TUZ TÜKETİMİNİN AZALTILMASI

TUZ TÜKETİMİNİN AZALTILMASITUZ TÜKETİMİNİN AZALTILMASI

Antalya Halk Sağlığı MüdürlüğüAntalya Halk Sağlığı MüdürlüğüBulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Programlar Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Programlar

ŞubesiŞubesi

TUZ NEDİR?TUZ NEDİR?Kimyasal formülü Kimyasal formülü NaClNaCl2 2 ((sodyumsodyum klorürklorür) ) dür.dür.

Sofra tuzu;Sofra tuzu; doğrudan tüketiciye sunulan, ince toz doğrudan tüketiciye sunulan, ince toz haline getirilmiş, iyotla zenginleştirilmiş, rafine haline getirilmiş, iyotla zenginleştirilmiş, rafine edilmiş veyaedilmiş veya edilmemiş yemeklik tuzlardır. edilmemiş yemeklik tuzlardır. 25-40 25-40 mg/kgmg/kg potasyum iyodat katılması zorunludur. potasyum iyodat katılması zorunludur.

Deniz tuzuDeniz tuzu Rafine edilmemiş, doğal mineral Rafine edilmemiş, doğal mineral zenginliğini koruyan tuzdur. zenginliğini koruyan tuzdur.

Gıda sanayi tuzu;Gıda sanayi tuzu; gıda sanayinde kullanılan yemeklik gıda sanayinde kullanılan yemeklik tuzlardır. İyot eklenmesi zorunlu değildir. tuzlardır. İyot eklenmesi zorunlu değildir.

TUZUN BİLEŞENİTUZUN BİLEŞENİ• 1 gramında 400 mg Na(sodyum) 1 gramında 400 mg Na(sodyum) • 600 mg Cl600 mg Cl2 2 (klorür) (klorür) bulunur.bulunur.• 1 çay kaşığında 5,75 gram tuz1 çay kaşığında 5,75 gram tuz• “ “ “ “ “ “ 2300 mg Na2300 mg Na• Güvenli Na ihtiyacı 1500-2400 mg’dır Güvenli Na ihtiyacı 1500-2400 mg’dır

Etiketteki sodyum(sembolü na) miktarı 2,5 ile çarpılarak alınanEtiketteki sodyum(sembolü na) miktarı 2,5 ile çarpılarak alınantuz miktarı saptanabilir.tuz miktarı saptanabilir.

Günlük tuz tüketimi 1 çay kaşığını(5gr) Günlük tuz tüketimi 1 çay kaşığını(5gr) geçmemeli.geçmemeli.

Kalp hastaları için bu miktar Kalp hastaları için bu miktar ¾ ¾ çay kaşığıdır.çay kaşığıdır.

VÜCUDUMUZDA SODYUM (Na):VÜCUDUMUZDA SODYUM (Na):

• %60’ı hücre dışı sıvı%60’ı hücre dışı sıvı

• %30-40’ı kemik kristallerinin %30-40’ı kemik kristallerinin yüzeyiyüzeyi

• %10’u plazma(kan), sinir ve kas %10’u plazma(kan), sinir ve kas dokusudokusu

TUZUN VÜCUDUMUZDAKİ TUZUN VÜCUDUMUZDAKİ İŞLEVLERİİŞLEVLERİ

• Vücutta elektrik akımını iletir.Vücutta elektrik akımını iletir.

• Sinir-kas çalışmasında elektro-kimyasal uyarıları Sinir-kas çalışmasında elektro-kimyasal uyarıları sinir hücresi boyunca taşıyarak uyarının kasa sinir hücresi boyunca taşıyarak uyarının kasa iletilmesini sağlar.iletilmesini sağlar.

• Hücre içi ve dışı sıvıların dengesini sağlar.Hücre içi ve dışı sıvıların dengesini sağlar.(sodyum-potasyum dengesi)(sodyum-potasyum dengesi)

• Sıvı dengesini sağlar.(damarlarda sıvı hareketi)Sıvı dengesini sağlar.(damarlarda sıvı hareketi)

• Sodyum karbonhidratın basit yapıtaşı glikozun Sodyum karbonhidratın basit yapıtaşı glikozun emiliminde yardımcı olmaktadır.emiliminde yardımcı olmaktadır.

TUZUN BESİN SAKLAMADAKİ YERİTUZUN BESİN SAKLAMADAKİ YERİ

• Antiseptik Besin nemiAntiseptik Besin nemi↓ ↓ Bakteri aktivitesi Bakteri aktivitesi ↓↓

• Besin içindeki suyu çeker Bakteri ve çürümeye Besin içindeki suyu çeker Bakteri ve çürümeye yol açan enzim aktivitesi durur. yol açan enzim aktivitesi durur.

• Sebzeler tuzlu suda mayalanma olmaz korur.Sebzeler tuzlu suda mayalanma olmaz korur.

• Ekmeklere kendine has doku verilmesinde (ör: Ekmeklere kendine has doku verilmesinde (ör: mayalı ekmekler)mayalı ekmekler)

Bugün besinleri korumak içinBugün besinleri korumak için

daha iyi seçenekler var.daha iyi seçenekler var.

SAĞLIKLI OLMAK İÇİN SAĞLIKLI OLMAK İÇİN GÜNDE EN FAZLA 5 GRAM (1 ÇAY KAŞIĞI)GÜNDE EN FAZLA 5 GRAM (1 ÇAY KAŞIĞI)

TUZ YETERLİDİR !TUZ YETERLİDİR !

¼ ¼ ÇAY KAŞIĞI TUZ İYOT İHTİYACIMIZI KARŞILAMAK İÇİN ÇAY KAŞIĞI TUZ İYOT İHTİYACIMIZI KARŞILAMAK İÇİN YETERLİDİR.YETERLİDİR.

ÜLKEMİZDE GÜNDE 18 GRAM TUZ (7200 mg sodyum) TÜKETİLİYOR

GÜNLÜK ALINAN TUZUN GÜNLÜK ALINAN TUZUN KAYNAĞIKAYNAĞI

Doğal

Sofra Tuzu

Diğer

%80

Restaurant

Kantin

İşlenmiş Gıda

Fast-food Ürünler

%15 Sofra Tuzu

%5

Doğal Besinler

GIDA ENDÜSTİRİSİ YÜKSEK GIDA ENDÜSTİRİSİ YÜKSEK TUZLU ÜRETİLMİŞ TUZLU ÜRETİLMİŞ BESİNLERBESİNLER

Tuzlu Tada

Bağımlılık

Talep ↑

Susama

Hissi

İçecekler

Mineralli Sular ↑

Et Ürünlerinde Su Tutma Özelliği

Ağırlık

Artışı

AŞIRI TUZ TÜKETİMİNE AŞIRI TUZ TÜKETİMİNE BAĞLIBAĞLI• HipertansiyonHipertansiyon• FelçFelç• Kardiyovasküler hastalıklar Kardiyovasküler hastalıklar (Kalp yetmezliği, kalp krizi, (Kalp yetmezliği, kalp krizi,

damar sertliği)damar sertliği)• Kronik böbrek Kronik böbrek hastalıkları/yetmezliğihastalıkları/yetmezliği• Böbrek taşıBöbrek taşı• OsteoporozOsteoporoz• Gastrit, Mide KanseriGastrit, Mide Kanseri• Pankreas hastalıklarıPankreas hastalıkları• ObeziteObezite

HİPERTANSİYON NEDENLERİ

TUZ TÜKETİMİ.

SEBZE MEYVE TÜKETİMİNİN AZALMASI.

OBEZİTE(ŞİŞMANLIK)

FİZİKSEL AKTİVİTE AZLIĞI

ALKOL KULLANIMI

Felç

Retinopati-Körlük

Kalp Yetmezliği

Proteinüri, Böbrek Yetmezliği

Aort DiseksiyonuPeriferik Vasküler Hastalık

Damar sertliği

Tansiyon

12/8

olmalıdır.

HİPERTANSİYON TEDAVİSİHİPERTANSİYON TEDAVİSİDeğişiklik Öneri Sistolik KB Azalma

Kilo vermek (10 Kg) BKİ: 18,5-24,9 5-20 mm Hg

Hipertansiyon Diyeti (DASH)

Sebze-meyve↑Az yağlı süt ürünleri ↑Yağ içeriği↓

8-14 mmHg

Tuz kısıtlaması Günde ≤ 6gr tuz 2-8 mmHg

Fiziksel Aktivite Günde en az ½ saat yürüyüş (4gün/hft)

4-9 mmHg

Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği

2004

TÜRK HİPERTANSİYON

PREVALANS ÇALIŞMASI

Hipertansiyon Prevalansı

31,827,5

36,1

0

10

20

30

40

50Yü

zde

%

Tüm grup Erkek Kadın

Hipertansiyonun Farkında Olanlar

40

28

48

0

10

20

30

40

50

60

70

80Yü

zde

%


Hipertansiflerde Diabetes Mellitus

91,5

8,5

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Yü

zde

%

DM tanısı olmayanlar DM tanısı olanlar

Hipertansiflerde Açlık Kan Şekeri Yüksekliği

1212,8

11,6

0

4

8

12

16

20

Yü

zde

%


2008 SaltTURK Çalışmasına Göre

• Ülkemizde günlük tuz tüketimiÜlkemizde günlük tuz tüketimi

ortalama 18 mg/günortalama 18 mg/gün

• Akdeniz bölgesi günlük tuz tüketimi ile Akdeniz bölgesi günlük tuz tüketimi ile Türkiye ortalamasının üstünde ve 1. sıradaTürkiye ortalamasının üstünde ve 1. sırada

• Çalışmaya katılan katılımcılardan, Çalışmaya katılan katılımcılardan, hipertansiyon hastalığı saptananların hipertansiyon hastalığı saptananların yarısından çoğu (%64’ü) hipertansiyon yarısından çoğu (%64’ü) hipertansiyon hastası olduklarının farkında değil.hastası olduklarının farkında değil.

2008 SaltTURK Çalışmasına 2008 SaltTURK Çalışmasına GöreGöre

Her 100 mEq/gün Sodyum Alımı (~6 gr. Tuz)Kan Basıncında;

Sistolik KB 3,5 mmHg

Diastolik KB 2,5 mmHg

Avrupa Bölgesinde Tuz Alımında Azalmanın İskemik Kalp Hastalıklarından ve İnmeden Ölümlerdeki Azalmaya Etkisi

GÜNLÜK TUZ (SODYUM) ALIMINDASKİ AZALMA

3 gr/gün 6 gr/gün 9 gr/gün

SKB DKB SKB DKB SKB DKBKan Basıncındaki Ortalama Düşüş (mmHg)

2,5 1,4 5,0 2,8 7,5 4,2

Ölümlere Bağlı Ölümlerde Azalma (%)

12 14 23 25 32 36

İskemik Kalp Hastalıklarına Bağlı Ölümlerde Azalma (%)

9 10 16 19 23 27

SKB: Sistolik Kan Basıncı (Büyük Tansiyon)

DKB: Diastolik Kan Basıncı (Küçük Tansiyon)

Aşırı Tuz Tüketimi ve BöbrekAşırı Tuz Tüketimi ve Böbrek

Tuz Tüketimi(Sodyum ↑ Alımı)

Renal Hemodinami(Böbrek Damarlarında Basınç)

Proteinüri(idrar ile protein atılması)

Kan Basıncı

Doğrudan etki

Böbrek Hasarı

TUZ TÜKETİMİNİ AZALTMAK TUZ TÜKETİMİNİ AZALTMAK İÇİNİÇİN• Tadına bakmadan yemeklere tuz atmayın.• Besin alırken daima taze ve aşırı tuz içermeyen besin

alın: Hazır gıda ↓ Konserve Gıda ↓ İşlenmiş gıda ↓ Tuzlu kuruyemişler ↓• Tuzsuz veya tuzu azaltılmış besin tercih edin. (tuzsuz

zeytin, tuzsuz peynir, suyunda tuzu az limonu bol olan turşu vb…)

• Yemeklerin tatlandırmak için maydanoz, kekik, dereotu, rezene, fesleğen gibi aroma vericileri kullanın.

TUZ TÜKETİMİNİ AZALTMAK TUZ TÜKETİMİNİ AZALTMAK İÇİNİÇİN

• Ciddi hipertansiyon sorununuz varsa tuzsuz ekmek tüketiniz veya yemekleri tuzsuz tüketiniz.

• Peynir ve zeytini tuzunu salsın diye tüketmeden bir gün önce suda bekletiniz.

• Şişe suyu ve maden suları sodyum içerebilir.Etiketine bakın.

• Tuzdan(sodyumdan) zengin besinlerden kaçının.

• Besin etiketlerine bakın.

1. Sofra Tuzu, Kabartma Tuzu2. Bulyon Küp, Toz Et Tabletleri3. Soya sosu4. Sürülebilir Maya Ekstratı5. Salam, Sosis, Sucuk,Marine Etler6. Kurutulmuş Domates7. Peynir8. Kraker9. Turşu10.Tuzlu Kuruyemişler

SODYUMUN EN ZENGİN SODYUMUN EN ZENGİN KAYNAKLARIKAYNAKLARI

SODYUMUN DİĞER SODYUMUN DİĞER KAYNAKLARIKAYNAKLARI• Hazır çorba, hazır köfte, hazır

meze • Hazır pilav/makarna harcı• Raf ürünleri (kraker, bisküvi, cips,

kek, çikolata vb…)• Sucuk, salam, sosis, pastırma• Konserve ürünler (salça, bezelye,

sebze...)• Tuzlu kuruyemişler (fıstık, leblebi

vb…)• Tütsülenmiş ürünler• Salamura ürünler (Peynir, zeytin,

turşu, yaprak vb)• Soslar (ketçap, soya sosu, hardal,

mayonez…)

BESİN ETİKETLERİNE BAKINBESİN ETİKETLERİNE BAKIN

HAZIRGIDALAR

TANSİYONUNUZUARTTIRABİLİR.

ÇABUK ÇORBA Toz Çorba Karışımı

İÇİNDEKİLER

Domates tozu, patates nişaştası, şeker, bitkisel yağ, tuz, fesleğen, kekik, maydonoz, biber ekstratı, tatlı kırmızı biber tozu, sirke tozu, aroma arttırıcılar (E621 mono sodyum glutamat), asitlik düzenleyici (sitrik asit E330)

BESİN ETİKETLERİNE BAKINBESİN ETİKETLERİNE BAKIN• İÇİNDEKİLER:• %75 sütlü çikolata• %25 karamel• Süt tozu• Sorbitol• Fruktoz şurubu• Şeker• İnvertaz enzımı• Emülgator• Tuz• Sodyum hidrojen karbonat• Aromalar

Bazı Porsiyonlarının Bazı Porsiyonlarının

Sodyum İçerikleriSodyum İçerikleriSüt ve Süt ÜrünleriSüt ve Süt Ürünleri

Lor Peyniri (2 yemek kaşığı) 122 mg

Süt Tozu (30 gram) 165 mg

Kaşar Peyniri(1 kibrit kutusu) 213 mg

Otlu Peynir (1 kibrit kutusu) 240 mg

Tereyağı (4 tatlı kaşığı dolusu) 248 mg

Margarin (4 tatlı kaşığı dolusu) 283 mg

Beyaz Peynir (1 kibrit kutusu) 290 mg

Eritme Peyniri(1 kibrit kutusu) 330 mg

Rokfor Peyniri(1 kibrit kutusu) 480 mg

Günlük sodyum (Na)

ihtiyacı 1500-2400 mg

Bazı porsiyonlarınınBazı porsiyonlarının

Sodyum İçerikleriSodyum İçerikleriEkmek ve ekmek yerine Ekmek ve ekmek yerine geçenlergeçenler

Beyaz Ekmek (çeyrek=37,5 gram)

219 mgSade Mısır Gevreği (1 küçük kase) 375 mgMısır Ekmeği (25 gram/1 dilim) 133 mgKepekli Ekmek (25 gram/1 dilim) 116 mgSimit (1 tam) 345 mgKraker (15 adet=100 gr) 1715 mgSade Kraker (10 adet) 67 mgBisküvi (75 gram) 189 mgYufka (1 tam) 1150 mg



100 gramdaki100 gramdaki

Sodyum İçerikleriSodyum İçerikleriSebze, meyve ve Sebze, meyve ve kurubaklagillerkurubaklagiller

Domates suyu 218 mgEnginar 39 mgTaze Bakla 27 mgKarnıbahar 12 mgSalatalık 7 mgDomates 6 mgKivi ve marul 4 mgArmut-patlıcan-erik-yeşil fasulye 2 mgKuru fasulye-nohut-mercimek 2 mg



Bazı BesinlerinBazı Besinlerin


Ton Balığı Konservesi (80 gram) 633 mgTavuk yumurtası (1 adet) 83 mgSosis (1 adet piknik boy-18 gram) 228 mgSucuk (5-6 ince dilim-30 gram) 315 mgJambon (1 dilim) 194 mgSalam (1 dilim) 226 mgZeytin (5-6 adet=15 gram) 233 mgMarine Et (20 gr) 443 mg



Bazı BesinlerinBazı Besinlerin


Kabartma Tozu (5 gram) 581 mgEt Suyu Tableti (1 adet-12 gram) 2880 mgHazır Çorba (1 paket-80 gram) 4288 mgTuzlu Patlamış mısır (1 orta boy kase-10 gram)

194 mg

Cips (1 orta paket) 1000 mgKurutulmuş Domates (20 gram) 420 mgSürülebilir Maya Ekstratı(1 çay kaşığı)

216 mg

Soya Sosu (1 çay kaşığı) 335 mgSalatalık Turşu (1 orta boy) 162 mgBir Hazır Kek Örneği (1 adet-40 gram)

144 mg



Documents

TUZ TÜKETİMİNİN AZALTILMASI