသပမရေသာ (သ႔ေသာ ေပၚလစအခးအေကြ႔မားတြင သပမထခကႏငေသာ)

စးပြားေရးက႑မားသ႔ ရငႏးျမပႏမႈမား ေရာကရသြားႏငသည။ ေကာငးမြနေသာ ေပၚလစ၀နးကငက

ဖနတးေပးျခငးအားျဖင႔ ရငးႏးျမပႏမႈႏင႔ ကနထပစြမးအားက ျမင႔မားလာေစမညျဖစသည။

ပဂၢလကလပငနးမားႏင႔ အစးရၾကား ဆကဆေရးအားတးတကေကာငမြနေစရန ျပညသ႔၀နထမးမားအား

စြမးေဆာငရညျမင႔မားလာေအာင တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအဆင႔႔၌ လပကငေဆာငရြကေပးျခငး။

လငစင၊ ေထာကခစာႏင႔ ပါမစမား

119ကမၻာဘဏ၏ ၂၀၁၄ ခႏစ စးပြားေရးလပငနး လပကငျခငး အစရငခစာတြင SME မားအတြက စညးမဥး၊ စညးကမးမားအေပၚ နားလည

သေဘာေပါကျခငး အမညျဖင ေခါငးစဥခြ ပါ၀ငၿပး၊ SME မားအား အပခပမႈစနစအတြက မားစြာ အသး၀ငေသာ

အၾကျပတကတြနးခကမားပါ၀ငသည။ ယခစာတမး၏ အႀကျပခကမားတြင ၄ငးတ႔က ထပမျဖညစြကႏငပါသည။

34

လပငနးလငစငေလာကထားျခငး၊ ေဆာကလပေရးပါမစ ရယျခငး ႏင႔ ေျမပငရင အလႊအေျပာငးလပျခငးတ႔တြင

မားျပားလေသာ ေထာကခစာႏင႔ ခြင႔ျပခကမား မားက ေလာ႔ခေပးျခငး - ေလာေလာဆယတြင

စးပြားေရးလပငနးရငမားသည အာဏာပငမားထမ ေထာကခစာမားစြာ ရယေနၾကရသျဖင႔ အခနကနၿပး၊

ေငြကနေၾကးကမားသည။ ေထာကခစာယရသည႔ကစၥသည ျမနမာ႔လ႔အဖြ႔အစညး၏ အမားသေဘာဆႏၵအား

အေရးထားျခငးက ျပသရာေရာက၍ သပမထးဆနးေသာလညး ၎အား ကယကးရာရနအတြက

အသျပေနသညကမားသည။

ေပါငးသငးဆကဆေရးအေပၚ အေျခခသည႔ ခြင႔ျပမႈမသည ပစတကရေသာ၊ ပြင႔လငးျမငသာေသာ၊ ဥပေဒအေပၚ

အေျခခေသာ ခြင႔ျပခကသ႔ ဥးတညေပးျခငး - လကရလငစငလပကငေဆာငရြကသည႔ပစသည လပငနးက႑အလက

မတညေသာ အဟန႔အတားမားရေနသည။ တခ႕က႑မားတြင လပငနးအားလးလလ အဟန႔အတားမား

ေတြ႔ႀကေနရၿပး တခ႕ေနရာမားတြင အတားအဆးနညးသည။ ထသ႔ က႑တစခႏင႔တစခၾကား သတမတခကႏင႔

လအပခကမား မညမမႈတ႔ေၾကာင႔ လပသားႏင႔ အရငးအႏးမား၏ ခြေ၀အသးခမႈတြင ကေမာကကမျဖစေစျခငး၊

ယဥၿပငမႈက အားေပာ႔ေစျခငး၊ စးပြားေရးက႑တစခ႕တြင စၿပတးျခငးမားက ျဖစေစသည။ ဥပေဒအေပၚအေျခခေသာ

လပထးလပနညးျဖင႔ ၾကပမတေဆာငရြကၿပး မညသည႔စးပြားေရးလပငနးမဆ စးပြားေရးလပကငရာတြင

ျပ႒ာနးထားေသာ သတမတခကမားက ျပည႔မသေရႊ႕ လငစငရယႏငရမည ျဖစၿပး၊ လငစငအတြက

လအပခကမားကလညး လကေတြ႔ကေသာ အနညးဆးအေနအထားသ႔ ေလာ႔ခေပးသင႔သည။

မညသည႔စးပြားေရးက႑မဆ လငစငထတေပးသည႔ လပပငခြင႔အာဏာအား တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမား၏

စညပငသာယာ၀နႀကးဌာနႏင႔ (၎၏ ေအာကရ စညပငသာယာအဖြ႔ရးမားသ႔) လႊေျပာငးေပးျခငး -

စညပငသာယာအဖြ႔ရးမာမ လငစငရယျခငးသည ရငးလငးလြယကၿပး၊ ဗဟအဆင႔ အစးရဌာနမားမ

လပစငရယရျခငးထက လာဘေပးလာဘယမႈ နညးသည။ လာေရာကစစေဆးျခငးမား သ႔မဟတ ခြင႔ျပခကမား၊

ေထာကခစာမားလအပေသာ စကရမား သ႔မဟတ ေဆးဆငမား စသည႔ လပငနးမားအေနျဖင႔ သကဆငရာ

က႑အလကမ အစးရဌာနမားမ ၾကည႔႐ႈစစေဆးၿပး တငးေဒသႀကး/ ျပညနယစညပငသာယာ၀နႀကးဌာန သ႔မဟတ

စညပငသာယာအဖြ႔ရးမားသ႔ စစေဆးခကမားက ေပးပ႔ေဆာငရြကၿပး စညပငသာယာမ လငစငထတေပးသင႔သည။

ထသ႔လပေဆာငျခငးသည လပကငေဆာငရြကပသာ ေျပာငးလလကျခငးျဖစသည။ လညပတပမာ

ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာနမား၏ ေဒသဆငရာ ဥးစးဌာနမားမ စစေဆးျခငးမားေဆာငရြကၿပး ေနျပညေတာရ ရးခပသ႔

ဥးစြာတငျပရနျဖစသည။ ေနျပညေတာမ ျပနကလာေသာအခါ တငးေဒႀကး သမဟတ ျပညနယ စညပငသာယာ၀နႀကး

သ႔မဟတ စညပငသာယာအဖြ႔ရးမားသ႔ လငစငထတေပးႏငရန အလ႔ငာ လႊေျပာငးေပးရနျဖစသည။

အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမား ဖြ႔ၿဖ းတးတကေရး ဥပေဒၾကမးမ ေပးအပထားေသာ

အက းခစားခြင႔မားက ရရႏငရနအတြက အသစတးလာေသာ မတပတငလအပခကက ပယဖကရနအလ႔ငာ

အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမား ဖြ႔ၿဖ းတးတကေရး ဥပေဒၾကမးအား ျပနလညျပငဆငျခငး -

အေသးစားႏင႔ အလတစားဗဟ႒ာန (ႏင႔ ၎လကေအာကရ ေအဂငစရးခြမား၌) မတပတငေစျခငးသည

လကရမတပတငျခငး၌ အလပပျခငး၊ ေငြပကနျခငးမားက ျဖစေစမည။ မတပတငထားေသာ အေသးစားႏင႔

အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားအားလးသည စညပငသာယာမ လငစငယထားသညျဖစေစ၊ ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာန

တစခခမ လငစငယထားသညျဖစေစ အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရးလပငနးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဥပေဒအရ

ေပးအပထားေသာ အကးခစားခြင႔မားက ရရသင႔သည။

ေကးလကေဒသရ အေသးစားႏင႔ အလတစားလပငနးမားႏင႔ပတသကေသာ လငစငမားက ေမြးျမေရး၊ ေရလပငနးႏင႔

ေကးလကဖြ႔ၿဖ းတးတကေရး၀နႀကးဌာနမ ခပကငမႈေလာ႔ခ၍ တငးေဒသႀကး/ ျပညနယစညပငသာယာ၀နႀကးဌာနသ႔

လပပငခြင႔အာဏာေပးအပျခငး - ယငးက႔သ႔ ေျဖေလာ႔ လကျခငးအားျဖင႔ အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရး

လပငနးမားက အာဏာပငအဖြ႔အစညး တစခတညးေအာကတြင ထားရရာေရာကၿပး၊ ျပညေထာငစႏင႔

တငးေဒသႀကး/ျပညနယမားအၾကား လပပငခြင႔အာဏာမရငးလငးမႈမားက ေလာ႔ခေပးႏငမည ျဖစသည။

လကရလပကငေဆာငရြကေနေသာ စညပငသာယာအငအားႏင႔ လြယလြယကကလငစငခေပးႏငမႈ လပထးမားက

35

ၾကည႔ျခငးအားျဖင႔ တငးေဒသႀကး/ျပညနယ စညပငသာယာ၀နႀကးဌာနသည အေသးစားႏင႔ အလတစားစးပြားေရး

လပငနးမားအတြက လငစငခေပးျခငးက လပကငေဆာငရြကရန အသင႔ေတာဆး အာဏာပငအဖြ႔အစညးျဖစသည။

လငစငယသည႔အခါ မညမ ကနကမညဆသညကလညး ရငးရငးလငးလငးသရႏငရနအတြက လငစငႏႈနးထားမားက

ထတျပနၿပး အမားျမငသာေအာင ေဖာျပေပးျခငး - လငစငအခြနအခမား ေကာကချခငးႏင႔ ၎အခမားအား

အသးျပမႈမားက အေသးစားႏင႔အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားအား ရငးလငးေျပာၾကား၊ ႏးေႏာဖလယ၍

လငစငအခြနအခမားက လပငနးမားအတြက ၀နထတ၀နပးမျဖစေစရန ေဆာငရြကသင႔သည။

က႑ေပါငးစမ လပငနးလငစငမားအတြက ကနကစားရတမားက က႑တစခႏင႔ တစခအၾကား သငတင႔မတေအာင

ခနဆ၍ အမားသေအာင ထတျပနေပးျခငး။

အခြနေကာကချခငး

အခြနစနစတြင တာ၀နယ၊ တာ၀နခမႈ အားေကာငးလာေအာင ေဆာငရြကျခငး - လပငနးမားသည

အခြနအခမားေပးေဆာငရေသာလညး အစးရအေနျဖင႔ ၀နေဆာငမႈႏင႔ အေျခခအေဆာကအအမားက

ေကာငးမြနေအာင ျဖည႔ဆညးေဆာငရြကေပးရန ပကကြကေနတတသည။ သ႔အတြကေၾကာင႔

စးပြားေရးလပငနးမားသည မၾကာခဏ ၿငးညၾကၿပး ေပးေဆာငထားေသာ အခြနဘ႑ာမား

မညသည႔ေနရာမားတြငသး၍၊ မညသည႔ေနရာသ႔ေရာကသြားသညက သခငေနၾကသည။ အခြနထမးေဆာငျခငးႏင႔

အစးရ၀နေဆာငမႈသည အခတအဆကရေၾကာငး ျပသႏငရန အေရးႀကးသည။

တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားသည ၎တ႔၏ အခြနေကာကခႏငစြမးက ျမင႔တငေဆာငရြကျခငး -

တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအစးရမားသည ေျမခြနႏင႔ ယစမးခြနအပါအ၀င မားစြာေသာ အခြနဘ႑ာမားက

စညးၾကပရန လပပငခြင႔ရရထားသည။ တငးေဒသႀကးႏင႔ ျပညနယအဆင႔၌ အခြနေကာကခႏငသည႔

စြမးေဆာငရညပငဆငလာလင ဗဟခပကငမႈေလာ႔ချခငးအား အားေပးရာေရာကသလ၊ ဗဟမခပကငေသာ

အရာရအမား၊ အထးသျဖင႔ ေထြအပမားအေပၚ မခေနရသညမားက ေလာ႔ခႏငမညျဖစသည။

အခြနအရာရမားအတြက တစးလကေဆာငရရႏငေသာ အခြင႔အလမးမားက ေလာ႔ခရန - ေလာေလာဆယ၌

အခြနစနစတြင အခြနအေရာငတမးမႈမားက အားေပးသည႔ လာဘေပးလာဘယမႈမားစြာ ရေနသည။

ယငးစနေခၚမႈမားက ေျဖရငးရန ျမနမာႏငငအေနျဖင႔ ေအာကေဖာျပပါ ျပျပငေျပာငးလမႈမားက လပေဆာငရန

စဥးစားသင႔သည။

o အေရးပါေသာ၊ အဓကကေသာ အစးရ၀နထမးမား၏ လစာမားက တးျမင႔ျခငး၊

o အခြနေရာငတမးျခငး၊ လာဘေပးလာဘယျခငးဆငရာ ျပစဒဏမားက တးျမင႔ျခငး၊

o စးပြားေရးလပငနးမားအတြက သင႔တင႔မတေသာ၊ ထမးေဆာငႏငေသာ အခြနႏႈနးထားမားျပ႒ာနးရနႏင႔

ထမးေဆာငရလြယကေသာ အခြနစနစျဖစလာေအာင ျပနလညျပငဆငျခငး။

ကနသြယခြနက ပယဖက၍ ထပတးတနဖးခြန (value added tax) ျဖင႔အစားထးျခငး - ကနသြယခြနသည

အေဘာတရားအရ ထပတးတနဖးခြနႏင႔ ဆငတၿပး ကနထတလပမႈတေလာက သြငးအားစမား၏

ကနကစားရတမားက ႏႈတယခြင႔ (ခႏမခြင႔) ေပးထားသည။ သ႔ေသာလကေတြ႔တြင ၎စနစသည စမခန႔ခြအပခပရာ၌

ခကချခငး၊ စးပြားေရးလပငနးမားအတြက ကနသြယခြနအား နားလညႏငရန မလြယကျခငးတ႔အျပင၊ ကယကးရာရန

အခြင႔အလမးမားက ေပၚေပါကေစသည။ ထပတးတနဖးခြနအျဖစေျပာငးလျခငးသည လာဘစားမႈျပနာအား

အေကအလည ေျဖရငးေပးႏငမည မဟတေသာလညး၊ ယငးစနစသည အခြနကစၥ႐ႈပေထြးမႈမားက ရငးလငးေပးၿပး၊

အျမတအစြနးနညးေသာလပငနးမားအတြက အခြနထမးေဆာငႏငေသာ အေနအထားသ႔ ျဖစေပၚလာေစမညျဖစသည။

စညပငသာယာအဖြ႔မားသည ၀နေဆာငမႈမားမေပးလင သ႔မဟတ ေပးရနပကကြကလင အခြနအခမား ေကာကခခြင႔

မရေအာင တားျမစေပးျခငး - ဥပမာအေနျဖင႔ စညပငသာယာအဖြ႔မားသည ၿမ႕ေပၚေနရာအခ႕တြင

36

ေရေျမာငးမားမရလင စညပငသာယာအဖြ႔မားမ ေရေျမာငးခမား မေကာကသင႔ေပ။ ေကာကခသည႔

ႏႈနးထားမားကလညး အမားသငားသေစရန ၿမ႕နယစညပငသာယာရးမားႏင႔ အြနလငးမားေပၚတြင

ေဖာျပေပးထားသင႔သည။

လပငနးမားအေနျဖင႔ တကတြနးေတာငဆခကေၾကာင႔ အားနာ၍ေသာလညးေကာငး၊ မတတသာ၍ေသာ လညးေကာငး

ထည႔၀ငရေသာ အခြနအခမားက ေလာ႔ခေပးျခငး - လပငနးမားသည မၾကာခဏဆသလ အစးရ၏

တကတြနးေတာငးဆခကအရ လမႈေရးလပငနးမားႏင႔ဆငေသာ ကစၥရပမားတြင အလႉေငြမားထည႔၀ငၾကရသည။

၎အလႉေငြမားသည စးပြားေရးလပငနးမားက ေပးရေသာ မျမငသာေသာ၊ စာရငးမ၀ငေသာ အခြနအခမားကသ႔

ျဖစေနၿပး၊ စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင႔ မညသည႔ အကးေကးဇးမ (ဥပမာ အခြနထမးေဆာငရာတြင

အခြနထမး၀ငေငြ၏ မမာဏမ ႏႈတယခြင႔ေပးျခငး) ျပနလညမရရေပ။ အလႉေငြထည႔၀ငခငးျခငးမားက

အနညးအကဥးသာ လပျခငး၊ ဖယရားေပးျခငးအားျဖင႔ စးပြားေရးလပငနးမားသည ၎တ႔၏ ၀ငေငြမားက

စးပြားေရးလပငနးတြငျပနလညရငးႏးျမပႏျခငး၊ ပရဟတလပငနးမား ေဆာငရြကျခငး စသညျဖင႔ ၎တ႔ႏစသကသလ

စမအသးျပႏငမညျဖစသည။

ပဂၢလကလပငနးႏင႔ အစးရၾကား ဆကဆေရး

ေကာမတမား၏ အခနးက႑ႏင႔ တာ၀န၀တရားမားက ရငလငးေအာငလပ၍ အတညျပေပးျခငးကစၥမားတြင

ေကာမတမားအၾကား လပငနးတာ၀နမား မထပေအာင ခြျခားထားေပးျခငး။

ယခထကပ၍ ဒမကေရစဆနၿပး ကယစားျပေရြးခယေသာ ေကာမတအဖြ႔၀ငမားျဖင႔ ေကာမတမားက ဖြ႔စညးျခငး။

သတငးအခကအလကမားရရႏငမႈ

မတပတငျခငးႏင႔ အခြနစညးၾကပျခငး ႏင႔ပတသကေသာ ပစမား၊ စာရြကစာတမးမားက အမားျပညသ

ဖတ႐ႈေလ႔လာအသးျပႏငရန ႏင႔ အလြတသေဘာရယႏငရန ေဆာငရြကေပးျခငး။

o လငစငပစမားက အြနလငး၌ေသာလညးေကာငး၊ ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာနရးမား၌ေသာလညးေကာငး

အလြယတက ရရ၊ ေလ႔လာသရႏငရမည။

o အခြနပစမားသည ျပညတြငးအခြနဥးစးဌာနႏင႔ ကမၸဏမားဆငရာ အခြနရး တ႔တြင ၊ ကနသြယခြနႏင႔

၀ငေငြခြနမားအတြက အခြနလမးညႊနစာအပမားက ၿမ႕နယအခြနဥးစးဌာနမားတြင

အမားျပညသမားၾကည႔႐ႈေလ႔လာႏငရနႏင႔ ၀ယယႏငရန လလေလာကေလာက ထားရရမည။

အေရးႀကးေသာ အခြနစညမဥးမားကလညး အခြနရးမား၌ အမားျပညသမား သရႏငရန အသေပးျခငးမား၊

ေၾကညာကပျခငးမား လပေဆာငေပးရမည။

o ၿမ႕နယစညပငသာယာ အဖြ႔ရး သ႔မဟတ ၿမ႕နယအပခပေရးမႉရး၌ လငစင၊ အခြန၊ ေငြေရးေၾကးေရးႏင႔

ေကာမတမား၏ အေသးစတအခကအလကမားက တစေနရာထတြင တေပါငးတစညးထ

ထနးသမးႏငသည႔ ဖငတြႀကးတစခ ထားရသင႔သည။

ေကးလကေဒသရ အေသးစားႏင႔ အလတစားလပငနးမားႏင႔ပတသကေသာ လငစငမားက ေမြးျမေရး၊ ေရလပငနးႏင႔

ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး၀နႀကးဌာနမ ခပကငမႈေလာ႔ခ၍ တငးေဒသႀကး/ျပညနယစညပငသာယာ၀နႀကးဌာနသ႔ လပပငခြင႔

အာဏာေပးအပျခငး။

37

ေနာကဆကတြ (၁)။ ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငငေတာ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ အရ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ

ျပညနယဥပေဒျပစာရငး (ဇယား ၂)

၁။ ဘ႑ာေရးႏင႔စမကနးက႑

(က) တငးေဒသႀကး သ႔အဟတ ျပညနယ အရအသးခန႔မနးေျခေငြစာရငး၊

(ခ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ ဘ႑ာရနပေငြ၊

(ဂ) ေျမယာခြန၊

(ဃ) ယစမးခြန (မးယစေဆး၀ါးႏင႔ စတကေျပာငးလေစတတသည႔ ေဆး၀ါးမား မပါ)၊

(င) အေဆာကအအႏင႔ ေျမခြန၊ ေရခြန၊ လမးမးခြန၊ ဘးခြန စသည႔ စညပငသာယာေရးဆငရာ အခြနအခမား၊

(စ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယမား၏ ၀နေဆာငမႈလပငနးမား၊

(ဆ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယပငပစၥညမား ေရာငချခငး၊ ငားရမးျခငးႏင႔ အျခားနညးျဖင႔ ေဆာငရြကျခငး၊

(ဇ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယဘ႑ာရနပေငြမား ျပညတြငး၌ ထတေခးျခငး၊

(စ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယဘ႑ာရနပေငြမား ျပညတြငး၌ ရငးႏးျမပႏျခငး၊

(ည) ေဒသႏရစမကနး၊

(ဋ) အေသးစားေငြေခးလပငနး။

၂။ စးပြားေရးက႑

(က) ျပညေထာငစက ျပ႒ာနးသည႔ ဥပေဒႏင႔အည တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး ေဆာငရြကသည႔

စးပြားေရးကစၥမား၊

(ခ) ျပညေထာငစက ျပ႒ာနးသည႔ ဥပေဒႏင႔အည တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး ေဆာငရြကသည႔

ကးသနးေရာငး၀ယေရးကစၥမား၊

(ဂ) ျပညေထာငစက ျပ႒ာနးသည႔ ဥပေဒႏင႔အည တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး ေဆာငရြကသည႔

သမ၀ါယမကစၥမား။

၃။ စကပ းေရးႏင႔ ေမြးျမေရးက႑

(က) လယယာစကပးေရး၊

(ခ) အပငႏင႔သးႏဖကပးမႊားေရာဂါ ကာကြယေရးႏင႔ ႏမနငးေရး၊

(ဂ) ဓာတေျမၾသဇာ စနစတက သးစြေရးႏင႔ သဘာ၀ေျမၾသဇာမား စနစတက ထတလပသးစြေရး၊

(ဃ) စကပးေရး ေခးေငြႏင႔ စေငြမား၊

(င) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက စမခန႔ခြခြင႔ရေသာ ဆညေျမာငး၊ တာတမ၊ ေရကန၊ ေရႏတေျမာငး ႏင႔

စကပးေရရရေရးလပငနးမား၊

(စ) ေရခငါးလပငနး၊

(ဆ) ျပညေထာငစက ျပ႒ာနးသည႔ ဥပေဒႏင႔အည တရစၦာနေမြးျမေရးႏင႔ စနစတက ထနးေကာငးေရး။

၄။ စြမးအင၊ လပစစ၊ သတႏင႔ သစေတာက႑

(က) ျပညေထာငစက စမခန႔ခြခြင႔ရသည႔ အႀကးစားလပစစဓာတအား ထတလပျဖန႔ျဖးေရးမ အပ မဟာဓာတအားလငးႏင႔

ဆကသြယျခငးမရေသာ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက စမခန႔ခြခြင႔ရသည႔ အလတစားႏင႔ အေသးစား

လပစစဓာတအား ထတလပျဖန႔ျဖးေရး၊

(ခ) ဆားႏင႔ ဆားထြကပစၥညး၊

(ဂ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး ေကာကမကရတနာ ျဖတေတာကျခငး၊ ေသြးျခငး၊

(ဃ) ေကးလကထငးစကခငး၊

38

(င) အပနးေျဖစခနးမား တရစၦာနဥယာဥ၊ ရကၡေဗဒဥယာဥ။

၅။ စကမႈလကမႈက႑

(က) ျပညေထာငစ အဆင႔က ေဆာငရြကရန သတမတထားသည႔ စကမႈလပငနးမားမ အပ အျခားစကမႈလပငနးမား၊

(ခ) အမတြငးစကမႈလပမႈလပငနးမား

၆။ ပ႔ေဆာငေရး၊ ဆကသြယေရးႏင႔ ေဆာကလပေရးက႑

(က) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက စမခန႔ခြခြင႔ရသည႔ ဆပကမးမား၊ သေဘၤာဆပမား၊ ဆပခမား၊

(ခ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက စမခန႔ခြခြင႔ရသည႔ လမးမား၊ တတားမား၊

(ဂ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငးသာ သြားလာသည႔ ပဂၢလက ယာဥမား စနစတကေျပးဆြႏငေရး။

၇။ လမႈေရးက႑

(က) ျပညေထာငစက ခမတထားသည႔ တငးရငးေဆးဆငရာ မ၀ါဒမားႏင႔ မဆန႔ကငေသာ တငးရငးေဆးဆငရာ မ၀ါဒမား၊

(ခ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး လမႈ၀နထမးလပငနးမား၊

(ဂ) မးေဘးႏင႔ သဘာ၀ေဘးအႏရာယမား ႀကတငကာကြယေရး၊

(ဃ) ကနတငကနခလပငနး၊

(င) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက စမခန႔ခြခြင႔ရသည႔ -

(၁) ယဥေကးမႈအေမြအႏစမား ထနးသမးေရး၊

(၂) ျပတကႏင႔ စာၾကည႔တကမား။

(စ) ဇာတရ၊ ရပရငရႏင႔ ဗြဒယရ၊

(ဆ) ဓာတပ၊ ပနးခ၊ ပနးပ စသည႔ျပပြမား။

၈။ စမခန႔ခြေရးက႑

(က) စညပငသာယာေရး

(ခ) ၿမ႕ ရြာႏင႔ အးအမဖြ႔ၿဖးတးတကေရး၊

(ဂ) ဂဏထးေဆာငလကမတမားႏင႔ ဂဏထးေဆာငဆပစၥညးမား။

39

ေနာကဆကတြ (၂)။ ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအျခခဥပေဒ အရ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ

ျပညနယမားက ေကာကခရမည႔ အခြနအခမား (ဇယား ၅)

(၁) ေျမယာခြန၊

(၂) ယစမးခြန၊

(၃) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက စမခန႔ခြခြင႔ရသည႔ ဆညမား၊ တာတမမားက အရငးခသည႔ ေရခြန၊

တာတမခြနႏင႔ ထဆညမား၊ တာတမမား၏ ေရအားျဖင႔ ထတလပရရသည႔ လပစစဓာတအားသးစြခ၊

(၄) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက စမခန႔ခြခြင႔ရသည႔ လမးမား၊ တတားမားျဖတသနးခ၊

၅။ (က) ေရခငါးလပငနးအေပၚတြင စညးၾကပေကာကခသည႔ ဘ႑ာေတာေၾကး၊

(ခ) သတမတထားေသာ အကြာအေ၀းအတြငး ပငလယငါးဖမးလပငနးအပၚတြင စညးၾကပေကာကခသည႔

ဘ႑ာေတာေၾကး။

၆။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ ကနးလမး၊ ေရလမးသးယာဥမားဆငရာ ဥပေဒအရ စညးၾကပေသာအခြန၊

၇။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယပငပစၥညးမား ေရာငးရေငြႏင႔ ငားရမးခမား၊ ယငးပစၥညးမ ရရေသာ

အျခားအကးအျမတမား၊

၈။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယမားက ၀နေဆာငမႈလပငနးမားအတြက သတမတေကာက ခသည႔ အခေၾကးေငြမား၊

အခြနအခမားႏင႔ အျခားရေငြမား၊

၉။ တငးေဒသႀကးတရားလႊတေတာ သ႔မဟတ ျပညနယတရားလႊတေတာ အပါအ၀င တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ

ျပညနယအတြငးရ တရားရးမားက ခမတသည႔ ဒဏေငြမား၊ ၀နေဆာငမႈမားအတြက ေကာကခသည႔ အခြနအခမားႏင႔

အျခားရေငြမား၊

၁၀။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယဘ႑ာရနပေငြမား ထတေခးသျဖင႔ ရရေသာ အတးမား၊

၁၁။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ၏ ရငးႏးျမပႏမႈျဖင႔ ရရသည႔ အကးအျမတမား၊

၁၂။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငးရ သစေတာမားမ ေအာကပါပစၥညးမား ထတယသည႔အတြက

ေကာကခသည႔ အခြနအခမား -

(က) ကၽြနးႏင႔ သတမတထားေသာ သစမာမားမ အပ ကနသစမားအေပၚတြင ေကာကခသည႔အခြန၊

(ခ) ထငး၊ မးေသြး၊ ႀကမ၊ ၀ါး၊ ငကသက၊ ရားေစး၊ သနပခါး၊ ထငးရးဆ၊ သစေမႊး၊ ပားထြကပစၥညးမား စသညတ႔အေပၚ

ေကာကခသည႔ အခြန။

၁၃။ မတပတငေၾကး၊

၁၄။ ပြခြန၊

၁၅။ ဆားခြန၊

၁၆။ ျပညေထာငစ ဘ႑ာရနပေငြမ ရရသည႔ ဘ႑ာေငြမား၊

၁၇။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငးရ စညပငသာယာေရးဆငရာ အဖြ႔အစညးမား၏ ထည႔၀ငေငြမား၊

၁၈။ ပငရငမေပၚေသာ သြငးထားေငြမားႏင႔ ပစၥညးမား၊

၁၉။ ရတနာသက။