Tevilat 2.Cild/ Kuran Tefsiri/ Muhyiddin İbn Arabi (r.a.)

781

TEFSR- KEBR TEVLT

eyhul Ekber Muhyiddin bn. ArabiTercme Vahdettin nce

2. CLT

KTSAN

782

Kitsan YaynlarTasavvuf Serisi: 23 TEFSR- KEBR / TEVLT (2. Cilt)

Yazar: Muhyiddin bn. Arabi (k.s.) eviren: Vahdettin nce Editr: kran Eser Gknar Sayfa Uygulama: A. Onur enyurt Kapak Dzeni: Sabahattin Kana

Bu eserin orjinali stanbul / Fatih - Atf Efendi Ktphanesi, Kadir Bey Blm, Mustafa el-Bab 0.100 de bulunan Muhyiddin Arabi (r.a.) Tefsir-i Kebirinin Tercmesidir.

KTSAN KTAPBasn Yayn Datm San. ve Tic. Ltd. ti. Ticarethane Sokak No: 41/3-4 Sultanahmet STANBUL Tel. 0212 513 67 69 Faks: 0212 511 51 44 www.kitsan.com

ENBY SURES 783

ENBY SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- nsanlarn hesaba ekilecekleri (gn) yaklat. Hal byle iken onlar, gaflet iinde yz evirdiler. 2.3- Rablerinden kendilerine ne zaman yeni bir ihtar gelse, onlar bunu, hep alaya alarak, kalpleri oyuna, elenceye dalarak dinlemilerdir. O zalimler yle fsldatlar: Bu (Muhammed), sizin gibi bir beer olmaktan baka nedir ki! Siz imdi gznz gre gre byye mi kaplyorsunuz? 4- (Rasul) dedi ki: Rabbim, sema da ve arz da (sylenmi) her sz bilir. O, hakkyla Semi (iiten) ve Aliym(bilen)dir. 5- Hayr, dediler, (bunlar) sama sapan ryalardr; bilakis onu kendisi uydurmutur; belki de o, airdir. (Eer yle deilse) bize hemen, ncekilere gnderilenin benzeri bir yet getirsin. 6- Bunlardan nce helk ettiimiz hibir belde iman etmemiti; imdi bunlar m iman edecekler? 7- Biz, senden nce de, kendilerine vahiy verdiimiz ricalden (erlerden) bakasn (Resul, Nebiy) irsal etmedik (gndermedik). Eer bilmiyorsanz kitab ehline (bilenlerden) sorunuz. 8- Biz onlar (resulleri, nebiyleri), yemek yemez birer (cansz) ceset olarak yaratmadk. Onlar (bu dnyada) ebed kalc da deillerdir. 9- Sonra onlara (verdiimiz) sz yerine getirdik; bylece, hem onlar hem de dilediimiz (baka) kimseleri kurtulua erdirdik; msrifleri de helk ettik. 10- And olsun, size iinde sizin iin t bulunan bir Kitab indirdik. Hl akl etmez misiniz? 11- Zalim olan nice beldeyi krp geirdik; arkasndan da nice baka topluluklar vcuda getirdik.

784 TEFSR- KEBR / TEVLT

12- Azabmz hissettiklerinde bir de bakarsn ki oralardan (azap blgesinden) kayorlar! 13- Kamayn! inde nimetlendirildiiniz, refahda bulunduunuz meskenlerinize dnn! nk size sorular sorulacak! 14- Vay bamza gelenlere! dediler; gerekten biz zalimlerdik. 15- Artk onlarn davalar byle devam etti Biz kendilerini, kuruyup biilmi ekine, snm atee evirinceye kadar bu feryatlar srp gider. 16- Biz, semay, arz ve bunlar arasndakileri, oyuncular (ii, elencesi) olarak yaratmadk. 17- Eer bir elence edinmek isteseydik, onu kendi tarafmzdan edinirdik. (Bu irademizin eseri olurdu. Ama) biz kesinlikle (bunu) yapanlardan deiliz. 18- Bilakis biz, Hakk btln tepesine bindiririz de o, btln iini bitirir. Bir de bakarsnz ki, btl yok olup gitmitir. (Allah'a) yaktrdnz sfatlardan dolay yazklar olsun size! nsanlarn hesaba ekilecekleri gn yaklat. kk kyamet gnnde sorgulanmalarnn vakti yaklat. Hatta kyameti bilselerdi, u anda hesaba ekildiklerini grrlerdi. Yani, lrz, yaarz, bizi ancak zaman (Dehr) helak eder denildii gibi var olan, sonra fena bulan mevcutlar edinmek isteseydik, kudretimiz cihetinden bunlar edinirdik. Fakat bu, hikmete ve hakikte aykrdr. Bu yzden edinmedik. Bilakis bizbindiririz burhani ve kefi yakinle batl akidenin tepesine bindiririz de onun iini bitirir. ezer. Bir de bakarsn ki batl zeval bulmu, yok olup gitmitir size helak sizin iindir, yaktrdnz sfatlardan dolay , harin olmayacana dair inanlarnzdan dolay yazklar olsun size. Ya da yle bir anlam kastedilmitir: Byk kyamette deimeyen sabit hakk olan zati tecelliyi u fani varlklarn batlnn zerine bindiririz de onlar kahreder, salt bir hilie dntrr. Bir de bakarsn ki onlar srf fanidirler. Ortaya kar ki her ey Haktan ibarettir, Onun ii gerektir, batl veya elence deildir. Baka varlklar ispat etmenizden, onlara sfat ve fiil yaktrmanzdan, etki atfetmenizden dolay yazklar olsun size! Helak olasnz! Kesinlikle bozulup gitmiti nk birlik, eyann bekasnn, okluk ise bozulmasnn sebebidir. Her eyin kendine zg bir zelliinin olduunu ve bu zelliiyle bakasndan ayrldn, bu zelliiyle kendisi olduunu grmyor musunuz? Eer bu zellik olmasayd, bu eyin varlndan da sz edilemezdi. te bu, yce Allahn birliinin tandr. Nitekim air yle demitir:

ENBY SURES 785

Onun her eyde bir ayeti vardr Onun bir olduuna delalet eder 19- Semalarda ve arzda kimler varsa O'na aittir. O'nun indinde (huzurunda) bulunanlar, O'na ibadet hususunda kibirlenmezler ve yorulmazlar. 20- Onlar, bkp usanmakszn gece gndz (Allah') tesbih ederler. 21- Yoksa (o mrikler), yerden birtakm ilahlar edindiler de, (lleri) onlar m diriltecekler? 22- Eer o ikisinde (semada ve arzda) Allah'dan baka ilahlar bulunsayd, bunlarn nizam kesinlikle bozulup gitmiti. Demek ki Ar'n Rabbi Allah, onlarn yaktrdklar sfatlardan mnezzehtir. 23- O, yaptndan ekileceklerdir. sorumlu tutulamaz; onlar ise sorguya

24- Yoksa O'ndan baka birtakm ilh m edindiler? De ki: Haydi delillerinizi getirin! te benimle beraber olanlarn Kitab' ve benden ncekilerin Kitab'. Hayr, onlarn ou Hakk bilmezler; bu yzden de yz evirirler. 25- Senden nce hibir resl gndermedik ki ona: Benden baka lh yoktur; u halde bana kulluk edin diye vahyetmi olmayalm. 26- Rahmn (olan Allah, melekleri) evlt edindi, dediler. H! O, bundan mnezzehtir. Bilakis (melekler), ltuf ve ihsana mazhar olmu kullardr. 27- O'ndan (emir almazdan) nce konumazlar; onlar, sadece O'nun emri ile hareket ederler. 28- O, onlarn nlerindekini de, arkalarndakini de (yaptklarn da, yapacaklarn da) bilir. Allahn rzasna ulam olanlardan bakasna efaat etmezler. Onlar, Onun hayetinden (korkusundan) titrerler! 29- Onlardan her kim: lh O deil, benim! derse, biz onu cehennemle cezalandrrz. te biz, zalimlere byle ceza veririz! 30- nkr edenler, semalarla arz bitiik bir halde iken bizim, onlar birbirinden kopardmz ve her canl eyi sudan yarattmz grp dnmediler mi? Yine de inanmazlar m? 31- Onlar sarsmasn diye yeryznde (arzda) bir takm dalar diktik. Orada geni geni yollar atk; ta ki maksatlarna ulasnlar.


32- Biz, gkyzn (semay) korunmu bir tavan gibi yaptk. Onlar ise, gkyznn (semay) yetlerinden yz evirirler. Semalar ve arz ayakta tutan adalet, vahdetin kesret lemindeki glgesidir. Eer mizalarn dengesi gibi bileimlerdeki vahdani heyet olmasayd, bu varlklar mevcut olamazlard. Bu heyet zail olursa, o varlklar da derhal ifsat olurlar. Allahmnezzehtir. ar zerindeki Rububiyeti ile her ey feyz bahetmesiyle mnezzehtir. nk btn varlklar zerine feyiz buradan iner. Allah, onlarn birden fazla ilahn olabilecei eklindeki yaktrmalarndan mnezzehtir. Allah, onlarn nlerindekinibilir. onlarn varolmalarndan nce mevcut olan, ceberut ve melekut ehlinden mcerret zatlar kapsayan ana kitapta sabit olan klli ilmi bilir. Arkalarndakini de bilir dnya semasnda sabit olan varlklara, czi hadiselere dair ilmi de bilir. O halde onlarn bilgileri, Onun ilminin kapsamnn dna kabilir mi, fiilleri Onun emrinden nce olabilir mi, szleri Onun szn geebilir mi? Allahn rzasna ulam olanlardan bakasna efaat etmezler. stidadlar, dolaysyla efaati kabul edecek kapasitede, nefsi melekuti nura uygun olduu Allah tarafndan bilinen kimselerden bakas iin efaat etmezler. Onlar Allahn vechinin parldaylarndan hayet, korku ve rperti iindedirler. Azametinin nurlar altnda ezilmilerdir. Grp dnmediler mi?... Haktan perdelenmi olan kimseler semalarla arz n tek bir heyuliden, cismani maddeden mteekkil olarak bitiik olduklarn, bizim onlar birbirinden kopardmz suretleri birbirinden ayr ekilde var etmekle birbirinden ayrdmz grmediler mi? Ya da yle bir anlam kastedilmitir: Ruh semalar ve beden arz, tek nutfe halinde bitiikti. Biz, organlar ve ruhlar ayr klmak suretiyle onlar birbirinden ayrdk. Yarattk btn canllar nutfeden yarattk. Diktik beden arznda dalar kemikler yarattk ki beden arz sarslmasn, gidip gelerek yalpalamasn ve onlar geri kalmayp kaim olsunlar, ayr kiilikleri bulunsun. Orada geni yollar atk duyularn ve btn kuvvetlerin geip gidecekleri yollar mahiyetinde mecralar atk. ta ki maksatlarna ulasnlar bu duyular ve yollar araclyla Allahn ayetlerine ulasnlar, onlar tansnlar. Yaptk akl semasn bir tavan gibi onlarn stnde ve yksek bir tavan haline getirdik, korunmu kldk. Deimeden, yanlmadan ve hatadan muhafaza ettik. Onlar kantlarndan ve burhanlarndan yz evirirler

ENBY SURES 787

33- O, geceyi, gndz, gnei, ay... yaratandr. Her biri bir yrngede yzmektedirler. 34- Biz, senden nce de hibir beere ebedlik vermedik. imdi sen lrsen, sanki onlar ebed mi kalacaklar? 35- Her canl, lm tadar. Bir deneme olarak sizi hayrla da, erle de imtihan ederiz. Ve siz, ancak bize dndrleceksiniz. 36- (Raslum!) Kfirler seni grdkleri zaman: Sizin ilhlarnz diline dolayan bu mu? diyerek seni hep alaya alrlar. Halbuki onlar, ok esirgeyici Allah'n Kitabn inkr edenlerin ta kendileridir. 37- nsan, aceleci (bir tabiatta) yaratlmtr. Size yetlerimi gstereceim; benden acele istemeyin. 38- Eer, diyorlar, doru iseniz, ne zaman (gerekleecek) bu tehdit? 39- nkr edenler, yzlerinden ve srtlarndan (saran) atei savamayacaklar, kendilerine yardm dahi edilmeyecei zaman bir bilselerdi! 40- Bilkis, kendilerine o (kyamet) yle ni gelir ki, onlar artr. Artk, ne reddedebilirler onu, ne de kendilerine mhlet verilir. 41- And olsun, senden nceki Resullerle de alay edildi; ama onlar alaya alanlar, o alay konusu ettikleri ey kuatverdi. 42- De ki: Allah'a kar sizi gece gndz kim koruyacak? Buna ramen onlar Rablerini anmaktan yz evirirler. 43- Yoksa kendilerini bize kar savunacak birtakm ilhlar m var? (O ilh dedikleri eyler) kendilerine bile yardm edecek gte deildirler. Onlar bizden de alka ve destek grmezler. 44- Evet, onlar da, atalarn da barndrdk. Nihayet, mr kendilerine (hi bitmeyecek gibi) uzun geldi. Oysa onlar, bizim gelip (kfirlere ait) araziyi evresinden eksilteceimizi grmezler mi? u halde, stn gelen onlar m? 45- De ki: Ben, sadece, vahiy ile sizi ikaz ediyorum. Fakat, sar olanlar, ikaz edildikleri zaman bu ary duymazlar. 46- And olsun, onlara Rabbinin azabndan ufak bir esinti dokunsa, hi phesiz, Vah bize! Hakikten biz zalim kimselermiiz! derler.


Oyaratandr nefis gecesini, ruh gneinin ndan ibaret akl gndzn ve kalp ayn Her biri bir yrngede ruhaniler semasnda ulvi bir kararghta, bir snrda ve bir mertebede Allaha doru seyir halindedir. nsan aceleci yaratlmtr. nk yaratln temeli olan nefis daimi bir taknlk, bir kararszlk iindedir, bir halde durulmaz. Acelecilik tynetine sahiptir. Eer byle olmasayd, bir halden bir hale seyri ve ykselii de olmayacakt. Ve nk ruh srekli bir sebat halindedir. Ruhun nefisle temasa gemesiyle birlikte kalbin varl gerekleir ve ikisi de dengeli bir seyir haline kavuur. Bu yzden insan nefis makamnda kald, ruhun nurunun ve skunet ve gven duygusuyla balayan kalbin egemenliine girmedii srece cibilliyetinden kaynaklanan acelecilik onun yakasn brakmaz. Bir bilselerdi!... ltuf ve ba her eyi kuatan Rahmandan ve her eyi kuatan ahiretten perdelenenler, azabn, vahdani emir sahibi ve ilmi her eyi kuatan Rahmann emriyle, btn ynlerden kendilerini kuatt vakti ve ruha bakan taraftan yani nlerinden gelip lahi kahr ateiyle, ruhani nurlardan ve insani kemallerden btnyle yoksun olula azap vermesini ve bedene bakan cihetten, yani arkalarndan gelip cismani heyetler ateinden, nefsani akrep, ylan ve karanlklardan, heyulani pisliklerden ve bedensel elemlerden oluan azapla cezalandrdn bir bilselerdi! Kendilerine yardm dahi edilmez perdeleri kaln, oka aceleci olmalarndan dolay pheleri de iddetli olduu iin rahmani yardmlara kavuamazlar. Grmezler mi?... gafletleri bu kadar m srd ki grmyorlar bizim geldiimizi beden arzna yallk vastasyla gelip evresinden eksilttiimizi iitme, grme ve sair kuvvetlerini eksilttiimizi?... Ya da kastedilen anlam udur: Hakka ynelen ve Hakk anan uyank nefis arzna sfat nurlar araclyla geliriz de onun kendine ait sfatlar ve kuvvetleri eksiltiriz. u halde stn gelen onlar m? yoksa biz miyiz? And olsun, onlaraufak bir esinti dokunsa Rabbani nefhadan bir esinti azap suretinde onlara dokunsa, ya da Emirlmmininin (a.s) dmanlarna ynelik azab rahmetinin genilii suretinde iddetlenen, dostlarna ynelik rahmeti de azabnn iddeti suretinde genileyen Allah mnezzehtir. dedii gibi bir musibet balarna gelse, bylece uzun sreli yararlanma nedeniyle biriken gaflet perdesi yrtlsa, yani rahmet suretinde azap ve gizli kahr ile kar karya kalsalar, kesinlikle uyanacaklar, Haktan yz evirmekle, batla dalmakla ne byk zulm ilediklerini fark edeceklerdir.

ENBY SURES 789

47- Biz, kyamet gn iin adalet terazileri kurarz. Artk kimseye, hibir ekilde hakszlk edilmez. (Yaplan i,) bir hardal tanesi kadar dahi olsa, onu (adalet terazisine) getiririz. Hesap gren olarak biz (herkese) yeteriz. 48- And olsun biz, Musa ve Harun'a, takv sahipleri iin bir k, bir t ve Furkan' verdik. 49- (O takv sahipleri ki) onlar, grmedikleri halde Rablerine candan sayg gsterirler. Yine onlar, kyametten korkan kimselerdir. 50- te bu (Kur'an) da, bizim indirdiimiz hayrl ve faydal bir ttr. imdi onu inkr m ediyorsunuz? Bizadalet terazileri kurarz Allahn terazisi, vahdetinin glgesi ve ondan ayrlmaz sfat olan adaletidir. Ruh semalar ve beden arz onunla kaimdir, onunla istikamet bulur. Eer o olmasa varlk, snrlar belirlenmi bir ahenk zere istikrar bulamaz. Her eyi kapsad iin de her varlk adaletini, durumuna, tama kapasitesine gre ondan alr. Bylece, her biri asndan, dier bir ifadeyle her ey asndan zel bir mizan sz konusu olur. Buna bal olarak da eyann saysnca teraziler belirginleir. Aslnda bu birden fazla teraziler mutlak mizann czleridir. Bu yzden, mutlak adalet kavram ondan bedel ya da onun vasf olarak kullanlmtr. nk btn teraziler tek olan mutlak adaletten ibarettir. Grntlerin oalmasyla hakikt artmaz. Terazilerin kurulmas, gereklerinin zuhur etmesi demektir. Bu ise perdelenmi kimse asndan kk kyamet gnnde, ehli olanlar iin de byk kyamet gnnde gerekleir. Kimseye hibir ekilde hakszlk edilmez nk her nefis hayr olarak ne ilemise, amelinin durumunu iyilikler kefesinde, yani ruhun kalbe bakan cihetinde, iledii btn ktlkleri de ruhun nefse bakan ciheti olan ktlkler kefesinde bulur. Kalp, terazinin dilidir. Bu yzden iyilikler kefesine beyaz parlak cevherler, ktlkler kefesine de siyah karanlk cevherler konulur denilmitir. u kadar var ki, kyamette kefenin ar basmas ykselmeyi, ycelie meyli, hafif basmas ise inii ve alakla meyli ifade eder. Cismani mizanda ise durum bunun tam tersidir. Orada ar gelen tercihe ayandr, muteberdir, Allah katnda bakidir. Hafif gelen ise tercih edilmez ve fanidir. Yani Allah katnda deeri ve itibari yoktur. Yaplan hibir amel eksiltilmez. Bir hardal tanesi dahi olsa buradan hareketle yce Allah mahlukat bir koyunu samaktan daha ksa bir srede hesaba eker szn anlyoruz.


Kalp Musa sna ve akl Harun una verdik. Veya Musa ve Harunu bilinen Nebiyler olarak da ele alabiliriz. Furkan verdik. Yani furkani akl olarak isimlendirilen tafsili ve kefi ilmi verdik. Bir k ruhani mahedelerden kaynaklanan eksiksiz bir nur bir t bir hatrlatma. Bir nasihat verdik. takva sahibleri iin nefisleri rezilliklerden, perdeleyici sfatlardan arnm, azametin gzelliklerinin nurlar, ar ve temiz kalplerinden nefislerine yansyan kimseler iin. Bu hal, onlarda kalbi huzur makamna ulamadan nceki gayp halinde bile bir korku, bir rperti brakr. Onlar, kyametten byk kyametten, onun vuku bulmasndan daima korkarlar, korku iinde onu beklerler. nk yakini inanlar son derece gldr. nk korku, ancak vuku bulmas beklenen bir eyin beklentisi iinde olunduu srada hissedilen bir duygudur. Yani onlara kalp makamnda, Hak ile batl birbirinden ayrt ettikleri hakikt ve klli marifet ilmini; ruh makamnda ve nur mertebesinde btn nurlar parlaklyla bastran mahede nurunu; nefis makamnda ve sadr mertebesinde t ve nasihatle hatrlatmay, czi, kabiliyet sahibi saliklere faydal ilimlerden oluan eriat verdik. te bubir ttr. Hayr ve bereketi stndr, yukarda iaret ettiimiz ya da ierir. Buna ek olarak zati kefi, hviyet makamnda, teklik cemi aynnda hakiki mahedeyi, btn kelimeleri cami, btn mahede ve hikmetlerle dolup taan bir zikirdir. nk bereketin anlamnda gelime ve art da vardr. 51- And olsun biz brahim'e daha nce rdn vermitik. Biz onu iyi tanrdk. 52- O, babasna ve kavmine: u karsna geip tapmakta olduunuz heykeller de ne oluyor? demiti. 53- Dediler ki: Biz, babalarmz bunlara tapar kimseler bulduk. 54- Dorusu, siz de, babalarnz da ak bir sapklk iindesiniz, dedi. 55- Dediler ki: Bize gerei mi getirdin, yoksa sen oyunbazlardan biri misin? 56- Hayr, dedi, sizin Rabbiniz, yaratt semalarn ve arzn da Rabbidir ve ben buna ahidlik edenlerdenim.

ENBY SURES 791

57- Tallahi (Allah'a yemin ederim) ki, siz ayrlp gittikten sonra putlarnza bir oyun oynayacam! And olsun biz brahimevermitik. Ruh brahimine rdn ona zg, onun gibisine yaraan rdn, yani zati tevhide, mahede ve dostluk makamna iletilmeyi bahetmitik. Daha nce kalp ve akl mertebesinden nce, eref ve izzet bakmndan onlardan nce gelen hidayet makamn vermitik. Biz onu iyi tanrdk. Onun kemali ve faziletini bizden bakas bilmezdi. Bunun sebebi de yce bir mertebede, nemli bir konumda olmasyd. O, babasnademiti. nefs-i klliyeye ve kavmine semavi natka nefislerden ve bakalarndan ibaret kavmine uheykeller de ne oluyor? akllarn ve eyann hakiktlerinden, varlklarn mahiyetlerinden oluan, ilerine nakedilen bu heykeller, timsaller de nedir? karsna geip tapmakta olduunuz timsallerinin ve tasavvurlarnn karna geip kulluk sunduunuz bu putlar da nedir? Bu szleri, kutsal ruh makamndan yukar ykselmesi, nurani perdelerin tesine geip zati tevhid fezasna kmas esnasnda sylemiti. Nitekim, yle buyurmutur: Ben sizin (Allah'a) ortak kotuunuz eylerden uzam. Ben hanf olarak, vechimi semalar ve arz yoktan yaratan Allah'a evirdim ve ben mriklerden deilim. (Enam, 78.79) Nitekim Cebraile (a.s) hitaben syledii Sana hibir ihtiyacm yoktur sz de bu makamdan kaynaklanmaktayd. Biz, babalarmz bulduk btn nefislerden nceki lemlerden oluan ceberut ehlinden varlk illetlerimizi bunlara tapar kimseler bulduk onlar kendi zatlarnda hazr tutuyor ve onlardan gafil olmuyorlard. ak bir sapklk iinde nurani Hakka kar perde iinde, zatn aynna ulaamam, sfat berzahlarnda beklemekte ve teklik hakiktine, hviyet denizinde boulmaya ulamamaktasnz. Bize gerei mi getirdin senin bu ekilde bize gelmen Hak ile midir? Yani bu szleri syleyen Hak azze ve celle midir? Yoksa senin nefsin olduu gibi varln m srdrmektedir, dolaysyla bu szleri syleyen sen misin? Bu takdirde senin szlerin hakikti olmayan bir oyundan ibaret kalr. Sen bu oyunda bizden stn olur ve biz de senden geri kalrz Ama sen kendi nefsinle isen, aksi olur. HayrRabbiniz gelen, sz syleyen sizin Rabbinizdir. Var etmek, dorultmak, hayat bahetmek, arndrmak, haber vermek ve retmek suretiyle sizi eiten, besleyen Rabbiniz. Her eyin Rabbi ve har eyin var edicisi. Ve ben buna.. Bu hkme, yani konuann, her eyin Rabbi sfatyla mevsuf olan Hak olduuna ahidlik edenlerdenim.


Bu mahede, Rububiyet mahedesidir. Aksi takdirde ben buna demezdi. nk zati mahede salt yokluktur. Orada benlik de olmaz ikilik de. Gelenin ve syleyenin her eyi var eden Hak olduu aka ifade edildikten sonra ikilikten sz edilmesi, klli makam iaret etmektedir ki bu da makamdan geridir. Ve Tallhi Yemin ve kasem harfleri Teye kadardr. Zira Te harfi Teshik-i unsurdir. Yani, vcudun budiyetle grnmesidir. Mesela, ihtiyarlk dneminden ocukluk zamann grmek ve kklnn hallerini dnmek gibi manalar ihtiva eder. Bunun stnde tasarruf ve iktidar yoktur. Vallahideki Vv- kasem, (Allah hakk iin) mevak-in ncmdan velayetin mahsulu olan kemalattan mahrum kalmay istemek demektir. Billhideki B-y Kasem, ubdiyetten ve rubbiyetten istifade etmi olduu kemalt- rububiyetten mahrum kalmay istemek demektir. Tallhideki T-y Kasem, Reslullah (s.a.v)n ilminin nihayeti olan Teshik- rislet ve unsrinin kendisine ihsan edecei kemalttan mahrum olmasn istemek ve sz vermek demektir. El iyz-u billh (Allaha snrm) Ve Tallhi putlarnza bir mekir (oyun) oynayacam diyen brahim (a.s) ayet vv ile balad iin hem velayetin kemalatndan, hem rububiyet kemalatndan hem de risalet kemalatndan mahrum kalmas zerine, kapsaml ok byk yemin ederek onlara, eyann suretini, icat etmeye, korumaya ve tedbir etmeye koyulduunuz, zati teklikten yz evirdikten sonra ispat etmeye yneldiiniz, tevhid nuruyla sfat kesretine yz evirdiiniz varlklarn aynlarn sileceim demitir. 58- Sonunda brahim onlar parampara etti. Yalnz, onlarn byn brakt; belki ona mracaat ederler diye. 59- Bunu ilahlarmza kim yapt? Muhakkak o, zalimlerden biridir, dediler. 60- (Bir ksm:) Bunlar diline dolayan bir gen duyduk; kendisine brahim denilirmi, dediler. 61- O halde, dediler, onu hemen insanlarn gz nne getirin. Belki ahitlik ederler. 62- Bunu ilhlarmza sen mi yaptn ey brahim? dediler. 63- Belki de bu ii u bykleri yapmtr. Hadi onlara sorun; eer konuuyorlarsa! dedi.

ENBY SURES 793

64- Bunun zerine, kendi vicdanlarna dnp (kendi kendilerine) Zalimler sizlersiniz, sizler! dediler. 65- Sonra tekrar eski inan ve tartmalarna dndler: Sen bunlarn konumadn pek l biliyorsun, dediler. 66- brahim: yleyse, dedi, Allah' brakp da, size hibir fayda ve zarar vermeyen bir eye hl tapacak msnz? 67- Size de, Allah' brakp tapmakta olduunuz eylere de yuh olsun! Siz akl etmez misiniz? Sonunda brahimetti zati kahr ve ayni mahede baltas ile onlar parampara.. etti. Etrafa dalm fani paralar haline getirdi. Yalnz onlarn byn brakt. O, ilk yakin zere onun baki ayniydi ve brahim bununla Halil=Dost olarak isimlendirilmiti. Belki ona mracaat ederler diye. Ondan feyiz alrlar, ondan nur ve ilim edinirler. Tpk balangta kendisinin ondan feyiz ald gibi. Dediler akllara ak olan nefisleri dedi ki: Bunukim yapt? tanrlarnz bu ekilde kmseyen, tahkir eden kimdir? lahlarmza.. bunu kim yapt? Mauklarmz ve mabutlarmz olan ilahlarmz / tanrlarmz perdelenmilie nispet ederek, onlara fani varlklar gzyle bakarak , zahir kuvvetiyle onlar savrulmu zerreciklere dntrerek, perdelenmiler haline kim getirdi. Bunu sylerken bu ii yapann bykln de vurgulam oluyorlard. Muhakkak o, zalimlerden biridir. mcerret mabutlarn haklarn, btn mevcudatn varlk kemalatn eksilten, onlardan varl nefyedip Hakk ispat etmek suretiyle zulmetmitir. Ya da onlar yok etmek ve kahretmek suretiyle onlarn nefislerinin haklarn eksilten zalimlerdendir. Dediler kibir gen duyduk genlik ve cesarette kusursuz, Allahtan bakasn kahretme gcne sahib, can ve mal feda etme hususunda cmert bir yiit duyduk. Bunlar diline dolayan bunlarn kudretlerinin ve kemallerinin olmadn, bunlara yokluk ve fena nispet eden bir gen duyduk. Onu hemen getirin Onun getirilmesini istediler. Derken btn nefislerin karsna aynen kp hazr bulundurdular ki belki ahitlik ederler kemaline ve faziletine tanklk ederler de ondan istifade ederler. Bunu sen mi yaptn? bu soru, onun kemalinden bilmediklerini inkr etmelerinin sureti mahiyetindedir. nk nefislerin bilmelerine imkn olan her ey akllarn kemallerinden aadr ki bu kemaller


akllarn mauklar konumundadrlar. Dolaysyla, akllar lahi kemalden perdelenmi olurlar. Ancak bir akl bu dzeye ulanca da dierlerinden daha erefli ve daha stn olur. Belki bu ii bykleri yapmtrdedi. Bu ii, benliimle yapmadm ki, ben benliimle ondan daha iyi konumdaym. Bilakis, hakiktim ve hviyetimle yaptm. Bu ise benlikten daha erefli ve daha byktr. Hadi onlara sorun; eer konuuyorlarsa kendi balarna konuabiliyorlarsa! Yani onlar konuamazlar, bilgileri yoktur, kendi balarna bir varlk sahibi deildirler. Bilakis varlklar kendisinden baka ilah olmayan Allahtan kaynaklanr. Bunun zerine kendi vicdanlarna dndler gerei ikrar ederek, kabullenerek, mmkn nitelikli varln aslnda varlnn olmadn, dolaysyla kemalinin hi olmayacana itiraf ederek vicdanlarna dndler. Zalimler sizlersiniz, sizler! dediler. bakasna varlk ve kemal nispet etmekle asl siz zalimsiniz, o deil. Sonra eski inan ve tartmalarna dndler. Onun kemaline karlk kendi eksikliklerinden utanarak, Ona boyun eerek ve Ondan etkilenerek eski hallerine dndler ve dediler ki: Senpekala biliyorsun. Hakkani lednni ilimle onlarn yok olduklarn biliyorsun ki, onlardan konuma yeteneine nefyettin. Bize gelince, biz, Allahn bize rettiinden bakasn bilmeyiz. Bylece, kendi eksikliklerini itiraf ettiler. Nitekim, Melekler de Ademi inkr ettikten sonra onu bildiklerinde eksikliklerini itiraf etmi ve yle demilerdi: Bize rettiinden baka bilgimiz yoktur yleyse, Allah brakp dabir eye hl tapacak msnz? size zarar ve yarar verme gcne sahip olmayan bu eyleri yceltip sayg gsterecek misiniz? nk zarar ve yarar verme gcne sadece Allah sahibdir, bakas deil. Sizeyuh olsun sizin, mabutlarnzn ve O Allahdan baka her eyin varlndan sklyorum. Siz akl etmez misiniz? Ondan baka messir ve mabud olmadn anlamayacak msnz? 68- (Bir ksm:) Eer i yapacaksanz, yakn onu da ilahlarnza yardm edin! dediler. 69- Ey ate! brahim iin serinlik ve esenlik ol! dedik. 70- Bylece ona bir tuzak kurmak istediler; fakat biz onlar, daha ok hsrana urayanlar durumuna soktuk.

ENBY SURES 795

71- Biz, onu ve Lt'u kurtararak, iinde cmle leme bereketler verdiimiz lkeye ulatrdk. 72- Ona (brahim'e), shak' ve fazladan bir ba olmak zere Ya'kub'u ltfettik; her birini slih insanlar yaptk. 73- Onlar, emrimiz uyarnca doru yolu gsteren nderler yaptk ve kendilerine hayrl iler yapmay, namaz klmay, zekt vermeyi vahyettik. Onlar, daima bize ibadet eden kimselerdi. Yakn onu brakn, Allahn gstermesi sonucu semalarn ve arzn melekutunu grerek, ilkin sizin hakiktleri ve marifetleri- ki bunlar ak ateinin yaktlardr- iine atarak tututurduunuz ak ateine yansn. Nitekim yce Allah yle buyurmutur: Bylece biz brahim'e semalarn ve arzn melektunu gsteriyorduk. (Enam, 75) Celal ve Cemalin ona tecelli etmesi esnasnda sizin aynlarnzn oluturduu perdelerin gerisinden sfat ve isim nurlarnn parldaylarn ona gsteriyorduk. te bu gsterme, sz konusu atein tutumas demektir. lahlarnza yardm edin. Bu nurlarla destek sunmak ve bu atei tututurmak suretiyle mauklarnza ve mabudlarnza yardm edin. Eer i yapacaksanz Hakkn emriyle bir ey yapacaksanz. Ey ate! serinlik ve esenlik ol! fena haline ulamak suretiyle serinlik ve esenlik ol. nk vuslat lezzeti kmil ruha fayda verir ve sonradan olma eksikliinden, noksanlk afetinden, ak atei aynnda mmknlk belasndan kurtarr. Bylece ona bir tuzak kurmak istediler onu yok ederek ve yakarak tuzaa drmek istediler. Fakat biz onlar, daha ok hsrana urayanlar durumuna soktuk. Kemal olarak ondan daha noksan ve mertebe olarak ondan daha eksik kimseler yaptk onlar. Onukurtardk onu ve akl Lutunu fena sonras hakan, balanm varlkla baki klarak bedeni tabiat arzna karp kurtardk. Bereketler verdiimiz verimli ameli kemalatla, faydal gzel adapla, eriatla ve faziletli melekelerle bereketlendirdiimiz arza gtrdk. cmle leme iin bereketli kldmz yere ulatrdk. Yani feyzini, terbiyesini ve hidayetini kabul etme istidadna sahib lemlere vardrdk. Onashak ltfettik. Kalp shakn bahettik. Haktan rcu ederek halk tekmil makamna geri gelmesi iin. Ve Yakubu raz olmu, belalarla snanm, yakin ve safa ile mutmain olmu nefis Yakubunu fazladan bir ba olarak ltfettik. Kalp nuruyla


aydnlanm ve ondan olma Yakubu verdik. Her birini salih insanlar yaptk. Hidayette istikamet ve temkin zere olmalarn saladk. Onlarnderler yaptk. Onlar sair kuvvetlerin, istidat sahibi eksik nefislerin imamlar kldk. Emrimiz uyarnca doru yolu gsteriyorlard. Ruh haller, mahedeler ve nurlarla; kalp marifetler, keifler ve srlarla; nefis ahlak, muamele ve adapla doru yolu gsteriyorlard. Kendilerine hayrl iler yapmay, salt (namaz) ikame etmeyi, zekt vermeyi vahyettik. Onlar, daima bize ibadet eden kimselerdi. ifadesiyle kastedilen budur. Tevhidle ve gerek kullukla tecrit ve Teklik makamnda bize ibadet ediyorlard. te brahimin zahirini batnna tatbik ettiimiz zaman bu anlam elde etmi oluruz. Baka bir tevil tryle de yorumlanmas mmkndr. nk Hz. Resulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Ben ve Ali iki nurduk; Allah tesbih ediyor, Ona hamdediyor ve tehlil getiriyorduk. Melekler de Onu bizim tesbihimizle tesbih ediyor, Ona bizim hamdimizle hamdediyor, bizim tehlilimizle Onu tehlil ediyorlard. Adem yaratlnca onun alnna intikal ettik. Onun alnndan slbne, sonra iteintikal ettik O, brahimi ruhtur, ki Allah onu kutsamtr. Ruh saflarnn ilk mertebesinde kmildi. Meleklerin tmne kemalatn aktaryordu. Eksikliklerini tamamlyordu. Mevcudatn aynlarndan oluan putlar, maddi ve mcerret varlklardan mmkn nitelikli zatlara sahip ilahlar tevhid nuruyla kryordu. Bylece kemal mertebelerini kat ediyordu. Sfatlarn yannda durup tesine gemeyenleri, bakasn perde yapp zattan engellenenleri uyaryordu. Bunun zerine gnahkr ve azgn nefis Nemrudu ve kavminden ibaret olan kuvvetleri onu zikir ve kuvvet mancnna koyup rahim tabiat scaklnn ateine att. Allah da bu atei ona kar serin ve esenlikli kld. Yani ruh ve afetlerden beri kld. Dier bir ifadeyle ruhunun mazharndan ibaret olan varlnn incisini atee koydular. Biz de onu, lemler iinde bereketli kldmz beden arzna gtrp kurtardk. Bu arzn bereketi de onun hidayetinden, kemale erdirmesinden ve onlar hakiki rzklar ve kemal vasflar olan ilim ve amellerle terbiye etmesinden kaynaklanyordu. 74- Lt'a gelince, ona da hkm (hakimlik, hkmdarlk) ve ilim verdik; onu, irkin iler yapmakta olan memleketten kurtardk. Zira onlar (o memleketin halk), gerekten fena iler yapan kt bir kavimdi. 75- Onu (Lt'u) rahmetimize kabul ettik; nk o, slihlerden idi.

ENBY SURES 797

76- Nuh'u da (hatrla). Hani o dua etmi, biz onun duasn kabul etmitik. Bylece, kendisini ve (iman eden) yaknlarn byk skntdan kurtarmtk. 77- Onu, yetlerimizi inkr eden kavimden koruduk. Gerekten onlar, fena bir kavim idi; bu yzden topunu birden (suya) gmdk. 78- Davud ve Sleyman' da (an). Bir zaman, bir ekin konusunda hkm veriyorlard: Bir grup insann koyun srs, geceleyin babo bir vaziyette bu ekinin iine dalp ziyan vermiti. Biz onlarn hkmn grp bilmekte idik. Kalp Lutunu da an. Onaverdik hikmet ve ilim verdik ve ...kurtardk halkndan memleketten beden memleketinden kurtardk ki irkin iler yapyorlard ifsat edici ehvet irkinliklerini iliyorlard. onlar kt bir kavimdi. Bizim tarafmzdan kendilerine emredilmeyen iler yaptklar, eriat ve akl tarafndan uygun grlmeyen amelleri sergiledikleri iin yoldan km fasklardlar. Onu rahmetimize kabul ettik rahimi rahmetin, sfat tecellileri makamnn kapsamna aldk. nk o, Salihlerden idi. limle amel eden, istikamet zere sebat eden salih kimselerden idi. Akl Nuhunu da an. Hani o dua etmiti kalbin kadimlii cihetinden seslenmiti. Allahtan bir sonraki kemali istemiti. Biz onun duasn kabul etmitik. stidadnn gerei olan kemaline ek olarak onun duasn kabul etmitik ve bu istidadn fiile karmtk. Bylece, kendisinikurtarmtk. Kutsi, fikri, hamdi ve sair akli kuvvetleri skntdan kurtarmtk. Ki bu sknts, kemalatnn bil kuvve olmasndan ibaretti. nk bir eyde bil kuvve olarak var olan her ey onun iin sknt mahiyetindedir. Bu ey, zuhur etmek ve fiile kmak suretiyle soluk almak ister. Dolaysyla, istidat kuvvetli, iinde potansiyel olarak bekleyen kemal mmkn olduu oranda sknt da byk olur. Onukavimden koruduk makul ve haram eylere ilikin ayetleri yalanlayan nefsani ve bedensel kuvvetlerden kurtardk. Gerekten onlar fena bir kavim idi. Onu kemal ve tecritten alkoyuyor, yalanlamak suretiyle onu nurlardan perdeliyorlard. Bu yzden suya gmdk heyulani katran suyunda, derin cismani denizinde topunu birden boduk.


Nazari akl Davud unu da an. O sr makamndayd. Sadr makamnda bulunan ilmi akl Sleyman n da an. Bir zaman, bir ekin konusunda hkm veriyorlard. stidat arznda bulunan, oraya emanet edilen, ezelde gmlen, ftratta seciye olarak mevcut bulunan ve zuhur ve ortaya ka ynelmek zere neet eden kemalat hakknda hkm veriyorlard. Onun hakknda ilim, amel ve fikirle, meyve vermesi iin riyazetle, eitlenmesiyle ve yetimesiyle hkm veriyorlard. iinde dalp ziyan vermiti iinde yaylmt, bedensel tabiat gecesinin ve nefsani sfat gecesinin karanlnda ifsat etmek zere bir grup insann koyun srs Yani hayvani ve ehevi kuvvetler iinde dalp zarar vermiti. Biz onlarn hkmn hali hazrlarna gre verdikleri hkmlerini gryorduk. nk hkm bizim emrimizle ve gzlerimizin nnde, irademiz uyarnca gerekleiyordu. Derken sr Davudu, zevk gereince hayvani, behimi kuvvetler srsnn, ruhani kuvvetlerden oluan ekin sahibine mlkiyet olarak teslim edilmesine hkmetti. Ki bunlar boazlasnlar, kahr ve galebeyle istila etmek zere ldrsnler, onlarla beslensinler. lmi akl Sleyman da ilim uyarnca ruhani kuvvetlerin ona musallat olmasna hkmetti. Ki faydal ilimlerden, czi idraklerden, ahlaktan ve faziletli melekelerden oluan stlerinden istifade etsinler. Ayklamak suretiyle yeniden yeertsinler, slah etsinler. Nefisten ve gazap, hareket, hayal ve vehim gibi hayvani kuvvetlerinden oluan srnn sahiplerinin istidat arznda bulunan eyleri itaat, ibadet ve riyazet gibi eriatn kapsamna giren ahlak, adap ve sair salih amellerle yeniden ikame etmelerine hkmetti. Ta ki ekin yeersin, kemal olarak gz alc bir dzeye ulasn. Yine onun verdii hkm uyarnca, kemal hasl olduktan sonra sr, asl sahibine iade edilsin. Onlar da korunmu, gzetilip otlatlm, gdlm, eitilmi, hayvani ameller balamnda iffet faziletiyle terbiye edilmi olsunlar. Ekin de ruh ve kuvvetlerinden oluan sahibine iade edilsin, ilim ve hikmetle gelimi, meyve vermi, irfan ve hakikt iekleriyle bezenmi, tecelli ve mahede nurlaryla sslenmi olarak teslim edilsin. 79- Bylece bunu (bu fetvay) Sleyman'a biz anlatmtk. Biz, onlarn her birine hkm (hkmdarlk) ve ilim verdik. Kular ve tesbih eden dalar da Davud'a boyun edirdik. (Bunlar) biz yapmaktayz. 80- Ona, sava skntlarnzdan sizi korumas iin zrh yapmay rettik. Artk kredecek misiniz?

ENBY SURES 799

81- Sleyman'n emrine de kasrga (gibi esen) rzgr verdik; onun emriyle iinde bereketler yarattmz yere doru eserdi. Biz her eyi biliriz. 82- eytanlar arasndan da, onun iin dalglk eden (ve inciler karan) ve bundan baka iler grenler vard. Biz onlar gzetim altnda tutuyorduk. Bu yzden, yce Allah Sleymana biz anlatmtk. buyuruyor. nk eriat ve ameli hikmet dorultusunda takva ve riyazetle amel etmek, kemalin elde edilmesi, fiile karlmas hususunda klli ilimden, fikirden, nazardan, zevkten ve keiften daha etkilidir. Biz, onlarn her birine hkm ve ilim verdik. nk her biri, gr, nazari ve ameli hkm, mkaefe ve muamelesi itibariyle isabetliydi. Kemal talebinde birbirlerine destek oluyorlard, erefli hasletlerin kendileri araclyla elde edilmesi hususunda uyumluydular. Davuda boyun edirdik organ dalarnn gnllerini tesbih ediyorlard zelliklerinin dilleriyle kendilerine emrettiimiz tesbihi gerekletiriyorlard. Onunla birlikte, kendilerine zg yryleriyle yryorlard. Ona isyan etmez, ona engel olmazlard. Ardan almaz, ayak srtmez ve emrine kar kmazlard. Bilakis onunla birlikte yryor, onun emrini eksiksiz uyguluyorlard.Edeplendirme amal direktiflerine, riyazetine gnll olarak boyun eiyorlard. Emri dorultusunda riyazeti alkanlk haline getirmilerdi. taat ve ibadette riyazeti temel davranlar haline getirmilerdi. Ruhani kuvvetler kular da zikirle, fikirle ve nur ruhlar fezasnda uula tesbih ediyorlard. Biz bu boyun edirmeye kadirdik. Onasizi korumas iin zrh yapmay rettik vera ve takvadan zrhlar yapmasn rettik. Ne salam zrhtr vera! Sizi korumas iin yrtc, vahi gazap kuvvetlerinin saldrsndan, hrsn ve tabii igdlerin, vehmi ve eytani kuvvetlerin istilasndan Artk kredecek misiniz? bu nimetlerin hakk olan kr, toptan Rabbani huzura ynelmek suretiyle eda edecek misiniz? Sleymann Sadrda nefis tahtna yerlemi ameli akl Sleymana kasrga gibi esen heva rzgrn da boyun edirdik. Onun emriyle eserdi. Ona itaat ederek beden arzna ibadet ve edeple eserdi. iinde bereketler yarattmz yere ahlak, faziletli melekeler ve salih amellerle bereketlendirdiimiz yere doru eserdi. Biz


her eyi kemale sebep olan her eyi biliriz Vehim ve hayal eytanlar arasnda da onun iin heyuli cismani denize dalan, czi anlamlar incilerini karanlar vard. Bundan baka iler de yaparlard terkip, tafsilat, sanat, kazanmn gz alc rnekleri ve baka eyleri de yaparlard. Biz onlar gzetim altnda tutuyorduk kaymadan ve sapmadan, batl ve yalann sirayet etmesinden koruyorduk. 83- Eyyub'u da (an). Hani Rabbine: Enn messeniyyeddurru ve ente Erhamurrahimiyn / Gerekten bama bu dert geldi. Sen, merhametlilerin en merhametlisisin diye nida etmiti. 84- Bunun zerine biz, tarafmzdan bir rahmet ve kulluk edenler iin bir hatra olmak zere onun duasn kabul ettik; kendisinde dert ve sknt olarak ne varsa giderdik ve ona aile efradn, ayrca bunlarla birlikte bir mislini daha verdik. 85- smail'i, dris'i ve Zlkif'i de (yd et). Hepsi de sabreden kimselerdendi. 86- Onlar kimselerdendi. rahmetimize kabul ettik. Onlar hakikten iyi

87- Znnn'u da (Yunus'u da zikret). O fkeli bir halde geip gitmiti; bizim kendisini asla sktrmayacamz zannetmiti. Nihayet karanlklar iinde: L ilhe ill ente subhaneke inn knt minezzalimiyn / Senden gayr ilah yoktur ancak sen varsn. Seni tesbih ederim. Gerekten ben zalimlerden oldum! diye nida etti. 88- Bunun zerine biz de onun duasna icabet ettik ve onu kederden kurtardk. te biz mminleri byle kurtarrz. Eyyubu da an trl imtihanlarla snanan, en arnm hale ulatran riyazetle cehd eden mutmain nefis Eyyubunu da an. Hani Rabbinenida etmiti. Emek sarf etmenin, enerjiyi son noktasna kadar tketmenin, geni bir aba vermenin ve cehd etmenin youn halinde skntnn alabildiine iddetini arttrd bir srada seslenmiti: Bama bu dert geldi. zayflk, krklk ve acizlik derdine mptela oldum. Sen, merhametlilerin en merhametlisisin. Genilik ve huzur bahederek merhamet edersin. Bunun zerineduasn kabul ettik. Amellerin skntsndan kurtaran huzurlu haller ve eksiksiz mutmainlik vererek ve zerine sekine indirerek duasn kabul ettik. Kendisine dert ve sknt olarak ne varsa giderdik. Hidayet nuruyla onun iinde

ENBY SURES 801

bulunduu riyazet skntsn, cehd derdini giderdik. Sknt karanln, kalbin nurunun parlamasyla bertaraf ettik. Ve ona aile efradn verdik. Bizim sahip olduumuz ve riyazetle ldrdmz nefsani kuvvetleri hakiki hayatla yeniden dirilterek ona verdik. Ayrca, bunlarla birlikte bir mislini daha verdik. ruhani kuvvetlerin, kalbi sfat nurlarnn desteklerinden oluan bir mislini daha verdik. Ahlaki fazilet sebeplerini, czi/faydal ilim hallerini bolca verdik. Tarafmzdan bir rahmet ve kulluk edenler iin bir hatra olmak zere Znnunu ( Balk sahibi Yunusu) da an. Kemal mertebesine ulamam ruhu da an. Ogeip gitmiti bedensellikten ayrlarak fkeli bir halde , perdelenmi ve muhalefetinde srarc olan, kendisinden yz evirip itaat etmekten imtina edip byklenmeye devam eden kavmi konumundaki nefsani kuvvetlerden ayrlarak ekip gitmiti. Bizim kendisini asla sktrmayacamz zannetmiti. u anda yaad snama gibi bir snama ile kendisini sktrmak suretiyle kudretimizi onun hakknda kullanmayacamz sanmt. Ya da kendisini sktrmayacamz, hayatn daraltmayacamz zannetmiti. Derken, balk tarafndan yutuldu. nk hikmetimiz onun bedene taalluk etmesini, yani bedensel kullanla elverili olmasn zorunlu klyordu. nida etti cismani tabiat, bitkisel nefis ve hayvani nefisten ibaret mertebenin karanlklar iinde, indi istidat diliyle yle seslendi: Senden gayr ilah yoktur ancak sen varsn (vcudsun) bylece zati tevhidi ikrar etti. Zaten bu tevhid, ilk ahit ve ftrat misak kapsamnda iinde potansiyel olarak mevcuttu. Ardndan da ezelde belirlenen ilk tecerrtten kaynaklanan tenzihi dile getirdi ve yle dedi: Subhaneke Seni tesbih ederek tenzih ederim Sonra da eksikliini ve kavmi hakknda adalet ilkesini iletmediini itiraf etti ve dedi ki: Gerekten ben zalimlerden oldum!...Bunun zerine bizde onun duasna icabet ettik. Sluk etmesini saladk, hidayet nuruyla grp amaca vasl olmasn kolaylatrdk. Ve onu kurtardk eksiklik kederinden, tecelli nuruyla perdelenmekten kurtardk, perdeleri kaldrdk. te biz mminleri byle kurtarrz. hakiki imanla inanan ve yakine ulaan kimseleri byle kurtulua erdiririz. 89- Zekeriyya'y da (an). Hani o, Rabbine yle nida etmiti: Rabbi! La tezerni ferden ve ente hayrul varisiyn / Rabbim! Beni yalnz brakma! Sen, vrislerin en hayrlssn.


90- Biz onun da duasn kabul ettik ve ona Yahya'y verdik; eini de kendisi iin (ocuk dourmaya) elverili kldk. Muhakkak ki onlar (btn bu Nebiyler), hayr ilerinde kouurlar, umarak ve korkarak bize yalvarrlard; onlar, bize kar derin sayg huu iindeydiler. 91- Irzn iffetle korumu olan (Meryem'i de an.) Biz ona ruhumuzdan fledik; onu ve olunu cmle lem iin bir ibret kldk. Zekeriyyay da an ilimlerden yana yaln olan ruh Zekeriyyasn da an. Hani o, Rabbine niyaz etmiti kemal istidad iinde istidat lisanyla seslenmiti. Kalp Yahyasnn kendisine bahedilmesini taleb etmiti ki, onda ilimler yeersin. lmin kabulnde kalbe destek olacak ve mirasn deruhte edecek kimseler bakmndan yalnzln ikayet etmiti. Bununla beraber, Allahta fena bulann ilmi kemalden daha iyi olduunu da biliyordu. Nitekim yle demitir: Sen, varislerin en hayrlssn. Kalpten ve baka eylerden daha iyisin. Ona Yahyay verdik. Kt ahlakndan, tabiat karanlnn galip gelmesinden dolay ksr olan nefis zevcesini, ahlakn gzelletirmek ve ksr olmasna neden olan karanl gidermek suretiyle slah ederek ona kalp Yahyasn baladk. Onlar Nebiylerden oluan bu kmil insanlar hayr ilerinde kouurlard mahedeler iin yarr, ruhlarla salt hayra koarlard. Bize yalvarrlard kalplerle mkaefe talebiyle bize dua ederlerdi. umarak kemali umarak ve korkarak eksiklikten korkarak bize dua ederlerdi. Veya sfat tecellileri makamnda ltuf ve rahmeti umarak ve kahr ve azametten korkarak huu duyarak titreyerek bize yalvarrlard. Onlar, bize kar derin sayg iindeydiler nefisleriyle bize sayg duyuyorlard. Irzn iffetle korumu olan da an. temiz, saf, istidat sahibi ve ibaret eden nefsi de zikret. O, korumu tu, istidat rzn ve i dnyasnda ruhun tesir mekann. Bedensel kuvvetlerin orada sefahat iinde hareket etmelerine kar korumutu. Biz onafledik. Ruhul Kudsun tesiriyle hakiki hayat fledik. Bunun zerine kalp sasn dourdu. Onukldk kalp ile beraber apak bir alamet ve ak bir hidayet yaptk cmle lem iin ruhani kuvvetlerden ve basiret sahibi istidatl nefislerden oluan lemler iin bir yol gsterici kldk. Onlar Hakka ve dosdoru yola iletirlerdi.

ENBY SURES 803

92- Hakikten bu (btn bu Nebiyler ve onlara iman edenler) bir tek mmet olarak sizin mmetinizdir. Ben, sizin Rabbinizim. yle ise Bana kulluk edin. 93- (nsanlar) kendi aralarnda (din ve devlet) ilerinin birliini bozdular. Halbuki hepsi bize dneceklerdir. 94- Bu durumda her kim mmin olarak iyi davranlar yaparsa onun abasn grmezlikten gelmek olmaz. Zira biz onu yazmaktayz. 95- Helk ettiimiz bir belde iin artk (yeniden mmur olmak) imknszdr; nk onlar geri dnemeyeceklerdir. Hakikten bu hakikte ulatran yol, -ki yukarda sz edilen Nebiylere zg tevhid yoludur- sizin yolunuzdur, ey muhakkikler ve ey tarikat salikleri! Bu yolunuz bir tek srat-mustakiym yoldur. Bu yolda erilik ve sapma yoktur. Haktan uzaklap bakasna meyletmez. Bu yolda gayrsna eilim sz konusu deildir. Ben yalnz Ben sizin Rabbinizim. O halde ibadeti srf Bana ynelik Benim iin olarak gerekletirin ve sadece Bana ynelin. Benden bakasna dnp bakmayn. Birliini bozdular perdelenmiler, Haktan uzaklap kaybolanlar, dinden gafil olanlar paralandlar. Dinlerini blk prk edip aralarnda paylatlar. Farkl heva ve hevesler dorultusunda farkl yollar tercih ettiler. Halbuki hepsi bize dneceklerdir. Hangi maksada bal, hangi yolu izler ve hangi tarafa ynelen olurlarsa olsunlar bize dneceklerdir ve biz de iledikleri amellere ve izledikleri yollara gre hakkettikleri karlklarn vereceiz. Bu durumda her kim ameli kemallerle bezenirse mmin olarak yakinen bilirse, onun abas, orta kyamette, ilk ftrat makamna ulama esnasnda kabul grr, reddedilmez. Zira biz bu abann suretini, onun kalbinin sayfasna yazmaktayz. Sfat nurlarnn tecerrd esnasnda bu yazlanlar zuhur eder. Ezelde helak edilmesine ve bedbahtlna hkmettiimiz bir belde iin yeniden neet bulma srecinde nefis sfatlaryla perdelenmekten kurtulup ftrata dnmek imknszdr. 96- Nihayet Ye'cc ve Me'cc (sedleri) ald ve onlar her tepeden akn ettii zaman; 97- Ve gerek vaat (lm, kyamet) yaklanca, birden, inkr edenlerin gzleri donakalr! Yazklar olsun bize! (derler), gerekten biz, bu durumdan habersizmiiz; hatta biz zalim kimselermiiz.


98- Siz ve Allah'n dnda taptnz eyler cehennem yaktsnz. Siz oraya gireceksiniz. 99- Eer onlar bir er ilah olsalard oraya (cehenneme) girmezlerdi. Halbuki hepsi (tapanlar da taplanlar da) orada ebed kalacaklardr. 100- Orada onlara inim inim inlemek der. Yine onlar orada (hibir iyi haber) duymazlar. 101- Tarafmzdan kendilerine gzel kbet takdir edilmi olanlara gelince, ite bunlar cehennemden uzak tutulurlar. 102- Bunlar onun uultusunu duymazlar; gnllerinin diledii nimetler iinde ebed kalrlar. 103- En byk dehet dahi onlar tasalandrmaz. Melekler kendilerini yle karlar: te bu size vaat edilmi olan (mutlu) gnnzdr. Nihayet Yeccaldzaman. nefsani kuvvetler Mecc bedensel kuvvetler, mizacn sapmas ve terkibin bozulmas neticesinde ald ve onlar her tepeden mahalleri ve yerleim alanlar olan bedenin organlarndan akn ettii zaman gidip zeval bulduklar zaman ve gerek vaat yaklanca lm suretinde kk kyamet kopunca, perdelenmilerin gzleri dehetten ve korkudan ne frlayp donakalr. Hayflanrlar, kendilerini knarlar ve zalimliklerini, eksikliklerini itiraf ederler. Siz vetaptnz eyler Sizin iinizde, Allahdan bakasna kulluk eden tanrlarna tapan ve bu tapnmasyla Haktan perdelenen her bir kimse, tapt ve yannda durarak tesine gemedii mabuduyla birlikte mabudunun mertebesine gre uzaklk ve yoksunluk cehenneminin tabakalarndan birine atlr. Orada onlara inim inim inlemek der. perdelenmiliin acsndan, azabn iddetinden, zlem ateinin istilasndan ve yoksunluk ve ayrlk mddetinin uzunluundan dolay inim inim inlerler. Yine onlar orada duymazlar Hakkn ve meleklerin szlerini. nk perdeleri ok kaln, kalbin duyma yollar tamamen kapaldr. Bunun nedeni de cehaletin son derece gl olmasdr. Ayrca, karanln iyice km olmasndan ve gzlerinin de krlemesinden dolay nurlar da gremezler. Tarafmzdan kendilerinetakdir edilmi olanlara gelince mutluluk ve gzel akbet takdir edilmi, nceki yarg kapsamnda mutluluklarna hkmettiimiz kimselere gelince, ite bunlar

ENBY SURES 805

cehennemden uzak tutulurlar nk nefsani elbiseleri ve tabii rtleri zerlerinden karmlardr. Bunlar onun uultusunu duymazlar nk mertebe olarak cehennemden ok uzaktadrlar. gnllerinin diledii nimetler iinde zatlarnn istedii cennet, zellikle zat cennetinde mahede nimetine gark olmu olarak ebedi kalrlar. En byk dehet dahi onlar tasalandrmaz Kk kyamette lmle gerekleen o dehet an da onlar kayglandrmaz. Byk kyamette azamet ve celalin tecellisi de korkuya kaplmalarna neden olmaz. Melekler kendilerinikarlar lm annda mjde ile karlar onlar mahzun olmazlar. Veya nefsani dirili esnasnda esenlik ve kurtulula, yahut orta kyamette ve hakiki dirilite honutlukla ya da istikamet halinde fena sonras bekaya dn esnasnda onlar eksiksiz mutlulukla karlarlar. 104- (Dn o) gn ki, yazl ktlarn tomarn drer gibi g toplayp dreriz. Tpk ilk yaratmaya baladmz gibi onu tekrar o hale getiririz. (Bu,) zerimize aldmz bir vaat oldu. Biz, (vaat ettiimizi) yaparz. 105- And olsun Zikir'den sonra Zebur'da da: Arza iyi kullarm vris olacaktr diye yazdk. 106- te bunda, (bize) kulluk eden bir kavim iin bir mesaj vardr. 107- (Raslum!) Biz seni lemlere Rahmet olarak gnderdik. 108- De ki: Bana sadece, sizin ilhnzn ancak bir tek Allah olduu vahyedildi. Hl Mslman olmayacak msnz? 109- Eer yz evirirlerse de ki: (Bana emrolunan) hepinize akladm. Artk size vaat olunan ey (maherde toplanma zamannz) yakn m uzak m, bilmiyorum. 110- phesiz Allah szn an da bilir, gizli tuttuklarnz da bilir. 111- Bilmiyorum, belki de o (azabn ertelenmesi), sizi denemek ve bir zamana kadar sizi (imknlardan) faydalandrmak iindir. 112- (Muhammed:) Rabbim! (Onlar hakknda) Hakk ile hkmn ver. Bizim Rabbimiz O Rahmn, sizin isnat ettiiniz vasflar karsnda yardmna snlacak olandr. Dedi. Dn o gn kisemay kaplayp dreriz Yani kk kyamette amellerin suretlerini ve ahlak heyetlerini ieren nefis semasn yazl ktlarn tomarn drer gibi iinde yazl bulunan bilgilerler


birlikte tomar haline getirir gibi, toplayp drdmz gn zlmezler. Yani tpk iinde yazlanlar uzun sre korunsun diye yazl ktlar drld gibi. Yahut, orta kyamette kalp semasn iindeki ilim, sfat, irfan ve makullerle drdmz gn. Ya da byk kyamette ruh semasn iindeki ilim, mahede ve tecellilerle drdmz gn. Tpk ilk yaratmaya baladmz gibi onu tekrar o hale getiririz. ilk tevili esas alrsak; ikinci yaratlta dirilile veya ikinci tevili esas alrsak; ftrata dnle veya nc tevili esas alrsak; fena sonras beka ile ilk haline dndrrz. And olsun levhteki zikirden sonra kalp Zeburunda yazdk ki: beden arzna varis olacaktr. sekinet nuruyla aydnlanm salih kuvvetler, fasklarn riyazetle helak olmalarndan sonra varis olacaklardr. Ya da kastedilen anlam udur: Ana Kitabda ki Zikirden sonra levhi mahfuzdaki Zeburda yazdk ki: arzda iyi kullarm varis olacaklardr. Ruh, sr, kalp, akl, nefis ve sair kuvvetler, Salihlerin vahdette fena bulmalar eklinde helak olmalarndan sonra istikamet zere olularyla arza varis olacaklardr. Bir mesajdr yeterli bir duyurudur, teblidir. bir kavim iin Allahta sluk etmek suretiyle Ona kulluk eden bir topluluk iin Rahmet olarak biz seni, lemleri mutlak kemale ulatrmak eklinde tezahr eden rahimiyeti ve zamannda kkten helak etme azabnda emin olmalar eklindeki rahmaniyeki ieren byk bir Rahmet olarak gnderdik. nk Allahn rahmeti gazabn gemitir.

HAC SURES 807

HAC SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Ey insanlar! Rabbinizden ittika edin (saknn)! nk kyamet vaktinin sarsnts (zelzesi) mthi bir eydir! 2- Onu grdnz gn, her emzikli kadn emzirdii ocuu unutur, her gebe kadn ocuunu drr. nsanlar da sarho bir halde grrsn. Oysa onlar sarho deillerdir; fakat Allah'n azab ok dehetlidir! 3- nsanlardan, bilgisi olmakszn Allah hakknda tartmaya giren ve her inat azgn merd eytana uyan birtakm kimseler vardr. 4- Onun (eytan) hakknda yle yazlmtr: Kim onu yolda edinirse bilsin ki (eytan) kendisini saptracak ve alevli atein azabna srkleyecektir. 5- Ey insanlar! Eer basdan (yeniden dirilmekten) phede iseniz, unu bilin ki, biz sizi topraktan, sonra nutfeden, sonra alakadan (alanm yumurtadan), sonra uzuvlar (nce) belirsiz, (sonra) belirlenmi canl et parasndan (uzuvlar zamanla oluan ceninden) yarattk (ruh nefh ettik) ki size (kudretimizi) gsterelim. Ve dilediimizi, belirlenmi bir sreye kadar rahimlerde bekletiriz; sonra sizi bir bebek olarak dar karrz. Sonra gl anza ulamanz iin (sizi bytrz). inizden kimi vefat eder; yine iinizden kimi de mrn en verimsiz ana kadar gtrlr; ta ki bilen bir kimse olduktan sonra bir ey bilmez hale gelsin. Sen, arz da (hamidsiz) rahmet gelmemi halde kupkuru ve l bir halde grrsn; fakat biz, zerine (rahmet) yamurunu indirdiimizde o, kprdanr, kabarr ve her eitten (veya iftten) i ac bitkiler verir. 6- byledir, Allah Hakkn ta kendisidir; Muhakkak ki O, lleri diriltir; yine O, her eye hakkyla kadirdir.


7- Ve muhakkak o saat (kyamet vakti) de gelecektir; onda hibir phe yoktur. Ve muhakkak Allah kabirlerde olanlar diriltip kaldracaktr. 8.9- nsanlardan bazs, bir bilgisi olmad halde, bir rehbere hidayete dayanmakszn ve (vahye dayanan) nurlu bir kitab olmad halde, srf Allah yolundan saptrmak iin yann eip bkerek (kibir ve azamet iinde) Allah hakknda tartmaya kalkar. Onun iin dnyada bir rezillik, kyamet gn de ona yakc hariyk (uzaklk) azabn tattracaz. 10- te bu, nceden senin kendi elinle kazandklarndan (denilir). Elbette Allah kullarna zulm edici deildir. 11- nsanlardan kimi Allah'a yalnz bir ynden kulluk eder. yle ki: Kendisine bir iyilik dokunursa buna pek memnun olur, bir de musibete urarsa ehresi deiir (dinden yz evirir). O, dnyasn da, ahiretini de hsran olmutur. te bu, apak hsrann ta kendisidir. 12- O, Allah' brakp baka, kendisine ne faydas, ne de zarar dokunacak olan eylere yalvarr, ibadet eder Bu, (Haktan) bsbtn uzak olan dalaletin ta kendisidir. 13- O, zarar faydasndan daha (akla) yakn olan bir varla yalvarr. O (yalvard), ne kt bir yardmc, ne kt bir dosttur! 14- Muhakkak ki Allah, iman edip salih amel (iyi davranlarda) bulunan kimseleri, zemininden rmaklar akan cennetlere kabul eder. phesiz, Allah diledii eyi yapar. 15- Her kim, Allah'n, dnya ve ahirette ona (Raslune) asla yardm etmeyeceini zannetmekte ise, (Allah ona yardm ettiine gre) hemen semaya ulaacak sebebleri uzatsn, sonra btn rabtalar kopartsn.. Hemen baksn!.. o yapt hile fkesini gidermeye yetecek mi? 16- te byle biz o Kur'an' ak seik yetler halinde indirdik. Gerek u ki Allah, diledii kimseyi doru yola sevk eder. 17- Mmin olanlar, Yahudi olanlar, Sbiler, Hristiyanlar, Mecsler ve mrik olanlara gelince, muhakkak ki Allah, bunlar arasnda kyamet gnnde (ayr ayr) hkmn verir. nk Allah her eyi hakkyla bilendir (Aliymdir). Ey insanlar! Rabbinizden korkun! Heyulani rtlerden ve nefsani sfatlardan arnmak suretiyle onun cezasndan saknn. nk kk kyamet esnasnda beden arznn geirdii sarsnt, orada

HAC SURES 809

blnmler iin mthi bir eydir. Onu grdnz gn, her emzikli kadnunutur. Organlar emziren besleyici organ onlar beslemesini unutur. Her gebe kadndrr. hayal, vehim, hafza ve akl gibi idrak ettikleri eyleri koruma zelliine sahip kuvvetler idrak ettii ocuunu drr. Btn bunlarn nedeni dehetin etkisiyle sarho olmalar, unutmalar, hayret iinde kalmalar ve apmalardr. Ya da organlar tayan btn kuvvetler, zayf kaldklar iin tadklarn, hareket edilerini ve istiklallerini drrler. Yahut bir kuvveti tayan her organ o kuvveti iinden atarak drr. Yahut da iinde bil kuvve bulunan kemalat ifsat ederek, deerini drerek atar. Veya her nefis iinde tad faziletli veya rezil heyetleri ve sfatlar izhar etmek, dar vurmak suretiyle drr. nsanlar da sarho bir halde grrsn. lm sarholuu iinde her eyi unutmu, baygn halde grrsn. Oysa onlar sarho deillerdir. Gerekte arabn etkisiyle sarho olmu deillerdir, bilakis azabn iddetinden sarho olmulardr. Sengrrsn nefis arzn da kupkuru ve cehaletle lm halde grrsn. zerinde fazilet ve kemalat namna hibir bitki olmaz.zerineindirdiimizde ruh semasndan ilim suyunu indirdiimiz zaman o, kprdanr. hakiki hayata kavuarak hareketlenir, kabarr makam ve mertebelerde ykselmek suretiyle geliir. Her eittenverir. her snftan i ac kemalat ve faziletten bezenmi bitkiler yeertir. Bu byledir nk muhakkak Allah Hakkn ta kendisidir. Sabit, deimez ve bakidir. Ondan bakas ise deiken ve fanidir. Odiriltir. cehalet llerini, orta kyamette, zerlerine ilim feyzini aktarak, tpk kk kyamette tabii lleri dirilttii gibi. Kyamet saati vakti her iki anlamda gelecektirVe Allah kabirlerdeki kimseleri diriltip kaldracaktr. Orta kyamette, cehalet llerini beden kabrinden karacaktr. Kalp yerinde kaim olmalarn, ftrata ve ilim hayatna dnmelerini salayacaktr. Tpk ikinci hayatta ve kk kyamette tabii lleri dirilttii gibi. Bir bilgisi olmad halde. Yani bir delile dayanmad halde. bir rehberi bulunmad halde, bir kefi ve vecdi ve bir kitab vahyi ve furkan olmad halde yalvarr Allahtan bakasna dua eder. kendisine ne faydas, ne de zarar dokunacaktr. ne olursa olsun bunlarn byle bir gleri yoktur. nk Allahtan bakasyla perdelenme sapklktr, Hakdan uzaklktr. Bylelerinin zarar yararndan daha yakndr. Bunlarn yannda durup teye gememek insan Hakdan perdeler.


18- Grmez misin ki, semalarda olanlar ve arzda olanlar, gne, ay, yldzlar, dalar, aalar, hayvanlar ve insanlarn birou Allah'a secde ediyor; birounun zerine de azap hak olmutur. Allah kimi hor ve hakir klarsa, artk onu deerli klacak bir kimse yoktur. phesiz, Allah dilediini yapar. Semalarda olanlar ve arzda olanlar Allaha secde ediyor. semavi ve arzi melekutlar ve onlarn dndakiler, ayette zikredilen ve zikredilmeyen varlklar boyun eerek, itaat ederek, emirlerine uyarak, Allahn kendilerinden istedii fiil ve zellikleri gerekletirerek secde ediyor. Ayette, sz edilen varlklarn Allahn emrine boyun emeleri, Onun iradesine kar gelmelerinin imknszl ve Onun kudreti altnda ezilmeleri boyun emenin en son noktas olan secdeye benzetilmitir. Bu varlklar iinde secde etmekten kanan sadece batnyla deil, zahiriyle eytana tabi olan insanlar olduklar iin, zerlerine azap hak olan ve ezelde bedbahtlklarna hkmedilen insanlarn ou zellikle zikredilmitir. Bunlar, eytanlk karakterinin ar bast ve zillet ve bedbahtln ayrlmaz zellikleri olduu kimselerdir. Allah kimi hor ve hakir klarsa kimi kahrnn, gazabnn ehli, cezasnn ve fkesinin mahalli klarsa artk onu deerli klacak bir kimse yoktur. phesiz, Allah dilediini yapar. 19- u iki grup, Rableri hakknda ekien iki hasmdr: mdi, kafirler (gerei inkr eden)ler iin ateten elbiseler biilmitir. Onlarn balarnn stnden kaynar su dklecektir! 20- Bununla, karnlarnn iindeki (organlar) ve derileri eritilecektir! 21- Bir de onlar iin demir kamlar vardr! 22- Izdraptan dolay oradan her kmak istediklerinde, oraya geri dndrlrler ve: Tadn bu yakc azab! (denilir). 23- Muhakkak ki Allah, iman edip iyi davranlarda bulunanlar, zemininden rmaklar akan cennetlere kabul eder. Bunlar orada altn bileziklerle ve incilerle bezenirler. Orada libaslar (giyecekleri) ise ipektir. 24- Ve onlar, szn en gzeline yneltilmiler, vgye lyk olan Allah'n yoluna iletilmilerdir. Kafirler iin ateten bir elbise biilmitir. nkr eden, gerei rten perdelenmiler iin Allahn gazap ve kahrndan elbiseler hazrlanmtr, ki bunlar heyetler, tersine dnm ve en iddetli azaba maruz kalm

HAC SURES 811

nefislerinin sfatlaryla uyumlu cisimlerdir. Onlarn balarnn stndendklecektir hevann ve kendilerine galip gelen dnya sevgisinin kaynar suyu. Veya cehli mrekkebin ve ruha bakan yukar alnlarnn zerine galip gelmi fasit itikatlarn lahi kahr suretindeki kaynar suyu dklecektir. Bunun yannda mahbub ve inanlan konumdaki murattan da yoksun kalacaklardr. Bununlaeritilecektir eritilip rtlecektir iindekiler istidatlarnn karnnda bulunan gl anlamlar ve zahirlerinde bulunan insani sfatlar, beeri heyetler eritilecektir. Bylece, anlamlar ve suretleri deiecektir. Derileri pitike baka derilerle deitirilir. Onlar iinkamlar vardr. Krbalar vardr ki demirdendirler. Melekuti esir denilen maddeden yaplmlardr ve semavi cisimler zebanilerinin ellerindedirler. Bunlar maddi nefisler zerinde etkili olur, onlar ezerler. Onlar kutsi cihetten pislik uurumlarna yuvarlarlar. Heristediklerinde insani ftratn etkenlerine ve ilk istidadn gereklerine kmak dnmek istediklerinde, bu atelerden insani mertebeler fezasna varmay arzu ettiklerinde zdraptan dolay kt ve karanlk heyetlerin verdii zdraptan, kanlmaz derekelerin verdii skntdan dolay iinde bulunduklar azaptan kmak istedikleri her seferinde kendilerine bu actan krbalarla vurulur, helak edici ukurlarn en aasna dndrlrler ve onlara yle denir: tadn bu yakc azab! Cennetlere kalp cennetlerine. zeminindenakar ilim nehirleri. Bunlar orada bileziklerlebezenirler. Ahlak ve kalba dklm faziletlerle sslenirler altndan akli ilimlerden, ameli hikmetlerden ve incilerle kalbi marifetlerle ve kefi hakiktlerle bezenirler. Orada libaslar ise ipektir. lahi sfatlarn nurlarnn, latif tecellilerin ualarndan giyinirler. Ve onlar szn en gzeline kalp makamnda sfatlar zikretmeye, yoluna bu sfatlarnn sahibinin yoluna yani bu sfatlara sahip olmas itibariyle vgye layk zati tevhid yoluna yneltilmilerdir. Bu da ayniyle zatn yoludur. Buraya varmak da fena bulmak suretiyle gerekleir. 25- phesiz kafirler, Allah'n yolundan men ederler ve -yerli, taral- btn insanlara eit (kble veya mbed) kldmz Mescid-i Harm'dan da(insanlar) alkoymaya kalkanlar (unu bilmeliler ki) kim orada (byle) zdda gidip zulm ile Haktan sapmak isterse biz ona ac azaptan tattrrz.


26- Bir zamanlar brahim'e Beytullah'n yerini hazrlam ve (ona yle demitik): Bana hibir eyi e tutma; tavaf edenler, ayakta ibadet edenler, rk ve secdeye varanlar iin beytimi temiz tut. Kafirler nkr edenler, tabii rtlerle perdelenenler, Allahn yolundan ve Mescid-i Haramdan alkoymaya kalkanlar. ki kalp Kbesi avlusunun n konumundadr. Kldmz mutlak insani kuvvetler nas iin eit yaptmz bir yerdir. Hem ruhani akli kuvvetlerden oluan yerliler iin hem de nefsani kuvvetlerden oluan tarallar iin eit konumdadr. nk bu taral kuvvetler de ona ulaabilir, orada tavaf yapabilirler, sr makamna ykseldikleri zaman. Kim oradaisterse oraya varanlardan kim sapmak isterse, tabiata ve zulme meylederse, zulm ile hakszlk etmek isterse, kalbi ilim ve ibadetlerden herhangi bir eyi nefsani bir yere koyarsa, bunlar dnyevi bir ama iin kullanrsa, an, hret, mal ve makam gibi bedeni lezzetler elde etmek iin izhar ederse veya tam tersine hissi lezzetler ve nefsani hazlar gibi ehvetlere ynelirse, bunlarn iki cihann yararna olduunu vehmederek byle bir eye kalkarsa ya da bunlarn ynn deitirirse, rnein riyakrlk ve mnafklk ederse yahut zalimce bir mlhitlie kalkarsa ona ac bir azap tattrrz. tabiat cehenneminde elem verici bir azaba arptrrz. Bir zamanlarhazrlamtk yapmtk Ruh brahimi iin kalp beytinin meknn, ki buras sadrdr. Bu hazrlamamzn nedeni amel ve ahlakla oraya dnmesini salamakt. Rivayete gre yce Allah, tufan srasnda Kbeyi semaya kaldrdktan sonra, bir rzgr gndererek etrafn ortaya karm ve brahime Kbenin yerini gstermitir. brahim de Kbeyi eski temelleri zerinde yeniden kurmutur. Yani, cehalet tufan gnlerinde ve tabiatn galebe gelmesi dalgalarnn kopmas zamannda ge ekilmesinin ardndan ona yerini gstermitir. Rahmet nefhalarndan oluan rzgr gndererek, etrafnda oluan nefsani heyetleri, tabii kirleri ve heyulani tozlar ortadan kaldrp temellerini ortaya karmtr. brahim de onu insani ftrattan oluan eski temellerinin zerinde yeniden ina etmitir. E tutma Yani beytin amel talaryla, hikmet amuruyla ve ahlak kireciyle yeniden bina edilmesi iinde onu merci kldk ve dedik ki: E tutma, ortak koma! Yani ona tevhidi emrettik. Sonra kalp beytini yukarda sz edilen kirlerden temizlemesi emrini verdik.

HAC SURES 813

Tavaf edenler iin nurlanmak ve ahlaki faziletleri edinmek iin onun etrafnda dnen nefsani kuvvetler, ayakta ibadet edenler irfan ve hikmetli anlamlar ilka etmek iin orada kaim olan ruhani kuvvetler, rku ve secdeye varanlar ondan ibadet suretlerini, eri ve akli adab edinen bedensel kuvvetler iin temizle. Ya da basiret sahibi, renme abas iinde olan, cehd veren, sluk eden, ibadete kendilerini verip boyun een taliplere yol gstermek iin temizle. 27.28- nsanlar arasnda hacc iln et ki, gerek yaya olarak, gerekse nice uzak yoldan gelen yorgun argn develer zerinde, kendilerine ait birtakm yararlar yaknen grmeleri, Allah'n kendilerine rzk olarak verdii kurbanlk hayvanlar zerine belli gnlerde Allah'n ismini anmalar (kurban kesmeleri iin) sana (Kbe'ye) gelsinler. Artk ondan hem kendiniz yeyin, hem de yoksula, fakire yedirin. 29- Sonra kirlerini gidersinler; adaklarn yerine getirsinler ve o Beyti Atki (Kbe'yi) tavaf etsinler. 30- Durum byle. Her kim, Allah'n hrmetlerine sayg gsterirse, bu, Rabbinin katnda kendisi iin daha hayrldr. (Haram olduu) size okunanlarn dnda kalan hayvanlar size hell klnd. O halde pislikten, putlardan saknn; yalan szden saknn. nsanlar arasndailan et. kalp makamna ve bu makamn ziyaret edilmesine davet et ki yaya olaraksana gelsinler. nefsin sfatlarndan arnm olarak ve niceyorgun uzun sren riyazet ve cehd nedeniyle yorgun den nefisler zerinde nice uzak yoldan gelen tabiatn derinliklerinde uzak ve derin yollardan sana gelsinler kendilerine ait birtakm yararlar yakinen grmeleri iin kalp makamndan edinilen ilmi ve ameli faydalar grmeleri ve Allahn ismini anmalar iin onun sfatlaryla sfatlanarak onu anmalar iin belli gnlerde tecelli nurlar ve mkaefeler iinde sana gelsinler. kendilerine rzk olarak verdii kurbanlk hayvanlar zerinde muhalefetler mzraklaryla ve mcahede baklaryla boazlanarak Allaha kurban edilmi nefis hayvanlar zerine Allahn ismini ansnlar. Artk ondan kendiniz yeyin. Ahlaknn etinden ve belli melekelerinden istifade edip sluk esnasnda g toplayn ve yedirin faydalandrn yoksulu nefis kuvvetlerini talep eden, sfatlarnn galip gelmesinden, heyetlerinin istila etmesinden dolay zorluk eken yoksulu doyurun ki, arnsn, edeplensin. Nefsi zayf, ilmi eski, ama eitim ve terbiye yokluundan dolay takatsiz den ve buna iddetle ihtiyac bulunan fakiri de doyurun.


Sonra temizlesinler fuzuli eylerin kirlerini, heyetlerin pisliklerinden oluan fazlalklarn temizlesinler. Hrs byklarn ksaltmak, fke ve kin trnaklarn kesmek gibi. Ksacas nefsin telvinlerinin btn kalntlarn temizlesinler. Adaklarn yerine getirsinler ilk ahit esnasnda kabul ettikleri anlamlar ve ilerine yerletirilmi kemalat fiili olarak gerekletirmek suretiyle adaklarn yerine getirsinler. Temizlenmek suretiyle kirlerini gidersinler, manileri ortadan kaldrsnlar, adaklarna riayet etsinler, iyiliklerle bezensinler ve marifetleri elde etsinler. Vetavaf etsinler yce melekutun akna kararak, ulu Allahn arnn etrafn, Beyt-i Atki tavaf etsinler. Durum byle bu i byledir. Her kim, Allahn hrmetlerine sayg gsterirse ki Allahn emir ve yasaklarna uyarsa ki bunlarn inenmesi helal deildir. Bunlar da beytin temizlenmesi, nefsin kurban edilmesi gibi zikredilen tm hac menasikidir. Dahas faziletlerle bezenmek, rezilliklerden uzak durmak, tecellilerde nurlara ynelmek, lahi sfatlarla sfatlanmak ve makamlarda ykselmek gibi. Bukendisi iin daha hayrldr. Rabbinin huzurunda ve Rabbine yaknlk mekannda kendisi iin daha iyidir. Size helal klnd selametli nefislerin hayvanlarndan, onlarn ahlaklarndan ve yolda onlarn amellerinden yararlanmak size helal klnd. Bunun yannda hazlardan deil haklardan istifade etmeniz de size helal klnd. Size okunanlarn dnda Maide suresinde, faziletlere benzeyen rezillikler olarak size haram klnanlarn dndakiler size helal klnd. Bu faziletlere benzeyen rezillikler, kendi varlk vecheleri ya da olmalar gereken surette sudur etmemilerdir, bilakis salt rezillikler olarak nefisten sadr olmulardr. te bunlar Allah yolunda saliklere haramdrlar. O halde pisliktensaknn. ve taplan ehvet putlarndan, tabi olunan hevalardan uzak durun. Nitekim, yce Allah bir ayette yle buyurmutur: Hevasn ilah (tanr) edineni grdn m? . Yalan szden saknn sahte ilimlerden, vehim meneli phelerden, hayali tasavvurlardan, cedelde, ihtilaflarda kullanlan vehmi kurgulardan ve mugalatadan uzak durun. 31- Kendisine ortak komayan Allah'n hanifleri (O'nun birliini tanyan mminler) olun. Kim Allah'a ortak koarsa sanki o, semadan dp paralanm da kendisini kular kapm, yahut rzgr onu uzak bir yere srklemi (bir nesne) gibidir.

HAC SURES 815

32- Durum yledir. Her kim Allah'n hkmlerine sayg gsterirse, phesiz bu, kalplerin takvsndandr. 33- Onlarda (kurbanlk hayvanlarda veya hac fiillerinde) sizin iin belli bir sreye kadar birtakm yararlar vardr. Sonra bunlarn varacaklar yer, Beyt-i Atykdir. Allahn hanifleri olun fasit yoldan ve batl ilimlerden uzaklaarak, kemalin kendisi ve onunla bezenmek iin de olsa, kemalat ve amelleri deitiren her eyden yz evirerek Allaha ynelin. nk btn bunlar perde mahiyetindedir. Kendisine ortak komakszn bakasna bakmak, Onun yolunda bakasna iltifat etmek suretiyle ortak komayn. Kim Allaha ortak koarsa bir eyin yannda durarak, ona meylederek Allaha ortak koarsa Sanki ruh semasndan dp paralanm da nefsani drtler, eytani hevalar kular kapm , parampara etmi veya nefis hevas rzgr onu Haktan uzak bir yere srklemi gibidir. Helake, kr bir karanla srklemi gibidir. Her kim Allahn hkmlerine sayg gsterirse. istidat sahibi olup Allah yolunda muvaffak klnma izgisine sevk edilmi nefislerden her kim Allahn hkmlerine sayg gsterirse ve bununla Allahn vechine iletilmeyi amalarsa, kukusuz onun bu saygs muttaki, nefsani sfatlardan ve karanlk heyetlerden mcerret kalplerin sahiplerinin kemalini tahsil etmesinden ileri gelmektedir. Onlarda sizin iin belli bir sreye kadar birtakm yararlar vardr. Ameller, ahlak, ilmi ve ameli kemaller gibi yararlar vardr. Belli bir sreye kadar. Allahta hakiki olarak fena buluncaya kadar. Sonra varacaklar yer sevk edilecekleri snr, boazlanmalar zorunlu olan mekn, kalp Kbesinin yanndaki sadr haremine varmakla sr makam olarak nefsin makamna ulaarak hayatndan ve sfatlarndan fena bulmasdr. 34- Biz, her mmete-(Kurban kesmeye uygun) hayvan cinsinden kendilerine rzk olarak verdiklerimiz zerine Allah'n adn ansnlar diyekurban kesmeyi gerekli kldk. mdi, lhnz, bir tek lh'tr. yle ise, O'na teslim olun. (Ey Muhammed!) O muhbitiyn (ihlsl mtevazi) insanlar mjdele! 35- Onlar yle kimseler ki, Allah anld zaman kalpleri titrer; balarna gelene sabrederler, salt ikame eder ve kendilerine rzk olarak verdiimiz eylerden (Allah iin) harcarlar.


36- Biz, byk ba hayvanlar da sizin iin Allah'n (dininin) iaretlerinden (kurban) kldk. Onlarda sizin iin hayr vardr. u halde onlar, ayaklar zerine dururken zerlerine Allah'n ismini annz (ve kurban ediniz). Yan st yere dtklerinde ise, artk (can ktnda) onlardan hem kendiniz yiyin, hem de ihtiyacn gizleyen-gizlemeyen fakirlere yedirin. te bu hayvanlar biz, kredesiniz diye sizin istifadenize verdik. 37- Onlarn ne etleri ne de kanlar Allah'a ular; fakat O'na sadece sizin takvnz ular. Sizi hidayete erdirdiinden dolay Allah' byk tanyasnz diye O, bu hayvanlar bylece sizin istifadenize verdi. (Ey Muhammed!) Gzel davrananlar mjdele! Her bir mmete kuvvetlerden oluan her bir mmete gerekli kldk kendilerine zg bir ibadet tarzn zorunlu kldk. Allahn adn ansnlar diye Onun sfatlaryla sfatlansnlar, ki bu mmetler, tevhide ynelite Allahn sfatlarnn mazharlardrlar. kendilerine rzk olarak verdiimiz kemalden dolay. Ki nefis hayvan vastasyla buna ulamlardr. Bunlar da hayvanlar selametli nefisler trndendirler. mdi, ilahnz, bir tek ilahtr. sadece Ona ynelerek, Ondan bakasna dnmeyerek Onu birleyiniz. Boyun emeyi ve itaat etmeyi srf Ona ynelik olarak gerekletirin. laha boyun edikleri iin mjdele Onun feyzini alma kabiliyetine sahib, krk ve mtevazi kimseleri mjdele. Onlar yle kimseler ki, Allah anld zaman. huzurda olmakla Allahn anldna duyduklar zaman kalpleri titrer Onun feyzini kabul etme yeteneine sahip olduklar iin etkilenirler. Sabrederler sebat gsterirler, sarslmazlar balarna gelene karlatklar muhalefetlere ve gerekletirdikleri cehdlere sabrederler. Salt (namaz) ikame ederler. mahede namazn eda ederler. Kendilerine rzk olarak verdiimiz eylerden fazilet ve kemalattan Allah iin harcarlar Allahta fena bulmak ve istidat sahiplerine feyiz vermek suretiyle infak ederler. Byk ba hayvanlar da erefli ve deeri byk nefisleri de kldk. Allah iin iaretlenmi kurbanlar yaptk. Onlarda sizin iin hayr vardr. Mutluluk ve kemal vardr. u haldezerlerine Allahn ismini annz. Onun sfatlaryla sfatlanmak ve kendi sfatlarnz Onun sfatlarnda yok etmek suretiyle zerlerine Allahn adn annz. Allah yolunda kurban kesmek ite budur. ayaklar

HAC SURES 817

zerine dururken Allahn kendilerine farz kld eyleri eda ederken, eriatn kaytlarna ve tarikatn adabna bal kalrken, hareket ve tereddtlerine son vermiken. Hevalarndan dtklerinde ise hayatlarndan ve bamsz olmalarn ve tereddt etmelerini salayan kuvvetlerinden ibaret olan hevalarndan, onlar Allah iin ldrdklerinde ise. Artkyiyin. Onlarn faziletlerinden istifade edin ve istidat sahibi, talep etmek zere harekete geen mritleri istifade ettirin. te bu hayvanlar bizsizin istifadenize verdik. Riyazet etmeniz suretiyle onlar sizin hizmetinize verdik kredesiniz istidat nimetine ve istidad Allah yolunda kullanma bana kavumanza karlk olarak kredesiniz diye. Allahaulamaz. fazilet kemallerinin etleri ve kanlarndan ibaret olan hevalarnn izale edilmesi suretiyle yok edilmeleri Allaha ulamaz. fakat Ona sadeceular. Arnmanz sizin onlardan ve sfatlarndan arnmanz, saknmanz Ona ular. nk vuslatn sebebi, arnma ve Allahta fena bulmadr; rezillikler yerine faziletlerin gereklemesi deil. te riyazet araclyla onlarn sizin emrinize verilmesinin bir benzeri olarak Allah byk (Ekber) tanyasnz diye O, bu hayvanlar sizin istifadenize verendir. Onlardan ve her eyden arnarak Onda fena bulmanz araclyla bunlar sizin emrinize verdi.Tpk arnma, birliini vurgulama ve Onun hakikte giden yolunu izleme hususunda size yol gsterdii gibi. Gzel davrananlar mjdele! Beka ve fenadan dolay kullukta istikamet ve temkin halini mahede edenlere mjde ver. 38- Muhakkak Allah, iman edenleri mdafaa eder. u da muhakkak ki Allah, hain ve nankr olan herkesi sevgisinden mahrum eder. 39- Kendileriyle savalanlara (mminlere), zulme uram olmalar sebebiyle, (sava konusunda) izin verildi. phe yok ki Allah, onlara yardma mutlak surette kadirdir. 40- Onlar, baka deil, srf Rabbimiz Allah'tr dedikleri iin haksz yere yurtlarndan karlm kimselerdir. Eer Allah, bir ksm insanlar (ktlklerini) dier bir ksm ile defedip nlemeseydi, mutlak surette, ilerinde Allah'n ismi bol bol anlan manastrlar, kiliseler, havralar ve mescidler yklr giderdi. Allah, kendisine (kendi dinine) yardm edenlere muhakkak surette yardm eder. Hi phesiz Allah, gl Kaviyydir, Aziz (galib)dir.


41- Onlar (o mminler) ki, eer kendilerine yeryznde (arzda) iktidar verirsek salt (namaz) ikame eder, zekt verirler, iyilii emreder ve ktlkten nehyederler ve ilerin sonu Allah'a varr. Allahkorur. Nefsani kuvvetlerin karanln, muvaffakiyet bahetmek suretiyle, ruhani kuvvetlerden oluan iman edenler den savar. u muhakkak ki Allah, hain.herkesi sevgisinden mahrum eder. lerine konulmu kemalattan ibaret Allahn emanetlerini, ibadet ve itaat araclyla eda etmeyip kallelikle kalbe ihanet eden ve ahde vefa gstermeyen kuvvetleri sevmez. Nankr olan Allahn verdii nimetleri Ona isyan etmede kullanan nankrleri de sevgisinden mahrum eder. Kendileriyle savalanlaraizin verildi vehim ve hayal gcne ve onlarn dnda, nefsani kuvvetlere kar, zulme uram olmalar , nefsin sfatlarnn istilas ve stnlk kurmas sebebiyle hakszla uram olan ruhani kuvvetlere sava konusunda izin verildi. Onlar yani mazlumlar karlm kimselerdir. ehvetlerin ve bedensel lezzetlerin elde edilmesinde kullanlmak ve kleletirilmek suretiyle kararghlarndan ve asl konumlarndan haksz yere bunu gerektiren bir hakkn altna girmi olmalar sz konusu olmakszn, srf saygy, temkini, Hakka ynelmeyi ve batldan yz evirmeyi gerektiren tevhidi benimsedikleri iin, karlm olan kimselerdir. Eer Allahdefedip nlemeseydi nefsani kuvvetler insanlarnn bir ksmndier bir ksmyla savmasayd, ehvani kuvvetleri gazabi kuvvetlerle, gazabi kuvvetleri de ehvani kuvvetlerle defetmeseydi veya mutlak olarak kuvvetler insanlarn nlemeseydi, nefsani kuvvetleri ruhani kuvvetlerle, vehmi kuvvetleri akli kuvvetlerle ve yukarda sylendii gibi nefsani kuvvetlerin bazsn bazsyla savmas gibi Manastrlaryklr giderdi. sr ruhbanlarnn manastrlar ve halvetghlar, kiliseler kalp Hristiyanlarnn kiliseleri ve tecellilerinin mahalleri, havralar sadr Yahudilerinin havralar ve mabedleri ve mescidler ruh mminlerinin mescidleri, mahede makamlar, Allahta fena bulduklar yerleri ilerinde Allahn ismi bol bol anlan. Allahn en byk isminin, Onun ahlakyla ahlaklanmak, Onun sfatlaryla sfatlanmak, Onun srlaryla tahakkuk etmek ve Onun zatnda fena bulmak suretiyle oka anld bu yerler yklr giderdi. Allahmuhakkak surette yardm eder. Kendi varlyla ortaya kp zuhur edeni nuruyla kahreder. Allah, Kaviyydir gldr. Kendisinin yolundan sapp baka tarafa meyledeni ycelii ve ceberutuyla malup eder.

HAC SURES 819

Onlar ki, eer kendilerine yeryznde iktidar verirsek Hakkani varlk bahetmek suretiyle istikamet bahedersek klarlar murakabe ve mahede namazn ikame ederler. Verirler hakikt ilimlerinin yakin marifetlerinin mkaefe nisabna ulam bulunanlarnn zektn, talepte bulunan mstahaklara verirler. Emrederler nefsani kuvvetlere ve eksik nefislere iyilii eri amelleri ve raz olunmu ahlaki erdemleri mahede makamnda emrederler. Onlar nehyederler ktlkten bedensel ehvetlerden, maddi lezzetlerden, adi rezilliklerden, aalk muamelelerden alkoyarlar. lerin sonu Allaha varr. Her ey Ona dner. 42.43.44- (Raslm!) Eer onlar (inkrclar) seni yalanlyorlarsa, (unu bil ki) onlardan nce Nuh'un kavmi, d, Semd, brahim'in kavmi, Lt'un kavmi ve Medyen halk da yalanladlar. Musa da yalanlanmt. te ben o kfirlere sre tandm, sonra onlar yakaladm. Nasl oldu Benim onlar reddim (cezalandrmam)! 45- Nitekim, birok memleket vard ki, o memleket (halk) zulmetmekte iken, biz onlar helk ettik. imdi o lkelerde duvarlar, (km) tavanlarn zerine yklmtr. Nice kullanlmaz hale gelmi kuyular ve (ssz kalm) ulu saraylar vardr. 46- (Seni yalanlayanlar) hi yeryznde (arzda) dolamadlar m? Zira dolasalard elbette dnecek kalpleri ve iitecek kulaklar olurdu. Ama gerek u ki, gzler kr olmaz; lkin gsler iindeki kalpler kr olur. 47- (Raslum!) Onlar senden azabn abuk gelmesini istiyorlar. Allah vdinden asla dnmez. Muhakkak ki, Rabbinin nezdinde bir gn sizin saymakta olduklarnzdan bin yl gibidir. 48- Nice lkeler var ki, zulmedip dururlarken onlara mhlet verdim. Sonunda onlar yakaladm. Dn yalnz banadr. 49- De ki: Ey insanlar! Ben ancak sizin iin apak bir uyarcym. 50- man edip slih ameller ileyen kimseler iin mafiret ve bol rzk vardr. 51- yetlerimiz hakknda (onlar tesirsiz klmak iin) birbirlerini geri brakrcasna yaranlara gelince, ite bunlar, cehennemliklerdir.


52- (Ey Muhammed!) Biz, senden nce hibir Resl ve Neb gndermedik ki, o, bir temennide bulunduunda, eytan onun dileine ille de (beer arzular, dnceler) katmaya kalkmasn. Ne var ki Allah, eytann kataca eyi iptal eder. Sonra Allah, kendi yetlerini (lafz ve mana bakmndan) salam olarak yerletirir. Allah, hakkyla bilen Aliymdir, hkm ve hikmet sahibi Hakiymdir. 53- (Allah, eytann byle yapmasna msaade eder ki) kalplerinde hastalk olanlar ve kalpleri katlaanlar iin, eytann katt eyi bir deneme (vesilesi) yapsn. Zalimler, gerekten (Hakdan) olduka uzak bir ayrlk iindedirler. Nebiy ile Resul arasndaki fark udur: Nebiy; velayet makamnda fena bulmak suretiyle vasl olan, bahedilmi varlkla istikamet makamna Hak ile tahakkuk etmi olarak dnen, Hak ile bilen, Ondan, Onun zatndan, sfatlarndan, fiillerinden ve hkmlerinden Onun emriyle haber veren; kendisinden daha nce gnderilmi bir eriat esasnda insanlar Hakka davet eden, ama eriat koymayan, bir hkm ve millet vaz etmeyen; mucize gsteren, insanlar uyaran ve mjdeleyen kimseye denir. srailoullar Nebiyleri gibi. nk btn srailoullar Nebiyleri Musann dinine davet ediyorlard. Ayr bir din ve eriat koymu deillerdi. Onlardan Davud (a.s) gibi kitab sahibi olanlarn kitablar da hkm ve eriat iirmezdi, sadece marifet, hakikt ve t tr eyler ieriyordu. Bu yzden Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: mmetimin alimleri srailoullarnn Nebiyleri gibidir. Onlar da arif, temekkn etmi velilerdi. Resul ise; Nebiyde bulunun btn bu zelliklerin yan sra eriat ve kanun koyma zelliine sahip kimsedir. Dolaysyla Nebiy, Veli ile Resul arasnda yer alr. O, bir temennide bulunduunda telvin makamnda nefsi temenniyle zuhur ettii zaman eytankatar kartrr, onun dileine dileinin kapsamna ona mnasip olan bir eyler katar. nk nefsin zuhur etmesi, kalpte bir karanlk ve siyahlk meydana getirir, eytan bunun arkasna girip perdelenir ve uyumluluk araclyla buray vesvesesinin mahalli, telkinlerinin kalb haline getirir. Allah, eytann kataca eyi iptal eder. Ruhun nurunu kalbin zerine yneltip aydnlatmak, kutsi yardmn gndermek, nefsin zuhurunun zulmetini

HAC SURES 821

izale edip ezmek suretiyle onu iptal edip geersiz klar. Ki eytann telkininin fasitlii ortaya ksn, melein telkini ondan ayrt edilsin. eytann telkini yok olurken melein ilkas yerlesin. Sonra Allah, kendi ayetlerini salam olarak yerletirir. Tekmin araclyla onlar muhkemletirir. Allah, hakkyla bilendir. eytani telkinleri ve onlar vahyinden ayklayp yok etmenin yolunu bilir. Hkm ve hikmet sahibidir. Hikmetiyle ayetlerini yerletirir, salamlatrr. Hikmetinin bir gerei de eytann telkinlerini, pheler iinde kvranan mnafklar, kalpleri Hakk kabul etmeye kar duyarszlam, ta kesilmi perdelenmiler iin bir fitne yapmas, phelerinin ve perdelenmiliklerinin katmerleerek artmas iin onlara bir snama arac kalmasdr. nk zulmani, karanlk nefisleri, Hakka kar duyarszlam kat kalpleri mnasebetiyle sadece eytann telkinlerini kabul edebilirler. Nitekim, yce Allah yle buyurmutur: eytanlarn ise kime ineceini size haber vereyim mi? Onlar, gnaha, iftiraya dkn olan herkesin stne inerler. (uara, 221-222) Onlar Hakka kar derin ve uzak bir ayrlk iindedirler. Byle iken Hakk kabul etmeleri mmkn mdr? 54- Bir de, kendilerine ilim verilenler, onun (Kur'an'n) hakikten Rabbin tarafndan gelmi bir gerek olduunu bilsinler de ona inansnlar, bu sayede kalpleri huzur ve tatmine kavusun. phesiz ki Allah, iman edenleri, kesinlikle dosdoru srat- mustakiym bir yola yneltir. 55- Kafir olan kimseler, kendilerine o saat anszn gelinceye, yahut da (kendileri iin hayr ynnden) ksr bir gnn azab gelinceye kadar onun (Kur'an) hakknda hep phe iindedirler. 56- O gn, mlk Allah'ndr. nsanlar arasnda hkm verir. (Bu hkm gerei) iman edip iyi davranlarda bulunanlar Nam cennetlerinin iindedirler. 57- nkr edip yetlerimizi yalanlayanlara gelince, ite onlar iin alaltc bir azap vardr. 58- Allah yolunda hicret edip sonra ldrlen yahut lenleri hi phesiz, Allah gzel bir rzkla rzklandracaktr. phesiz Allah, evet O, rzk verenlerin en hayrlsdr. 59- Allah onlar, herhalde memnun kalacaklar bir girilecek yere sokacaktr. Allah, kesinlikle tam bir bilgi sahibi Aliymdir, Halmdir.


60- te byle. Her kim, kendisine verilen eziyetin dengi ile karlk verir de, bundan sonra kendisine yine bir tecavz ve zulm vaki olursa, emin olmaldr ki, Allah ona mutlaka yardm edecektir. Hakikten Allah ok balayc Afuvvun ve mafiret edici Gafurdur . Bir de kendilerine ilim verilenlerbilsinler. yakin ehli muhakkikler bilsinler ki, eytann telkinde bulunabilmesi bir hikmetten kaynaklandn, Hakkn, adalet ilkesine ve mnasebet olgusuna bal olarak Rabbinden geldiini bilsinler de ona inansnlar. Hepsinin Allahtan olduunu bilsinler de sekine nuruyla, eytani telkinlerle rahmani ilkalar ayrt etmeyi gerektiren istikamet araclyla kalpleri undan emin olsun ki: phesiz Allah kendilerini Hak ve istikamet yoluna iletecektir. Bylece, eytann telkinlerini kabul edip de ayaklar kaymaz ve kalpleri saf olduu, byk bir nurla aydnland, k sat iin de sadece Rahmann ilkasn kabul eder. Perdelenmiler hep ondan phe iindedirler, kk kyamet kopuncaya kadar veya knhn bilemedikleri, iddetini vasfedemedikleri korkun vaktin azab gelinceye kadar veya iddet bakmndan benzeri olmayan ya da iinde hibir hayr bulunmayan vaktin dehet verici azab gelinceye kadar. O gn mlk azap gerekletii ve kyamet koptuu gn hkmranlk Allahndr. Hi kimse onlar Allaha kar savunamaz. nk Allahtan bakasnn kuvveti de hkm de yoktur. nsanlar arasnda hkm verir. Onlar birbirinden ayrr. stikamet ve adalet dorultusunda amel eden yakin sahipleri sfat cennetlerinin iindedirler. orada nimetlenirler. Zattan perdelenmiler, sfatlar Allahtan bakasna nispet etmek suretiyle onlar yalanlayanlar nefislerin sfatlarndan ve heyetlerinden oluan alaltc bir azap iindedirler. nk, Allahn izzetinden ve byklnden perdelenmilerdir ve gidileri alakla ve lahi kahredici azaba yneliktir. Hicret edenler nefislerin yurtlarn ve sfli kararghlarn terk edenler, Allah yolundasonra ldrlenler riyazet ve evk klcyla ldrlenler yahut lenler iradeleriyle ve zevkle lenler hi phesiz Allahonlar rzklandracaktr. keif ilimleriyle ve tecelli faydalaryla gzel bir rzkla yararlandracaktr. Onlar rza makamna sokacaktr. Allah, Aliymdir kesinlikle tam bir bilgi sahibidir; istidatlarnn ve hakkedilerinin derecesini ve zerlerine feyizle iletilmesi gereken kemalatlarn bilendir. Halimdir telvinlerde ifrata kamalar

HAC SURES 823

ve cehdde tefrite dmeleri zerine onlara ceza verme hususunda acele etmez. Hallerinin gerektirdiinden onlar alkoymaz. Ki bunlar kabul etmelerine imkn vermi olsun. Bir kimse cezada denklik balamnda adalet ilkesini gzetirse, sonra zulmetmektense zulme urama tarafna eilim gsterirse, lahi hikmette onun melekuti teyitle desteklenmesi, ceberuti nurlarla yardma mazhar klnmas bir gerekliliktir. nk adalet konusunda ihtiyat, zulmetmektense zulme urama eilimine sahip olmay gerektirir. Nitekim Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Allahn zalim kulu olacana mazlum kulu ol. Hakikten Allah ok balaycdr. Affetmeyi ve cezadan vazgemeyi emreder. Mafiret edicidir. Affetmeye g yetiremeyenleri de balar. 61- Bylece (Allah, hakszla urayana yardm edecektir ve buna kadirdir). nk Allah, geceyi gndze katar, gndz geceye katar. u da muhakkak ki Allah, hakkyla iiten Semdir ve hakkyla gren Basrdir. 62- Byledir. nk Allah, Hakkn ta kendisidir. O'nun dndaki taptklar ise btln ta kendisidir. Gerek u ki Allah, evet O, yeane yce byk olan Alyukebrdir. 63- Grmedin mi, Allah, semadan su indirdi de bu sayede arz yeeriyor. Muhakkak, Allah Latfdir, Habrdir. 64- Semalarda ve arzda ne varsa O'nundur. Hakikten Allah, yalnz O, zengin Gandir, vgye deer Hamddir. 65- Grmedin mi, Allah, yerdeki eyay ve emri uyarnca denizde akp giden gemileri sizin hizmetinize verdi. Semalarn, arz zerine dmemesi iin onu tutuyor. Ancak O izin verirse baka. Muhakkak Allah, insanlara ok efktli Raufdur ve ok merhametli Rahmdir. 66- O, (nce) size hayat veren, sonra sizi ldrecek, sonra sizi diriltecek olandr. Gerekten insan, ok nankrdr. 67- Biz, her mmete, uygulamakta olduklar bir ibadet tarz gsterdik. yle ise onlar (ehl-i kitab) bu ite seninle ekimesinler. Sen, Rabbine davet et. Zira sen, hakikten dosdoru bir srat- mustakiym yoldasn. 68- Eer seninle mnakaa ve mcdeleye giriirlerse: Allah yaptnz ok iyi bilmektedir de.


69- Allah kyamet gnnde, ihtilf etmekte olduunuz konulara dair aranzda hkm verecektir. 70- Bilmez misin ki, Allah, arzda ve semada ne varsa bilir? Bu, bir Kitabda (levh-i mahfuzda) mevcuttur. Bu (eya ve olaylarn bilgisine sahip olmak), Allah iin ok kolaydr. 71- Onlar, Allah' brakp, Allah'n kendisine hibir delil indirmedii, kendilerinin dahi hakknda bilgi sahibi olmadklar eylere tapyorlar. Zalimlerin hi yardmcs yoktur. 72- yetlerimiz ak ak kendilerine okunduunda, kfirlerin suratlarnda honutsuzluk sezersin. Onlar, kendilerine yetlerimizi okuyanlarn neredeyse zerlerine saldrrlar. De ki: Size bundan (bu fke ve huzursuzluunuzdan) daha ktsn bildireyim mi? Bilinen ate nar! Allah, onu kfirlere vaat olarak bildirdi. O, ne kt bir dn yeridir! 73- Ey insanlar! (Size) bir misal verildi; imdi onu dinleyin: Allah' brakp da yalvardklarnz (taptklarnz) bunun iin bir araya gelseler bile bir sinei dahi yaratamazlar. Sinek onlardan bir ey kapsa, bunu ondan geri de alamazlar. steyen de ciz, kendinden istenen de! 74- Onlar, (Bu ciz putlar Allah'a ortak komak suretiyle) Allah'n kadrini hakkyla bilemediler. Hi phesiz Allah, ok kuvvetli (Kavy)dir, ok stn (Aziz)dir. 75- Allah meleklerden de resuller seer, insanlardan da. phesiz Allah iiten (Sem)dir, gren( Basr)dir. 76- Onlarn nlerindekini de, arkalarndakini de (yaptklarn da, yapacaklarn da) bilir. Btn iler Allah'a dndrlr. 77- Ey iman edenler! Rk edin; secdeye kapann; Rabbinize ibadet edin; hayr ileyin ki kurtulua eresiniz. 78- Allah urunda, hakkn vererek cihad edin. O, sizi seti; din hususunda zerinize hibir zorluk yklemedi; babanz brahim'in dininde (de byleydi). Peygamberin size ahit olmas, sizin de insanlara ahit olmanz iin, O, gerek daha nce (gelmi kitablarda), gerekse bunda (Kur'an'da) size Mslmanlar adn verdi. yle ise salt (namaz) ikame edin; zekt verin ve Allah'a smsk sarln. O, sizin Mevlnzdr. Ne gzel Mevldr, ne gzel yardmcdr!

HAC SURES 825

Bylece nefsin cezalandrmada zuhuru esnasnda balama veya cezalandrmada adaleti gzetme esnasnda teyit ve yardm (ki bu ikincisinde mazlumiyet esastr) gibidir. Bunun sebebine gelince: Allahkatar. Nefis karanl gecesini kalbin nuruna katar, hareketiyle ve istila etmesiyle. Derken bundan cezalandrma kar. Katar kalbin gndzn nefsin karanlna katar, bylece affeder. Bylece her ey Onun takdiri, ekip evirmesi ve kudretiyle gerekleir. u da muhakkak ki Allah, Semdir hakkyla iitendir, onlarn niyetlerini iitir ve Basrdir hakkyla grendir, amellerini grr ve durumlarna gre onlara muamele eder. Onlar, Allahn kadrini hakkyla bilemediler. Yani Onu hakkyla, gerei gibi tanmadlar. nk etkileme gcn kudreti Ondan bakasna nispet ettiler. Ondan bakas iin varlk ngrdler. nk Onu bilenlerin her biri, sadece kendi nefislerinde bulduklar sfatlarn biliyorlar. Eer Onu hakkyla bilselerdi, Onda fena bulurlard, Onun zatn ve sfatlarn mahede ederlerdi. Ondan baka eylerin mmkn varlklar olduklarn, varlklarnn Onun varlyla mmkn olduunu, Onun kudretiyle g yetirdiklerini, kendilerine ait bamsz kudretlerinin olmadn bilirlerdi. Byle iken Ondan bakasnn varlndan ve etkisinden sz edilebilir mi? Hi phesiz Allah, Kaviydir ok kuvvetlidir. Kahrnn gcyle kendisinden bakasn kahreder, yok eder. Ondan bakasnn varl da kuvveti de yoktur. Azizdir ok stndr, zaten kudreti olmayan her eye galip gelir. Ey iman edenler!... yakini olarak inananlar! Rku edin. sfatlar yok etmek suretiyle rkua varn. Secdeye kapann zat yok etmekle secdeye gidin. Rabbinize ibadet edin istikamet makamnda bahedilmi varlkla Ona kulluk edin. nk kendisinden geriye bir krnt kalan kimsenin Ona hakkyla ibadet etmesi mmkn deildir. nk ibadet, marifet orannda gerekleir (insan Allah bildii oranda Ona kulluk eder). Hayr ileyin bakalarn kemale erdirmek ve irad etmek suretiyle hayr ileyin. Ki kurtulua eresiniz. Telvin ve kalnt varlndan kurtulasnz. Allah urunda, hakkn vererek cihad edin. Mabuda ulamada en son noktaya varn ki nefsinizle ve benliinizle kalmayasnz. Bu ifade, telvinin varlndan sakndrma amal bir mbalaa rneidir. nk damarlarnda benlik akan kimsenin Allah urunda hakkyla cihad etmesi mmkn deildir. Allah


yolunda hakkyla cihad etmek, geride bir ayn ve eser kalmayacak ekilde Onda btnyle fena bulmaktr. te bu, Onun zatnda cehd etmektir. O, sizi seti. Hakkani varlk bahetmekle. Bakas deil. O halde Ondan bakasna, benliinizi izhar etmek suretiyle iltifat etmeyin. zerinize yklemedi. dini hususunda hibir zorluk stnze bir yk, ibadette bir zorluk bindirmedi. nk nefiste varlk kalnts bulunduu veya ibadet eden kimse kalpte ve ruhta varlk kalnts hissettii, tevhid nuruyla istikamet bulmad, teklik makamnda muhkemlemedii zaman ibadette tam bir ruh, genel bir zevk olmaz. Bu ibadet skntdan, darlktan, ykten ve meakktten hali olamaz. Fakat kii istikamette yerleiklik kazanrsa, tam sevgide iyice saflarsa ibadette genilik ve ruh bulur. Dininde yani, zellikle hakiki babanz brahimin dini olan srf tevhid dinini kastediyorum. brahimin bu balamda baba olmasnn anlam tevhidde ncelikli olmas ve her muvahhide

Documents

Tevilat 2.Cild/ Kuran Tefsiri/ Muhyiddin İbn Arabi (r.a.)