Stanisław GzowskiGzowski

Sir Kazimierz

Stanisław GzowskiGzowski

1813 – 1898

Urodzony jako członek polskiej rodziny szlacheckiej 5 marca 1813. Zmarły jako wybitny Kanadyjczyk 24

sierpnia 1898.

Portret Kazimierza Stanisława Gzowskiego namalowany przez J. Pattersona w 1898 r. Wystawiony w czytelni College’u Wycliffe. Za pozwoleniem College’u Wycliffe w Toronto. Fotografia: Kristof Filaber.

„…jeden z najszlachetniejszych i odnoszących największe sukcesy inżynierów na tym kontynencie”.

Lord markiz Dufferin, Generalny Gubernator Kanady, w 1874 r.

Niniejsza wystawa jest poświęcona sir Kazimierzowi Stanisławowi Gzowskiemu, wielkiemu polskiemu patriocie, wybitnemu Kanadyjczykowi, inżynierowi, wykładowcy, wojskowemu, mężowi stanu i dżentelmenowi.

2

Sir Kazimierz

Stanisław GzowskiGzowski

Wybrane fakty z życiorysu

3

Sir Kazimierz Stanisław Gzowski jest uznawany za jednego z największych Kanadyjczyków. Gzowski, który przybył do kolonii brytyjskich w Ameryce Północnej w roku 1842, do chwili swojej śmierci w wieku 85 lat, w roku 1898, obdarzył nowo powstały naród kanadyjski zdumiewającymi osiągnięciami sztuki inżynierskiej i stworzył możliwości zawodowego kształcenia inżynierów. Stał się członkiem najwyższej elity społecznej, politycznej i religijnej. Sir Kazimierz Stanisław Gzowski został nawet mianowany administratorem prowincji Ontario, czyli przedstawicielem królowej Wiktorii. Krótko mówiąc, był doskonałym wiktoriańskim człowiekiem sukcesu.

Genealogia

Polskie drzewo genealogiczne rodu Gzowskich, zaczynające się w roku 1560 Fotografia dzięki uprzejmości rodziny Gzowskich

o Bierze udział w Powstaniu Listopadowym w Polsce w latach 1830 – 1831 o Tworzy sieć transportową centralnej Kanady o Mianowany pierwszym przewodniczącym Komisji Parku Wodospadu Niagary o Zakłada Towarzystwo Strzeleckie Dominium Kanady o Mianowany adiutantem królowej Wiktorii o Otrzymuje tytuł szlachecki z rąk królowej Wiktorii o Projektuje i buduje Międzynarodowy Most Kolejowy pomiędzy Fortem Erie, Ontario a Buffalo w

stanie Nowy Jork o Współtworzy Kanadyjski Instytut Inżynierii o Mianowany administratorem prowincji Ontario Służy jako zarządca anglikańskiej katedry św.

Jakuba w Toronto o Zakłada College Wycliffe w Toronto

Liceum w Krzemieńcu. Fotografia dzięki uprzejmości Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej we Lwowie. Zdjęcie: Danuta Greszczuk.

Powstanie Listopadowe. Fotografia dzięki uprzejmości Wikipedia Commons. Georg Benedikt Wunder, Powstanie Listopadowe w Warszawie, 1830.

. Wunder, Georg Benedikt. November Uprising in Warsaw, 1830. http://www.polona.pl/dlibra/document2?id=216 18&from=latest

Kanadyjskie drzewo genealogiczne rodu Gzowskich, zaczynające się w roku 1839. Fotografia dzięki uprzejmości rodziny Gzowskich.

Rodzina Gzowskich przed Dworem, 1855r.

Fotografia dzięki uprzejmości rodziny Gzowskich.

Europejskie początki Kazimierz Stanisław Gzowski urodził się 5 marca 1813 roku w Sankt Petersburgu, jako najstarszy syn hrabiego Stanisława Gzowskiego i Heleny z domu Pacewicz. W chwili jego urodzenia jego ojciec, polski szlachcic, pełnił służbę jako kapitan gwardii carskiej. W roku 1830, w wieku 17 lat Kazimierz Gzowski ukończył liceum w Krzemieńcu, a następnie z pomocą ojca dostał się do carskiego korpusu wojsk inżynieryjnych. W latach 1830 – 1831 Kazimierz Gzowski uczestniczył w powstaniu listopadowym w Warszawie, wymierzonym przeciwko Rosji. Po zdobyciu przez Rosjan Warszawy, Gzowski został uwięziony przez Austriaków.

Kazimierz Stanisław

Gzowski II, 1847 – 1922 (6).

Fotografia dzięki uprzejmości

rodziny Gzowskich.

Kazimierz Stanisław Gzowski III, 1876 –

1940 (15).

Fotografia dzięki uprzejmości rodziny

Gzowskich.

Kazimierz Stanisław Gzowski IV, 1913 –

1999 (38).


Gzowskich.

4

http://www.polona.pl/dlibra/document2?id=216

Gzowski wyemigrował do brytyjskiej Ameryki Północnej w roku 1842. Najpierw zamieszkał w mieście London w Kanadzie Zachodniej (obecnie prowincja Ontario). W ciągu kolejnych kilku dziesięcioleci angażował się w budowy kanałów, kolei i mostów. Aktywnie uczestniczył w fizycznej i duchowej transformacji dawnych kolonii w kanadyjskie państwo narodowe. Gzowski jest uważany za najważniejszą osobę, która uczestniczyła w procesie rozwoju sieci transportowej, która miała zasadnicze znaczenie dla kanadyjskiej państwowości. W 1845 roku Gzowski i jego rodzina osiedlili się w Toronto. W tej stolicy kolonii, a potem prowincji, Gzowski zaangażował się w prace inżynieryjne, i tam uczestniczył w działalności edukacyjnej, społecznej i politycznej w rozwijającym się państwie kanadyjskim.

Maria M. Gzowska (1 m). Fotografia dzięki

uprzejmości rodziny Gzowskich.

Kazimierz Stanisław Gzowski w roku 1872 (1).


Świadectwo obywatelstwa USA Kazimierza Stanisława Gzowskiego, z datą 12 października 1840 r.

Fotografia dzięki uprzejmości Archiwów Ontario.

Przybycie do Ameryki Północnej

W roku 1834 Gzowski był w Stanach Zjednoczonych Ameryki, gdzie doskonalił swoje umiejętności w budownictwie kanałów, i gdzie 29 października 1839 roku poślubił Marię M. Beebe.

Toronto St. Petersburg

New York

Erie

Warsaw Krzemieniec

Zaprojektowano: Curry ReproGraphics

5

Dwór – dom rodziny Gzowskich przy ulicy Bathurst w Toronto

Dwór od frontu w roku 1896.


Reference Number F1044-3-0-0-10 (B427196).

Plan Dworu ok. roku 1855.


Reference Number F003316 C11-672.

Klatka schodowa w Dworze w roku 1897. Fotografia dzięki uprzejmości rodziny

Gzowskich.

Salon w Dworze w roku 1897. Fotografia dzięki uprzejmości rodziny Gzowskich.

Jadalnia w Dworze w roku 1897. Fotografia dzięki uprzejmości rodziny Gzowskich.

.

Salon w Dworze w roku 1897 (widok w kierunku biblioteki).


Pokój bilardowy w Dworze w roku 1897. Fotografia dzięki uprzejmości rodziny

Gzowskich.

Oranżeria przy Dworze w roku 1897. Fotografia dzięki uprzejmości rodziny

Gzowskich.

Park Alexandra, miejsce poprzedniego domu rodziny Gzowskich przy ulicy Bathurst w Toronto.

Fotografia dzięki uprzejmości Kristof Filaber.

6

Budownictwo i sztuka inżynieryjna

Gzowski był główną siłą rozwoju kolejnictwa w koloniach kanadyjskich, z połączeniami międzynarodowymi. Uczestniczył w

budowie linii kolejowej, którą otwarto w lipcu 1853 roku pomiędzy Montrealem a Portland w stanie Maine, kończąc

Atlantycką Kolej Św. Wawrzyńca. Później pracował nad uzupełnieniami tej linii, aż w roku 1857 została ona przedłużona na

zachód, z Montrealu do Toronto, do Guelph i ostatecznie do Sarnii, położonej na granicy Kanady z USA.

Zegar Kazimierza Stanisława Gzowskiego.


Gzowskich.

Kandelabr Kazimierza Stanisława Gzowskiego.


Gzowskich.

Puchar Kazimierza Stanisława Gzowskiego.


Flaga z herbem Kazimierza Stanisława Gzowskiego.


Wielka Magistrala Kolejowa (zaznaczona kolorem niebieskim), zbudowana pod kierunkiem Kazimierza Stanisława Gzowskiego, (z Montrealu, St. Hyacinthe, Richmond, Sherbrooke do Island Pond i z Toronto, Guelph, Stratford, London, Sarnii do Detroit). Oskar D. Skelton, Budowniczowie

kolei. Kronika budowniczych lądowych. Kroniki Kanady. Wyd. George M. Wong i H. H. Langton, Toronto: Glasgow, Brook & Co., 1916.

1865 – wczesne drogi komunikacyjne we wschodniej Kanadzie. Lawrence J. Burpee, ed.,

Atlas historyczny Kanady. Toronto: Thomas Nelson and Sons, 1927, s. 25.

7

Żegluga i kanały na Wielkich Jeziorach w roku 1927. Lawrence J. Burpee, ed., Atlas historyczny

Kanady. Toronto: Thomas Nelson and Sons, 1927, s. 25.

W roku 1857 Gzowski, w partnerstwie z innymi, założył w Toronto walcownię. Jej zadaniem była produkcja żelaznych szyn dla rozwijającego się systemu kolejowego Kanady.

Walcownia w Toronto. Fotografia dzięki uprzejmości Wikipedia Commons. Obraz

walcowni w Toronto, b. d., Biblioteka Publiczna w Toronto. Reference Number JRR 1059.

8

Most przez Stoney Creek. Fotografia dzięki uprzejmości rodziny Gzowskich.

Most międzynarodowy między Fortem Erie a Buffalo, widziany od strony Fortu Erie.

Fotografia: Kristof Filaber.

Most międzynarodowy między Fortem Erie a Buffalo. Fotografia: Kristof Filaber.

Most międzynarodowy między Erie a Buffalo, jedna z sekcji mostu. Fotografia: Kristof Filaber.

Most międzynarodowy między Erie a Buffalo, jedna z sekcji mostu. Gzowski, C. S., Toronto: Copp, Clark and Co., 1873.

Fotografia dzięki uprzejmości Biblioteki Uniwersytetu Waterloo.

Tablica pamiątkowa w Niagara Falls, upamiętniająca Sir Casimira S. Gzowskiego.

Fotografia: Kristof Filaber.

27 października 1873 r. został otwarty most kolejowy, łączący Buffalo w stanie Nowy Jork z Fortem Erie w Ontario. Zaprojektowany i zbudowany przez Gzowskiego, międzynarodowy most łączył brzegi zdradzieckiej rzeki Niagara. Ponownie Gzowski zaangażował się w tworzenie międzynarodowych systemów transportowych.

Kanada. Departament Robót Publicznych. Rozbudowa Kanału

Welland. Raport Komisarzy oraz raport głównego

inżyniera. [Ottawa?: s. n.], 1873.

Strona tytułowa Raportu o moście międzynarodowym między Fortem Erie a Buffalo, 1873. Gzowski, C. S.,

Opis Mostu Międzynarodowego, zbudowanego nad Rzeką Niagara w

pobliżu Fortu Erie w Kanadzie i Buffalo w Stanach Zjednoczonych

Ameryki. Toronto: Copp,

Podobizna Kazimierza Stanisława Gzowskiego z podpisem:

Przewodniczący Kanadyjskiego Stowarzyszenia Inżynierów, 1889.

C. S. Gzowski, płk adj., Przewodniczący KSI 1889.


Reference Number F1044-3-0- 0-9 (B427196)

Gzowski dostrzegał potrzebę przemiany inżynierii w uznaną organizację profesjonalistów. W celu jej realizacji, w 1887 roku został współzałożycielem Kanadyjskiego Instytutu Inżynierii, z siedzibą w Montrealu. Gzowski był jego przewodniczącym w latach 1889 – 1891.

Wodospad Niagara, widok 3, ze strony kanadyjskiej.

Fotografia dzięki uprzejmości Jerry’ego Baryckiego.

9

Wodospad Niagara, widok 4, ze strony kanadyjskiej. Fotografia dzięki uprzejmości Jerry’ego Baryckiego.

Wodospad Niagara, widok 1, ze strony kanadyjskiej. Wodospad Niagara, widok 2, ze strony kanadyjskiej.

Fotografia Kristof Filaber. Fotografia Kristof Filaber.

Gzowski został mianowany pierwszym przewodniczącym Komisji Parku Wodospadu Niagara. Pracował nad projektem i układem parku, pracując wspólnie z organizatorem parku, którym był Frederick Law Olmsted.

Służba wojskowa i publiczna Gzowski odgrywał istotną rolę w utworzeniu w 1869 roku Stowarzyszenia Strzeleckiego Dominium Kanady.

Stowarzyszenie rozpoczęło międzynarodowe współzawodnictwo w strzelaniu do celu na zawodach w Wimbledonie, w Zjednoczonym Królestwie. Następstwem były międzynarodowe zaszczyty. W roku 1879 Gzowski został mianowany adiutantem królowej Wiktorii, a w 1890 roku otrzymał z rąk królowej szlachectwo, w ten sposób osiągając najwyższe zaszczyty w swoim wybranym kraju i w imperium.

Obóz w Wimbledonie.



Płk Gzowski, adj., w 1879 roku stoi przed namiotem w mundurze galowym.

Fotografia dzięki uprzejmości Archiwów. Ontario.Reference Number F1044-3-0-0-7

(B427196).

Sir Kazimierz i lady Gzowska z lordem i lady Aberdeen.


Reference Number F1044- 3-0-0-14 (B427196).

Prezentacja sztandaru. Fotografia dzięki uprzejmości Archiwów Ontario.


Sir Kazimierz Stanisław Gzowski.


Wystąpienie Stowarzyszenia Strzeleckiego Dominium Kanady do sir Kazimierza Stanisława

Gzowskiego, dnia 7 marca 1884 roku.



10

Pismo przewodnie Ministerstwa Wojny (Londyn) do K. S. Gzowskiego, dotyczące jego nominacji jako adiutanta królowej – strony 1 i 2.

Fotografia dzięki uprzejmości Archiwów Ontario.Reference Number F1044-1-0-15 (B294306).

Gzowski wniósł wkład w politykę w latach 1896 i 1897, kiedy pełnił funkcję Administratora Prowincji Ontario, w praktyce pełniąc obowiązki dzisiejszego gubernatora.

Nominacja K. S. Gzowskiego na administratora rządu prowincji Ontario, 1896. Fotografia dzięki uprzejmości Archiwów Ontario.

Reference Number F1044-4-0-7 (container F500000).

11

Parlament Prowincji Ontario w Toronto.

Fotografia Kristof Filaber.

Parlament Prowincji Ontario w Toronto, klatka schodowa.


Parlament Prowincji Ontario, trzecie piętro, popiersie sir Kazimierza

Stanisława Gzowskiego.


Parlament Prowincji Ontario, trzecie piętro, popiersia wybitnych obywateli.


Parlament Prowincji Ontario, gabinet gubernatora z portretem sir Kazimierza Stanisława Gzowskiego.


Podobizna Kazimierza Stanisława Gzowskiego. John

Charles Dent, Galeria portretów kanadyjskich. Toronto, J. B.

Magurn, 1880-1881.

Pomnik bitwy pod Ridgeway. Fotografia Kristof Filaber.

Służba Kościołowi i społeczności edukacyjnej Gzowski był członkiem parafii i zarządcą anglikańskiej katedry św. Jakuba w Toronto.

Wnętrze anglikańskiej katedry św. Jakuba w Toronto.


Anglikańska katedra św. Jakuba w Toronto.


12

Tablica pamiątkowa w anglikańskiej katedrze św. Jakuba w Toronto. Fotografia Kristof Filaber.

Jego aktywne zaangażowanie we wspólnocie kościelnej doprowadziło go, wraz z innymi anglikanami, do ufundowania Wycliffe College. W roku 1878 Gzowski był członkiem rady zarządzającej. W latach 1873 – 1893 Gzowski był również członkiem senatu Uniwersytetu w Toronto.

Wycliffe College – 1, Toronto. Za pozwoleniem Wycliffe College.


Wycliffe College – 2, Toronto. Za pozwoleniem

Wycliffe College.


Wycliffe College – 3, Toronto. Za pozwoleniem Wycliffe College.


Wycliffe College, Czytelnia Sewarda, Toronto, z portretem Kazimierza Stanisława Gzowskiego. Za

pozwoleniem Wycliffe College.


Wycliffe College, kaplica, Toronto. Za pozwoleniem Wycliffe College.


Tablica pamiątkowa w kaplicy Wycliffe College, Toronto. Za

pozwoleniem Wycliffe College. Fotografia Kristof Filaber.

Powstały liczne publiczne upamiętnienia sir Kazimierza Stanisława Gzowskiego, odpowiadające jego pozycji w Kanadzie. Należą do nich parki w Toronto i w St. Catharines w prowincji Ontario, i memoriał w Niagara Falls.

Gzowski zmarł 24sierpnia 1898 roku w Toronto. Jego zgon odnotowały gazety krajowe i zagraniczne. Był uosobieniem człowieka sukcesu epoki wiktoriańskiej. Był imigrantem, który osiągnął najwyższy sukces.

Jest uznawany za jednego z wielkich obywateli Kanady. Gzowski został pochowany na cmentarzu Św. Jakuba Mniejszego w Toronto. Jego dziedzictwo trwa do dziś, poprzez jego osiągnięcia inżynierskie, z których wiele ciągle istnieje, oraz poprzez kontynuację wielu instytucji, które tworzył i wspierał. Jego praprawnukiem był zmarły Peter Gzowski, znany kanadyjski radiowiec i pisarz.

Umowa między Kazimierzem Stanisławem Gzowskim i in. a członkami zarządu Wycliffe College, podpisana w Toronto 1

listopada 1883 roku – strony pierwsza i ostatnia. Za pozwoleniem Wycliffe College. Fotografia Kristof Filaber.

Brązowa statua sir Kazimierza Stanisława Gzowskiego w Toronto

przy Lakeshore Boulevard.


Pomnik sir Kazimierza Stanisława Gzowskiego z brązową statuą w

Toronto przy Lakeshore Boulevard.


Tablica pamiątkowa sir Kazimierza Stanisława Gzowskiego w Niagara

Falls.


Brązowa statua sir Kazimierza Stanisława Gzowskiego w Niagara Falls, obok budynku policji. Za pozwoleniem Wycliffe College.


Wojskowa tablica pamiątkowa wewnątrz anglikańskiej katedry

Św. Jakuba w Toronto. Fotografia Kristof Filaber.

Nekrolog sir Kazimierza Stanisława Gzowskiego.

Sprawozdania Amerykańskiego

Towarzystwa Inżynierów [1898].

Fotografia dzięki uprzejmości Archiwów

Ontario.

Reference Number F 1044-2 (container B294306).

Podobizna sir Kazimierza Stanisława Gzowskiego z

jego podpisem. Fotografia dzięki

uprzejmości rodziny Gzowskich.

Grobowiec sir Kazimierza Stanisława Gzowskiego na cmentarzu Św. Jakuba

Mniejszego w Toronto.

Fotografia dzięki uprzejmości Seana Adama Simpsona.

13

Bibliografia

14

Źródła publikowane Burpee, Lawrence J., ed., An historical atlas of Canada, Thomas Nelson and Sons, Toronto, 1927. Canada. Department of Public Works. Welland Canal enlargement. Report of the commissioners, also, report of the Chief engineer thereon. [Ottawa?, s.n.], 1873. Dent, John Charles, The Canadian portrait galery, J.B. Magurn, Toronto, 1880-1881. Gzowski, C.S., Description of the International Bridge, constructed over the Niagara River, near Fort Erie, Canada and Buffalo, U.S. of America, Copp, Clark and Co., Toronto 1873. Kos-Rabcewicz-Zubkowski, Ludwik, Sir Casimir Stanislaus Gzowski: a Biography, Burns and MacEachern, Toronto 1959. Nelles, H.V., „Gzowski, Sir Casimir Stanislaus”, Dictionary of Canadian Biography Online, vol. Xii 1891-1900, http://www.biographi.ca/009004-119.01-e.php?&id_nbr=6135, 15 stycznia 2013. Skelton, Oscar D., The railway builders. A chronicle of overland builders. Chronicles of Canada. Edited by George M. Wrong and H.H. Langton, Glasgow, Brook and Co., Toronto 1916, Wikipedia Commons. Źródła niepublikowane Archiwa Ontario. Papiery Kazimierza Stanisława Gzowskiego. Barycki, Jerry Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej we Lwowie (Ukraina) Filaber, Kristof Rodzina Gzowskich Simpson, Sean Adam Biblioteka Publiczna w Toronto Brian M. Owens

http://www.biographi.ca/009004-119.01-e.php?&id_nbr=6135






Niniejsza wystawa, przedstawiająca ogromne osiągnięcia najsławniejszego Kanadyjczyka pochodzenia polskiego, sir Kazimierza Stanisława Gzowskiego, powstała z inicjatywy i była koordynowana przez Polsko-Kanadyjskie Stowarzyszenie Biznesowe i Zawodowe w Windsor, Ontario, w roku 2013, w celu upamiętnienia dwusetnej rocznicy jego narodzin. Praca nad biografią i przygotowania do wystawy były prowadzone przez Archiwa Biblioteki Leddy Uniwersytetu w Windsor, Ontario, i przez nasze Stowarzyszenie. Rodzina Gzowskich uprzejmie udostępniła wiele dokumentów i fotografii o wielkim znaczeniu historycznym. Wiele ostatnich fotografii jest dziełem Pana Kristofa Filabera i odzwierciedla jego oddanie i dbałość o szczegóły. Patronem wystawy jest Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Toronto. Projekt został sfinansowany przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej, Bibliotekę Leddy Uniwersytetu w Windsor i nasze Stowarzyszenie. Dziękujemy wszystkim uczestniczącym w tworzeniu tej wystawy i w szerzeniu informacji o tej sławnej osobie, łączącej Polskę, Kanadę i Polonię. Wystawę można wypożyczyć bez opłat z Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Toronto. Jerry (Jerzy) Barycki Windsor, 15 marca 2013 Przewodniczący Polsko-Kanadyjskie Stowarzyszenie Biznesowe i Zawodowe w Windsor

Windsor, March 15, 2013 Jerry (Jerzy) Barycki President Polish-Canadian Business and Professional Association of Windsor

Podziękowania

Projekt jest współfinansowany przez Senat Rzeczypospolitej Polskiej w ramach realizacji jego wspierania Polonii i Polaków za granicą.

Podziękowania dla sponsorów wydania w roku 2013

Podziękowania dla sponsorów wydania w roku 2017

15

Wszystkie prawa zastrzeżone, Jerry Barycki, 23 czerwca 2017.

.

FINAL 1.

Documents

Stanisław GzowskiGzowski