Spar Bilimleri Dergisi

Hacettepe J. of Sports Sciences

1997 (8),1, 17 - 42

TURKiYE'DE SPOR EGiTiMi VEREN

KURUMlARIN YENiDEN

YAPllANMASI VE HAKEMLi

CAlI~MAlARIN GEli~iMi

Caner A~lkada

Hacettepe Universitesi Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yuksekokulu

6ZET ilk olarak 1932 'de Gazi Terbiye Pedagoji Enstitusu'nim kutulmest ve

1933 yumae egitime bestemeeivte Beden Egitimi ogretmenligi formal

olarak beslermst«. 1982 yitmae Yukse« Ogretim Kurulu'nun (YOK) ku­

rulmasma gelinceye kadar slraslyla 1967 yitmae istanbul AtaWrk, 1974

yJimda izmir Buca ve 1978 ytltnd« da Oiyarbaklr Egitim EnstiWleri kuru­

lur ve beden eqttimt ogretmeni yetistirmey) emecterter. 1974'de Ankara

19 Mayls, 1975 yJimda istanbul Anadolu Hiser! ve Manisa Genclit: ve

Spor Akademileri emrenot, monitor, spor vonettclsi ve sporcu saghgl

alanlannda eleman yetistirmek icin egitime besterter. Oiger taraftan

1977 yJimda Ege Oniversitesinde Beden Egitimi ve Spor Yuksekokutu

akademiler gibi eleman yetistitmek uzete ve 1979 yumde da Orta Oogu

Teknik Oniversitesi Beden Egitimi ve Rekreasyon Bolumuni) kurarak

yalntz lisans iisti) egitim vermeyi emecler. 1982'ye kadar qecen donetn­

de beden eqitimi ve spor bilimlerinde evrensel nitelik ve anlamda cok

onemli qelismeler qoztenmemektedir. Oiger bilim dal/annda rastlanan

kursu veya Anabilim Oall (ABO) kevremt beden egitimi ve spor bilimin­

de qelismez. Buna bagll olarak, spor pedagojisi, spor psikolojisi, ogre­

tim teknikleri, spor biyomekanigi ve diger spor bilimlerine ili~kin alanlar­

da onemii edttmer atJiamaz. 1982'de YOK'un getirmi~ otduqu egitim

standartlanna bagh olarak, beden egitimi ve sporda de ilk kez ABO kav­

rami besler ve formal ve sistematik lisans egitimi celismeten ~ekil/enir.

17

Aakada

Ancak bu alanlar tuzle geli$mekte olan Spor Bilimlerini yeteri kadar yensnemeduimaen yeni

ereyister beslet. Gunumuz anlamtnda $ekillenme 1989 yiltnda Hacettepe Universitesi Spor Bi­

limleri ve Teknolojisi BoWmu'nun kurulmesi ve Spor Egitimi, Antrenman ve Hareket Bilimleri,

Sporcu Sagligl, Sporda Psikososyal alanlar ve Spor Organizasyonu ve Yonetimi ABD'nin ku­

rutmesi ve ardtndan 1992'de bir ktsun boiumlerin yuksekokula doniismesi ve bu yeni yepilen­

mada seyiten bes ABD'nin benimsenmesiyle iiesler.

1990 YIII bestennde spor ogrenimi veren imiversiie seyist 10 civanndayken bu sey! 1994 'te

26 ve nihayet 1997 yiltnde 39 'a yukselir. YOK'Un 1997 rakamlanyla 3789 bayan, 10234 erkek

toplam 14023 oqrenc) okutan spor yuksekokul ve bolumlerinde 543 ogretim etemetu bulun­

mekteau. 1992 onceslnde aglrllgl Sporcu Sagligl (SS) alantnda olmak iizere 684 degi$ik ha­

kemli ceusme yeptlrmstu. Bunun yamnda 1992 ile 1996 ytllen arastnda ise 444 cetisme ger­

r;ekle$tirilmi$tir. 1992'den sonra en cok r;:ali$llan alan Antrenman ve Hareket Bilimleri (AH)

olurken, her iki evrede de en az r;all$llan etemn Spor Egitimi (SE) oldugu qozienmektedu. EI­

de edilen bu seytterden hareketle, hakemli yaytn yapma orenunn son iki yll yeptten cetisme­lardan hareketle, yelmz ogretim uyeleri dikkate altndlgl zaman 1.58, tum ogretim elemanlan

uzetinden yaplldlgl zaman 0.35 oldugu qozlenmistir.

Son yuteroe tuzti bir seyiset artl$ qostetmis olan spor egitimi veren kurumlann titzle artan

ogrenci eeytsiy!«, gereksinimin ve kadro tahsisi edilebilme kapasitesinin cok uzetinde ogren­

ci alml$ olduklan qozlenmektedir. Bunun yam stre, yetersiz ogretim element, laboratuar, kay­

nak stkuius: ve tesis; kaliteli egftimi smtrleyen etkenler olarak qozlenmektedir.

Anahtar Kelimeler: Spor okullan, anabilim dallan, beden egitimi ve spor, spor bilimleri ve

teknolojisi, hakemli yaytn seyis:

REORGANIZATION OF THE SPORT EDUCATION INSTITUTIONS AND

REFEREED PUBLICATIONS IN TURKEY

ABSTRACT

Formal Physical Education has started with the establishment of the Gazi Pedagogical

Institute in 1932 and starting of the programme in 1933. Until the establishment of the Higher

Education Commission (YOK) in 1982, the aim and objectives of istanbul AtaWrk Institute that

was established in 1967, izmir Buca Institute established in 1974, and Diyerbeku Institute es­

tablished in 1978 were to train physical education teachers. In 1974 Ankara 19 Mayls, and in

1975 istanbul Anadolu Hisan and Manisa Sport Academies were established in order to tra­

in coaches, monitors, sport managers, and sport health practitioners. On the other hand in

1977 Ege University established Scholl of Sport to give similar training on the same lines as

academies, and in 1979 Middle East Technical University established Physical Education and

Recreation Department to give postgraduate studies in sport and recreation. Until the estab­

18

Tiirkiye'de Spor Egitim)

lishment of YOK, there has not been any noticeable development in the area of physical edu­

cation and sport sciences in international standards. Concept of chair in the other science

areas has not been realized in physical education and sport sciences. Thus, areas of sport

pedagogy, sport psychology, teaching methods, sport biomechanics and other related areas

in physical education and sport sciences have not developed. With the establishment of YOK

in 1982, first time the chair concept has been realized in physical education and sport; and

formal and standardised education programme has been started. Two chairs, namely Physi­

cal Education and Sport Education have been realized with the establishment of YOK. Howe­

ver, these chair areas were unable to reflect the fast developing of sport sciences, and se­

arch for new chair areas has begun. The development and realisation in physical education

and sport sciences in today's concepts has been realized with the establishment of Hacette­

pe University Sport Sciences and Technology Department with 5 chair areas namely Sport

Education, Training and Movement Sciences, Sports Health, Psychosocial Areas in Sport,

and Sport Organization and Management, and with the conversion of some of the depart­

ments in other universities into schools and realization of similar chairs or science areas as

Hacettepe University

While the numbers of universities offering physical education and sport science were 10

at the beginning of 1990, the number has increased to 26 by the 1994, and finally to 39 by

1997. With the 1997 figures of The Center of Student Selection and Placement (OYSM), the­

re were 3789 female and 10234 male, alltogether 14023 students were placed in sport de­

partments and schools, and there were 543 teaching staff were employed. There were 684

refereed articles were published before 1992 in different science areas where it was accoun­

ted that the., majority of the work were in Sport Health. During 1992 and 1996, it was noticed

that the majority of 444 refereed articles were in the area of Training and Movement Scien­

ces. It was noticed that before and after 1992 the least number of articles were pubtlshed in

Sport Education. When the figures of the refereed articles and the number of teaching mem­

bers and staff were taken into account, the ratio of refereed articles per teaching members

was 1.58, and when it was considered for the whole teaching staff was 0.35.

It was observed that the rapid increase in the number of departments and schools and

student intake, has developed a situation where the number of physical education teachers

will surpass the number of available teaching positions, and this will create a high unemploy­

ment situation. In addition, quality of teaching in sport schools and departments was limited

with the number of teaching members available, well established laboratories, limited finan­

ce, and facilities.

Key Words: Sport schools, chairs, physical education and sport, sport science and tech­

nology, number of refereed articles.

19

Aakada

cials 2000'li yrllara girilirken 39 universitede 46 civannda beden egitimi ve spor bolurnu ve yuk­

sekokulu ile spor bilimleri ve teknolojisi vuksekokulu ayildlgl qorulrnektedir (OSYM, 1997a).

Spor okullanrun akademik yasarna geymeleri 1932 yilmda Gazi Terbiye Pedagoji Enstltusu ile

baslar (Bilge, 1989) ve 1997 yilma gelinceye kadar degi;;ik dbnemlerde bnemli degi;;ikliklere

ugrar. Bu degi;;ikliklerin kimisi, onemll gereksinimlerden hareketle meydana gelirken, kimisi

de politik aglrllkll kararlar sekllnde olduklan gbrulmektedir. Onemli sayilan degi;;iklikler; beden

egitimi bgretmenliginden tarkh olarak 1974 yrlmda spor akademilerinin acrlrnasi (GSB, 1975),

1982 ytlmda Yuksek Ogrenim Kurulunun (YOK) kurulmasiyla, spar yuksekokullanrun acilma­

sidrr, Butun bu qelisrnelerle beraber, akademik calrsrnalann bir gbstergesi olarak yapilan ya­

yrnlann: spor bilimlerinin hangi alanlara ybneldigi konusunda acrklav.ci olrnustur.

Bu nedenle bu causma spor okullanrun qelisimi bakrrrundan, tarihsel surec olarak

1932'den 1982'ye, 1982'den 1992'ye ve 1992'den qunurnuze kadar ayn evreler olarak ele

almrrustrr. Akademik yaymlar olarak 1992 oncesi ve 1992 sonrasi olmak uzere iki bolurnde in­

celenrnistir, Bu incelemenin amaci; son yrllarda sayilan hizh bir sekilde artmakta olan spor

okullanrun yapilanmalan ve bu yapilanrnada akademik standart yonunden bnemli bir yer tu­

tan hakemli calismalann degerlendirilmesidir.

1932 ve 1982 Yulan Arasmda Spor Okullannm Gellslml:

Turkiye'de ilk formal spar egitimi 1932'de Gazi Terbiye Pedagoji Enstitusu'nun acrlrnasry­

la baslar (Bilge, 1989). oy yllilk Iisans egitimiyle beden egitimi bgretmeni yetistirrneyi arnacla­

van enstitu, 1933 yrlmda egitime baslarrustrr. Benzer programlarla 1967 yrlmda istanbul Ata­

turk, 1974 yihnda da izmir Buca Egitim EnstitUlerine bagll olarak beden egitimi boturnleri act­

larak, beden egitimi bgretmeni yetistirrne tonksiyonlanru yuklenmlslerdir (Bilge, 1989).

1974 yrlmda, egitim enstitUlerine bagll bolurnlerin antrenbr egitimi, spor ybnetimi ve spor­

cu sagllgl alanlannda gereksinim duyulan elemanlan yetistirrnediq: dusuncesinden hareketle;

Ankara 19 Mayrs Genclik ve Spor Akademisi kurulrnustur. Arnaci spor ybneticisi, antrenbr ve

sporcu sagllglnda yetisrnis, lisans duzeyinde spor adarru yetistirrnektir. A'cademi, Genclik ve

Spor Bakanliqma bagll olarak kurulur (GSB, 1975). Daha sonraki yillarda yapilan degerlendir­

melerden; bu okullann acrlrnalan yerine, var olan enstitulerdeki bolurnlerln geli;;tirilmelerinin

daha uygun olacaqi dusuncesi kuvvetlenrnlstir. Nitekim, daha sonraki yillarda akademilerden

Genclik ve Spor Genel MUdurlugune bagll, merkez ve tasra teskilatlannda, son derece srrnrh

sayida mezun istihdam edilirken; antrenbr olarak deqerlendirmeter qercekiesmernistir. Ortaya

crkan bu sorun uzerine beden egitimi bgretmenligi konusunda da; "bgretmen yetlstiren, Milli

Egitim Bakanlrqr'na bagll egitim kururnlan olabilir" uyqularnasi ile karstlasrlrrustrr, Mezunlann

bgretmenlik hakkr, uzun tartismalar sonrasrnda, bgretmenlik formasyon egitiminin aynca ta­

rnarnlanrnastyla almabilrnis ve akademi rnezunlartrun yogunlugu, bgretmen olarak cahsabil­

rnlstir,

20

Turkiye'de Spar Egitimi

1975 yrlmda, istanbul Anadolu Hisan ve Manisa Genclik ve Spor Akademilerinin kurulma­

sryla, akademilerin sayilan uye cikrrustrr. 1977 yrl.nda Ege Universitesine bagll Beden Egitimi

ve Spor Yuksekokulu acurmsur. Bu okul da spor akademileri gibi bir fonksiyon yuklenrnistlr.

1978 yrhnda Diyarbakrr Egitim Enstitusu'ne bagll olarak Beden Egitimi Boturnu, bgretmen

yetistirrnek uzere egitime baslarmstrr. Bunu takip eden 1979 yrlrnda, Orta Oogu Teknik Univer­

sitesi, spor bilimlerinde belirqinlesrneye baslarrus tarkn alanlarda uzrnan yetistirrnek amaciyla

yalnrz lisansustu egitim vermek uzere Beden Egitimi ve Rekreasyon Bolumu'nu acrrustir.

Son acuan bolumlerte Turkiye'ye "beden egitimi", "spor bilimi", "rekreasyon" ve "spor y6­

netimi" kavrarnlan qirmlstir. Ancak yetersiz say I ve kalitede bgretim uyesi olmasi, hicbir alarun

evrensel olculerle qelismesine zemin haztrlayamarrustrr. Oiger bilim alanlarrndaki kursu yapi­

Sl (Anabilim Dali), bu alanlarda yaprlanarnarrus, Turkiye'dekl programlarda 1982 yilma kadar

iisansusiu cansrnalann baslayarnadrq: qozlenrnistir. Beden Egitimi ogretmenligiyle srrurh kal­

rrus olan egitim kurumlanrun, spordaki yeni qetisrnelen izleyebilecek yapiya donusemedikleri

gorulmektedir. Oaha cok uygulamalr alanlara yogunla~llan yaprda: temel bilimlerde cok smrrh

qelisirnler qozlenrnistir. 1982'de YOK'un kurulrnasina kadar, spor egitimi bir bilim alan I olarak

alqilanrnarrus ve buna bagll olarak spor pedagojisi, spor fizyolojisi, spor tarihi, spor psikoloji­

si, arastrrrna teknikleri ve diger qunumuzde qozlenmekte olan alanlar geli~memi~tir. Buna

bagll olarak Beden Egitimi bgretmenligi yarn sira: spora iliskin diger bilim alan Ian ve meslek­

leri de geli~tirilememi~tir. Bu duruma gelinmede hatarun: yurt dtsrna yollanan ve egitimlerini

tarnarnladrklan zaman yurda donen bgrenciler icin, utkenin gereksinimlerine gbre bir program­

lama ve planlarnarun yaprlamamasmdan geldigi dusunulrnektedir.

3.1982 ve1992 Yulan Arasi Spar Okullanrun Ge!i§imi:

1982 yitrnda Yuksek Ogretim Kurumu'nun (YOK) kurulrnasryla birlikte spor akademileri ve

enstitUlere bagll tum beden egitimi bolurnteri Egitim Fakutteleri icerisinde Beden Egitimi ve

Spor Bolurnterine donusturulrnustur. Bu kararla birlikte, Egitim Fakultesi olmayan universite­

lerde Beden Egitimi ve Spor Bolurnierinin acilmasma karar verilmis ve bu karara bagll olarak,

Ege Universitesi Beden Egitimi ve Spor Yuksekokulu kapatilrmstrr. Ancak daha sonraki yillar­

da bu karara uyulmayarak, Fen-Edebiyat Fakulteleri bunyesinde de Beden Egitimi ve Spor

Bclurnlerinin acilrnasma karar verilrnlstir, Spor egitiminde 1982 yilmdaki reorganizasyonun en

bnemli yamrun: diger bilim dallannda olduqu gibi, Beden Egitimi ve Spor alarnnda da ilk kez

Anabilim dah (ABO) yaprlanrnastrun qetirilrnis olrnas.dir. Bu iki ABO'nln hangi alanlan icerisine

aldlgl iyi bilinmemekle birlikte; spor bilimlerinde lisansustu duzeyde y6nelme ve geli~me an­

larnmda bu qelisirnin bnemli oldugu kabul edilir.

Her ne kadar bu yeni yaprlanrna diger bilim alanlanndaki geli~me paralelinde olrnus ve

spor egitiminde de akademik qelisrnenin yolunu cizrnisse de, belirlenen iki alan, spor egitimi­

nin evrensel qelisrne ve alanlanni yansrtrnarrustrr, Buna bagll olarak spor egitiminde spor bl­

limleri ve beden egitimi yaprsina uygun rekreasyon yonetirni, pisikososyal ve sporcu sagllgl

21.

Actkada

gibi alanlar gerektigi gibi ele ahnarnarrus; buna karsihk temel trp, yonetim ve egitim bilimleri­

nin kontrolunde ve buradan gelen uzman ve kisilerin ilgi alanlarinda y6nlendirilmeye ve qelis­

meye zorlanrrusnr.

1982 yuma gelindiginde sayilan 9 alan spar boturn ve akademi sayrsi (Bilge, 1989);

YOK'un kurulmasiyla Spar Akademileri Gazi, Marmara ve Dokuz Eylul Universiteleri Eg,tim

Pakulteleri bunyesine almarak srrasiyla Gazi, C(apa ve Buca Beden Egitimi Bolumleriyle bir­

lestirilir ve "Beden Egitimi ve Spar" bolurnlenne donusturulurler, Bunun yarn sira Ege Univer­

sitesi Beden Egitimi ve Spar ve Dlyarbakrr Beden Egitimi Bolurnleri Egitim Fakulteleri lceri­

sinde olmadrklan icin ortadan kaldmlrrlar. OOTO Beden Egitimi ve Rekreasyan Bolurnu, Be­

den Egitimi ve Spar Bolurnu alarak Egitim Fakultesi icerisinde lisansustu egitim vermeye de­

vam eder. B6ylece YOK'un kurulrnasiyla sayrlan 9 alan spar egitimi veren kurum sayrsi 4'e in­

er. Bu sayrrun 1992 yrhna gelindiginde 15'e r;:lktlgml (OSYM,1992), 1994'un sanunda ise spar

egitimi veren universite sayrsinm 26 (OSYM, 1994) ve nihayet 1997 sanuyla birlikte 39'a (At­

yon Kacatepe Oniversitesi Beden Egitimi ve Spar B610mu acrms almakla beraber egitime he­

nuz qecrnerrustlr) ula§tlgl (OSYM, 1997a) g6zlenmektedir (Tabla 3,4,5).

1982 ile 1990 yillan arasinda Egitim ve Fen Edebiyat FakOltelerine bagll alarak beden Egi­

timi ve Spar Bciurnlerinm ar;:lldlgl ve sayrlanrun 10 civanna r;:lktlgl qotulmektedir (OSYM,

1990). Bu b610mler, egitim enstitUlerinin beden egitimi 6gretmeni yetistirrne tonksiyonlanru

yOklenerek egitimlerini surdururler. Antren6r yetistirme, 1987 yrhnda cikanlan 3289 sayrh

Genclik ve Spar Genel mOdOrlugu Antren6r Egitim Yonetrnenqiyle duzenlenerek, beden egi­

timi ve spar b610mlerinden mezun alanlar, secrnis olduklan bir spar dalmda, Birinci Kademe

Antren6r belgesine hak kazarurlar (GSGM, 1997). Beden egitimi 6gretmenligi tanksiyanu ka­

nusunda; Milli Egitim Bakanliqr talim Terbiye Kurulunun 6ng6rdugu onceleri 19, daha sonra­

Ian 21 kredilik 6gretmenlik tarmasyanu derslerinin ahnrnasiyla beden egitimi 6gretmenligi ya­

pabilme hakk: kazarulrrus kabul edilir. Ancak butun ou geli§meler; hareket bilimleri, rekreas­

yon, spar blyornekaniqi, spar tizyalajisi, motor qelisirn, beceri 6grenimi, kinantropametri, ant­

renman bilimi, spar psikalajisi ve bircok hrzla qelisen Spar Bilimlerindeki yeni alanlann, yeni

kurulan Beden Egitimi ve Spar Egitimi ABO'nln lcerisinde cok strurh kaldlgl gOzlenir. Bu durum

yeni arayrslara ve tarkh yaklasrrniara zemin nazrrlar. Buna bagll olarak 1989 yrhnda Hacette­

pe Universitesi Spar Bilimleri ve Teknolojisi Bolurnu, Egitim FakOltesine bagll alarak kurulur.

Kurulusuyla birlikte; Spar egitimi (Spar Pedagajisi), Sparda Psikasasyal Alanlar, Antrenman

ve Hareket Bilimleri, Sparcu Sagllgl ve Spar Yonetirni ve Organizasyanu ABO'lan acihr (SBT,

1996). Bu qelisim, Turkiye'de Spar Egitiminde ve Spar Bilimlerinde klasik yaklasumn degi§i­

mi ve yeni alanlann kabul edilmesi anlarruru itade etmektedir. Bu yaprlanrna, diger spar egiti­

mi veren okullann da yaprlanmast ve sekil degi§tirmesinde bir zemin ve emsal olusturur.

4. 1992'den Gunurnuze Spar Okullanmn Gellslrnl

Turk Spar Egitimi tarihi ir;:in 6nemli savrlabilecek bir donurn noktasi da 1992 yilmdaki ge­

lisrnelerdir. Bu tarihte YOK yasasiyia, bir krsrrn unlversitelerln bunyesinde Beden Egitimi ve

Spar 861umleri ile Hacettepe Universitesi Spar Bilimleri ve Teknalajisi B61umO, Yuksekokula

22

Turkiye'de Spor Egitimi

donusilr (Resmi Gazete, 1992). 1992 yrhnda Spor bolumterinin bir krsrrurun yuksekokula do­

nusrne istekleri bir zorunluluktan kaynaklanrrustrr. Spar bolurnlerinin multidisipliner yaprsr, co­

gu zaman Egitim Fakultelerini zorlayan ve egitim takultelerinln amaclanmn drsina tasan bir

ozellik qosterrnistir, Egitim Fakultelerinin kaynak sikrntuan, yogu zaman spor bolumleri icin

kaynak aktanrmru ve saqlarnastru aynca suurlayan etken olmustur. Bunlann yarn sira bir spar

bolurnu olarak fakulte icerisinde bulunrnarun, yuksekokul olarak bulunmaya aranla ybnetsel

ve burokratik acrlardan da daha siruru bir yarn bulunrnaktadrr, Buna bagll olarak, tarkh spor di­

siplinlerinde, yeni alanlann program icerisinde yer almasinda yuksekokutlann daha hlZl1 ve ge­

ni9 calisabilme olanaq. yarattlgl sbylenebilir. Bununla birlikte, Butun bu sayitanlara ek olarak,

spor okullarirun tarihsel qefisimi ve realize edilmeye baslanan tarkli alanlan yonuyle, daha ozerk

bir yapnanrnayi da zarunlu hale qetirrnistir. Bu donusurnle 6 universitede yUksekokul kurulrnus

olur. 1992 yrlinda spor egitimi ve spor bilimleri egitimi veren bolurn ve yuksekokul sayrsi on ei­

vanndayken (Tablo 1); 1997 sonuna doqru bu say: 46 civanna crkar (OSYM, 1992; OSYM,

1997a). Bu ruzh sayisal artrs, egitim kalitesinde sikmti yarattlgl gibi, akademik geli 9mede de

kendine bzgu eiddi soruniann ortaya crkrnasrna neden olur. Akademik yapilanmasi ve yeter­

slz alt yaprsiyla acrlan bolurn ve yuksekokullar: deneyimsiz bgretim elernanlanyla, yok sayida bgrenei alrnalan yarunda, onalti universite gibi bnemli sayida bir krsrrurun, ikinei egitimde ac­

tiklan gbzlenir (OSYM, 1997a). 1997 itibariyle Uy universite bunyesinde bulunan yuksekokul­

larda Beden Egitimi ve Spor 6gretmenligi, Spor Y6netimi ve Antren6r Bolumleri aYIIIr. Bunla­

nn bir kisrruna ayn ayn bgrenei ahrurken; bir kisrruna annan bgreneilerin sonradan sectikleri

bolurnlere yoneldikleri g6zlenmektedir. Bunun yarunda, bir yuksekokulun da yalruz Beden Egi­

timi Ogretmenligi ve Spor Yonetimi bolumleri aytlgl ve ayn ayn bgrenei aldlgl gbrulmektedir.

Aneak antrenorlukle ilgili uygulamada, acilrrus olan antrenorluk bolumune ragmen, iki y6nlu

srkint: yasanrnaktadrr, Bunlardan birincisi: beden egitimi ve spar 6gretmenligi bolum veya

programlannda okuyan 6greneiler de egitimlerinin son yrlrnda secrnis olduklan secrneli spor

dalmdan antrenorluk egitimi alabilmekte ve bu mezunlar Genclik ve Spar Genel Mudurlugun­

den 3289 sayih yasarnn "Antrenor Egitimi Yonetmeliqi" cercevesinde birinei kademe antrenor­

tuk belgesi alabilmektedirler (GSGM, 1997). Oiger slklntl ise; antrenorluk bolum veya prog­

rarnlarindan mezun alan kisiler de i1gili y6netmelik cercevesinde ayru belgeyi almaktadrrlar. Bu

durum, ayru universitede, 6gretmenlik ve antrenorluk programlannda mezun olan 6greneiler

arasmda da esitsizlik yarattlgl gibi; spor okullan ve Genclik ve Spor Genel Mudurlugu'nun uy­

gu/adlgl antrenorluk programlan arasinda da esitsizlik yaratrnaktadrr, Bu nedenle, antrenbr

egitimi ve akreditasyonuyla ilgili olarak; universiteler acrsindan, antrenor egitim yonetrneliqi­

nin ilgili ycnetrneliqinin yeniden duzenlenrnesi gerekmektedir.

Yeni acrlan ve tek program surdurrnekte olan yuksekokullarrn 6nemli bir krsrru, yalruz be­

den egitimi 6gretmenligi ve secilen spor dalmda antrenorluk programlan yuruturken: Haeette­

pe Universitesi Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yuksekokulunda, beden egitimi ve secrnef spor

dah proqrarruna ek olarak bgrenei, bes ABO'dan birisine yoneterek bir alanda yogunla9mak­

tadlr(SBT,1991).

23

Actkada

Tabla 1: 1990-1991 Yillonndo spar egitimi veren universiteler.

Universile Alman Ogrenci SaylSl ikinci Egilim Alman Ogrenci SaylSl

~ukuravo Oniversitesi

Egilim Fok. Beden

Egit.Ogr.

Dakuz Eylul Oniversitesi

Bum Egit. Fok.

Beden Egit. Ogr.

Gazi Oniversilesi

Gozi Egt. Fok.

Bed. Egt. Ogr.

Hacettepe Oniversitesi

Egitim Fak.

Spar Bil. Tek.

Korodeniz Teknik Oniv.

Fatih Egitim Fak.

Bed. Egt. Ogr.

Mormaro Oniversitesi

Atafurk Egt. Fak.

Bed. Egt. Ogr.

Ondakuz MOyls Oniver.

Egitim Fok.

Bed. Egt. Ogr.

Orta Dagu Teknik Oniver.

Egitim Fok.

Bed. Egt. Ogr.

Sekuk Oniversitesi

Egitim Fok.

Bed. Egt. Ogr.

Uludog Oniversitesi

Egitim Fak.

Bed. Egt. Ogr.

30

100

130

50

60

150

40

70

50

60

Verilen ogrenci soydarl YOK'un ' drle~tirdigi bo~onlr Milli Sparculor kontenicnlcnm gostermemektedir.

24

Turkiye'de Spot Egitimi

A~aglda verilmekte alan tablalar (Tabla 2,3, 4) ilerleyen yillara gore spar egitimi veren universiteterde bu­lunan bolurn ve yuksekokullan, aldrklan bgrenci sayilanm ve ikinci egitim veren bblOm veya yuksekokullart gbstermektedir. (OSYM, 1992; OSYM, 1993; OSYM, 1994; OSYM, 1995; OSYM, 1997a).

Tabla 2: 1992 - 1993 yillanndn spar egilimi veren iiniversiteler

Universile Alman Ogrenci SaYlsl ikinci Egilim Alman Ogrenci SaylSI

AlatUrk Universilesi KaZim Karabekir Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr. 30

Cumhuriyef Universitesi Fen-edebiyal Fak. Bed. Egl. Ogr. 50

(ukurovn Universitesi Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr. 50

Dide Universilesi Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr. 50

Dokuz Eylul Universilesi Bum Egl. Fak. Bed. Egl. Ogr. 140

Erciyes Universilesi Fen-Edebiyal Fak. Bed. Egl. Ogr. 60

Gazi Universilesi Gazi Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr. 130

Hacellepe Universilesi Egilim Fak. Spor Bil. Tek. 30

Iniinu Universilesi Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr. 40

Karadeniz Teknik Universilesi Falih Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr. 70

Marmara Universilesi AtatUrk Egl. Fak. Bed. Egi Ogr. 150

Ondokuz Mayls Universilesi Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr. 50

Orta Dogu Teknik Universilesi Egilim Fak. Bed. Egf. Ogr. 70

Selcuk Universilesi Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr. 60

Uludag Universilesi Egilim Fok. Bed. Egl. Ogr. 85

Verilen iigrenci snyilon YOK'un yerle~tirdigi bo~anlr Milli Sporcular konlenicnlonm giislermemekledir.

25

Actkada

1990-91 akademik yihnda spar egitimi veren iiniversite sayisr l 0 alurken (OSYM 1990) bu say: 1992-93'de

15 (OSYM 1992), 1993-94 yiunda 26 (OSYM 1993) ve 1997 akademik YIII baslarken ise 39 olrnustur (OSYM,

1997a), Bu surecte yiiksekokul sayis: 22'ye ulasrrken: bblumu alan yuksekokul sayisi 4, bolumu alan egitim

takultesi saYISI 13 ve bolurnu alan fen-edebiyat takultesi sayrsi B'dir, (Tabla 1,2,3 ve 4),

Tabla 3: 1993-1994 Yillarmda spar egilimi veren iiniversileler,

Universile Alman Ogrenci SaylSl ikinci Egilim Alman Ogrenci SaylSl

Abant Izzel Baysal llniversilesi

Egilim Fak, Bed, Egl. Ogr. 30

Akdeniz Universilesi

BES Yuksekokulu 45

Alalurk Universilesi

Kallm Karabekir Egilim Fak.

Bed. Egl. Ogr. 40

BES Yuksekakulu 60

Celal Boyar Universilesi

BES Yiiksekakulu 140

Cumhuriyet Universilesi

Fen-edebiyat Fak.

Bed. Egl. Ogr. 50

~anakkale Onsekiz Marl Universilesi

Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr. 20

~ukurava llniversilesi

Egitim Fak. Bed. Egl. Ogr. 50

Dide Universitesi

Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr, 50 Var 36

Ege Oniversilesi

BES Yuksekakulu 60

Erciyes Universilesi

Fen-Edebiyat Fak. Bed. Egl. Ogr. 60

hrot Universilesi

fen-Edebiyak fak. Bed. Egl. Ogr. 30

26

Tiirkiye'de Spor Egitimi

Gazi Universitesi

BES Yuksekokulu

Haceltepe Universitesi

SBT Yuksekokulu

Inonu Universitesi

Egitim Fak. Bed. Egl. Ogr.

Kafkas Universilesi

BES Yuksekakulu

Karadeniz Teknik Universilesi

Fatih Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr.

Marmara Universilesi

Alaturk Egl. Fak. Bed. Egi Ogr.

BES Yiiksekokulu

Mersin Universilesi

Fen-Edebiyal Fak. Bed. Egl. Ogr.

Mustafa Kemal Universilesi

BES Yuksekakulu

Nigde Universitesi

BES Yuksekokulu

Ondakuz Mayls Universilesi

Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr.

Orla Dagu Teknik llniversilasl

Egitim Fak. Bed. Egl. Ogr.

Sel(uk Universilesi

Egitim Fak. Bed. Egl. Ogr.

Siileymcn Demirel llniversitesi

Burdur Egilim Fak.

Bed. Egl. Ogr.

Trakya Universilesi

Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr.

Uludag Universilesi

Egitim Fak. Bed. Egl. Ogr.

130

30

40

25

70

200

140

30

30

75

81 Var 60

70

50

50

40

90 Var 40

Verilen ogrenci sayllarr YOK'un yerlellirdigi bosonh Milli Sporculor kontenpnlanrn g6stermemekledir.

27

Acikada

Tabla 4:1997 yihnde spar egitimi veren iiniversileler.

Universile

Abanl Izzet Baysal Oniversilesi

BES Yuksekokulu Adnan Menderes Oniversilesi

Fen Edebiyal Fok. Bed. Egl. Ogr.

Akdeniz Oniversitesi

BES Yuksekokulu Bed. Egl. Ogr. Bol. Spor ydnetlmi BBI.

Anodolu Oniversilesi BES Yuksekokulu

Ankoro Oniversilesi BES Yuksekokulu

Alolurk Oniversilesi

Agn Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr. Erzincon Eglim Fok Bed. Egl. Ogr.

KOZlm Korobekir Egitim Fok. Bed. Egl. Ogr.

BES Yuksekokulu Celol Boyor Oniversilesi

BES Yuksekokulu Antrenorliik Egtimi Bed. Egl. Ogr.

Spor Yonelimi Cumhuriyet Oniversilesi

BES Yiiksekokulu

(onokkele Onsekiz Morl Oniversilesi Egitim Fok. Bed. Egt. Ogr.

(ukurova Oniversitesi BES Yuksekokulu

Dicle Oniversilesi

Dumlupmor Oniversitesi Fen-Edebiyol Fak. Bed. Egl. Ogr.

Alman Ogrenci SaylSl ikind Egilim Alman Ogrend SaylSl

40

60

49 20

80

30

50

40

60 60

52 150 Vor 80

50

50

65

60 50 Vor 50

60 Vor 60

28

Tiirkiye'de Spor Egili11li

Ege Oniversilesi

BES Yuksekokulu 60 Erciyes Oniversilesi

BES Yuksekokulll 50 Flrol llniversitesi

Fen-Edebiyol Fok.

Bed. Egt. Ogr. 60 Goz; Oniversilesi

BES Yuksekokulu 130 Vor 100 Koslomonll BES Yuksekokulu 35

Goziosmonpoio Oniversilesi BES Yuksekokulu 50 Vor 40

Hocellepe Oniversilesi SBT Yuksekoklilu 30

Harron Oniversilesi Fen-Edebiyol Fok. Bed. Egt. Ogr. 50 Vor 50

Inonu Oniversilesi

Egilim Fok.

Bed. Egl. Ogr. 60 Vor 40

Kofkos Onivesilesi

BES Yuksekokulu 35

Kohromonmoroi SUt~u Imam Oniversilesi

Fen-Edebiyot Fok.

Bed. Egt. Ogr. 35

Korodeniz Teknik Oniversilesi

Fotih Egilim Fok.

Bed Egt. Ogr. 83

Kocoeli Oniversitesi

Fen-Edebiyol Fok.

Bed. Egl. Ogr. 60 Vor 60

Mormoro Oniversilesi

BES Yuksekokulu 250

Mersin Oniversilesi

Fen-Edebiyof Fok.

Bed. Egt. Ogr. 50

Muglo Oniversilesi

BES YUksekokulu 60

Musfofo Kemol Oniversilesi

BES YUksekokulu 60 Vor 45

29

Acikada

Nigde llniversilesi BES Yuksekokulu

Aksoroy BES Yuksekokulu Ondokuz MOyls Universilesi

Egilim Fak. Bed. Egl. Ogr.

Orla Dogu Ieknik Universilesi Eglim Fak. Bed. Egl. Ogr.

Pamukkale Universitesi Egilim Fok. Bed. Egl. Ogr.

Sokorya Universitesi Alollirk Egl. Fok. Bed. Egl. Ogr.

Sel~uk Universilesi BES Yuksekokulu

Siilevmon Demirel Universilesi Burdur Egitim fak. Bed. Egl. Ogr.

Trokyo Universitesi BES Yuksekokulu

Uludog Universitesi Egilim Fok. Bed. Egl. Ogr.

Yuzunci Yil Universilesi Eglim Fak. Bed. Egl. Ogr.

100 100

90

30

SO

60

90

SO

84

90

60

Vor Var

Vor

Vor

Vor

Vor

Vor

80 80

90

20

60

90

60

Verilen ogrenci sayilon YOK'un yerlejlirdigi bOjonll Milli Sporcular konteninulornu goslermemektedir.

Spar Egit'mi veren universitelerin sayis: 1990-91 Akademik yrhndan 1997-98 Akademik yl­

una gelene kadar 10 universiteden 39 universiteye cikarken, sayrlan %390 orarunda artrrus

qorunrnektedir. Yukanda da belirtildigi gibi bu say: YOK'un kurulduqu yll alan 1982'de Anka­

ra Gazi Universitesl, izmir Dakuz Eylul Universitesi, istanbul lVIarmara Universitesi ve ODTU

almak uzere yalruz 4'tOr.

Yapilan cahsmalardan, sayica en hrzl: artism ozellikle 1993'ten sonra meydana qelrnis ol­

dugu qozlenrnektedir. 1992-93 Akademik yilmda 15 alan universite sayrsi: 1993-94 yrlmda

%173 orarunda artarak 26'ya yukselirken, 1993-94 yrh rakkamlanyla karf?lla~tlnldlgl zaman

1997'de bu artism 39 Oniversiteyle %150 aldugu gbrCJlmektedir (OSYM, 1992; OSYfvl, 1993;

OSYM, 1997a)

30

Tilrkiye'de Spot Egitimi

Acitan bolurn ve yuksek akullarla 1997 YOK kayrtlanna gore (OSYM, 1997b) 3789 bayan,

10234'u erkek almak uzere taplam 14023 spar egitimi qorrnekte alan ogrenciye karsrlik tap­

lam 543 egitim elernaru bulunrnaktadrr (Tabla 5). Bu veri/er, her ogretim elemaru basma 26 og­

renci du~tUgunu qosterrnekteyse de; bu sanuca u'asrnak murnkun deqildir. Cunku bir krsim bi­

rimier aym zamanda universitelerdeki spar egitimi goren ogrencilerin dismda universlte ogren­

cilerinin zorunlu secrneli Beden egitimi ve Spor Dersini de yurutrnektedirler ve bu oran bu ne­

denle onernli olcude olurnsuz yonde etkilenmektedir (OSYM, 1997b; OSYM, 1997c)

Icblc 5:1997 Ylhnda universitelerin spor egitmi veren bblum ve yuksek akullannm bgrenci ve bgrelim eleman saYllan.

Universile Ogrend Say lSI Ogretim Hernoru

Ioplcm Klz Erkek Prof Y.Da~ Og Ok Uz Ag

Abanf bet Baysal U

BES Yuksekakulu 132 34 98

Adnan Menderes U

Fen-Edebiyat Fak.

Bed. Eg1. Ogr. 100 40 60

Afyan Kacatepe U

Ujak Eg1. Fak.

Bed. Eg1. Og r. B

Akdeniz U

BES Yuksekakulu 190 64 126

Anadalu U

BES Yuksekokulu 399 128 271

Ankara Universitesi

BES Yuksekakulu 118 44 74

Ataturk Universifesi

Agn Eg1. Fak.

Bed. Eg1. Ogr. 132 35 97

Erzincan Egitim Fak.

Bed. Egt. Ogr. 71 12 59

KaZJm Karabekir Egitim Fak.

Bed. Eg1. Ogr. 17 51 146 1

BES Yuksekakulu 270 79 191 11

Celal Boyar Universilesi

BES Yuksekakulu 704 271 433 28

Iii 207 82 125

31

Acikada

(umhuriyet jj

BES Yuksekokulu 205 81 124

(onokkale 18 Mort 0 Egitim Iek

Bed. Eg1. Ogr. 122 20 ]02

~ukurovo 0. BES Yuksekokulu 260 97 163

Dicle 0. Egitim Fok.

Bed. Eg1. Ogr. 212 49 136

10. 180 43 137

DumluplnOf 0. Fen-Edebiyot Fok.

Bed. Eg1. Ogr. 177 32 145

10. 168 32 136

Ege 0. BES Yuksekokulu 330 121 209

Erciyes 0. BES Yiiksekokulu 274 63 211 14

Firat 0. Fen-Edebiyot Fok.

Bed. Eg1. Ogr. 213 34 179

Gozi 0. BES Yuksekokulu 1008 203 805 12 20 10

Kostomonu

BES Yuksekokulu 161 41 120

Goziosmonpo~a 0 BES Yuksekokulu 127 43 B4

10. 24 B 16

Hoce1tepe 0. SBT Yuksekokulu 175 34 141 16

Harron 0. Fen-Edebiyot Fok.

Bed. Eg1. Ogr. 107 13 94

10. 105 14 91

Inonu 0. Egitim Fok.

Bed. Eg1. Ogr. 243 61 182

32

Turkiye'de Spot Egiti11li

Kafkas U. BES Yiiksekokulu 100 30 70

Kohramonmoro~ Sulcu Imam U Fen·Edeb·lyol Fok.

Bed. Eg1. Ogr. 35 10 25

Korodeniz Teknik U. Fotih Eg1. Fak.

Bed. Egl. Ogr. 410 106 304

10. 134 29 105

Komeli U. Fen-Edebiyot Fok

Bed. Egl. Ogr. 140 46 94

10. 60 20 40

Marmora U. BES Yuksekokulu 1960 459 1491 32

Merlin U. Fen-Edebiyat Fok.

Sed. Egl. Ogr. 206 101 105

Mugla U. BES Yuksekokulu 110 27 83

MUlfofo Kemol U. BES Yuksekokulu 207 69 138

10. 144 45 99

Nigde U. BES Yuksekokulu 430 68 362 20

10. 210 22 188

Aksoroy

BES Yuksekokulu 100 17 83

Ondokuz MOyls U. Egitim Fok.

Sed. Egl. Ogr. 409 94 315

10. 396 85 311

One Dogu Ieknik U. Egitim Fak.

Bed. Egt. Ogr. 264 63 201

Pomukkole U. Egitim Fak.

Bed. Egl Ogr. 48 16 32

10. 20 20

33

Actkada

Sakarya U.

Ataturk Fen-Ed. Fak.

Bed. Eg1. Ogr. 124 32 92

10. 120 30 90

Sekuk U. BES Yuksekokulu 360 87 273 14

10. 125 23 102

Suleyman Demirel U.

Burdur Egitim Fak.

Bed. Egl. Ogr 171 61 109

Trakya U. BES Yuksekokulu 261 128 133

Uludag Universilesi

Egilim Fak. Bed. Eg1. Ogr. 492 180 312 15

10. 192 72 120

YUluncu YII U.

Egilim Fak. Bed. Egl. Or. 185 30 155

Toplam 14023 3789 10234 11 24 71 214 82 24 117

09r. Elemam Toplom : 543

Spar egitimi veren Oniversitelerin sayilanrun yeterli alt yap/ hazrrlrklan saqlanrnaoan ruzla

acrlmasi: cnernli bir kalite sorunu yaratrnaktadrr. Bir krsrrn birimden daha henuz yeni acilrrus

olrnalanna ve yeterli sayida yetismis ve deneyimli ogretim elernaru olrnasrna ragmen ek bo­

lurnler ve ikinci egitim proqrarnlan acrnatan: egitim kalitesine olumsuz etkileyebilecek uygula­

malar olarak gorOlebilir.

OSYM 1997 ikinci Basamak Krlavuzu, Spor Egitimi vermekte olan 38 Oniversiteden

16'smdan ikinci egitim kontenjaru qosterrnektedir (Tablo 4). YOK kayrtlanndaki ogrenci sayi­

lanru belirtir raporda (OSYM, 1997 b) bu sayi 14 olmakla beraber (Tablo 5); ayrilan konten­

janlardan hareketle universitelerin %42'sinin ikinci egitim vermekte olduklarr qozlenrnektedir,

Bu universitelerden bir krsrrurun egitim prograrnlartru cok strurh egitim eleman kodrosuyla yu­

rutrnekte olduklart dikkat cekrnektedir.

Spora lliskin egitim veren universite sayismm artrnasma karsihk ulasrlan 14023 ogrenci sa­

yrs: ve 543 ogretim elernaru sayisi: cok hrzh bir artrsm sonucudur (OSYM, 1997c). Her ne ka­

dar teorik olarak okullasrna sayrsi dikkate allnd/gmda bed en egitimi ogretmeni gereksinimi

34

Tiirkiye'de Spor Egitimi

yuksek bir sayicayrms gibi qorunrnekteyse de; ulasilan bu sayrlar, ihtiyacm cok uzerinde go­

rulrnektedir, Oaha qercekci olarak Milli Egitim Bakanhqt'run istihdam edebildiq' ve lVlaliye

Bakanhqr'ndan alabildigi kadro sayismm cok uzerince beden egitimi ogretmeni bulunrnaktadu.

Oiger taraftan, antrenor olarak mezun olan bir krsim mezunlann, Genclik ve Spor Genel

MUdurlugu'nun merkez ve tasra teskllatlarindan antrenor olarak istihdam edilmeleri; yok de­

neeek kadar dU$uk sayilarla qerceklesrnektedir.

Butun bu deqerlendirmeler 1$lglnda, onemli sayida spor ogrenimi veren bolurn veya yuk­

sekokulun alt yapi gereksinimlerini tamamlamadan acrldiklan qorulrnektedir. Bunlann bir krsirn

ek ucret ve girdi kayqrsiyla ikinei ogretim proqrarru acrrus olmalart ve bir kisrrurun yetersiz og­

retim elernaru, labaratuar ve kaynaqa ragmen ikinei ogretim uyqularnasma geymeleri; egitim

kalitesini dusurrnesi yarunda ihtiyac tazlasi sorununu da dogurmu$tur (Tablo 4 ve 5).

5. 1992 Yrhna Kadar Yaymlanan Hakemli 9all!;imalar:

Akademik calismalann nieelik ve niteliklerinin en onernli evrensel gostergelerinden birisi

olarak yapilan hakemli cahsrnalar olduqu geryeginden hareket ederek, Beden Egitimi ve Spor

Bilimlerinde yaprlrrus hakemli cahsrnalar yrllara ve alanlara gore lncelenrnlstir.Yukanda da

acrklandrq: gibi 1992 yrlrrun spor egitimi veren kurumlann bir krsrrurun yuksekokula donusrne­

si ve buqun anlastlan anlamda ABO'nin olusrnasi nedeniyle calismalar, 1992 oncesi ve son­

rasi olmak uzere iki evrede lncelenrnlstlr, Calrsrnalar arastrrma (A), derleme (0) ve ceviri (C;;)

olarak srrutlanrna yarunda; Antrenman ve Hareket Bilimleri (AH), Sporda Psiko Sosyal Alanlar

(PS), Sporeu Sagllgl (SS), Spor Organizasyonu ve Yonetimi (SO) ve Spor Egitimi (SE) olarak

da srrutlamaya aynlrrustrr. Hakemli yaym deqerlendlrmesine, bir juri degerlendirmesi olduqun­

dan yapilan Yuksek Lisans ve Ooktora tezleri yamsira: bir yayrn ve editor kururnlan ile hakem­

lik kururnlan bulunan Spor Hekirnliq: Oergisi ile Spor Bilimleri Oergisinde yaymlanan eserler

dikkate aunrrustrr.

YOK kayrtlannda Yuksek Lisans tezlerine 1987 ve Ooktora Tezlerine 1988 ytllarindan son­

ra rastlanrnaktadrr. Bu tarihten hareketle 1991 YIII sonu kayrtlariyla 26 Ooktora ve 118 yuksek

lisans tezi yapilrrus olduqu qozlenmistir, Bunlann tarkli ABO'na dagilimlarl tabla 6'da qosterll­

mektedir. Yapilan tez cahsrnalanrun tarkl, ABO'na daqrlrrnlannda; doktora duzeyinde en cok

Sporeu Sagllgl ve onu takiben Antrenman ve Hareket Bilimlerinde cahsrna yaprhrken, hie ca­

hsrnarun otrnadiq, alarun Spor Egitimi (Beden egitimi) oldugu qozlenrnektedir (Acikada ve ark.,

1994) Ooktora tez cahsrnalancda en cok ve en az cahsilan alanlar Yuksek Lisansta da ayru

egilimi qosterrnektedir.

35

Actkada

Tablo 6: 1987-1991 yrllan arasinda yapilan Yuksek l.isans ve Oaktara Tezlerinin alanlara

daqrhrm (Aylkada ve ark., 1994).

TEZlER

1987 1988 1989 1990 1991 Toplarn

Oaktara 1 7 4 14 26

Yuksek l.isans 15 16 19 23 45 118

AlANlARA GORE DAGILIM

1987 1988 1989 1990 1991

Oak YL Oak YL Oak YL Oak YL Oak YL Oak YL

Taplam Taplam

AS 4 2 9 2 5 14 8 29 37

SE 2 1 4 7 7

SS 7 3 2 7 3 11 7 16 12 44 56

PS 6 6 2 6 4 2 22 24

YO 2 1 3 4 2 7 4 16 20

Toplam 15 16 7 19 4 23 14 43 26 118 144

Spor Hekirnliqi Dergisi, 1996 yilmcan 1992 yrhna kadar toplam 482 makale yayrnlarmstrr.

Bu makalelerin 163'u arastrrma, 156'sl derleme ve 163'u ise c;:eviri geklindedir. 1990 yrlmda

yaymlanrnaya baslayan Spar Bilimleri Dergisi 1992 yrhna kadar 36 arasn rma, 18 derleme ve

4 ceviri olmak uzere toplam 58 makale yaymlarmstrr. Makalelerin tarkh ABO dagillml tablo 7'de

verilmektedir. Buna gore en fazla causmarun 462 makale ile Sporcu Sagllgl alarunda en az

cahsmamn ise tez cansrnalannda oldugu gibi Spor Egitiminde yapildlgl anlasilmaktadrr (AC;:I­

kada ve ark., 1994).

Tablo 7: Toplam eser sayrsi ozelfikleri ve ABD'na dagilimian.

ESERi NiTELiK SAYI %

Tezler Ooktora. 26 3.8

Yuksek Lisans 118 17.2

Spor Hekimliqi Der Arastirma 163 23.8

Derleme 156 22.8

Qeviri 163 23.8

Spor Bilimleri Der Arastrrrna 36 5.2

Derleme 18 2.6

Ceviri 4 0.67

Toplam 684 100

36

Tiirkiye'de Spar Egitimi

ALANLAR

AH 119 17.3

SE 13 1.9

SS 462 67.5

PS 70 10.4

SO 20 2

Toplam 684 100

6. 1992'den Gunumuze Kadar Yaymlanan Hakemli Call~malar:

1992 yili bir krsrrn Beden Egitimi ve Spor Bblumu ile Hacettepe Universitesi Spor Bilimle­

ri ve Teknolojisi Bolurnu'nun Yuksekokula donustukleri yildtr. Bunun yarn srra, 1989 yrlmda Ha­

cettepe Universitesi Spor Bilimleri ve Teknolojisi Bolurnunun kurulmasiyla baslayan 5 AB­

D'run, yuksekokula donusen diger Beden Egitimi ve Spor Bolurnlerinin de ABD'leri alrnasiyla:

1992 yrhnda akademik olarak belirqinlesen alanlarda tuzl: bir qelisirn sureci oastarrustrr. Buna

eklenen htzh bolumlesrne ve yuksek okullasrna sureci de eklenince, 1992 bncesine oranla da­

ha hizh bir qelisrne gbzlenmektedir. Tablo 8, 1992'den 1995'e kadar qecen sure icerisinde verilen Yuksek lisans ve Doktora

tezlerini ve bunlann alanlara daqtlrmlanru gbstermektedir. Bu dbnemde yaprlmis olan toplam

149 Yuksek Lisans tezinden 52'sinin (%34.89) AH alarundan olrnasma karsihk, en az <;:a11911an

alarun SS olduqu gbzlenmektedir. Bu durum 1992 bncesi ile kryaslandiqmda, tarkh bir gbru­

nurn sergilemektedir. Doktora tez calisrnalannda do. benzer bir egilim qorulmektedlr. Toplam

46 tezin 25'i (%54.34) AH olurken, en dU9Uk sayi 3 tez cahsrnasryla (%4.34) SS alarundadrr.

Tablo 8: 1992-1995 yulan arasinda Yuksek Lisans ve Doktora tez causrnalanrun

yrllara ve ABD'na dagilimian. ABDIYI L 1992 1993 1994 1995 TOPLAM Yuksek Lisans AH 15 13 15 9 52 34.89 PS 4 8 7 3 22 14.76 SS 3 4 8 3 18 12.08 SO 9 13 11 3 36 24.16 SE 7 6 7 1 21 14.11

Toplam 149 100 Doktora AH 6 12 6 25 54.34 PS 1 3 4 8 17.39 SS 1 1 2 4.34 SO 4 3 2 8 17.39 SE 1 2 3 6.52

Top/am 46 100

37

Aakada

1992'den sonra hakemli yayin kriterini tasiyabilecek sureli yayrn sayrsi 2'den 5'e crkrmstir. Spor Hekirnliqi ve Spar Bilimleri dergilerine Ege Universitesi Beden Egitimi ve Spor YOkseko­

kulunun "Performans", Celal Bayar Universitesi Beden Egitimi ve Spor YOksekokulunun "Be­

den Egitimi ve Spor Bilimleri" dergileri eklenrnistir. Bu sureli yaymlarin yaymlanrnaya basladrk­

Ian yillar dikkate almarak 1992'den sonraki evrede cahsrnalann yrllara ve ABD'na daqrhrnlar:

tablo 9'da gbsterilmektedir.

Tabla 9: 1992-1996 yutan arasinda hakemli dergide yaymlanan eserlerin ylilara ve alanlara daqrlirnlan.

1993 1994 1995 1996 Gen Top Alanlar A DC;; A D C;; A D C;; A D C;; A D C;; Toplam %

Spor Hekirnliqi Dergisi AH 2 1 - 3 2 3 2 2 3 2 1 11 7 3 21 218 SE

SS 8 6 2 11 2 1 8 3 2 10 4 2 3715 7 59 61.45

PS 2 3 1 4 2 2 1 1 11 4 1 16 16.7

SO Toplam 127 2 175 1 157 4 15 7 4 5926 11 96 100

% 61.5 27 11.6

Spor Blimleri Dergisi AH 4 2 - 4 3 5 135 18 3"1.6 SE 2 1 - 3 3 8 1 9 15.7 SS 5 2 - 4 8 172 19 333 PS 3 1 - 3 4 101 11 193 SO Toplam 146­ 143 20 - - 489 57 100

% 84.2 15.8 Pertormans

AH 10 - 8 18 ­ 18 40.9 SE 6 4 10 ­ 10 228 SS 8 4 12 ­ 12 27.3 PS 2 2 4 4 10 SO

Toplam 26 ­ 18 44 44 100

Gazi BESB

AH 11 11 306 SE 8 8 22.4 SS 6 6 16.6 PS 6 6 16.6 SO 5 5 13.9 Toplam 36 - 36 100

Celal Bayar BESB AH 8 8 50 SE 2 2 12.5 SS 4 4 25 PS 2 2 12.5 SO

Toplam 16 - 16 100

38

Tiirkiye'de Spot Egitimi

Tablo 8 ve 9'da, 1992'den qunurnuze (1996 sonu) kadar 149'u Yuksek Lisans, 46'sl dok­

tora tezleri ve hakemli sureli yayrnlar statusunde kabul edilebilecek 249 makale olmak uzere

toplam 444 causmarun yaplldlgl gbzlenmektedir. Bu cahsrnalann ABO'na daqthrn'an gbz onu­

ne allndlglnda; 153 cahsrnayla (%34.4) AH'in en cok, 49 cahsrnayla (%11) SO'nun en az ca­

/1:;;llan alanlar oldugu dikkati cekrnektedir, (Tablo 10). Her ABD'lnda yaplian tez calisrnalan ve

hakemli sureli yayrnlar statusunde kabul edilen dergilerde yaymianan causrnalar dikkate ahn­

dlgl zaman; toplam 49 cahsrna icinde 5 makale (%10.2) ile SO en az serbest yayrn yapilan

alan olurken; SS'nda toplam 120 cahsrna ictnde too makalenin (%83.3) yayrnlanrrus oldujju

qorulrnektedir (tablo 11).

Tabla 10: 1992'den gunUmuze (1996 sonu) kadar tarkh ABO'ndan yapilan calrsrnalar

ve alanlara daqrlrrnlan.

ABO AH PS SS SO SE

Yaymlanan Toplarn

Y. Lis. 149 52 22 18 36 21

OaK. 46 25 8 2 8 3

SHO 96 21 16 59

SBO 57 18 11 19 9

PERFORMANS 44 18 4 12 10

GBESB 36 11 6 6 5 8

CBBESB 16 8 2 4 2

Toplam 444 153 69 120 49 53 % 100 34.4 15.5 27 11 11.9

Tabla 11: 1992'den qunurnuze kadar alan surede tez ve diger hakemli yayrnlann

ABO'na daqrhrnlan.

ABO AH PS SS SO SE

Tezlerin Oaglliml

YUksek Lisans

Toplam 149 52 22 18 36 21 0/0 100 34.9 14.8 4 24.2 14.1

Ooktora

Top/am 46 25 8 2 8 3

39

Actkada .

% 100 54.3 17.4 4.3 17.4 6.5

Toplam Tezler 195 77 30 20 44 24

Makale Daglilml

Toplam Makale 249 76 39 100 5 29 % 100 30.5 15.7 ;10.2 2 29

Eserlerin Dagillmi

Toplam Eser 444 153 09 120 49 53

Makalele~me %

(Makale/Topl. Eser) 49.7 56.5 83.3 10.2 54.7

1992 oncesi 1992 sonrasi yayrnlarla kar:;;Jla:;;tirlldlglnda; daha aglrllkll olarak SS alaninda

cahsrnalann yaplldlgl qozlenrnektedir. 1992 sonrasmdaysa bunun AH yonune kaydlgl antasil­

maktadir. Tablo 12, farkh alan/ann evrelere ait kryaslarnasrrn qosterrnektedir,

Tablo 12: 1992 bncesi ve sonrasinda yapilan cahsrnalann alanlan dagilimian.

ALANLAR 19920NCESi 1992 SONRASI ARTI$ GENEL TOPLAM

Toplam % Toplam % % Toplam %

AH 119 173 153 34.4 128 272 24.11

SE 13 1.9 53 11.9 407.7 66 585

SS 4.62 67.5 120 27 26 582 51.6

PS 70 10.4 69 155 98 139 123

SO 20 2 49 11 245 69 6.11

Toplam 684 100 444 100 1128 100

1992 oncesi ve uzun olan bu evrede tezler dahil 684 calisrnaya karstlrk: 1992 sonrasinda

(1996'ya kadar), 444 cahsrnaya rastlanrnaktadrr, Genel toplamda yine en lazla cahsrlan ala­

run SS oldugu qozlenrnektedir, SE her iki evrede de en az calisilan alandrr. Ancak artis ola­

rak alanlar lncelendiqi zaman en yuksek oranda artism %407.7 ile SE'nde oldugu qozlenrnek­

tedir. Her ne kadar genet toplamda SS en cok cahsrlan alan ise de; artis olarak du:;;uk bir du­

zey (%26) serqilernlstir;

1992 yrlmda yuksekokullann acrlrnasi ve paralelde Spor Silimleri ve Teknolojisi lie Seden

Egitimi ve Spor Yuksekokullannda ABD'nln kurutmasi ve qellsmesi; daha bnceki evreye oran­

40

Tiirkiye'de Spor Egitimi

fa cok daha ruzh bir qelismeye temel olrnustur. Okullann onernli bir krsrrurun temel yapilanrna­

larda eksikliklerinin olrnasma ragmen, cahsrna sayrsinda eskiye oranla daha hlZl1 bir artrs ser­

gilenmektedir. Eskiden tarklt olarak, giderek her alanda calismamn yapilmaya baslandrq: gbz­

lenmektedir.

Ancak bu hrzl: qelisrne, yaprlan calismalar ve bgretim elernaru sayis: yonuyle incelenciqi

zaman; alt yapi eksikliklerinden birisi olarak carpict bir sekilde dikkati cekrnektedir. 1995 yrhn­

da 19'u Yuksek Lisans ve 3'u doktora olmak uzere toplam 22 tez calismasi yaprlrrustrr. (YOK,

1997). "Hakemli Yaym" ilkelerine uyup uyrnadiklan tarusrhr da olsa 5 suref yayrnrn 1995 ve

1996 yillannda yaymlanrrus olduklan toplam eser sayis: 168'dir. Bu say: tezlerle birlikte dU$u­

nuldugunde 190 etmektedir. (Tablo 8 ve 9). Var olan 39 unlversitece (Egitim veren 38 Univer­

site) bulunan bgretim elernanlan dikkate ahndrqmda: 11'i profesbr, 23'u docent ve 72'si yar­

dtrnci docent olmak uzere toplarru 106 bgretim uyesi etmektedir. Sureli ve hakemli dergilerde­

ki 1995 ve 1996 yillarinda 168 causrna gbz bnOne alrndrqmda: bgretim uyesi basina 1.58 e;:a­

hsrna dusmektedir. Bu oldukca du:;;uk sayrlabllecek bir rakarndrr. Buna 214 bgretim qorevlisi­

ni de ekleyecek olursak; bgretim elernaru sayist 320'ye ulasrnaktadrr. Bu durumda her bgre­

tim elernaruna 0.52 eser dusrnektedir. Bu deqer son 2 yrlda yayrnlanan eserlerle ilgili oldugu

dikkate almdtqmda: hakemli yaym uretkenliqinin ne kadar dU$uk oldugu daha carprci olarak

qorutmektedir. Sureli yaymlarda yayinlanan eserlerle ve yapilan tezlerle birlikte son iki yudak:

hakemli cahsrna sayisi 190'a ulasrnaktadrr. Spor okullanndaki 543 bgretim elernaruru dikkate

alarak yaklasihrsa: bgretim elernaru basma dusen eser sayrsinm 0.35 oldugu gbzlenmektedir.

Son ytllarda tuzh bir artis qosterrnis olan spor egitimi veren kurumlann hrzla artan bgrenci

sayrsiyla gereksinimin ve kadro tahsisi edilebilme kapasitesinin cok uzerlnde bgrenci alnus 01­

duklan gbzlenmektedir. Bunun yanisira, yetersiz bgretim elernaru, labaratuar, kaynak sikmtrs:

ve tesis; kaliteli egitimi suurlayan etkenler olarak gbzlenmektedir.

7. sonuc

Spor okullan run 1932'den 1997 yrhna gelinceye kadar uc belirgin evrede ele altnabileceqi

gbzlenmektedir. Bunlar 1932'den 1982'ye, 1982'c.;en 1992'ye ve 1992'den gunumuze kadar

qecen evredir. 1982 yihna gelindiginde spor egitimi veren kurumlannda, diger universite ku­

rurnlannda oldugu gibi ABO yaprlanrnasrru qerceklestiroikleri ve bu yapmm son ve kapsamn

seklini 1992 yrlmda aldlgl qorulrnektedir. En hrzh okullasrnarun 1992 ve 1997 yrllan arasrnda

oldugu gbzlenmektedir. 1992 yrlmda sayrlari 15 olan spor egitimi veren universite sayrsrrun,

1997 yrhnda 39 olduqu gbrOlmektedir. Bu artrs olrnas: gerekenden hlzll qerceklesrnis, tarkli

meslek alanlanyla ilgili yaprlanrnarun programlara yanstrnasmda bir krsirn sikmnlar yaratrrustrr,

Ozel!ikle Antrenor Egitimiyle ilgili olarak Antrenbr Bolumierlyle Beden Egitimi Ogretmenligi

program/an arasmda ikilem olrnustur, En belirgin srkmti hakemli yaymlarda gbzlenmektedir.

Toplam bgretim elernaru sayist yonunden dikkate almdlgl zaman; eleman basina 0.35 eser

41

Aakada

dusmekte olduqu qozlenrnistir, Yalruz bgretim uyelen dikkate allndlgl zaman bu rakkarrun 1.58

oldugu qorulrnektedir, 1997 sayrlarryta toplam bgrenci sayrsi 14023 olurken, bgretim elemanr

sayisi 543'dOr. Saylsal olarak meydana gelen hizh artislar: egitim kalitesinin dusmesi yamn­

da, yakrn gelecekte istihdam tazlasi mezun verilmesine de neden olacaqrru dusundurrnekte­

dir.

Kaynaklar

Acikada, C., Ozkara, A., Baglrgan, T., (1994). Yurtdismda spor egitimi gbren elemanlar He

Turkiye'de spor bilimlerindeki akademik calisrnalann alanlara gbre dagilimi. Egitim Kurumla­

nnda Beden Egitimi ve Spor II. Ulusal Sempozyumu, 16-18 Aralik 1993, Manisa. Milli Egi­

tim Basimevi Ankara.

Bilge, N.(1989). Turkiya'de Beden Egitimi Ogretmeninin Yetlstlrllmesl, Kultur Bakan­

Ilgl Yayinlan, 1095, KultUr Eserleri Dizisi: 137, Of set Repromat Matbaasr, Ankara

GSB. (1975). T.C. Genclik ve Spor Bakanliq}, Akademik Orgutlenmede ilk Adrrn: 19

Mayls Gencllk ve Spor Akademisi. Yaym NoAO, Mart, Ankara.

GSGM (1997). T.C. Basbakanuk Genclik ve Spor Genel MudOrlOgu Spor Egitim Dairesi

Ba~kanllgl, 1997 ylh Spor Egitim Plaru, Yaym No:139, Ankara

SBT (1991). Hacettepe Oniversitesi Egitmi Fakultesi Spor Bilimleri ve Teknolojisi Bolurnu

91-92.

SBT (1996). Hacettepe Oniversitesi Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yuksekokulu, 96-97.

OSYM. (1990) Ogrenci Secme ve Yerlestirrne Slnavl, ikinci Basamak Kilavuzu.

OSYM. (1992) Ogrenci Seems ve Yerlestlrrne Sinavr, ikinci Basamak Kllavuzu.

OSYM. (1993) Ogrenci Secrne ve Yerlestirme Sinavr, ikinci Basamak Kilavuzu.

OSYM. (1994) Ogrenci Secrne ve Yerlestirme Smavi, ikinci Basamak Kllavuzu.

OSYM. (1995) Ogrenci Secrne ve Yerlestirme Srnavr, ikinci Basamak Krlavuzu.

OSYM. (1997a) Ogrenci Secme ve Yerlestirrne Smavr, lkinci Basamak Krlavuzu. Ogrenci

Secme ve Yerlestirrne Merkezi, Ankara.

OSYM (1997b). Yaztsrna.Sayi B.30.1.0SM.0.00.1 0.00/854-51496,31.1 0.1997.

OSYM (1997c). Yazrsrna: Sayi B.30.1.0SM .0.001 0.00/727-51289,29.09.1997

Resmi Gazete (1992). Tarih: 11 Temmuz 1992, Sayi 21281

YOK (1997). Yuksek Ogretim Kurulu, Yazrsrna.

Bu cettemed« siuel! yeyinter ve tezlerin taranmasmda yerdimci alan

seym Tanju Baglrgan'a ve saYln Cevdet Tmezci'ye iesekku: ederim.

42