TÜRKÇE - BİLFEN YAYINCILIK · 7. Sınıf Türkçe Anlam Bilgisi 11 Aşağıdaki tabloda yer alan altı çizili sözcükleri anlam özelliklerine göre inceleyiniz. Gerçek Mecaz

ATU

TÜRKÇEAnlam Bilgisi

TÜR

KÇE A

NLA

M B

İLGİSİ

TAM ÖLÇME

TÜRKİYE’DEİLK DEFA

●ÖĞRETİCİ BOL ETKİNLİK

●KAZANIMLARA TAM UYUMLU KONU TESTLERİ

●ÜNİTE TARAMA TESTLERİ

●YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI

●YARIYIL VE YIL SONU DEĞERLENDİRME SINAVLARI

●DİJİTAL ÇÖZÜMLER

7.SINIF

TAM

ÖLÇ

ME

117. Sınıf Türkçe Anlam Bilgisi

Aşağıdaki tabloda yer alan altı çizili sözcükleri anlam özelliklerine göre inceleyiniz.

Gerçek Mecaz Terim

Bu tabloya değer biçmek mümkün değil.

Gerçekleri çarpıtmaktan vazgeç artık.

Bavullarını hazırlayıp evden ayrıldı.

Şiirde tam uyak kullanılarak ahenk sağlan-mıştır.

Kuvvetin cisimlerin şekil, biçim, yön ve doğ-rultularını değiştirme etkisi vardır.

Övgü dolu sözleriyle beni çok mutlu etti.

Çokgenler, kenar sayılarına göre farklı isim-ler alırlar.

Her zaman ölçülü davranmaya özen göste-rirdi.

Hava serin, üzerine bir hırka al istersen.

Tüm kötü düşünceleri siliyor senin umut dolu bakışların.

İçinde çok büyük bir suçluluk duygusu ta-şıyordu.

Tepsiye dizdiği bardakların tümü yanlışlıkla kırıldı.

Büyük kentlerin çevreleri gecekondularla sarılmıştı.

Bu acıya daha fazla dayanamayacağım.

Kuliste sırasını beklerken çok heyecanlan-mıştı.

Bu çocuk başkalarının maşası olmaktan vazgeçmedi.

Saatlerce yürüdüğüm için bacaklarım sızlı-yor.

Bu adam, derin bir bilgi birikimine sahip.

Söylediklerimi sessizce dinlediler.

SÖZCÜKTE ANLAM

ETKİNLİK 1

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

12 Bilfen Yayıncılık 7. Sınıf Türkçe Anlam Bilgisi

SÖZCÜKTE ANLAM

ETKİNLİK 2

Aşağıda “kesmek” ve “açık” sözcüklerinin yer aldığı cümlelerle bu sözcüklerin cümle içinde kazandığı anlam-ları eşleştiriniz.

a. Ücreti ödemeyince telefonu kestiler.

b. Maaşımızdan elli lira kesmişler.

c. Rüzgâr geminin yolunu kesiyor.

d. Ağacın dallarını kesmişler.

e. Rüzgâr yüzümü kesiyor.

f. Yemek yapmak için etleri düzgünce kestik.

g. Gelin arabasının önünü kesmiş çocuklar.

h. Paketin iplerini kesmelisin.

i. Bebeğin tırnaklarını kestim.

k. Bu ilaç baş ağrını birazdan keser.

“Kesmek” sözcüğünün cümle içindeki kullanımı

1. Bıçak, makas vb. bir araçla bir şeyi ikiye ayır-mak, parçalamak, doğramak.

2. Son vermek, gidermek.

3. Bir şeyden yoksun bırakmak, vermemek.

4. Ucundan almak.

5. Geçişi önlemek.

6. Verilecek şeyin bir bölümünü alıkoyup verme-mek.

7. Azaltmak, güçleştirmek.

8. Dibinden ayırmak.

9. Düzgün parçalara ayırmak.

10. Rüzgâr, soğuk vb. çok etkili olmak.

“Kesmek” sözcüğünün anlamları

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

1. Kolay anlaşılır.

2. Çalışır durumda olan.

3. Kapalı olmayan, kapalı karşıtı.

4. Engelsiz, serbest.

5. Aralığı çok olan.

6. Gizliliği olmayan, olduğu gibi görünen.

7. Belirgin biçimde.

8. Rengi koyu olmayan, koyu karşıt.

a. Bu saatte açık dükkân bulamazsın.

b. Açık mavi bir gömlek giymişti.

c. Mağlubiyeti bu kadar açık kabul eden birini

görmedim.

d. Sahil yolu açık, o yolu kullanabilirsiniz.

e. Pencerelerin hepsi açıktı.

f. Konuyu daha açık bir şekilde anlatmalısın.

g. Bu adamın her işi açıktır.

h. Açık adımlarla eve doğru yürüdü.

“Açık” sözcüğünün anlamları “Açık” sözcüğünün cümle içindeki kullanımı

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

h k a i g b c d f e

f a e d h g c b

13Bilfen Yayıncılık 7. Sınıf Türkçe Anlam Bilgisi

SÖZCÜKTE ANLAM

ETKİNLİK 2

Aşağıda “kesmek” ve “açık” sözcüklerinin yer aldığı cümlelerle bu sözcüklerin cümle içinde kazandığı anlam-ları eşleştiriniz.

a. Ücreti ödemeyince telefonu kestiler.

b. Maaşımızdan elli lira kesmişler.

c. Rüzgâr geminin yolunu kesiyor.

d. Ağacın dallarını kesmişler.

e. Rüzgâr yüzümü kesiyor.

f. Yemek yapmak için etleri düzgünce kestik.

g. Gelin arabasının önünü kesmiş çocuklar.

h. Paketin iplerini kesmelisin.

i. Bebeğin tırnaklarını kestim.

k. Bu ilaç baş ağrını birazdan keser.

“Kesmek” sözcüğünün cümle içindeki kullanımı

1. Bıçak, makas vb. bir araçla bir şeyi ikiye ayır-mak, parçalamak, doğramak.

2. Son vermek, gidermek.

3. Bir şeyden yoksun bırakmak, vermemek.

4. Ucundan almak.

5. Geçişi önlemek.

6. Verilecek şeyin bir bölümünü alıkoyup verme-mek.

7. Azaltmak, güçleştirmek.

8. Dibinden ayırmak.

9. Düzgün parçalara ayırmak.

10. Rüzgâr, soğuk vb. çok etkili olmak.

“Kesmek” sözcüğünün anlamları

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

1. Kolay anlaşılır.

2. Çalışır durumda olan.

3. Kapalı olmayan, kapalı karşıtı.

4. Engelsiz, serbest.

5. Aralığı çok olan.

6. Gizliliği olmayan, olduğu gibi görünen.

7. Belirgin biçimde.

8. Rengi koyu olmayan, koyu karşıt.

a. Bu saatte açık dükkân bulamazsın.

b. Açık mavi bir gömlek giymişti.

c. Mağlubiyeti bu kadar açık kabul eden birini

görmedim.

d. Sahil yolu açık, o yolu kullanabilirsiniz.

e. Pencerelerin hepsi açıktı.

f. Konuyu daha açık bir şekilde anlatmalısın.

g. Bu adamın her işi açıktır.

h. Açık adımlarla eve doğru yürüdü.

“Açık” sözcüğünün anlamları “Açık” sözcüğünün cümle içindeki kullanımı

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

ETKİNLİK 3

• için için

• az çok

• dost düşman

• ileri geri

• bata çıka

• abur cubur

• horul horul

• döner dönmez

• aşağı yukarı

• zar zor

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun ikilemeleri tablodan seçip yerleştiriniz.

1. Servis gelmek üzere, kardeşim hâlâ ……………… uyuyor.

2. Çamurlu yolda ……………… ilerleyebiliyorduk.

3. Beni başkan seçmediler diye ……………… herkes sevindi.

4. Okuldan ………………… seni aramasını söyleyeceğim.

5. Toplantılarda ……………… konuşmaya bayılırdı.

6. Sabah geç uyanınca sınava ……………… yetiştim.

7. Başımıza neler geleceğini ……………… tahmin etmiştim zaten.

8. ……………… yemeye o kadar düşkündü ki sonunda rahatsızlandı.

9. Zavallı kadın mutlu görünmeye çalışıp ……………… ağlıyordu.

10. ……………… dört yıldır bu şehirde yaşıyorum.

ETKİNLİK 4

ZITLIKLAR BİLMECESİ

R K A T A K B E N

E U N U T M A K E

N R İ B Y L M I M

Y U M U Ş A K Ş L

A K A N C E Z A A

Ş A Y A R A M A Z

L T I K T E S K İ

I I N E L P İ S L

• Yaz

• Hatırlamak

• Yeni

• Islak

• Temiz

• Genç

• Ödül

• Uslu

• Sert

Yukarıda karışık olarak verilen sözcüklerin zıt (karşıt) anlamlılarını “Zıtlıklar Bilmecesi”nde bulup üzerini çiziniz.

horul horul

bata çıka

dost düşman

için için

döner dönmez

ileri geri

zar zor

az çok

Abur cubur

Aşağı yukarı


SÖZCÜKTE ANLAM

ETKİNLİK 5

keder

öfke

korku

ışık

düşünce

kin

ses elma

rüzgâr

kâğıtsevinç

rüya

soğuk

Bu ağaçtaki soyut anlamlı kelimeleri taşıyan elmaları “soyut anlam” sepetine, somut anlamlı kelimeleri taşıyan elmaları ise “somut anlam” sepetine yazınız.

ETKİNLİK 6

ANLAM TERAZİSİ : Aşağıdaki teraziye aynı anlama gelen sözcükleri yerleştirdiğimizde terazi dengede duracak-tır. Karışık olarak verilmiş bu sözcükleri uygun terazilere yerleştiriniz.

SOYUT ANLAM

SOMUT ANLAM

Yıl SebepMillet………

………

………

………

………

………

………

……… ……… ………Anı

Yanıt EndişeBeyaz

İhtiyar Akıl Koşul

• Ulus

• Yaşlı

• Ak

• Şart

• Neden

• Cevap

• Sene

• Us

• Kaygı

• Hatıra

•kin •korku •düşünce•sevinç •keder •öfke

•rüya

•ses •rüzgâr •soğuk •kağıt •elma •ışık

Sene NedenUlus Hatıra

KaygıCevap Ak

Yaşlı Us Şart

15Bilfen Yayıncılık 7. Sınıf Türkçe Anlam Bilgisi

ETKİNLİK 7

Aşağıdaki deyimlerin anlamlarını karşılarına yazınız.

SÖZCÜKTE ANLAM

1. Ateş püskürmek: …………………………………………………………………

2. Midesi kazınmak: …………………………………………………………………

3. Dil dökmek: …………………………………………………………………

4. Eli kolu bağlı olmak: …………………………………………………………………

5. Göz gezdirmek: …………………………………………………………………

6. Burun kıvırmak: …………………………………………………………………

7. İçi sızlamak: …………………………………………………………………

8. Nabzını yoklamak: …………………………………………………………………

9. Pabucu dama atılmak: …………………………………………………………………

10. Kılı kırk yarmak: …………………………………………………………………

11. Dilinde tüy bitmek: …………………………………………………………………

12. Burnunu sokmak: …………………………………………………………………

13. Haddini aşmak: …………………………………………………………………

14. Çürük tahtaya basmak: …………………………………………………………………

15. Dara düşmek: …………………………………………………………………

16. Küplere binmek: …………………………………………………………………

17. Hapı yutmak: …………………………………………………………………

18. Gözünü daldan budaktan sakınmamak: …………………………………………………………………

19. Göze batmak: …………………………………………………………………

20. Kulak kabartmak: …………………………………………………………………

Çok öfkelenip ağır, kötü sözler söylemek

Çok acıkmaktan midesi kazınır gibi olmak

İnandırmak ya da yaranmak için karşısındakinin hoşlanacağı şeyler söyleyip durmak

Yapması gereken işi engeller yüzünden yapamaz durumda olmak

Bir yazıyı derinlemesine incelemeden okumak

Beğenmeyip küçümsemek

Bir şey ya da kişi için üzülmek

Bir kimsenin eğilimini anlamaya çalışmak

Daha iyisine kavuşulduğundan eskisi bir tarafa itilmek

Çok dikkatle, en küçük ayrıntılarına kadar titizce incelemek

Tekrar tekrar söylemekten bıkmak

Kendisini ilgilendirmeyen işe karışmak

Ölçüyü kaçırmak, aşırı gitmek

Tedbirsizlik edip sonu tehlikeli olabilecek işe girişmek ya da böyle bir öneriyi kabul etmek

Para sıkıntısı içinde kalmak

Çok öfkelenip ateş püskürmek

Kötü bir duruma düşmek

Tehlikeli işlere atılmaktan çekinmemek

Tedirgin etmek, uygunsuz veya yakışıksız görünmek

Belli etmemeye çalışarak dinlemek

16 17Bilfen Yayıncılık 7. Sınıf Türkçe Anlam Bilgisi16 Bilfen Yayıncılık 7. Sınıf Türkçe Anlam Bilgisi

SÖZCÜKTE ANLAM

ETKİNLİK 8

Aşağıdaki deyimleri ve anlamlarını eşleştiriniz.

Gerekmeden her işe karışmakaDört elle sarılmak1

Sonradan verilecek bir ceza ile korkutmak, teh-dit etmek, caydırmaya çalışmakbAyağını kaydırmak2

Bir işe büyük bir özen ve önem vererek girişmekcBurnunu sokmak3

Bir güçlüğe karşı koymak, dayanmakdGözdağı vermek4

Bir yolunu bulup birini işinden veya görevin-den uzaklaştırmakeGöğüs germek5

1. 2. 3. 4. 5.

ETKİNLİK 9

Aşağıdaki cümlelerde yer alan söz sanatlarını belirleyip cümlelerin numaralarını ilgili yerlere yazınız.

1Onun öfkesi saman alevi gibidir, çabuk geçer.

2Sıcacık bakışların eritti yüreğimdeki buzları.

3İğne ipliğe dönmüştü üzüntüden.

4“Memleketinden selam getirdim.” dedi kuşlar.

5Rüzgârın şarkısını dinleyerek uykuya daldım.

6 Kömür gözlü çocuk masum masum bakıyordu göz-lerime.

7Derdimi anlatsam dağlar inler.

8Hüznünü, gülümseyişiyle gölgelemeye çalışırdı hep.

Benzetme

Kişileştirme

Konuşturma

Tezat

Abartma

1, 6

2, 8

3, 7

5

4

c e a b d

33Bilfen Yayıncılık 7. Sınıf Türkçe Anlam Bilgisi32 33Bilfen Yayıncılık 7. Sınıf Türkçe Anlam Bilgisi

YAZILIYA HAZIRLIK

1. Aşağıdaki kelimeleri gerçek ve mecaz anlama gelecek şekilde cümle içinde kullanınız.

AcıGerçek

Mecaz

DonmakGerçek

Mecaz

KatıGerçek

Mecaz

ÖlçmekGerçek

Mecaz

2. Aşağıdaki kavramları açıklayarak onlara birer örnek veriniz.

Terim Anlam:

Kişileştirme:

Yemeğe pul biberi fazla koymuşuz, yemek acı olmuş.

Acı poyraz kuvvetle esiyordu.

Buzluğa koyduğumuz etler nihayet donmuş.

Salonun içinde kimse kımıldayamadı, herkes olduğu yerde dondu.

Çevremizde gördüğümüz maddeleri katı, sıvı, gaz olarak sınıflandıra-biliriz.Çok katı yürekli bir insandır amcam.

Dükkânda arşınla kumaş ölçmekten çok sıkılmıştı.

Sözlerini ölçerek konuşmaya dikkat ederdi.

Bilim, sanat ya da meslek dalıyla ilgili kavramları karşılayan sözcüklere “terim anlamlı sözcükler” denir.

Fen ve teknoloji dersinde basit makineler konusunu işledik. (Terim Anlam)

İnsan dışındaki canlı veya cansız varlıkları insan gibi düşündürüp konuşturmaya, insan gibi davranmaya kişileştirme denir.

Kuşlar, selamımı iletti mi sana?


YAZILIYA HAZIRLIK

3. Aşağıdaki cümlelerde yer alan boşlukları uygun biçimde doldurunuz.

• Beş duyu organımızdan herhangi biriyle algılayabildiğimiz kavramlara ………… sözcükler denir.

• Bir konuyla ilgili karşıt kavramların, düşüncelerin, duyguların bir arada kullanılmasına ........................... denir.

• İnsana ait özelliklerin insan dışındaki varlıklara aktarılmasına …………… denir.

• Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı yeni anlama ..................... anlam denir.

• Yazılışları, okunuşları aynı, anlamları farklı olan sözcüklere ……… sözcükler denir.

• “Eski püskü bir ayakkabı giymişti.” cümlesinde ikileme ……………………………… sözcüklerden oluşmuştur.

4. Aşağıdaki cümlelerde yer alan ifadelerden doğru olanların başına “D” yanlış olanların başına “Y” harflerini yazınız.

• ( ) “İsyankâr dalgalar, kayalıklarla dalga geçiyor yine.” cümlesinde kişileştirme vardır.

• ( ) “Oyunun son perdesini pek beğenmedim.” cümlesinde terim anlamlı sözcük kullanıl-mıştır.

• ( ) “Karanlık işlerle yine ortalığı karıştırdı.” cümlesinde “karanlık” sözcüğü mecaz anlamlıdır.

• ( ) “Annesinin sesini duyduğu gibi yerinden fırladı çocuk.” cümlesinde “gibi” benzetme anlamı katmıştır.

• ( ) “Eski” sözcüğünün eş seslisi yoktur.

• ( ) “Başarıya ulaşmak, başarısızlığı tatmakla mümkündür.” cümlesinde zıt anlamlı sözcük-ler bir arada kullanılmıştır.

somut

mecaz

tezat

D

D

D

Y

Y

Y

sesteş

kişileştirme

biri anlamlı biri anlamsız


CÜMLEDE ANLAM

ETKİNLİK 1

Aşağıdaki cümlelerden öznel olanların yanına “Ö” nesnel olanların yanına “N” yazınız.

1. Şehrin görkemli yapıları baş döndürüyor. ( )

2. Bir saat sonra Bursa’nın yemyeşil topraklarında olacağız. ( )

3. Romanda, Anadolu’da görev yapan bir öğretmenin hayatı anlatılıyor. ( )

4. En sevimli hayvan kedidir. ( )

5. Nazım Hikmet’in şiirlerinden bazıları bestelenmiştir. ( )

ETKİNLİK 2

Aşağıdaki atasözlerini ve atasözlerinin anlamlarını eşleştiriniz.

Ateş demekle ağız yanmaz.1

Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur.2

Kaçan balık büyük olur.3

Mızrak çuvala sığmaz.4

Su bulanmayınca durulmaz.5

El kazanı ile aş kaynamaz.6

Evdeki hesap çarşıya uymaz.7

Hâl hâlin yoldaşıdır.8

Aynı durumdaki kimseler, birbirlerinin durumunu daha iyi anlar.

Bir konu, türlü çekişmelerden sonra aydınlığa kavu-şur, yoluna girer.

Yapacağımız iş için hazırladığımız tasarı, uygulama-da düşündüğümüz gibi gerçekleştirilemez.

Önemli bir işini başkasının yardımıyla başaramazsın, yardım her an durabilir.

Kişi, zararlı bir eylemin sözünü etmekle kendini zara-ra sokmuş olmaz.

Küçük bir çıkar peşinde koşmak, kimi zaman kişinin yıkımına yol açar.

Herkesin gözü önündeki gerçekler örtbas edile-mez.

İnsan, elden kaçırdığı küçük bir fırsatı gözünde büyü-tür; onun çok önemli olduğunu söyler durur.

Ö

Ö

Ö

N

N

8

5

7

6

1

2

4

3

7. Sınıf Türkçe Anlam Bilgisi38 Bilfen Yayıncılık

CÜMLEDE ANLAM

ETKİNLİK 3

Aşağıdaki cümleleri anlam özelliklerine göre inceleyerek cümlelerin numaralarını uygun kutucuklara yazınız.

1. Ağaçların dalları dünkü fırtına yüzünden kırılmış.

2. Kar yağarsa hava temizlenir.

3. Sen mutlu ol diye bu çiçekleri aldım.

4. Bu sokaktan geçtikçe çocukluğumu anarım.

5. Yaptığı saygısızlıktan ötürü ona çok kızdık.

6. İnsanların arasını bozmak maksadıyla türlü yalanlar uydurmuş.

7. Kötü konuşmaları yüzünden etrafında kimse kalmadı.

8. Sırlarını kimseye söylemem ama sen de benim sırlarımı saklayacaksın.

9. Borçlarını ödeyebilmek için evini satmış.

10. Çok çalıştığı için yorulmuş.

11. Konuşmasını yapmak üzere kürsüye çıktı.

12. Hava kararmadan dönmek üzere dışarı çıkabilirsin.

Neden - Sonuç Koşul - Sonuç

Amaç - Sonuç

1 – 5 – 7 – 10 2 – 4 – 8 – 12

3 – 6 – 9 – 11


CÜMLEDE ANLAM

ETKİNLİK 4

Aşağıdaki cümleleri ifade ettikleri anlamlarla eşleştiriniz.

Keşke annemin sözünü dinleseydim.1 Ön yargı

Azımsama

Sitem

Çaresizlik

Varsayım

Pişmanlık

İhtimal

Küçümseme

Usanç

Karşılaştırma

Aşamalı durum

Özlem

Endişe

Beğenme

Kararsızlık

Farz et ki böyle bir olay hiç yaşanmadı.2

Gün geçtikçe birbirimize alışıyoruz.3

Cuma günü gösterime girecek film, izlenme rekorları kıracak.

4

Memleketim gözümde tütüyor.5

Yazarın en güzel kitabı sinemaya uyarlanıyormuş.6

İki ekmek bu kadar insanı doyurmaz ki!7

Telefonunu açmıyor, başına bir şey gelmiş olma-sın!

8

İşim erken biterse sizinle sinemaya gelebilirim.9

Herkese hediye almış da bir beni unutmuş.10

Mavi elbisemi mi yoksa beyaz elbisemi mi giy-sem?

11

Hayatımda bu kadar lezzetli bir yemek yememiş-tim.

12

Yeter artık, ne zaman kurtulacağım bu işlerden?13

Kitap yazacakmış da meşhur olacakmışmış.14

Elden ne gelir ki böyle bir durumda?15

4

7

10

15

2

1

9

14

13

6

3

5

8

12

11

7. Sınıf Türkçe Anlam Bilgisi40 Bilfen Yayıncılık

CÜMLEDE ANLAM

ETKİNLİK 5

Aşağıda numaralanmış cümlelerde boş bırakılan yerlere gelmesi gereken sözcükleri bulmacadaki uygun alanlara yazınız.

1. “Düşünelim ki paramız istediğimiz pastayı almaya yetmedi …” cümlesi …………… anlamı taşır.

2. “Bu kadarcık boya koskoca evin duvarlarını boyamaya yetmez ki!” cümlesi …………… anlamı taşır.

3. “Ders çalışmak için eve gitti.” cümlesi ……………… anlam ilişkisine sahiptir.

4. “İstanbul’a geldiğini bir bana mı haber vermedin?” cümlesi …………… anlamı taşır.

5. “Ya yolu bulamaz da eve gelemezse!” cümlesi …………… anlamlıdır.

6. “Cennet kadar güzel bir görüntüsü var bu yaylanın.” cümlesi …………… anlamı içerir.

7. “Çok zengin olacakmış da bana araba alacakmış!” cümlesi ……………… anlamındadır.

8. Eserde yazarın bir duyguyu, düşünceyi anlatma biçimine …………… denir.

9. “Keşke anneme yalan söylemeseydim.” cümlesi …………… anlamı taşır.

8

1

3

5

7

92

4

6

V

A

R

S

A Z I M S A M A

M

A

Ç

S İ T E

N

D

İ

Ş

E Ğ E N M E

M

E

S

M

Ü

Ç

Ü S L U P

İ

Ş

M

A

N

L

I

K

K

B

M

O

N

U

Ç

Y

I

M

varsayım

azımsama

sitem

endişe

beğenme

küçümseme

üslup

pişmanlık

amaç sonuç


1. Aşağıdaki cümleleri yanlarında verilen anlam özelliğine uygun biçimde tamamlayınız.

2. Aşağıdaki cümleleri anlam özelliklerine göre inceleyiniz.

3. Küçümseme ve azımsama anlamlı cümleleri açıklayarak birer örnek veriniz.

YAZILIYA HAZIRLIK

• Çok yorgun olduğu için ………………………………………………………… (Neden - sonuç)

• Annemi mutlu etmek için ………………………………………………………… (Amaç - sonuç)

• Bağırarak konuşmaya devam edersen …………………………………………… (Koşul - sonuç)

• Seninle karşılaşmak istemediğinden ……………………………………………… (Neden - sonuç)

• Kendini iyi hissetmek için ………………………………………………………… (Amaç - sonuç)

Cümleler Öznel Nesnel

Özgürlük, insanların asla vazgeçemeyeceği bir kavramdır.

Televizyon 1923 yılında İngiltere’de icat edilmiştir.

Doğayla iç içe yaşayan insanlar mutlu bir ömür sürerler.

Dün izlediğimiz film tam üç saat sürdü.

Olimpiyatlar dört yılda bir yapılan bir spor organizasyonudur.

Küçümseme: Azımsama:

erkenden uyumuş.

ona hediye aldım.

seni asla dinlemem.

pikniğe gelmemiş.

biraz yürüyüşe çıktı.

✔

✔

✔

✔

✔

Karşındakine değer vermeme, onu küçük görme, önemsememe anlamı taşıyan cümle-lerdir. İki kitap okudu diye kendini aydın sayıyor.

Herhangi bir şeyi miktar bakımından yetersiz bulmaya azımsama denir.Bir ekmekle beş kişi nasıl doyar?

58 Bilfen Yayıncılık

YAZILIYA HAZIRLIK

4. Aşağıdaki kavramlara birer örnek veriniz.

5. Aşağıdaki cümlelerde verilen bilgiler doğruysa yay ayraçla belirtilen yere “D”, yanlışsa “Y” harflerini koyunuz.

Ön yargı (Peşin Hüküm):

Sitem:

Varsayım:

İhtimal:

Karşılaştırma:

( ) “Ödevimi yapmayı unuttum diye kızmış öğretmenim.” cümlesi amaç anlamı taşır.

( ) “Her gün aynı duraktan otobüse biniyorum.” cümlesinde aşamalı durum vardır.

( ) “Arkadaşıma kırıcı sözler söylememeliydim.” cümlesi pişmanlık anlamı içerir.

( ) “Buraya seni görmeye geldim.” cümlesi koşul anlamı taşır.

( ) Doğruluğu ya da yanlışlığı ispatlanabilen cümleler nesnel anlam taşır.

Çevirisini yaptığım bu kitabın okuyucu tarafından beğenilmemesi imkânsız.

İzmir’e kadar geldin ama aramadın öyle mi?

Farz et ki uçak bileti bulamadın…

Akşam arkadaşlarla sinemaya gidebiliriz.

Yazarın en güzel kitabı yirminci baskısını yapıyor.

Y

Y

Y

D

D


Aşağıdaki paragrafları dikkatlice okuyup bu paragrafların konularını belirleyiniz.

PARAGRAFTA ANLAM

ETKİNLİK 1

Sen dili, doğası gereği karşımızdakini yargılayan ve durumu yorumlayan mesajlar taşır. Bu tip yargılayıcı tutumlar karşısında her yetişkin savunmaya geçer ve bu noktada sizi dinlemez. “Benim de söyleyeceklerim var!’’ ruh hâline girmiş savunmaya hazırlanmış-tır. İletişim sırasında kişi eleştirildiğini, suçlandığını ya da yargılandığını hissettiğinde kendini savunmak için önlem alır. Artık durum iletişim kurmaktan çıkıp savunmaya dönüşmüştür. Kişiler arası çatışmalar başlar ve konu amacından uzaklaşır. Etkin ileti-şim kurmak için “sen’’ dili ithamlarının yerine “ben’’ dili düşüncelerinin ve duyguları-nın kullanımı büyük önem taşır.

Konu:

Dinlemek, işitmekten farklı bir etkinliktir. İşitme bizim isteğimiz, irademiz dışında ger-çekleşirken dinleme belli bir amaç doğrultusunda yapılan öğrenilmesi gereken bir beceri olarak karşımıza çıkar. Dinleme bir yönüyle kişinin tercihine bağlı, seçerek ve isteyerek algıladığı sesler bütünüdür. Bu yüzden işittiğimiz fakat dinlemediğimiz şey-leri anlamamız mümkün değildir.

Konu:

Kaygı, öğrenmeyi etkileyen önemli unsurlardan biridir. Düşünsel, davranışsal ve fizyo-lojik açıdan yoğun olarak yaşanan kaygı, öğrencinin dikkatini azaltacaktır. Bu durum da öğrenmeyi güçleştirir. Yoğun kaygı içerisindeki öğrenciden etkin bir öğrenme ve buna bağlı bir başarı beklenemez. Çünkü öğrenci çalışmak için gerekli tüm enerjisini kaygıyla baş edebilmek için harcayacaktır. Bu da gerçek performansının altında bir başarı göstermesine sebep olur.

Konu:

Okumak, insanoğlunun hayatı boyunca sürdürdüğü yararlı bir uğraştır. İnsan okuya-rak geçmiş uygarlıkları ve kültürleri tanır, onların deneyimlerinden yararlanarak haya-tını düzenler. İnsanın duygu ve düşünceleri okuyarak gelişir, zenginleşir. Okumakla her şeyden önce sözcük hazinemizi artırırız. Az okuyan yahut okumayan kişilerin söz-cük hazinesi de zayıf olacaktır. Bu insanlar duygularını ve düşündüklerini anlatmakta zorluk çekecektir.

Konu:

Sen dili kullanmanın iletişime zararları

Dinlemek ve işitmenin farkı

Kaygının öğrenme üzerindeki etkisi

Okumanın faydaları


PARAGRAFTA ANLAM

Aşağıdaki paragrafları dikkatlice okuyup bu paragrafların ana düşüncelerini belirleyiniz.

ETKİNLİK 2

Yenildiğinizi düşünüyorsanız yenilmişsinizdir. Kazanmak istiyor fakat kazanamayacağınızı düşünü-yorsanız kesinlikle kazanamayacaksınız. Yaşam savaşını kazanan en güçlü ya da en hızlı olan değil-dir. Er ya da geç kazanan kişi, kazanacağını önceden düşünebilen kişidir.

Ana düşünce:

Bir gün fareler bir araya gelirler ve başlarına musallat olan bir kediden kurtulma planları yaparlar. Pek çok fikir öne sürülür, hiçbiri kabul görmez. En sonunda genç bir fare, kedinin boynuna bir çan asmayı önerir. Böylece kedi kendilerine yaklaşırken fark edecekler ve kaçabilecekler. Bu öneri tüm fareler tarafından beğeniyle karşılanır ve onaylanır. Bu arada yaşlı bir fare ayağa kalkar ve bu öneri-nin çok zekice olduğu söyler. “Fakat kafamı bir soru kurcalıyor. Aramızdan kim kedinin boynuna çan asacak?” diye sorunca hiçbir fare bu soruya cevap veremez.

Ana düşünce:

Sevdiğiniz kişiler zorluklarla mücadele ediyor olabilir. Böyle zamanlarda onları düzeltmek zorunda değilsiniz. Onlar için çözüm bulmayı bir takıntı hâline getirmemelisiniz. Tüm bunlar karşınızdakinin gerginliğini artırmaktan başka bir işe yaramıyor. Bunun yerine sevdiğiniz kişiye sadece destek olun. İhtiyaç duyarsa onun yanında olduğunuzu hissettirin. Bazen insanın zorluklardan kurtulması değil, zorlukları yaşaması ve bunu yaşarken sadece sevdiklerinin orada olduğunu bilmesi yeterlidir.

Ana düşünce:

Yolunuza güçlükler çıkacaktır, onlara teşekkür edin. O güçlükler, sizin kapasitenizi ve dayanıklılığı-nızı denemek içindir. Siz, karşı gücün oluşturduğu enerji nedeniyle daha sabırlı olmaya zorlanacak-sınız. Böylece karşınıza çıkan tüm engellerin zaman içinde başarınızın sebebi olduğunu göreceksi-niz.

Ana düşünce:

İnsanların başarısı ya da başarısızlığı neye inandığıyla ilgilidir.

Karşılaşılan engeller, insanların dayanıklılığını artırır ve insanları başarıya ulaştırır.

Bir sorunun çözüme kavuşması için sadece plan yapmak yetmez, planın uygulan-ması gerekir.

Zorluklarla mücadele eden yakınlarımızın sorunlarına çözüm bulamayabiliriz, önemli olan onların yanında olduğumuzu yakınlarımıza hissettirebilmektir.


Aşağıdaki metinleri okuyarak metinden ulaşılabilecek yargıların başına “3” işaretini koyunuz.

ETKİNLİK 3

Çocuklar, doğdukları günden itibaren kendileri için yeni ve ilginç uyarıcılarla dolu bu dünyayı keşfe çıkarlar. Bir yaşına kadar bakmak, dinlemek ve dokunmak onlara yetmez; gördükleri her şeyin tadına bakarlar. Yürümeye başladıktan sonra ise her gördüklerine el uzatırlar. İşte bu noktada anne ve baba-lar devreye girer. Anne ve babaların kafasında upuzun dokunulmaması gereken şeyler listesi vardır. Bağırarak, cezalar vererek çocukların bunlara dokunmamaları sağlanır. Artık uslu olan çocuk (!) makas-lara, ocaklara, hamurlara, kedilere, misafirlikte biblolara, vazolara elini sürmez. Fakat okula başlayan çocuk kitaplara da elini sürmez. Aile, “Tüm olanaklara sahipken bu çocuk niye çalışmıyor?” diye düşü-nür. O çocuk çalışır ama öğretmenin yazdırdıklarına çalışır. Kütüphaneden yararlanmaz; doğayı incele-meye, deney yapmaya yönelmez. Çevrelerini kurcalamaları ve araştırmaları engellenen çocuklar, büyüdüklerinde de gözlemci olmayı tercih eder.

Hayatta kendi yerini beğenmeyip, daha doğrusu kendi yerinde yapması gerekenleri yapmayıp başka-sının yerinde olmaya heveslenen insanlar vardır. Bu insanların yaptığı tek şey gevezeliktir. Bunu söyler-ken insan kendi yerinde kalmalı, bir adım öteye geçmemeli demek istemiyorum. Elbette insanların gözü daima daha iyide olacaktır. Fakat ileriyi kollarken bulunduğu yeri doldurmalı insan, o yerden taş-malı ki daha ötesine hak kazansın. Yani ne yaparsa yapsın insanın başkasının yerinde olmasına imkân yoktur. Şayet böyle bir hayal gerçekleşse de insan bu defa da bulunduğu yerden başka birini gözlem-leyerek onun yerinde olmak isteyecektir. Halbuki “Ben falancanın yerinde olsam şöyle yaparım” deme-nin hiçbir manası yoktur. İnsan önce kendi yerinin hakkını vermeli, üzerine aldığı vazifeyi başarmalıdır.

Hoşgörülü ailelerin çocukları, çok daha dışa dönüktür.

Bazı insanlar, sürekli başkalarının yerinde olmaya heveslenirler.

İnsanlar bazı konularda kendilerini çaresiz hissederler ve başkalarının aklına ihtiyaç duyarlar.

İnsan, önce kendi üzerine düşen sorumlulukları yerine getirmelidir.

Başarıya ulaşmış kişiler başkalarının yerinde olmaya heveslenmezler.

Çocuklar etraflarını keşfetmek için gördükleri her şeye dokunmak isterler.

Küçük yaşlarda keşfetme merakıyla etrafını kurcalarken engellenen çocuklar büyüdükçe araş-tırma yapmaktan iyice uzaklaşırlar.

Aşırı disiplinli ailelerin çocukları, başarılı bir hayat süremez.

Anne ve babalarının yanlış tutumları bazen çocukların keşfetme dürtüsüne zarar verebilir.

✓

✓

✓

✓

✓


Aşağıdaki numaralanmış cümlelerle paragraflar oluşturunuz.

ETKİNLİK 4

I. “Ben çocukken çok fakirdim, elime iki kuruş geçince bir kuruşunu kitaba verirdim. Eğer öyle olmasaydı

bu yaptıklarının hiçbirini yapamazdım.’’

II. Atatürk, odasında tarihle ilgili kalın bir kitap okuyordu.

III. Ülke ile ilgili bu kadar sorun varken Atatürk’ün kitap okuması Vasıf Çınar’a tuhaf gelmiştir.

IV. Öylesine dalmıştı ki çevresini görecek hâli yoktu.

V. Atatürk, bir ara başını kaldırıp Vasıf Çınar’a baktı ve onun düşüncelerini adeta okuyarak şöyle dedi:

I. Balıkçı, tümünü iki saatte yakaladığını söyler.

II. Bir iş adamı, iş seyahati sırasında küçük bir kıyı kasabasına uğrar.

III. Merakla yanına yaklaşır ve “Bu balıkları yakalamak ne kadar zamanı aldı.’’ diye sorar.

IV. Limanda gezerken ağzına kadar balık dolu küçük bir teknenin içinde oturan bir balıkçı dikkatini çeker.

V. İş adamı bu kez, niçin daha uzun süre kalıp daha fazla balık yakalamadığını sorar.

VI. Balıkçı, ailesinin geçimi için bu kadarının yettiğini söyler.

I. Çevredekiler adama yardım için koşmuşlar, onu hemen en yakın sağlık kuruluşuna getirmişler.

II. Bu telaşını gören hemşire, yaşlı adama telaşının nedenini sormuş.

III. Yaşlı adam, bir sabah erkenden evinden çıkmış; yolda ilerlerken basit bir kaza geçirmiş ve hafif yaralanmış.

IV. Adam aceleyle hastaneden çıkmak istiyormuş.

V. Adam “Eşim huzur evinde kalıyor, her sabah onunla kahvaltı ederiz ve ben onun saatini kaçırmak

istemiyorum.’’ demiş.

II - IV - III - V - I

II - IV - III - I - V - VI

III - I - IV - II - V


Aşağıdaki metni hikâye unsurları açısından inceleyiniz.

ETKİNLİK 5

Kadın, taksiye binmiş ve havaalanına gitmek istediğini söylemişti. Sağ şeritte yol alırken siyah bir araba park ettiği yerden aniden fırlayarak önlerine çıktı. Taksi şoförü, arabaya çarpmamak için sert bir şekilde frene bastı. Taksi kaydı ama diğer arabaya çarpmaktan kıl payı kurtuldu. Siyah arabanın sürücüsü cam-dan başını çıkarıp bağırmaya ve küfretmeye başladı. Taksi şoförü, gayet sakin bir şekilde ona gülüm-sedi ve içten bir şekilde el salladı. Kadın olanları şaşkınlıkla izledi. “Neden böyle davrandınız? Adam neredeyse öldürüyordu bizi.’’ dedi. Taksi şoförü, gülümseyerek “Pek çok insan, çöp kamyonu gibidir. Her tarafta içleri çöp dolu olarak dolaşıyorlar. Kızgınlık,öfke ve hayal kırıklığı biriktiriyorlar. Ancak dol-dukça çöpleri bırakacak bir yere ihtiyaç duyuyorlar. Kişisel bir mesele gibi değerlendirmeyin. Sadece gülümseyin, onlar için iyi şeyler temenni edin ve yolunuza devam edin. Onların çöpünü alıp iş yerinize, evinize veya sokaktaki diğer insanlara dağıtmayın.” dedi.

KİŞİLER: YER:

ZAMAN: ANLATICI:

OLAY:

Taksi şoförü, kadın, siyah aracın sa-hibi arasında yaşanan bir olay anla-tılmıştır.

Taksinin içinde yaşanmıştır.

Bir taksi şoförünün trafikte tehlikeli ve kaba davranışlar sergileyen bir sürücüye verdiği tepki anlatılmıştır.

Belli değildir. Üçüncü kişi ağzıyla yazılmıştır.


Martılar, Karadeniz’e gagalarını sokup havalanıyordu. Sonra ıslak ve lodoslu akşamın esrarengiz mavili-

ğinde Ceneviz Kalesi’nin üzerinde toplaşıyor, çığlıklar atarak dönüp duruyorlar. Saatler ilerledikçe martı-

lar kayboluyor. Gün aydınlanmaya başlayınca yeni günü karşılamak için tekrar ortaya çıkıyorlar.

Anlatıcı:

Yandan çarklı, suları döve döve köyüme götürüyor beni. Evimde anam, köpeklerim bekliyor. Şimdi kafa-

sını koymuştur köpeğim Kuyruksuz, balkonun tırabzanına.Gökyüzünde yıldızlar var, sayısız. Köyümü çok

özlediğimi fark ettim. Bir an önce köyüme, anama kavuşmalıyım.

Anlatıcı:

Aşağıdaki metinlerin kaçıncı kişi ağzıyla yazıldığını belirleyiniz.

ETKİNLİK 6

Bilge, bir gün yanında öğrencileriyle dolaşmaya çıkar. O sırada tilkiden kaçan bir tavşanı gösterir ve şöy-

le der: ‘’Eski bir hikâyeye göre tavşanlar, tilkilerden daha hızlı koşar.’’ Öğrencilerden biri itiraz eder. ‘’Hayır,

hocam tilkiler daha hızlıdır.’’ der. Bilge, ‘’Ama tavşan tilkiden kurtulacak, tilki tavşanı yakalayamayacak.’’

diye cevap verir. ‘’Nasıl bu kadar emin olabilirsiniz ki?’’ diye sorar öğrenci. Bilge sakin bir şekilde ‘’Çünkü

tilki yemek için,küçük tavşan ise hayatta kalabilmek için koşuyor. Bu yüzden tilki ona asla yetişemez.” der.

Anlatıcı:

Çarşıdan her geçişimizde bu dükkânın önünde beş on dakika oyalanırdık. Benim asıl dikkatimi çeken

şey sol taraftaki tozlu vitrine konulmuş masal kitabıydı. Kapağındaki renkli resimlere bayılıyordum.

Anlatıcı:

Kapı açıldı. Birisi zorluyormuş gibi birdenbire ve ardına kadar açıldı. İçeriye bir adam girdi. Biraz önce

sığınacak bir yer arayıp duran yolcuydu bu. Girdi, bir adım attı, kapıyı ardına kadar açık bırakarak durdu.

Anlatıcı:

Üçüncü kişi ağzıyla anlatılmıştır.



Birinci kişi ağzıyla anlatılmıştır.

Birinci kişi ağzıyla anlatılmıştır.


PARAGRAFTA ANLAM

Aşağıdaki paragrafların anlatım biçimlerini belirleyiniz.

ETKİNLİK 7

İnsan zihni konuşulanları sözcük sözcük olarak değil, cümle ve tamamlanmış yargı olarak algılamaktadır.

Öyleyse kullanılan cümlelerin kısa, yalın ve kolay anlaşılır olması gerekir. Bunun dışında insanın etkin

bir dinleyici olması; konuşulan konuya ilgi duymasına, zihinsel bakımından olgunlaşmasına, yetişme

tarzına yani dinleme alışkanlığı kazanmış olmasına göre değişmektedir.

Anlatım Biçimi:

Orta boylu, şişman, çok şişman… Göğsüne kadar çıkan yarım küre şeklinde bir göbek… Bu muazzam

gövdeyi başa bağlayan, kalın ve kısa bir boynu vardı. Yuvarlak, buğday renginde kansız bir yüz… Cildi

yaşına göre taze, pürüzsüz… Ela gözlerinin yanları kırışmamış bile.

Anlatım Biçimi:

Kitap seçimini çocuklara bırakmamak lazımmış. Çocuklara sadece nitelikli kitaplar okutulmalıymış. Bü-

tün bunlar çocukların iyiliği için söyleniyor. Fakat çocuğun kitabı sevmesi, nitelikli kitabın nasıl olması

gerektiğinin farkına varması için çocuklara kitap seçimi konusunda baskı yapılmaması gerektiğini düşü-

nenlerdenim ben. Kitap seçimi konusunda tavsiyelerde bulunabiliriz ama istediğimiz kitapları okuma-

larını dayatmamalıyız çocuklara.

Anlatım Biçimi:

Aslanın biri, bir koyunu yanına çağırır ve nefesinin kokup kokmadığını sorar. “Evet, kokuyor!” diye yanıt-

lar koyun. Aslan bu yanıta kızar ve koyunu oracıkta parçalar. Daha sonra kurda seslenip yanına çağırır

kurdu. Kurda da aynı soruyu sorar. “Hayır, kokmuyor.” diye yanıtlar kurt. Ancak o da yağcılık yaptığı için

aslanın öfkesinden kurtulamaz. Tilkiye de aynı soruyu soran aslan, “Üzgünüm, burnum koku almıyor.”

yanıtını alır.

Anlatım Biçimi:

Açıklama

Betimleme

Tartışma

Öyküleme


PARAGRAFTA ANLAM

İyi bir yazı, kişisel deneyimlerimiz sonunda elde edilen malzeme ile gerçekleştirilir. Doğru-dan başımızdan geçmiş, üzerinde düşündüğümüz yaşadığımız ve gözlemlediğimiz konu-larda yazı yazmak, yazımızı çekici hâle getirir. Yapılan incelemeler sonunda insan duyduğu-nun %10’unu, işittiğinin %20’sini, gördüğünün %30’unu, görüp işittiğinin %50’sini kendi söylediğinin de %90’ını hatırlayabiliyor. Bu yüzden üzerinde düşünüp kafa yorduğumuz konularda daha başarılı yazılar yazabiliriz.

Latinceden Fransızcaya oradan da dilimize geçmiş olan “diksiyon” sözcüğü, konuşmada sözcüklerin seçimi ve düzeni anlamına gelmektedir. Yani kişinin sesini ve söyleyiş tarzını doğru ve etkili biçimde kullanmasıdır.

Gerçekleştirmeyi istediğimiz bir işe başlamadan önce plan yapmamız gerekir. O işin gerçek-leşmesinin önünde engel olabilecek koşulları değerlendirmek ve onları devre dışı bırak-maya çalışmak gerekir. Bu konuda Mustafa Kemal Atatürk, “Ben bir işte nasıl başarılı olaca-ğımı düşünmem. O işe neler mani olur diye düşünürüm. Engelleri ortadan kaldırdım mı iş kendi kendine yürür.” demiştir.

“Sinema mı, tiyatro mu?” sorusu çok uzun yıllardır tartışılan bir sorudur. İkisi de çok özel ve ayrı emeğin ürünüdür. Sinemada bir set vardır, çekimler orada yapılır. Hatalar düzeltilebilir. Bu nedenle sinema ortamı daha rahat bir ortamdır. Tiyatroya göre maliyetlidir ve teknolojiden fazlaca faydalanılır. Tiyatro ise daha fazla çaba, daha çok alın teri gerektiren bir sanattır. Tiyat-roda teknolojiye çok fazla ihtiyaç yoktur. Mesela tiyatroda kullanabileceğiniz en büyük tek-noloji sahne ışığı ve arada girecek müzik olacaktır. Çünkü tamamen sahne oyunudur, duy-guya dayalıdır.

Aşağıdaki metinlerde kullanılan düşünceyi geliştirme yollarını belirleyip boş bırakılan yerlere yazınız.

ETKİNLİK 8

Sayısal verilerden yararlanma, Karşılaştırma

Tanımlama

Tanık gösterme

Tanımlama, Karşılaştırma, Örnekleme


PARAGRAFTA ANLAM

ETKİNLİK 9

1. Aşağıda sözel mantık ile ilgili bir sorunun çözümüne yer verilmiştir. Bu örnekten yola çıkarak verilen diğer metinlerle ilgili soruları yanıtlayınız.

Hızlı Okuma Medya Okuryazarlığı Yazarlık ve Yazma Becerileri

5/A 6/B 5/B

6/A 7/A 7/B

Bir okulda hızlı okuma, medya okuryazarlığı, yazarlık ve yazma becerileri seçmeli derslerinden birini 5/A, 5/B, 6/A, 6/B, 7/A ve 7/B sınıfı öğrencileri seçecektir. Öğrencilerin ders seçimleri ile ilgili bilinenler şunlardır:

• Her dersi ikişer sınıf seçmiştir.

• Medya okuryazarlığı seçmeli dersini 5. sınıf şubeleri seçmemiştir.

• Aynı sınıfın şubeleri farklı dersleri seçmiştir.

• Hızlı okuma dersini seçenlerden biri 6/A sınıfıdır.

• Yazarlık ve yazma becerileri dersini sadece “B” şubeleri seçmiştir.

Hızlı okuma, medya okuryazarlığı, yazarlık ve yazma becerileri derslerini seçen sınıflar hak-kında hangi bilgilere ulaşabiliriz?

Çözüm:

Öğrencilerin okuduğunu anlayıp yorumlayabilmesini, okuduklarıyla ilgili akıl yürütüp bir çıkarımda bulunabilme becerisini ölçmeyi amaçlayan bu soru türü, 2018’de liselere giriş sınavında karşımıza çıkmıştır. Bu sorularda birkaç cümleden oluşan ve karmaşık ilişkiler bütününü belirleyen bir metne ya da birkaç öncüle yer verilir. Sonra da verilen ilişkilerin kavranıp kavranmadığı sorgulanır. Bu tür sorularda, metne bağlı öncüllerdeki verilerin çözümlenmesi ve bu verilerin tablo şeklinde gösteril-mesi sorunun çözümünü kolaylaştırır. 4. öncülde hızlı okuma kursunu 6/A sınıfının seçtiğine yer ve-rilmiştir. Tablo oluşturulurken öncelikle, bu bilgiden faydalanabiliriz. 2. öncülden 5. sınıf şubelerinin medya okuryazarlığı dersini seçmediğine, 3. öncülden aynı sınıfın şubelerinin farklı dersleri seçtiğine, 5. öncülden de yazarlık ve yazma becerileri dersini sadece “B” şubelerinin seçtiğine ulaşıyoruz. Bu ve-riler değerlendirildiğinde hızlı okuma dersini 5/A sınıfının, yazarlık ve yazma becerileri dersini de 5/B sınıfının seçtiğini belirleriz. Yine 3. öncüldeki bilgiye göre koşulun gerçekleşmesi 6/B sınıfının medya okuryazarlığı dersini seçmesine bağlıdır. Böylece 7/A ve 7/B sınıfları farklı dersleri seçmiş olur.


PARAGRAFTA ANLAM

Bir belgesel bandının 11.00-16.45 saatleri arasındaki yayın akışında “Kuşlar, Afetler, İnsan ve Talan, Ku-tuplarda Yaşam, Uzaylı” isimli programları yayınlanmaktadır.

• 45 dakikalık son program “Afetler”dir.

• Son programdan hemen önce 90 dakikalık “İnsan ve Talan” programı yayınlanmaktadır.

• İlk program “Uzaylı”dır.

• “Kuşlar” ve “Kutuplarda Yaşam” birer saatlik programlardır.

Bu verilerden hareketle aşağıdaki soruları yanıtlayınız.

1. İlk program olan “Uzaylı”nın yayın süresi kaç dakikadır?

..............................................................................................

2. “Kutuplarda Yaşam” adlı program kaçıncı sırada yayınlanmış olabilir?

..............................................................................................

3. 14.30-16.00 saatleri arasında belgesel kanalını açan biri hangi programı izleyebilir?

..............................................................................................

Tuna, Alya, Emir, Defne, Ali, Zeynep ve Arif yuvarlak bir masa etrafında karışık olarak oturmaktadır. 1’den 7’ye kadar numaralanmış sandalyelerde oturma düzeniyle ilgili bilinenler şunlardır:

• Emir 4 numaralı sandalyede oturmaktadır.

• Zeynep ve Defne çift rakamlı sandalyelerde oturmaktadır.

• 7 numaralı sandalyede Alya oturmaktadır.

• Tuna ile Emir arasında iki kişi oturmaktadır.

Bu verilenlerden hareketle aşağıdaki soruları yanıtlayınız.

1. İlk sandalyede oturan kişi kimdir?

..............................................................................................

2. Tek rakamlı sandalyelerde kimler oturmaktadır?

..............................................................................................

3. Zeynep kaç numaralı sandalyede oturuyor olabilir?

...................................................................................................

90 dakikadır.

2. ya da 3. program olarak yayınlanmıştır.

“İnsan ve Talan” adlı programı izleyebilir.

Tuna

Tuna, Arif, Ali

Zeynep, 2 ya da 6 numaralı sandalyede oturuyor olabilir.


YAZILIYA HAZIRLIK

Verilen metinleri dikkatlice okuyup bu metinler hakkındaki soruları yanıtlayınız.

Bir adam gece yarısı şehrin dışında otomobili ile giderken birden otomobilin lastiği patladı.

Adam, güç bela otomobili kontrol altına alıp durdurdu. Bagajı açıp baktığında otomobilin

lastiğini değiştirmek için krikosunun olmadığını fark etti. Kendi kendine “Birinden isterim.”

dedi. Uzakta bir ışık gördü. “Şansım varmış ki çiftçi uyumamış. Kapıyı çalar başıma geleni an-

latırım. Bana ödünç kriko verip veremeyeceğini sorarım. O da tabii ki der ve krikosunu ve-

rir.” diye kendi kendine söylenerek yürüdü. Adam, çiftçinin evine doğru yürümeye başladığı

anda evin ışıkları söndü. Bu işe canı sıkılan adam kendi kendine söyledi: “Şimdi adam yattı,

rahatsız ettiğim için belki bana kızacak. Belki de kriko için para isteyecek. Ben de ‘Bu kom-

şuluğa yakışmaz ama size bir dolar veririm.’ diyeceğim. Adam kabul etmeyecek, beş dolar

isteyecek.” Bunları düşünerek iyice sinirlenen adam evin kapısına varmıştı. Kapıyı birkaç defa

yumrukladı. Çiftçi, kapının üzerindeki pencereden başını uzatarak aşağı seslendi: “Kim o, ne

istiyorsunuz?” Adam durdu ve kapıya bir yumruk indirdikten sonra bağırdı: “Senin krikonu

istemiyorum. Malın sende kalsın.”

1. Parçada sözü edilen adam, çiftçinin evine niçin gidiyor?

2. Bu parçadaki adamın çiftçiye sinirlenmesindeki asıl sebep nedir?

3. Bu parçanın ana düşüncesi nedir?

Arabasının patlayan lastiğini değiştirmek için krikoya ihtiyaç duyuyor. Çiftçiye krikosu-nun olup olmadığını sormak için çiftçinin evine gidiyor.

Çiftçinin evine doğru yürüyen adam, yolda krikoyu nasıl isteyeceğini kurgular. Zihninde olumsuz bir senaryo oluşturur ve oluşturduğu senaryoya inanır. Bu sebeple sinirlidir.

Olumsuz düşüncelerin esiri olan insanlar hem kendilerine hem de çevrelerindeki insan-lara zarar verir.


YAZILIYA HAZIRLIK

Bir seminerde konuşmacı, seminerine 50 dolarlık bir banknotu göstererek başladı. İki yüz ki-

şiyi bulan dinleyicilere “Bu parayı kim ister?” diye sordu ve eller kalkmaya başladı. Konuşma-

cı, “Bu parayı sizlerden birine vereceğim fakat öncelikle bazı şeyler yapacağım.” dedi. Parayı

buruşturdu ve dinleyicilere “Hâlâ bu parayı isteyen var mı?” diye sordu. Eller yine havadaydı.

Bu sefer konuşmacı, parayı yere attı; onun üstüne bastı ve kirletti. Fakat eller yine havaday-

dı ve herkes parayı istiyordu. Konuşmacı şöyle dedi: “Arkadaşlar, burada çok önemli bir şey

öğrendiniz. Görünen şu ki burada paraya ne yaptıysam hiç önemsemeden parayı istemeye

devam ettiniz. Benim paraya yaptığım şeyler, onun değerini düşürmedi. Hayatımızda çoğu

kez, verdiğimiz kararlar veya hayat şartları nedeniyle hırpalanırız, canımız acıtılır, yerden yere

vuruluruz. Fakat hiçbir zaman bu sıkıntılar değerimizi azaltmaz. Önemli olan sizi sevenlerin

sizin değerinizi daima bilecek olmalarıdır.

1. Konuşmacı, parayı yere atıp paranın üzerine basınca dinleyiciler ne tepki veriyor?

2. Konuşmacı, dinleyicilere nasıl bir ders vermek istiyor?

3. Bu parçada hangi anlatım tekniği kullanılmıştır?

Dinleyiciler paranın kirli olmasını hiç önemsemiyor ve parayı istemeye devam ediyorlar.

Hayat boyunca birtakım sıkıntılar yaşayabiliriz. Fakat yaşadığımız hiçbir sıkıntı değerimizi azaltmaz, tıpkı paranın yere düşüp kirlenmesiyle değerinin azalmaması gibi.

Öyküleme tekniği kullanılmıştır.


EDEBÎ TÜRLER

ETKİNLİK 1

Aşağıdaki metinlerin yazı türlerini belirtiniz.

Bilmem bilir misiniz, kültürün güzel bir tarifi vardır: Kültür, insanın okuduklarını unuttuktan sonra kalan şeydir. Hani, hepimiz zaman zaman okullarda bize işimize yaramayacak bilgiler öğrettiklerini düşünmüşüzdür ya. Hakikaten okul sıralarında okuduğumuz, “Bunlara ne lüzum var?” diyerek sinirlendiğimiz dersler, kül-türün bu tarifine göre öğrendikten sonra unut-mamız gereken şeylerdir. Ama bütün o bilgileri hazmedip tamamen unuttuğumuzu zannetti-ğimiz zaman bizde kalan şey kültürümüzü oluşturur. Demek ki gençliğimizde ne kadar çok şey öğrenirsek yani unutacağımız bilgiler ne kadar fazlaysa o oranda kültürlü bir insan sayılabileceğiz.

26 aralık 1975

Öykü kitabım çıkmış. Çağaloğlu’na inip alaca-ğım birkaç tane. Hava yağmurlu, pis. Köprünün tam ortasındayken yaygın, büyük bir kızıllık aldı gözümü. Şoför de şaşırdı. Birilerine sorduk. Gürun Han’da yangın çıkmış. Öteki hanlara da sıçramış. Halk öyle alışık ki böyle olaylara, kılı bile kıpırdamıyor. Sıkışan trafiği yarıp güvercin-lere yem atanlar var, kimse başını çevirip yan-gına bakmıyor. Oysa pek ürkütücü, kara duman-larla kaplı. İlk kitabımı basacak biri çıktığında bayağı sevinmiştim. Çünkü büyük çoğunluğun çabuk benimseyeceği bir iş yaptığımı sanmıyo-rum, bunu anlamam epey vakit aldı ama artık kimlere seslendiğimi biliyorum. Bana da küçük gelen hiçbir şeyi kullanamayacağımı da.

1980 yılında İstanbul’da dünyaya geldim. İlko-kulu İstanbul’da bitirdim. Babam memur olduğu için ortaokulu Kayseri’de, liseyi de Ankara’da okudum. Üniversite eğitimim için İstanbul’a döndüm ve bir daha da bu şehirden ayrılmadım. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi’nde Gazetecilik bölümünü bitirdim. Araştırmayı, okumayı çok sevdiğim için ken-dimi geliştirmenin türlü yollarını aradım. Yaptı-ğım röportajlarda genç yaşıma rağmen büyük bir üne kavuşmamın sebebi işime tutkuyla bağlanmamdır.

Modern Türk edebiyatının yaşayan en büyük ve ünlü destan şairi Fazıl Hüsnü Dağlarca hayatını kaybetti. Dağlarca, 1914 yılında İstanbul’da doğdu. Kuleli Askeri Lisesini (1933), Harp Oku-lunu (1935) bitirdi, piyade subaylığıyla Doğu ve Orta Anadolu’nun, Trakya’nın birçok yerini dolaştı. Orduda on beş yılı doldurunca önyüz-başı iken askerlikten ayrıldı. (1950) “Türkçe” adında bir de aylık dergi çıkardı. (43 sayı, 1960 - 1964) kitabevini kapattı. (1970)

Sohbet

Günlük

Otobiyografi

Biyografi


EDEBÎ TÜRLER

Aşağıda özelliklerine yer verilen yazı türlerini belirtilen boşluklara yazınız.

ETKİNLİK 2

Düzenli bir biçimde yazılan, tarih atılarak kaleme alı-nan notlardır. Olaylar günü gününe yazılır. Kaleme alan kişinin yaşamından izler taşır. İçten ve sevecen-dir. Anlatımda “iç konuşma” yöntemi kullanılır.

Kahramanları bitkiler, cansız varlıklar, özellikle hay-vanlar olan ve ders verme amacı güden öğretici nitelikteki öykülerdir. Bu öykülerde olayların insan dışındaki varlıkların başından geçiyormuş gibi gös-terilmesi okuyucunun verilen ahlak dersini kendi tecrübeleriyle keşfetmesini sağlar.

Gezilip görülen yerlerin ve yerlerle ilgili izlenimlerin anlatıldığı yazılardır. Gezilip görülen yerler edebî bir üslupla anlatılır. Yazarın duygu ve düşüncelerini içe-rebilir. Gözlem gücüne dayanır.

Tanınmış kişilerin kendi yaşam öykülerini kaleme al-dığı yazılardır.

Yazarın günlük olaylarla ilgili düşüncelerini, okuyu-cu ile karşı karşıya oturup konuşuyormuş gibi içten yazdığı yazılardır. Gazete ve dergilerde yazılır. Sami-mi bir üslupla kaleme alınır.

Günlük

Fabl

Gezi yazısı

Otobiyografi

Söyleşi


1. “Dostluk”, “Dürüstlük”, “Azim”, “Sevgi” konularından birini seçiniz ve seçtiğiniz konuyla ilgili söyleşi türü-nün kurallarına uygun bir metin yazınız.

YAZILIYA HAZIRLIK


YAZILIYA HAZIRLIK

2. Aşağıdaki cümlelerde verilen bilgiler doğruysa yay ayraçla belirtilen yere “D”, yanlışsa “Y” yazınız.

3. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifadelerle doldurunuz.

( ) Günlükte olaylar günü gününe yazılırken anıda geçmişte yaşanan olaylar anlatılır.

( ) Fabl ve masalın farkı; fablda olağanüstü unsurların yer alması, masallarda gerçekleşmesi mümkün

olayların anlatılmasıdır.

( ) Söyleşi türünde yazar ele aldığı konuyu birtakım belgelerle kanıtlamak zorundadır.

( ) Biyografide üçüncü kişi ağzıyla anlatım yapılmaktadır.

( ) Gezi yazılarında yazar, kendi duygu ve düşüncelerine kesinlikle yer vermemelidir.

( ) Mektup yazarken kâğıdın sağ üst köşesine tarih atılır.

( ) Günlükler, yazarının yaşamından izler taşır.

• Yaşanmış ya da yaşanabilecek olayların kişi, yer ve zaman unsurlarının kullanılarak

anlatıldığı kısa yazılara ……… denir.

• Bir insanın kendi hayatını anlattığı yazı türüne ................................... denir..

• Gezip görülen yerleri tanıtmak amacıyla kaleme alınan yazılara …………… denir.

• İnsan dışındaki varlıklara insana ait özelliklerin yüklenmesine …………… sanatı denir.

• Bir konunun okuyucuyla konuşuyormuş gibi samimi ve anlaşılır bir üslupla ele alındığı

yazılara ……… denir.

hikâye

otobiyografi

gezi yazısı

kişileştirme

söyleşi

D

Y

Y

Y

D

D

D

Documents

TÜRKÇE - BİLFEN YAYINCILIK · 7. Sınıf Türkçe Anlam Bilgisi 11 Aşağıdaki tabloda yer alan altı çizili sözcükleri anlam özelliklerine göre inceleyiniz. Gerçek Mecaz