Ercan Kahya

Su Kaynakları Mühendisliği. Cevat ERKEK, Necati AGIRALİOGLU, Beta Yayınevi, 2006, İstanbul

BÖLÜM 4

İLAVE SUNULAR

Şekil 4.11: Bir Mahmuz Planı

Mahmuzun kıyıya bağlandığı kısma mahmuz kökü, suyun içindeki uç kısmına mahmuz başı, memba tarafına mahmuz önü, mansap tarafına arka yüz ve iki mahmuz arasında kalan su yüzeyine mahmuz alanı denir.

4.4.3.2. Mahmuzlar

Mahmuz tepe yüksekliği, genellikle ortalama su seviyesinde, bazı durumlarda ise minimum su seviyesinde seçilir. Mahmuzlar, eksenlerinin akış yönü ile yaptığı açıya göre,

a. Mansaba yönelik mahmuzlar,b. Dik mahmuzlar,c. Membaya yönelik mahmuzlar.

Düz akarsu kesimlerinde mahmuz eksenleri yatak orta çizgisinde kesişecek şekilde karşılıklı olarak düzenlenir. (Şekil 4.13).

Mahmuzların etkili olabilmesi için ara mesafelerinin tesbitine özel bir önem verilmesi gerekir.

Bir mahmuz alanında suyun çevrinti hareketi ile mahmuz alanı içinde akabilmesi için, mansap tarafındaki mahmuzun B noktasındaki enerji çizgisinin memba tarafındaki mahmuzun A noktasındaki su seviyesi kotundan daha yüksek olması gerekir

Mahmuzların Üstünlükleri:

1.Mahmuzlar yeni şartlara daha kolay ve ucuz adapte edilirler.

2. Mahmuzlar ekonomiktir. Düzenlenmemiş akarsuyun en derin yerinde yalnız mahmuz başı bulunur. Kıyıya yaklaştıkça mahmuz yüksekliği dolayısıyla hacmi azalır. Aynca mahmuz boyu iki mahmuz arasındaki mesafeden daha küçüktür.

3. Mahmuz alanlarının dolması paralel yapılara göre daha çabuk ve emindir.

4. Açık mahmuz alanlan ideal balık yetiştirme yerleridir.

5. Mahmuz alanlarından yapı malzemesi sağlanabilir.

Mahmuzların Sakıncaları:

1. Mahmuz alanlarında çevrintiler ve ters akımlar oluşur. Özellikle yüksek su seviyelerinde su yüzeyi çalkantılıdır.

2. Ulaşım yapılan akarsularda üzerinden su aşan mahmuzlar özel olarak işaretlenmemişse gemiler için tehlikeli olurlar.

3. Mahmuzlar akarsularda paralel yapılarda olduğu gibi düzgün bir güzergah vermezler. Mahmuz başlarındaki oyulmalar düzenleme profilinde düzensizliklere sebep olur.

4. Mahmuzlar, yatağın fazla daraltılması durumunda taban erozyonuna sebep olur. Bu durumda taban kaplamasına veya taban eşiklerine ihtiyaç vardır.

4.4.3.3. Paralel Yapılar

Paralel yapılar ile normal düzenleme kesitinin kıyı çizgisi tesbit edilir ve emniyete alınır. Akarsu güzergahı süreklilik kazanarak akımlar istenilen yöne sevk edilir. Paralel yapılar genellikle

- tek taraflı olarak kıvrımlarda - dış kıyıda - oyulmalar görülen kıyılarda

öngörülür. Karşı kıyıda mahmuzlar varsa → birleşik sistem

■ Paralel yapıların yüksekliği, tepe kotu ortalama su seviyesinde veya onun biraz üzerinde olacak şekilde inşa edilir.

Paralel Yapıların Üstünlükleri:

1.Üniform bir akım elde edilir, çevrimiler ve enine akımlar önlenir.

2. Kıyı çizgilerinin özellikle kıvrım dış yüzeylerinde iyi bir şekilde tesbiti mümkündür.

3. Mahmuzlarda görülen yerel oyulmalar görülmediğinden düzenleme kesiti korunur.

4. Sürüntü maddesi dengesi için uygun şartlar sağlanır.

Paralel Yapıların Sakıncaları:

1.Düzenlemeden sonra yatak genişliğini değiştirmek, paralel yapılann yerini değiştirmekle mümkün olduğundan, ekonomik olarak mümkün değildir.

2. Fazla miktarda malzeme, işçilik gerektirir.

3. Genellikle kıyıdan uzakta yapıldıklarından özellikle büyük akarsularda su derinliği büyük olduğundan yüzerler.

4. Paralel yapıların arkasında yalnız askı maddeleri biriktiğinden dolmaları yavaş olur.

5. Kıvrımların dış yüzeylerinde özellikle şev topuğunun korunması gerekir.

Şekil 4.17: Paralel Yapılara Örnekler

Hareketli Daraltma Yapıları

AMAÇ: Geniş akarsu yataklarını daraltmak ve düzenleme çizgisinin gerisindeki arazinin çabuk dolmasını temin etmek

ÇALIŞMA PRENSİBİ: Geçirimli yapı elemanları ile teşkil edilen bu sistemin arkasındaki bölge ile akarsu yatağı arasında oluşan enerji seviyesi farkı nedeniyle suyun dolayısıyla katı maddelerin bir bölümü arkadaki bölgeye yöneli

■ Fazla miktarda katı madde taşıyan akarsular için ucuz ve uygun bir çözümdür. Sistem daha sonra paralel yapılara dönüştürülür.

Hareketli Daraltma Yapıları

Diğer Düzenleme Yapıları

- Yargınlar - Taban Eşikleri - Akarsu KavşakIarı- Akarsuyun Kollara Ayrılması - Yataktaki Kayaların Temizlenmesi - Yatak Taraması

BÖLÜM 3

SINIF UYGULAMALARI