Tavuk Çiftliğinin Havalandırılması Teknikleri

7/31/2019 Tavuk iftliinin Havalandrlmas Teknikleri

1/52BROYLER

ROSS TEKNK BLTEN

BroylerKmeslerindeevre Ynetimi

Eyll 2011


2/52

2 Eyll 2011

Broyler Kmeslerinde evre Ynetimi:indekiler

indekiler

03 Giri: Doru Uygulanan evre Ynetiminin Ekonomik nemi03 Genel Bak: evre Ynetiminin Amac Ve Metodlar05 evre Kontrolnn Ekonomik Faydalar

07 Kmes Ve Havalandrma le likili Kararlarda klim Faktrleri07 ok Souk klimler08 Souk klimler08 Ilman klimler08 Scak klimler

09 Hayvan Vcudu Nasl ler? Nelere htiya Duyar?09 Hayvanlar Is Ve Nem retirler10 Is Ve Bal Nemin Hayvanlar zerindeki Etkileri14 Bal Nem Nasl Etkiler?

16 Havalandrmann Temel Prensipleri

16 Doal Havalandrma17 Fan Gc le Havalandrma18 yi Yaltlm Kmeslere Olan htiya18 Negatif-Basnl Havalandrma Sistem eitleri19 Minimum Havalandrma Nasl alr?21 Gei Havalandrmas Nasl alr?22 Tnel Havalandrma Nasl alr?24 Evaporatif (Buharlatrmal) Soutma Nasl alr?

26 Havalandrma in Doru Kararlar Vermek28 Fanlarn Seimi28 Fan Performansn Etkileyen Faktrler

30 Fan Kapaklar le lgili Faktrler30 Entegre Kontrol Sistemlerinin Seilmesi31 Hava Giri Menfezi Tasarmnda Dikkate Alnmas Gerekenler32 Kartrc Fanlarn Faydalar33 Evaporatif Soutma: Soutucu Petekler mi? Sisleme Ekipmanlar mi?34 Petekler le Soutma: Ne Kadar Petee htiya Vardr?34 Yedek Ve Koruma Sistemlerine Neden htiya Vardr?35 Kmeslerin Konumlandrlmas35 Yaltm in Gerekenler

36 Modern Tnel Tipi Kmeslerin letilmesinde nemli Noktalar36 Hangi Havalandrma Modu Gereklidir?37 Hedef Scaklkta Kalmann nemi

38 Minimum Havalandrmann daresinde nemli Noktalar40 Gei Havalandrmasnn daresinde nemli Noktalar41 Hava Giri Menfezlerinin daresindeki nemli Noktalar43 Tnel Havalandrmann daresinde nemli Noktalar45 Tnel Ve Evaporatif Soutma daresinde nemli Noktalar46 Gzlem de Ynetime Dahildir

48 Faydal Baz Dnm Faktrleri49 l Birimleri evirim Tablosu

TeekkrBu makalenin ana ierii Auburn niversitesinden Profesr James O. Donald tarafndan yazlmtr.Profesr Donald kanatl kmesleri ve evre ynetimi konusunda uzman olarak geni kitleler tarafndantannm bir ziraat mhendisidir ve bu materyalin kullanlmas iin verdii izin iin teekkrlerimizibildiririz.


3/52

3Eyll 2011

Broyler Kmeslerinde evre Ynetimi:Giri

Giri: Doru Uygulanan evre Ynetiminin Ekonomik nemi

Et, st veya dier hayvansal rnlerin retiminde, evre faktrlerinin etkili bir ekilde ynetiminintoplam retim maliyetini drd belirlenmitir. Beyaz et retim iletmelerinde, broyler damzlklardanbroyler nesillerine kadar retimin tm ierii, etkili evre ynetimi yntemlerinden faydalanr. Etkili evre

ynetiminin ekonomik faydalar gz nne alndnda, yneticiler ve teknik ekip iin bu konunun temelkavramlarnn anlalmas elzemdir. Bu yaynn amac vardr:

Modern broylerlerin genetik potansiyelini ortaya koyabilmesi iin gerekli evresel kriter vefaktrlerin aklanmas,

Modern broyler kmeslerinin tasarlanmasnda en nemli faktrlerin ana hatlarnn belirtilmesi,

Kmesler iin temel iletim rehberinin salanmas.

nemli Noktalar

Uygun bir ekilde kontrol edilen evresel faktrlerin, retim maliyetlerini drd bilinmektedir

Genel Bak: evre Ynetiminin Amac Ve Metodlar

Ama, kmes performasn en yksek dzeye tayacak evre koullarnn, optimum ve niform bymeoran ile elde edilen et iin gerekli yem etkinliinin salanmas; tm bunlar yaplrken de hayvanlarnnsalk ve refahndan dn verilmemesidir.

Istma sistemleri zellikle civciv dneminde nemli rol oynarlar. Bununla beraber, birok blgede srecinbir ksmnda stmaya ihtiya duyulmamaktadr. Dier taraftan btn byme dnemi boyunca stmasalansa bile, soutma amal olmasa da, hava kalitesinin kontrol iin uygun bir havalandrmaya

ihtiya vardr. Bu nedenle havalandrma hayvanlarda en yksek performansn salanmas iin kmesii evresel faktrlerin ynetiminde ok nemli bir aratr.

Dnyann eitli blgelerindeki kmeslerde stma, havalandrma yntemlerindeki eitlilikle karla-trldnda; ok farkl yakt trleri ile radyan, scak hava sistemleri, direkt kmes iinde yanan sobalar veendirekt hava deiimleri, v.b. dahil olmak zere bir ok farkl yntemle salanmaktadr. Dolaysyla belirlibir stma sisteminin detaylarnn incelenmesi bu makalenin amalarndan deildir. Makalenin esas amackmes ii evre ynetimi iin geni kitleler tarafndan kabul edilen ilkeleri incelemektir.

ok gen hayvanlar ve/veya ok souk hava koullarnn olduu durumlar dnda havalandrmann esasamac, snn kontrol altnda tutulmasdr. kanatllarn geliiminin her bir aamasndaekil 1de gsterildiigibi, hayvanlarn canl arlk kazanmas iin verilen yemin enerjisinin, yaama pay ihtiyacndan dahayksek olduu bir s aral olacaktr. Bu geni termal konfor aralnda kanatllarn bymek iinaldklar yemin enerjisini en iyi ekilde kulland dar bir s aral (1 veya 2C kadar) olacaktr. Bu aralkoptimal performans araldr. Yeterli yem ve su ile birlikte bu optimal snn salanmas hayvanlarnrefahnn ve maksimum ekonomik performasn salanmasna yol aacaktr.

Her ne kadar kanatllarn az veya ok konforlu olabilecei geni bir s aral (termal konfor aral)olsa da, bu makalede konfor aral deyimi ile daha dar olan maksimum konfor aralnn, performansamac iin hedef noktas olan snn belirtildiine dikkat edilmelidir.

Eer s ok dk olursa hayvanlar yem tketimini arttrlar. Bu ekilde yemden gelen enerjinin byk bir ksmnvcutlarn stmak iin kullanrlar. Eer s ok yksek olursa, bu defa da hayvanlar s retimini azaltmak

iin yem tketimini kstlarlar. yi donanml modern kmeslerde, tnel havalandrma sistemi yardmyla etkili(rzgarn soutma etkisi ile) bir soutmayla ve gerek hava ssnn evaporatif (buharlatrmal) yntemlesoutulmas, dolaysyla mevcut scak havann kmeslerden uzaklatrp, daha serin olan d ortam havasyladeitirilmesiyle s birikimler nlenir ve hayvanlar optimum performans aralnda tutulur.


4/52

4 Eyll 2011


Maksimum broyler performans iin hedeflenen s, byme aamalarnda deiim gsterir. Kmesii scaklklar genellikle bir gnlk yatayken 30-32C civarnda olurken, kesim yana gelindiindehayvanlarn arlklarna ve dier faktrlere bal olarak 20C ye yakn veya daha dk olur. Bunedenle optimal snn salanmas iin, havalandrma ihtiyaca gre dzenlenmelidir. Kanatllartarafndan hissedilen scaklk cival termometre ss ve neme bamldr. Eer bal nem (RH) ideal

olan % 60-70 aralnn dndaysa, hayvan seviyesindeki kmes ss tekrar dzenlenmelidir. rneinRH % 50nin altndaysa 1 gnlk yataki hayvanlarda cival termometre scaklnn 33Cye kadarykseltilmesi gerekebilir. Btn aamalarda yeterli scakla maruz kald anlamak iin hayvandavranlar gzlemlenmelidir.

Genellikle kn daha sk rastlanan bir problem olan ve hayvanlarn saln etkileyen ok ykseknem oranlarnn drlmesi iin havalandrma, tek uygulama yntemidir. Havalandrmaya snnuzaklatrlmas iin ihtiya duyulmasa bile slak, topaklam altln ve amonyak ile ilikili problemlerinnlenmesi iin en azndan minimal seviyelerde havalandrma salanmaldr.

Hayvanlar solunumla havadaki oksijeni alarak dar karbondioksit salarlar. Bu nedenle kmeslereyeni oksijenin getirilmesi ve fazla karbondioksitin uzaklatrlmas iin taze hava ulatrlmaldr. Btnmevsimlerde ve scak ve souk havalarda taze havann salanmas iin havalandrmaya ihtiya vardr.

En sk rastlanan hava kalite problemi, salk problemleri ve performans kaybna yol aan slak altlktansalnan amonyaktr. Yeterli havalandrma bal nemi kontrol altnda tutarak amonyak birikimini nler.

Yukarda belirtilen btn faktrler nemlidir. Neyse ki, birok durumda sadece scaklk ve nemin kontoliin kullanlan havalandrma yntemleri ile taze havann kmes iine iletilmesi ve toksik gazlarnuzaklatrlmas salanabilir.

nemli: uygun kmes ii evre koullar, kmes ierisinde eit olarak dalm gstermelidir. l alanlar,hava cereyanlar, souk noktalar veya scak noktalar kmes performansn drebilir ve hatta lmlere

yol aabilir.

ekil 1: Optimal performans scaklk aral

Kanatl geliiminin her aamasnda yaama pay iin gerekli enerji ihtiyacnn en dk olduu vehayvanlarn yem enerjisini byk oranda bymek iin kulland ok dar bir scaklk aral vardr. Eerscaklk optimal performans aralndan birka derece daha souk veya scak olursa, hayvanlar yemenerjilerinin daha yksek bir ksmn yaama pay ve daha dk bir miktarn bymek iin kullanrlar.


5/52

5Eyll 2011


nemli Noktalar

En iyi performans iin kmes ii evresel faktrlerin ynetiminde, havalandrma en nemliaratr.

Geliimin her aamasnda hayvanlarn yem enerjisini bymek iin kulland bir optimalperformans scaklk aral vardr.En iyi broyler performans iin hedef scaklk, byme srecinde gnlk olarak deiimgsterir ve havalandrma buna gre dzenlenmelidir.

Kmes ii evresel koullar birrnek olmaldr: l alanlar, hava cereyanlar, souk veya scakortamlar sr performansn drr.

evre Kontrolnn Ekonomik Faydalar

Kanatllar, srekli olarak optimal evresel koullar salandnda yemi ete en etkili ekilde dntrrler.Burada en kritik faktr scaklktr. Kk scaklk deiiklikleri kmes sahiplerine belirgin etkiler olarakdnebilir. Bu durum dnya apnda yaplan aratrmalar ve deneyimlerle dorulanmtr. Aada ekil2de scakln kanatl performans zerine etkilerini inceleyen ve bilgisayarla yaplan bir almayadayal olarak, belirlenen hedef ve hedef d scaklklarda yaplan yetitirilmelerin hayvan banatoplam maliyet zerine etkileri gsterilmektedir. alma ve verilen rakamlar civciv bytme dnemisonrasndaki canl arlk art salanan dnemde nihai hedef scakln yaklak 22Cde olduudurumdaki byme aamalarna dayanmaktadr. Bu koullar altnda hedef scakln sadece 2.2Cyksek tutulmas hayvan bana karllkta 1 sentlik de denk gelmektedir.

Kuluka dneminde en kk bir soukluk bile kmes performansn etkileyebilir. rnein Amerikadayaplan bir niversite aratrmasnda, 1 gnlk yataki civcivlerin 45 dakika kadar 13Cde tutulmasnn35 gnlk arlklarn yaklak 110 gram kadar etkiledii gsterilmitir. Civciv bytme dnemindensonra kanatl performans dk scaklklara kyasla daha ok yksek scaklklardan daha abuk etkilenir.rnein ekil 2de srekli 4.5C yksek scaklkta tutulan hayvanlarn karllnn, scakln srekli

olarak en uygun deerlerde uyguland hayvanlarn karllnn neredeyse yars olduu grlmektedir.Optimal snn salanmas zellikle kuluka dneminde daha nemli olduundan, btn byme dnemiboyunca srekli hedef scaklkta kalmann faydalar ok daha fazla olacaktr.

Gider ve sat fiyatlar ok farkllk gsterdii iin, hedef scaklk deerleri snrlar ierisinde yaplanyetitirmenin kesin faydalar (veya hata yapmann bedeli) farkllk gsterecektir. almalarn vekmeslerden elde edilen deneyimlerin gsterdii en nemli ey hedef snn devaml olarak salanmasnnbelirgin faydalar olarak dnddr.

ekil 2: Hata yapmann bedeli- Hedef snn devaml kontrolnn maliyet avantajlar.


6/52

6 Eyll 2011


Bytme dneminde hedef snn sadece birka derece dnda olmak yetitiricinin gelirini belirginbir miktarda etkileyebilir. Yukardaki grafikte civciv bytme dnemi sonras, srekli hedef scaklktave hedef scaklk dnda yaplan yetitiricilikte, toplam gelir dnndeki kanatl bana den sentfarkllklar gsterilmektedir. Sz konusu koullar; kesim yann 49 gn olduu, beyaz et kesimhanefiyatnn 0,89 $/kg olduu, niformite bozukluu nedeni ile ceza uygulanmad, balang yemi fiyatnn

278 $/ton, bytme yemi fiyatnn 270 $/ton ve bitirme yemi fiyatnn 258 $/ton olduu varsaylarakhazrlanmtr.

Kaynak: Veng. Scak iklim Havalandrmas.

nemli Noktalar

Kuluka dneminde az miktarda bir souk hava dahi kmes performansn ciddi ekildeetkiler.

Hedef snn devamllnn salanmas reticilere belirgin olumlu sonular olarak dner.


7/52

7Eyll 2011

Broyler Kmeslerinde evre Ynetimi:klim Faktrleri

Kmes Ve Havalandrma le likili Kararlarda klim Faktrleri

Kmeslerin tipini ve tasarmn etkileyen en nemli faktr iklimdir. Farkl iklim koullar farkl havalandrmave stma stratejilerinin kullanmna yol aar ve mmkn olan veya istenilen kmes younluunu etkiler.U koullar genellikle kmes ii ortam dzenleyici ekipmanlarn ve sevk-idarenin ok daha karmak

olmasna neden olur. Hava koullarnda mevsimsel deiimlerin olduu yerlerde, bir kmeste hem scakve hem de souk havalar iin havalandrma sistemlerine ihtiya duyulabilir.

Bu gibi durumlarda kmes ve havalandrma ekli seimi, mevcut durum ile baa kabilecek teknolojininsalanmasnn faydalar hesaplanarak yaplmaldr.

Geerli hava veya geerli mevsimsel hava: En azndan birka ay sreklilik gsteren koullardr;

Olaand hava koullaryla karlalma olasl vardr.

Aada tipik iklim ve/veya hava koullar ve havalandrma zerine etkilerinin ana hatlar verilmitir.

Burada mevcut snrl alanda belirli blgesel tavsiyeler vermek imkanszdr, bu nedenle bunlar genelliklekullanlabilecek tavsiyelerdir. Bir retim birimine bir iklimin elementlerinden daha fazlasn uygulamakgerekebilir.

nemli Noktalar

Ekstrem iklimler kmes ii evresel kontrol ekipmannn ve ynetimin ok daha fazla karmakolmasna neden olur.

ok Souk klimler

retim dneminde belirli bir sre ok souk hava koullar grlen blgelerde, kmeslerin tasarm ve

iletilmesi iin belirli baz nlemler alnmaldr.

Kanatllarn salk ve performansn olumsuz etkileyen souk havann ayn zamanda ierdii nem de okdktr. Bylece hava stlp kmes ierisindeki hava ile kartrldnda, kmes ierisinde ar kuruhava koullar oluturmak mmkndr. Bu da kanatllarn saln etkiler. K dneminde ok dkoranlarda bal nemde yetitirilen hayvanlarn, yksek bal nem koullarnda yetitirilen hayvanlaraoranla daha fazla sy solunum yoluyla kaybedecei anlamna gelir. Bu nedenle bu hayvanlarn skayplar daha fazla olacaktr. Daha fazla olan bu scaklk kaybnn dengelenmesi iin genellikle s setdeerleri daha yksee alnr. Ayn zamanda yneticiler yakt maliyetlerini azaltmak iin havalandrmazamann azaltma eilimindedirler. Souk hava ile yaplan yetersiz havalandrma nedeniyle oluacakperformans kayplar ek yakt masraflarndan daha fazla olabilecei unutulmamaldr.

ok souk hava koullarnda, lman iklimlerde ska kullanlmayan yapsal konular da gz nndebulundurmak gerekir. D hava scakl donma noktasnn altnda olduunda, souk d ortam havasnndirekt olarak hayvanlara ulatrlmas ok daha nemli ve zor bir hal alr. Bu nedenle kmeslere havannalnmasndan nce, havann n stma blmelerinde veya stma odalarnda tutulmas gerekebilir. Ayrcaok souk d ortam havas her ne kadar ksmen dk nem oranna sahip olsa da ciddi buulanmaproblemlerine ve hatta klape (hava giri menfezi) kapaklarnn donmasna neden olabilir. Bu problemleri,dolaysyla d havann ieri szmasn nlemek amacyla izolasyon ve yaltm yntemlerine zel ilgigsterilmesi, bunun yan sra da dardan ieri alnan hava iin n stma blmleri kurulmas zmolabilecektir.

nemli Noktalar

ok souk iklimlerde, kuru hava koullar kanatllarn daha fazla s kaybetmesine yol aabilir.Bu nedenle scakln daha yksekte olmas gerekebilir. Ancak her durumda minimumhavalandrmann devamll salanmaldr.

ok souk hava koullarnda d ortam havasnn kmeslere alnmadan nce uygun halegetirilmesi iin n stma blmelerine ihtiya olabilir.


8/52

8 Eyll 2011

Broyler Kmeslerinde evre Ynetimi:klim Faktrleri

Souk klimler

Yksek rakml blgelerde ve srekli 10Cnin altnda devam eden uzun k iklimine veya orta dzeyliyaz slarna sahip yksek rakml kuzey ve gney enlemlerinde hayvanlarn ss ile ba etmek iin tnelhavalandrmaya ve evaporatif (buharlatrmal) soutmaya genellikle ihtiya duyulmaz.

Hayvanlarn konforlu bir ekilde tutulmas, optimal performansn salanmas ve zellikle kmes ierisindebiriken fazla nemin nlenmesi iin negatif basn ile altrlan havalandrma sistemlerine ihtiya vardr.Scak havalarda hayvanlarn rettii snn dar atlmas iin basite ek bir fan (hava giri menfezleriile birlikte) marifetiyle kapasitesi arttrlm minimum havalandrma dzeneine ihtiya duyulacaktr.Ayrca ar souklara kar ek stma sistemleri ve yaltmn iyiletirilmesine de ihtiya duyulabilir.

nemli Noktalar

Souk iklimlerde kmeslerde biriken nemin uzaklatrlmas iin havalandrmaya ihtiya duyulur.

Ilman klimler

Scakln devaml 24C aralnn zerine kt blgelerde kk ve doal havalandrma yaplankmeslerde, en dk olanlar da dahil, btn hayvan younluklar iin g kayna ile alan hava-landrmalara ihtiya vardr. Hava scaklklarnn, devaml 24-30C aralnda veya stnde olduublgelerde, genellikle tnel havalandrma tavsiye edilir. Tnel havalandrma, kmes ierisine yksekhacimde hava girii, hzl hava deiimi ve hayvanlarn scaktan daha az etkilenmesine neden olan(ekil 16) sratli rzgar soutmal bir hava ak salar. Hava scaklklar 35C aralna ykseldike,rzgar soutmal etki ortadan kalkmaya balar. Gerekli soutma artk (evaporatif) buharlatrmalsoutmadan salanmaldr.

nemli Noktalar

Ilman iklimlerde bile hava scaklklar 24-30Clik arala veya daha zerine kt takdirdetnel havalandrma genellikle tavsiye edilir.

Scak klimler

Genellikle scak iklimler kmes boyutunun veya hayvan younluunun arttrlmasn gletirir. Sadecehava deiimi i hava ssnn d hava ortamndan birka derece yksek olmasn salar. Bununlaberaber eer bal nem ok yksek deilse tnel havalandrma ve evaporatif soutma ile ok scakhavalarda bile biraz daha youn yetitirme yaplabilir.

Hava scaklklarnn devaml 35-38C aralnda olduu tropik veya subtropik blgelerde, yksek

younlukta yetitiricilik ve perdeli, doal olarak havalandrlan kmesler elverili deildir. Dk nemliscak iklimlerde (yksek rakml l alanlar gibi) dk nem asites oluumuna neden olur ve bymeorann drr.

nemli Noktalar

Tnel havalandrma ve evaporatif (buharlatrmal) soutma yntemleriyle ok scak iklimlerdebile yksek younlukta yetitiricilik yaplabilir.

Yksek nem ve yksek scaklk karmndan oluan hava artlar kanatllar iin fazla snn dar atlmasiin kullanlan ana yntemin akcierlerden ve hava yollarnda nemin buharlatrlmasn salayan hzl

soluk alp verme (gaga ama; az ama) yoluyla olmas nedeniyle ksmen daha zordur. Havann nemoran ne kadar yksek olursa, hayvanlar kendilerini daha az miktarda soutabilirler. Bununla birlikleuygun ekilde tasarlanan tnel havalandrmal kmeslerde doal olarak havalandrlan kmeslereoranla nemin etkileri en aza indirilir.


9/52

9Eyll 2011

Broyler Kmeslerinde evre Ynetimi:Hayvan Vcudu Nasl ler? Nelere htiya Duyar?

Hayvan Vcudu Nasl ler? Nelere htiya Duyar?

ok kk civcivlerin i slarn dzenleme yetenekleri ok dktr. Bu nedenle scakla, (30Ccivarnda) ihtiya duyarlar. Hayvanlar bydke konfor aralklar bir miktar geniler ve daha sonrada der. Bylelikle kesim yana doru 20C scaklk yeterli olur. Bu durum, erken byme dnemindescakln yeterli olduundan emin olunmas gerektii anlamna gelir. Hayvanlar bydke, k aylarndadahi yksek scaklk problem olmaktadr. Byme dneminde havalandrmadaki amacmz kmes iiscaklklar srekli hayvanlarn konfor aralnda tutmak, ne daha scak ne de fazla souk olmamasnsalamaktr. Bunun yaplabilmesi iin hayvanlar, scaklk ve nem arasndaki ilikiyi anlamamz gereklidir.

nemli Noktalar

Bytme dneminin banda en temel husus kanatllarn yeterince scak tutulmasdr.Hayvanlar bydke yksek scaklk sk rastlanan problem haline gelir.

Hayvanlar Is Ve Nem retirler

Kanatllar yem ve suyu; vcut idamesi (organlarnn ve kaslarn ilevlerini yerine getirmesi ve kendilerini scaktutmak), byme ve kilo kazanc salama amacyla kullandklar enerjiye evirirler. Bununla beraber % 100etkin deildirler. Sonu olarak, byk miktarda s ve bir miktar da nem (dkyla ve soluyarak) retirler.

Normal olarak tavuklar canl arlklarna bal olarak yaklak 11,6 kJ/saat/kg enerji retirler. Bununanlam hayvanlarn bydke daha fazla s aa karacaklar demektir. Eer 1,8 kg ortalama arlasahip 20.000 adet tavuumuz varsa; kmese 417.600 kJ/saat enerji, dier bir deile devaml alan ikiveya flemeli soba kadar s eklerler. Eer 3,6 kg arlnda 20.000 tavuumuz varsa; bu durumda835.200 kJ/saat enerji retirler. Dnya apnda eilim daha byk tavuk yetitiriciliidir. Benzer ekildegnlk retilen nem miktar da yala birlikte deimektedir. 1,8 kg ortalama arlktaki bir kmestescakla bal olarak gnde 3.785 litre su retilebilir. Dier koullarn eit olduu dnlrse byme

ilerledike kmes ii hava scakl ve nem miktar hayvanlar bydke artma eilimindedir.

ekil 3: ok sayda hayvan, kmese yksek miktarlarda s ve nem ekler. Kmes iindeki hava scaklve nem de byme srecinde artar.

Civciv yetitirme dneminde gen civcivlerin ek sya ihtiyalar vardr. Bununla beraber zellikle soukhavalarda byme ilerledike hayvanlar giderek kendi kendilerine yetecek sy retmeye balarlar vekmes ss hayvanlar gelitike artmaya balar. Hayvanlar daha fazla bydke snn uzaklatrlmasiin zellikle scak havalarda kmes ii scakln hayvanlarn fazla slarndan kurtulamadklar birnoktaya ulamasn ve i slarnn ok yksek seviyelere kmasn engellemek iin havalandrmaya

gerek duyulur.

nemli Noktalar

20.000 adet 1,8 kglk tavuk kmese saatte yaklak 417.600 kj enerji salar.20.000 adet 1,8 kglk tavuk kmese gnde yaklak 3.785 litre su salar.


10/52

10 Eyll 2011


Is Ve Bal Nemim Kanatllar zerine Etkisi

Kanatllar iin konfor aralnn tespit edilmesi iin scaklk ve nem bir arada deerlendirilir. Anlatmbasitletirmek amacyla nce s daha sonra nemden bahsedilecek ve daha sonra bunlarn birbiri ile olanilikilerinin tavuklar etkilediini anlatlacaktr.

Tavuklar esas olarak vcutlarn hava yoluyla souturlar. Tavuklarn zerinden geen hava vcut slarnalr ve bunu evre havasna tar. Tavuklar terleyemediinden dahili evaporatif soutma sistemindenfaydalanamazlar. Normal solunum ve gaga (az) ama yoluyla bir miktar buharlamal soutmayapabilirler (ekil 4). Fakat soumak iin genellikle direkt vcut-hava s transferine ihtiya duyarlar.Eer hayvanlarn kanatlarn kaldrdn gzlemlerseniz; bu durum ok scak hissettikleri ve fazla sdankurtulmak iin vcutlarnn daha fazla bir ksmn aa kardklar anlamna gelir.

ekil 4: Tavuklar terleyemediklerinden vcutlarn terleme ile soutamazlar. Neredeyse btn fazlaslarn direkt vcut-hava s transferi yoluyla uzaklatrrlar. Is stresi olduunda vcutlarndaki fazlasdan kurtulmak iin gaga (az) amaya balarlar.

Tamamen tyle kapl bir tavuun konforlu kalabilmesi iin, normalde 37,8C olan kendi i slar ilekmesin hava scakl arasnda belirgin bir fark olmaldr. Kmesin hava scakl arttka tavuklarnscaktan kurtulma mekanizmalar daha az etkili hale gelir. Bundan sonra tavuun i ss ykselmeyebalar ve tavuklar yem tketimi ve byme ilevlerini azaltrlar veya durdururlar. Durum kontrol altnaalnmazsa bunun sonucunda hayvanlar lrler.

ekil 5: Tamamen tyle kapl bir tavuk iin hava scakl 27Cnin zerine ktnda hayvanlarn sdankurtulma yetenekleri gitgide azalr. Is stresine maruz kalmaya baladka yem tketimlerini azaltrlar vehatta durdururlar. Eer vcutlarndaki s birikimi durdurulmazsa hayvanlar sonu olarak lrler.


11/52

11Eyll 2011

Birok durumda, tavuklar slarn kmes ortamna vermesi nedeniyle oluan kmes ssnn ykselmesi,scak havann uzaklatrlarak yerine souk d ortam havas ile deitirilmesiyle nlenebilir. Tavuklarfazla slarndan genellikle evrelerindeki havay starak kurtulduklarndan bu scak hava ne kadarhzl deitirilirse hayvanlar o kadar hzl ekilde fazla slarndan kurtulurlar. D hava ssnn yaklakolarak 27Cye kadar ykseldii birok kanatl kmesinde havalandrma sistemleri snan kmes ii

havann yeterli oranda uzaklatrlp kmes ssnn hayvanlarn konfor aralnda olmasn salamakiin yeterlidir.

Basit ekilde kmes ii havann deitirilmesine ek olarak kanatllar zerinde rzgar oluturmakhayvanlarn yksek slarla ba etmesini kolaylatrr. Hareket eden havann soutma etkisi hayvanlariin daha dk etkili scaklk olumasna neden olur. rnein eer kmeste 32Cde (ve orta derecedenemli) hava varsa bu havann 2,54 m/snde hareket etmesi tamamen tyle kapl bir tavuun scakl27C olarak hissetmesini salayacaktr. Etki, daha gen yataki hayvanlar iin ok daha byk olacaktr.Bu nedenle gen hayvanlarda soutma stresi oluabilir. Tnel havalandrma yntemi en etkili rzgarlasoutma etkisi yaratan yntemdir. Tnel sistemi olmayan kmeslerde kartrc veya sirkulasyon fanlarsoutmaya yardmc olabilir.

ok scak havalarda su yardm ile ek bir souma salanabilir. ok kk damlacklar havaya spreytarznda salr veya petekler marifetiyle havayla kartrlr. Ayn zamanda altlklardaki su da havaakyla buharlar. Su buharlatka hava ss azalr. Buharlamal soutma, fanlarn kmes ierisindeyeterli hava akm yaratmasna bamldr ve bal nem oran ok yksek olmadnda en iyi ekildealr.

ekil 6: Tavuklar zerinde hzla hareket eden hava soutma etkisi yaratr. Bu zellikle daha byk olanhayvanlar iin olduka faydal olabilir. Bununla beraber gen tavuklar rzgarn soutma etkisine dahaduyarldr ve souk stresi yaayabilirler.

Gece scaklklar, gn iindeki en yksek scaklktan 14C veya daha fazla derse tavuklar yksek slar

daha iyi tolere edebilirler. Serin gecelerde tavuklar gn iinde biriken fazla vcut slarndan kurtulabilirler.Geceleri hayvanlarn zerinden havann hareket halinde tutulmas iin fanlarn altrlmas etkili gecescaklnn drlmesiyle fayda salayabilir. Bylelikle hayvanlar ertesi gne zinde olarak balarlar, buda eer gndz scaklklar ok yksekse performansn salanmas ve olas lm risklerinin azalmasnayardmc olur.

Tavuklar vcut slarnn bir ksmndan da soluma yoluyla kurtulurlar. Bu nedenle ok scak olduundatavuklarn gaga (az) at grlr. Bu, scaklkln hayvanlarn mevcut konfor aralk scaklklarnn4-6C stne kldnda almaya balayan, bir eit yedek soutma sistemine benzer. Gerekleendurum, hayvanlarn hava yollar ve akcierleri deyen nemli ortamdan hava geii ile saladklarsoutma etkisini en st dzeye ekmeye almalardr. Bu soutma metodu, hava ksmen kuru ise

daha iyi alr. Eer hava zaten yksek miktarda nem ihtiva ediyorsa, hayvanlarn rettikleri nem hzlabuharlaamaz ve buharlatrmal soutma etkisi iyi ekilde almaz.



12/52

12 Eyll 2011


ekil 7: Geceleri hava serinliyorlarsa tavuklar yksek gndz scaklklarn daha iyi tolere ederler.Gece scaklk, en yksek gndz scaklndan 14C den fazla derse etki daha belirgin olur. Havannhareketinin salanmas iin geceleri fanlarn altrlmas etkili scakln drlmesi yoluyla faydasalayabilir.


13/52

13Eyll 2011

Is stresi hakkndaki bu ksm Dr. Jim Donaldn orijinal almasndan direkt olarak alnmtr bunedenlesstresi indeksi hesaplamalarmetrik deerlere, rn. derece santigrata, evirilememitir.

Amerikada birok kanatlreticisi tarafndan kullanlan eski bir parmak hesabna gre tnel sistemi

kullanlmayan allagelmikmeslerde kmes ii hava scakl 80(F) veya daha fazla olduudurumlarda scaklk ve bal nem deerlerinin toplam 160 veya daha fazla olur ise, tavuklar fazlavcutslarndan kurtulmak iin zorluk ekmeye balarlar. Bu toplam, yani scaklk artnem deerleritoplam sizes stresi indeksini verir. rnein, %70 nemde hava scakl 85F ise (85+70=155)hayvanlar epeyce konforludur. Fakat eer bal nem %80e karsa (85+80=165) ar snmanedeniyle yemden yararlanmada azalma balamdemektir. Bu kuraln sadece konvansiyonelperdeli havalandrma yaplan veya havann hayvanlar zerinde hareket etmedii souk havalardaenerji kaynakl havalandrma yaplan iletmelerde geerli olduuna dikkat edilmelidir. Rzgarnsoutma etkisine dayal tnel havalandrma yaplan kmeslerde kullanlamaz.

Souk havalarda direkt yanmal stclar kullanldnda sadece tavuklardan deil, kmesstclarnda kullanlan birok yaktn yanmas sonucu aa kan su buhar yanma rnlerindenbiri olduu iin kmese nem ekler. Bu miktar tavuklardan gelen nem ile karlatrldnda kkbir miktardr, fakat bunlarn birleimi eer havalandrma oran dkse kmes ierisinde yksekneme sebep olabilir. Bu, deer scaklk (F)/nem indeksi 160n zerine karsa beklenmedik birzamanda tavuklarda s stresi problemleri oluabilecei anlamna gelir. ok fazla nem altlktakekleme ve amonyak problemlerine yol aabilir. (Eer yanma rnlerinin kmes iine salnmasnengelleyens alverii sistemleri kullanlrsastma kmes ortamna nem katmayacaktr).

ekil 8: Scaklk ve bal nem karmnn hayvanlar zerinde strese yol ap amayacananlamann en kaba yntemi saylarn birbirine eklenmesidir. Eer scaklk 80Fn zerindeyse vescaklk ve bal nem saylar toplam 160 veya daha fazlaysa, tavuklar byk ihtimalle strestedir.

Scak havalarda yamur frtnalar yoksa nem genellikle problem oluturmaz. rnein akamstolan bir saanak yata scak bir yaz gnnde hava ss 90Fa ulaacak, bal nem %90nzerinde olacaktr. Buartlar altnda maksimum hava deiimi ve hava hareketlerini salamanzgerekmektedir.



14/52

14 Eyll 2011

nemli Noktalar

Kanatllar terlemezler; fazla vcut slarn evrelerinde hareket eden havaya salarlar.Eer hayvanlarn kanatlarn kaldrd grlyorsa, hayvanlar fazla slarndan kurtulmak iin

vcutlarnn daha byk bir ksmn aa karyorlar demektir.

27C ye kadar scaklklarda, hayvanlar konfor aralnda tutmak iin yaplan havalandrma ilegenellikle snan kmes ii havasn yeterli oranda uzaklatrabilir.Scak ortamlarda hareket eden havann soutma etkisi tavuklarn konforlu olmasn

salayabilir; havaya buharlaan nem ek bir soutma salar.

Geceleri tavuklarn serin havada tutulmas, yksek gndz scaklklarna dayanmalarnayardmc olur.

Tavuklarn gaga (az) amas hayvanlarn ar derecede sndklarn ve fazla vcutslarndan kurtulmaya altklarn gsterir.

Scaklk ve bal nem birlikte alrlar; yksek bal nem oranlar ksmen dk havascaklklarnda da problemlere neden olabilir.

Kmes iindeki ok fazla nem, altlklarn keseklemesine ve amonyak problemlerine yol aar.

Bal Nem Nasl Etkiler?

Su buharlat zaman havaya su buhar olarak karr. Gzle grlmese de havada her zaman litrelercesu yzmektedir. Kanatl kmeslerinde en nemli ey, basite havada ka litre su olduu deil, havanntutabilecei en st nem dzeyine ne kadar yakn olduudur ki bu da havann su buharyla ne kadardoymu olduunun gstergesidir. Doygunlua ne kadar yakn olduumuzu gsterir oran yzde(%) ileifade edilir ve bal nem terimi ile adlandrlr.

Eer hava maksimum kapasitesinin yars kadar su tutuyorsa bu %50 bal nem oranna denk gelir.Eer hava kapasitesinin drtte n tutuyorsa bu %75 orannda bal nem demektir. Hava su buharyla

doyduunda, tutabildiinin tamamn tuttuunda bu %100 orannda bal nemdir.

Anahtar husus, doygunluk orannn (santimetre kp havada litre olarak) hava scaklna gre deitiininanlalmasdr. Bu nedenle bal nem terimini kullanlr.

Souk havaya oranla scak hava ok daha fazla nem tutabilir. Ayrca yksek bal nem oranna sahipbir souk havanz varsa, bu havay stmak, otomatik olarak havann bal nemini drr. Bu durum khavalandmas yapma imkan salar. Havalandrma sisteminiz souk havay kmesin ierisine tadzaman hava snr. Bunun anlam bal nem orannn dtdr. Bylece da su tutma kapasitesi artarve altlktan nemin alabilecei ve kmesten dar tayabilecei bir ortam yaratlr.



15/52

15Eyll 2011


ekil 9: Scaklk arttka belli bir miktar havadaki su tutma kapasitesi artar. Basit bir hesaplahava scaklnda yaklak 11Clik art bal nem orann yarya drr. Bu da hava scaklnnarttrlmasnn, havann su tutma kabiliyetini arttrd anlamna gelir. 27Cde hava daha emicidir ve16Cdeki ayn havaya oranlara iki kat daha fazla su buhar tutabilir.

nemli Noktalar

Bal nem, havann doyuma ulamadan nce tutabilecei en fazla miktarda neme ne kadaryakn olduunu gsterir.

Daha scak hava, daha fazla nem tutar. Scaklkta 11Clik bir deiiklik havann bal nemorann iki katna karabilir (veya yarsna drr).


16/52

16 Eyll 2011

Broyler Kmeslerinde evre Ynetimi:Havalandrmann Temel Prensipleri

Havalandrmann Temel Prensipleri

Broyler yetitiriciliinde kmes ii evre koullar optimize etmek iin havalandrma ok nemliolduundan, temel havalandrma prensiplerinin anlalmas, uygun kmes tasarmlar ve ynetim iinok gereklidir. ki temel havalandrma tipi vardr: doal havalandrma ve fan gc ile havalandrma.

Doal Havalandrma

Doal havalandrma, kmesin doru adan alarak d hava esintilerinin ieri alnmas ve kmes iinetanan hava akmlarnn kmesin iine ve kmesin tamamna uygun ekilde yaylmasna dayanr.Bu genellikle yan duvar perdelerini, klapeleri veya kaplar indirilerek (veya kaldrlarak) yaplr. Yanduvar perdeleri en ok kullanlan doal havalandrma ekipmandr ve genellikle perdeli havalandrmaolarak anlr. Perdeli havalandrmada hava scak olduunda perdeler d ortam havasnn ieri alnmasiin alr; hava souk olduunda ise hava akmnn snrlanmas iin kapatlrlar. Kmesin perdelerininalmas byk miktarda d ortam havasnn ieri akmasna, i ve d ortam koullarnn dengelenmesineyardmc olur.

Perde havalandrma sadece d ortam scakl hedef kmes scaklna yakn ise baarldr. Havadeiim oran d ortam rzgarlarna bamldr. Az rzgar alan lk-scak gnlerde, az miktarda rzgarsoutmal etki yaratmak iin sirkulasyon fanlar kullanlabilir. kinci bir soutma salamak iin sirkulasyonfanlarna sisleyiciler eklenebilir.

Ilk havalarda perdeli havalandrma kullanlyorsa perdelerin ama kapamas, zaman ayar ilealan bir makine ve hayvanlarn boy hizasndaki gvenlik termostatlar ile yksek scaklklar veyag kesintilerinde devreye girecek perde aclar (veya alarm durumu gvenlik sistemleri) yardmylaaltrlmaldr. Kmes iine gelen souk hava ve kmes ii scak havann kartrlmas iin sirkulasyonfanlar kullanlabilir. Kartrc veya sirkulasyon fanlarnn olmad durumlarda kk perde aklklarar olan d ortam havasnn dk hzda ieri girmesini ve hzla altlk seviyesine dmesine neden

olur. Bu da tavuklarn mesine ve slak altla yol aar. Ayn zamanda ierideki daha scak olanhava dar kaarak daha byk scaklk dalgalanmalar olumasna neden olur. Ilman havalarda bilehava scaklndaki normal dalgalanmalar ve gndz (veya akam) rzgarlar perde dzeninde sklkladeiiklik yaplmas ihtiyacn dourabilir. Doal (perdeli) havalandrma iin 24 saat takip ve ynetimeihtiya vardr.

Sistem olarak doal havalandrma kmes ii koullar zerinde byk miktarda kontrol salamaz. Buyntem, kanatl endstrisinin ilk dnemlerinde zellikle lman iklimlerde ska kullanlmaktayd vebu dnemlerde kmesler, havalandrma amacyla doal hava akmlarnn tanmasnn salanmasiin zel olarak tasarlanmakta idi. Gnmzde modern perdeli kmeslere sahip yneticiler, fan iledesteklenen havalandrma sistemlerine sahiptirler. Doal havalandrma yntemini, d ortam scaklistenilen kmes ii scakla yaknsa ve ne stma ne de soutmaya ihitiya duyulmuyorsa, arada kalanseenek olarak kullanrlar.

ekil 10: Doal (perdeli) havalandrma sadece d ortam koullar kanatl kmesinin iinde ihtiyaduyulan koullara yakn ise iyi ekilde alr. Scak havalarda kabul edilebilir bir hava deiim orannnolumas iin gl rzgarlara ihtiya vardr; souk havalarda souk d ortam havas direkt olaraktavuklarn zerine dme eilimindedir.


17/52

17Eyll 2011


Bununla beraber, tm gn fan gc ile havalandrmann hala perdeli kmeslerde bile daha iyi srperformans ve birok durumda geri dnm salad gsterilmitir. Bu nedenle doal havalandrmayabu makalede daha fazla yer verilmeyecektir...

Perdeli havalandrma tasarmlarnda kmes ii sirkulasyon fanlar veya kartc fanlar ska kullanlr.

Souk havalarda scaklk katmanlarnn olumasnn ve ksmen de tavuklarn direkt esintilerlesoutulmasnn nlenmesi amacyla d ve i havann birbirine kartrlmas iin de kullanlrlar. Fakatbu tr bir fan kurulumu, d ortam havasn kmes iine tamaz. Bu nedenle kartrc fan bulunan veperde ile havalandrma yaplan bir kmes, enerji ile havalandrlan bir kmes saylmaz.

nemli Noktalar

Doal (perdeli) havalandrma d ortam koullar kmes iinde istenilen koullara yakn ise iyibir ekilde alr.

Perde ile havalandrma 24 saat devaml takip ve idareye ihtiya duyar.Perde ile havalandrmada kmes ii hava deiim oran d ortam rzgarlarna bamldr;

souk havalarda souk d ortam havas direkt olarak tavuklarn zerine dme eilimindedir.

Perde ile havalandrma yaplan kmeslerde koullarn dzeltilmesi iin kartrc fanlaryardmc olarak kullanlabilir.

Fan Gc le Havalandrma

Fan gc ile yaplan havalandrmalarda fanlar kmesin iine ve kmesin tamamna havann ulatrlmasiin kullanlr. Glendirilmi havalandrma hem hava deiim oran hem de fanlarn ve hava boluklarnndzenlenmesine ve kullanlan kontrollerin tipine bal olarak havann bir ablon ierisinde kmestedolatrlmas iin genellikle daha fazla kontrol imkan salar.

Fanlarla glendirilmi havalandrma sistemlerinde ya pozitif ya da negatif basn kullanlabilir. D

ortam havasn ieri iten pozitif basnl duvara monte fan sistemleri daha souk havalar iin kurulansistemlerde daha ok kullanlr. Bununla beraber gnmzde fan ile glendirilmi birok kanatliftliinde negatif basnl havalandrma kullanlmaktadr. Bunun anlam; fanlarn boaltc olduu vekmesten dar doru hava ektiidir. Bylece kmeste ksmi bir vakum (negatif basn) oluturur ved ortam havas kmes duvarndaki veya saak altndaki klape (inlet) kapaklar yoluyla kmesin iinedoru ekilir.

Havalandrma esnasnda kmes ierisinde ksmi bir vakum oluturmak havann bir ablon halindekmeste dolatrlmas ve btn kmeste birrnek koullarn salanmas iin ok daha fazla kontrolsalar. Bu durum l hava boluklar veya souk noktalarn says en dk olduunda mmkn olur.

ekil 11: Negatif basn d ortam havasnn hava boluklarndan eit olarak kmes ierisine ekilmesini

salayan ksmi vakum oluturur, bu da kmeste daha birrnek koullarn olumasn salar.


18/52

18 Eyll 2011


nemli Noktalar

Negatif basnl fan ile glendirilmi havalandrmalar kmes ierisinde ksmi bir vakumoluturur, bylelikle havann kmeste dolatrlmasna olanak salar.

yi Yaltlm Kmeslere Olan htiya

Negatif basn ile havalandrlan modern kmesler skca yaltlmaldr. Doal olarak havalandrlankmeslerde yaltm kritik deildir. Fakat negatif basn kullanmnda nemli olan havann kmese naslve nereden girdiini kontrol altnda tutmaktr. Bu nedenle kmesin yaltm byk nem tar. Soukhavalara rastlayan retim dnemlerinde, binalarn altndan, kaplarn evresinden veya atlaklardangelen hava, sadece tavuklarn mesine ve rahatsz olmasna neden olur. Nem problemleri olutururve optimal yetitirme ssnn dmesine yol aar.

Tnel havalandrma srasnda oluan hava szntlar ihtiya duyulan kmesin bir ucundan dier ucunadoru olan hava akmnn rotasnn bozulmasna neden olarak, havann hznn ve rzgarla soutmannazalmasna sebep olur.

Kanatl iletmelerinde yaygn olarak kullanlan 12mx122m veya 12mx152m boyutlarndaki kmeslerde,yaltm testi yapmak iin 2 adet yksek kaliteli 90 cmlik ya da 1 adet ykek kaliteli 140 cmlik fan alpve tm hava girileri ve kaplar yaltlr. Kmes ierisinde okunan statik basn ile dardaki statik basnarasndaki fark, fanlar tarafndan oluturulan negatif basncn seviyesi hakknda bilgi verir. Salanannegatif basn ne kadar yksek ise kmes o kadar iyi yaltlmtr. Byle bir denemede, bir kmes iin endk negatif basn deeri 37,5 Pa olmal hatta daha yeni kmesler iin statik basn 50 Pa Deeriniamaldr.

nemli Noktalar

Negatif basnl havalandrmalarda kmes ii koullarn baarl bir ekilde kontrol altndatutulabilmesi iin iyi bir yaltm arttr.

Negatif-Basnl Havalandrma Sistemlerinin eitleri

Fan gc ile alan negatif basnl kanatl kmesleri deiik fan ve hava girii menfezi kurulum ekilleriile ihtiya duyulan havalandrma trne gre farkl biimde iletilebilir:

Minimum havalandrma (Mecburi Havalandrma olarak da adlandrlr) - bir zamanlayc (timer)ile alr. Souk ve lk havalarda ve/veya kk hayvanlarda kullanlr.

Gei havalandrmas - termostat veya s sensrleri ile alr ve rzgarla soutma (tnel)ihtiya duyulmadnda veya arzu edilmediinde snn uzaklatrlmas iin kullanlr.

Tnel havalandrma - daha scak havalar iin ve/veya daha byk yataki hayvanlar iinkullanlr, termostat veya s sensrleri ile alr.

havalandrmann iletim biiminin de negatif basn prensibiyle almakla birlikte, farkl statikbasn deerlerinde alrlar. Metrik deerlerin kullanld blgelerde statik basn Paskal birimiyledeerlendirilir. Kmes ii ve d ortam arasndaki hava basnc arasndaki fark veya kmeste salananksmi basncn derecesini gsterir. Minimum havalandrma kurulumlar yksek statik basnta (dahabyk vakum), genellikle 17,5-30 Pa. arasnda ilerler. Tnel havalandrmalar petek tipi buharlatrmalsoutma sisteminin kurulumuna ve kullanlan buharlatrmal soutma sistemine bal olarak 10-25 Pa

arasnda deien statik basn retebilirler.

Kmeslere deinirken baz nemli farkllklar gzden kaabilir. rnein Tnel havalandrmadakullanlan tek bir havalandrma biimi varm gibi bahsedilecektir. Tnel havalandrma modu sadecelk-scak havalarda kullanlr ve kmesler genellikle souk havalarda veya kk yataki hayvanlar


19/52

19Eyll 2011

Broyler Kmeslerinde evre Ynetimi: Havalandrmann Temel Prensipleri

iin gerekli olan ve hava ss ve tavuklarn boyutlar arttka birbirlerine gei yapmaya imkan salayanminimum veya gei havalandrmas ekipmanlarna sahiptirler. Tavuklarn bydke deienihtiyalar ve zellikle sonbahar ve ilkbaharda hava koullarnn deikenlii yneticilerin gerektiindehavalandrma biimlerini deitirmeye hazr olmalarn veya baka bir sisteme gemelerini gerektirir.

Aada temel fan gc ile alan havalandrma tertibatnn nasl altna dair ksa tariflerverilmektedir.Daha ayrntl bilgiler iin baknz: Modern Tnel Tipi KmeslerinIletiminde nemli Noktalar(sayfa 36).

nemli Noktalar

Negatif basnl havalandrmada deiik fan ve hava kanal tertibatnn ortaya kan koullaragre deiik amalar iin kullanlmaktadr.

Deiik negatif basn havalandrma modlar belirli statik basn aralklarnda alr.Hayvanlarn deien ihtiyalar ve deien hava koullar, yneticilerin ihtiyalar dzeyinde

havalandrma modlar arasnda deiiklik yapmaya hazr bulunmalarn gerektirir.

Minimum Havalandrma Nasl alr?

Minimum havalandrmann amac souk hava koullarnda ve/veya hayvanlar ok kk yata iken,tmeden nemi ve amonyak gibi gazlar uzaklatrmak amacyla, kmes ierisine yeteri kadar tazehava girii salamaktr. Tipik olarak yukarda anlatld gibi deiik amalar iin deiik fan ve havakanal kurulumlaryla, 2-6 adet 90 cmlik ekzos (aspiratr) fanlar kullanlr.

Baarl bir minimum havalandrmann amac havann yeterli hzda gelebilecei ve ayn hzla havamenfezlerinden geecei uygun vakumun salanmasdr. Eer menfezler kmesin uzun kenar boyuncaeit aralklarla datlrsa, hava akm da btn kmes boyunca birrnek olacaktr. Dier nemli birkonu, souk d ortam havasnn direkt olarak hayvanlarn zerine dmemesi, dolaysyla tmemesi

iin havann kmes havasyla karmas amacyla yeterince yksekten gelmesidir. Deiik blgelerdeminimum havalandrma iin (daha sonra anlatlacak olan gei havalandrmasnda tnel kullanlmadanyaplan s uzaklatrmas iin) ok eitli negatif basn tertibatlar kullanlmaktadr. En ok rastlanlantrleri ekil 12de gsterilmektedir.

ekil 12: Minimum havalandrma iin ska kullanlan 4 farkl fan/menfez kurulumu.

A. Yan duvarlarda eksoz (aspiratr) fanlar ve kmes ap boyuncayerlemi (yan duvarlarda yksekte veya tavanda) hava kanallar. Bukurulum souk havalarda ve gei modunda alan tnel havalandrmalkmeslerde iyi alr.

D. Yan duvarlarda eksoz (aspiratr) fanlar ve atnn en st noktasnayerletirilmi hava kanallar. Genellikle Ters Akm olarak adlandrlr.Bu tr kurulumlar hava kanallarnn yerleimi dnda A maddesindekikurulum ile benzerdir.

C. atya yerletirilmi eksoz (aspiratr) fanlar ve yan duvarlarayerletirilmi hava kanallar. Genellikle Mahyadan ekim olarakadlandrlr. Bu tr kurulumlar genellikle daha souk iklimlerdekullanlmaktadr.

B. Bir tarafa yerletirilmi eksoz (aspiratr) fanlar dier tarafa yerletirilmihava kanallar. Genellikle apraz Havalandrma olarak adlandrlr. Bukurulum genellikle tnel havalandrmaya ihtiya duymayan blgelerdepoplerdir.


20/52

20 Eyll 2011

Bu makalede, sunumu kolaylatrmak ve dnya apnda en sk kullanlan kurulum ekli olmas nedeniile kurulum A (fanlar yan duvarlarda ve menfezler yanlarda) kullanlacaktr. Her ne kadar negatif basntertibatlar detay bakmndan ok eitlilik gsterse de, btn fan/menfez tertibatlarnda ayn temelprensiplerin geerli olduunu ve btn havalandrma tertibatlarnn minimum havalandrma modundadzgn bir ekilde almas gerektiini unutulmamaldr.

Minimum havalandrma tertibatlarnda oluturulan hava akm ablonu ekil 13de gsterilmektedir.Bu gerekli hava akm ablonunun elde edilmesi iin menfez giri alan kullanlan fanlarn kapasitesiile orantl olmaldr. Eer hava menfezleri ok kk olursa (alan fanlarn saysna gre) fanlarok yksek statik basnca kar almak zorunda kalacak ve ihtiya duyulan hava deiim orannaulaamayacaktr. Eer havalandrma kapaklar ok geni alrsa statik basn ok decek ve havaounlukla veya yalnzca fanlara yakn olan menfezlerden ieri girerek niform olmayan bir hava ak vehayvanlar iin yetersiz ortam koullar yaratacaktr. Statik basn sensrleri kullanan, kumanda niteleritarafndan aktive edilen, souk hava koullarna gre ayarlanabilen menfezlerin (klapelerin) kullanmhavalandrma kapaklarnn ayarlarnn otomatik olarak yaplmasn salayacaktr. Perde aralklar vesabit levha tipi hava kanallar ok geni aklklar olutururlar ve ieri giren souk havann hayvanlarnzerine dmesine neden olurlar. Minimum havalandrmada iyi yaltlm kmeslere ihtiya vardr nkhava szntlar, istenilen hava akmn bozma eilimindedir.

ekil 13: Minimum havalandrmann amac kmes evresine yerletirilen hava kanallarnda havay eitmiktarda ve yksek hzda, hayvanlarn boy seviyesinin zerine (atya paralel ekilde) ulatrmaktr,bylelikle bu ekilde gsterildii gibi, souk d ortam havas kmes ii havasyla karr. Bu hava akmablonu souk d ortam havasnn tavuklarn zerine dmesini engeller.

Minimum havalandrma zamanlayc (timer) ile ynlendirilir. rnein, bymenin erken dnemindeveya souk havalarda ierideki hayvanlarn hesaplanan ihtiyalar dorultusunda be dakikada birhesaplanan sre kadar allacak ekilde ayarlanabilir. Hayvanlar bydke ve/veya havalar sndka

zamanlayc devreden kp termostatlar devreye girerek soutma iin gerekli havalandrma orannsalayabilirler.

Souk havalarda, termostat devreye girmese de fazla nemin kmeslerden uzaklatrlmas iin ortamdanbir miktar s uzaklatrmasna da yol asa hesaplanan minimum havalandrma orannn salanmasgerektii unutulmamaldr.



21/52

21Eyll 2011

nemli Noktalar

Minimum havalandrmann amac souk havalarda veya civciv bytme dneminde fazlanemin ve amonyan atlabilmesi iin yeterli taze havann kmese giriinin salanmasdr.

Negatif basn fanlar ve hava menfezlerinin dzeni deiik blgelerde farkllklar gsterir,fakat ayn temel prensip hepsi iin geerlidir.

Btn minimum havalandrma tertibatlar d ortam havasn kmese yksekten alarakkmesteki hayvanlar zerine direkt olarak dmesine engel olmaldr.Minimum havalandrmada ihtiya duyulan hava akm ablonunu elde etmek iin hava

menfezlerinin alanlar kullanlan fanlarn kapasitesi ile orantl olmaldr.

Statik basn kontrol cihazlar tarafndan kontrol edilen, souk havaya gre ayarlanabilen yanhavalandrma kapaklarnn kullanm en iyi havalandrma akmn salar.

Minimum Havalandrma zamanlayc (timer) ile kontrol edilmelidir, s (termostat) kontrollkullanlmamaldr. Kmes ierisinde zaman zaman ortaya kan fazla snn ortamdanuzaklatrlmasn salamak amac ile fanlarn termostat kontroll olarak da alabilmesineayrca ihtiya duyulur.

Gei Havaland

rmas

Nas

l al

r?

Minimum havalandrmadan gei havalandrmasna gei basite zamanlayc kontroll havalandrmadans kontroll havalandrmaya geitir. Bu durum fan/menfez dizayn nasl olursa olsun geerlidir. Scaklksensrleri veya termostatlar minimum havalandrma zamanlaycsnnn (timernn) nne geerek fanlaralmaya devam ettirdii srece, minimum havalandrma tertibat, gei havalandrmas modundaalyor demektir. D ortam scakl arttka sisteme ek yan duvar fanlar veya baka fanlar eklenebilir.

Gei havalandrmada ek bir aama ekil 14de gsterilen hibrid (melez) kurulumdur. Bu da baztnel fanlarn kullanarak kmes ierisine kapal tutulan tnel menfezleri yerine yan kanallardan havagirii salayarak kullanlr. D ortam havas, yan duvar fanlar vastasyla kmese girer ve negatifbasn sistemlerindeki minimum havalandrmaya benzer ekilde kmes havas ile karr. Minimum

havalandrma tertibat ile arasndaki en byk fark, artan fan kapasitesinin daha byk hacimlerdehava deiimine olanak salamasdr. rnein gei dzeneinde drt tnel fan kullanmak tnelhavalandrmada drt fan kullanlarak elde edilen havalandrma orann salar ancak hayvanlar zerinedirek rzgar oluturmaz. Baz blgelerde niformite endiesinden dolay gei havalandrma iin tnelfanlar kullanlmaz. Gei havalandrma iin tnel fanlarnn kullanm menfez miktarna,iklime ve ierigiren havann karabilmesine baldr.

ekil 14: Gei havalandrma modu scaklk sensrlerinin zamanlaycy basklad zaman balar.Scaklk uzaklatrma ihtiyac minimum havalandrma fan/menfezlerinin kurulumunun karlayacandandaha yksek seviyelerde hava deiim oranna ihtiya duyduunda, ekilde gsterildii gibi baz tnelfanlar, hayvanlar zerine direk olarak hava verilmeden yan kanallardan byk miktarda havann ierialnmas iin kullanlabilir.



22/52

22 Eyll 2011

Minimum havalandrmada olduu gibi hava kanallarnn alan, kullanlan fan kapasitesi ile orantlolmaldr. Hibrit gei havalandrmas biimde fazla statik basn oluturmadan en azndan monte edilentnel fanlarnn yarsn altrabilecek kadar yeterli yan duvar menfez alan salanmaldr. En etkiliuygulamalar iin hava girileri minimum havalandrmada olduu gibi statik basn ile alan klapeler(inletler) ile kontrol edilmelidir.

nemli Noktalar

Gei havalandrmas scaklk tarafndan ynlendirilir, tavuklar zerine souk hava dorudandrlmeden scakln uzaklatrlmas gerektiinde kullanlr.

Scakln uzaklatrlmas iin minimum havalandrma tertibatnnn kapasitesinden dahayksek oranlarda hava deiimi gerektiinde, yan menfezlerden byk miktarda hava giriisalamak iin tnel fanlar kullanlabilir.

Minimum havalandrmada olduu gibi gei havalandrmasnda da menfezlerinin alan fankapasitesi ile orantl olmaldr. Tercihen menfezlerin almas statik basn ile alan kontrolcihazlar tarafndan otomatik olarak salanmaldr.

Tnel Havalandrma Nasl alr

Tnel havalandrmann amac lk-scak iklimlerde yksek hzl hava akmnn soutucu etkisini kullanarakhayvanlar konforlu tutmaktr. Tnel tertibat zellikle daha byk tavuklarn yetitirildii (1,8-3,6 kg)daha scak olan blgeler iin uygundur. Tnel sistemleri ncelikle scak havalarda, fazla kmes ssnnuzaklatrlmas iin gerekli olan hava deiim orann salayarak s uzaklatrma ihtiyacn karlamakiin kurulurlar. Tnel havalandrmalar eksiksiz olarak kurulmu iletmeler, btn fanlar altndakmesin tamamnn hava deiimini bir dakikadan az bir srede tamamlarlar.

Tnel kurulumlar ayrca, havann kmesin uzunluu boyunca bir rzgar tneli tarznda hareket etmesinisalayarak, rzgar etkisi ile soutma salarlar. En etkili rzgar soutmas iin 2,54m/sn. hz gereklidir.

ekil 15: Tnel havalandrma sistemleri yksek dzeyde s uzaklatrmas ve rzgarn soutma etkisinisalamak iin, bol miktarda yksek hzdaki havay tavuklar zerinden geirmek amac ile tasarlanmtr.

Yksek hzdaki hava ile salanan rzgarl soutma, tamamen tyle kapl bir tavuun hissettii etkinscakl 5,5-7 C kadar drebilir. ekil 16da drt ve yedi haftalk hayvanlar iin farkl hzlardaoluabilecek etkili scaklk dleri gsterilmektedir.



23/52

23Eyll 2011

ekil 16da gsterildii gibi, belirli bir hzda gen hayvanlar daha fazla rzgar soutma etkisihissedeceklerinden, bu hayvanlarda tnel havalandrma kullanlrken daha fazla dikkat edilmesi gereklidir.Etkin olacak scaklk dlerinin sadece tahmin edilebileceine, termometreden okunmadna yada hesaplanmadna dikkat ediniz. Tavuklar konforlu tutmak iin hava hznn oluturulmas iin nekadar fan kullanlacana ve hava deiim orannn ne kadar olacana karar vermek iin tavuklarn

davranlar yol gsterici olmaldr.

ekil 16: Yksek hzdaki hava ak ile oluturulan soutma etkisi gen havyanlar iin ok daha fazladr.

Tnel havalandrma tertibat ile salanan yksek hzl hava ak, bu havalandrma sistemine evaporatif(buharlatrmal) soutma sistemlerinin kolayca eklenebilmesine olanak salar. Bu, ya kmes iisisleyiciler ya da hava kanallarnn dna yerletirilen evaporatif (buharlatrmal) soutma petekleriyardmyla olur. Rzgarn soutma etkisi ile oluturulan etkin scakla ek olarak d ortam havasnnbu ekilde soutulmas ok scak havalarda bile hayvanlarn iyi bir performans gstermesini salar.Hava scakl 32den fazla ve tnel havalandrma tek bana kullanlyor ise soutma daha az etkilihale gelmeye balar. 38Cnin zerinde, hava soutmak yerine stmaya balar.

Tnel havalandrmada yeterli hava giriinin salanmas esastr. Petekler ile soutma iin daha fazlaalana ihtiya vardr. Ayrca tnel havalandrma yaplan kmeslerde hava kaaklar istenilen havaakmn bozaca iin kmesler iyi izole edilmelidir.

nemli Noktalar

Tnel havalandrmann amac yksek hzda hava akmnn soutma etkisini kullanarakmaksimum soutma salamaktr.

Rzgarn soutma etkisi ile oluturulan etkin scaklk tahmin edilebilir ve tavuklarnya / boyutuna ve gerek hava scakl ile ilikilidir.

Hava scakl 32nin zerine ktnda rzgarn soutma etkisi azalr, 38nin zerinde havasoutmak yerine, stmaya balar.



24/52

24 Eyll 2011

Evaporatif (Buharlatrmal) Soutma Nasl alr?

Su buharlat zaman onunla temasa geen her ey sour. Havaya 3,8 litre su buharlatrmak havadan9,179kJ enerji alr. Evaporatif (buharlatrmal) soutma (Evaporative cooling-EC) bu zelliinden dolayscak havalarda kanatl retimi yapabilmek iin etkili bir aratr.

Broyler yetitiriciliinde ECnin en kolay uygulamas perdeli havalandrma yaplan kmeslerde sttaraflara yerletirilen sisleme memeleri (nozzle) ile olur. En etkin ve etkili modern EC sistemleri, tnelhavalandrmay tamamlayan ve havalandrma ile beraber alanlardr. Tnel havalandrmann rzgarnsoutma etkisine ilaveten belirgin bir scaklk drc etki ekleyerek, yani iyi bir ekilde tasarlanan veiletilen tnel havalandrma kmesleri ile beraber EC sistemleri tavuklarn ok scak havalarda bile iyiperformans gstermelerini salar.

Tnel-EC kmesleri iin iki ana kurulum seenei; tnel kanallarnn zerine yerletirilen kmes iisisleyiciler ve slak petekler (spreyle slatlan veya devridaimli) sistemlerdir. Her iki yntem de iyi alsada devridaimli petekler daha yaygndr. Bu yksek etkili sistemler daha az bakma ihtiya duyarlar vehayvanlarn veya altln slanmas riskini tamazlar.

ECnin ne kadar iyi alt, ne kadar soutucu etki yaratt faktre dayanr:

Balang d ortam hava scakl-bu scaklk ne kadar yksek olursa, dier koullar eitolduunda o kadar daha fazla oranda soutma mmkndr.

Kmes dndaki bal Nem (RH) oran- ne kadar dkse o kadar iyidir.

Sistemin suyun buharlatrlmasnda ne kadar etkili olduu- tipik bir sistemin etkinlii %50-%75arasndadr.

Tablo 1de daha yksek veya dk balang hava scaklklarnda, sistemin etkinlii ve bal nemdzeylerine gre kmes ii hava scaklklar verilmektedir. rnein, eer darda scaklk 35C, balnem %50 ise %75 etkin bir EC sistemi 7C serinlik oluturarak scakl 28C. ye drecektir. Eertnel havalandrma, rzgar etkisi ile soutma yoluyla 5,5-7C kadar etkin soutma salarsa, tamamenty ile kapl tavuklar scakl 21-22,5C olarak hissedeceklerdir.

Tablo 1. Farkl koullar altnda mmkn olan evaporatif soutma etkisi

Evaporatif soutma, olduka nemli olarak tanmlanan blgelerde etkin bir soutma salayabilir.

Dnyann birok blgesinde, rnein yaz gecelerinde bal nem %90a ulaabilir ve gn ortasnda %50veya daha az bir dzeye debilir. Bunun nedeni, geceleri hava scaklnn genellikle dk (20Ccivarnda) seyretmesi ve sonrasnda artarak 30C nin zerinde seyretmesi ve bylece de nemin yaryarya dmesidir. Basit bir kural olarak, eer gece dnemi dk scaklklar ve gndz dnemi yksekscaklklar arasnda ortalama 11C fark varsa nem yarya deceinden EC olduka kullanldr.



25/52

25Eyll 2011

ekil 17de etkin scakln yksek rzgar hz ve gerek scakln evaporatif soutma ile drldtnel havalandrma ile soutulan kmeslerde temel prensipler gsterilmektedir.

ekil 17: Aada iyi tasarlanm yksek etkinlikli evaporatif (buharlatrmal) soutma sistemi vesaniyede 2,54 m veya daha fazla hzda rzgar hzna sahip tnel havalandrma sisteminin tipik olas

sonular verilerek tnel+buharlatrmal soutmann temel prensipleri gsterilmektedir.

nemli Noktalar

Havaya 3,8 litre su buharlatrmak, havadan 9,179 kilojoul enerji alr.Evaporatif soutmann ne kadar iyi alaca; hava scakl, bal nem ve soutma

sisteminin etkinliine baldr.

Eer gece dnemi en dk scaklklar ve gndz dnemi en yksek scaklklar arasnda enaz 11C fark varsa evaporatif soutma olduka pratiktir.



26/52

26 Eyll 2011

Broyler Kmeslerinde evre Ynetimi: Havalandrma in Doru Kararlar Vermek

Havalandrma in Doru Kararlar Vermek

Broyler retim kmeslerinin nasl tasarlanp nasl donatlaca hakknda kararlar verirken, modern evrekontrol teknolojilerinden beklenilebilecek yararlarn ve imkanlarn anlalmas nemlidir.

ekil 18de Amerikann gneydousunda sonbahar dneminde perde ile havalandrma yaplarakevre koullar kontrol salanan broyler kmesleri arasndaki data logger takip cihazlar tarafndankaydedilen scaklk farllklar gsterilmektedir. Geleneksel perdeli soutma yaplan kmeste ok azscaklk kontrol salanrken evre kontrol salanan kmeste scaklklar, hedef scaklk izgisini okyakndan takip etmektedir. Burada yetitirmenin ilk 28 gnnde kaydedilen veriler arasndaki farkllkok belirgindir.

Yetitirmenin daha sonraki aamalar ve daha scak iklimler iin, zellikle tavuklar daha byk kesimarlklarna (1,8-3,6 kg) ulatrld durumlarda evaporatif soutma ile beraber kullanlan tnelhavalandrmann kesin performans avantaj salad gsterilmitir. Tablo 2de ticari bir broyler iletmesitarafndan yaz dnemi esnasnda gneydou Amerikada kaydedilen gerek saha verileri ile geleneksel

perdeli soutma ve tnel+buharlatrmal soutma ile soutulan kmesler arasndaki farkllklargsterilmektedir.

Amerikan Tarm Bakanl aratrmaclar tarafndan yaplan, daha yksek performans salamak iinmodern tnel soutmal kmeslerin potansiyelini aratran bir baka almada deiik tnel rzgarhzlarnn scak ortamlarda canl arlk ve FCR zerine etkileri gsterilmitir (Tablo 3).

ekil 18: Kaydedilen scaklklar, evre kontrol salanan kmes hedef sya yakn scaklklardaseyrederken, perdeli havalandrma yaplan kmesin scaklk dalgalanmalar oluumuna sebep olduunaiaret etmektedir. Glgeli izgiler hedef scaklklar gstermektedir.


27/52

27Eyll 2011


Tablo 2: Gneydou Amerikada yaz dneminde tnel havalandrma + Evaporatif soutmannnngeleneksel perde havalandrmas ile karlatrlmasndan elde edilen performans etkileri.

Tablo 3: Amerikan Tarm Bakanl aratrma sonular, scak ortamlarda, rzgar hznn Canl arlkve FCR zerine etkileri.

Havalandrma teknolojisine yaplan yatrmn potansiyel geri dnnn sadece sistemler amaca uygunekilde tasarlandnda, sistem paralar dikkatlice seildiinde ve bunlarla ayn derecede nemli olarakuygun ekilde iletildiinde mmkn olabileceini vurgulamak gerekir.

nemli Noktalar

Aratrma almalar ve iletme deneyimleri evre kontrol teknolojilerinin belirgin performansavantajlar salayacan gstermektedir.

Ticari kanatl kmeslerinde veri toplama cihazlar (data loggerlar) evre kontrolekipmanlarnn hedef scaklklara yakn scakl salayp salamad ortaya

koyabilmektedir.Gneydou Amerikada yaz dneminde, evaporatif (buharlatrmal) soutma ile berabertnel havalandrma kullanm performans arttrmtr.

Kontroll koullar altnda yaplan aratrmalar yksek hzl rzgarn zellikle, bykhayvanlarn performans iin faydal olduunu gstermitir.


28/52

28 Eyll 2011


Aada anlatlan blmler havalandrma ekipmanlarnn seimi konusunda karar vermede nemlihususlar aklamaktadr.

Fanlarn Seimi

Baarl bir havalandrma program iin iyi fanlara sahip olmak zellikle nemlidir. Gz nndebulundurulmas gereken en nemli husus, fanlarn hava akm kapasitesidir ki bu da bir fann ekeceim3/saat (saatteki metrekp) hava miktardr.Fanlar havalandrmann havay hareket ettiren kaslardr ve kurduunuz fanlarn ihtiya duyulan kadarhavay tayacandan emin olmanz gerekir.

Fan Performansn Etkileyen Faktrler

Fan kapasitesi (m3/saat) fann alt ortamn statik basncna gre deiir. Serbest havada (kartrcfanlarda olduu gibi), sfr statik basnta bir fan en yksek dzeyde havay hareket ettirecektir. Negatifbasnta havalandrma fanlar kmes ierisindeki kanallardan havay ekmek ve dar boaltmakzorundadr. Yani bir miktar dirence kar almaldrlar. Bu diren statik basn olarak adlandrlr.Statik basn arttka fann hava akm kapasitesi azalr. Bir fann hava akm oran (50 Pa. daki m3/saat/ 12,5 Pa.daki m3/saat) yksek statik basnta ne kadar iyi performans gstereceini ifade eder. Havaakm kapasitesi deeri 0,65-0,90 aralnda deiir ve yksek deer daha iyidir.

Fann etkinlii (bir watt ile ekebildii m3/saat hava), kilowatt-saatteki fayda maliyetine denktir, bizem3/saatde belirli bir hava akmn salamak iin bir fan altrmann maliyetinin ne kadar olacangsterir. Fan etkinlii de statik basn arttka azalr.

Fan performans erileri fanlarn karlatrlmas ve belirli bir durumda hangi fann en iyi ekildealacan deerlendirmek iin olduka kullanldr. Fan erileri ya fan kapasitesini yada fan etkinliinigsterir. Nokta veya grafik eklinde bir fann statik basn arttka m3/saat olarak kapasite deiikliklerini

veya deiik statik basnlarda bir fann m3/saat/watt olarak etkinliini gsterirler. ekil 19 ve 20deverilen rnek fan erilerinde tipik direkt srcl motorlu dk etkinlikteki fanlar ve yksek etkinliklikayl 122 cmlik fanlar arasndaki performans fark gsterilmektedir.

Fanlar genellikle 10 veya 20 Pa. statik basntaki m3/saatlik randmanlarna gre tantlrlar veyadeerlendirilirler. Bu fan tasarm amac ve tipik iletim statik basnc iin kullanlan allm bir standarttr.Eer kmes iindeki statik basn tasarlanan iletim aralnn ok zerine karsa-ki bu durum olaslklakapaklar veya petekler kirlenirse veya yetersiz hava giri menfezi varsa oluur. Bu durumda fanlaristenilen hava akmn salayamayacaktr. rnein ekil 19da gsterilen yksek etkinlikli fan 12,5Pa.da 39.105 m3/saat hava tar. Fakat kmesin yanl tasarm, ynetim veya idaresi statik basncn37,5 Pa.ya ykselmesine neden olursa hava akm %16 azalarak. 32.984 m3/saate der.


29/52

29Eyll 2011

ekil 19: Fann hava akm kapasitesinin m3/saat cinsinden karlatrlmas.

ekil 20: m3/saat/watt olarak fann etkinliinin karlatrlmas.

nemli Noktalar

Fan performans faktrnn esas statik basn altndaki hava akm kapasitesidir.Hava akm oran bir fann yksek statik basnta hava akm kapasitesini ne kadar iyi idame

edeceini gsterir.

Fann etkinlii bir watt bana m3/saat olarak hesaplanr. Yksek hava akm oranna sahipdaha etkili bir fann maliyeti daha yksektir. fakat daha iyi i grr ve uzun dnemde elektrikmasrafndan kazandrr.

Belli bir aralktaki statik basntaki performansn deerlendirilmesi iin fan hava akkapasitesi ve etkinlik erilerine bavurulmaldr, bunlar yaklak iletim masraflarnnhesaplanmasnda kullanlacaktr.



30/52

30 Eyll 2011


Fan Kapaklarle lgili Faktrler

Kapaklar aldnda oluacak hava akm direnci ya ok dk dzeyde olmal ya da hi olumamaldr.Fakat kapaklar kapatldnda hava akmn tamamen bloke edebilmelidir. Gnmzde yaplan testler122 cmlik tnel fanlarnn yksek kalite, yeni ve temiz panjur tipi kapaklarnn skca kapanmadn

gstermektedir. Kapanmas gereken fanlarn oluturduu hava szntlar minimum havalandrmaesnasnda kmeste scaklk kayb nedeniyle birka yz dolara mal olmaktadr. Daha da nemlisi havaszntlar tavuklarn performansna zarar verebilecek gerekli hava akm ablonunu bozmaktadr.

Eer panjurlu kapaklar kullanlrsa, bunlarn temiz tutulmas gereklidir. Bir hafta iinde biriken kir,hava akmn %25 azaltabilir. Konik veya eimli duvar fanlarnn avantaj, kapaklarnn daha kolaytemizlenebilecei kmes iinde yerlemi olmalardr.

nemli Noktalar

Havalandrma kapaklar hava szntlarn nlemek iin skca kapanmaldr ve istenilen fankapasitesinin salanabilmesi iin temiz tutulmaldr.

Entegre Kontrol Sistemlerinin Seilmesi

Entegre elektronik kontroll sistemler kmes iinde 7 gn 24 saat kontrol salar. Bu sistemler oldukapahaldr fakat scaklk dalgalanmalarn hedef optimal scakln st ve altnda daha dar bir aralktasnrlayarak tavuklarnn performansnn artmasn salayarak maliyetin geri dnmn salar. ekil21de gsterildii gibi, tipik bir mekanik termostatl sistem 3-4C dalgalanmalara yol aarken, elektronikkontroll bir sistem 1,1C kontrol salar. Entegre bir kontrol, termostatlar gibi farkl paralarn ayrcaayarlanmas gerekliliini ortadan kaldrr. Bununla beraber iyi bir ynetici entegre kontrol sisteminigzlemleyip, ynlendirmelidir.

yi bir sistemi kullanmay renmek kolaydr. Bu da sistemin iyi bir gsterge ekrannn olmas vemenler yardmyla ynetilebilmesi demektir. Istma ve havalandrma sisteminin birbiri ile atmasnengellemeli; kmesi otomatik olarak, stmadan minimum havalandrma, gei havalandrmas ve tnelhavalandrmaya ya da evaporatif soutmaya geirebilmelidir (ilemi tersine de evirebilmelidir). Ayrcaekstra igc kullanmanz engellemek amacyla yeterli veri giri kanal olmaldr. Dier bir nemli konuiyi bir entegre kontroln g kaynandan kaynaklanan ani voltaj deiiklikleri ve kesintilerine karkoruma salayabilmesidir.

yi bir kontrol sistemi ayn zamanda blgesel alma kapasitesine sahip olup, yneticinin kmesin farklblgelerine scaklk sensrleri yerletirerek deiik durumlar iin deiik sensrleri kullanabilmesineolanak salamaldr. rnein bytme dneminde kmesin belirli bir blmnde blme oluturuluyor isednemi minimum havalandrmas iin kullanlmayan alandaki sensrler kapatlabilmeli, fakat kmeste

fanlarn olduu alanda scak hava tnel havalandrmas iin sensrler gerektiinde alabilmelidir.


31/52

31Eyll 2011

ekil 21: Kaydedilen scaklk grafiinin gsterdii gibi, entegre elektronik kontroller termostat ile alansistemlere oranla ok daha iyi kmes ii scaklk kontrol salamaktadr. Kmesteki performans artylakontrol cihazlarnn maliyeti kolayca karlanabilir.

Daha iyi kontrol sistemleri toplanan verilerini entegre ederek gsterge ekrannda sunarlar. Bylelikleyneticiler rnein son 24 saat ierisinde farkl zaman aralklarndaki veya tm yetitirme dnemindekikmes scaklklarna bakabilirler. Bu zellik sorunlarn giderilmesinde olduka kullanldr. Genelliklekiisel bilgisayarlar ve a balantlar ile uzaktan yaplabilen gzlemleme ve kontrol, kontrol sistemlerindeistenilen bir zelliktir ve yneticinin kmes artlarn kendi ofisinden veya yerleim yerinden kontrol edip,eer sorunlar varsa mdahele etmesine olanak salar.

nemli Noktalar

Modern elektronik kontroller idarecilere zamandan byk miktarda tasarruf salayabilir,rnein termostatlarn kurulmas gibi.

yi bir kontrol sisteminin deiik kapasiteleri olmaldr-kullanc dostu olmas arttr.yi bir kontrol sistemi kmes ii scakl hedef scakln 1,1C aralnda tutabilmelidir.Veri toplama ve gsterme zelliine sahip bir kontrol sistemi sorunlarn zlmesinde ve sevk

idare koullarnn gelitirilmesinde ok yardmc olabilir.

Hava Giri Menfezi Tasarmnda Dikkate Alnmas Gerekenler

Minimum ve gei havalandrmas esnasnda, souk d ortam havasnn direk olarak hayvanlarnzerine verilmesine izin vermeden, souk d ortam havasnn kmes ii scak havasyla kartrlmasndakullanlan havalandrma kanallarnn tasarm ok nemlidir. Daha nce de belirtildii gibi fanlarn vehava giri menfezlerinin yerletirilmesinde birok deiik tasarm vardr. Buradaki esas konu havannyksekten ve yksek hzda kmese tanmasdr. Kmesin eperine yksekte yerletirilen (yan duvarlaraveya tavan almlarna) ayarlanabilir menteeli kapaa sahip klapelerin gerekli hava akm paterninin(gidi yolunun) salanmasnda ok faydal olduu saptanmtr. ekil 22de ayarlanabilir yan kanallarile salanan hava akm paterninin perdeli havalandrma kanallarnn dzenlenmesi ile karlatrlmasgsterilmektedir.



32/52

32 Eyll 2011


ekil 22: Minimum veya gei havalandrma esnasnda souk d ortam havasnn direkt olarakhayvanlarn zerine verilmesini nlemek ok nemlidir. Kmesin eperine yksek olarak yerletirilenayarlanabilir klapeler bu amac karlarlar. Hava kmes ierisinde tavuk seviyesine ynelmeden ncekmes ii scak havasyla karr.

Hava boluklarnn boyutlar ok nemlidir. alan fanlarn says ve statik basntaki deiikliklere grefarkllk gsterir. Srekli uygun hava akmn salamak iin hava kanallarnn el ile ayarlanmas neredeyseimkanszdr. Statik basn sensrleri ile aktive edilen souk hava kanallar gerekli ayarlamann otomatikolarak yaplmasn salayarak tavuklara daha iyi ortam sunar. Kanallarn ynetimi hakknda daha fazlabilgi iin baknz sayfa 40

nemli Noktalar

Ayarlanabilir menteeli klapelerin minimum ve gei havalandrmas iin ok faydal olduusaptanmtr.

Kartrc Fanlarn Faydalar

Minimum havalandrma esnasnda ayarlanabilir klapelerin salad iyi hava karm srasnda bileminimum havalandrma fanlar sadece bir dnem alr. Fanlar kapatld zaman kmesin st ksmndascak havann souk hava ile karm ve tabana ynlendirilmesi durur. Kmesin ierisine yerletirilenkartrc (veya sirklasyon) fanlar bu scaklk tabakalamasnn nlenmesine yardmc olarak genhayvanlarn scak tutulmasn ve altlktan nemin uzaklatrlmasn salayabilirler.

Kartrc fanlarnn kullanlmasnn dier bir nemi snma yakt maliyetinin azaltlmasdr. yi yaltlm,ayarlanabilen hava kanallar ile iyi ynetilen kmeslerde %15 ve %20 kadar yakt tasarrufu salandgrlmtr. Toplam yakt maliyeti iyi ynetilen ve yaltlm modern kmeslere kyasla daha fazlaolan eski kmeslerde daha yksek oranlarda yakt tasarrufu salanabilmektedir. Konveksiyon stmayaplan ve/veya yksek tavanl kmeslerde daha fazla yakt tasarrufu salanabilir, bazen bu oran %40aulaabilir.

Hem krek tipi (Casablanca tipi) hem de aksl pervane fanlar olduka faydaldr. Krek tipi fanlargenellikle st-aknt modunda daha iyi alrlar. Aksl fanlar kmesin orta izgisi hizasnda yerletirilerekhavay yatay olarak flerler. Salanan hava dizayn ve kurulum detaylar (Gneydou Amerika iin)ekil 23 ve 24te gsterilmektedir.


33/52

33Eyll 2011

ekil 23: 12m x 152m lik bir kmes iin tipik kurulum detaylar ve aksl pervane tipi kartrc fanlartarafndan oluturulan hava ablonu.

ekil 24: 12m x 152m lik bir kmes iin tipik kurulum detaylar ve krek tipi kartrc fanlar tarafndanoluturulan hava ablonu.

Evaporatif Soutma: Soutucu Petekler mi? Sisleme Ekipmanlar m?

Petekler ile soutma, kmes ii sislemeyle karlatrldnda, ynetim kolayl ve kmesin slanmasnaneden olmad iin ok daha sk kullanlmaya balanmtr. Ayrca buharlatrmal petek sistemlerinindaha fazla soutma kapasiteleri vardr. Yine de, tnel havalandrmal veya havalandrmasz olarak iyitasarlanm sisleme sistemleri de iyi ekilde iletildiinde ve uygun iklimlerde kullanldnda olduka

etkin ve yararl olabilirler.

Kmes ii sislemenin problemi, sistemin havann absorbe edebileceinden daha fazla suyu havayaverdii durumlarda, suyun hayvanlarn zerine ve altla dmesidir. Maksimum soutma iin sadecegerekli miktarda suyun havaya sislenmesi ve kmesin slatlmamas gerekmektedir. Bu ilem ok zorolabilir dolaysyla dikkatli ve aktif bir kullancya ihtiya vardr. Memelerin tkanmasna da ska rastlanrve sklkla kontrol edilmesi gereklidir. Su kalitesi sorun yaratabilir. Bu nedenle sistem iin salanan sufiltre edilmelidir.

nemli Noktalar

Devridaimli petek buharlatrmal soutma sistemleri, sisleme sistemlerinden daha fazlasoutma salarlar ve idareleri daha kolaydr. Doru kullanldklarnda kmesin slanmasriskini tamazlar.



34/52

34 Eyll 2011


Petekler ile Soutma: Ne kadar petee ihtiya vardr?

Ama en az petek alan kullanlarak, istenilen soutmann salanmas ve kmes statik basncnn 25Pa.deerinin zerine kmamasdr. Petekle evaporatif (buharlatrmal) soutma sistemlerinde en skyaplan yanl, monte edilen petek alannn yeterli olmamasdr. Bu durum statik basnc ok zorlayarak

fanlarda randmannn azalmasna neden olur. Yeterli miktarda petek alanna sahip olunmadnda,peteklerden geen hava hz ok yksek olacandan, soutma etkinlii azalacaktr. Islak peteklerdengeen hava hz ne kadar az olursa soutma etkinlii o kadar fazla olur.

Kmes iinden geen veya tnel kanallarndan gelen hava hz ile soutma peteklerinden geen havahznn ayn olmadna dikkat ediniz. Kmes iine girdikten sonra havann hzn belirleyen faktr, kmesinenine kesit alandr. Peteklerin alan her zaman kmesin enine kesit alanndan daha fazla olmaldrnk yeterli soutma etkinliinin salanmas iin peteklerden daha dk hzda hava gemelidir.Kurulan fan kapasitesini ve peteklerden gemesi tasarlanan hava hzn bildiimiz dnlrse, petekalannn saptanmas iin gerekli forml:

Gerekli petek alan (m2) = Kurulan tnel fan kapasitesi (m3/saat) / (Peteklerden gemesi tavsiye edilenhava hz (m/sn) x Saat-saniye evirme faktr (3600) )dir.

reticiler peteklerden geecek optimum hava hznn test verilerinden saptanmasn tavsiye eder.

nemli Noktalar

Fanlara fazladan yk oluturmadan etkili bir buharlatrmal soutma salamak iin yeterlipetek alan bulunmaldr.

Yedek ve Koruma Sistemlerine Neden htiya Vardr?

Bir kmes ne kadar ok evre koullarna kar kontrol altndaysa, bu kontrollerin kaybnda oluacakzararlarn nlenmesi iin o kadar daha fazla yedek ve koruma sistemine ihtiya vardr. Perdelihavalandrma yaplan kmeslerde eer hava ok scak olursa, termostat perde kapama sistemi ilebalantl olmaldr. Fanlar ile havalandrlan kmeslerde enerji kesintilerini durumunda perdelerinynetimi yine otomatik olmaldr. Modern kanatl kmeslerinde yedek jeneratr mutlaka bulunmaldr.Sadece felaketlerin nlenmesi iin deil enerji kesintilerinde hayvanlarn performansnn azalmamas vesistemin devamllnn salanmas asndan nemlidir. Entegre kontrol sistemleri de, belirli bir scaklkaralnda (genellikle 5,5C) bamsz bir kontrol sistemi tarafndan yedeklenmelidir. Yedek kontrolsistemlerinin kmesin merkezine yerletirilmi kendine ait sensrleri olmaldr.

Scaklk, enerji, su pompas aktivasyonu, v.b. gibi deiik fonksiyonlarn problemlerini gstermek iin

alarmlara ihtiya vardr. Lokal alarma ek olarak, telefon eviriciler veya ar cihazlar yardmyla uzaktansinyal gnderebilme kapasitesi de olduka faydaldr. Statik basn ile kontrol edilen hava kanallarayn zamanda ok kullanl bir alarm sistemidir. Statik basn deiiklerini hissedip uyar verir ve anakumanda sisteminden bamsz olduundan birincil sistemin bekisi gibi ilev grr. Btn yedek vekoruma sistemleri mmkn olduu kadar birbirinden bamsz olmal, baka bir sistem kt iinkmemelidir.

nemli Noktalar

Bir kmes ne kadar ok evre koullarna kar kontrol altndaysa bu kontrollerin kaybndaoluacak kayplarn nlenmesi iin o kadar daha fazla yedek ve koruma sistemlerine ihtiyavardr.

Btn yedek ve koruma sistemleri mmkn olduu kadar bamsz olmal, baka bir sistemkt iin kmemelidir.


35/52

35Eyll 2011

Kmesin Konumlandrlmas

Bir kanatl kmesinin gnein asna gre bir alanda nasl konumlandrld nemlidir. Optimal kmesii koullar iin en iyi konumlandrma at srtnn (kmesin uzun ekseni) dou-bat uzantsna yaknolarak uzanmasdr. Kn bu konum gnn ortasnda zayf k gneinin yan duvara vurmasn ve

snmaya bir miktar katk salamasna izin verir. Scaklk birikimlerini en alt dzeye indirmeye altnzyaz dneminde gn ortasndaki gne nlar ok daha yksekten gelir. Bylelikle gnn byk birksmnda saak knts gne nlarnn yan duvara vurmasna engel olur. Gn ortasndaki gnesadece atya vurur ki buras da genellikle kmesin en iyi yaltlan ksmdr. Dou-bat dorultusundan10-15 dereceden daha fazla a ile uzanan kmesler kn daha fazla yakt tketme eilimindedir veyazn daha fazla oranda havalandrma kullanlmasna ve havalandrmann yakndan takibine ihtiyaduyarlar.

nemli Noktalar

Optimal kmes ii koullar iin en iyi konumlandrma at srtnn dou-bat uzantsna yaknolarak uzanmasdr.

Yaltm in Gerekenler

Ilman ve souk iklim blgelerinde stma yakt maliyetinden tasarruf salamak iin yaltm son derecenemlidir. Tavan zerinde tavan aras bulunan kmeslerde tavan zerinde en az U=0,053 W/(m2K)(R19) yaltm olmaldr. Tavan aras bulunan ak kirili kmeslerde at altnda en az U=0,125 W/(m2K)(R-8) yaltm olmaldr, buda 38mmlik poliretan kpk levhalarla veya 50 mmlik polisterin boncuklevhalarla salanabilir.

Kanatl kmeslerinde cam elyaf, levha veya zayf dolgulu yaltmlar olmadan folyo tipi yanstcyaltmlarn veya yanstcl at kaplamalarn tek bana kullanlmalar halinde yeterli olmadklar

ortaya konmutur. D ortama maruz kalacak herhangi bir yaltm materyali rutin temizlik ilemleri vehayvanlarn oluturaca eitli hasarlara kar dayanakl olmaldr. Yaltm materyalinin su geirmezolmasna zellikle dikkat edilmelidir..

Scak blgelerde yneticeler bazen yaltm yapmann gerekli ve ekonomik olmadn dnrler.Bilinmesi gereken, scak iklimlerde yerleim yerine bakmakszn yaltm yaplmam atlardan gelecekgne scaklna kar hayvanlarn korunmak zorunda olmasdr. D ortam havas 33C olduundayaltlan kmesteki scaklk gz ard edilebilecek hayvan lmleri ile beraber 33,3C olur. Yaltmyaplmam kmeslerde kmes scakl 37Cye karken, lmler %14leri bulabilir.

Yaltm yaplmam at veya tavanlardan gelen s 6 haftalk hayvanlardan oluan bir kmes tarafndanretilen sdan daha fazladr. Havalandrma sistemleri buharlatrmaya sahip olsa da bu kadar yksek

bir s ykn kaldramazlar. Radyan ss, i ortam scakln arttrmadan direkt olarak hayvanlaretkidii iin zellikle tehlikelidir. Hayvanlar bu ekstra s ykn absorbe ettikten sonra kmesin ssykselmeye balar ve problem gzle grlr bir hal alr. Eer alternatif olarak baka bir yaltm yntemiyoksa folyo tipi yanstmal at kaplamalar bu radyan ssna kar bir miktar fayda salayabilirler.

nemli Noktalar

Isnmada yakt tasarrufu iin yaltm yapmak arttr, cam elyaf, levha ve zayf dolgu tarzndayaltmlar olduka baarldr.

Scak iklimlerde at alt veya tavan st yaltm, kmes zerine szan gne ssnnengellenmesi iin arttr.



36/52

36 Eyll 2011

Broyler Kmeslerinde evre Ynetimi: Modern Tnel Tipi Kmeslerin letilmesinde nemli Noktalar

Modern Tnel Tipi Kmeslerin letilmesinde nemli Noktalar

Tnel havalandrma lk ve scak iklimlerde hayvanlarn yem tketimi ve canl arlk art salamakamacyla tasarlanmtr. Bu metod o kadar popler ve kurulum o kadar tipik olmutur ki, her ne kadarkmesler yln bir ksmnda tnel modunda alsa da bu kurulumla alan kmesler ksaca tnel

havalandrmal kmesler olarak adlandrlr hale gelmitir. Tnel havalandrmaya btn iklimlerdeihtiya yoktur fakat kanatl retimi yaplan birok blgede kullanlmaktadr. Havalandrmann naslalt hakknda temel bilgiler iin baknz sayfa 19-25.

Birok tnel tipi kmeste gerekte 3 tip havalandrma biimi kullanlmaktadr. Bu havalandrma tiplerinitanmlamak iin kullanlan terminoloji farkllklar gstermektedir. Bu makalede kolaylk iin minimumhavalandrma modunu souk iklimler ve kk tavuklar (bytme erken dnem), gei havalandrmasmodunu lman iklimler ve orta boy hayvanlar iin s uzaklatrma ihtiyac olduunda ve tnel moduise scak havalarda ek bir soutmaya ihtiya duyulduunda kullanlan havalandrma ekli olarak tarifetmekteyiz.

En iyi kanatl performansnn (ve yatrmn iyi bir ekilde geri dnnn) salanmas iin bir yl boyuncatnel kmeslerin ynetimi ncelikle hangi havalandrma modunun belirli bir zamanda tavuklar iin dahaiyi olduuna karar verilmesini ve daha sonra scaklk ve dier hava kalite faktrlerini optimal dereceyeen yakn tutabilmek iin gerekli deiikliklerin yaplmasn gerektirmektedir. Entegre elektronik kontrolsistemleri otomatik olarak modlar deitirebildiklerinden ve ortama gre havalandrma oranlarnayarlayabildiklerinden dolay idari ilemleri olduka kolaylatrmaktadr. Yine de bununla beraber enakll kontrol sistemleri bile yeterince gvenilir deildir ve kontrol altnda tutulmaldr. Daha da nemlisikontrol sistemlerinin kurulumlar bilgili kiiler tarafndan yaplmaldr. Srekli kmeste olan, tavuklargzlemleyen ve en iyi performans ve refah iin gerekli deiiklikleri yapan bir yneticinin yerini hibirey tutmaz.

nemli Noktalar

Modern kontrol sistemleri idari ilerin zamann azaltr fakat iyi bir yneticiye olan ihtiyacortadan kaldrmaz.

Hangi Havalandrma Modu Gereklidir?

Doru havalandrma modu kararnn verilmesi iin gerekli olan en nemli ey kmesten ne kadarhavann uzaklatrlacan ve d ortam havasn direk olarak tavuklarn zerine verilmesinin zarar veripvermeyeceinin bilinmesidir. Temelde:

Minimum Havalandrma

Scakln kmesten uzaklatrlmasn amalanrken d ortamn havasnn direk olaraktavuklara arpmas istenmez. Ya hayvanlar kktr ve/veya d ortam ok souktur.

Fanlar termostatla deil zamanlayc (timer) tarafndan altrlrlar ve havalandrmann amacnem oluumunu engellemek ve kmese taze hava salamaktr.

Minimum havalandrmada olabildiince kalmak ve bu ekilde tavuklarn konforununundevamlln salamak amalanr.

nemli Noktalar

Kmesten scaklk uzaklatrma ihtiyac olana kadar minimum havalandrmaya devam.


37/52

37Eyll 2011


GeiHavalandrmas

Hayvanlar bydke ve/veya d ortam scakl arttka kullanlmaya balanr. Bu durumdakmes ii scaklk da artm olur ve kmesten fazla scakl uzaklatrma ihtiyac duyarz. Dahayksek bir hava deiim oranna ihtiyacmz vardr. Fakat hala d ortam havasnn dorudan

hayvanlarla temas etmesi istenmez.

Gei havalandrmasnn ilk aamas basite s sensrlerinin zamanlaycynn (timern) nnegeerek minimum havalandrma fanlarn, baz sistemlerde ek (tnel olmayan) fanlarn ve havagiri menfezlerinin srekli altrlmasyla olur.

Yan duvar hava kanallarndan tnel fanlarn kullanarak daha fazla s uzaklatrlmasmmkndr (hibrit gei modu).

Fazla scaklk bu yntemle kmesten uzaklatrlabildii srece gei modunun devamllsalanmaldr.

nemli Noktalar

Gei havalandrmas fazla scakl uzaklatrrken, souk havay hayvanlardan uzak tutar.

NotMinimum havalandrma ve gei havalandrmas iin kullanlan dier bir tanmlama tr g kaynaile alan havalandrmadr. Bir yanda zamanlayc (timer) ile ynetilen ve scaklk ile ynetilenhavalandrmalar, dier yandan rzgar etkisi ile soutma ve rzgar etkisi olmadan soutma arasndakifark gsterir, ok nemlidir ve buradaki terminolojiye uygun olarak kullanlmtr.

Tnel Havalandrma

Hayvanlar soutulmaya ihtiya duyduunda tnel havalandrmaya geilmelidir. Hava deiimikmes ssnn kanatllarn konfor aralnn zerine kmasn engelleyecektir.

Tavuklar 4 haftadan genken, gei havalandrmadan tnel havalandrma moduna geerkenok dikkatli olunmaldr. nk ar miktarda rzgar etkisi ile soutmaya maruz kalacaklardrve etkin scaklktaki ani d nedeniyle hayvanlar strese girebilirler.

Sadece hayvanlarn rzgar etkisi ile soutma ile konfor aralnda kalmalar bir zorunlulukolduunda tnel modu kullanlmaldr (ve bu modda kalnmaldr).

Hedef Scaklkta Kalmann nemi

Byme dneminde her gn iletmeciler o gndeki hedef scakln ne kadar olmas gerektiini bilmelive havalandrma sistemini bu scakl salamak zere idare etmelidir. Bymenin erken dnemindeoptimum scakln salanmas ok nemlidir. Gen hayvanlardaki performans kayplar daha sonradantelafi edilemez. Gnlk hedef scaklklarn ynetici tarafndan duvara aslmas iyi bir uygulamadr.Broylerlerde bir gnlk yata optimum scaklk 32C civarndadr ve alt haftalk yaa kadar kademeliolarak 21Cye der (ekil 25). Bytme dneminde her gn bir kii gerek ve hedef scaklklararasndaki fark dzenli olarak kontrol etmeli ve gerekli deiiklikleri yapmaldr.


38/52

38 Eyll 2011

ekil 25: Bir gnlk yata yaklak 32Cde yemin canl arlk kazanmak iin kullanm balar ve yedihaftalk bytme dneminin sonuna doru bu scaklk 21Cye der, fakat en iyi kmes performansiin yneticiler tnel havalandrma balayana kadar gerek kmes ii scakln hedef scakln 0,5-1,0C yaknnda tutmaya almaldrlar, havalandrma baladnda nemli olan etkin rzgar etkisi ilesoutma scakldr.

nemli olan idarecinin ve zellikle hayvanlarn boy seviyesinden bir metre yukarya yerletirilentermometrelerin deil hayvanlarn hissettii scaklktr. Btn termometreler, termal sensrler vetermostatlar hayvan seviyesinde scakl takip etmelidir. Ayrca kmes tnel havalandrma modunageirildiinde, termometrelerin okuyaca scaklk hayvanlar tarafndan hissedilen scaklkla ayndeildir. Tnel modunda yneticinin amac hedef scakla denk scaklk salamaktr. Eer hayvanlarrzgar nedeniyle me hissediyorlarsa termometre scakln drmeye ihtiya duymayz ya daistemeyiz. Bunu hatrlamak, zellikle bymenin erken dneminde nemlidir. Yksek scaklklar isteyen

gen hayvanlara rzgar etkisi ile soutma stresi yaatmak ok kt sonular dourabilir.

nemli Noktalar

Tnel havalandrma esnasnda ama etkin scakln hedef scakla yakn tutulmasdr-nemli olan termometrelerin okuduu deil tavuklarn hissettii scaklktr.

Eer tavuklar rzgar nedeniyle me hissediyorlarsa termometre scakl drlmemelidir.

Minimum Havalandrmann daresindeki nemli Noktalar

Minimum havalandrmann amac kmesten scaklk uzaklatrma gerekmedii herhangi bir zamandahava kalitesinin idaresinin salanmasdr. Bunun anlam yeterli oksijen salamak iin kmes ierisine

yeterli miktarda taze hava tamak ve kmeste nem birikimini ve amonyak problemlerini nlemektir.

1- Tavuklarn d ortam havas ne olursa olsun, scaklk uzaklatrma ihtiyac olmasa dahi, enazndan minimum ihtiyalar kadar bir miktarda hava soluyabilmesi, bir zorunluluktur.

Uygun minimum havalandrma esnasnda oluan kmes scaklk kayb, tavuklarn performansndankazanlan faydalarn yannda ok kktr. Amonyak bir sorun olmadnda bile (yeni altlkta olduugibi) yeterli taze havann salanamamas ve kmes ii hava tabakalanmalar, hayvanlarn sal veperformans asndan ok zararl olabilir. Amerikada yaplan bir aratrmada bir gnlk yata sadeceon iki saat hafiften orta iddetli dereceye kadar deien oksijen yetersizliinin, asites (sulu gbek)olgularnda arta ve bytme dnemi sonunda canl arlk artnda azalmaya yol at gsterilmitir.

Minimum havalandrma esnasnda kmese giren nem konusunda endielenmenin gereksiz olduunuanlamak nemlidir. ncelikle souk hava bu kadar miktarda nem tutamaz ve kmes havasyla kararaksndnda bal nem deeri iddetle der. Bu durumda kmes ii havalandrma, hava akmnn fazlanemi emip dar atmasn salar. Btn gn yamurlar yasa da minimum havalandrma altrlabilirve hatta altrlmaldr.



39/52

39Eyll 2011

nemli Noktalar

Bir miktar snn uzaklatrlmas ile sonulansa da hava kalitesinin devamllnn salanmasiin havalandrma arttr.

Salanan faydalar gz nne alndnda minimum havalandrma esnasnda kaybedilenscaklk gz ard edilebilir.

2- Istmada kullanlan yakttan tasarruf etmek iin hava kalitesinin azalmasna izin verilemiyeceigibi ok gen hayvanlarn memesine de dikkat etmek nemlidir.

Bytmenin erken dneminde en kk bir me bile arlk kazancnda azalmaya, yemden yararlanmadade, a reaksiyonlarna ve lmlere yol aar. Termometreler ve termostatlar hayvanlarn boyseviyesinde kurulmaldr ve souk havann direk olarak hayvanlara ulamas engellenmelidir.

nemli Noktalar

zellikle gen hayvanlar scak tutulmaldr. Kmesi ve altl civcivler yerletirilmeden nce stnzve scaklklar hayvan seviyesinde kontrol ediniz.

3- Civciv karlamadan nce Altln ve kmesin stlmas ok nemlidir.

Civcivleri souk altla yerletirmek performanslarn etkiler. Genel bir kural olarak yerletirme esnasndaideal olarak altlk 30C olmaldr. Civciv blmeleri yerletirilmeden 24 saat nce stlma

Documents

Tavuk Çiftliğinin Havalandırılması Teknikleri