Steek positieve energie in het klimaat - Overheid.nldecentrale.regelgeving.overheid.nl/cvdr/Images/Breda/i... · 2012-11-09 · Steek positieve energie in het klimaat 7 Samenvatting

Steek positieve energie in het klimaat Breda: een CO2- neutrale stad in 2044

Steek positieve energie in het klimaat Breda: een CO2- neutrale stad in 2044

Augustus 2008

Steek positieve energie in het klimaat

3 Steek positieve energie in het klimaat

Inhoudsopgave

Voorwoord ........................................................................................................................5

Samenvatting ....................................................................................................................7

1 Kaders voor gemeentelijk klimaatbeleid ........................................................................9

1.1 Achtergrond 9

1.2 CO2-uitstoot in 1990, 2006 en 2015 10

1.3 Uitgangspunten voor beleid 12

1.4 CO2-neutraal in 2044 15

1.5 Wat gaat Breda doen? 16

2 Duurzame overheid ........................................................................................................19

2.1 Uitgangspunten 19

2.2 Projecten 19

3 Duurzame energieproductie ..........................................................................................23


3.2 Projecten 23

4 Schone en zuinige mobiliteit .........................................................................................27


4.2 Projecten 28

5 Energiezuinige gebouwde omgeving ...........................................................................31


5.2 Projecten 32

6 Duurzame (agrarische) bedrijven ..................................................................................35


6.2 Projecten 36

7 Klimaatbestendige leefomgeving .................................................................................37


7.2 Projecten 38

8 Communicatie .................................................................................................................41

8.1 Met wie praten we? 41

8.2 Wat willen we bereiken? 42

8.3 Wat gaan we vertellen? 42

8.4 Hoe gaan we de boodschap vertellen? 43

Bijlagen

Bijlage 1: Klimaatbeleid: internationaal, nationaal, regionaal, gemeentelijk 45

Bijlage 2: Verklaring van Dussen 47

Bijlage 3: De Bredase Energieraad 49

>02

14_0

8_kl

imaa

tnot

a_v4

6



Voorwoord

Het klimaat verandert. Een belangrijke oorzaak daarvan is de uitstoot van broeikasgassen zoals

koolstofdioxide (CO2 ). Deze broeikasgassen ontstaan vooral doordat we fossiele brandstoffen

gebruiken voor ons energiegebruik. Die grondstoffen worden steeds schaarser waardoor ook

de energiekosten flink stijgen. We worden ons er steeds meer van bewust dat we anders

moeten omgaan met energie. Klimaatverandering staat daarom hoog op de politieke agenda,

ook in Breda.

De Gemeente Breda is al jaren bezig om het energieverbruik te verminderen en meer duurzame

energie op te wekken. In de Milieuvisie 2015, die in 2002 is vastgesteld, hebben we ons tot doel

gesteld om in 2015 een eind op weg te zijn om een energieneutrale stad te worden. In deze

nota stellen we voor dat als volgt te concretiseren: in 2015 zijn we voor 25% CO2-neutraal, in

2020 voor 45% CO2-neutraal en in 2044 zelfs volledig CO2-neutraal.

Het klimaatbeleid staat niet op zichzelf, maar maakt onderdeel uit van een groter duurzaamheids-

vraagstuk. Deze samenhang komt terug in de Milieuvisie en de jaarlijkse Milieuprogramma’s.

Energiebesparende maatregelen zorgen voor een lagere uitstoot van CO2, van overige broeikas-

gassen en van luchtverontreinigende stoffen als fijn stof. Daarnaast is er ook een duidelijk verband

met milieuthema’s als bodem, water, duurzaam bouwen en ‘cradle-to-cradle’. Deze thema’s

worden in andere nota’s besproken. Bij de uitvoering van het klimaatbeleid kiest Breda voor

een integrale benadering van alle duurzaamheidsthema’s.

De doelen zijn alleen haalbaar als behalve de gemeente ook bewoners en marktpartijen stevig

aan de slag gaan. Het uitvoeringsprogramma voor de komende vier jaar willen we dan ook

samen met hen opstellen én uitvoeren. De Bredase Energieraad, waarin veel maatschappelijke

partners samenwerken met de gemeente, kan daarin een belangrijke rol spelen.

De meeste maatregelen verdienen zichzelf terug. Hoewel maatregelen in eerste instantie geld

kosten, zowel voor de gemeente als voor haar partners, levert het uiteindelijk vooral veel voor-

delen op. Niet alleen zal de koopkracht van bewoners er door toenemen, maar ook de kwaliteit,

het comfort en het binnenmilieu van gebouwen zullen verbeteren.

Ondanks alle inspanningen gaat het klimaat

veranderen. Dit kan extreme weersomstandig-

heden zoals hitte en wateroverlast tot gevolg

hebben. Maar we moeten klimaatverandering

niet alleen zien als een bedreiging, maar ook

als een kans. Bijvoorbeeld voor het toerisme

en voor de agrarische sector. Daarom staan er

in deze nota ook maatregelen om de stad voor

te bereiden op het veranderende klimaat.

Een CO2-neutraal Breda, daar werken we

samen aan.

Wilbert Willems,

wethouder Cultuur, Verkeer en Milieu



Samenvatting

In de ‘Milieuvisie 2015’ van de Gemeente Breda is de doelstelling opgenomen dat Breda in

2015 een eind op weg wil zijn een energieneutrale stad te worden. In de nota ‘Steek positieve

energie in het klimaat’ geeft de gemeente verdere invulling aan de doelstelling uit die

Milieuvisie. De Gemeente Breda stelt zich tot doel om een CO2-neutrale stad te worden en

verwacht dit in 2044 te bereiken. In 2015 is Breda 25% CO2-neutraal (ten opzichte van 2006)

en in 2020 is Breda 45% CO2-neutraal (ten opzichte van 2006). De doelstelling voor 2020

komt overeen met de landelijke doelstelling.

In 1990 was de CO2-uitstoot van Breda 1.084 kton, in 2006 was dat 1.356 kton en bij

ongewijzigd beleid wordt verwacht dat die in 2015 op jaarbasis 1.502 kton zal zijn. Om de

doelen te kunnen halen is dan ook een forse trendbreuk nodig.

De gemeente hecht veel waarde aan draagvlak voor het beleid en samenwerking bij de

uitvoering daarvan. Daarom hebben lokale partners tijdens interviews en interactieve

workshops meegedacht over projecten die uitgevoerd kunnen worden. Omdat de Gemeente

Breda kiest voor meetbare doelstellingen, is het meten van resultaten belangrijk. Daartoe zal

de Gemeente Breda gebruik maken van het monitorings-instrument CarMon. Communicatie

en educatie worden als belangrijke instrumenten gezien voor het creëren van begrip en

draagvlak.

Per thema uit het klimaatakkoord tussen Rijk en gemeenten is aangegeven welke uitgangs-

punten worden gehanteerd en welke projecten worden uitgevoerd. De thema’s zijn:

1. Duurzame overheid

2. Duurzame energieproductie

3. Schone en zuinige mobiliteit

4. Energiezuinige gebouwde omgeving

5. Duurzame (agrarische) bedrijven

6. Klimaatbestendige leefomgeving

In het uitvoeringsprogramma, dat na de vaststelling van deze klimaatnota wordt opgesteld,

zal de invulling van thema’s en projecten voor de komende vier jaar worden uitgewerkt.



1Kaders voor gemeentelijk klimaatbeleid

1.1 Achtergrond

Klimaatverandering

Sinds het begin van de twintigste eeuw is de gemiddelde temperatuur met ongeveer 1°C

gestegen. Wetenschappers van het internationaal klimaatpanel (IPCC) stellen dat het

waarschijnlijk is, dat deze temperatuurstijging wordt veroorzaakt door de uitstoot van

broeikasgassen, waaronder CO2 (koolstofdioxide). Deze broeikasgassen ontstaan onder

andere door menselijke activiteiten, zoals het verbranden van fossiele brandstoffen, ontbos-

sing en bepaalde industriële en landbouwactiviteiten. Deze activiteiten stoten niet alleen CO2

uit, maar dragen lokaal ook bij aan luchtverontreiniging en smogvorming.

Berekeningen laten zien dat de temperatuur tussen 1990 en 2100 met 1°C tot 6°C stijgt.

Met name temperatuurstijgingen van meer dan 2°C zouden grote veranderingen met zich

meebrengen voor mens en milieu, door zeespiegelstijging, toename van droogte- en

hitteperioden, extreme neerslag en andere effecten. Klimaatverandering is van alle tijden,

maar door de uitstoot van de broeikasgassen gaat deze verandering veel sneller. Hierdoor is

het moeilijk voor mens en milieu om zich aan te passen aan deze veranderingen. Het is

daarom van belang dat de temperatuurstijging voorlopig beperkt blijft tot maximaal 2°C.

Hiervoor is een forse afname van de hoeveelheid broeikasgassen noodzakelijk.

Afhankelijkheid van fossiele energiebronnen

Het huidige energieverbruik is grotendeels afkomstig van fossiele energiebronnen. Hoewel er

voorlopig nog voldoende fossiele energiebronnen beschikbaar zijn, wordt de winning ervan

steeds moeilijker. Ook is een deel van onze energie afkomstig uit onstabiele gebieden met

politieke spanningen, waardoor de energievoorziening op de lange termijn gevaar kan lopen.

Het gevolg is dat de energielevering op de lange termijn niet gegarandeerd kan worden. Het

is daarom belangrijk om de afhankelijkheid van energie te beperken en om de benodigde

energie zoveel mogelijk regionaal op te wekken.

Stijgende energiekosten

De energiekosten zijn de afgelopen jaren fors gestegen: een vat olie kostte aan het begin van

2007 circa 50 dollar, terwijl de prijs in het eerste kwartaal van 2008 al boven de 100 dollar

lag. Oorzaken zijn de grote vraag naar brandstof en politieke spanningen in de regio’s waar

olie vandaan komt. De verwachting is dat deze prijzen zullen blijven stijgen. Het gevolg is dat

energiekosten een steeds groter deel gaan uitmaken van de woonlasten. De energiekosten

maakten in 1996 nog slechts 13% van de woonlasten uit, nu bestaat al 23% van de

woonlasten uit energiekosten. De verwachting is dat dit percentage in 2015 is opgelopen tot

boven de 30%. Ook bedrijven zullen energiekosten steeds meer in producten doorberekenen.

Het gevolg zal zijn dat de koopkracht afneemt en dit kan vooral voor bewoners met een laag

inkomen vervelende gevolgen hebben. Door Breda minder afhankelijk te maken van fossiele

brandstoffen, kunnen de energiekosten worden beperkt.

Kwaliteit

De gemeente streeft naar een hoog kwaliteitsniveau voor de woningen en andere gebouwen

in Breda. Diverse energiebesparende maatregelen vergroten de kwaliteit en het comfort van

een gebouw.

Een comfortabele woning is behaaglijk (geen tocht of oververhitting), heeft een gezond

binnenmilieu (voldoende ventilatie) en is van gemakken voorzien (bijvoorbeeld vloerverwarming,

koeling). Maar ook de inrichting van de buitenruimte met voldoende water en groen draagt

bij aan een hogere kwaliteit van leven. Een woning met hoge kwaliteit in een prettige

leefomgeving heeft uiteindelijk een hogere waarde. Met het klimaatbeleid draagt de

gemeente dan ook bij aan de verbetering van de totale kwaliteit in Breda.


Lokale economie

Veel projecten zullen investeringen tot gevolg hebben. Dit kan meer werk opleveren voor

lokale marktpartijen, zoals adviseurs, aannemers, installateurs en dergelijke. Hierdoor wordt

de lokale economie versterkt en ontstaat meer werkgelegenheid. Ook de aanpassing aan

klimaatverandering zal invloed hebben op de lokale economie. Als gevolg van de klimaat-

verandering zullen meer banen ontstaan in bijvoorbeeld de toeristische sector en het water-

management.

Beleid

Er is zowel op (inter)nationaal als regionaal en lokaal niveau veel beleid ontwikkeld op het

gebied van energie en klimaat. De Gemeente Breda sluit zich aan bij de (inter)nationale

doelstellingen. In bijlage 1 is een overzicht te vinden van alle relevante beleidsstukken en

bijbehorende doelstellingen.

1.2 CO2-uitstoot in 1990, 2006 en 2015

De gemiddelde CO2-uitstoot van Breda over de sectoren wonen, werken en vervoer is voor de

jaren 1990, 2006 en 2015 bepaald. De uitstoot wordt berekend op basis van de volgende

gegevens:

• woningen binnen een gemeente (het aantal van een bepaalde type woning en het bouwjaar);

• bedrijven en instellingen (aantal werknemers per economische sector);

• transport en vervoer.

Voor de uitstoot in 1990 is voor woningen en bedrijven en instellingen gebruik gemaakt van

informatie uit het rapport van Tebodin uit 1989 en beschikbare statistieken uit 1990. De

uitstoot is bepaald voor het aantal inwoners dat Breda in 1990 had, aangevuld met gegevens

van de gemeenten die na de gemeentelijke herindeling in 1997 zijn toegevoegd. Voor verkeer

en vervoer waren geen gegevens beschikbaar, daarom is voor vervoer 1990 een terugrekening

gemaakt, gebaseerd op de opgave van TNO voor 2006.

Tabel 1. Uitstoot 1990

Uitstoot 2006 kton CO2 / jaar

Vervoer 302

Bedrijven & instellingen 462

Woningen 320

Totaal 1.084


Voor de uitstoot in 2006 is gebruik gemaakt van het programma CarBase van Ecofys. In dit

systeem zijn de gegevens van het woningbestand van Breda en bedrijfsgegevens van Bredase

bedrijven ingevoerd. Voor verkeer en vervoer is de opgave van TNO voor 2006 gebruikt. In

2006 had Breda 169.706 inwoners.

Tabel 2. Uitstoot 2006

Uitstoot 2006 kton CO2 / jaar

Vervoer 347

Bedrijven & instellingen 643

Woningen 366

Totaal 1.356

De CO2-uitstoot door de gemeentelijke organisatie (gebouwen en installaties) is verwerkt in

de cijfers voor bedrijven en instellingen. De gemeentelijke bijdrage aan de CO2-uitstoot

bedraagt circa 4% van de totale uitstoot in Breda.

Voor het berekenen van de uitdstoot van 2015 bij ongewijzigd beleid is gebruik gemaakt van

het programma CarMan van Ecofys en de Structuurvisie Breda 2020. In deze structuurvisie is

de volgende ambitie voor 2020 vastgelegd:

• 110.000 banen in 2020;

• 120.000 woningen.

Vanuit deze visie is een berekening gemaakt voor de te verwachten stand in 2015.

Figuur 1. Uitstoot 1990, 2006 en 2015 Figuur 2.

1600

1400

1200

1000

800

600

400

200

0

Totale CO2 uitstoot Breda CO2-uitstoot per sector

kTo

n C

O2

per

jaar

1990 2006 2015

vervoerbedrijven/instellingengemeentelijke organisatiewoningen

Klimaatverandering is minder makkelijk in getallen uit te drukken. Uit metingen (meetgege-

vens weerstation Breda-Oost) blijkt dat de gemiddelde temperatuur in Breda schommelt,

maar dat deze de laatste 10 jaar gemiddeld is toegenomen. Gegevens over jaarlijkse neerslag

in Breda variëren sterk en laten geen duidelijke verandering zien. Metingen wijzen uit dat de

temperatuur in de zomer in het centrum van Breda gemiddeld 5 à 6 graden hoger is, dan in

de buitenwijken. Ook is er meer last van smogvorming en valt er minder sneeuw in de winter.

Oorzaken zijn grootschalige bebouwing en bestrating, beperkte aanwezigheid van groen,

energieproductie, bedrijvigheid en uitlaatgassen van verkeer. Ook kan bij extreme regenval

wateroverlast ontstaan. Dankzij de vele maatregelen die in Breda zijn uitgevoerd is er niet veel

wateroverlast, maar er zijn kwetsbare gebieden die aandacht blijven vragen.

Een zichtbaar gevolg van de klimaatverandering zijn de veranderingen in de natuur. Broedsei-

zoenen van vogels veranderen, planten- en dierensoorten verdwijnen en er komen nieuwe

soorten voor terug. De gemeente Breda houdt deze veranderingen bij, maar het is belangrijk

om te weten dat veranderingen niet altijd met de klimaatverandering te maken hebben, maar

bijvoorbeeld ook te maken hebben met toenemende druk op natuurgebieden door stadsuit-

breiding en recreatie.


Analyse ontwikkeling CO2-uitstoot Breda

De CO2-uitstoot is sinds 1990 gestegen. Een groot deel van de stijging kan worden verklaard

door een toename van het aantal inwoners in de stad. Deze stijging was nog hoger uitgevallen

als de Gemeente Breda niet al diverse energiebesparende projecten had uitgevoerd in deze

periode. Door de bouw van energiezuinige woningen en het stimuleren van zuinige bouw bij

bewoners en projectontwikkelaars is een toename van ongeveer een kwart van de CO2-uitstoot

voor nieuwbouw van woningen vermeden. Dankzij de inspanning van onder andere de

Gemeente Breda is gebleken dat energiezuinig bouwen goed haalbaar is, mede waardoor

landelijke normen zijn aangescherpt. Verder heeft het Energie- en inbraakpreventieteam van

de Gemeente Breda gratis adviezen gegeven aan bewoners, zijn spaarlampen uitgedeeld en

zijn bewoners gestimuleerd om energie te sparen en zonne-energie toe te passen. Door de

aanwezigheid van stadsverwarming en genoemde maatregelen ligt het gasverbruik in Breda

7% lager dan het landelijk gemiddelde en het elektriciteitsverbruik is 5% lager.

Een ander deel van de groei van CO2-uitstoot kan worden verklaard door de toegenomen

werkgelegenheid in Breda. Weliswaar zijn bedrijven met een hoog energieverbruik verdwenen

of ingekrompen, maar er zijn ook veel nieuwe bedrijven bijgekomen sinds 1990. De gemeente

stimuleert sinds 1996 via diverse projecten duurzaam ondernemen bij het MKB en een aantal

grote bedrijven heeft in het kader van de Meerjarenafspraken aan energiebesparing gewerkt.

Het is onbekend hoeveel CO2-uitstoot hiermee is vermeden.

Er is de afgelopen jaren nog geen aandacht besteed aan CO2-reductie bij verkeer en vervoer.

Wel zijn maatregelen uitgevoerd om de uitstoot van verkeer en vervoer terug te dringen,

maar deze waren met name gericht op de reductie van luchtverontreinigende stoffen als NOx

en fijn stof en op verbeteren van doorstroming.

1.3 Uitgangspunten voor beleid

In de Milieuvisie 2015 heeft Breda de volgende doelstelling vastgelegd:

“In 2015 is Breda een eind op weg een energieneutrale stad te worden. Dit is een stad waarin

de energievraag drastisch is afgenomen. De energie die nog nodig is, komt uit energiebronnen

die niet opraken, zoals zon, water, biomassa en aardwarmte.”

Sinds de milieuvisie is vastgesteld, is er veel veranderd in het denken over energie en klimaat.

De in de milieuvisie vastgelegde ambitie en toelichting vereist daarom een concretisering.

In plaats van “energieneutraal” zal het woord “CO2-neutraal” worden gebruikt. De hoofd-

strategie blijft ongewijzigd: streven naar een drastische afname van fossiel energiegebruik,

toepassing van hernieuwbare energiebronnen als biomassa, wind, zon, water en aardwarmte.

De gemeente zal aanvullend daarop ook inzetten op aanpassing aan klimaatverandering en

reductie van overige broeikasgassen als methaan. Door de keuze voor CO2-neutraal, wordt het ook

mogelijk om bosaanplant, natuurontwikkeling en compensatie van CO2-uitstoot mee te nemen.


Voor het bepalen van de ambities voor CO2-emissie-reductie worden de volgende uitgangs-

punten gehanteerd:

1. Alle maatregelen die op het grondgebied Breda zijn en worden uitgevoerd en die tot CO2-

reductie leiden, tellen mee in de ambities en resultaten. Dit betekent dat ook reducties die

door marktpartijen of bewoners worden behaald meetellen.

2. CO2-reductie die buiten de gemeentegrenzen, maar binnen de regio wordt gerealiseerd,

wordt toegerekend aan Breda, voor het aandeel dat de Gemeente Breda heeft geïnves-

teerd in de planvorming en uitvoering. Met de regio worden de 19 gemeenten bedoeld

die de verklaring van Dussen hebben ondertekend (zie bijlage 2).

3. Voor de doelstelling voor duurzame energie wordt uitgegaan van duurzame energie

(warmte, elektriciteit) die binnen de gemeentegrenzen wordt geproduceerd of waarvan

de opwekking (gedeeltelijk) aan Breda kan worden toegerekend. Hierbij sluit de gemeente

aan bij de rekenmethodiek, zoals deze door de Milieu- en Afval Regio Breda (MARB)

wordt gehanteerd bij de monitoring van duurzame energie in de regio. MARB werkt volgens

het Protocol Monitoring Duurzame Energie van Senternovem.

4. De CO2-reductie door aanplant van bomen en natuurontwikkeling telt mee bij het behalen

van de doelstellingen. Indien er ook groen verdwijnt, zal dit verrekend moeten worden.

5. Compenseren van CO2-uitstoot is mogelijk indien andere maatregelen niet haalbaar zijn.

De gemeente kiest eerst voor besparen, daarna voor inzet van duurzame energiebronnen,

vervolgens voor efficiente inzet voor fossiele grondstoffen en pas daarna voor compenseren.

Voorkomen van dubbeltellingen

Bij opwekking van duurzame energie bestaat de kans dat CO2-reducties dubbel geteld

worden, zeker wanneer de opwekking voortkomt uit samenwerking tussen meerdere

gemeenten. De gemeente hanteert het uitgangspunt dat alle energie die binnen Breda wordt

opgewekt, ook aan de Gemeente Breda wordt toegerekend. Dit betekent dat als gemeenten

biomassa leveren aan een biomassacentrale op het grondgebied van Breda, dat de volledige

opwekking van energie aan Breda wordt toegerekend. Maar als Breda biomassa levert aan

andere gemeenten voor energie-opwekking, dan zullen er nadere afspraken gemaakt moeten

worden over de toekenning. Dit geldt bijvoorbeeld ook als er een regionaal windpark wordt

ontwikkeld.

De inkoop van groene stroom en groen gas kan niet worden meegerekend, aangezien deze

ergens anders zijn opgewekt en daar ook zijn meegeteld als CO2-reductie. Inkoop van groene

energie is echter wel van belang vanwege de voorbeeldfunctie van de gemeente en het past

binnen het beleid om duurzaam in te kopen. Door groene energie in te kopen wordt de

markt gestimuleerd om meer groene energie op te wekken.


De energieketen van materialen

Energie-aspecten van materialen en producten zijn belangrijk, maar worden niet in deze

beleidsnota meegenomen in de doelstellingen. Voor zover er sprake is van energiebesparing

en CO2-reductie in deze zogenaamde ‘ketens’ wordt het beleid in het kader van duurzaam

bouwen, duurzaam inkopen, duurzaam ondernemen en de Nota Kwaliteit Wonen geformu-

leerd. Hierbij wordt ook de doorwerking van het ‘cradle-to-cradle principe’ in Breda verder

uitgewerkt. Het ‘cradle-to-cradle principe’ houdt in dat alle gebruikte materialen na hun leven

in het ene product, nuttig kunnen worden ingezet in een ander product (wie tot wieg).

Beleid van de lange adem

De weg naar een CO2-neutraal Breda vergt een voortdurende daadkrachtige aansturing.

Energietransitie is een veranderproces waarbij onze maatschappij langzaam maar zeker

verandert in een duurzame samenleving. Om continu vooruitgang te boeken is het nodig dat

koplopers nieuwe technieken in de praktijk testen, waarna deze technieken op grote schaal

toegepast kunnen worden. Zo lieten experimenten van koplopergemeenten zien dat het

goed mogelijk was om de energienormen van het Bouwbesluit verder aan te scherpen. De

Gemeente Breda schaart zich bij de koplopers in de Nederlandse Energietransitiebeweging en

neemt ook in de Europese programma’s een actieve rol neemt. Er is een extra inspanning

nodig om de doelen te kunnen halen.

Evaluatie van klimaatbeleid

De Gemeente Breda werkt waar mogelijk met meetbare doelstellingen. Daarom is het

belangrijk om te meten waar Breda nu staat, hoe de CO2-uitstoot zich ontwikkelt bij

ongewijzigd beleid en hoe mogelijke maatregelen de CO2-uitstoot beïnvloeden.

Breda heeft daarvoor gebruik gemaakt van de softwaremodellen ‘CarMon’ en ‘CarMan.’

Daarin zijn allerlei kentallen opgenomen over (onder andere) energieverbruik, rendement,

levensduur en kosten en natuurlijk de CO2-uitstoot. Met behulp van deze modellen is de

stand van zaken in kaart gebracht (zie paragraaf 1.2) en is de haalbaarheid getoetst van de

doelstellingen (zie paragraaf 1.4).

Alleen met goede monitoring kan het gevoerde beleid geëvalueerd en bijgestuurd worden.

Monitoring maakt het Bredase beleid en de bereikte resultaten inzichtelijk, wat bijdraagt aan

de kwaliteit van de communicatie en het creëren van draagvlak voor de uitvoering.

Per project wordt de behaalde CO2-reductie in kaart gebracht en jaarlijks wordt via het Milieu-

jaarverslag teruggekoppeld hoe ver de gemeente nog verwijderd is van de geformuleerde

doelstellingen. Minimaal eens per vier jaar zullen het klimaatbeleid en de behaalde resultaten

worden geëvalueerd.


1.4 CO2-neutraal in 2044

Breda stelt zich als doel om een CO2-neutrale stad te worden. Hieronder wordt verstaan dat

over een gemiddeld jaar gemeten de emissie van CO2 binnen de gemeente ten hoogste nul

is. Berekeningen op basis van in beeld gebrachte projecten en opschaling daarvan, laten zien

dat de doelstelling om een CO2-neutrale stad te worden in 2044 kan worden bereikt.

Hiervoor is nodig dat de CO2-uitstoot niet verder stijgt. De laatste stappen richting CO2-neutraal

zijn het lastigst om te halen en zullen dus extra inspanningen gaan vragen.

Doelstelling 2015

• 25%CO2-neutraal ten opzichte van 2006

• 5%CO2-reductie ten opzichte van 1990

• 15%duurzameenergie

• Minimaal2%efficiencyverbeteringperjaar

Doelstelling 2020 (zoals afgesproken in klimaatakkoord Rijk-VNG)

• 45% CO2-neutraal ten opzichte van van 2006

• 30% CO2-reductie ten opzichte van 1990

• 20% duurzame energie

• Minimaal 2% efficiencyverbetering per jaar

Voor overige broeikasgassen zijn geen concrete doelen geformuleerd, aangezien deze

gedeeltelijk buiten de gemeentelijke invloedssfeer vallen. Ook voor deze broeikasgassen

wordt echter naar een forse reductie gestreefd.

In onderstaande figuur zijn de CO2-uitstoot zonder beleidswijziging en de uitstoot op basis

van de doelstellingen weergegeven. Zoals uit de figuur blijkt is een forse trendbreuk nodig

om de doelstellingen te kunnen behalen.

Figuur 3 CO2-uitstoot Breda

CO2 uitstoot Breda

1990 1995 2000 2006 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2044

1600

1400

1200

1000

800

600

400

200

0

kTo

n C

O2

- u

itst

oo

t

Uitstoot zonder beleidswijzigingUitstoot met nieuw beleid


1.5 Wat gaat Breda doen?

In de volgende hoofdstukken wordt per thema uit het klimaatakkoord tussen Rijk en gemeenten

aangegeven welke uitgangspunten worden gehanteerd en welke projecten worden uitgevoerd.

Bij projecten is een onderscheid gemaakt tussen maatregelen die direct tot besparingen leiden en

maatregelen die vooral een ondersteunende functie hebben, zoals communicatie, opleiding en

organisatorische wijzigingen. De ondersteunende maatregelen zijn van groot belang voor de

slaagkans van de andere activiteiten. Bij ondersteunende maatregelen wordt bij uitvoering nog

een keuze gemaakt uit meest zinvolle maatregelen.

De doelstellingen zijn een gedeelde verantwoordelijkheid. Daarom geldt dat vanuit elk thema

een bijdrage moet worden geleverd aan het behalen van de doelstellingen. Op basis van

projecten en opschalingsmogelijkheden leidt dit tot 2020 tot de volgende verdeling per

thema:

Figuur 4

Hierbij moet worden opgemerkt dat over bedrijven, gemeentelijke organisatie, woningen en

duurzame energie meer (ervarings)gegevens beschikbaar zijn dan over vervoer, waardoor de

foutenmarge bij die thema’s kleiner is.

Er is bij de bepaling van haalbare CO2-reducties uitgegaan van haalbare projecten, maar er

wordt een doorkijk gegeven naar de mogelijkheden van opschaling van projecten. De kosten

en de CO2 reductie per project zijn in kaart gebracht.

Het merendeel van de projecten zal voor 2015 worden opgestart. Met deze projecten is de

doelstelling voor 2015 haalbaar. In 2015 wordt bepaald hoever de gemeente op weg is

richting de doelstelling voor 2020 en zal zonodig aanvullend projecten formuleren. Hierbij kan

aan de volgende zaken worden gedacht:

1. De CO2-reductie door aanplant van groen is nu nog niet mee gerekend bij het bepalen

van de doelen, aangezien de te behalen CO2-reductie sterk afhankelijk is van het soort

groen dat wordt gekozen. De CO2-reductie door aanplant van groen zal dus nog een

extra bijdrage leveren aan het behalen van de doelstellingen, maar zal waarschijnlijk niet

voldoende zijn om de doelstelling volledig te behalen.

2. Uitvoeren van aanvullende maatregelen, bijvoorbeeld opschaling van bestaande projecten,

aanvullende regionale projecten en proefprojecten met nieuwe technieken. De geplande

haalbaarheidsstudies zullen laten zien in hoeverre deze mogelijkheden kansrijk zijn. De

mogelijkheden hiertoe krijgen een plek in de tussentijdse evaluaties van het klimaatbeleid.

3. Resterende CO2-reductie kan worden behaald door aankoop van CO2-compensatiecerti-

ficaten vanaf 2020. Met deze certificaten worden projecten elders (regionaal, nationaal

of internationaal) toegekend aan CO2-reductie van de Gemeente Breda. Gezien de hoge

kosten en het feit dat het een vorm van afkoop is, heeft deze aanpak niet de voorkeur en

er wordt dan ook aanbevolen om in te zetten op de eerste twee mogelijkheden en com-

pensatie pas in te zetten als de andere twee mogelijkheden niet haalbaar zijn.

Voorbeelden van technieken die nog niet ver genoeg ontwikkeld zijn en waar in een later

stadium een haalbaarheidsstudie kan worden gedaan zijn:

• Energie uit algen. Dit is een nog niet uitontwikkelde techniek waarbij sprake van grote onze-

kerheden en relatief hoge kosten. Op langere termijn lijkt deze energiebron interessant.

• Voor toepassing van waterstof is nog geen project geformuleerd. Een haalbaarheidsstudie

naar het toepassen van waterstof kan inzicht geven in de mogelijkheden voor Breda voor

vervoerbedrijven/instellingengemeentelijke organisatiewoningenduurzame energie


de sectoren: verkeer en vervoer, gebouwde omgeving, intern transport (distributie van

bedrijven), weg en waterbouw: mobiele generatoren (die nu op diesel draaien). Commer-

ciële toepassingen worden verwacht over zo’n drie tot vijf jaar.

• De toepassing van tweede generatie biomassa kan aanvullende kansen bieden voor het

behalen van doelstelling. Aanvullend onderzoek is noodzakelijk.

Energieteelt van bijvoorbeeld koolzaad wordt niet als reële maatregel gezien en zal daarom

niet nader worden onderzocht. De beperkte schaal maakt deze maatregel financieel onhaal-

baar. Ook staat deze toepassing ter discussie, aangezien deze concurrerend kan zijn met

voedselproductie.

De volgende hoofdstukken geven een beschrijving van de projecten op hoofdlijnen. Een

uitgebreidere beschrijving van de projecten die tot en met 2012 worden uitgevoerd, komt in

het uitvoeringsprogramma te staan. Een aantal projecten kan regionaal worden opgepakt om

schaalvoordelen te realiseren en om gemeentelijke kennis over te dragen in de regio.



2 Duurzame overheid

2.1 Uitgangspunten

Gemeente Breda hanteert de volgende uitgangspunten:

• Degemeenteheefteenvoorbeeldfunctieenzetdaaromsteviginopprojectenomde

eigen CO2-uitstoot te reduceren. De gemeentelijke organisatie wil uiterlijk in 2020

CO2-neutraal zijn. Door inkoop van groene energie kan de gemeente in de praktijk al

eerder CO2-neutraal werken, inkoop van groene energie wordt echter niet meegerekend

in de reductiedoelstellingen.

• DeGemeenteBredakooptin2010minimaal75%duurzaaminenstreeftdaarnanaar

100% duurzaam inkopen.

• Allemaatregelendieeenterugverdientijdvan10jaarhebben,wordenstandaarduitgevoerd.

Op termijn worden alle maatregelen uitgevoerd die binnen de functionele levensduur

worden terugverdiend. De Wet Milieubeheer stelt dat alle maatregelen die zich binnen vijf

jaar terugverdienen uitgevoerd moeten worden. In de praktijk wordt daar nog niet altijd

aan voldaan.

• Nieuwbouwvangemeentelijkegebouwenwordtminimaal10%energiezuinigerdande

EPC-normen in het Bouwbesluit voorschrijven.

• Gemeentelijkegebouwenwordenvoorbereidopklimaatverandering.Ditbetekentdat

gebouwen niet teveel mogen opwarmen, bijvoorbeeld door extra isolatie of toepassing

van energiezuinige koeling als koude-warmte-opslag.

• Bijdebeslissingomeenmaatregelwelofniettenemenwordtuitgegaanvandetotale

lasten. Er wordt niet alleen gekeken naar de investeringskosten van energiebesparende

maatregelen, maar ook naar gebruikskosten waaronder energiekosten. Om investeringen

mogelijk te maken is het noodzakelijk om de wijze van financiering verder uit te werken.

2.2 Projecten

Besparende maatregelen

Bij alle nieuwbouw van gemeentelijke gebouwen (waaronder ook scholen en sportgebouwen)

worden alle maatregelen uitgevoerd die binnen tien jaar kunnen worden terugverdiend.

Hierbij kan worden gedacht aan extra isolatie, toepassing van koude warmte opslag en andere

vormen van duurzame energie. Een belangrijk aandachtspunt is wel dat het binnenklimaat

gezond moet zijn en blijven.


Er kan een forse CO2-reductie worden behaald met energiebesparing in de bestaande

gemeentelijke gebouwen, waaronder ook scholen en sportgebouwen. De verplichte energie-

labeling van gebouwen, reeds uitgevoerde besparingsonderzoeken en het gebruik van slimme

meters (meters die op elk moment inzicht geven in het energieverbruik en het verloop

daarvan) leveren informatie om energiebesparende maatregelen uit te gaan voeren.

Er is een energiebesparingsplan voor openbare verlichting opgesteld. Op basis van dit plan zal

de komende jaren een groot deel van de huidige verlichting worden vervangen door energie-

zuinige CPO-lampen. Er wordt onderzocht of ook in parkeergebouwen kan worden bespaard

op verlichting.

De gemeente gaat groene stroom en groen gas inkopen en zal de CO2-uitstoot van gemaakte

vliegreizen gaan compenseren. Dit telt echter niet mee in de CO2-reductiedoelstelling, maar

stimuleert de markt en geeft invulling aan de voorbeeldfunctie van de gemeente.

Ondersteunende maatregelen

Ondersteunende maatregelen zijn als één verzamelmaatregel opgenomen in de projectenlijst.

Het betreft vooral organisatorische ingrepen, zoals het benoemen van een duurzaamheids-

coördinator en het installeren van een intern Energieplatform. Er worden campagnes opgezet

om de medewerkers te stimuleren tot duurzaam handelen en het projectplan duurzaam

inkopen wordt uitgevoerd.


De gemeente werkt met het instrument GPR-gebouw, waarmee de duurzaamheid van

bestaande en nieuwe gebouwen kan worden bepaald. Met dit instrument kan een score

tussen 1 en 10 worden gehaald. De gemeente streeft naar een minimale score van 7 voor het

thema energie en zal deze score wanneer dit binnen de randvoorwaarden haalbaar is

verhogen. .

De maatregelen verdienen zich op termijn terug. Momenteel wordt er onderscheid gemaakt

tussen budgetten voor investeringen en exploitatie. Energiebesparende maatregelen leggen

dan ook extra beslag op de investeringsbudgetten, terwijl de lagere energierekening in het

voordeel is van het exploitatiebudget. Er zal gezocht worden naar een oplossing om deze

budgetten verder op elkaar af te stemmen. De wijze van financieren zal nog verder worden

uitgewerkt.

De gemeente gaat vervoersmangement verder uitwerken voor de eigen organisatie.

Pilotprojecten en opschaalbaarheid

De berekende CO2-reductie van de beschreven projecten is gebaseerd op alle gemeentelijke

gebouwen en installaties. Opschaling is voor dit thema dan ook maar beperkt mogelijk.

Alleen voor nieuwbouw en toepassing van technieken als koude-warmte-opslag is verdere

opschaling mogelijk.

Samenhang met projecten (uit andere thema’s)

Er is samenhang met thema’s mobiliteit en duurzame energieproductie.

Projecten die regionaal opgepakt kunnen worden

Het thema ‘Duurzame overheid’ beschrijft maatregelen gericht op de eigen organisatie. Op

regionaal niveau kan kennis worden uitgewisseld over uitgevoerde maatregelen. Gezamenlijke

inkoop en aan-besteding voor uitvoering van maatregelen kan schaalvoordelen opleveren.



3 Duurzame energieproductie

3.1 Uitgangspunten

Gemeente Breda hanteert de volgende principes:

• EendeelvanBredaisvoorzienvanstadsverwarming.Stadsverwarmingheeftinvergelijking

met HR-ketels een circa 40% lagere uitstoot van CO2. Toch zijn er mogelijkheden om deze

uitstoot verder te verlagen, zowel op het grondgebied van Breda als bij de Amercentrale. De

gemeente zet samen met Essent stappen om de stadsverwarming verder te verduurzamen.

• UitgangspuntbijdetoepassingvanbiomassaisdatdezeuitBredaofderegioafkomstig

is. De herkomst van de biomassa is traceerbaar en voldoet aan duurzaamheidscriteria. Zo

moet de broeikasgasbalans positief zijn (niet meer CO2-uitstoot opleveren dan het voor-

komt) en mag het niet concurrerend zijn met voedselproductie. De voorkeur gaat daarom

uit naar gebruik van biobrandstoffen en reststoffen, zoals frituurolie, hout en gft. Hiermee

worden negatieve milieu- en sociale effecten ten gevolge van de winning op andere locaties

voorkomen.

• DeplanvormingrondomdebiomassacentraleinTeteringenroeptdevraagopofeen

dergelijke centrale in eigen beheer te kan worden opgezet. Indien hiertoe wordt besloten

kan dit uiteindelijk leiden tot de oprichting van een lokaal/regionaal duurzame energie-

bedrijf.

• Omdedoelstellingentehalen,zullenookprojectenbuitenhetgrondgebiedvande

gemeente gerealiseerd worden. Hierbij wordt vooral gezocht naar mogelijkheden binnen

de regio.

3.2 Projecten


Er wordt een project gestart over de verduurzaming van de stadsverwarming. Essent

onderzoekt op welke wijze de stadsverwarming kan worden verduurzaamd en komt in 2008

met een visie op deze verduurzaming. Een optie is om maatregelen bij de Amercentrale te

nemen, waardoor de stadsverwarming CO2-neutraal kan worden. Hierbij worden goede

afspraken gemaakt over de mate waarin dit kan worden toegerekend aan Breda.


Maatregelen op grondgebied van Breda kunnen in ieder geval wel aan Breda worden

toegerekend. De volgende mogelijkheden worden onderzocht:

• Opkoudedagenmoetbijgestooktworden,omvoldoendewarmtetekunnenleveren.

Momenteel gebeurt dit met diesel. Essent onderzoekt of het mogelijk is om deze diesel

te vervangen door een brandstof met een lagere uitstoot van CO2 en fijn stof. Dit zou

bijvoorbeeld kunnen met behulp van hergebruikte olie die het Bredase bedrijf Biodsl kan

leveren.

• Toepassenvanbufferingvanwarmte,waarmeedeochtendpiekenkunnenwordenop-

gevangen en waardoor er minder bijstook nodig is.

• Meergebruikgaanmakenvanretourwarmte.

• Geisersvervangendoorwoningenaantesluitenopstadsverwarming.

Een grote CO2-reductie kan worden behaald met windenergie. Voor de locatie Hazeldonk zijn

er plannen voor het plaatsen van drie turbines op het bedrijventerrein en drie aan de andere

zijde van de A16. Mogelijk kunnen 2 extra windmolens worden geplaatst bij Nieuwveer.

Daarnaast worden de mogelijkheden onderzocht om een regionaal windpark van de grond te

krijgen.

In Teteringen zal waarschijnlijk een biomassacentrale worden geplaatst, waarmee uit snoeihout

warmte en mogelijk ook elektriciteit kan worden opgewekt. In 2012 verloopt het huidige

contract voor afvoer van gft. Vanuit de gemeenschappelijke regeling Milieu en Afval Regio

Breda (MARB) worden de mogelijkheden voor inzet van gft na 2012 onderzocht. Dit gft kan

mogelijk worden ingezet voor energieopwekking. Daarnaast komen ook andere vormen van

biomassa vrij als mest en reststromen van bedrijven. Er wordt een onderzoek uitgevoerd naar

de haalbaarheid van een biomassaconversiepark in Bavel, waarbij al deze vormen van

biomassa op één locatie omgezet kunnen worden in energie. Indien dit niet haalbaar blijkt,

zullen de biomassastromen op een andere wijze worden ingezet voor energieopwekking.

Bij waterzuivering Nieuwveer wordt in 2011 een slibvergister gebouwd. Er wordt onderzocht

op welke wijze de vrijkomende energie nuttig kan worden ingezet.

De bodem speelt een belangrijke rol bij energiebesparing en duurzame energieproductie. Een

in Breda al veel toegepaste techniek is koude-warmte-opslag (KWO). Hierbij wordt energie

tijdelijk opgeslagen in de bodem en opgepompt voor verwarming in de winter en koeling in

de zomer. Geothermie is een nieuwere techniek, waarbij de warmte van enkele kilometers

diepte wordt gebruikt voor verwarming.


Zonne-energie zal in de toekomst steeds meer toegepast gaan worden. De gemeente zoekt

een aantal locaties waar zonne-energie grootschalig kan worden toegepast, zoals op

geluidsschermen.


Ondersteunende maatregelen zijn ook hier als één verzamelmaatregel opgenomen in de

projectenlijst. De gemeente speelt een belangrijke rol vanuit het juridische kader, bijvoorbeeld

door het ruimtelijk beleid. In bestemmingsplannen moet ruimte worden gemaakt voor

toepassing van grootschalige duurzame energie, zoals windmolens of biomassacentrales. Het

ruimtelijk beleid zal dan ook zoveel mogelijk duurzame enerige moeten ondersteunen. Ook een

soepele vergunningverlening, binnen wettelijke kaders, zal duurzame energieproductie versnellen.

Koude-warmte-opslag (KWO) is in Breda inmiddels een techniek die zichzelf bewezen heeft.

Om te voorkomen dat de ondergrondse bronnen voor KWO elkaar in de weg zitten, is het

van belang om hier beleid op te formuleren, via een ondergronds bestemmingsplan. Door

KWO te clusteren, kan een optimale CO2-reductie worden behaald. Het combineren van

KWO en bodemsanering kan ook financieel een rendabele oplossing zijn. Met de provincie zal

tot slot worden overlegd over mogelijkheden om KWO ook toe te staan op dieptes verder

dan 80 meter.

Om investeringen in duurzame energie te stimuleren bij bewoners en bedrijven (bijvoorbeeld

zonne-energie of gebouwgebonden windturbines), zal een geschikte financieringsconstructie

worden onderzocht.

Er worden haalbaarheidstudies naar energie uit algen en waterstof uitgevoerd. Deze

maatregelen kunnen een grote bijdrage gaan leveren aan het realiseren van de ambitie in de

periode 2015-2044 en deze zijn noodzakelijk om CO2-neutraal te worden.


Er wordt een studie naar de haalbaarheid van geothermie in Breda uitgevoerd, waarna mogelijk

een proefproject kan worden uitgevoerd. Indien deze succesvol is, kan de techniek verder

worden opgeschaald. Gezien de hoge CO2-reductie van deze techniek, kan dit op termijn een

grote bijdrage gaan leveren aan de doelstellingen.

Er wordt een studie gedaan naar haalbaarheid van energie uit asfalt, waarna een proefproject

zal worden opgezet. Deze kan daarna mogelijk worden opgeschaald.



Toepassing van duurzame energie bij nieuwbouw (woningen of bedrijven) wordt bij andere

thema’s meegenomen in de berekening van CO2-reductie. Zo leidt een biomassacentrale ook

tot een hogere EPL-score bij woningbouw. Voorkomen moet worden dat de CO2-reductie van

een duurzame energie maatregel wordt meegeteld bij beide thema’s.


Het opzetten van een duurzame energiebedrijf kan zowel lokaal als regionaal worden opgepakt.

Er zal in regionaal verband in ieder geval worden gezocht naar een geschikte locatie voor een

windpark. Biomassa komt in de hele regio vrij. Het omzetten van biomassa in energie kan

daarom ook regionaal worden opgepakt. Het regionale contract voor de inzameling van gft

komt vrij in 2012. Dit kan ingezet worden voor opwekking energie en kan regionaal opgepakt

worden met MARB-gemeenten of nog breder.


4 Schone en zuinige mobiliteit

4.1 Uitgangspunten


• DeCO2-uitstoot in Breda wordt mede veroorzaakt door uitstoot op omliggende snelwegen.

De Gemeente Breda kan hier vrijwel geen invloed op uitoefenen en is hierbij afhankelijk van

autonome ontwikkelingen. De gemeente zet zich dan ook voornamelijk in om het stedelijk

verkeer terug te dringen en de uitstoot door het verkeer te beperken door inzet van schone

brandstoffen.

• DeGemeenteBredakiestvooreenintegralebenadering:zoveelmogelijklatensamenvallen

van belangen. Het beperken van het stedelijk verkeer is niet alleen goed voor de CO2-uitstoot,

maar draagt sterk bij aan het verbeteren van luchtkwaliteit en doorstroming. Deze klimaat-

nota beperkt zich tot de maatregelen die een relatief groot effect op CO2-reductie hebben.

• DeGemeenteBredazetsteviginopdetransitienaarschonerebrandstofffenenvoertuigen.

Daar waar mogelijk ondersteunt de gemeente een versnelde marktintroductie van duur-

zame brandstoffen en voertuigtechnologie, vooral op commercieel haalbare mogelijkheden

voor Nederland in de nabije toekomst. De gemeente kiest hierbij niet voor één type duur-

zame brandstof, maar richt zich op meerdere initiatieven. Hierdoor komt voor elk type voer-

tuig een geschikte brandstof beschikbaar. Het gemeentelijk wagenpark zal volledig geschikt

worden gemaakt voor het gebruik van schonere brandstoffen. Breda volgt de discussie over

biobrandstoffen nauwlettend en houdt de duurzaamheid van in te zetten brandstoffen

scherp in de gaten.

• DeGemeenteBredawilbedrijvenenbewonersverleidenomvoorkorterittendeautote

laten staan. Zij biedt alternatieven aan en zorgt voor de juiste voorzieningen. In de

communicatie wordt niet alleen het milieubelang benadrukt maar ook andere voordelen.

De Gemeente Breda zal het gebruik van de (elektrische) fiets blijven stimuleren en daarbij

niet alleen wijzen op het milieuvoordeel, maar ook op het gezondheidsaspect.

• DuurzamemobiliteitspeeltdekomendejareneengrotererolinhetBredaseklimaatbeleid

dan voorheen. De afgelopen jaren heeft het klimaatbeleid van de Gemeente Breda zich

geconcentreerd op de gebouwde omgeving. Dit is te verklaren doordat het potentieel voor

CO2-reductie voor de gebouwde omgeving veel beter bekend is dan voor mobiliteit. Maat-

regelen in de gebouwde omgeving zijn voor een groot deel technisch van aard, waarvan

bekend is hoeveel CO2 zij besparen. Maatregelen op het gebied van mobiliteit zijn voor een

groot deel gericht op verandering van gedrag, dat minder goed te sturen is.


4.2 Projecten


Maatregelen die direct CO2 besparen, kan de Gemeente Breda alleen nemen op het gebied

van haar eigen bedrijfsvoering. Bewoners en bedrijven in Breda kunnen immers niet worden

gedwongen om zuiniger auto’s te gebruiken of over te stappen op een schonere brandstof.

Wel kan de Gemeente Breda samen met scholen, maatschappeklijke organisaties, bedrijven

en bewoners maatregelen nemen om Bredase bewoners en bedrijven te stimuleren om

minder CO2 uit te stoten. Dergelijke maatregelen zijn aangemerkt als ‘ondersteunende

maaregelen’ (zie hierna).

Het eigen wagenpark zal stapsgewijs overgaan op schonere brandstoffen. Het aantal

voertuigen dat nu op biodiesel, afkomstig van frituurvet, zal worden uitgebreid. Ook het

aantal voertuigen op aardgas wordt uitgebreid. Voertuigen die op aardgas rijden kunnen op

termijn ook overschakelen op biogas, een proefproject met biogas zal binnen enkele jaren

worden opgestart. De volgende stap is dat de voertuigen uiteindelijk ook kunnen overgaan

op waterstof, dat voorlopig als meest duurzame brandstof wordt gezien.

De gemeente gaat daarnaast ook de beschikbaarheid van schone brandstoffen voor bedrijven

en bewoners vergroten. In provinciaal verband is het streven om een dekkend netwerk van

vulpunten voor schone brandstoffen te maken en de vraag verder te stimuleren (project Clean

Fuel). De Gemeente Breda speelt hierin een actieve rol en zoekt daarbij de samenwerking met

lokale leveranciers. Bij de actualisatie van het beleid voor motorbrandstofverkooppunten, is

het vergroten van de verkrijgbaarheid van schone brandstoffen een belangrijk aandachtspunt.


De CO2-reductie bij vervoer is niet goed meetbaar en per project relatief laag. Samen leveren

deze projecten echter wel een zinvolle CO2-reductie op en deze projecten hebben vaak ook

een positieve invloed op luchtkwaliteit en doorstroming van verkeer. Het gaat onder meer om

de volgende projecten:

• Stimulerenvanhetgebruikvande(elektrische)fiets,doormiddelvanfaciliteren(goede

fietspaden, stallingen etc) en communicatie.

• Ontwikkelenschonevervoersmethodes,bijvoorbeeldtuktukofleenfiets.

• Nieuwewijkenkindvriendelijkmaken,datwilzeggenaantrekkelijkomtussenbelangrijke

plekken te fietsen en te wandelen (gezonder, veiliger, minder blik op straat).

• Voetgangersplanopstellenenbijdeuitwerkingvanruimtelijkeplannenrekeninghouden

met wandelaars en fietsers.

• Aanlegvansnelfietspaden(landelijkproject‘Metdefietsminderfile’).

• LokaalfietsplatforminstellenmetpartijendiefietsgebruikinBredawillenstimuleren.

• Pilotmetbuurtfietsenstallingenindewijken.

• (Spaar-)actierondomfietsennaardewinkel(Belgischvoorbeeld‘Metbelgerinkelnaardewinkel’).


• Onderzoeknaardehaalbaarheidvaneenmobiliteitswinkeldieknelpuntenenkansen

signaleert en bewoners advies op maat geeft.

• Diverselocatiesvoorautoverhuurontwikkelen(greenwheels,drivecarsharing).

• Voortzettenvanproefprojectenmetgoedkoopopenbaarvervoer.

• Vervoersmanagementopzettenineigenorganisatieenbijbedrijven.

• Bevoorradingsonderzoek.

• Parkeerrouteinformatiesysteem,zodatmensennietonnodigveelrondjesrijdenopzoek

naar een parkeerplaats.

• Ontwikkelingvantransferiawaardeautoachterblijftomovertestappenopeenduurzamer

vervoermiddel.

• RuimtelijkeplannentoetsenopCO2-reductie bij verkeer, uitvoeren fietsen voetgangersscan.

• AanpassentoelatingscriteriavanMilieuzone,zodatalleendezuinigstevervoermiddelen

de binnenstad in mogen.

• Onderzoekenmogelijkhedenvoorgedifferentieerdeparkeertarievenopbasisvanmilieu-

belasting van voertuigen, om de aanschaf van zuiniger auto’s te stimuleren.


De berekende CO2-reductie door schone brandstoffen is gebaseerd op het eigen wagenpark.

Door de schone brandstoffen grootschalig beschikbaar te maken voor bedrijven en bewoners

kan een forse extra CO2-reductie worden behaald.

De mobiliteitswinkel kan na een geslaagde proef worden opgeschaald en ook de milieuzone

kan op termijn tot steeds meer CO2-reductie gaan leiden.

De Gemeente Breda zal een aantal vooruitstrevende proefprojecten gaan opzetten, bij succes

kunnen deze worden opgeschaald.


Maatregelen voor het eigen wagenpark hangen samen met het thema duurzame overheid.

Toepassing van duurzame brandstoffen en waterstof hangt samen met het thema duurzame

energieproductie.


Vervoer is een thema dat zeer geschikt is om regionaal opgepakt te worden. Veel vervoer

vindt plaats tussen Breda en de buurgemeenten. Gemeente kunnen daarom samen optrek-

ken bij het terugdringen van het gemotoriseerde verkeer en het stimuleren van alternatieve

vervoersmethodes. Ook de aanbesteding van het openbaar vervoer biedt mogelijkheden voor

samenwerking.

Projecten met schonere brandstoffen worden momenteel al provinciaal opgepakt. Verdere

samenwerking in de regio is op dit gebied een kans. Denk hierbij aan vulpunten op de

grenzen van gemeenten, gezamenlijke inkoop en schaalvoordelen.



5Energiezuinige gebouwde omgeving

5.1 Uitgangspunten


• Degemeentekiestvooreenintegralewoonkwaliteit.Naastenergiebesparingbetekentdit

bijvoorbeeld ook meer comfort in de woningen en een gezond binnenklimaat. Energie-

besparing mag nooit ten koste gaan van de gezondheid van bewoners en de gemeente

zal daarom het belang van goede ventilatie blijven benadrukken. De gemeente zet in

op integrale woonconcepten, zoals passiefhuis en niet op het stapelen van afzonderlijke

energiebesparende maatregelen. In de Nota Kwaliteit Wonen zijn energie-eisen opgenomen

die realistisch en in de praktijk bewezen zijn.

• Woonlastenblijvenbeheersbaar.Dekostenvanhuurverhogingofdehuizenprijsdoor

energiebesparende maatregelen, zullen nooit hoger zijn dan de besparing op de energie-

kosten. Hierbij is zowel aandacht voor huishoudens met lagere inkomens, als voor huis-

houdens met middeninkomens en hogere inkomens.

• Allenieuwbouwwoningenzijnminimaal10%energiezuinigerdandeEPC-norminhet

Bouwbesluit voorschrijft. De gemeente volgt de energietransitieprogramma’s van het Rijk. Het

streven is dat in 2020 de nieuwbouw energieneutraal is. Woningen worden flexibel gebouwd

met het idee dat deze op termijn energieneutraal moeten worden. Zo kan besloten worden

zonne-energie vanwege hoge kosten nog niet toe te passen, maar om de woningen wel

geschikt te maken voor latere toepassing van zonne-energie. Dit geldt ook voor toepassing

van lage temperatuur verwarming, die op termijn gevoed kan worden met duurzame

energiebronnen.

• DegemeentedruktdeCO2-reductie bij (vervangende) nieuwbouw vanaf 250 woningen en

herstructurering uit in de Energie Prestatie op Locatie (EPL). Bouwen volgens de mini-

mumeisen levert een EPL van 6,6 op, een energieneutrale locatie levert een EPL van 10

op. Voor alle nieuwe bouwprojecten wordt de minimale EPL verhoogd naar 7,2. In de

praktijk is gebleken dat deze goed haalbaar is. Uit energievisies kan echter blijken dat ook

een hogere EPL haalbaar is en daar zet de gemeente dan op in. De EPL zal met tussen-

stappen worden verhoogd en in 2020 zal de EPL 10 gelden.


• Jaarlijkswordtbijminimaal200woningeneengemiddeldeenergiebesparingvan50%

gehaald en wordt gemiddeld 5% duurzame energie opgewekt per woning. De gemeente

organiseert wijkgerichte acties waarbij bewoners worden geholpen met energiebesparen

en opwekken van duurzame energie. Met woningcorporaties worden afspraken gemaakt

om het gemiddelde energielabel van de woning te verhogen tot minimaal het B-niveau.

Het energielabel is een maat voor de energieprestatie van de woning, waarbij een G staat

voor een zeer onzuinige woning en een A voor een energiezuinige woning. Alle maat-

regelen die zich terugverdienen worden uitgevoerd.

• Hetenergieverbruikvanmaterialenisnietmeegenomenindedoelstellingenvandeze

nota, maar vormt een belangrijk aandachtspunt. Dit zal verder worden uitgewerkt in de

Nota kwaliteit Wonen en in het beleid voor duurzaam bouwen, duurzaam inkopen en

duurzaam ondernemen. De keuze van materialen bepaalt ook de bouwkosten, er wordt

onderzocht in hoeverre een duurzame materiaalkeuze ook kan leiden tot goedkopere

woningen.

5.2 Projecten


Om te voorkomen dat de CO2-uitstoot verder stijgt, wordt energiezuinig gebouwd. Energie

maakt integraal onderdeel uit van planvorming rondom alle grote bouwprojecten, waarbij

bovenstaande uitgangspunten worden gehanteerd. Bij voorkeur wordt energieneutraal

gebouwd, zodat er geen nieuwe CO2-uitstoot bijkomt, maar dit is in de praktijk vanwege

hoge kosten vaak nog niet haalbaar. Het streven is altijd de hoogst haalbare EPL binnen de

gestelde kaders voor het project. Voor de Spoorzone is reeds een EPL van 7,3 afgesproken en

in Teteringen wordt een EPL van 8,5 gehaald. Voor de overige projecten geldt een EPL van

minimaal 7,2.

Er is een subsidieaanvraag gedaan voor twee projecten in het kader van de energietransitie.

Aan de Calandstraat wordt een flatgebouw gerenoveerd, waarbij het energielabel wordt ver-

beterd tot het A-niveau. Bij drie Hoefijzers Zuid worden energiezuinige woningen gebouwd,

waarbij een CO2-reductie van minimaal 45% wordt gehaald. Bij de energietransitieprojecten

gaat het niet alleen om de energiebesparing van het gebouw, maar wordt bijvoorbeeld ook

gekeken naar verduurzaming van stadsverwarming en gedrag van bewoners.

Het gemiddelde energielabel van de huidige woningen van de woningcorporaties in Breda

ligt op het D-niveau. De gemeente heeft de ambitie om dit gemiddelde energielabel op

termijn te verhogen tot het B-niveau. Hierbij wordt gekozen voor een benadering vanuit

CO2-reductie, waardoor corporaties de CO2-reductie ook kunnen behalen met technieken,

die niet voldoende worden meegerekend in het energielabel, zoals verduurzaming van

stadsverwarming en lokale opwekking van duurzame energie. De planning waarmee de

ambitie kan worden behaald zal samen met de woningcorporaties nader worden uitgewerkt.

Herstructurering in de Heuvel en in Hoge Vucht biedt kansen om de energieprestatie van

deze wijken aanzienlijk te verbeteren.


Bewoners van Breda kunnen zelf ook een belangrijke bijdrage leveren aan het verminderen

van de CO2-uitstoot. De gemeente ontwikkelt samen met marktpartijen een loket waar

bewoners terecht kunnen voor advies, uitvoeren van maatregelen en financiering. Het loket

levert betrouwbaar advies, betrokken aannemers en installateurs moeten aan kwaliteitseisen

voldoen en kunnen mogelijk kortingen aanbieden en de energieleveranciers verlagen direct

de voorschotnota van de energierekening. Indien gewenst kunnen goedkope leningen

worden afgesloten voor het uitvoeren van maatregelen. Een proefproject (Steek energie in je

huis) is reeds opgestart.

Het Energie- en Inbraakpreventieteam zal gratis energieadviezen blijven afgeven aan

bewoners en zal in de toekomst ook energielabels gaan afgeven.


Energie wordt standaard meegenomen bij grondverkoop en in bouwprojecten. Een belangrijk

handvat vormt de Nota Kwaliteit Wonen. Bij de actualisatie van deze nota zal de aangescherpte

EPL-ambitie (7,2) worden meegenomen.

De gemeente maakt afspraken met leveranciers van slimme meters om deze aan te kunnen

bieden aan bewoners. Slimme meters geven inzicht in het verloop van het verbruik van

bewoners en kunnen daarmee een belangrijke aanzet vormen voor gedragsverandering. Ook

wordt fors ingezet op voorlichting en educatie (zie ook hoofdstuk 8), zowel richting bewo-

ners als marktpartijen als projectontwikkelaars, makelaars, aannemers et cetera.

De gemeente richt zich met name op grootschalige bouwprojecten. Met de kwaliteitseisen in

de Nota Kwaliteit Wonen en de oprichting van het loket duurzaam bouwen is de gemeente

zich ook gaan richten op nieuwbouw door particulieren. Deze aanpak wordt verder uitgewerkt.

Ook wordt bepaald in hoeverre het instrument ‘GPR gebouw’ dat zich richt op diverse

aspecten van duurzaam bouwen, kan worden toegepast.

Om investeringen in duurzame energie te stimuleren bij bewoners (bijvoorbeeld zonne-energie

of gebouwgebonden windturbines), zal een financieringsconstructie worden ontwikkeld,

waarbij goedkope leningen worden verstrekt.


De energietransitieprojecten zullen worden opgeschaald binnen Breda. Ook het project

gericht op particulieren zal bij voldoende succes worden opgeschaald en op termijn aan de

markt worden overgedragen. Voor dit project is al wel een voorzichtige doorrekening van te

behalen CO2-reductie op langere termijn gemaakt.



Een hoge EPL-score in een wijk kan ook worden bereikt door het gebruik van veel duurzame

energie (geen fossiele energie). Als duurzame energie wordt toegepast in de gebouwde

omgeving, zal voorkomen moeten worden dat de CO2-reductie van de maatregel bij

meerdere thema’s als resultaat wordt meegerekend.


In regionaal verband worden afspraken gemaakt over een minimaal niveau voor duurzaam

bouwen. GPR gebouw is daarbij een mogelijk instrument. Hiermee ontstaat meer duidelijk-

heid voor projectontwikkelaars en wordt voorkomen dat duurzaamheidseisen het bouwen in

bepaalde gemeenten minder aantrekkelijk maakt.

De wijkgerichte actie voor bewoners kan regionaal worden opgeschaald.


6Duurzame (agrarische) bedrijven

6.1 Uitgangspunten


• BijdebedrijveninBredawordtperjaarminimaal2%efficiency-verbeteringbehaald.

• DeGemeenteBredakiestvooreencombinatievanhetstrikthandhavenvandeenergie-

eisen uit de Wet Milieubeheer en een meer stimulerende aanpak. In 2012 is op alle

bedrijventerreinen een duurzaam ondernemen project uitgevoerd. Duurzaam ondernemen

stimuleert ondernemers om een stap verder te gaan, dan de wetgeving voorschrijft. De

gemeente zal zelf maatregelen uitvoeren die in 10 jaar terugverdiend zijn en stimuleert

bedrijven om dit ook te doen.

• Devergunningsverleningenhandhavingophetgebiedvanoverigebroeikasgassenkrijgt

een hogere prioriteit.

• Hoeweldeagrarischesectoralveeldoetaanenergiebesparing,liggenernogveelkansen

om energie te besparen. De Gemeente Breda gaat daarom samen met agrarische onder-

nemers werken aan energiebesparing, duurzame energie en het terugdringen van uit-

stoot van overige broeikasgassen.

• DoorhetkoppelenvanfunctieskaneengroteslagwordengemaaktmetCO2-reductie.

Zo wordt gezocht naar mogelijkheden om reststromen van bedrijven in te zetten voor de

energievoorziening van gebouwen of voor productieprocessen van andere bedrijven.

• Voorparkmanagementzullenuitgangspuntenwordenopgestelddiebetrekkinghebbenop

de energiehuishouding van bedrijventerreinen. De gemeente gaat zich inzetten om een

duurzame energievoorziening voor zowel nieuwe als bestaande bedrijventerreinen te orga-

niseren. Hierbij kan worden gedacht aan collectieve systemen als koude-warmte-opslag

en inzet van biomassa. Kleinschalige toepassing van duurzame energie door bedrijven

zelf, bijvoorbeeld zonne-energie of kleine windturbines, wordt gestimuleerd.

• DeGemeenteBredastimuleertinnovatieenzalondernemersmetinnovatieveideeënmet

betrekking tot energie ondersteunen.


6.2 Projecten


De eis uit de Wet Milieubeheer om alle maatregelen met een terugverdientijd tot 5 jaar

standaard uit te voeren, wordt als standaard gehanteerd voor alle bedrijven. Daarnaast wordt

het stimulerende spoor voortgezet met de duurzaam ondernemen projecten, waarbij bedrijven

hun milieuprestaties kunnen monitoren met behulp van het instrument Milieubarometer.

Ook in de agrarische sector zal een project worden opgezet om duurzaam ondernemen te

stimuleren. Op grote bedrijventerreinen en in de agrarische sector worden studies gedaan

naar haalbaarheid van grote duurzame energieprojecten, waarbij kan worden gedacht aan de

plaatsing van zonnepanelen of windmolens op daken, koude-warmte-opslag, geothermie en

toepassing van de gesloten kas (energieneutrale kas). Hier liggen met name kansen bij

nieuwbouw of herstructurering van bedrijventerreinen.


Een belangrijke ondersteunende maatregel is het vergroten van kennis, zowel in de eigen

organisatie als bij bedrijven. Voor de eigen organisatie zullen cursussen worden georganiseerd

over energiebesparende maatregelen (met nadruk op maatregelen die zich in 5 jaar terug-

verdienen) en cursussen over overige broeikasgassen.

Kennis over energiebesparing, duurzame energie en reductie overige broeikasgassen kan op

ondernemers worden overgebracht in reguliere bezoeken en via deelname aan duurzaam

ondernemen projecten. Ook wordt een jaarlijkse duurzaam ondernemen dag georganiseerd,

waarbij duurzame ondernemers in het zonnetje worden gezet.

Het gaat verder onder meer om de volgende projecten:

• Vervoersplannen,metnamevoorgrotebedrijvenmetveelmedewerkersen/ofbezoekers

(o.a ziekenhuis).

• Overigebroeikasgassenalsaandachtspuntopnemeninhandhavingsprogramma.

• Studiebijeenkomstenoverigebroeikasgassenvooragrarischesector.

• Opstellenuitgangspuntenvoornieuwbouwenherstructureringvanbedrijventerreinen.

• Verbeterenopenbaarvervoernaarbedrijventerreinen.

• Voorparkmanagementzullenuitgangspuntenwordenopgestelddiebetrekkinghebben

op de energiehuishouding van bedrijventerreinen. De gemeente gaat zich inzetten om

een duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen te organiseren.


De duurzaam ondernemen aanpak is de afgelopen jaren als succesvol gebleken en zal verder

worden opgeschaald. Voor verhuizende bedrijven wordt een digitale verhuisscan ontwikkeld.

Deze scan geeft inzicht in de mogelijkheden om energie te besparende en andere milieu-

maatregelen te nemen, op het moment van verhuizing.

De projecten in de agrarische sector zijn nieuwe projecten. Indien deze succesvol zijn, zullen

deze verder worden opgeschaald. Dit geldt ook voor de toepassing van diverse vormen van

duurzame energie, zoals geothermie en zonne-energie.


Er is samenhang met de thema’s mobiliteit (vervoersmanagement), duurzaam energieproductie

(duurzame energie bij bedrijven) en gebouwde omgeving (koppelen van reststromen aan

woningbouw). De klimaatnota sluit naadloos aan op de concept-bedrijventerreinenvisie Breda

2020. Ook hier zijn thema’s als parkmanagement, vervoersmanagement en energie belang-

rijke kansen om de gemeentelijke doelstellingen te halen en zeker ook op het gebied van

energie. Veelal zullen deze projecten een multidisciplinair karakter moeten krijgen.


Projecten gericht op MKB zullen lokaal worden opgepakt. Wel kunnen cursussen en dergelijke

regionaal worden georganiseerd. De agrarische sector ligt veelal tussen meerdere gemeenten

in en hier kan een regionale aanpak zinvol zijn.


7Klimaatbestendige leefomgeving

7.1 Uitgangspunten


• DeGemeenteBredazalnietalleenwerkenaanhetvoorkomenvandenegatievegevol-

gen van klimaatverandering, maar ook (economische) kansen grijpen die klimaatveran-

dering met zich meebrengt, onder andere op het gebied van toerisme, recreatie en land-

bouw.

• Nieuwegebouwenwordenklimaatbestendiggebouwd.Datbetekentdatdegebouwen

voorbereid zijn op hogere temperaturen, bijvoorbeeld door extra isolatie, zonwering of

energiezuinige koeling. Bij renovatie wordt ook bestaande woningbouw voorbereid op

het veranderende klimaat.

• DeGemeenteBredazorgtvoormeergroenindestad.Groenheefteenverkoelende

werking op de stadstemperatuur, maar zorgt ook voor een prettige leefomgeving en biedt

kansen voor recreatie. De gemeente zet daarbij hoog in op vegetatiedaken op gebouwen

(ook wel groene daken genoemd). Vegetatiedaken hebben een isolerend effect, zorgen

voor tijdelijke waterberging en binden CO2 en andere luchtverontreinigende stoffen

• Degemeenteblijftzichsteviginzettenvoorverdereverbeteringvanwaterberging.


7.2 Projecten

Voor dit thema is geen onderscheid gemaakt tussen besparende en ondersteunende

maatregelen, aangezien de maatregelen vrijwel geen (meetbare) CO2-reductie opleveren. Alle

maatregelen zijn echter van belang, om goed voorbereid te zijn op het veranderende klimaat.

De Gemeente Breda gaat de effecten van klimaatverandering specifiek voor Breda in beeld

brengen. Vervolgens gaat de gemeente samen met lokale partners de strategie voor aanpassing

aan klimaatverandering verder uitwerken.

Groen

Een toename van groen zorgt voor een afname van CO2. Hoeveel CO2 wordt teruggedrongen

is afhankelijk van het soort groen, daarom is het niet mogelijk om een inschatting van

CO2-reductie door aanplant van groen te maken. Op jaarbasis wordt bepaald wat de netto

toe- of afname is van groen in Breda en op basis daarvan wordt bepaald hoeveel CO2

hiermee is teruggedrongen.

Het besef dat groen een belangrijke functie heeft in en rond de stad wordt steeds groter en

dit thema staat dan ook hoog op de agenda bij bouwprojecten en herstructureringen.

De Gemeente Breda wil meer groen in de stad. Daarom zullen komende jaren diverse groene

projecten worden ontwikkeld, waaronder een groene invulling van Waterakkers en Bavelse Leij.

De Gemeente Breda zet hoog in op de toepassing van vegetatiedaken (‘groene daken’). In

project Drie Hoefijzers worden deze toegepast en ook in andere bouwprojecten hoort dit tot

de mogelijkheden. Het beleid voor vegetatiedaken zal nader worden uitgewerkt, waarbij

bijvoorbeeld ook wordt bepaald op welke wijze bewoners gestimuleerd kunnen worden om

vegetatiedaken toe te passen.

Water

De Gemeente Breda heeft al vele maatregelen genomen om de effecten te voorkomen die

kunnen ontstaan door de stijgende zeespiegel en toenemende neerslag. Er is een waterplan

vastgesteld, dat elke 2 jaar gevolgd wordt door een uitvoeringsprogramma met concrete

maatregelen. In 2007 is de Gemeentelijke Wateropgave Breda vastgesteld, waarin een

overzicht is opgenomen van maatregelen die noodzakelijk zijn om het watersysteem in Breda

op orde te krijgen. Deze maatregelen worden komende jaren uitgevoerd.

De afgelopen jaren zijn ook al diverse maatregelen uitgevoerd ter verbetering van de water-

berging. De haven is weer terug in de stad, riolering wordt afgekoppeld en momenteel wordt

de Vierde Bergboezem aangelegd. Ook vindt hermeandering plaats van diverse rivieren en

beken. Voor verdere informatie wordt verwezen naar het waterplan, de gemeentelijke

wateropgave en de uitvoeringsprogramma’s.


Flora en fauna

Door middel van metingen en tellingen wordt de flora en fauna in Breda gemonitord.

Opvallend is dat de wespenspin, die alleen in warmere streken voorkomt en die voorheen niet

in Breda aanwezig was, in steeds grotere aantallen voorkomt. Dergelijke effecten van

klimaatverandering zijn echter moeilijk te beïnvloeden. Een toename van schadelijke soorten,

zoals ziekteverspreidende teken of muggen, moet spoedig gesignaleerd worden en de

gezondheidszorg moet voorbereid zijn op eventuele uitbraken van dergelijke ziektes.

Klimaatbestendig bouwen

De vraag naar koeling zal toe gaan nemen bij een warmer klimaat. Het is belangrijk om daar

in een vroeg stadium al rekening mee te houden, aangezien de gebouwen die op korte

termijn worden gebouwd er over 30 jaar ook nog zullen staan. Koeling op de traditionele

wijze, brengt een hoog energieverbruik met zich mee. Een energiebesparende techniek om te

koelen is Koude-Warmte-Opslag (KWO). Woningen volgens het concept passiefhuis leveren

een dermate hoge isolatie, dat koeling niet meer nodig is. Tenslotte kan worden gedacht aan

toepassing van vegetatiedaken en gevelbegroeiing. De Gemeente Breda werkt aan proef-

projecten om klimaatbestendig te bouwen of te renoveren en en zal dit gaan integreren in de

bouwen renovatieprocessen.



8Communicatie

In dit hoofdstuk worden de uitgangspunten voor communicatie en educatie rondom de

onderwerpen energiebesparing en duurzame energie besproken. Communicatie kan geen

gedrag veranderen. Communicatie ondersteunt projecten en maatregelen die de gemeente

op het gebied van energie uitvoert en draagt bij aan de kennis en houding van de doelgroepen.

Educatie brengt kennis bij en leert mensen op een bepaalde manier handelen en is daarmee

een beter middel om in te zetten voor gedragsverandering. Om deze reden heeft dit

hoofdstuk niet alleen betrekking op communicatie maar ook op educatie.

Bij de uitvoering van concrete projecten wordt (waar nodig) een apart communicatieplan

geschreven. Al deze communicatieplannen sluiten aan bij de uitgangspunten voor communi-

catiezoalsbeschrevenindithoofdstuk.Jaarlijkszalminimaalééneducatieveactiviteitrondom

klimaatbeleid worden georganiseerd.

8.1 Met wie praten we?

Primair

• Bestuurders,directieenambtenarenvandeGemeenteBreda.

• Bredanaars.

• Bredasebedrijven.

• Scholen(leerlingen/studentenendocenten)voorbasis-envoortgezetonderwijs,

MBO en HBO.

Secundair

Diverse overheden, zoals de provincie Noord-Brabant, VNG, SenterNovem en het ministerie

van VROM, (inter)nationale samenwerkingsverbanden waar de Gemeente Breda aan

deelneemt en marktpartijen.


8.2 Wat willen we bereiken?

Bestuurders, directie en ambtenaren

• Bestuurders,directieenambtenarenvandeGemeenteBredawetendatdegemeente

werkt aan een CO2-neutrale stad.

• Bestuurdersendirectiezijnzichbewustvanhunbelangrijkevoorbeeldfunctieenzijzien

in dat ook hun eigen energiebesparend handelen bijdraagt aan een CO2-neutraal Breda.

• Ambtenarenzijnzichbewustdatookhuneigenenergiebesparendhandelenbijdraagt

aan een CO2-neutraal Breda.

Bredanaars

• Bredanaarszijnzichbewustvandeklimaatveranderingenbegrijpendateenhoogenergie-

gebruik hier een negatieve invloed op heeft. Ze zien dat ze zelf kunnen bijdragen aan het

tegengaan van de klimaatverandering door energie te besparen (in huis en vervoer) en

dat energie besparen ook andere voordelen oplevert (zoals financieel voordeel, opbouwen

conditie en vergroten van het comfort).

Bredase bedrijven

• Bredasebedrijvenziendenoodzaakinvanenergiebesparendemaatregelen(senseof

urgency) maar zeker ook de kansen die dat biedt (sense of opportunity): onder andere

kostenreductie, concurrentievoordeel en versterking van het imago/maatschappelijke

verantwoordelijkheid.

Scholen

• Docentenzienhetbelanginomhunleerlingen/studentendegevolgenvanklimaatverande-

ring bij te brengen, omdat zij in de toekomst de maatschappij vormen. Leerlingen/studenten

leren spelenderwijs hoe ze zelf energie kunnen besparen en opwekken. Kinderen kunnen

ook hun ouders weer beïnvloeden als ze opdrachten mee naar huis krijgen om bijvoorbeeld

hun thuissituatie te beoordelen op energiezuinigheid en energiezuinig gedrag.

Secundaire doelgroepen

• DeGemeenteBredawiluitdragendatzijwerktaaneenCO2-neutraal Breda. Breda wil

met andere overheden en partners uit (inter)nationale samenwerkingsverbanden kennis

en ervaringen uitwisselen. Door koploper te zijn kan Breda zichzelf bovendien (inter)nationaal

profileren als duurzame stad.

8.3 Wat gaan we vertellen?

‘Steek ook positieve energie in energie besparen’

Bestuurders, directie en ambtenaren

Het klimaat verandert en energiekosten stijgen. Gelukkig kunnen we er ook allemaal iets aan

doen: met energiebesparing en duurzaem energie. De Gemeente Breda vindt dat zij het

goede voorbeeld moet geven. Breda koopt daarom eerlijk en groen in, neemt energiebesparende

maatregelen voor de gemeentelijke gebouwen en bekijkt hoe zij duurzame energie kan

opwekken om eigen gebouwen van energie te voorzien. Door energie te besparen bespaart

de gemeente ook geld. Steek ook positieve energie in energie besparen!

Bredanaars

Het klimaat verandert. Gelukkig kunnen we er ook allemaal iets aan doen: met energiebespa-

ring. Door energie te besparen gaat het comfort in huis omhoog / bespaar je geld / werk je

aan je conditie. Steek ook positieve energie in energie besparen!

Bedrijven


ring. Door energie te besparen /bespaart u geld /werkt u aan uw imago/maatschappelijke

verantwoordelijkheid. De Gemeente Breda stimuleert, faciliteert en brengt u in contact met

andere partijen om te werken aan energiebesparing in uw bedrijfsvoering en uw vervoers-

management. Steek ook positieve energie in energie besparen!


Scholen


ring. Door energie te besparen zorgen we voor een gezondere leefomgeving voor onze

kinderen/bespaart de school op energiekosten/verbetert het binnenklimaat op school/werken

de kinderen aan hun conditie. Steek ook positieve energie in energie besparen!

8.4 Hoe gaan we de boodschap vertellen?

Uitgangspunt: Communicatie in twee fases

1. De samenwerking in de Bredase Energieraad staat model voor de visie van de Gemeente

Breda. Door samen te werken met partners als scholen, instellingen, bedrijven en corpo-

raties kan de transitie naar een CO2-neutrale stad worden ingezet. De gemeente is hierin

één van de spelers. Communicatie is daarom in eerste instantie gericht op het vinden van

partners met wie de gemeente samen wil optrekken om de doelstellingen van Breda als

CO2-neutrale stad te realiseren. Deze partners kunnen bovendien helpen om de bood-

schap en educatie over energiebesparing en de inzet van duurzame energie te vertellen.

2. De tweede fase richt zich op communicatie en educatie van de gemeente en partners

over hoe Bredanaars en ondernemers zelf energie kunnen besparen en wat hun dat oplevert.

Afzenderschap: De boodschap moet gebracht worden door een voor de doelgroep

geloofwaardige afzender. Dat betekent dat de Gemeente Breda de boodschap dat we

verbruik van fossiele brandstoffen moeten verlagen samen met partners brengen zoals

woningbouwcorporaties, scholen, werkgevers, maar ook instanties als de GGD, religieuze

instanties en sportclubs.

Inspelen op verschillende motieven: De motieven om energie te besparen zullen bij

verschillende groepen Bredanaars steeds verschillend zijn. Geld besparen is voor alle doelgroepen

een motief, maar dit motief zal huishoudens met lagere inkomens het meest interesseren.

Voor de rijkere Bredanaars is het verhogen van het comfort en gebruiksgemak van energie-

besparende maatregelen een belangrijker motief.

Sportieve Bredanaars zouden bijvoorbeeld aangesproken kunnen worden door het argument

dat energie besparen ook goed kan zijn voor hun conditie.

Er zijn nog meer motieven denkbaar. Deze kunnen op basis van het concrete project verder

uitgebreid worden.


Manier waarop: De Gemeente Breda geeft objectieve informatie en maakt zowel bedrijven

als Bredanaars attent op de noodzaak om iets te doen aan de klimaatverandering. De

gemeente doet dit door enerzijds energiebesparing en duurzame energie te faciliteren (door

kennis en ervaring beschikbaar te stellen aan bedrijven en andere overheden en door

lespakketten beschikbaar te stellen voor scholen). Anderzijds laat Breda op een positieve

manier zien wat het werken aan energiebesparing voor de doelgroepen kan opleveren

(financieel voordeel, comfort verhoging, verbeteren conditie) door voorbeelden en tips van

energiebesparing op een aansprekende manier beschikbaar te stellen. En door energie

besparen leuk te maken door bijvoorbeeld een wedstrijdelement aan communicatieacties te

verbinden, waardoor mensen/bedrijven/scholen ook iets gaan doen.

Voorbeeldgedrag: Als het gaat om communicatie-uitingen hoeft niet alleen gedacht te

worden aan communicatiemiddelen. Voor het bereiken van mensen is vooral ook persoonlijke

communicatie heel effectief. Zo worden er medewerkers, waaronder ook leidinggevenden

aangewezen als ambassadeurs, die medewerkers persoonlijk aanspreken op hun gedrag.

Ook gaat de gemeente een langdurige interne campagne duurzaam handelen opzetten.

Voorbeeldgedrag van collega’s en de gemeente als geheel dragen bij aan bewustwording en

houding. Zo brengt een terugkerende rubriek in Breda-Zo in beeld ‘Hoe groen’ een collega is.

Inspelen op natuurlijke momenten: De Gemeente Breda maakt gebruik van momenten

waarop zij de aandacht heeft van de doelgroepen. Bijvoorbeeld via het loket duurzaam

bouwen aan alle bewoners die (willen gaan) verbouwen, via het welkomstpakket voor

nieuwe bewoners, in speeches over gerelateerde onderwerpen en bij de bouw van nieuw-

bouwwijken, zoals de nieuwbouw in Teteringen, maar ook bij landelijke evenementen zoals

de Week van de Vooruitgang, Warme truiendag, boomfeestweek, de Week van de Techniek

en de Nacht van de Nacht.

Wijzen op mogelijkheden: De Gemeente Breda wil alle doelgroepen voorzien van objec-

tieve informatie en de doelgroepen via communicatie en educatie wijzen op hun eigen

mogelijkheden om duurzaam te handelen. De gemeente wil niet te veel treden in de persoon-

lijke levenssfeer van haar doelgroepen, alleen als de doelgroepen zelf besluiten dat ze dat

willen. Bijvoorbeeld door het Energieteam om energiebesparingstips te vragen of door mee te

doen aan één van de campagnes. De keuze om energie te besparen is aan de school/Bredanaar/

bedrijf zelf. De gemeente laat alleen zien dat het voordeel oplevert om het wél te doen.


B1Klimaatbeleid: internationaal, nationaal, regionaal, gemeentelijk

Internationaal beleid

Kyoto

Het Kyoto Protocol ontstond in 1997, maar het Kyoto protocol is uiteindelijk op 16 februari

2005 officieel in werking getreden. In het Kyoto protocol is afgesproken dat de industrielanden

de uitstoot van broeikasgassen in de periode 2008 – 2012 met gemiddeld 5,2 procent

moeten verminderen ten opzichte van 1990. De reductieverplichtingen wisselen van land tot

land. Voor Nederland geldt dat in 2012 de uitstoot 6% lager moet zijn dan in 1990.

Bali Action Plan

In december 2007 zijn de 180 VN-landen het in Bali eens geworden over het ‘Bali Action

Plan’. In het Bali Action Plan zijn afspraken gemaakt over vier onderwerpen: het terugdringen

van de uitstoot van broeikasgassen (mitigatie), aanpassing aan klimaatverandering (adaptatie),

technologische samenwerking en financiële steun.

Er zijn nog geen getallen genoemd over hoe snel die reductie in broeikasgasuitstoot moet

plaatsvinden. Wel wordt de noodzaak erkend van drastische reducties voor alle ontwikkelde

landen, inclusief de VS en de ontwikkelingslanden. Het ‘Action Plan’ moet leiden tot

bindende afspraken in december 2009 in Kopenhagen.

Europese afspraken

Europese regeringsleiders hebben in maart 2007 afspraken gemaakt om klimaatverandering

af te remmen. De Europese Unie (EU) heeft de doelstelling vastgelegd om de uitstoot van

broeikasgassen in 2020 met minimaal 20% te verlagen ten opzichte van 1990. Als grote

staten zoals Amerika, China en India ook bereid zijn tot harde afspraken, overweegt de EU

zelfs deze doelstelling te verhogen tot 30% verlaging. Daarnaast wil de commissie 20%

energie besparen ten opzichte van 1990 en moet het aandeel duurzame energie en groene

energiebronnen omhoog tot 20% in 2020. Biobrandstoffen moeten in 2020 minimaal 10%

uitmaken van de transportbrandstoffen.

Nationaal beleid

Schoon en zuinig

In het coalitieakkoord van het kabinet is het werkprogramma Schoon en Zuinig aangekondigd.

Het werkprogramma ‘Schoon en Zuinig: Nieuwe energie voor het klimaat’ beschrijft de

manier waarop Nederland in 2020 over een van de meeste efficiënte en schone energievoor-

zieningen van Europa kan beschikken. In het werkprogramma Schoon en Zuinig van het

kabinet zijn de klimaatdoelstellingen uitgewerkt. De volgende doelen staan hierbij centraal:

• Eenreductievandeuitstootvanbroeikasgassenvan30%in2020tenopzichtevan1990.

Het gaat dan zowel om CO2 als overige broeikasgassen, zoals lachgas (N2O) en methaan

(CH4);

• elkjaardaalthetenergieverbruikmet2%tenopzichtevanhetjaarervoor;

• eenaandeelvanhernieuwbareenergiebronnenvan20%in2020.

Klimaatakkoord Gemeenten en Rijk

De ambitieuze doelstelling uit het werkprogramma Schoon en Zuinig vraagt om een gezamen-

lijke aanpak van Rijk en gemeenten. Met de Vereniging van Nederlandse gemeenten (VNG) is

daarom een bestuursakkoord gesloten, het ‘Klimaatakkoord Gemeenten en Rijk 2007-2011’.

Het klimaatakkoord heeft de landelijke doelstellingen overgenomen en daarnaast staan per thema

concrete doelen benoemd. De Gemeente Breda heeft zich aangesloten bij dit bestuursakkoord.


Bouwbesluit

Nieuwbouwwoningen die op dit moment gerealiseerd worden, moeten aan het bouwbesluit

voldoen en een EPC halen van 0,8. Zonder speciaal beleid zullen de nieuwbouwwoningen

minimaal aan deze eis voldoen. De minister van VROM heeft aangekondigd dat zij voornemens

is om de EPC verder aan te scherpen in 2011 naar 0,6 en in 2015 naar 0,4.

Wet Milieubeheer (verruimde reikwijdte)

De Wet Milieubeheer schrijft voor dat bedrijven over een milieuvergunning moeten beschik-

ken of een melding moeten doen. Onlangs is het activiteitenbesluit vastgesteld waarin

algemene regels zijn opgenomen voor meldingsplichtige bedrijven. Uitgangspunt is dat

bedrijven alle energiebesparende maatregelen moeten uitvoeren die binnen 5 jaar zijn

terugverdiend. Voor bedrijven met een energieverbruik tussen de 50.000 en 200.000 kWh en

tussen de 25.000 en 75.000 m3 gas geldt dat zij op termijn standaard maatregelen voor de

branche moeten doorvoeren. Bedrijven die meer dan 200.000 kWh en 75.000 m3 gas

verbruiken moeten een energiebesparingsplan maken.

Nationaal Programma Adaptatie Ruimte en Klimaat

Het Nationaal Programma Adaptatie Ruimte en Klimaat (ARK) is in 2006 gestart. ARK is een

programma voor en door verschillende partijen (Rijk, provincies, gemeenten, bedrijven,

wetenschap, maatschappelijke organisaties), waarbij het Rijk de regie voert. Het doel van het

programma ARK is het klimaatbestendig maken van de ruimtelijke inrichting van Nederland.

Het gaat daarbij om thema’s als waterbeheer en veiligheid, transport, electriciteitsvoorziening,

natuurbeheer en volksgezondheid. Het streven is om aanpassing aan klimaatverandering in

2015 integraal onderdeel te laten zijn van beleid. De strategie is gericht op de samenwerking

tussen overheden, wetenschappelijke kennisinstituten, maatschappelijke organisaties en

bedrijfsleven.

Regionaal: Verklaring van Dussen

Eind 2007 hebben achttien West-Brabantse gemeenten en één gemeente uit Zeeland de

Verklaring van Dussen ondertekend. In deze verklaring hebben de negentien gemeenten

afgesproken om samen te werken aan een duurzaam energiebeleid en zich in te zetten voor

het behalen van de doelen uit het klimaatakkoord tussen Rijk en VNG. De Verklaring van

Dussen is opgenomen in bijlage 2.

Beleid Gemeente Breda

Breda is al jaren actief bezig met haar energiebeleid. Al in 1990 werd een plan van aanpak

energiebesparing vastgesteld. In 2000 werd een energiebeleidsplan opgesteld, dat de basis

vormt voor de Milieuvisie 2015. Deze Milieuvisie is in 2002 vastgesteld. In de Milieuvisie is de

volgende doelstelling opgenomen:

“In 2015 is Breda een eind op weg een energieneutrale stad te worden. Dit is een stad waarin

de energievraag drastisch is afgenomen. De energie die nog nodig is, komt uit energiebronnen

die niet opraken, zoals zon, water, biomassa en aardwarmte.”

Klimaatbeleid 2004-2007

In het plan van aanpak klimaatbeleid 2004-2007 zijn projecten opgenomen op het gebied

van woningbouw, duurzame energie en bedrijven. Het ministerie van VROM heeft subsidie

verleend voor de uitvoering van deze projecten. In 2007 zijn de laatste projecten afgerond,

waarna subsidie is ontvangen voor vier nieuwe projecten die in 2007 en 2008 zijn uitgevoerd.

Overig beleid

Energie- en klimaatbeleid ligt niet alleen vast in milieubeleid. Er is ook een duidelijke samen-

hang met beleidsplannen op andere thema’s. Zo zijn in integrale beleidsstukken zoals de Nota

Kwaliteit Wonen en de Woonvisie diverse doelen opgenomen over energiezuinige en

duurzame woningbouw.

De aanpassing aan klimaatverandering heeft een belangrijke plek in het waterplan en andere

nota’s rondom het waterbeleid.

Daarnaast is in deze nota ook rekening gehouden met het beleid op diverse andere gerela-

teerde terreinen, waaronder economie, verkeer, accommodaties, inkoop en sociale zaken.


B2 Verklaring van Dussen

Verklaring van Dussen

Op 31 oktober 2007 voerden de portefeuillehouders milieu van de

19 gemeenten die begin 2007 de Strategische Agenda West-Brabant

hebben ondertekend, in Kasteel Dussen overleg over een duurzaam

energiebeleid. De portefeuillehouders onderstrepen dat zij een cruciale

partner van het Rijk zijn voor het realiseren van de ambities van het

kabinet inzake CO2-reductie, duurzame energie en energiebesparing.

De bijeenkomst werd afgesloten met deze verklaring.

Algemeen:

• de19gemeentenzijnbereidhunaandeeltelevereninderijksdoelstellingenvan:

- een CO2-reductie van 30% in 2020;

- een duurzame energieproductie van 20% in 2020;

- tot 2020 elk jaar een energiebesparing van 2%;

• de19gemeentenzullenhunvoorbeeldfunctieopallerleiterreinenactiefinvullen.

Gebouwgebonden duurzaam energiebeleid:

• de19gemeentenplegeneengezamenlijkeinzetvooreenduurzaamenergiebeleidinde

gebouwgebonden opties door convenanten af te sluiten met alle in West-Brabant actieve

woningcorporaties en projectontwikkelaars;

• de19gemeentenzullenvooreenduurzaamenergiebeleidookwoningeigenarenbenaderen;

• de19gemeentenzullendraagvlakcreërendoorindecommunicatietewijzenopcomfort-

verbetering en de daling van woonlasten tegenover de benodigde investeringen.

Windenergie:

• degemeentengaandoormetdedoorhenreedsinganggezettetrajectenvoorhetreali-

seren van (lokale) windparken;

• deoverigegemeentenzoekengezamenlijknaardemogelijkheidvanééngrootschalig

windpark in de regio West-Brabant.

Biomassa:

• aangezienGFT-afvalookkanwordenaangewendvoorduurzameenergie,stellende19

gemeenten een actieplan op voor beantwoording van de vraag of en hoe gezamenlijk

kan worden opgetreden als de huidige GFT-contracten met Essent in 2012 aflopen;

• de19gemeentenziengrootschaligebiomassacentralesvoordeenergie-enwarmtevraag

op het niveau van woonwijken en bedrijventerreinen als een kans voor West-Brabant;

• de19gemeentenzijnbereid,indiennodig,overgrootschaligebiomassacentralesmet

elkaar afspraken te maken, bijvoorbeeld door het aanleveren van biomassa.

Samenwerking

• de19gemeentenstrevenernaaromcollectiefteopererenbijeenaanvraagomsubsidie

bij rijk en/of provincie;

• de19gemeentenzijnbereidgezamenlijkdegemeentelijkeaanvrageninhetkadervande

Stimuleringsregeling Lokaal Klimaatbeleid voor te bereiden en in te dienen;

• de19gemeentenzijnbereidgezamenlijkexpertiseintezettenenexternedeskundigheid

in te huren, waar alle gemeenten gebruik van kunnen maken.



B3De Bredase Energieraad

De Bredase Energieraad is medio 2006 gestart. De Bredase Energieraad heeft als doel om

samen tot concrete projecten te komen om de CO2-uitstoot in Breda te verminderen en deze

projecten ook samen uit te voeren. Uitvoeren van projecten is dan ook belangrijker dan

vergaderen. Het initiatief sluit goed aan bij het Bredase beleid en werkwijze om samen te

werken met (lokale) partners. Inmiddels is een groot aantal projecten/activiteiten op energie-

gebied uitgevoerd en in uitvoering door diverse partijen. De tijd is rijp om die projecten op te

schalen en te verbreden zodat in Breda een schaalsprong wordt gemaakt om het klimaat-

probleem aan te pakken.

In de Bredase Energieraad zitten momenteel 13 personen van verschillende organisaties. De

wethouder Milieu is voorzitter van de Bredase Energieraad. Andere deelnemende organisaties

zijn Wonen Breburg, Essent, BAM Vastgoed, Uneto-VNI, Rabobank, Spring Architecten,

Builddesk, SOAB en Brabants-Zeeuwse werkgeversvereniging. Leden van de Bredase Energie-

raad hebben een netwerk waarmee zij de juiste mensen aan tafel kunnen krijgen. Zij spreken

niet namens de organisatie waar zij werken of gewerkt hebben, maar op persoonlijke titel.

Zij weten wie zij nodig hebben om budget te regelen en organisatie(s) te committeren.

Leden van de Bredase Energieraad zorgen ervoor dat projecten kunnen worden uitgevoerd.

Per project wordt een deelnemer trekker en eindverantwoordelijk gemaakt. De trekker zorgt

voor de bemensing en uitvoering en rapporteert aan de Bredase Energieraad. De leden van

de Bredase Energieraad stimuleren ook anderen (bijvoorbeeld branchegenoten) om aan de

slag te gaan met energiebesparing en duurzame energie.


Documents

Steek positieve energie in het klimaat - Overheid.nldecentrale.regelgeving.overheid.nl/cvdr/Images/Breda/i... · 2012-11-09 · Steek positieve energie in het klimaat 7 Samenvatting