Turkce-Ingilizce Teknik Terimler Sozlugu

8/6/2019 Turkce-Ingilizce Teknik Terimler Sozlugu

1/67

EVRE TERIMLERI SZLG

ABS 1. Alkil benzen sulfonat: deterjanlara eklenen, biyobozulmaya direnli, kararli bir

yzey aktif madde. 2. Akrilonitril-butadien-stiren (bir tr plastik madde).

ACI SU [Brackish ] Hafif tuzlu su.

AIGA P DKME [ Open dumping ] Atiklarin rahatsiz edici kokulara, su, toprak vehava kirliligine yol aacak biimde alanlara dklmesi.

AIK ALAN [ Open space ] Ya imar grmemis ya da konutlardan ve diger yapilardannispeten arinmis toprak parasi; insanin faaliyet gsterdigi evrenin karsiti olan arazi debu kavrama dahildir.

AIK BOSALTIM [ Outfall ] Islem grms ya da grmemis atik suyu ya da diger siviatiklari dogrudan dogruya alici ortama ileten tasiyici ya da boru hatti.

AIK MADEN OCAGI ISLETMECILIGI [ Open-cast mining= Strip mining ]Kmrn ya da diger madenlerin sig derinliklerden topragin ve kayanin st katmanikaldirilarak ikarilmasi. Yzey madenciligi olarak da adlandirilir.

AIK YAKMA [ Open burning ] Atik miktarini (hacmini) azaltmak amaciyla plkalanlarinda yakilmasi islemi.

ADIYABITIK SAPMA ORANI [Adiabatic lapse rate ] Yksekligin artmasi ile

baglantili olarak isidaki dsme (sapma) orani.

ADSORPSIYON [Adsorption ] Molekllerin kati yzeylere tutunmasi.

AEROBIK [Aerobic ] Serbest oksijenin varliginda yasayan ya da aktif olabilenorganizma; suda znms oksijenin oksitleyici olarak hareket ettigi durum.

AEROBIK AYRISMA [Aerobic decomposition ] Havali kosullarda faaliyet gsterenmikroorganizmalar veya mantarlarin organik maddeleri ayristirmalari.

AEROSOL [Aerosol ] Havada asili paracik biiminde madde: sivi maddeleri pskrten

basinli kap.

AFET ALANLARI [Hazardous areas ] Deprem, heyelan, ig, orman yangini ve taskingibi dogal afetlere yatkin alanlar.

AGIR METALLER [Heavy metals ] Kursun, civa, inko vb. gibi evre aisindantehlikeli nitelik tasiyan metaller.


2/67

AGIRLIKSAL AKIS [ Gravity flow ] Asinmayi ve asiri basinci nleyecek azami hizdakesintisiz akisa olanak saglamak amaciyla belirli bir asgari egimle yerlestirilmis borularasahip aritma ve su saglama sistemindeki sivi akisi.

AI [Active ingredient] Aktif bilesen.

AKISKAN ATIK [ Fluidized bed] Iinden hava ya da bir gaz flenen inceparaciklardan olusan kati madde yatagi. flenen hava ya da gazin denetimi katimaddenin bir sivi gibi davranmasina yneliktir.

AKISKAN YATAK YANMASI [ Fluidized bed combustion ] Sivi yakit ya da kkkmrn sivilastirilmis yatakta yakilmasi. Bu sre daha dsk isida yanmaninolusmasini sagladigindan, daha az miktarda nitrojen oksit retimine yol atigi gibi, srecekiretasi ilavesi ile de kkrt oksitlerin yatak izinde olusmayarak atmosfere atilmasiolanagini ortadan kaldirir.

AKISKANLIK (KIVAM) [ Viscosity ] Sivinin akis hizini belirleyen zelligi.AKIFER [Aquifer] Suyun ok uzak mesafelere gitmesini saglayan, yer alti sularinipinarlara ve kuyulara ileten gzenekli toprak ya da jeolojik olusum.

AKTIF AMUR SRECE [Activated sludge process ] Atik su aritma tesislerindekullanilan, aerobik biyolojik aritma sreci.

AKTIF KARBON [Activated carbon ] endstriyel baca gazlarindan kaynaklanankokularin ve zehirli maddelerin giderilmesine ynelik adsorbsiyon srecinde kullanilanmadde.

AKUSTIK EVRE [ Acoustical environment ] Belli bir ses kaynagini kusatanevre.

ALBEDO [Albedo ] Yeryznn gnes isigini yansitma yzdesi. Havadan alinan birrnekteki katilarin yansitici niteligiyle ilgili bir l.

ALAK ARAZILER [Bottom lands ] Bir akarsi kanalina bitisik ve ondan biraz yksekarazi.

ALD [Approximate lethal dose ] Yaklasik ldrc doz.

ALDRIN [Aldrin ] zellikle DDT'ye direnli zararlilara karsi etkili olan, klorluhidrokarbon pestisit.

ALERJI YAPICILAR [ Allergenics ] Alerjiye yol aan maddeler.

ALFA RADYASYON [Alpha radiation ] Nispeten dsk bir nfuz gcne sahipradyasyon. Bk. Beta radyasyon, Gamma radyasyon.


3/67

ALICI [Receptor] Kirlilikten dolayi belirli risklere maruz bulunan canli ya da cansiznesne.

ALICI SULAR [Receiving waters ] Islemden geirdikten sonra sivi ya da katikirleticilerin iine bosaltildigi su olusumlari.

ALINTI [Borrow ] Bir baska alanda dolgu malzemesi olarak kullanilmak zere biryerden (alandan) kazilip alinan malzeme.

ALISMA [Acclimatization ] Canli bir organizmanin yeni bir evreye alisma ya da oevreye dayanikli hale gelme sreci.

AMONYAK [Ammonia ] Endstriyel srelerde ve gbre retiminde kullanilan zehirli,tahris edici gaz.

AMONYAKLAMA [Ammonification ] nitratlarin ve nitritlerin bakterilerce amonyum

bilesiklerine indirgenmesi.

AMONYAKLAYICI BAKTERILER [Ammonifying bacteria ] Atik sularda veya katiatiklarda amonyak aiga ikaran bakteriler.

ANA KANAL [Main sewer] Byk bir blge iin kollektr islevi gren lagim kanali.

ANAEROBIK [Anaerobic ] Serbest oksijenin bulunmadigi kosullarda yasama vebyme yetenegine sahip organizma; serbest oksijenin bulunmadigi kosullar.

ANAEROBIK AYRISMA [Anaerobic decomposition ] Havanin bulunmadigi

kosullarda faaliyet gsteren mikroorganizmalarin organik maddeleri ayristirmasi.ANAEROBIK RME [Anaerobic digestion ] Organik yk yksek atik suyunhavasiz kosullarda aritilmasi sreci. Tarim topraginda kullanilmasini saglamak iin baziorganik atiklarin pis kokusunun giderilmesi sreci.

ANC [Acid-neutralizing capacity ] Asit etkisizlestirme kapasitesi.

ANHIDRIK [Anhydrous ] Suzus.

ANOKSIYA [Anoxia ] Oksijen yetersizligi.

ANTAGONISTIK ETKI [Antagonistic effect] Ters sinerjistik etki. Bileskeninbirimlerinin herbirine gre daha az etkili olmasi.

ANTIMIKROBIYAL [ Antimicrobial ] Mikrobiyal bymeyi nleyen kimyasal ya dabiyolojik maddeler.

AOM [Active organic matter] Aktif organik madde


4/67

ARITMA [ Treatment] Atik su veya gazlarin kirleticilerden temizlenmesi islemlerinintm.

ARL [Annual release limit] Yillik bosaltma siniri.

ARTMA [Accretion ] Cansiz maddenin dis yzeyine dogal etkilerle esitli maddelerineklenmesiyle olusan byme sreci.

ASBEST KIRLILIGI [Asbestos pollution ] imento sanayiinden ve otomobillerdekifren balatalarinin asinmasindan kaynaklanan emisyonlarin yol atigi asbest kaynakli havakirliligi.

ASIDOFILIK [Acidophilic ] Asitte ya da asitli kosullarda yasayan.

ASIT TORTULLANMASI [Acid deposition ] Normal dzeylerden daha fazla asiditetasiyan yagisla toprak veya yzey sularinda pH azalmasi ve asitlesme. Bk. ASIT

YAGMURU.

ASIT YAGMURU [Acid rain ] Esas olarak sanayi tesislerinden, konutlarinisitilmasindan ve otomobillerden kaynaklanan, slfr ve azot oksitleri ieren su buhariemisyonlarinin yol atigi asit kelmesi.

ASITLENME [Acidification ] Topragin ve suyun asitli emisyonlarla kirlenmesi.

ASITLI TEMIZLEYICI [Acid pickles ] Metal yzeyleri temizlemek iin kullanilanendstriyel atik su.

ASITLILIK PROFILI [Aciditiy profile ] Belirli bir yerdeki degisen asitlilikdzeylerinin, gemis egilimleri de gsteren kayidi.

ASKIDA KATI MADDE [ SS =Suspended solids ] Suda ve lagim suyunda bulunan,yaklasik 1 mikron byklgnde veya daha byk olmakla birlikte, szgelimi kumtanesinden daha kk katilari ifade etmek iin kullanilan terim.

ASINMA [Abrasion ] Yzeylerin esitli nedenlerle asinmasi.

ASINMA (PASLANMA) [ Corrosion ] Genellikle kimyasal etkiyle, bir maddedezamanla olusan yipranma. Asinmaya yol aan etki maddeleri iinde en ok bilinenleri

slfr oksitleri ve klor, fluor vb. bilesikleridir.ATIGIN YENIDEN ISLENMESI [ Waste recycling ] Yeniden kullanmak amaciyla atikmaddelerin toplanmasi ve isleme tabi tutulmasi; kagidin, camin, alminyumun veplastigin yeniden islenmesi gibi.

ATIK [ Waste ] evrede baskalasmaya yol aacak miktarda evreye bosaltilan, sivi, kati,gaz ya da radyoaktif istenmeyen her tr madde.


5/67

ATIK GMME [Landfill ] Atigin toprak katmanlari arasina gmlmesinden ibaret,kati, atik tasfiyesinin en yaygin yntemi; Atiklarin gmldg ukur.

ATIK ISISI [ Waste heat] zellikle nkleer enerji santrallerince evreye birakilankullanilmamis isi.

ATIK KOLU [ Waste stream ] evreye bosaltilan ve isleme tabi tutulmasi gereken sivive kati atiklarin miktari.

ATIK ZMLEMESI [ Waste assimilation ] Dogal bir kaynagin bosaltilan atiklarizmleyerek kendi kendisini temizleyebilmesi.

ATIK SU [ Waste water] Konutlarin pis su ve lagim sularindan, endstriyel siviatiklardan ve sel sularindan kaynaklanan sivi atik.

ATIK SU YNETIMI [ Waste water management] Insan sagligini ve evreyi korumak

amaciyla, atik suyun izlenmesi, islenmesi ve tasfiyesiyle ile ilgili sistemler gelistirilmesive uygulanmasi.

ATIK TASINMASI [Handling ] Sivi ve kati atiklarin toplanmasi ve nakli.

ATIK YAKIMI [Incineration ] Yanabilen atiklarin denetimli biimde yakilarakzararsiz bir kalinti haline getirilmesi islemi. Atik hacmi bu yolla yzde 80-90 azalmisolur.

ATIK YK TAHSISI ALISMASI [ Waste load allocation study ] Bir akarsuyabosaltilabilecek, zmsenebilir toplam azami gnlk atik ykn belirlemek iin yapilan

alisma.ATMOSFER KIRLILIGI [Atmospheric pollution ] temelde insan faaliyetlerininsonucu olarak, dogrudan dogruya atmosfere verilen ya da atmosferde kimyasaltepkimeler sonucu olusan gaz ve partikl maddelerin yol atigi kirlilik orani.

ATMOSFER BULANIKLIGI(TOZLULUGU) [Atmospheric turbidity; dustiness ]Belli bir yerin havasindaki yogunlasmis toz paraciklari.

ATMOSFERIK SAPMA ORANI [Atmospheric lapse rate ] Atmosferin alt tabasindayksekligin artmasi ile olusan isi dsmesi orani.

ATOM ENERJISI [Atom energy ] Nkleer tepkime sirasinda serbest kalan enerji.Nkleer enerji.

ATOMIK SOGURMA SPEKTROGRAFISI [AAS=Atomic absorption spectrography] Bir sivi karisimindaki metal miktarlarini saptayan analiz yntemi.


6/67

AYRISTIRICILAR [Decomposers ] Biyolojik bozulma yaratan, bakteriler ve mantarlargibi ayristirici organizmalar.

AZALTMA [Abatement] Kirlilik dzeyini dsrmek iin uygulanan yntem.

AZAMI TALEP DNEMI [ Peak demand period] Bir kamu kurulusunun ya datopluluga hizmet veren her hangi bir sistemin en fazla hizmet talebiyle karsilastigidnem.

AZAMILESTIRME[Maximization ] Atik olusturmadan kainma, buna karsilikkaynaklardan gereklestirilen retimin niceligini ve niteligini arttirma alismalariniieren koruma nlemi.

AZGELISMIS ALAN [Depressed area ] Ekonomik ve fiziksel gerileme gsterenblge.

AZOT DNGS [Nitrogen cycle ] Atmosferdeki azotun bitkiler tarafindanzmlenmesi, sonra topraktan geerek atmosfere dnmesi sreci. Azot, proteinlerinnemli bir bilesenidir ve bu nedenle hem bitkiler hem de hayvanlar iin gereklidir.

AZOT OKSIT [Nitric oxide ] Yanmadan olusan, havaya birakilinca zehirli hale gelenkirletici madde.

BACA ATIKLARI [ Stack effluents ] Sanayi bacalarindan yayilan gazlar ve asiliparaciklar.

BACA DUMANI [ Plume ] Bacadan ikan degisik biimlerde atmosfere dagilan gzlegrlebilir duman emisyonu.

BACA ETKISI [ Chimney effect] Isidaki degismenin gazlarda yol atigi yukariyaynelik hareket.

BACA GAZI [Flue gas ] Yanmadan sonra bacalardan ikan ve azot oksitleri, karbonoksitleri, su buhari, slfr oksitleri, paraciklar ve birok kimyasal kirletici madde ierenduman.

BACA GAZI KKRTNN GIDERILMESI [ Flue gas desulfurization ] Bir ok

yntem kullanilmaktadir. En yaygini gazlarin kiretasi zeltisi ile yikandigi ve olusanamurun ayrilarak bazi durumlarda iindeki kkrt kazanmak zere yeniden isleme tabitutuldugu kiretasi/alitasi srecidir.

BAHELI KENT [ Garden city ] Baslica zellikleri bitisik yapi dzeni ve evresindeyesil kusak olan kent imari.


7/67

BAKIR BLGELER [ Wilderness ] Insan yerlesimlerinin yada uygarliklarininulasmadigi topraklar. Karalarin te birinden fazlasi hala bakir blgedir ve bunlarinengenisleri Grnland ve Antartika' da bulunmaktadir.

BAKTERI [Bacteria ] Klorofilsiz, tek hcreli yada ipliksi mikroorganizma; bakteri

havada, toprakta ve denizde ayrisan maddede olustugu ve bozunma srecine yardimcioldugu iin kirlilik kontrol aisindan byk nem tasir.

BALIK KATLIAMI [ Fish kill ] Byk miktarda baligin topluca imhasi.

BALYALAMA [Bailing ] p sikistirarak kati, yksek yogunlukta bloklar halinegetirme sreci.

BANKET [Berm ] Egimli bir yzeyden gelen drenaji stabilize etmeye yada denetlemeyeyardimci olan, insan yapimi taraa.

BARAJ [Dam ] Suyun dogal akisina engel olusturarak bir nehrin yada akarsuyun akisynn denetlemeye ynelik duvar, kiyi yada baska tr bir yapi.

BARIYER [Barrier] Biyotanin gme yada gnlk hareketini engelleyen etken.

BAT [Best available tecnology ] En iyi kullanilabilir teknoloji.

BATAKLIGIMSI ALAN [Bog ] Yogun trofikasyon sonucu su kaynaklarinin zenginorganik birikintilerle kaplanarak olusturdugu alan.

BATAKLIK GAZI [ Marsh gas ] Batakliklarda ve turbaliklarda olusan gaz ( esas olarak

metan ).BATAKLIKLAR [Marshes ] En azindan bellli bir sre hali ve kiyi sulariyla kaplanankara-su alanlari.

BATIRMA [ Sinking] Petrol dkntlerini denetleme islemi; bu islem, kum, tebesir,islenmis uucu kl, imento tozu vb. kullanilarak petroln fiziksel olarak batirilmasi ilegereklestirilir.

BATYAL [Bathyal ] Gllerin ve okyanuslarin en derin tabakasiyla ilgili.

BDL [Below detection limit ] Saptama sinirinin altinda.BEKLETME HAVZASI [Detention basin ] Taskini nlemek iin sel suyunu denetimlibiimde tutup birakmaya ynelik havuz yada depo.

BEKLETME SRESI [Detention period] Birim hacimdeki bir sivi yada gazin akissrecinde bir tank yada odada tutulma ortalama sresi.


8/67

BELEDI KATI ATIK [Municipal solid waste ] Kentsel alanlardaki konut veisyerlerinin, lagim amurunun da dahil oldugu, kati atiklari.

BELIRTE ( INDIKATR ) TRLER [Indicator species ] Bir ekosistemde, kkevresel degisimlere zellikle duyarli olmasi itibariyle, evre kosullari konusunda bilgi

saglayan ve evresel tehlikelerle ilgili erken uyarilarda bulunan trler. Bunun bir rnegidenizmaruludur; deniz marulunun su iinde yogun olarak bymesi bir trofikasyonsreci belirtisidir.

BENTOS [Benhtos ] Deniz dibi blgesinde yasayan yada burada olusmus hayvan vebitki yasami.

BENZEN [Benzene ] Kanser yapan endstriyel zc.

BENZESIM; SIMULASYON [ Simulation ] Dogal bir srecin laboratuvar kosullarindayada bilgisayar modeli kullanilarak sinanmasi.

BENZIPIREN Kmr ve sigara dumaninda bulunan kanser yapici bir hidrokarbon.

BPEO [Best practicable environmental option ] En kullanisli evresel seenek.

BERILYUM [Beryllium ) Insanlar zerinde zararli etkilere sahip metalik bir eleman.

BESIN AGI [ Food web ] Karsilikli baglanti iindeki besin zincirleri dizisi.

BESIN BTESI [Nutrient budget] Belli bir yasayan sistem aisindan, alinan yadakaybedilen gerekli mineral besinlerin miktarlarini belirlemeye ynelik tahmin.

BESIN GIDERME [ Nutrient stripping ] Alici sularda trofikasyonu yavaslatmakamaciyla yada atik suyun yeniden kullanilabilmesi iin uygulanan nc derece aritma

BESIN ZINCIRI [ Food chain ] Her halkanin bir ncekinden beslendigi ve enerjisagladigi, buna karsilik bir sonrakine besin be enerji aktardigi organizmalar zinciri.

BESIN ZINCIRI BASAMAGI [ Trophic level ] Bir hayvanin besin zincirindeki yeri.

BESINLER [Nutrients ] Bitkilerin ve hayvanlarin bymesi iin gerekli maddeler.

BETA RADYASYONU [ Beta radiation ] Yksek hizda negatif elektron radyasyonu.BEZ FILTRE [ Fabric filter] Endstryel emisyonlardan kaynaklanan tozu veparaiklari tutan, evlerdeki elektrikli sprge torbasina benzer, kumastan yapilma aygit.

BIDON [ Skip ] Byk atik haznesi, konteyner.


9/67

BINA BAGLANTISI [House connection ] Atik suyu bir binadan sokaga yerlestirilmishatta ileten pis su borulari iin kullanilan terim.

BIRIM MLKIYETI [ Condominium ] ok birimli yapida bireysel mlkiyet.

BIRINCIL HAVA KIRLETICILER [ Primary air pollutants ] Atmosfere dogrudanverilen hava kirleticileri.

BIRINCIL ISLEM [ Primary treatment] Islenmemis lagim suyunun aritmanin enyaygin biimi: kaba ve kati maddelerin ayrildigi n islem.

BIRLESIK RETIM [ Cogeneration ] Elektrik retiminde olusan atik isinin isitmada,sogutmada ve atik su aritiminda kullanilmasi.

BIRLESIK ISI VE G [ CHP= Combined heat and power] Elektrik ve isinin birlikteretimi. Terim, atik isi yada hava kullanan santraller iinde kullanilir.

BIRLESIK KANALIZASYON [ Combined sewer] Atik suyun ve sel suyununtoplanmasina yarayan tek bir kanalizasyon sistemi.

BIRLESIK TASFIYE [ Codisposal ] Genellikle yanma gerektiren entegre bir islemyoluyla lagim ukurunun ve kati atiklarin birlikte tasfiyesi yntemi.

BIRLESIK ZARARLI ORGANIZMA DENETIMI [Integrated pest management]Zararli organizmalarin yayilmasini biyolojik, kltrel ve kimyasal yaklasimlaribirlestirerek denetleme yntemi. zellikle, en azindan bir kimyasal ilaca karsi direnkazanmis organizmalarla mcadelede kullanilir.

BITKI LDRC [Herbicide ] Zararli ot ldrc ve yaprak dkc olarakkullanilan kimyasal madde.

BIYOAKMLASYON [ Bioaccumulation ] Biyoyogunlasma.

BIYOBOZULMAYA UGRAMAZ [Nonbiodegradable ] Bakterilerin ayristiramadigiorganik madde.

BIYODENEME [Bioassay ] Potansiyel olarak zehirli bilesiklerin niteliginin vegcnn, standart test organizmalariyla etkilesimlerini gzleme yoluyla laboratuvar

kosullarinda denenmesi.BIYOENERJETIK [Bioenergetics ] Bitkilerle hayvanlar, bitkilerle bitkiler hayvanlarlahayvanlar arasindaki enerji aktariminin incelenmesi.

BIYOIZLEM [ Biomonitoring ] Potansiyel olarak zararli bir durumda bitki ve hayvanyasamindaki farklilasmalari degerlendirmek amaciyla dogal bir ortamin biyolojikkonumundaki degisikliklerin izlenmesi.


10/67

BIYOJEOKIMYASAL DNG [Biogeochemical cycling ] Kimyasal elemanlarinfiziksel evre ile organizmalar arasindaki dngs.

BIYOKIMYASAL OKSIJEN IHTIYACI [ BOD =Biochemical oxygen demand]Organik kirliligin bir ls olarak kullanilan ifade. Bir su veya atik sudaki organik

maddelerin biyokimyasal srelerle tam ayrismalari iin bu islemi yapanmikroorganizmalarin, suyun birim hacimi basina gereksinim duyduklari oksijen miktari.Evsel atik su isleme srelerinin etkinligini lmede de kullanilir.

BIYOKTLE [Biomass ] Belli bir alan yada hacimdeki canli organizmalarin toplamktlesi yada miktari.

BIYOKTLE ENERJISI [Biomass energy ] Bir biyoktledeki organik atiklar, bitkileryada aga gibi organik maddelerden retilen enerji.

BIYOLOJIK ARITMA [Biological treatment ] Atik suyun mikroorganizmalar

kullanilarak aritilmasi.

BIYOLOJIK BYME (YKSELME ) [Biological magnification ] Besin zincirininardisik dzeylerinde, maddelerin artan miktarlarda birikmesi.

BIYOLOJIK ESITLILIK [Biological diversity ] Organizmalarin esitlerinin alanyada hacim birimi basina sayisi; belli bir zamanda belli bir yerdeki trlerin bilesimi.

BIYOLOJIK DENGE [Biological balance ] Hayvanlarla bitkiler, bitkilerle bitkiler vehayvanlarla hayvanlar arasindaki denge.

BIYOLOJIK POTANSIYEL [Biotic potential ] Bir organizmanin varligini srdrmeve reme yetenegi.

BIYOLOJIK KALKAN [Biological shield] Bir nkleer reaktrn personelini veevresini korumak amaciyla, ntronlari ve gamma radyasyonu absorbe etmek (sogurmak)iin nkleer reaktrn merkezi etrafinda insa edilen koruyucu kalkan yada kalin betonduvar.

BIYOLOJIK YAG DKNT DENETIMI [Biological oil spill control ] Sudaki yagtabakalarini ayristirmak iin bakteri kltrlerinin kullanilmasi islemi.

BIYOM [Biome ] Belli bir dogal ortam ve iklimdeki btn canli organizmalardan olusankarmasik topluluk.

BIYOMETRI [Biometry ] Biyolojik sorunlarin incelenmesinde istatistik yntemlerinuygulanmasi.

BIYOSFER [Biosphere ] Gezegenimizin ve atmosferinin yasam kaynagi btnblmlerini ieren alan.


11/67

BIYOSIDLER [Biocides ] Organizmalari ldrme yetenegine sahip kimyasal maddeler;sterilize ediciler.

BIYOTA [Biota ] Belirli bir blgede yada evrede bulunan bitki ve hayvan yasamininbtn.

BIYOTIK [Biotic ] Bir evredeki bitkiler, hayvanlar ve mikroorganizmalar ile ilgili.

BIYOYOGUNLASMA FAKTR [Bioconcentration factor] Organizmalarda bazikimyasal maddelerin birikme mertebesini ifade eden bir l. Genellikle bu kimyasalmaddeler besin zinciri iinde artarak bulunurlar. rnek: DDT.

BOD [Biochemical oxygen demand] Biyokimyasal oksijen ihtiyaci.

BOP [Blow -out preventer ] Kaak nleyici.

BORU IKISI ARITMA [ End-of-pipe treatment] Emisyon boru hattinin bitimindekullanilan aritma tesisi.

BORU HATTI [Pipeline ] Degisik maddeleri uzak mesafeler ileten, pompalamadonanimi, vanalari ve diger makinalari ile birlikte boru sebekesi.

BOSALTIM [Discharge ] evreye birakilan btn kirleticiler iin kullanilan terim. Gazbosaltimlar emisyon, sivi bosaltimlar ise sivi atik (effluent ) diye de adlandirilir.

BOZULMA [ Impairment ] Bir dogal kaynagin kirlenmesi sreci.

BOZULMAMIS ALAN Insan etkinlikleriyle degistirilmemis dogal alanlar.

BLGE ISITMASI [ DH =district heating ] Belirli bir sayidaki konut yada isyerineisitma saglamak zere, merkezi olarak kurulan sistem.

BLGELEME [Zoning ] Belli amalarla blgelere ayirarak toprak imarinindenetlenmesi.

BRT TABAN ALANI [ Gross floor area ] Bir binanin taban alani toplami.

BSO [Benzene soluble organics ] Benzende zlebilen organik maddeler.

BUHAR [ Vapor ] Atmosfer isi ve basincinda sivi yada kati durumda bulunanmaddelerin gaz hali.

BUHARLASMA HAVUZU [ Evaporation pond] Lagim suyu tasfiyesinde kullanilansig ve yapay havuz; bu sistemde atik genis araziler dagitilir ve buharlastirilir.


12/67

BULANIKLIK [ Turbidity ] Suda ve havada asili bulunan maddelerin neden oldugu,gnes isinlarinin ortama girme ve bitkilerin byme dzeylerini denetleyen, ime suyukalitesi aisindan ok zararli ortam kosullari.

BUV [Backscattered ultraviolet ] Geri sailmis mortesi.

BTNSELCI [Holistic ] Paralarla btnler arasindaki organik yada islevsel iliskiyivurgulayan ve bir konuyu karsilikli bagimlilik iliskisi iindeki paralarin btnledigi tekbir sistem olarak gren yaklasim.

BYME TEORISI [ Growth theory ] Kentlerde ve blgelerde yerlesim, byme vetoprak kullanimi modelleri konusunda kent bilimcilerinin olusturduklari teoriler.

CA [ Carbon absorption or adsorption ] Karbon sogurmasi.

CANSIZ EVRE [Abiotic environment ] Dogadaki fiziksel ve cansiz kimyasal

unsurlar. rnek: Toprak, su, atmosfer.

CBD [ Central business district ] Merkezi is blgesi.

CBSR [ Carcinogen bioassay in small rodents ] Kk kemirgenlerde kanser yapicibiyo-denemesi.

CCC [ Countercurrent chromatography ] Ters akim kromatografisi.

CFC [ Chlorofluorocarbon ] Kloroflorokarbon.

CIVA [ Mercury ] Besin zincirlerinde, zellikle tatli su ve deniz organizmalarinda yogunolarak bulunabilen ve zararli etkilere yol aan zehirli metalik eleman.

CNR [ Composite noise rating ] Bilesik grlt lm.

CNS [ Central nervous system ] Merkezi sinir sistemi.

COD [ Chemical oxygen demand] Kimyasal oksijen ihtiyaci.

COH [ Coefficient of haze ] Sis katsayisi.

COHb [ Carboxhaemoglobin ] Karboksihemoglobin.COM [ Complek organic mixture ] Karmasik organik karisim.

CPOM [Coarse particulate organic matter ] Byk paracikli organik madde.

C.Q. [ Commercial quality ] Ticari kalite.


13/67

CRUF [ Clinker ] Firinlardaki ergimis kalinti.

ALISMA ORTAMI [ Work environment] Isyerinin kosullari.

ALKANTI [ Turbulence ] Gelisigzel hava veya su sirklasyonuna neden olan inisli

ikisli devinim. Nedeni genellikle akis alandaki przllk ve engebeliktir.

AMUR [ Sludge ] Atik suyun aritilmasi sirasinda szme, keltme ya da biyolojikaritma sonucu olusan yogunlasmis kati.

AMUR SIVISI [ Slurry ] Atik su isleme tesislerinde amuru tasiyan sivi.

AMUR SINDIRIMI [ Sludge digestion ] Atik su amurunun biyolojik oksijenihtiyacini evresel ynden kabul edilebilir bir dzeye indirmek amaciyla uygulanananaerobik islem.

AMUR TASFIYESI [ Sludge disposal ] Atik su amurunun nihai tasfiye islemi.AMURUN YAKILMASI [ Sludge incineration ] Atik su amurunun hacim ynndenkltlp, islenerek tutusabilirlik kazandirildiktan sonra yakilmasi.

APRAZ-MEDYA YAKLASIMI [ Cross-media approach ] evre sorunlarina,szgelimi sadece hava kirliligini degil etkilesim iindeki btn faktrleri gz nndebulundurarak yaklasmak.

ENTME (YONTMA) [ Spalling ] Yongalar ya da paralar haline getirme.

EREVE YAKLASIM [Bubble concept] Kirletici emisyonlarinin denetimibaglaminda amalanan sinirlamalarin uygulanmasinda, belirli kirleticilerin ikiskaynaklarindan ziyade bunlarin etkiledikleri alanlarin ele alinmasi gerektigini savunanyaklasim.

EVRE [Environment ] Bir organizmanin var oldugu ortam ya da kosullar. Bu evredogal fiziksel geleri, ayrica organizmanin etkilestigi insan rn kosullari ierir.

EVRE ANALIZI [ Environmental analysis ] Belirli bir arazinin topografik, hidrolojik,jeolojik ve kltrel zellikleri gibi evresel zelliklerinin incelenmesi.

EVRE DEGERLENDIRMESI [ Environmental assessment] Bir eylemin ya daprojenin evre bakimindan yararli olup olmadigini ve evresel etki raporununhazirlanmasi gerekip gerekmedigini belirlemek amaciyla yapilan inceleme.

EVRE DOSTU [Environment-friendly ] rnlerde normal olarak bulunan zararligelerden bazilarini tasfiye etmek amaciyla tasarlanmis ya da degistirilmis rnleri ifadeetmek iin kullanilan terim.


14/67

EVRE KORUMA [Environment protection ] Potansiyel olarak tehlikeli atikmaddelerin evreye bosaltilmasinin asgariye indirilmesi ya da nlenmesi amaciylakaynaklarin ynetimi.

EVRE KORUMA AJANSI [EPA= Environmental Protection Agency ] Kirleticiler

ile ilgili tm kanun ve ynetmelikleri uygulamak ile grevli Amerikan federal kurulusu.

EVRE KALITE HEDEFI [ EQO = Environmental quality objective ] evrenin belirlibir boyutu iin amalanan kalite dzeyinin ortaya konmasi. Bu dzey ulasilir olmayabilirve nicelik olarak ifade edilebilir.

EVRE KALITE STANDARDI [ EQS = Environmental quality standard] Bir evredebir kirletici iin izin verilebilir en yksek dzey ya da evrenin bazi vasiflari iin kabuledilebilir en dsk dzey.

EVRE MHENDISLIGI [ Environmental engineering ] evre mhendisligi, evrenin

korunmasina, kirliligin azaltilmasina vb. elverisli teknoloji sistemlerinin tasarlanmasinive evre srelerinin incelenmesini, ayrica belirli binalarin bu aidan i tasarimlariningereklestirilmesini ierir.

EVRE SORUNLARI BILIMSEL KOMITESI [ SCOPE= Scientific Committee onProblems of the Environment ] Baslica ilgi alani evreyi iyilestirmek ve kirlilikle ilgiliesitli sorunlari incelemek olan uluslararasi kurulus.

EVRE YOLU [Beltway ] Kentsel bir alani evreleyen, ana ulasim arterlerine bagli yol.

EVRE YNETIMI [ Environmental management] Toprak , su ve hava gibi dogal

kaynaklarin evresel aidan kabul edilebilir uygulamalar yoluyla kullanilmasi.EVRE YNNDEN DUYARLI ALAN [ESA= Environmentally senstive area ] Birlkenin dogal yerlesimleri ve sregelmekte olan tarimsal etkinlikleri korumak ya damodern, yogun tarimdan geleneksel olana gemek iin zel nlemler almak gereginiduydugu alanlar iin kullanilan terim.

EVRESEL ETKI DEGERLENDIRMESI [ ELA = Environmental impact assessment] Yeni gelisme ve projelerin evreye olabilecek srekli ya da geici potansiyel etkilerinin,sosyal sonulari ve alternatif zmleri de iine alacak biimde analizi vedegerlendirilmesi.

EVRESEL ETKI RAPORU [ Environmental impact statement ] evresel etkidegerlendirmesi alismalarinin sonularini ieren detayli rapor.

EVRILME (INVERSIYON) [Inversion ] Atmosferin asagi tabakalarinda gereklesenve soguk hava katmaninin daha yukaridaki sicak hava katmani tarafindan tutulmasiylaolusan atmosfer olayi, Rzgar olmadigi zaman, kirleticilerin dagilmasi olanagibulunamaz ve byk hava kirliligi olaylari gereklesebilir.


15/67

IKIS KANALI[ Outlet channel ] Sivi atigi toplayip gtrmeye yarayan su yolu ya dadrenaj kanali.

IKIS-YERIVARIS YERI ARASTIRMASI [O-D Survey = Origin destination survey] Bir ulasim planlama teknigi.

INKOLU SU KIRLILIGI [Zinc water pollution ] Galvanizleme, polimer isleme vediger uygulamalarin sonucu olarak endstriyel atik suda ortaya ikan kirlilik.

OCUKLARA DOKUNMAZ [ Childproof] ocuklar iin tehlikeli olmayan.

OK AILELI KONUT [Multifamily dwelling ] Iki ya da daha fazla aile biriminibarindiran konut.

OK IKISLI KIRLETICI KAYNAK [Nonpoint source ] Su kirliligine katkidabulunan, yzeysel su ya da yagmur akintisi gibi, yayilmis ve i ie geismis akintilar.

KELME [Precipitation ] Elektrik alan etkimesi ya da isisal degisme sonucunda,paraciklarin iinde asili bulunduklari gaz akintisindan ayrilmasi islemi.

KELTME [ Sedimentation ] Katilarin yer ekimi nedeniyle kelmesi dogal sreci;atik suyun isleme tabi tutulmasinda, erozyon gleri araciligiyla paraciklarin ayrilmasive tasinmasi sreci.

KELTME TANKI [ Sedimentation tank ] keltilebilir katilarin atik sudan ayrildigiatik su isleme tesisinin bir blm.

LLESME [Desertification ] Genellikle asiri otlatma, yaygin ormansizlastirma ya daaykiri tarim ve sulama uygulamalari sonucunda topragin l haline gelmesi srece.

P [ Garbage ] Evlerden ya da ticari amala gida hazirlanmasi ve kullanilmasindankaynaklanan hayvan, sebze ve meyve atigi; genelde tm atik rnler iin kullanilir.

P BOSALTMA [ Tipping ] pn aik alanlara dklmesi.

P ISLAHI [Refuse reclamation ] kati atigin yararli rn haline getirilmesi.

PLK [Dump site ] p gibi kati atiklarin bosaltilip st aik birakildigi atik tasfiye

alani.

ZNMS OKSIJEN [CD = Dissolved oxygen ] Su veya atik su iinde znmshalde bulunan oksijen miktari.

RME [Putrefaction ] Anaerobik haldeki maddenin organik ayrismasi; bu sresonunda kt kokulu gazlar ve oksitlenmesi tamamlanamamis rnler olusur.


16/67

RME VE RTME [Digestion ] Enzimlerin etkisiyle organik dnsmesiniifade etmekte kullanilan, atik su aritimiyla ilgili terim. rnek: Lagim amurununanaerobik rtlmesi.

DAGILMA [Dispersion ] szgelimi, bir dogal kaynaktaki yogunlasmis kirleticininyayilma sreci.

DAGINIK YAYILMA [ Sprawl ] Kentsel gelismenin civardaki kirsal kesime dogrudenetimsiz yayilmasi.

DALGA GC [ Wave power ] deniz suyu devinimlerinin olusturdugu gcn enerjiretiminde kullanilabilecegi, potansiyel yenilenebilir enerji kaynagi.

DALGAKIRAN [Jetty ] Bir limani akintilarindan ve gelgitlerden korumak amaciylagelgite aik koylarda, gllerde ya da irmaklarda gereklestirilen yapi.

DAMITMA TESISLERI [Distillation plants ] Tuzlu suyu ime suyuna dnstrenbyk lekli tesisler.

DAMLATMALI FILTRE [ Trickling filter ] Atik suyun aritilmasi srecinde ikincilaritma tesislerinde kullanilan biyolojik filtre. Filtre, atik suyun pskrtp serpildigi 5-10cm boyutunda taslardan olusan 1-2 m derinliginde ve 10-30 m apinda bir yataktir. Taslararasinda byme olanagi bulan mikroorganizmalar, akis sresi iinde organik maddeleriayristirirlar.

DARBE LER [Impactor; Impinger ] Maddeleri arpma (darbe) noktasinda toplayan

ve len alet.DAYANIKLI KIMYASALLAR [ Persistent chemicals ] Zararsiz hale getirilmelerini yada giderilmelerini saglayacak biyolojik ve kimyasal srelere karsi direnli toprak ve sukirleticileri. Bunlara rnek olarak kursun, bakir, arsenik, ya da tarim ilalari, sertdeterjanlar (biyolojik olarak bozunmayan) ve radyonklidler (radyoaktif ekirdekler)gsterilebilir.

DBA [Decibel A ] Desibel A.

DDT [DDT] Diklorodifeniltrikloretan'in kisa yazilisi; son derece kuvvetli bir bcek

ldrc. Kalintilari yaklasik 15 yil varligini srdrr.DEGISIM DERECESI [ Gradient] Isi, basin, yogunluk, nem gibi evreyi etkileyen birniceligin degerindeki degisme.

DEMOGRAFI [Demography ] Genellikle istatistik teknikler kullanilarak nfusunincelenmesi.


17/67

DEMOGRAFIK GEIS [Demographic transition ] Genellikle ekonomik ve toplumsalgelismeye bagli olarak, belli bir nfusun dogum oraninda gzlenen dsme egilimi.

DENGELI NFS [ Equilibrium population ] Degismeyen nfus; belli bir srededogum sayisi lm sayisina esit olan nfus.

DENIZ DIBI BLGESI [Benthic region ] Hem kiyi hem de derin deniz tabani olmakzere, btn okyanus dibini kapsayan deniz blgesi.

DENIZ DIBI SONDAJI [ Offshore drilling ] Pahali donanim ve yzer platformlarkullanarak deniz altindan petrol ve gaz ikarilmasi.

DENIZ EKOSISTEMI [ Marine ecosystem ] Okyanuslarin ve denizlerin ekosistemleri;pellajik ve bentik blmler olarak ikiye ayrilir.

DENIZ ISI ENERJISI EVRILMESI [ Ocean thermal energy conversion ] Deniz

yzeyinde gnesle isinan su ile yzeyin altindaki soguk su arasindaki isi farklarindanyararlanmak suretiyle enerji retilmesi yntemi.

DENIZ KIRLILIGI SZLESMESI [MARPOL = Marine Pollution Convention ]uluslar arasi Deniz Kurulusunun (IMO) nderliginde kabul edilen ve yakit tasiyantankerlerin deniz kirliligine yol amalarini nlemek amaciyla olusturulan szlesme.

DENIZ KIRLILIGINI ZLEME PROGRAMI (MARPOLMON) [Marine PollutionMonitoring Programme ] Deniz Kirliligi Szlesmesinin bir uygulamasi.

DENIZ SEDDI [ Seawall ] Sahili koruyan ve i kisimlara ynelik taskinlari nleyen,

sahil seridindeki saglam duvar.DENIZE P DKME [ Ocean dumping ] Lagim amuru, taranmis materyal, sanayiatiklari ya da diger maddelerin de iinde bulundugu atiklarin denize dklmesi.

DEPREM ZARARLARININ AZALTILMASI [Earthquake hazard mitigation ]tahmin, uyari sistemleri ve zellikle depreme dayanikli yapi insaasi gibi yntemlerle,depremlerin insan yasamina ve mallara verebilecegi zararlarin asgariye indirilmesi.

DERIN DENIZ DIBI BLGESI [Abyssall-benthic zone ] Okyanusun en derin yerleri.

DERME ATMA KONUT [Jerry built housing ] Genellikle hemen kr etmek iinyetersiz malzeme ve isilikle insa edilen konut.

DESIBEL [Decibel ] Sesin siddetinin llmesinde kullanilan uluslar arasi birim.Kisaca dB olarak yazilir.


18/67


19/67

DIP [Dissolved inorganic phosphorus ] znms inorganik fosfor.

DISTROFIK GLLER [Dystrophic lakes ] ok dsk kire ierigine ve yogunhumusa sahip bundan dolayi da suyun kahverengi renk aldigi gller.

DIYALIZ [Dialysis ] Atik su aritiminda kullanilan, byk organik paraciklarikklerden ayirma yntemi.

DM [Dry matter ] Kuru madde.

DO [Dissolved oxygen ] znms oksijen.

DOBSON BIRIMI [Dobson unit] Ozon lmnde kullanilir; bir dobson birimi,milimetrenin yzde birine esittir.

DOGA KORUMA ALANI [Nature preserve ] Dogal evrenin koruma ve inceleme

amalariyla korundugu alan.

DOGAL AYIKLANMA [Natural selection ] Bazi organizmalarin belirli bir evreninkosullarina daha iyi uymalarindan tr ogalarak yasamlarini srdrmesi.

DOGAL GAZ [Natural gas ] Yerkabugunun altinda, belli jeolojik olusumlarlagereklesen, metan ve hidrokarbonlar ieren yakit.

DOGAL KAYNAK [Natural resource ] evrede dogal olarak gereklesen su, hava vegaz gibi kaynaklar.

DOGAL RADYASYON [Natural radiation ] Esas olarak toprakta ve kayalarda ayrisanuranyumun yol atigi, radon gibi gazlar ikaran radyasyon.

DOGRUSAL KIRLETICI KAYNAK [Line source ] Bir dogru boyunca kirlilikemisyonu ya da desarji. Tikanik bir evre yolunda yol boyunca hareket halindeki trafiginolusturdugu hava kirliligi dogrusal bir kaynak olusturur.

DOGUM HIZI [Birth rate ] Belirli bir grubun birim zamanda olarak ifade edilen dogumorani. Belli bir alanda her 1.000 kisilik nfus basina yillik dogum sayisi ise "kaba dogumhizi" olarak adlandirilir.

DOGURGANLIK [ Fecundity ] Bir canlinin dogurabilme yetisi.DOGURGANLIK HIZI [ Fertility rate ] 15-44 yas arasinda, dogurma agindaki her1.000 kadin basina dsen canli dogum sayisi.

DOLGU [Riprap ] Set erozyonunu nlemek iin dzensiz biimde biraraya konmuskirik kaya, tas ya da betondan yapilma duvar.


20/67

DOLGU YAPILANMA [Infill development ] Kent dokusunda yayilmis haldeki,genellikle kk boyutta olduklari iin bos kalmis arsalarin konut ya da konut-disiamalarla yapilanmasi.

DOLGU KULE [Packed tower ] Kirli havanin dolgu maddesi (seramik paralari, aga

yongasi vb.) doldurulmus bir kuleden geirilmesi ve bu arada dolgu materyalinin zerinesivi pskrtlerek kirleticilerin sogurulmasi esasina dayali kirlilik denetim aygiti.

DOM [Dissolved organic matter ] znms organik madde.

DMS [Dimethyl sulfide ] Dimetil slfit.

DNT [Dinitrotoluene ] Dinitrotoluen.

DUMAN [Fumes ] Buharlarin yogunlasmasindan ya da kimyasal tepkimeden olusan,genellikle 5 mikrondan kk, solunabilir ve bulut grnmndeki uucu kati

paraciklar.

DUMAN [ Smoke ] Szgelimi kmr gibi bir yakitin eksik yanmasi sonucunda olusan,minik paraciklardan ibaret, gzle grlebilir gaz halindeki sspansiyon.

DUMAN LER [ Smokemeter ] Baca ve egzos gazlarinin yogunlugunu lmeyeyarayan aygit.

DURULTMA [ Clarification ] kebilir nitelikteki yzen kati maddelerin keltme,havalandirma ve szme yoluyla atik sudan ayrilmasi.

DURULTMA ODASI [ Settling chamber ] Yakma bacalarinda ya da sinai islemlerdenikan gazlardaki partikl maddelerin n aritiminda kullanilan ve dogal bir ekmebacasiyla alisan oda. Bu oda da iri partikl maddeler yerekimi etkisi ile ktrlr vetoplanir.

DURULTMA TANKI [ Settling tank ] Damlatmali filtre veya aktif amur srecisonunda kismen aritilmis atik suyun, sivi ve kati bilesenlerin ayrilabilecegi biimdekeltildigi tank.

DUV [Dangerous ultraviolet ] Tehlikeli ultraviyole (mortesi)

DNYA EVRE VE GELISME KOMUSYONU [ WCED = World Commision onEnvironment and Development] Ekonomik gelismeyi yadsimayan, ancak dnya evresinitehdit etmeyen evre ve enerji politikalarinin benimsenmesi gerektigini savunanBrundtland Raporunu hazirlayan, Birlesmis Milletler'in olusturdugu bir komisyon.

DSEY KALKIS VE INIS [ VTOL = Vertical takeoff and landing ] Havalanlarindaalan ekonomisi saglayan ve ayrica geleneksel kalkis ve inislerdeki belli tehlikelerigideren dsey kalkis ve inise elverisli uak.


21/67

DZEY [ Grade ] Yer seviyesi.

EAA [Electrical aerosol analyser ] Elektrikli aerosol analizci.

EC [Effect concentration; environmental concentration ] Etki yogunlasmasi; evresel

yogunlasma.

Ecd [Electron capture detector ] elektron tutma detektr.

EDAFIK [ Edaphic ] Toprakla ve onun bitki ve hayvan yasami zerindeki etkisiyle ilgili.

EF [ Emission factor; enrichment factor] Emisyon etkeni.

EFEO [ Environmentally favorable energy options ] evre ynnden elverisli enerjiseenekleri.

EIA [ Environmental impact assessment] evresel etki degerlendirmesi.EIL [ Environmental impairment liability ] evresel bozulmanin sorumlulugu.

EKISTIK [ Ekistics ] Insan yerlesimlerini inceleyen bilin dali.

EKMAN TABAKASI [Ekman layer ] Yakin atmosferde rzgarin veya okyanuslardast akintilarin ykseklik veya derinlikle yn degistirdigi tabaka.

EKOLOJI [ Ecology ] Organizmalarin birbirleriyle ve evreleriyle olan iliskileriinceleyen bilim dali.

EKOLOJIK KONUM [Niche ] Bir trn yasamini srdrmesi iin gerekli tmkosullari saglayan ekolojik yasama ortamindaki yeri,

EKOSFER [Ecosphere ] Yeryznn canlilari ieren blm; biyosfer ve karsiliklietkilesimin sz konusu oldugu atmosfer, hidrosfer ve litosfer kesitli.

EKOSISTEM [ Ecosystem ] Birbirleri ile ve cansiz ortamla iliski iinde olan kendiiinde yeterli bitki ve hayvan toplulugu.

EKOTON [Ecotone ] Yagmur ormani ile ona bitisik agalik ya da otlak gibi iki ekolojik

topluluk arasindaki geis alani.

ELEKTRODIYALIZ [ Electrodialysis ] Suyun tuzunun giderilmesinde kullanilanelektro kimyasal islem.

ELEKTROSTATIK KTRC [ Electrostatic precipitator] Yklenmisparaciklarin ktrlmesi sreci ile bu paralari tasiyan gazin atmosfere birakmadannce tabi tutuldugu etkili temizleme yntemi,


22/67

ELEME [ Screening ] Yzen ve asili duran iri kati maddeleri lagim suyundan bir trelek kullanarak gereklestirilen ayirma islemi; bir komposttan yabanci maddelerinayrilmasi.

EMISYON [ Emission ] Gaz ya da gaz ve partikl karisimlarinin atmosfere verilmesi.

EMISYON ENVANTERI [ Emission inventory ] Belirli bir cografi alanda havayabosaltilan baslica hava kirleticilerinin listesi. Listeleme miktar (gn/ton) ve kirlilikkaynagi gz nne alinarak yapilir.

EMISYON STANDARDI [ Emmission standard] Belli kosullarda belli bir kaynaktanyasal olarak bosaltilabilen azami kirletici miktari. Bosaltim standardi olarak daadlandirilir.

EN IYI KULLANILABILIR TEKNOLOJI [BAT = best available technology ]Maliyeti gz nne almaksizin ya da uygulanmasinin gerekliligi kanitlanmis, kirliligi

maksimum azaltabilen teknoloji. Optimum teknolojik sre.

EN KULLANISLI EVRESEL SEENEK [BPEO = Best practicable environmentaloption ] Belirli bir ortamda (deniz, hava, toprak ) bir kirleticiye karsi getirilen zmnbir diger ortamda kirlilige yol aabilecegi olasiligin gz nnde bulundurulmasigerektigini vurgulayan kavram.

EN OLASI SAYI [MPN = Most probable number] Kirlenmis sudaki bakterilerinsayisinin olasilik formllerine dayali olarak istatistiksel tahmini.

EN YKSEK VE EN IYI KULLANIM [Highest and best use ] Bir yerin (yrenin)

optimal kullanimi.ENDEMIK [ Endemic ] Belirli bir blgenin yerli tr.

ENDRIN [ Endrin ] Klorlu hidrokarbonlar sinifindan ok zehirli, genis spektrumlu bcekldrc.

ENDSTRIYEL ATIK SU [Industrial sewage ] Endstriyel islemlerden olusan atiksu. Ham maddelerden, rnlerden ya da imalatta kullanilan maddelerden kaynaklanir.

ENERJI DNSM [ Energy conversion ] Bir enerji biiminin digerine dnsmesi.

ENERJI KORUNMASI [ Energy conservation ] Insaat yasalari, toprak kullanimynetmelikleri, ulasim politikasi ve alternatif enerji kaynaklariyla ilgili olarak enerjikaynaklarinin denetimli kullanimi.

ENGELLEYICILER [ Inhibitors ] Bir sistemin isleyisini durduran ya da yavaslatankimyasal maddeler; bozulmayi nlemek iin petrol rnlerine eklenen maddeler.


23/67

ENTROPI [ Entropy ] Yararlanilamayan enerjinin lm; bir sistemdeki dzensizligindzeyinin lm.

ENZIM [ Enzyme ] Canli maddeye zg katalizr.

EPA [Environmental Protection Agency ] evre koruma ajansi.

EPIDEMIOLOJI [ Epidemiology ] Bir nfus toplulugundaki hastaliklarin sikliklarininveyayginliklarinin incelenmesiyle ilgili tip bilimi.

EQO [Environmental quality objective ] evre kalite hedefi.

EQS [Environmental quality standard] evre kalite standardi.

ER [Endogenous respiration ] I solunum.

ERISIM DISI ALAN [Nonattainment area ] Herhangi bir hava kirletici maddeaisindan ulusal hava kalitesi standartlarini asan alan.

EROZYON [Erosion ] Havanin ya da insanlarin mdahalesi sonucunda kayaparaciklarinin ve topragin asil yerlerinden kopmalari, tasinmalari ve baska bir yerdekalmalari sreci.

ESA [Environmentally sensitive area ] evre ynnden duyarli alan.

ESER ELEMENTLER [ Trace elements ] Havada, suda ve yiyeceklerde ok dskyogunluklarda bulunan kursun, bakir, inko, arsenik, civa ve vanadyum vb. gibi

elementler.

ESMER KMR [Brown coal ] Dsk kaliteli kmr; linyit.

ESNEK ZAMAN [Flexible time ] Degisken alisma saatleri.

ESBASIN EGRILERI [Isobars ] Hava haritalarinda esit barometrik basin noktalarinibirlestiren izgiler; bu izgiler, kirlilik dagilmasi iin nem tasiyan hava akimi detaylariniolusturur.

ESIK DOZU [ Threshold dose ] Bir maddenin llebilir bir etki yaratmak iin

uygulanmasi gereken asgari dozu. llebilir asgari doz.

ESIK SINIRI DEGERI [ TLV = Threshold limit value ] Bir isinin maruz kalabilecegive kendisi iin tehlikeli olmayan azami kirletici dozu.

ETEK [Boom ] Sudaki yag serpintilerinin yayilmasini nlemek iin kullanilan aygit.

ETOBUR ; ETIL [ Carnivore ] Et yiyerek enerji saglayan canli.


24/67

EV II ALERJI YAPICILAR [Indoors allergens ] Hayvan ve bitki artiklari, polen,spor ve alg (su yosunu) ieren ev ii tozlari.

EVSEL ATIK SU [Domestic sewage ] Evlerin ve islerlerinin olusturdugu vefabrikalarin endstriyel nitelik tasimayan pis sularinin da dahil oldugu atik su.

EVSEL ATIK SU ARITIMI [ Sewage treatment ] Sagliga ve evreye yneliktehlikenin azaltilmasi amaciyla atik suyun aritilmasi islemi; ilkin mekanik islemlerinkullanildigi, daha sonra bunu biyolojik ve kimyasal islemlerin izledigi btnsel bir sre.

EVSEL ATIK SU ARITMA TESISI [ Sewage treatment plant] Iinde atik suyunisleme tabi tutuldugu ve nihai tasfiye asamasina hazirlandigi yan tesis.

FAUNA [Fauna ] Jeolojik bir dnemle ya da yreyle ilgili, insanlar disindakihayvanlarin tmnn yasami.

FENOLLER [Phenols ] Tarim ilalarinin, eczaciliktaki rnlerin, sepilemedeki etkimaddelerinin, reinelerin ve boyalarin retiminde kullanilan, insan ve su yasamibakimindan zehirli etki tasiyan endstriyel atik suda bulunan aromatik bilesikler.

FERAL [Feral] Yabani kosullarda yasayan hayvanlar ya da bitkiler.

FITOPLANKTON [ Phytoplankton ] Bitkisel plankton.

FIZIKO-KIMYASAL ARITIM [ Physico-chemical tretment] Atik su aritimindapihtilastirma, yumaklastirma ve ktrme gibi fiziksel ve kimyasal sreleri ieren aritim

basamaklarinin tm.FLOR [Fluorine ] Klora benzer, tepkime yapan gaz.

FLORA [Flora ] Bir jeolojik dnem ya da yre ile ilgili bitki yasami.

FLORIDLER [ Fluorides ] Flor ieren bilesikler.

FOSFATLAR [Phosphates ] Bitkiler iin gerekli besin niteligi tasiyan ve insan vehayvan gidasinin normal bileseni olan fosfor bilesikleri; ayni zamanda lagim suyu vetarimsal yzey akislarinda da olusur ve su olusumlarinda trofikasyona neden olur.

FOSIL YAKITLAR [ Fosil fuels ] Kmr, petrol, dogal gaz vb. gibi dogal organikyakitlarin tm. Fosil yakitlar bitki ve hayvan maddesinin milyonlarca yil boyunca toprakaltinda ayrismasindan olusur.

FOSJEN [Phosgene] Renksiz, tahris edici gaz.


25/67

FOTOKIMYASAL DUMAN [ Photochemical smog ] Endstriyel islemlerden veotomobil egzis gazlarindan kaynaklanan hidrokarbon ve azit oksitleri emisyonlarininkirlettigi havada kuvvetli gnes isiginin etkisiyle gereklesen fotokimyasal tepkimeninolusturdugu duman ya da pus.

FOTOSENTEZ [Photosynthesis ] Klorofil ieren bitkilerin atmosferdekikarbondioksitten ve sudan, gnes isigini enerji kaynagi olarak kullanarak karbonhidratolusturmasi, serbest kalan oksijenin ise atmosfere birakilmasi sreci.

FOTOVOLTAIK YNTEM [ Photovoltaics ] Gns enerjisi rneginde oldugu gibi,fotosel kullanarak isiktan elektrik retme yntemi.

FPOM [Fine particulate organic matter ] Ince paracikli organik madde.

FPC [Fish protein concentrate ] Konsantre balik proteini.

FREATIK [ Phreatic ] Yer alti suyuyla ilgili.FREON [Freon ] Yaygin biimde kullanilan klorofluorokarbon.

GAC [ Granular activated carbon ] Taneli aktif karbonu.

GAMMA RADYASYON [ Gamma radiation ] ok kisa dalga boyundakielektromanyetik radyasyon.

GARP [ Global Atmospheric Research Programme ] Global Atmosfer ArastirmasiProgrami.

GAZ KROMATOGRAF [ GC = Gas chromatograph ] Bir gaz veya sivi karisiminiindeki maddelerin ( gazlarin veya uucu sivilarin ) oranlarini belirleyebilen analizcihazi.

GAZ DEZENFEKTAN [Fumigant ] Gazlastirilmis bcek ldrc. Genellikleyapilarda yada seralarda kullanilir.

GCM [ General circulation model] Genel dolasim modeli.

GECEYARISI P DKME [Midnight dumping ] Gizli, yasa disi p dkme.

GEMS [ Global Environmental Monitoring System ] Global evre Izleme Sistemi.

GEZEREV [ Mobile home ] Su ve elektrigi bulunan, iimde yasamaya mahsus karavan.

GIDA KATKI MADDELERI [ Food additives ] Gida maddelerine dayaniklilik,ekicilik, kivami tat yada hazirlama kolayligi saglamak iin, hazirlanmalari yadaislenmeleri sirasinda zellikle katilan maddeler.


26/67

GIRDAP [ Eddy ] Havanin ve su akimlarinda trblansin neden oldugu her trl boyuttaanafor hareketi.

GIRDAP YAYILMASI [ Eddy diffusion ] alkantili ( turbulant ) bir akis rejimindebulunan yabanci maddelerin molekler difzyona kiyasla ok daha byk bulutlarda

yayilimi.

GIRDI [ Input] Girdi, kirlilik baglaminda, bir ortamda bulunan ve evre iin zararlikirleticiler ieren her tr gaz yada sivi atiklari ifade eder.

GIZLI YAGIS [ Occult precipitation ] Potansiyel bir kirlilik nedeni olusturan veagalarla bitkileri etkileyen, yagmur disindaki nem durumu.

GOR [ Gas/oil ratio ] Gaz/yag orani.

GLET [Pond] Genellikle glden kk ve havuzdan byk, dogal yada yapay olarak

yapilmis su olusumu.

GRAS [ Generally recognized as safe ] Genellikle emniyetli kabul edilen.

GRI ALAN [ Gery area ] Afet alani; ortalam alan-ekonomik aidan gelismesi baziyrelerden daha hizli, bazilarinda daha dsk seyreden ara alan.

GROYN [ Groyne ] Kum hareketlerini nlemek, kum kaybini asgariye indirmek ve bellibir kumsal kesimini korumak iin kiyiya dik olarak insa edilen mendirek.

GRUP [ Cohort ] Ortak bir istatistik nitelige sahip bireylerden olusan bir grubu belirtmek

iin kullanilan demografik terim.GRUP DAVASI [ Class action ] Vatandas davasi diye de adlandirilir. Ortak ikarlarasahip bir grubun temsilcisi olarak birden fazla kisinin dav amalari yada haklarinda davaailmasi durumu. Genellikle evre ile ilgili davalarda kullanilir.

GRUP YASAMLILIK YNTEMI [ Cohort survival method] Yas ve cinsiyete greayrilmis nfus gruplarinin,lmllk, dogurganlik ve g olasiliklari gznne alinarakgelecekteki bir tarih itibariyle yaslanmasini inceleyen nfus projeksiyonu yntemi.

GBRELER [Fertilizers ] Ekinlerin bymesini saglamak iin topraga eklenen

maddeler. Dogal inorganik gbreler hayvan gbresi, kompost ve talas ierir; inorganikgbreler ise ezilmis kiretasi,alitasi,kkrt ve kaya fosfati ierir. Bunun yani sirasentetik olarak retilen byk miktarlarda azot, potasyum, fosfor ve slfr bilesiklerikullanilir.

GNLK RT [Daily cover ] Dklen kati atigi rtmek zere bir gnde serpilmesigereken toprak.


27/67

GRLT KIRLILIGI [Noise pollution ] Insanlar zerinde olumsuz fizyolojik vepsikolojik etkiler yaratan, arzu edilmeyen sesler. Grlt kirliliginin baslica kaynaklariarsinda uaklarin alismasi, yol trafigi, insaat ve agir donanim bulunmaktadir.

GRLT VE SAYI INDEKSI [Noise and number index ] Ingiltere'de Heathrow

hava limani yresinde yapilan bir arastirmaya dayanilarak gelistirilen, uakgrltsnden kaynaklanan rahatsizligin llmesine ynelik indeks.

GW [ Gross weight ] Brt agirlik.

HALI [ Estuary ] Gel-git olayindan etkilenen genis irmak agzi.

HAREKETLI KAYNAK [ Mobile source ] Otomobil, motosiklet, uak, gemi gibihareket halindeki hava kirliligi olusturucular.

HARITA AKISTIRMA TEKNIGI [ Map overlay rechnique ] Potansiyel depremtehlikesi ve toprak geirgenligi gibi etkenlerin saptanmasi da dahil, toprak kullanimiplanlamasinda kullanilan mekansal verilerin sentezi yntemi.

HASTALIK YAPICI [ Pathogen ] Hastalik olusturan herhangi bir etki maddesi;genellikle bu terim, hastaliga yol aan canli bir organizmayi anlatmakla sinirlitutulmaktadir.

HASTALIK HIZI [ Morbidity rate ] Belli bir dnemde, belli bir alandaki belli bir nfusaisindan, belirli bir hastaligin beher 1.000 yada 100.000 kisi basina gereklesme orani.

HAVA KALITE STANDARTLARI [ Air quality standarts ] Bir blgede belirli birzaman srecinde asilmamasi gereken hava kirletici konsantrasyonlari.

HAVA KALITESI YNETMELIGI [ Hava kalitesi standartlari ve diger tedbirleriieren ynetmelik.

HAVA KALITESININ IZLENMESI [ Air quality act. ] Hava kaynagindan sreklirnek alinmasi ve analiz edilmesi.

HAVA KIRLILIGI [ Air pollution ] Toz, gaz, sis, koku, duman yada buhar gibikirleticilerin insan, bitki ve hayvan yasamina yada maddi nesnelere zara verecek , yada

yasamdan, maddi nesnelerden rahata yaralanmasina engel olacak miktar, yogunluk vezamanda atmosferde bulunmasi.

HAVA KIRLILIGI DENETIMI [ Air pollution control ] Temiz hav kriterlerinin vestandartlarinin saptanmasi ve uygulanmasi.

HAVA KIRLILIGI OLAYI [ Air pollution epidose ] Hava Kirliligi Salgini diyedeadlandirilan ve gnlerce devam eden akut hava kirliligi olayi.


28/67

HAVA KIRLILIGI SZGECI [ Air pollution filter ] Baca yada havalandirmaikislarinda belirligi byklge kadar olan paraciklari szen aygit.

HAVA KUSAGI [ Airshed ] Belli bir yrenin atmosfer kusagi ( blgesi )

HAVA-YER ARA YZEYI [ Air-ground interface ] atmosferin alt tabakalarinin yerletepkime iliskisi iinde oldugu sinir.

HAVADAKI VE SUDAKI AZOT BILESIKLERI [ Nitrogen compounds in air andwater ] Bunlar havayla suyun kalitesini nemli lde etkiler ve kirliligin baslicanedenlerini olustururlar.

HAVALANDIRMA [ Aeration ] zellikle atik su aritma srecinin bir blm olarak,havali kosullarin yaratilmasi amaciyla suya hava verilmesi.

HAVALANDIRMA TANKI [ Aeration tank ] Havalandirma islemini yapildigi tank.

HAVAYLA TASINAN KALINTILAR [ Airborne residuals ] Havadaki duman ve toz.

HAYVANLARA YASAK BLGE [ Livestock exclusion zone ] Byk ve kkbasiftlik hayvanlarina yasaklanmis blge.

HEKSAKLORBENZEN [ Heptachlor ] Klorlu hidrokarbon grubundan bir bcekldrc.

HER BESINI YIYEN [ Omnivore ] Hem bitki hemde hayvan tketerek enerji saglayanorganizma.

HETEROTROF [ Heterotroph ] Enerjiyi karmasik organik maddelerin kimyasalayrismasindan saglayan organizmalar yada hayvanlar.

HGV [ Heavy goods vehicle ] Agir yk tasiti.

HIZ KESICI YKSELTICI ( KASIS ) [ Steeping policeman = speed bump ] Trafigiyavaslatmaya zorlayan yol yzeyindeki yapay degisme.

HIDROGRAFIK ARASTIRMA [ Hydrographic survey ] Denizcilik, mhendislikprojeleri yad a diger amalarla kullanilmak zere, bir su olusumunun fiziksel zellikleri

ile ilgili veri elde etmek iin yapilan arastirma.

HIDROJEN SLFR [ Hydrogen sulfide ] Organik materyalin anaorebik kosullardaayrismasi ile olusan, rk yumurta kokusunda, renksiz ve son derce zehirli gaz.Hidrojen slfr ayrica petrol rafinerilerinde, slfr aritma tesislerinde, bazi metalurjiksrelerde ve slfr ieren bilesikler kullanan esitli kimya sanayilerinde de olusur.


29/67

HIDROKARBONLAR [ Hydrocarbons ] Genellikle fosil yakitlarda ve bu maddelerinkismen yanmasindan olusan rnlerde, szgelimi petrolle isleyen tasitlarin egzosgazlarinda bulunan ve yalnizca karbon ve hidrojenden olusan organik bilesikler.

HIDROLOJIK DNG [ Hydraulogic cycle ] Suyun yeryzyle atmosfer arasindaki

srekli dnsm.

HIDROLOJIK INCELEME [ Hydraulogic study ] Bir alanin su varliginin nicel,ikseldegerlendirilmesi, topragin korunmasi, taskin denetimi, barajlar ve su depolari tasarimiyapilmasi ve bir imar alismasinin olasi etkinliklerinin belirlenmesi amaciyla cografi biralandaki sularin degisik ynlerinin sistematik degerlendirmesi nin yapilmasi.

HIDROSFER [ Hydrospher ] Yeryznn okyanuslar, gller ve irmaklar gibi sudanolusan blm.

HIZMET ALANI [ Catchment area ] Belirli bir programin, etkinligin, hizmetin

kullanicilarinin ogunlugunun bulundugu cografik blge.

IRMAK HAVZASI [River basin ]drenaj havzalarindan bir dagotom bendi ile ayrilan irmagin drenaj havzasi.

ISI ADASI [Heat island] Birbirine yakin ok sayida isi kaynaginin kentsel alanlardaisinin artmasina neden olarak bu alanlarla etraflari arasinda gece isis ynnden farklilikyaratan ve dolayisiyla sicak havayi ve kirleticileri tutan bir sis kubbesi olusumuna yolaan olumsuz durum.

ISKARTA [ Spoil ] Madencilik alismalarinin sonucunda ortaya ikan artik materyal; su

olusumlarinda taranarak ikarilmis materyaller iinde kullanilir.ISIK ALAN SU TABAKASI [ Euphotic zone ] Okyanusta fotosentezi ve bitkiselplanktonlarin yasamasini saglayacak kadar isik alan aik deniz blgesi.

IZGARA MODELI [ Gridiron pattern ] Sokaklarin birbiriyle dik aisiyla kesistigisokak plani.

I SULAR [Inland waterd] Denizler ve okyanuslar disinda yeryzndeki tm sukaynaklari.

ISELLESMIS ATIK [ Internalized waste ] Ayni tesis iinde yeniden islenip kullanilanatik.

ITEN YANMALI MOTOR [ICE = Internal combustion engine ] Iinde yakitinbelirli bir alana hapsedilerek, mekanik enerji elde etmek amaciyla yakildigi aygit.


30/67

IKINCIL HAVA KIRLIETICILERI [ Secondary air pollutants ] Atmosfer birakilanbirincil hava kirleticileriyle atmosferde dogal olarak bulunan kimyasal maddelerintepkimeyegirmeleri sonucu olusan hava kirleticileri. Bk. Birincil Hava Kirleticileri.

IKINCIL ISLEM [ Secondary treatment] kelmeden sonra, aktif amur veya rtme

gibi biyokimyasal islemlerle endstriyel veya evsel atik suyunun aritilmasi.

ILAVE ( NLEMLER, DONANIM ) [Add-on (measures, equipment) ] Kirliligidenetlemek ve sinirlamak iin kullanilan ek nlemlere yada donanim.

ILAVE SU [Make-up water] Sistemde sizinti, buharlasma,bosa akma, patlak gibinedenlerden kaynaklanan kaybin giderilmesi iin saglana su.

ILERI ARITMA [Advanced treatment ] Biyolojik aritma sonrasi atik suyun kalitesiniarttirmak iin kullanilan fiziko-kimyasal srelerin tm.

IMARLI ALAN [Improved land] Su saglanarak, kanalizasyon sistemi, yollari ve digertemel donanimi olusturarak daha yararli hale getirilmis toprak.

IMHOF TNKI [ Imhoff tank ] Kompakt yapida oldugu ve mekanik donanimgerektirmedigi iin kk aritma tesislerinde kullanilan, iinde hem kelme hem deanaerobik amur karistirma isleminin gereklestigi, iki asamali kagim suyu aritma tanki.

INSAN EKOLOJISI [Human ecology ] Bireylerin ve insan topluluklarinin kendievreleriyle olan iliskisini inceleyen ekoloji dali.

INSAN GBRESI [Night soil ] Insan diskisi.

INSAN YERLESIMI [Human settlement] Bir insan toplulugunun mesken tuttugu yer.Geici nitelikteki, kamp yeri gibi yerler bu tanimin disindadir.

INSAN VE BIYOSFER PROGRAMI [ MAB=Man and the Biosphere Programme ]Birlesmis Milletler evre Programi'nin yrttg bir alisma.

INSANDAN KAYNAKLANAN [Anthropogenically-emitted ] Insan faaliyetlerisonucu olusan

INSAATA ELVERISLI ALAN [Buildable area ] Potansiyel insaatlara uygun toprak.

IOM [Inert organic matter] Sabit organik madde.

IS [ Smut] Bacadan ikarak civardaki alana dsen kk kurum parasi; slfrk asitieren isler asitli is olarak da adlandirilir.

ISLETIM KAYIPLARI [ Operational losses ] Buharlasma ve sizintidan kaynaklanan sukayiplari.


31/67


32/67

KABOT DENETIMI [ Cabot control ] Yzeye bir fitil sokup dknty tu

KAAK [Blow out] Basin kontrol kayboldugunda ortaya ikan yag yada gaz sizintisi.

KAHVERENGI DUMAN [Brown smoke ] Fosil yakitlarin nispeteb dsk isida

yanmasindan olusan ve siyah dumandan daha az yogun duman.

KALINTI [Residue ] Kati atigin islenmesi sonucunda ortaya ikan nihai rn; yakmaisleminden sonra firinda olusan kati maddelerden ibaret kalinti.

KALINTI KLOR [Residual chlorine ] Klorlama islemi sonrasi suda kalan klor miktari.

KALMA SRESI [Residence time ] Incelenen bir maddenin bir havuzda yadarezervuarda kaldigi ortalama sre.

KALSIYUM HIDROKSIT [ Calcium hydroxide ] Snms kire diye de bilinen, aritma

srelerinde pH ayarlamasi ve pihtilastirma islemlerinde kullanilan kalsiyum bilesigi.

KANAL [ Channel ] Suyun belirli bir dogrultuda akmasini saglayan dogal yada yapayolusum.

KANALIZASYON ANA BORULARI [ Sewer mains ] Atik suyu kanallardan toplayanve ana kanallara ileten, api genis lagim kanallari.

KANALIZASYON ANA HAT KANALI [ Trunk sewer] Atik suyu lagim anaborularindan toplayan ve aritma tesisine yada bir bosaltma menfezine ileten, genis apliana borusu.

KANALIZASYON KAPASITESI [ Sewer capacity ] Bir kanalizasyon borusununtutabilecegi azami atik su miktari; beher gn iin kisi basina belli syida galon olarak ifadeedilir.

KANALIZASYON SISTEMI [ Sewerage system ] Atik suyun toplanmasinda,islenmesinde ve tasfiyesinde kullanilan donanim.

KANALLAMA [ Channelization ] Byk miktardaki suyun, su dzeyini tehlikelibiimde ykseltmeksizin iletilmesini saglamak zere akinti kanallarinin degistirilmesi.

KANSER YAPICILAR [ Carcinogenes ] Kansere yol aan etki maddeleri.KAPALI AKIFER [ Confined aquifer] Kaya katmanlari arasinda sikisip kalmis yer altisuyu.

KAPALI SISTEM [ Closed system ] Disindaki nesnelerle madde alisverisi olmayansistem.


33/67

KARADAN ESEN RZGAR [Land Breeze ] Izellikle karanin denizlerden daha hizlisogudugu bulutsuz gecelerde, karalardan denize dogru olan kara hareketi.

KARBOKSIHEMEGLOBIN [ COHb = Carboxyhaemoglobin ] Kanda oksijen tasiyanhemoglobin pigmentinin karbon monoksit ile birlestiginde olusturdugu bilesik. Bu

madde, oksijen tasinimini engelleyip, lme yol aar.

KARBON DNGS [ (Carbon cycle ] Karbon atomalrinin fiziksel, jeolojik, kimyasalve diger sreler sonucunda atmosfet, okyanuslar, yeryz vb. arasindaki dolasimi.

KARBON SOGURMASI ( ABSORBSIYONU YADA ADSORPSIYONU ) [ CA=Carbon absorption or adsorption ] Aktif karbon kullanilarak yapilan sogurma veyaadsorpsiyon.

KARBON DIOKSIT [ Carbon dioxide ] Yeterli oksiyen kosullarinda fosil yakitlarinyanmasiyla olusan, atmosferde mevcut bir bilesik. Soludugumuz oksijeni yayan klorofili

bitkiler iin gerekli olup kendi basina zehirli degildir, ancak yogun haldeyken bogucuolabilir.

KARBON MONOKSIT [ Carbon monoxide ] Fosil yakitlarin yeterince hava ileyanmamasindan olusan, gzle grlmeyen, tatsiz, kokusuzz ve son derece zehirli bir gaz.

KARISIK IMARLI BLGE [Mixed developing zone ] Farkli imar (gelisme) tipleriningereklestigi alan.

KATALITIK DNSTRC [ Catalytic converter] Bk. Katalitik susturucu (catalytic mufflers )

KATALITIK SUSTURUCU [ Catalytic mufflers ] Katalitik dnstrc diye bilinir.Iten yanmali motoru bulunan tasitlarin egzos borularina takilan hava kirliliginidenetleme aygiti.

KATI ATIK [ Solid waste ] Kati zellikleri tasiyan her trl atik madde.

KATI ATIK YNETIMI [ Solid waste management] Kati atiklarin toplanmasini,islenmesini ve tasfiyesini, ayrica yeniden islenerek kullanilmasini planli biimdedenetleme sistemi.

KATISIK GIDA [Adulterated food] Safligi giderilmis gida maddesi.KATKI MADDELERI [Additives ] Istenen zellikleri islah etmek veya istenmeyennitelikleri gidermek iin eklenen maddeler.

KATODIK KORUMA [ Cathodic protection ] Metal bazli yer alti veya sualti borularinipaslanmaya ( oksitlenmeye ) karsi koruyan elektrokimyasal yntem.


34/67

KATRAN [ Tar] Kmr ve odunun damitilmasinda sonra geriye kelen siyah yapiskanmadde; petrol aritimi sonucunda olusan kalintiyi da ifade eder.

KELAT [ Chelat ] Deniz suyunda organik materyali ayirmaya yarayan kimyasal ayirmaaygiti; Kelatlamaya ynelik etki maddeleri, kpk olusumunu nlemek amaciyla

deterjanlarda kullanilir.

KEMIRGEN LDRC ILALAR [ Rodenticides ] Kemirgenleri ldren kimyasalmaddeler.

KENDI KENDINE TEMIZLENME ( ZARITIM ) [ Self- purification ] Bir suolusumunun organik atiklarla kirlendikten sonra yeniden arinma konusundaki dogalynelimi.

KENT MERKEZI [ City core ] Kentin en yogun ve genellikle merkezi is alanininbulundugu blgesi.

KENT PLANLAMASI [ Urban planning ] Kentsel bir alanin fiziksel altyapi, konut veulasim, toprak kullanimi, kentsel byme de dahil, esitli gelerinin planlanmasi sreci.

KENTSEL YZEYSEL AKIS [ Urban runoff] Yogun imar grms alanlarda olusanve zellikle asili katilar, zehirli maddeler, bakteriler, besin maddeleri, asbest, yag, gresyagi ve tuz gibi kaynagi kent sokaklari, insaat malzemeleri ve pler olan esitlikirleticilerin bulastigi yzeysel su akisi.

KIRMIZI GELGITLER [Red tides ] Kirlilik ve trofikasyon sonucunda, denizplanktonu tiplerinin zehirli olabilecek dzeyde yogunlasmasiyla kiyi sularinin renginin

bozulmasi sekliyle olusan dogal olay.KIRMIZI KIL [Laterite ] Nemli tropikal ve subtropikal blgelere zg, demir vealminyum oksitleri bakimindan zengin, olduka ince kirmizi renkli toprak.

KIRMIZI VERI KITABI [Red data book] Nadir ve tehlike altinda bulunan trlerleilgili olarak IUCN' nin tuttugu bilgi dosyasi.

KIYI BLGESI YNETIMI [ Coastal zone management] Kiyi sularinin ve suhavzalarinin, kirlilikten korumak ve azami yayari saglamak amaciyla ynetimi.

KIYI BLGESI [Littoral zone ] Kkl bitki rtsnn ortaya iktigi, gnes isiginin sutabanina nfuz edebildigi yksek dzeyde fotosentez olayina olanak veren tatli sulardakisig kiyi blgesi.

KIYI SU BENDI [ Coastal watershed] sel suyunu depolayip sonra kiyi sularinabirakarak, su denetim sistemi islevi gren arazi parasi.


35/67

KIYI SRKLENMESI [Littoral drift] Kirilan dalgalarin olusturdugu akintilarlakumlarin denize ekilmesi. Bu durum kiyi koruma planlari aisindan nem tasir.

KIYISAL [Littoral ] Sahilde yada sahil yakininda bulunan; sahille ilgili.

KIMYASAL ISLEM [ Chemical Treatment] Zehirli, kokulu, yada asindirici niteliktekigazlarin ve emisyonlarin aritilmasinda kullanilan kimyasal yntem.

KIMYASAL KIRLILIK [ Chemical pollution ] Gaz, kati yada sivi haldeki kimyasalmaddelerin etkisiyle havada, suda ve toprakta olusan kirlilik.

KIMYASAL OKSIJEN IHTIYACI [ COD= Chemical oxygen demand] Bir surnegindeki organik ve oksitlenebilir inorganik bilesikleri ykseltgemek iin gereklioksijen miktarini len, suyun kalitesi ile ilgili bir gsterge.

KIMYASAL MUTAGENLER [ Chemical mutagens ] Daha sonraki kusaklarda

dogustan gelen kusurlarin artisina yol aabilen, kimyasal kkenli potansiyel mutasyonnadenleri.

KIRLETEN DER ILKESI [ PPP= Polluter pays principle ] Kirliligin stesindengelmenin bedelini kirleticinin karsilamasi gerektigini savunan ilke.

KIRLETICI [ Contaminant] Havayi, suyu, topragi yada evreni herhangi bir gesinikirleten madde.

KIRLETICI [ Pollutant] Arzu edilmeyen etkilere yol aan kati, sivi yada gaz halindekimadde. Birincil kirleticiler grlt ve lagim suyu gibi dogrudan olusmus kirleticileri

ierir; ikincil kirleticiler ise kirlenmis ortamla tepkimeye giren birincil kirleticilertarafindan retilir, r. Ozon.

KIRLETICI SIZINTI [Leachate ] Suyun topraga gml kati atiklarin arasindansizarken mevcut asili ve znms kati maddeyi ve bakterileri emerek olusturdugu, bazenyer alti sularina da karisabilen kirletici.

KIRLI SIS [ Skog ] nceleri duman (Smoke ] ile sisin ( fog ] birlikle tanimlanmasi iinkullanilmistir. Daha sonra ise zellikle atmosferde fotokimyasal tepkimeye ugrayanotomobil egzoslarinin ve diger emisyonlarin yol atigi kentsel alanlardaki fotokimyasalbpupu anlatmak iin kullanilmistir.

KIRLILIK ( KIRLENME ) [ Pollution ] evrenin insan, bitki ve hayvan yasamiaisindan tehlikeli yada potansiyel olarak tehlikeli olacak sekilde kirlenmesi;bozulmayan yada dagilmayan atik materyalin evreye birakilmasi.

KIRLILIGIN DNSTRLMESI [Rendering pollition ] Sabunun ham maddesiolan donyagini ve hayvan yeminde kullanilan, protein orani yksek, yagsiz bir rn eldeetmek iin hayvan atiklarinin pisirilmesi islemi.


36/67

KIRLILIGIN KAYDIRILMASI [ Translocation ] Kati atik toplanmasinda oldugu gibi,kirliligin bir alandan yada yreden bir digerine kaydirilmasi.

KLOR [ Chlorine ] Agartici, oksitleyici etki maddesi olarak su aritma yada mikropgiderme amaciyla kullanilan halojen eleman; zehirli bir gaz.

KLOR IHTIYACI [ Chlorine demand] Belirli bir hacim pis suda bulunan btnpatojenik bakterileri ldrmek iin gerekli klor miktari.

KLORDAN [ Chlordane ] Etkin maddesi klor olan uucu nitelikteki bcek ldrc.

KLORLAMA [ Chlorination ] Mikroplari giderme amaciyla ime suyu yada atik suyaklor eklenmesi.

KLORLANMIS HIDROKARBONLAR [ Chlorinated hydrocarbons ] Organa klorlardiye de adlandirilirlar. Bu maddeler endrin heptaklor, aldrin, toksafen, dieldrin, DDT,

klordan ve metoksiklor gibi sentetik zehirler ierir. Bu sentetik zehirler toprakta, akarsuve deniz dibinde degismeden kalirlar.

KLOROFIL [ Chorophyll ] Oksiyen retmek iim isigi ve karbon dioksiti kullanan,bitkilerde bulunan renk maddesi.

KLOROFLUOROKARBON ' lar [ CFCs= Chlrofluorocarbons ] Aerosolpskrtclerde, sogutmada, plastik kpkte ve endstriyel zclerde kullanilan, ozontabakasinin tkenmesine yol aan ana faktr oldugu ve sera etkisine katkida bulundugudsnlen son derece kararli ( kalici ) bilesikler.

KOBALT 60 [ Cobalt 60 ] Hem insanlara hem de hayvanlara zararli nitelik tasimaklabirlikte tipta kullanilan radyoaktif kobalt.

KOKU GIDERME [Deodorization ] Uygun olmayan kokularin ve gazlarin giderilmesiyada nlenmesi.

KOKU MADDESI [ Odorant] Gazlara koku eklemekle kullanilan ve bylece sizintilarkonusunda uyarici olan madde.

KOLIFORM BAKTERILER [ Coliform bacteria ] Insanlarin ve sicak anli hayvanlarinkalin bagirsaklarinda yasayan ve sudaki konsantrasyonu patojenlerin de bulunabilecegini

gsteren indikatr bakteriler.KOLLEKTR [ Collectors ] Gaz, sivi yada katilardan kirleticileri ayirip toplayankirlilik denetleme aygiti.

KOLLOIDLER [ Colloids ] Byklg 10-1000 angstrom arasinda degisen, bir baskamadde de asili, ok kk paraciklar.


37/67

KOMPOSTLAMA [ Composting ] Kati atik ve amur gibi organik maddeleri, anaerobikrtme yoluyla bir tr gbreye dnstrmekten ibaret biyolojik bir sre.

KONTROL BENDI [ Check dam ] zellikle toprak erozyonunu denetlemek amaciylakullanilan, suyun ve molozun kanaldaki akisini geciktirmeye ynelik kk bent.

KONTUR SERIDI MADENCILIGI [ Contour strip mining ] Kontur hatlari boyuncayapilan yzey madenciligi.

KORIDOR GELISIMI [ Corridor development] Serit biimindeki gelisim.

KORUMA [ Conservation ] Dogal ve insanlarin olusturdugu evre kaynaklarinin (madenler, su, ormanlar, balik yataklari, vahsi yasam vb. ) tkenme ve israfa karsi ve aynizamanda gzelliginin bozulmamasi amaciyla korunmasi, ynetimi ve akilci kullanimi.

KORUMA [ Preservation ] zellikle gemisten kalma yapilarin yararli durumunun,

bakimla mmkn oldugu kadar uzun sre korunmasi sreci.

KORUMA SERIDI [ Shelter belt] Topragi rzgar erozyonundan korumak iin dikilenagalar ve alilar.

KOZMIK ISINLAR [ Cosmic rays ] Uzaydan gelen alfa, beta ve gamma isinlari. Buisinlar yeryzn etkileyen karmasik bir radyasyon ( isima ) sistemi olusturur.

KMR KALITESI [ Coal rank] Bir kmrn digerlerine gre kalite dzeyi.

KMR-SU KARISIMI [ Coal-water mixture ] Boru hatlarinda, tankerlerde vb.

gerekslesen, kirlilige yol amadan ayrilmasi zor olan karisim.KPK GIDERICILER [Antifoamants, defoamants ] Kprmeyi azaltmada kullanilanveya kpk olusumunu denetlemek iin deterjanlara eklenen kimyasal maddeler.

KRISTALLESTIRME[ Crystallization ] Sivi atiklarin aritilmasinda atik maddedensuyu ayirmak iin kullanilan yntem.

KRITIK ALANLAR [ Critical areas ] Bataklik ve su taskinlarina aik alanlar gibi sikigelisim kontrol gerektiren, evresel ynden hassas yada tehlikeli alanlar. Bazen tarihselve arkeolojik ynden zellik tasiyan yreleri anlatmak iin de kullanilir.

KRIYOSFER [ Cryosphere ] Yeryzndeki kar ve buz keltilerinin btn.

KULLANICI DOSTU [ User friendly ] Nasil kullanilacagi konusunda aiklayici bilgiverilmeden nispeten kolayca kullanilabilen makineler ve bilgisayar yazilimini ifade edenniteleme.


38/67


39/67

LENTIK [Lentic ] Gl, havuz, bataklik gibi kirlilige maruz durgun sular.

LHD [Litre/household/day ] Litre / hane / Gn.

LIDAR (ISIK SAPTAMA VE UZAKLIK TAYINI ) [Light detection and ranging ]

uzak mesafeye yayilmis baca zerrelerini bulmaya yarayan hava kirliligiyle ilgili teknik.

LIKEN [Lichen ] Kayalarda ve agalarda olusan, slfr dioksit gibi kirletici maddelerinvarligini gsteren suyosunu ve mantar birlesimi.

LIMNOLOJI [Limnology ] Tatli sularin fiziksel, kimyasal ve biyolojik durumlariniinceleyen bilim dali.

LINDAN [Lindane ] Klorlanmis hidrokarbonlar ailesinden dayanikli suda znmeyenbir tarim ilaci.

LINYIT (ESMER KMR) [Lignite = brown coal ] Dsk kalorili bir kmr cinsi.LITOSFER [Lithosphere ] Genellikle yer yzeyinden yaklasik seksin kilometrederinlige kadar uzanan yer kabugu katmani.

LIZIMETRE [Lysimeter] Buharlasma sonucu su kaybi oranini len alet.

LIZIZ [Lysis ] Hcrelerin tahribi (yikimi).

LNG [Liquefied natural gas ] Sivilastirilmis dogal gaz.

LPG [Liquified petroleum gas ] Sivilastirilmis petrol gaz.

LRT [Light rail transport; Long range transport] Hafif rayli ulasim; Uzun menzillitasimacilik.

LTC [Laboratory test chamber] Laboratuar deneme odasi.

LV [Limit values ] Sinir degerleri

MAB [Man and the Biosphere Programme ] Insan ve biyosfer programi.

MAC [Maximum allowable concentration ] Izin verilebilir azami yogunluk.MAD [ ] izin verilebilir azami doz.

MADENCILIK ATIKLARI [ Mining wastes ] Madencilik alismalarininsonucunda, bitki rtsn ve su kaynaklarini kirletici etkiye sahip materyal,zellikle kaya ve maden artiklari.


40/67

MAHALLE [ Neighborhood ] Bir kentsel alandaki cografi veya ynetsel alt blm.

MAKROBESINLER [Macronutrients ] Organizmalarin nispeten byk miktarlarhalinde yararlandigi karbon, hidrojen, oksijen, azot fosfor, slfr, potasyum ve kalsiyumgibi mineral besinler.

MAKROKLIMATOLOJI [Macroclimatology ] En byk (gezegensel) lekli rejimlerve fenomenlerle ilgilenen, klimatolojinin alt dali.

MAKROTKETICILER [ Macroconsumers ] Paraciklar halindeki organikmaddelerle heterotrofik beslenme yoluyla enerjilerini saglayan organizmalar.

MAKUL GNLK GIRIS [ ADI = acceptable daily intake ] Bir kaynaginstesinden gelebilecegi gnlk kirlilik miktari.

MALIYET ETKINLIGI ANALIZI [ Cost-effectiveness analysis ] Belirlenmis bir

amaca ulasmak iin mevcut olasiliklarin maliyetlerinin karsilastirilmasi. Burada her birolasiligin dolayli ve dolaysiz tm maliyetleri gz nne alinarak toplam maliyeti endsk olan seilir.

MALIYET FAYDA ANALIZI [ Cost-benefit analysis ] Alternatif programlari,potansiyel faydalari ve olasi maliyetleri aisindan degerlendirmeye ynelik bir analizyntemi.

MAMUR EVRE [Built environment] Dogal evre zerinde insan eliylegereklestirilen degisikliklerin, yapilar, parklar vb. dahil olmak zere, btn.

MANYETIK AYIRMA [Magnetic separation ] Kati atiktaki metalleri, yenidenkullanilabilir hale getirmek iin miknatis uygulama yoluyla ortamdan uzaklastirma.

MAP [Major air pollutants ] Baslica hava kirleticileri.

MARPOL [Marine Pollution Convention ] Deniz kirliligi szlesmesi.

MARPOLMON [Marine Pollution Monitoring Programme ] deniz kirliligini izlemeprogrami.

MATC [Maximum allowable toxic concentration ] Izin verilebilir azami zehir

yogunlugu.MCE [Marginal cost-effectiveness ] Marjinal maliyet etkinligi.

MEDI [Marine environment Data Information System ] Deniz evresi veri ve bilgisistemi.


41/67

MEGALOPOLIS [Megalopolis ] Kmekent; birok kentsel alanin daha byk birbtn halinde birlesmesi.

MEKANIK TOPLAMA [Mechanical collection ] Hava, su ve toprak kirliliginin, dahanceden isleme tabi tutulmadan mekanik toplama yntemiyle denetlenmesi ve nlenmesi.

MEPC [Marine Environment Protection Committee ] Deniz evresini KorumaKomitesi.

MERKAPTANLAR [Mercaptans ] Petrol rafinerilerindeki bir srete olusan ve kostiksoda ile ovularak (yikanarak) ayrilan, keskin kt kokulu, slfr ieren organik bilesikler.

METALIK HURDA [ Scrap ] Islenen metallerin kullanilmamis ve atilan paralari.

METAN [Methane ] Bataklik topraklarda, lagim sularinda ve ayrica kmrmadenlerinde organik maddenin anaerobik kosullarda ayrismasindan olusan, genellikle

batakli gazi olarak adlandirilan, dogal, renksiz gaz. Atmosferde yogunlugunun artmasi"sera etki"ne katkida bulunur.

METROPOLITEN ALAN (ANAKENT ALANI) [ Metropolitan area ] Byk sehir veekonomik, toplumsal ve siyasal-idari etkenler nedeniyle ona bagli civar yreler.

METRUK ARAZI [Derelict land] Terkedilmis, kullanilmayan arazi; bos kalan arazi(nadas arazisi).

MEZOPOZ [Mezopause ] Mezosferin st kismi.

MEZOSFER [Mesosphere ] Meteoritlerin (gktaslarinin) yanip yok oldugu sanilan,stratosferlerle termosfer arasindaki blge.

MIKROBESINLER [Micronutrients ] Organizmalarin ok kk miktarlardayararlandigi mineral besinler.

MIKROIKLIM [Microclimate ] Kzk bir alandaki yresel iklim kosullari.

MIKROORGANIZMALAR [Microorganisms ] Biyolojik isleme tabi tutmasrelerinde aktif etki maddesi islevi gren ya da indirgeme faaliyetine katkida bulunan,sivi atiklarda bulunan mikroskopik bitkiler ya da hayvanlar.

MIKROPLAR [Microbes ] ok kk bitkiler ve hayvanlar; hastaliga yol aan bazilarilagim suyunda bulunur.

MIKROPSUZLASTIRMA ( DEZENFEKSIYON) [Disinfection ] Hastalik yapiciorganizmalarin szgelimi klorlama yoluyla yok edilmesi.

MONOKLTR [Monoculture ] tek bir rn yetistirilmesi.


42/67

MP [Melting point] Ergime noktasi.

MPN [Most probable number] Bk. En olasi sayi.

MUCUR [Slag ] Cruf, ergimis metalin yzeyindeki pislik.

MUTAGENLER [Mutagens ] Genleri degistirme yetenegine sahip etki maddeleri.

MUTASYON [Mutation ] Bir genin ya da kromozomun yapisindaki aktarilabilirdegisim.

MW [Megawatt] Megawatt; bir milyon watt byklgnde, isi veya elektrik retentesislerin kapasitelerini belirtmekte kullanilan enerji birimi.

NADIR [Rare ] Sayilar daha da azalacak olursa varliklari tehlike altina girecek trleriifade etmek iin kullanilir.

NAP [Noise abatement procedure ] Grlt azaltimi yntemi.

NDSI [Noise depreciation sensitivity index ] Grlt kaybi duyarliligi indeksi.

NEKTON ORGANIZMALAR [Nekton organisms ] Deniz ekosisteminin aktif olarakyzen mrekkepbaligi, balik ve balina gibi hayvanlari.

NET YENIDEN REME HIZI [Net reproduction rate ] Mevcut dogurganlik ve lmhizlari srecek olursa, ortalama bir kadin yasami sresince dogabilecek kiz ocuklarinortalama sayisi.

NIHAI RT [ Final cover] Hijyenik kurallara uygun olarak dzenlenmis bir kati atikdkme alaninda atigin stne serpilen en st toprak rt.

NIKEL [Nickel ] Normal olarak insana zarar vermeyen, fakat sicak karbon monoksitletepkime iliskisi iine girince ldrc bir zehir olusturan eser element. ldrc zehiretkisi otomobillerde yanma sirasinda gereklesir.

NITRAT GIDERME [Denitrification ] Nitrattaki azotu indirgemek yoluyla ortamdanuzaklastirmak.

NITRATLAMA [Nitrification ] amonyum iyonunun nitrosomonas ve nitrobaktertrnden mikroorganizmalar tarafindan nitrit ve nitrat iyonlarina ykseltgenme islemi.

NOKTA KAYNAK [ Point source ] Su kirliliginin bir su yoluna ulasabilecegi bagimsizve farkli tasiyici; egzos bacasi gibi, bagimsiz nitelik tasiyan sabit hava kirliligi.


43/67

NTR ATMOSFER [Neutral atmosphere ] Sapma oraninin beher 1.000 feetlikyksekli iin 5.4 F dereceden daha az oldugu troposferin en alt katmanindaki havanindurumu.

NTP [Normal conditions of temperature and pressure ] Normal isi ve basin kosullari.

NUPLEKS [Nuplex ] Sakinlerinin sagligi ve yasamasi iin gerekli her seyi ieren,nkleer enerji ile alistirilmasi dsnlen konut ve isyerlerinden olusan yapay mekanlar.

NFUS DAGILIMI [ Population distribution ] Topluma ynelik hizmet ve etkinliklerinyer seimini ve toprak kullanim biimlerini etkileyen, nfusun mekansal daglimi.

NFUS DINAMIGI [ Population dynamics ] Dogum, lm ve g olaylari sonucundanfus iinde gereklesen sayisal ve yapisal degisim sreci.

NFUS INDEKSI [ Population index ] Dolayli aralarla gereklestirilen, bir

nfusun byklg ya da diger zellikleriyle ilgili tahmin.NFUS ZELLIKLERI [ Population characteristics ] Yas daglimi, mekn dagilimi,gelir modelleri, hane halki olusumu ve byklg konusunda bilgi gibi, planlamaaisindan gerekli bir toplulugun nfus yapisiyla ilgili olgular.

NFUS PROJEKSIYONU [ Popilation projection ] Gemis egimlerin srecegivarsayimina dayanan, gelecekteki nfusla ilgili ngr.

NFUS SAYIMI [ Census ] Bir lkedeki insanlarin resmi olarak belirli araliklarlasayimi.

NKLEER ENERJI [Nuclear energy ] zellikle elektrik retimi iin nkleer fizyon yada fzyon ile olusturulan enerji. Nkleer enerji tesisleri, atik tasfiyesi ve kaza tehlikesiaisindan kaygi kaynagidir.

NWT [Non-waste technology ] Atiksiz teknoloji.

OCS [ Outer continental shelf] Dis kita sahanligi.

OKSIJEN UKURU [ Oxygen sag ] Biyolojik solunum nedeniyle, ogunlukla geceleri,sudaki znms oksijen yogunlugundaki dss; aik bosaltim nedeni ile bir akarsuda

ani znms oksijen dss.OKSIJEN TKENMESI [ Oxygen depletion ] Kimyasal ya da biyolojik kullanimlaoksijenin giderilmesi ya da tketilmesi.

OKSITLEME HAVUZLARI [ Oxidation ponds ] atik su aritiminda birincil asamadaatigin stabilizasyonu iin kullanilan, atik suyun oksijenlendigi ve aritildigi nispeten siglagnler ya da havuzlar.


44/67

OKSITLEME ISLEMLERI [ Oxidation processes ] Atik suda organizmalarin biyolojikbymesini hizlandiran, bylece organik ierigini azaltan aerobik lagim suyu islemesreleri.

OKSITLEYICI [ Oxidant] Yeni bir madde olusturmak zere havada kimyasal olarak

tepkiyen, oksijen ieren madde; fotokimyasal dumanin (sisin) birincil kaynagi.

OKTANOL-SU AYRILIM KATSAYISI [ Octanol-water pattition coefficient]Kimyasal maddelerin organik ve inorganik fazlarda znme oranlarini ifade edenkatsayi.

OLGUN KENT [Mature city ] Nfusu ve ekonomik faaliyeti azami dzeye ulasmis,bymekten ok durumunu koruma ve planli klme ihtiyaci iinde olan kent.

OLIGOTROFIK GLLER [ Oligotrophic lakes ] Ayirt edici zellikleri dsk besindzeyi, derin sulardaki byk miktarlarda znms oksijen, duru soguk su ve sinirli

bitki yasami olan gller.

OM [ Oxidazable matter] Oksitlenebilir madde.

ONKOJENIK [ Oncogenic ] Kanser yapici, karsinojenik.

OPTIMUM NFUS [ Optimum population ] Nfus iindeki kisi basina mmkn olan enyksek gelire olanak veren ideal nfus yogunlugu.

ORGANOFOSFATLAR [ Organophosphates ] Bcet denetiminde kullanilan, fosforieren, malathion ve paration gibi kisa mrl (etki sresi sinirli) tarim ilalari .

ORMAN YETISTIRME [Afforestation ] Orman yetistirme ya da mevcutlaringelistirilmesi.

ORMANCILIK [ Forestry ] Kaynaklarinin en verimli kullanimini saglamak amaciylaormanlarin ve orman arazisinin ynetimi.

ORMANSIZLASTIRMA [Deforestation ] Agalarin ve aliliklarin ekilebilinir toprakkazanmak ya da kereste elde etmek amaciyla yok edilmesi.

ORTALAMA YASAM UMUDU [Life expectancy ] Bir organizmanin umulan yasam

sresi.ORTAM [Ambient] evreleyen atmosfer, belli bir yerin evresi.

ORTAM GRLTS [Ambient noise ] Belli bir evrede fondaki grlt.

ORTAM HAVASI [Ambient air] evreleyen atmosferin isgal ettigi siniri belli olmayanblge; soludugumuz hava.


45/67

OSINOGRAFI [ Oceanography ] Okyanuslarin ve denizlerin btn ynleriyle bilimselynden incelenmesi ve arastirilmasi.

OTOBUR; OTIL [Herbivore ] Bitki tketerek enerji saglayan heterotrof organizma.

OTOJENIK ARDISIKLIK [Autogenic succession ] Bir asamasinin yerini bir baskaasama alirken ayni zamanda yasanilan ortami da baskalastiran ardisik dizi.

OTOMOTIV EMISYONLAR [ Automotive emissions ] Tasitlardan kaynaklanan kirlilik;Yakit deposu veya karbratrlerden olusan buharlasma, krank karteri kaagi ve egzosborusu emisyonlari.

OTOTROFLAR (KENDIBESLERLER) [Autotrophs ] Seker, nisasta, protein, yag vevitamin gibi molekler yapi olusturmak iin gnes enerjisini tutarak ve kimyasal enerjiyednstrerek kendi besinini reten, kendi kendine beslenen canlilar; fotosentetik bitkiler.

OZON [ Ozone ] Oksijenden geen elektrik bosaltimi ve radyasyonla olusan, oksijenintepkimeci, zehirli biimi. Solunan atmosferde tahris edici olabilir, stratosfer de ise mortesi isinlari szdg iin gereklidir.

OZON TABAKASI [ Ozone layer] Zararli mortesi radyasyonu szen, ozon ieren statmosfer katmani. CFC trnden kimyasal maddelerin atmosfere birakilmasi sonucundaozon tabakasinin zayifladigi, bunun ise cilt kanserinde artisa yol aacagihesaplanmaktadir.

OZONOSFER [ Ozonosphere ] Yeryznn 20-50 kilometre zerindeki ozon ierenatmosfer katmani (stratosferin bir blm).

GTME [Milling ] Kati atiklari kk paraciklara indirgeme islemi.

LTLER [ Criteria ] Karalarin yada yargilarin dayandigi standartlar yada kurallar.

LDRC DOZ 50 [ LD 50 =Lethal dose 50 ] Bir maddenin enenecegi canligrubunun yzde 50'sini ldrecek tek dozluk miktari.

LM HIZI [Death rate ] Yil ortasindaki beher 1000 bireylik nfus itibariyla belli biryilda gereklesen lmlerin sayisi.

N ISLEM [ Pretreatment] Aritmanin daha etkili olmasi iim, belli maddelerin birincilislem ncesinde atik sudan ayrilmasi sreci.

RG [ Bradiding ] Birbirine bagli ok sayida kanali bulunan nehir korkulugu modeli.

RNEKLEME[ Sampling ] Kirli hava, su, vb. 'en alinan rneklerin incelenmesi;rneklerin toplanmasini ifade eder.


46/67

RSELENME [Degradation ] Byk organik molekllerin daha kk molekllereayrismasina ve dengeli materyal olusumuna yol aan sre.

RT MALZEMESI [ Cover material ] Kati atiklarin dklp birakildigi ukurlarda,ukurlarin zerini rtmekte kullanilan toprak.

TROFIKASYON [ Eutrophication ] Atiklarla gelen asiri besin maddelerininvejetasyonu uyarmasiyla gllerin znms oksijen yoklugu sonucunda lmesine kadargidebilen yaslanma sreci.

ZARITIM ( KENDI KENDINE TEMIZLEME ) [ Self purification ] Bir suolusumunun organik atiklarla kirlendikten sonra yeniden arinma konusundaki dogalynelimi.

ZMLEME KAPASITESI [ assimilative capacity ] Tketilen besinleri vcutmaddelerine dnstrme yetenegi; belli maddeleri zmleme yetenegi.

PAKET ARITMA TESISI [ Package treatment plant] Prefabrik, tasinabilir, lagim suyuisleme tesisi.

PARATION [ Parathion ] Son derece zehirli organofosfat tarim ilaci.

PARACIK MADDE [ Particulate matter] Gaz yada havada asili durabilen yadagrnmeyen, kati yada sivi, toz, kum, kl ve sis gibi paraciklar.

PAS TEMIZLEME [ Scaling ] Oksitleyiciler yada diger asindirici maddelere maruzkalmis bir yzeyde asinmanin durdurulmasi amaciyla tabakalar halindeki pasin sklmesi

islemi.PCBs [ Polychlorinated bipheyls ] Poliklorlu bifeniller.

PCC [ Pollution control costs ] Kirlilik denetim faaliyetleri.

PDR [ Precision depth recorder] Hassas derinlik kayit aygiti.

PEP [ Program evaluation procedures ] Program degerlendirme islemleri.

PEROKSIASETIL NITRAT [ Peroxyacetyl nitrate ] ikincil nitelikte bir kirletici sayilan

ve gzde tahrise yol aan fotokimyasal duman bileseni.

PESTISITLER [ Pesticides ] Zararli bitki ve hayvanlari yok etmekte kullanilan, insanrn kimyasal maddeler. Bcek ldrc, yaprak dkc ve kemirgen ldrc trdenbazi tarim ilalari insan faaliyetleri yada genel saglik aisindan tehdit olusturabilir.


47/67

PETROL DKNTS [ Oil Spill ] Tankerlerle ham petrol tasinimi sirasinda ya dadeniz dibi sondaj platformlarinda olusabilecek kazalarda denize dklen bykmiktarlarda ham petroln meydana getirdigi tabaka veya alan. ( Bk. Petrol kirliligi )

PETROL KIRLILIGI [ Oil pollution ] Petroln tasinmasi yada ikarilmasi sirasinda

byk lde dklme yada sizma sonucunda kiyi sularinin ve blgelerinin petrollekirlenmesi. Bu tr kirlenme kus lmlerine, deniz kabuklularinin kirlenmesine ve kiyiblgelerinin bozulmasina yol aar.

PETROL SIZINTISI [ Oil slick] Gemilerin limanlardaki faaliyetlerinin yol atigi, suyzeyindeki nispeten kk miktar

Documents

Turkce-Ingilizce Teknik Terimler Sozlugu