uae'goH&Hk;

rSyHhydk;ulnDonf?

ညမျခငးျမနမာမ

ေရးသားထတေဝသည

ကေနဒါသရးမ

ကညပပးသည။

မာတကာ

နဒါနး ၁

ေနာကခအေၾကာငး ၂ လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြငဆငရာ ႏငငတကာဥပေဒမား ၅ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ၈ အမးဘာသာသာသနာကာကြယေစာငေရာကေရး ဥပေဒမား ၁၀ ျဖစစဥေလလာမႈမား ၂၁ သးသပခက ၂၇ အၾကျပခကမား ၃၀ နဂး ၃၄

1

နဒါနး

ဤသးသပခကအစရငခစာက ညမျခငးျမနမာ အဖြ႔က ျပစေရးသားထားျခငးျဖစသည။ ညမျခငးျမနမာ (ယခငလ႔အခြငအေရးပညာေပးေရးဌာန - ျမနမာႏငင) သည အစးရ မဟတေသာအဖြ႔အစညးတစချဖစျပး လ႔အခြငအေရး ပညာေပးျခငးႏင စညးရးလႈ႔ေဆာ ေရးလပငနးမားက ကယကယျပန႔ျပန႔လပေဆာငလကရပါသည။ ညမျခငးျမနမာက လ႔အခြငအေရးယဥေကးမႈျမငတငရနႏင ျပညသလထအား လမႈအသြငကးေျပာငးမႈမားတြင ပးေပါငးပါဝငလာေအာင ခြနအားေပးရန ရညရြယခကျဖင ၂၀၀၀ ခႏစတြင စတငတညေထာင ခပါသည။ ညမျခငးျမနမာသည ျငမးခမးေသာ၊ သညးခမႈရေသာ၊ လသားအားလး၏ လ႔အခြငအေရးႏင လ႔ဂဏသကၡာကေလးစားမႈရျပး ဒမကေရစနညးလမးကေသာ လမႈအသငး အဝငးက တညေဆာကရန ေမာမနးပါသည။

ဤသးသပခကအစရငခစာထတြင ျမနမာႏငငအတြငးရ လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြင အေျခအေနအေပၚျခငေလလာခကမားႏင အေသးစတသးသပခကမားပါဝငသည။ အစရငခစာ ထတြင ေဒၚေအာငဆနးစၾကည ဥးေဆာငသည အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပ (NLD) အျပတအသကအႏငရရခေသာ ၂၀၁၅ ခႏစ ႏဝငဘာလ (၈)ရက ေရြးေကာကပြ အလြနကာလ ႏငငေရးအေျခအေနက ကနဥးသးသပမႈမားျပလပျပးေနာက ၂၀၁၅ ခႏစ ဒတယႏစဝကတြင ထြကရလာေသာ အျငငးပြားဖြယရာဥပေဒ (၄)ခတြက လြတလပစြာ ကးကြယယၾကညခြငဆငရာ ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးဥပေဒမားႏင ႏႈငးယဥေလလာဆနးစစထားပါသည။ ျပ႒ာနးလက ေသာ ဥပေဒသစမားအျပင လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြငက အျခားနညးလမးမားျဖင ခးေဖာကခေနရမႈမားရေၾကာငး ျမနမာႏငငအတြငးရ ျဖစပကခေသာ ျဖစစဥအခ႔က သးသပကာ သာဓကျပေဖာျပထားပါသည။ တညျဖစစဥမား၊ ပါဝငသမား၊ ရညရြယခကမားႏင နညးဗဟာမားက အစရငခစာထတြင သးသပမႈမားျပလပျပးေနာက လကရအေျခအေန အတငး ဆကသြားပါက ၾကေတြ႔ရႏငသည အႏရာယမားက ေထာကျပထားပါသည။ နဂးခပအေနျဖင သကဆငရာအဖြ႕အစညးမား၊ ပါဝငသမားထသ႕ တငျပထားေသာ အၾကျပတကတြနးခကမားက ေဖာျပထားျပး ကယျပန႔ေသာ ျမနမာႏငင၏ ႏငငေရး ျပျပငေျပာငးလမႈ အခငးအကငးေအာကရ လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြင အေျခအေနက တငျပထားပါသည။

2

ေနာကခအေၾကာငး

လြနခေသာလအနညးငယအေတာအတြငး ျမနမာႏငငအေၾကာငးက ႏငငတကာသတငး စာမကႏာမားတြင ေခါငးစးသတငးမားအျဖစ ေဖာျပခခရသည။ ျပးခေသာႏဝငဘာလ ေရြးေကာကပြတြင NLD ပါတ အျပတအသတ အႏငရရျပးခနအထ ျဖစေပၚခေသာ ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမႈျဖစစဥေၾကာင ကယကယျပန႕ျပန႕ ခးမြမးခခရျပး လကခပသမား ညခသည။ လြနခသည ႏစအနညးငယအတြငးတြင ျမနမာႏငငသည ရားပါးသတငးေကာငး တစပဒျဖစခေသာလညး ရေနသည ျပနာမားက ရးစငးသညအေျခအေနကသ႕ အလြနအကၽြ ပေဖာေရးသားေျပာဆမႈမားေၾကာင ျဖစလာႏငသည အႏရာယမားက အလြယတက ျမငႏငပါသည။ ျမနမာႏငင၏ ၾကးမားေသာျပနာမားက ကတပါခငးေအာက သမးကးဝကထားျခငးေၾကာင ႏငငတစဝမးရ ဆငးရေသာ၊ အကာအကြယမေသာ၊ ပစပယခ ေနရေသာ လထအကးက ထခကလာႏငသည အေျခအေနမးသ႔ ေရာကရလာ ႏငသည။

ျမနမာတပမေတာသည အာဏာက ေျခကတယထားဆျဖစျပး အျမငသာဆးမာ ကာကြယေရး၊ ျပညထေရးႏင နယစပေရးရာ ဝနၾကးဌာနမားကသ႕ အာဏာအရဆး ဝနၾကးဌာနမားတြင ကယစားျပမႈ ခထားရျခငးျဖစသည။ ထ႕ျပင လႊတေတာတြငလညး အမတေနရာ ၂၅% က ရယထားျပး အဆပါဥပေဒအရ ရရထားေသာ ပါဝငမႈရာခငႏႈနးက ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငျခငးမရပ အေျပာငးအလ ျပလပႏငမညမဟတေပ။ ထ႕ျပင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ျပငဆငမႈမားျပလပရနအတြက လႊတေတာတြငး ေထာကခမ ၇၅% ေကာ ရရရနလအပသည။ ထ႕ေၾကာင တပမေတာသည ဖြ႕စညးပ ျပငဆငေရးကစၥရပမား အားလးေပၚ ထနးခပႏငသည အာဏာရေနျပး ဒမကေရစမကသည ၎၏လြတေတာတြငးကယစားျပမႈက ဆကလက ထမးထားႏငသည။

လြနခေသာ ႏစအနညးငယအတြငး ႏငငေတာသမၼတ၏ ျပစဒဏလြတျငမးခြငမားမတဆင ႏငငေရး အကဥးသားမား ျပနလညလြတေျမာကလာခေသာလညး၊ ႏငငေရးအကဥးသားမား ကညေစာငေရာကေရးအသငး (AAPP)၏ ထတျပနခကမားအရ ႏငငတစဝမးတြင ႏငငေရး အကဥးသားမားစြာ ျပစဒဏကခေနရဆ ျဖစျပး အျခား (၄၀၀) ေကာမာလညး ႏငငေရးလႈပရားမႈမားေၾကာင အမႈရငဆငေနရသည။1 ထ႕ျပင သတငးမဒယာမားသည ၂၀၁၁ ခႏစမတငခင စစအာဏာရငကာလကထက ပမလြတလပလာေသာလညး၊ သတငးေထာက မားမာ တကၾကြလႈပရားသမား၊ ျငမးခမးစြာဆႏၵထတေဖာသမားႏင လ႕အခြငအေရး ကာကြယသမားနညးတ2 ဆကလကပစမတထား ခေနရဆျဖစသည။ အေျခခလြတလပခြင

1 AAPP, ‘AAPP Raises Concerns Despite Presidential Amnesty’ (Press Release), 22 January 2016, http://aappb.org/2016/01/aapp-raises-concerns-despite-presidential-amnesty/ 2 AAPP and Burma Partnership’s Progressive Voice Policy Research Project, ‘How to Defend the Defenders? A Report on the Situation of Human Rights Defenders in Burma and Appropriate Protection Mechanisms’ (Report), July 2015, http://www.burmapartnership.org/wp-content/uploads/2015/07/HRD-Report.pdf.

3

မားျဖစေသာ လြတလပစြာစေဝးခြင၊ သငးအပငးဖြ႔စညးခြငႏင ထတေဖာေျပာဆခြငမားအေပၚ မၾကာခဏ ကန႔သတခေနရျပး အရပဖကလထအဖြ႔အစညးမား၏ လႈပရားႏငစြမးမာလ ဆကလက ကဥးေျမာငးေနလကရသည။3 ေခတႏငမေလာညေသာ ဥပေဒေဟာငးမားႏင ၂၀၁၁ ခႏစေနာကပငး အသစျပ႒ာနးထားေသာ ဥပေဒမားထမ ဖႏပေသာဥပေဒမားသည ဖႏပမႈမေဘာငက ျဖစေပၚေစကာ လြတလပအမအခကငးမႈႏင စြမးေဆာငရညမရေသာ တရားေရးစနစက အဆပါဥပေဒမားက လကလကေလာေလာ အေကာငအထညေဖာ ကငသးေနလကရသည။ ထအေျခအေနသည အာဏာထနးေၾကာငးမႈအေျခခမက ခးေဖာက ေနရမမကပ မတမႈရေသာ တရားစရငေရးရရပငခြငဆငရာ ႏငငတကာဥပေဒႏင စႏႈနးမား 4ကလညး ခးေဖာကေနသည။

ျငမးခမးေရးျဖစစဥမာ ဆကလကၾကန႔ၾကာေနဆျဖစျပး ေဆြးေျမလာေနသည။ တစႏငငလး အပစအခတရပစေရး သေဘာတစာခပက ၾကာျမငစြာ ေစာငဆငးခရေသာလညး ၂၀၁၅ ခႏစ ေအာကတဘာလ ၁၅ ရကတြင ေရးထးခေသာ ျငမးခမးေရးသေဘာတစာခပက အစးရဆန႔ကငသည လကနကကငတပဖြ႔အမားအျပားက လကမတေရးထးချခငးမရခေပ။ သ႔ေသာ ႏငငေတာအစးရသည ကယစားျပမႈႏင ပါဝငမႈအျပညအဝမရေသာ သေဘာတ စာခပက အထေျမာကေအာင ဆကလကတြနးအားေပးလပေဆာငရန ေကနပေနခသည။ တစဖကတြင အစးရႏငတပမေတာအေနျဖင ႏငငေရးအခပအျခာအာဏာ၊ ကယစားျပမႈ၊ ဖယဒရယစနစ၊ တငးရငးသားလနညးစေဒသမားရ သယဇာတမား ထတယသးစြမႈစသည ထရလြယေသာကစၥမားအတြက ၾကးမားေသာ အျပနအလနေျဖေလာမႈမားျပလပရနအတြက ၾကတငျပငဆငမႈရသည စစမန၍ အမားပါဝငမႈရေသာ ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမားက လပေဆာငရန လအပသညဟ လကမတမထးပကနခေသာ အဖြ႔မားက ထငျမငေနသည။5 တကယတမးတြငလညး ႏငငေျမာကပငး ကခငျပညနယမ ေတာငပငးထားဝယေဒသ အထရေနေသာ တငးရငးသားျပညသမားသည ပစပယခေနရျပး အျမတရရေရးႏင ဗဟဖြ႔ျဖးေရးကသာ ဥးစားေပးသည ဖြ႕ျဖးေရးအေျခခအေဆာကအအ စမကနးမားႏင သဘာဝသယဇာတ စမကနးၾကးမား၏ အကးခစားခြငက မရရၾကေပ။6 ပ၍ဆးသညမာ

3 AAPP and Burma Partnership, ‘A Briefing Paper on the Shrinking Space for Civil Society in Burma/Myanmar’ (Briefing Paper), 1 October 2014, http://www.burmapartnership.org/wp-content/uploads/2014/10/BP-AAPP-UNGA-A-Briefing-Paper-on-the-Shrinking-Space-for-Civil-Society-in-Burma-Myanmar.pdf. 4 Ibid 5 Burma Partnership, ‘Protection of People Must be Priority in Burma’s Protracted Peace

Process’ (Briefing Paper), 12 February 2016, http://www.burmapartnership.org/wp-content/uploads/2016/02/Peace-Process-Paper-20-October-2015-2016-FINAL-6.pdf 6 Dawei Development Association, ‘Voices from the Ground: Concerns Over the Dawei Special

Economic Zone and Related Projects’ (Report), September 2014, http://www.ddamyanmar.com/wp-content/uploads/2014/10/Voice-from-the-Ground-Engonline-1.pdf

4

စနစတက သတျဖတမႈမား၊ ညငးပနးႏပစကမႈမား၊ မဒနးမႈမားႏင၊ လပဂၢလအစေဖာကမႈမား၊ တရားလကလြတ ဖမးဆးမႈမား၊ အတငးအဓမၼခငးေစမႈမားစသည အလြနဆးရြားေသာ လ႕အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင လကနကကငပဋပကၡမားသည ကခငႏင ရမးျပညနယ ေျမာကပငးတ႕တြင ဆကလကျဖစေပၚေနလကရသည။

ျဖစႏငေျခစးရမဖြယအေကာငးဆးမာ ၂၀၁၂ ခႏစ ဇြနလက ရခငျပညနယတြင ျဖစေပၚခေသာ အျပနအလန အၾကမးဖကမႈမားႏင မြတစလငဆန႔ကငေရး အၾကမးဖကမႈမားကာလက ပရပမားမေျပာေသာ လမးေရးႏင ဘာသာေရးျပနာမားျဖစသည။ ၎ျပနာမားသည စတငျဖစေပၚခနမစ၍ ဆကလကတညရလာေနျပး တစႏငငလးအႏ႔ ေျဖးေျဖးခငး ျပန႔ႏ႔လာခသည။ ရခငျပညနယေျမာကပငးရ မြတစလငမားသည ပဋပကၡ ေတာကေလာငမႈၾကားတြင ေနထငလာခေသာလညး ႏငငတကာအသငးအဝငးသည NLD ၏ ေရြးေကာကပြ ေအာငႏငမႈႏင ျမနမာႏငင၏ ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးမႈက ေအာငပြခရန အလငလမႈေၾကာင ၎တ႔ၾကေတြ႔ခရေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား၊ ခြျခားဆကဆမႈ မားႏင ဖႏပမႈမားသည အမားအားျဖငလစလရႈခခရသည။ ၂၀၁၄ ခႏစတြင လမားကပသပ လြနးျပး၊ ယမးထးေနသည ေလမားကစးနငး၍ အႏရာယမားၾကားမ ထြကေျပးခရျပး ထငး၊ ဘဂၤလားေဒရႏင မေလးရားအစးရမား၏ အေရးစကမႈမရျခငးေၾကာင လကနကးသမားလကသ႕ ကေရာကခရသည အႏရာယႏင ရငဆငခရသည။ ရခငျပညနယေျမာကပငးရ ထေလစးဒကၡသညမား၏ ဝမးနညးဖြယ အေျခအေနေၾကာင ကမာၻတစဝမး၏ အာရစကမႈက ရရခေသာလညး လကရအခနတြင ၎တ႔က ေမေပာကေနၾကျပျဖစသည။7

လကရအခနတြင “အမးဘာသသာသနာကာကြယေစာငေရာကေရးဥပေဒမား” ဟ အမားသေသာ လမးႏငဘာသာက ကာကြယေရးအတြက ျပ႒ာနးထားသည ဖႏပေသာဥပေဒ မားသည အမတြငးဖႏပမႈႏင ခြျခားဆကဆမႈမားက တးမားေစသည။ ၎အစအစဥသည အစြနးေရာက အမးသားေရးလႈပရားမႈ၏ တြနးအားေၾကာင ျဖစေပၚလာျခငးျဖစသည။ ေရြးေကာကပြဆငရာေပာရႊငမႈမားျပးသညေနာက ေဒၚေအာငဆနးစၾကညႏင NLD ပါတတြင လပေဆာငရန မားစြာကနရေသးသည။

7 Amnesty International, ‘Southeast Asia: Deadly Journeys – The Refugee and Trafficking Crisis In Southeast Asia’ (Report), 20 October 2015, https://www.amnesty.org/en/documents/ASA21/2574/2015/en/

5

လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြငဆငရာ ႏငငတကာဥပေဒ

ဤသးသပခကစာတမးတြင ျပညတြငးဥပေဒမားျဖစၾကေသာ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒႏင အမးဘာသာ၊ သာသနာ၊ ကာကြယေစာငေရာကေရး ဥပေဒမားေအာကတြင လြတလပစြာ ကးကြယယၾကညခြငက ထညသြငးစဥးစားျခငးမျပမ ႏငငတကာဥပေဒမားေအာကတြင ထအခြငအေရးက မညသ႔ကာကြယေပးထားသညက တငျပလပါသည။

ကလသမဂၢ အျပညျပညဆငရာ လ႕အခြငအေရးေၾကညာစာတမး (UDHR) အပဒ (၁၈) တြင

“လသားတငးသည လြတလပစြာ ေတြးေခၚခြင၊ ဆငျခငတတရားရခြငႏင ကးကြယခြငရသည၊ ထအခြငအေရးမားတြင မမကးကြယသညဘာသာ သ႕မဟတ သကဝငယၾကညမႈက တစဥးခငးျဖစေစ၊ အမားႏငျဖစေစ၊ အမားျပညသ ေရ႕ေမာကတြငျဖစေစ၊ သးျခားျဖစေစ လြတလပစြာ သြနသငခြင၊ ကငသးခြင၊ ဝတျပကးကြယခြငႏင ေဆာကတညခြငရသည။” 8

ထ႕ျပင UDHR အပဒ (၂) တြင တနးတညမႈ အျပညအဝေပးထားျပး ခြျခားမႈလးဝကငးစငရန ျပ႒ာနးထားသည။

“လသားတငးသည လ႕အခြငအေရးေၾကညာစာတမးတြင ေဖာျပထားသည အခြငအေရးအားလး လြတလပခြငအားလးတ႕က ပငဆငခစားခြငရသည။ လမးႏြယအားျဖင ျဖစေစ၊ အသားအေရာင အားျဖငျဖစေစ၊ ကား၊ မ သဘာဝအားျဖငျဖစေစ၊ ဘာသာစကားအားျဖင ျဖစေစ၊ ကးကြယသည ဘာသာအားျဖငျဖစေစ၊ ႏငငေရးယဆခက သ႕တညးမဟတ အျခားယဆခက အားျဖငျဖစေစ၊ ႏငငႏငဆငေသာ သ႕တညးမဟတ လမႈအဆငအတနးႏငဆငေသာ ဇစျမစအားျဖငျဖစေစ၊ ပစၥညးဥစၥာ ဂဏအားျဖငျဖစေစ၊ မးရးဇာတအားျဖငျဖစေစ၊ အျခားအဆငအတနးအားျဖငျဖစေစ ခြျခားျခငး မရေစရ။” 9

ထ႕ျပင UDHR ပဒမ (၁၉) တြင အေႏာကအယကမရပ လြတလပစြာေတြးေခၚပငခြငႏင ထတေဖာေျပာဆခြငက ကာကြယေပးထားျပး ပဒမ (၂၀) တြင လြတလပစြာ သငးပငးဖြ႕စညး ခြငက ကာကြယေပးထားသည။

ႏငငတကာ ႏငငသားႏငႏငငေရးအခြငအေရးဆငရာသေဘာတစာခပ (ICCPR) တြင လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြငက ထပမရငးလငးထားျပး ထစာခပက လကမတေရးထး ထားေသာ ႏငငမားအားလးသည ဥပေဒအရ လကနာရမညျဖစသည။ သ႕ေသာ

8 UDHR, http://www.un.org/en/universal-declaration-human-rights/ 9 Ibid

6

ျမနမာႏငငသည ICCPR က ကနဥး လကမတထးရနျဖစေစ အတညျပလကမတထးရနျဖစေစ အျမျငငးဆခသည။ ICCPR ကလကမတေရးထးျခငးသည အသစတကလာမည NLD အစးရ၏ ဥပေဒပငးဆငရာ ဥးစားေပးလပငနးတစခ ဟတမဟတက ေစာငၾကညရမညျဖစသည။ သ႕ေသာ ICCPR ႏငပတသကသည ႏငငတကာက ေမာလငေသာအဆငႏင ျမနမာႏငင၏ လကပါေဆာငရြကႏငမႈအဆငက သးသပႏငရန ICCPR ကေလလာမႈျပလပရန အေရးၾကးပါသည။ အျခားတစနညးျဖငဆရေသာ ICCPR က ျမနမာႏငငက လကနာရန တာဝနမရေသးေသာလညး ႏငငသားႏင ႏငငေရးအခြငအေရးနယပယတြင အစးရ၏ လပေဆာငခကမားက အကျဖတရနရညရြယခကျဖင ဥပေဒအရ လကနာသငသညဟ သတမတထားသငပါသည။

ICCPR အပဒ (၂) သည UDHR ၏ အပဒ (၂) ပါ ျပ႒ာနးခကမားက ျပနလညထငဟပ ထားျခငးပငျဖစသည။

“လကမတထးထားေသာ ႏငငတငးသည ICCPR တြငအသအမတျပထားေသာ အခြငအေရးမားက ေလးစားရနႏင ၎အခြငအေရးမားက မမအခပအျခာအာဏာပင နယေျမအတြငးရေသာ၊ မမတရားစရငေရးအာဏာ ေအာကတြငရေသာ လပဂၢလ တစဥးစတငး ရရေအာင ေဆာငရြကေပးရန […] လမးႏြယအားျဖင ျဖစေစ၊ အသားအေရာငအားျဖငျဖစေစ၊ ကား၊ မ သဘာဝအားျဖငျဖစေစ၊ ဘာသာစကား အားျဖငျဖစေစ၊ ကးကြယသည ဘာသာအားျဖငျဖစေစ၊ ႏငငေရးယဆခက သ႕တညးမဟတ အျခားယဆခကအားျဖငျဖစေစ၊ ႏငငႏငဆငေသာ သ႕တညးမဟတ လမႈအဆင အတနးႏငဆငေသာ ဇစျမစအားျဖငျဖစေစ၊ ပစၥညးဥစၥာ ဂဏအားျဖငျဖစေစ၊ မးရးဇာတ အားျဖငျဖစေစ၊ အျခားအဆငအတနးအားျဖငျဖစေစ ခြျခားျခငး မရေစရ။”10

ထ႕နညးတ ICCPR အပဒ (၁၈) သည UDHR အပဒ (၁၈) က အနးစပဆး ထပမထငဟပ ေဖာျပထားျခငးပင ျဖစသည။

“(၁) လတငးသည လြတလပစြာ ေတြးေခၚပငခြင၊ ဆငျခငတတရားရခြငႏင ကးကြယခြငရသည။ ထအခြငအေရးမားတြင လြတလပစြာ ဘာသာေရး သ႕မဟတ ယၾကညကးကြယမႈရရခြင သ႕မဟတ ေရြးခယကငသးခြငႏင မမကးကြယသည ဘာသာ သ႕မဟတ သကဝငယၾကညမႈက တစဥးခငး သ႕မဟတ အမားႏငျဖစေစ၊ အမားျပညသေရ႕ေမာကတြငျဖစေစ၊ သးျခားျဖစေစ၊ လြတလပစြာ သြနသငခြင၊ ကငသးခြင၊ ဝတျပကးကြယခြငႏင ေဆာကတညခြငရသည။

10 ICCPR, http://www.ohchr.org/en/professionalinterest/pages/ccpr.aspx.

7

(၂) လြတလပစြာ ဘာသာေရး သ႕မဟတ ယၾကညကးကြယမႈရရခြင သ႕မဟတ ေရြးခယကငသးခြငေၾကာင မညသကမ အတငးအဓမၼျပခရျခငး မရေစရ။

(၃) တစဥးတစေယာက၏ ဘာသာေရး သ႕မဟတ ယၾကညကးကြယမႈက လြတလပစြာေဖာျပခြငက ဥပေဒႏငအညႏင အမားျပညသ၏ လျခေရး၊ တရားဥပေဒစးမးေရး၊ ကနးမာေရး သ႕မဟတ အကငစာရတ သ႕မဟတ အေျခခအခြငအေရးႏင အျခားသမား၏ လြတလပခြငမားက ကာကြယရန အလ႔ငာသာလင ကန႔သတမႈျပႏငသည။

(၄) လကရစာခပတြင အစးရမားအေနျဖင မဘမား၏ လပပငခြငမားက ေလးစားေပးရနႏင လအပပါက တရားဝငအပထနးသမားမ ကေလးမားအား ဘာသာေရးႏင ျပညသ႕နတက သြနသငရာတြင သတ႕၏ ကယပင အစဥအလာယၾကညမႈ စသတမတခကမားအတငး သြနသငခြင ရသညဟ ကတျပပါသည။”11

ထ႔ေၾကာင ႏငငအစးရမားက အသအမတျပသညျဖစေစ မျပသညျဖစေစ လသားတငးသည လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြငရျပး မမဆႏၵမရေသာ ဘာသာတစခက ကငသးရန အတငးအၾကပ ခငးေစခရျခငး လးဝမရသငေပ။

သ႔ေသာ အစးရမားအေနျဖင ဥပေဒျပ႒ာနးျခငးျဖင အခြငအေရးက ကန႔သတႏငသည။ ထသ႔ ကန႔သတရာတြင ထးျခားေသာအေျခအေနတြင ထးျခားေသာလအပခကမားႏင ကကညရန လအပပါသည။ ျမနမာႏငငအစးရအေနျဖင အမးဘာသာသာသနာ ကာကြယေစာငေရာကေရး ဥပေဒမားသည အမားျပညသလျခေရး၊ တညျငမေရး၊ ကနးမာေရး သ႕မဟတ အျခားသမား၏ ကယကငတရားႏင အေျခခအခြငအေရးက ကာကြယရနအတြက မရမျဖစလအပသညဟ ဆလာႏငပါသည။ သ႔ေသာ ထသ႔ေျပာဆျခငးသည အစးရ၏ ဆငေျခသကသက သာျဖစေၾကာငး ေတြ႔ျမငႏငသည။

11 IBid

8

၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ

ဒမကေရစနညးလမးမကသည ခ႕ယြငးခကမားရေနေသာ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒသည အေျခခအခြငအေရး တစချဖစေသာ လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြငက စာရြကပါ ျပ႒ာနးခက မားအရ အနညးဆး ကာကြယေပးထားသညဟ ဆႏငသည။ ပဒမ (၃၄) တြင “ႏငငသားတငးသည ဘာသာသာသနာေရးတြင လြတလပစြာယဆႏငေသာ အခြငအေရး၊ လြတလပစြာ ကးကြယဆကကပႏငေသာ အခြငအေရးက အညအမရရေစရမည” ဟပါရသည။ သ႕ေသာ “ျငမဝပပျပားေရးႏငေသာလညးေကာငး ျပညသ႕ကယကငတရားႏင ေသာလညးေကာငး ျပညသကနးမာေရးႏငေသာလညးေကာငး ဤဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒပါ အျခားျပ႒ာနးခကတ႔ႏငေသာလညးေကာငး မဆန႕ကငလင” ဟ ကန႕သတခကမားက ျပနလည ထညသြငးထားသည။ ဤကန႔သတခကမားသည ICCPR အပဒ (၁၈) အပဒခြ(၁) ေဖာျပထားေသာ အခြငအေရးမားႏင ဆန႕ကငေနျပး အမနတကယ မရမျဖစလအပေသာ ကန႕သတခကျဖစမသာ အပဒ (၁၈) အပဒခြ(၃) ေအာကတြင အနညးငယ အကးဝငႏငသည။ (အထက ေဖာျပပါ လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြငဆငရာ ႏငငတကာဥပေဒ ေခါငးစဥေအာကတြင ေလလာရန)။ ထ႕ျပင အျခားဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒပါျပ႒ာနးခကမားဟ ဆရာတြင မညသညျပ႒ာနးခကျဖစသညက ရညညႊနးထားျခငးမရေပ။ အထကပါ ေနာကခအေၾကာငး ေခါငးစဥေအာကတြင ေဆြးေႏြးခသညအတငး ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒ တစခလးသည အေျခခအားျဖင လအပခကမားရေနျပး ဒမကေရစမကသညအတြက ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒထတြငပါရေသာ လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြငသညလညး ဖြ႕စညးပ ေရးဆြသညျဖစစဥမအစ ပါဝငသညအေၾကာငးအရာမားအဆး ဒမကေရစႏင လ႕အခြငအေရး ႏင ကကညမႈမရေသာ အျခားျပ႒ာနးခကမားေၾကာင အားနညးသြားေစသည။

ဥပမာ - ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၃၆၀(က) တြင အခြငအေရးမားက ဆကလက ကန႔သတမႈမား ျပလပကာ “ဘာသာသာသနာေရးဆငရာ ကးကြယေဆာကတညမႈသည စးပြားေရး၊ ဘ႑ာေရး၊ ႏငငေရး၊ အျခားေလာကေရးရာ ေဆာငရြကမႈတစခခႏင ဆကစပ ေနပါက ပဒမ (၃၄) ပါ ဘာသာသာသနာေရးဆငရာ လြတလပခြငမားတြင မပါဝငေစရ” ဟေဖာျပထားျပး ပဒမ ၃၆၀(ခ) တြငဆကလက၍ “ထသ႕ ဘာသာသာသနာေရးႏင စပလဥး၍ လြတလပေသာအခြငအေရးမားက ေပးထားေသာလညး အမားျပညသအကးကစၥႏင ျပျပငေရးကစၥတ႕အတြက ႏငငေတာ၏ ဥပေဒျပျခငးက မတားျမစရ။” ဟ ျပ႒ာနးထားသည။ ပဒမ (၃၆၁) တြင “ႏငငေတာသည ဗဒၶဘာသာသာသနာေတာက ႏငငေတာ၏ ႏငငသား အမားဆး ကးကြယရာျဖစေသာ ဂဏထးဝေသသႏင ျပညစသည သာသနာျဖစသညဟ ႏငငေတာက အသအမတျပသည။” ဟ ေဖာျပထားသည။ ဤျပ႒ာနးခကသည ျမနမာ ႏငငသားအမားစသည ဗဒၶဘာသာဝငျဖစသညက ထငဟပေစေသာလညး၊ ပဒမ (၃၄) မ ေပးထားေသာ လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြငက ထခကေစသည။

9

ထ႕ျပင ပဒမ (၃၆၃) တြင “ႏငငေတာသည အသအမတျပထားေသာ ဘာသာသာသနာမားက တကႏငသမကညေစာငေရာကမည” ဟေဖာျပထားသည။ ပဒမ (၃၆၂) တြင ခရစယာန ဘာသာ၊ အစၥလာမဘာသာ၊ ဟႏၵဘာသာႏင နတကးကြယေသာဘာသာတ႕က “ဤဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ အာဏာတညေသာေန႔၌ ႏငငေတာတြင တညရေနၾကေသာ ဘာသာတရားမားက ကးကြယရာဘာသာမားဟ၍ အသအမတျပသည” ဟ အတအလငးျပ႒ာနးထားေသာလညး ႏငငတြငးတြင ဂနးဘာသာႏင ဂးဘာသာမားကသ႔ ဖြ႔စညးပထတြင ေဖာျပထားျခငးမရေသာ အျခားဘာသာမားလညးရေနႏငသည။ ၎တ႔သည ထညသြငးေဖာျပထားျခငး မခရေသာ ေၾကာင သေဘာတရားအားျဖင ပဒမ (၃၆၃) ပါ ကာကြယေပးမႈမားေအာက အၾကးမဝင ျဖစေနျပး ႏငငတကာဥပေဒမားႏင ဆန႔ကငစြာ ခြျခားျခငးႏင တာဝနတစရပအေနျဖင ကာကြယေပးမႈ မခရျခငးက ၾကေတြ႔ေနရသည။

စတဝငစားဖြယေကာငးသညမာ ပဒမ (၃၆၄) သည အမးဘာသာသာသနာ ကာကြယ ေစာငေရာကသည ဥပေဒမားႏငကြလြစြာ အေမာအျမငရျပး အလြနတးတကမႈ ရျခငးပင ျဖစသည။ ၎ပဒမထတြင “ႏငငေရးကစၥအလ႕ငာ ဘာသာသာသနာက အလြသးစား မျပရ။ ထ႕ျပငလမးေရးေၾကာငေသာလညးေကာငး၊ ဘာသာေရးေၾကာငေသာလညးေကာငး၊ တစဖကႏငတစဖက၊ တစဂဏးႏငတစဂဏး မနးတးျခငး၊ ရနမျခငး၊ စတဝမးကြျခငးတစမးမး ေပၚေပါကေစရန ရညရြယေသာ သ႕မဟတ ေပၚေပါကရနအေၾကာငးရေသာ အျပအမသည ဤဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ဆန႕ကငသည။ ထအျပအမမးအတြက ျပစဒဏေပးႏငရန ဥပေဒ ျပ႒ာနးႏငသည။” ဟေဖာျပထားသည။ ထသ႕ ေဖာျပထားေသာလညး ဘာသာေရး အစြနးေရာက အပစမားသည ထအခကကပင တတကကကးလြနခသည။ ႏငငေရးအရ ဘာသာေရးက အသးခချပး ဗဒၶဘာသာႏင အစၥလနဘာသာဝငမားအၾကား အမနးတရားမား၊ ရနလမႈမား အျငငးပြားမႈမား ျပန႔ပြားေအာင ေဆာငရြကခၾကသည။ ထသ႔ေသာ အျပအမမားသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ (၃၆၄) က အတအလငး ခးေဖာကေနသည။ ထ႔ျပင အျပသေဘာမေဆာငပ ပကစးေစေသာ တြနးအားမားက အားျဖညေပးသည ဥပေဒမားက ထပမျပ႒ာနးလကျခငးသည ျမနမာႏငင၏ ဖြ႔ျဖးတးတကမႈမားႏင ႏငငေရး ျပျပငေျပာငးလမႈမားအတြက အကးမျပႏငေပ။

10

အမးဘာသာ၊ သာသနာကာကြယေစာငေရာကေရးဥပေဒမား

၂၀၁၄ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင အျငငးပြားဖြယဥပေဒအတြမားျဖစသည အမးဘာသာ၊ သာသနာ ကာကြယေစာငေရာကေရးဥပေဒ တစချခငးစက လႊတေတာသ႕တငသြငးျပးေနာက ၂၀၁၅ ခႏစတြင ဥပေဒအားလးက လႊတေတာက အတညျပခသည။ အဆပါ အမးဘာသာ၊ သာသနာ ကာကြယေစာငေရာကေရးဥပေဒမားမာ ၁) လဥးေရတးပြားႏႈနးထနးညျခငးဆငရာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈဥပေဒ12 (လဥးေရထမးညမႈဥပေဒ) ၂) ျမနမာဗဒၶဘာသာမနးမမား အထးထမးျမားျခငးဆငရာဥပေဒ13 (ဘာသာကြမားထမးျမားျခငးဥပေဒ) ၃) ကးကြယရာ ဘာသာကးေျပာငးျခငးဆငရာဥပေဒ14 (ဘာသာကးေျပာငးျခငးဥပေဒ) ႏင ၄) တစလငတစမယား စနစကငသးျခငးဆငရာဥပေဒ15 (တစလငတစမယားဥပေဒ) ဟ၍ ျဖစသည။

ဤဥပေဒမားတြင ပါဝငေသာ အခ႕ျပ႒ာနးခကေတာေတာမားမားသည လြတလပစြာ ကးကြယယၾကညခြငႏင အရြကရညရြယျပ႒ာနးထားျခငး မဟတေသာလညး အေျခအေန တစစလးက ေခါငးထတြင ပေဖာျမငႏငရန အေရးၾကးပါသည။ အဆပါ အမးဘာသာ၊ သာသနာကာကြယေစာငေရာကေရး ဥပေဒမားသည အမားအားျဖင ဘာသာျခားႏင တငးရငးသားလနညးစတ႔ အခြငအေရး - အထးသျဖင အစၥလနဘာသာ၀ငမား၏ အခြငအေရး မားက အေျခခကက ကန႔သတပတပငရနအတြက အသးျပႏငသည ဥပေဒ လကနကကရယာမားျဖစသည။ မးေစာငဥပေဒမားသည အေျခခအားျဖင ဘာသာေရး၊ လမးေရး အျပနအလနတငးမာမႈမား တးမားေစျခငး၊ အၾကမးဖကမႈကလႈ႕ေဆာျခငး ျဖစေပၚေစႏငေသာ ဥပေဒမေဘာငတစခက တညေဆာကရန စစညးေရးသားထားျခငးျဖစျပး ျမနမာႏငငတြငးရ မြတစလငမားအားအေပၚ ခြျခားဆကဆျခငးအား တရားဝငကးလြနျခငး ျဖစသည။ 16 သ႔ေသာ ဤအစရငခစာ၏ရညရြယခကအတငး လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြင

12 The Law Regarding Population Control and Health, No. 28/2015, 19 May 2015, http://www.burmalibrary.org/docs21/2015-05-19-Law_regarding_Population_Control_and_Health_28-bu.pdf. All quotations are taken from an unofficial English translation 13 The Buddhist Women Special Marriage Law, No. 50/2015, 31 August 2015, http://www.burmalibrary.org/docs21/2015-08-31-Buddhist_Women_Special_Marriage_Act-50-bu.pdf. All quotations are taken from an unofficial English translation 14 The Law Concerning Religious Conversion, No. 48/2015, 28 August 2015, http://www.burmalibrary.org/docs21/2015-08-26-Law_Concerning_Religious_Conversion-48-bu.pdf. All quotations are taken from an unofficial English translation 15 The Law on the Practice of Monogamy, No. 54/2015, 31 August 2015, http://www.burmalibrary.org/docs21/2015-08-31-Law_on_the_Practice_of_Monogamy-54-bu.pdf. All quotations are taken from an unofficial English translation 16

Human Rights Watch, ‘Burma: Discriminatory Laws Could Stoke Communal Tensions’ (Press

Release), 23 August 2015, https://www.hrw.org/news/2015/08/23/burma-discriminatory-laws-could-stoke-communal-tensions

11

ရႈေထာငမ ဥပေဒတစခခငးစအေပၚ အဓကစးရမဖြယရာမားႏင အႏရာယမားက ျမငသာေအာင ဤေခါငးစဥေအာကတြင အဓက သးသပတငျပသြားမညျဖစသည။

(၁) လဥးေရတးပြားႏႈနးထမးညျခငးဆငရာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈဥပေဒ က ၂၀၁၅ ခႏစ ဧျပလ ၂၇ ရကေန႔တြင လႊတေတာက ျပဌာနးချပး ၂၀၁၅ ခႏစ ေမလ ၁၉ ရကေန႔တြင သမၼတဥးသနးစနက လကမတေရးထးအတညျပခသည။ ယခဥပေဒႏင စပလဥး၍ အဓကစးရမဖြယရာမာ အစးရအား သားဆကျခားျခငးျဖင လဥးေရ ထနးခပခြငက ဥပေဒအရ ေပးထားျခငးျဖစသည။ ေနာကတစနညးဆေသာ ဥပေဒပဒ ၂(ဂ) အရ အမးသမးမားသည ပထမကေလးေမြးျပး သးႏစအၾကာ (၃၆ လ) မသာလင ဒတယကေလး ယႏငမညျဖစသည။ အဆပါပဒမအား ေဖာကဖကကးလြနပါက အေရးယ၊ အျပစေပးမည ဥပေဒျပဌာနးခကမး၊ ဥပမာ-သးႏစအတြငး ကေလးထပယ မပါက မညသ႔ေသာအေျခအေနမးျဖစမညဟသည ျပဌာနးေဖာျပခကမး မပါ၀ငေသာလညး အဆပါအခကကအသးျပ၍ ဥပေဒ ေဖာကဖကမႈအေပၚ အျမတထတလသမားက အလြသးစားလပကာ ဘာသာေရး၊ လမးေရးလနညးစမားအား စြပစြ၊ ဖမးဆး၊ ျပစတငအေရးယ၊ ေထာငခချခငး ကသ႔ေသာ ေႏာငယကခရျခငးမား ၾကရႏငသည။ ထ႔ျပင အဆပါျပဌာနးခကသည အမေထာငျပျပးေသာ အမးသမးမားအတြကသာ အကး၀ငေနသညအတြက အမေထာငမျပျဖစဘ ကေလးယသ အမးသမးမားအတြက “သားဆကျခား” သည ဥပေဒျပဌာနးခကသည သကေရာကမႈရ၊ မရက မညသညစကားလးျဖငမ မေဖာျပထားပါ။

ဥပေဒပဒမ (၄) သည “တငးေဒသၾကး သ႔မဟတ ျပညနယအစးရအဖြ႔ႏင ျပညေထာငစနယေျမ အပခပမႈအဖြ႔တ႔သည မမတ႔ေဒသအတြငး လဥးေရ သပသညးမႈ မားျပားျခငး၊ လဥးေရတးပြားႏႈနးျမငတကျခငး၊ ကေလးေမြးဖြားႏႈနး ျမငမားျခငး၊ မခငႏငကေလးေသဆးမႈႏႈနး ျမငမားျခငးႏင ေျပာငးေရႊ႕ေနထငမႈႏႈနး ျမငမားျခငး တ႔ေၾကာင လဥးေရႏငသယဇာတအရငးအျမစ အခးညမမႈမရျခငး၊ လမႈစးပြားေရး အညႊနးကနးမား နမကျခငးႏင ေဒသတြငးစားနပရကၡာလေလာကမႈမရျခငးတ႔ ေပၚေပါကျခငး ရမရႏင ေနာငတြင ယငးသ႔ေပၚေပါကလာႏငဖြယ ရမရတ႔က သးသပရနအတြက ကၽြမးကငသမား၏ အကအညရယ၍ စစတမးေကာကယရန ခြငျပထားသည။ ဥေပဒပဒမ (၅) ႏင (၆) တ႔သည အဆပါ “အေၾကာငးအရာမားႏင အႏရယမား” ေပၚေပါကလာပါက တငျပအစရငခရနႏင ထသ႔လပေဆာငျပးေနာက အစးရအဖြ႔အေနျဖင လဥးေရတးပြားမႈႏႈနးထမးညျခငးဆငရာကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈဥပေဒအရ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ေဆာငရြကရမညေဒသအျဖစ သးျခားသတမတေပးမညျဖစသည။ ပဒမ (၇) တြင အဆပါကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈေဆာငရြကရမညေဒသတြင လပေဆာငမည သားဆကျခားနညး အပါအ၀င (ဥပေဒပဒမ ၂(ခ) အရ) လျခစတခရသည လဥးေရးတးပြားမႈႏႈနး

12

ထနးညျခငးႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈလပငနးတာ၀နမားႏင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈလပငနးမားအေၾကာငးက ေရးသြငးေဖာျပထားသည။ ၎အျပင ဥပေဒပဒမ ၂ (က) ပါျပဌာနးခကအရ လဥးေရးတးပြားႏႈနးထနးညျခငးဆသညမာ ႏငငေတာအတြငး လဥးေရသပသညးမႈ မားျပားျခငး၊ လဥးေရတးပြားႏႈနး ျမငတကျခငးႏင ကေလးေမြးဖြားႏႈနးျမငမားျခငးတ႕ မျဖစေစရန ထနးညျခငးက ဆလသညဟ ေဖာျပထားသည။ သ႔ေသာ ဥပေဒပဒမ (၁၄) ရ ျပဌာနးခကမားသည ျပနာျဖစေပၚေစႏငသည ပစတျပဌာနးခကမား ပါ၀ငေနသည။ ဥပမာ ေျပာရလင - လဥးေရတးပြားမႈႏႈနးထနးညျခငးဆငရာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈျပလပမည ျမ႕နယအဖြ႔၏ လပငနးတာ၀နမားတြင “မခငႏငကေလးမား၏ ကနးမာေရး တးတကေစေရးအတြက အမေထာငရင ဇနးေမာငႏမားက သားဆကျခားနညး လမးမားကကငသးေစရနႏင ပညာေပးစညးရးေဆာငရြကျခငး” ႏင “လပငနးေဆာင ရြကခကမားက သကဆငရာတငးေဒသၾကး သ႔မဟတ ျပညနယအဖြ႔သ႔ လစဥအစရငခစာတငျပျခငး” တ႔ျဖစသည။ ျပဌာနးခကမားက အတယဥတြၾကညလင အဆပါတာ၀နမားသည အနညးဆးဆရေသာ လထအတြက အႏရာယမားပင ျဖစသည။ လဥးေရတးပြားႏႈနးထမးညျခငးဥပေဒ ပဒမ (၃) တြငပါ၀ငသည “ႏငငေတာအတြငး ဆငးရႏြမးပါးမႈေလာချပး လေနမႈဘ၀ ျမငမားေစေရးအတြက အေထာကအက ျပႏငရန” “အရညအေသြးျပညမေသာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ လေလာကစြာ ရရေစရန” ႏင “မခငႏငကေလးမား၏ ကနးမာေရးဖြ႔ျဖးတးတကေစေရးတ႔က ဥးတည၍ လဥးေရတးပြားႏႈနးထမးညျခငးဆငရာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ လပငနးမားက ထေရာကစြာ ေဆာငရြကႏငရန” ရညရြယခကမားသည ျမငမားလြနးျပး အမႊနးတငထားသညအခကမားက ပမားသည။ သ႔ေသာ အထကပါ ရညရြယခကမားေနာကကြယရ အရငးခသေဘာထားႏင လကေတြ႔တြင အလြသးစား ျပခရႏငေျခကၾကညပါက လဥးေရထနးခပမႈဥပေဒသည ဘာသာျခားႏင တငးရငးသား လနညးစတ႔ကဆန႕ကင၍ ျခမးေျခာကမႈၾကးၾကးမားမားလပေဆာငရန ျပ႒ာနးထားသကသ႔ထငျမငရသည။ ဥပမာ - စစတမးေကာကယမညဟ ေဖာျပ ထားရာတြင မညသ႔ေကာကယရမညဟေသာ ထငသာျမငသာရသည ေရးသြငးေဖာျပ ထားျခငး မရေခ။ ထ႕ေၾကာင UDHR ႏင ICCPR တ႔၏ ပဒမ(၂)က ေသြဖယျပး အျခားသမားမပါပ အစၥလနဘာသာဝင ရေနေသာေဒသမားက အာဏာပငမားက ပစမတထား ခြျခားေဆာငရြကသညအျပအမမား ျပလပလာႏငျခငးက တားဆး ႏငသည ေဖာျပခကမးမပါရေခ။ ထ႔ျပင လဥးေရထနးခပျခငးဆငရာ ဥပေဒသည အမးသမးမားအေပၚနညးမးစျဖငခြျခားဆကဆမႈမားပေပာကေရးစာခပ (CEDAW) ပါ ေဖာျပခကမားက ဆန႔ကင၍ အမးသမးမားက ၾကးမားစြာ ကန႔သတခြျခား ထားသည။

13

(၂) ျမနမာဗဒၶဘာသာ၀ငမနးမမား အထးထမးျမားျခငးဆငရာ ဥပေဒ (ဘာသာကြမားထမးျမားျခငးဥပေဒ) က ၂၀၁၅ ခႏစ ဇလင (၇) ရကေန႔တြင လႊတေတာမျပဌာနးချပး ၂၀၁၅ ခႏစ ၾသဂတ ၂၆ ရကေန႔တြင သမၼတဥးသနးစနက အတညျပလကမတေရးထးခသည။ ဥပေဒပဒမ ၃(ခ)တြင ျမနမာ ဗဒၶဘာသာ၀ငမနးမ ဆသညမာ “ဗဒၶဘာသာကးကြယေသာ မနးမ (သ႔) ဗဒၶဘာသာကးကြယေသာမဘတ႔မ ေမြးဖြားေသာ မနးမ” ကဆသညဟ အဓပၸာယဖြငဆထားသည။ အဓပၸာယဖြငဆမႈသည ထမမက “ထမနးမသည ဗဒၶဘာသာမအျခားဘာသာတစခခသ႔ အထငအရား ကးေျပာငး၍ ထအျခားဘာသာက တရား၀ငကးေျပာငးကးကြယလကရလင” ဟ သးျခားကန႔သတထားျပနေသးသည။ တနညးဆရလင အျခားဘာသာတစခက တရားဝငအထငအရား ကးကြယလကရေၾကာငး မမကယက သတမတေဖာျပထား သမားမတစပါး ကနသမားသည ဗဒၶဘာသာကးကြယေသာ မဘတ႔မ ေမြးဖြားသည ဟေသာ အေၾကာငးသကသကေၾကာင ဗဒၶဘာသာမနးမျဖစသညဟ သတမတခရမည ျဖစသည။ အဆပါ အဓပၺါယဖြငဆခကသည ဘာသာေရးလြတလပခြငႏင လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြင၏ အဓက ႏလးသညးပြတထတင ထခက ေဖာကဖကခလကရျခငးပငျဖစသည။ [အထကပါ ဘာသာေရးလြတလပခြငႏင လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြင ႏငငတကာဥပေဒအခနးတြင ၾကညရန]

၎အျပင ဥပေဒပဒမ (၂၈) တြင “ဗဒၶဘာသာ၀ငမဟတသည ႏငငသားမနးမ တစဥးသည ဗဒၶဘာသာ မဟတသည ေယာကားႏင လငမယားအျဖစေပါငးဖကေနစဥ ဗဒၶဘာသာသ႔ ကးေျပာငးကးကြယလင၊ ဘာသာကြထမးျမားျခငးဥပေဒအရ ထမးျမား သကသ႕ ျပဌာနးခကမားသည ၎တ႔ႏင သကဆငရမည” ဟေဖာျပေသာေၾကာင အရ ႏစဥးစလးသည ျမနမာဗဒၶဘာသာ၀ငမားအျဖစ ဆကဆခရမညျဖစသည။ (ပဒမ ၂၅ ႏင၂၆) ထ႔ေၾကာင ၎တ႔သည လငမယားကြာရငးမႈကစၥ၊ ပငဆငမႈပစၥညးမားကစၥ၊ အေမြဆကခမႈႏင သားသမးပငဆငခြငစသည အေရးၾကးသညကစၥမားတြင ျမနမာဓေလထးတမးဥပေဒသည ၎တ႔အေပၚ သကေရာကသြားျပနသည။ အဆပါ ကစၥတြင ဘာသာမကးေျပာငးသညေယာကား၏ လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြငက အေျခခအားျဖင ခးေဖာကခလကျခငးျဖစျပး ေယာကားအတြက ၎လကထပသည အခနတြငသကေရာကမႈမရေနခေသာ ဥပေဒျပဌာနးခကမားက ရတတရက ၎အေပၚ သကေရာကသြားသညအတြက ဥပေဒအာဏာသကေရာကခနမစ၍ ဥပေဒေရးရာ ရႈပေထြးမႈမား ပမားလာမညျဖစသည။ အမနမာမ ေယဘယဥပေဒ လပထးလပနညးမားအရ “ျပဌာနးလကေသာ ဥပေဒမားသည လပထးလပနညး

14

မားကသာ ျပငႏငျပး အတတကာလအျဖစအပကမားအေပၚ သကေရာကမႈမရ၊” 17ဟ သတမတႏငသည။

ဘာသာကြမားထမးျမားျခငးဥပေဒသည ဗဒၶဘာသာမနးမမားႏင ဗဒၶဘာသာ မဟတေသာ ေယာကားမားအၾကား ထမးျမားလကထပမႈဆငရာ ပဂၢလကဘ၀မားက လအပတာထက ခြျခားဆကဆထားေသာ ၀ငေရာကစြကဖကထားေသာ ဥပေဒျပဌာနး ခကမား အမားအျပားပါ၀ငေနသည။ ဥပမာဆရလင - ဥပေဒပဒမ ၉ (က-၁) အရ ထမးျမားမညမနးမသည အသက (၂၀)ႏစ မျပညေသးလင ၎မဘ သ႔မဟတ အပထနးသတ႔ထမ သေဘာတခြငျပခကရယရမညျဖစသည။ အဆပါအခကသည ဗဒၶဘာသာ၀ငအခငးခငး၊ ဗဒၶဘာသာ၀င ေယာကားႏင ဗဒၶဘာသာ၀ငမဟတသည မနးမတ႔၏ ထမးျမားမႈ၊ သ႔မဟတ ဗဒၶဘာသာ၀င မဟတသ ေယာကား၊ မနးမၾကားထမးျမားမႈမားတြင ဥပေဒသကေရာကမႈမရေပ။ ၎ျပဌာနးခကသည အမးသမးမားႏင ဗဒၶဘာသာမဟတသမားအေပၚ ခြျခားဆကဆထားျခငးျဖစသည။

ထ႕ျပင ဥပေဒပဒမ (၈) အရ ဗဒၶဘာသာမဟတသညေယာကားႏင ဗဒၶဘာသာ၀ငမနးမတ႔ ထမးျမားလကထပလလင မတပတငအရာရထတြင ပစျဖင ေလာကထားရမညျဖစသည။ ထပမ၍ ပဒမ (၁၉) တြင ဗဒၶဘာသာ၀င မဟတသည ေယာကားသည ၎လကထပယမညဗဒၶဘာသာ၀ငမနးမ၏ ဘာသာေရး လြတလပခြငႏင လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြငအေပၚ ေလးစားလကနာျခငးႏင စပဆငသည ဥပေဒျပ႒ာနးခကမားအေပၚ ေလလာရမညျဖစသည။ သ႔ေသာ အဆပါေယာကား၏ လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြငအေပၚ ဗဒၶဘာသာမနးမက ေလးစားလကနာရျခငးႏငစပဆငသည အလားတဥပေဒျပဌာနးခကမားက ေဖာျပ ထားျခငးမရေပ။ အလားတ ဗဒၶဘာသာ၀ငမဟတသညမနးမမ ဗဒၶဘာသာ ၀ငေယာကားက လကထပထမးျမားသညအခါ ရပငခြငရသည ဘာသာေရး လြတလပခြငမားကလညး ေရးသြငးျပ႒ာနးထားျခငးမရေပ။ ထ႔အတ ဗဒၶဘာသာ၀င ေယာကားက ဗဒၶဘာသာ၀ငမဟတသညမနးမက လကထပထမးျမားထားသညအခါ ရပငခြငရသည ဘာသာေရးလြတလပခြငမားကလညး ေရးသြငးျပဌာနးထားျခငးမရေပ။ ထ႔ေၾကာင ဘာသာကြလကထပထမးျမားျခငးဥပေဒသည ဗဒၶဘာသာ၀ငမဟတသည လကထပထမးျမားမႈမား၏ တစဥးႏငတစဥး၏ ဘာသာေရးလြတလပခြငအေပၚ ေလးစားလကနာမႈႏင ပတသကျပး စးစဥမ ထညသြငးစဥစားထားျခငး မရေခ။

ပဒမ (၂၀) တြင အကယ၍ ဗဒၶဘာသာ၀ငမဟတသညေယာကားမားက ဗဒၶဘာသာ ၀ငမနးမမားက လငမယားအျဖစမကြာရငးျပတစလလင တရားရးမဆးျဖတေပးျခငး ထက ပဒမ (၁၉) (မနးမ၏ ဘာသာေရးလြတလပခြငႏင လြတလပစြာ

17 Elizabeth A Martin (ed), Oxford Dictionary of Law fourth edition, 1997, p.406

15

ယကးကြယယၾကညခြငမားက ေလးစားလကနာရမည ျပဌာနးခကမားႏင စပလဥး၍) ပါျပ႒နးခကမားအရ ရတခညးကြာရငးမႈက ေဆာငရြကႏငသည။ ေယာကားက ကြာရငးလပါက (၁) ႏစဥးပငပစၥညးမားမ မမရထကေသာအစက စြန႔လႊတရမညအျပင (၂) ဗဒၶဘာသာ၀ငမနးမအား ဆးရႈးနစနာမႈအတြက ေလာေၾကးေပးရမည (၃) ျမနမာဗဒၶဘာသာ၀ငမနးမသည သားသမးအားလးက အပထနးခြငရရရမည (၄) ေယာကားသည အရြယမေရာကေသးသည သားသမးမားအတြက ကေလးစရတ ေပးရမညျဖစသည။ အလားတပင ပဒမ (၂၇) တြင အကယ၍ ဗဒၶဘာသာ၀င မဟတသညေယာကားသည ၎၏ ဗဒၶဘာသာ၀ငမနးမက ကြားရငးရနဆးျဖတခလင သသည “မနးမက စတဆငးရေအာငျပသညကစၥ သ႔မဟတ အၾကမးဖကမႈ ျပသညကစၥ” ျဖင ပဒမ (၂၀) အရ သေဘာသဘာ၀တေသာ ပစအစျဖင အျပစေပး ခရမညျဖစသည။ သ႔ေသာ “မနးမက စတဆငးရေအာငျပသညကစၥ သ႔မဟတ အၾကမးဖကမႈျပသညကစၥ” သည ပဂၢလကဓဌာနကသည အေၾကာငးအရာျဖစျပး အတအကသတမတအတညျပရန ခကခလသည။ ၎အျပင အဆပါျပဌာနးခက မားသည အဓပၺါယဖြငဆမႈေ၀၀ါးသညအတြက အမးမးဖြငဆႏငျပး ေခါငးပျဖတ အျမတထတမႈမားက လကယပေခၚလကရသည။

၎အျပင ပဒမ (၂၃) တြင အကယ၍သာ ဗဒၶဘာသာ၀ငမနးမႏင ဗဒၶဘာသာ၀င မဟတသည ေယာကားတ႔သည အတတကြေနထငၿပး (အဓပၺာယဖြငဆမႈ ေသခာ မရသညအတြက ပစအမးမးဖြငဆႏငသည အေျခအေနတြငရသည) ဘာသာကြ ထမးျမားျခငးဥပေဒအရ မတပတငျခငးမျပလပပါက မနးမဘက အမးအေဆြမားက မတပတငအရာရထတြင ကန႔ကြကလႊာေပးပ႔ႏငသည။ အကယ၍ ႏစဘကစလးက အမးအေဆြမားမလ ကန႔ကြကလႊာတငျပျခငးမရလငျဖစေစ၊ ေယာကား၊ မနးမ ႏစဥးစလးက မတပမတငလေသာေၾကာငျဖစေစ အဆပါအေျခအေနမားတြင မတပတင အရာရသည တရားရးသ႔ ကန႔ကြကလႊာ တငသြငးမညျဖစသည။ တရားရးမ ပဒမ ၂၂ (က) အရ လကထပထမးျမားမႈသည သငေတာမႈ ရ၊မရ စစေဆးျပးရန အမႈဖြငမည။ ပဒမ ၂၃ (စ) အရ တရားရးမ အမနတကယသငေတာသညဟ ဆးျဖတပါက၊ (ေယာကားျဖစေစ၊ မနးမျဖစေစ (သ႔) ႏစဥးလးမ လကထပထမးျမားမႈ ျပလပလျခငး၊ မျပလပလျခငးအခကက ထညသြငးမစဥးစားဘ) မတပတငအရာရက အဆပါ လငမယားက လကထပျပးအျဖစမတပတငမညျဖစသည။

ပဒမ (၂၆) အရ ဗဒၶဘာသာ၀ငမနးမက လကထပထားသည ဗဒၶဘာသာ၀င မဟတသညေယာကားသည ဤဥပေဒအရ ဟႏၵဘာသာ၊ ဆစခဘာသာ သ႔မဟတ ဂနးဘာသာ တစရပရပကကးကြယေသာ ပစၥညးမခြေ၀ရေသးသည မသားစ၀င ေယာကားသည ထမသားစမ ခြခြာချပးျဖစသညဟ မတယရမည။ ထ႔ျပင ပစၥညးခြေ၀ျခငးမျပမ ထသေသဆးလင ပငဆငခြငသည ထသ၏ ဗဒၶဘာသာ၀င မနးမႏင သားသမးမားသ႔ သကေရာကရမည။ အဆပါ ဥပေဒျပဌာနးခကသည

16

ကားမကြျပားမႈ၊ ဘာသာေရးႏင ယၾကညခကကြျပားမႈအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈမား ပါ၀ငေနျပး လကေတြ႔ႏင မ၀ါဒအဆငကြာဟမေၾကာင အဆပါ ဘာသာမားက ကးကြယျပး ဗဒၶဘာသာ၀ငအမးသမးမားက လကထပထမးျမားသည ေယာကားတ႔၏ အသကအႏရာယထတင ျခမးေျခာကဒကၡေပးႏငသည ျပ႒ာနးခကမးျဖစသည။ ေယဘယေျပာရလင ဘာသာကြမားထမးျမားမႈဥပေဒသည လ႔အဖြ႔အစညးမားအတြငး ၾကာရညတညရေနသည ကား၊မပေသသတမတမႈမားက အေလးေပးထားသျဖင သားသမးအပထနးခြငက မနးမမားကသာရျခငး၊ ေယာကားမားက ကေလးမား အတြက စရတေပးရျခငး (ပဒမ - ၂၉) စသည ျပဌာနးခကမားပါ၀ငေနျပး မနးမမားက စတဆငးရေအာငျပသညကစၥ သ႔မဟတ အၾကမးဖကမႈျပသညကစၥႏင ေယာကား မားက ရကစကသညအျပအမအားျဖင ကးလြနသညကစၥ (ပဒမ - ၃၀) စသျဖင ေရးသြငးေဖာျပထားသညက အထငအရားေတြ႔ရမညျဖစသည။ ဘာသာကြထမးျမား လကထပျခငးဥပေဒသည အလးစခြျခားဆကဆမႈက ထငဟပေစျပး ေနရာအစတြင ရေသာ အမးသားႏငအမးသမး ႏစအပစလးအေပၚ ခြျခားမႈမားရေနသညအျပင ဘာသာေရးႏင လမးေရးခြျခားမႈမားကလညး ထငဟပေနသည။ ထ႕ျပင လြတလပစြာ ကးကြယယၾကညခြငကလညး ျပငးျပငးထနထန ကန႔သတထားသည။ အထကပါ အေၾကာငးအျပစမားေၾကာင ဤဥပေဒသည CEDAW ႏင ICCPR ကသ႕ေသာ ႏငငတကာဥပေဒမားကလညး မေထမျမငျပလကရသည။ [အထကေဖာျပပါ ဘာသာေရးလြတလပခြငႏင လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြင၊ ႏငငတကာဥပေဒ အခနးတြငေလလာရန] (၃) ကးကြယရာဘာသာကးေျပာငးျခငးဆငရာဥပေဒ က ၂၀၁၅ ခႏစၾသဂတလ ၂၁ ရကေန တြင လႊတေတာမ ျပ႒ာနးလကျပး ၂၀၁၅ ခႏစၾသဂတလ ၂၆ ရကေန တြင သမၼတဥးသနးစနမ အတညျပလကမတထးခသည။ ဘာသာကးေျပာငးျခငးဆငရာ ဥပေဒႏင ပကသက၍ အဓက စးရမပပနမႈမာ ႏငငေတာအစးရက ယငးဥပေဒျဖင တစဥးတစေယာကခငးစ၏ ဘာသာေရးလြတလပခြငႏင လြတလပစြာကးကြယ ယၾကညခြငအေပၚ စမကြပကခြငရျခငးျဖစသည။ တစဥးတစေယာကခငးစ၏ ပဂၢလကဆငရာ ပဂၢလေရးဆနေသာ ကးကြယရာဘာသာအေပၚ လြတလပစြာ ေရြးခယပငခြင သ႔မဟတ ကးကြယရာဘာသာ တစခမ အျခားတစခသ႕ ကးေျပာငးပငခြငမားက အသအမတျပျခငးမရေပ။ ဘာသာကးေျပာငးျခငးဆငရာဥပေဒသည ၂၀၀၈ ဖြ စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ (၃၄) ပါ အခြငအေရးျဖစေသာ “ႏငငသားတငးသည ဘာသာ၊ သာသနာေရးတြင လြတလပစြာ ယဆႏငေသာ အခြငအေရး၊ လြတလပစြာ ကးကြယေဆာကတညႏငေသာ အခြငအေရးတ႔က အညအမရရေစရမည” ဟ အသအမတျပထားသည။ သ႕ေသာ

17

ဤဥပေဒထတြင “ထ႔ေၾကာင ႏငငသားတငးသည မမတ႔ကးကြယမညဘာသာအား လြတလပစြာ၊ ပြငလငးျမငသာစြာ၊ စနစကစြာ ေရြးခယပငခြငရရန” ဟ ထပမေဖာျပထားျပနသည။ အမနမာ ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးျပဌာနးခကမားႏင ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပ ျပ႒ာနးခကမားသည (စာရြကေပၚတြငသာ ရေနသညဆေသာလညး) ဤအခြငအေရးအား ေပးအပထားျပျဖစသည။

ဘာသာကးေျပာငးျခငး ဆသညအေၾကာငးအရာတြငလညး အျငငးပြားဖြယရာ မရငးလငးသညအခကအလက မားစြာရေနျပနသည။ ဥပေဒ ျပဌာနးခက (၂-ခ) တြင ေဖာျပထားသည “ကးကြယရာဘာသာ ကးေျပာငးျခငးဆသညမာ လတစဥးက မမ၏ ယၾကညရာအလက [ထငရားေစလ၍ မဥးသားထားသည] ကးကြယလကရေသာ ဘာသာကစြန႔လႊတ၍ အျခားကးကြယရာဘာသာသ႔ လြတလပေသာသေဘာဆႏၵျဖင [ထငရားေစလ၍ မဥးသားထားသည] ကးေျပာငးကးကြယျခငးကဆသည” ဟ ျပဌာနးထားသည။ ပဒမ (၂ - ဃ) အရ မတပတငအဖြ႔ဆသညမာ “ဤဥပေဒအရ ဖြ႔စညးေသာ ကးကြယရာဘာသာကးေျပာငးျခငးဆငရာ စစစမတပတငေရး အဖြ႔က ဆလသည” ဟေဖာျပပါရသည။ ၎အျပင ပဒမ(၄) တြင ရငးလငးစြာ ေဖာျပ ထားသညမာ “မမကးကြယရာဘာသာမ အျခားကးကြယရာ ဘာသာသ႔ျဖစေစ၊ ဘာသာမအျဖစမ ကးကြယရာ ဘာသာတစခသ႔ျဖစေစ၊ ကးကြယရာ ဘာသာတစခမ ဘာသာမအျဖစသ႔ျဖစေစ မမ၏ လြတလပေသာသေဘာဆႏၵျဖင ကးေျပာငးခြင ရသည” ဟ၍ျဖစသည။ မညသ႔ပငဆေစကာမ ပဒမ (၅-ဂ) တြင ကးကြယရာဘာသာကးေျပာငးလသသည ကးေျပာငးလသညအေၾကာငးရငးႏငတကြ မတပတငအဖြ႔သ႔ ေလာကလႊာတငရမညဟ ျပဌာနးထားျခငးသည အထကပါ ၎တ႔ေဖာျပထားသည အခြငအေရးမားႏင ဆန႔ကငဘကျဖစကာ သေရာစရာ အျဖစသ ေရာကေနသည။

ဤအခကတြင ဘာသာကးေျပာငးလသသည ေလာကလႊာတငျပးသညေနာက မတပတငအဖြ႔မ “ဘာသာကးေျပာငး လသသည ၎ကးေျပာငးမည ဘာသာသ႕ လြတလပေသာ သေဘာဆႏၵအရ ေလာကထာျခငး ဟတမဟတ သရႏငရန” ေမးျမနးစစေဆးမညျဖစသည။ တနညးေျပာရလင ႏငငေတာသည ၎ျပညသမား၏ တကယမရငးစတမနက သရႏငရန ၎တ႕၏ ႏလးသားႏငစတမားက ဖတရႈႏငစြမးရသည ဆသည သေဘာျဖစေနသည။ ထ႔အျပင ပဒမ(၆) ၏ ျပဌာနးခက ကၾကညျခငးျဖင ဘာသာကးေျပာငးမႈက အတညျပႏငရနအတြက မတပတင လကမတ ထတေပးျခငးျဖစစဥသည ေႏာငေႏးၾကန႔ၾကာျခငးမား၊ ပတပငတားျမစျခငး မားက ျဖစေစႏငသည အထကေအာက အပခပမႈစနစဆငရာ အတားအဆးမား လညး ရေနေလသည။

18

ပဒမ ၇ (ဃ) အရ ၊ ဘာသာကးေျပာငးျခငးဆငရာ အသအမတျပမတပတငကဒ ရရရနအလငာ ေလာကထားသသည “ကးေျပာငးလသည ကးကြယရာဘာသာ၏ အေျခခသေဘာ၊ ကးေျပာငးလသည ကးကြယရာဘာသာ၏ ထမးျမားလကထပျခငး၊ ကြာရငးျပတစျခငးႏင ပစၥညးခနးခြေ၀ျခငးဆငရာ ဓေလထးတမးမား၊ ကးေျပာငး လသည ကးကြယရာဘာသာ၏ အေမြဆကချခငးႏင သားသမးအပထနးျခငးဆငရာ ဓေလထးတမးမား” က ေလလာထား ရမညျဖစသည။ ထ႔ျပင မမကးေျပာငးလသည ကးကြယရာဘာသာရ ဘာသာေရးေခါငးေဆာင၊ ဘာသာေရးကၽြမးကငသမားႏင ညႏႈငးေဆြးေႏြးထားရမညျဖစသည။ သ႔ေသာ မညသ႔ေသာ ဘာသာေရးကၽြမးကငသ မားက မတပတငအဖြ႔တြင ခန႔အပမညက ေရးသားျပ႒ာနး ထားျခငးမရေခ။ ထ႔ေၾကာင ျပညသတ႔၏ ဘာသာေရးကးေျပာငးမႈျဖစစဥက တညးျဖတမညအဖြ႔၏ အဖြ႔၀ငမား သည အစးရခန႔အပသည ၀နထမးမားသာျဖစလမမညဟ ေမာလငရျပး ျမနမာႏငငရ မားစြာေသာ ဘာသာတရားမားႏင ကးကြယမႈတ႕၏ လအပခကမားအေပၚ ေလးစားမ၊ ကယစားျပမႈႏင လကပါေဆာငရြကေပးႏငမႈ ရလမမညမဟတေပ။

ျပညသတစဥးတစေယာကအေနျဖင အဆပါ မတပတငလကမတမရပါက ကးကြယရာ ဘာသာကးေျပာငးမႈသည အတညမျဖစသညအတြက ကးကြယမႈ စတငျပလပ၍ မရဟေသာ ညႊနးဆခကမးက ဥပေဒပါျပဌာနးခကမားထတြင ေရးသားျပ႒ာနး ထားျခငးမရေသာလညး ဥပေဒပါ ျပဌာနးခကမားက ျခငသးသပၾကည၍ ရရလာသည ေယဘယအခကမားက ၾကညလင အဆပါကစၥသည အေရးၾကးေၾကာငးသႏငသည။ အမနတကယပင ပဒမ(၁၁) ပါ ျပဌာနးခကအရ “မတပတငေရးအဖြ႔က သတမတခကမားႏငအညေဆာငရြကျပး သကေသ ခလကမတ ထတေပးသည ေန႔မစ၍ ကးကြယရာဘာသာကးေျပာငးခြငရရျပး ျဖစသညဟ မတယရမည” ဟသည ျပဌာနးခကက ရငးလငးေစသည။ အေရးၾကးဆး မတသားရသည အခကမာ ပဒမ (၂၇) တြင “ကးကြယရာဘာသာကးေျပာငးျခငး ကစၥရပမားႏင စပလဥး၍ ဤဥပေဒအရသာ ေဆာငရြကရမည” ဟသည ျပ႒ာနးခကပငျဖစသည။ တနညးအားျဖင ႏငငေတာအစးရက ခြငမျပေသးသ၍ ၎တ႔မတပတငကဒ ထတေပးျပး အတညမျပရေသးသည မညသ႔ေသာ ကးကြယရာ ဘာသာကးေျပာငးမႈ မးမဆ ဤဥပေဒအရ ဘာသာကးေျပာငးျခငး အကးမ၀ငေၾကာငး ေရးသားထားျခငး ျဖစသညဟ နားလညႏငသည။

အဆးသတေျပာရလင ဥပေဒပဒမ (၁၄) တြငျပဌာနးထားသည “မညသမ မညသညဘာသာ၊ သာသနာကမဆ ေစာကားရန၊ အၾကညညပကေစရန သ႔မဟတ တလြအသးျပရနအၾကျဖင ကးကြယရာဘာသာကးေျပာငးျခငးမျပရ” ဟေသာ အခကတြင ရငးလငးတကျခငးမရ ဘာသာျပနလြမားေ၀၀ါးေစသည အသးအႏႈနးမား ပါ၀ငေနသည။ အထကပါ တားျမစေဖာျပခကက အသးျပျပး ဘာသာတစခမ အျခားဘာသာတစခသ႔ ကးေျပာငးလသမားက (ဥပမာ - ဗဒၶဘာသာမ

19

အျခားဘာသာသ႔ ကးေျပာငးသမား) အလြသးအျမတထတ၍ တားျမစပတပငမႈမား၊ ေႏာငယကဟန႔တားမႈမား အလြယတကျဖစေပၚေစႏငသညက သတခပရမည ျဖစပါသည။ မညသ႔ပငဆေစကာမ ပဒမ(၁၆) အရ “မညသမ ကးကြယရာ ဘာသာကးေျပာငးႏငခြငရသ တစဥးတစေယာက၏ ကးကြယရာဘာသာ ကးေျပာငးျခငးက ဟန႕တားျခငး၊ ပတပငျခငး သ႕မဟတ ေႏာငယကျခငးမားမျပရ” ဆေသာ အခကက ခးေဖာကမညသမာ အစးရကယတငသာ ျဖစေနႏငသည။

(၄) တစလငတစမယားဥပေဒ က ၂၀၁၅ ခႏစ ၾသဂတလ (၂၁) ရကေန႔တြင လႊတေတာမ ျပ႒ာနးချပး သမၼတဥးသနးစနက ၾသဂတလ (၃၁) ရကေန႔တြင လကမတထး အတညျပခပါသည။ တလငတမယားဥပေဒသည အေျခခအားျဖင ဗဒၵဘာသာမဟတေသာ အျခားလနညးစအစအဖြ႔မားျဖစသည အမးသမးမား၊ လငစတခယမႈကြျပားသမား၊ လငကးေျပာငးထားသမား၊ လငႏစမးလး စတ၀ငစားသမား၊ လငစတကြျပားသမား (LGBTIQ) အေပၚ ခြျခားထားသည သေဘာရသည။ ဥပမာ ဆရလင ဥပေဒပဒမ (၃) ပါ အမးသား၊ အမးသမး ညႊနးဆမႈမားသည အထကပါ လငစတခယမႈ ကြျပားသမားအတြက ထညသြငး စဥးစားထားျခငးမရေၾကာငး သႏငသည။ ထ႕အျပင တစလငတစမယားဥပေဒ၏ ရညရြယခကမားက ပဒမ(၄) တြင ေဖာျပရာ “ဥပေဒႏငအည ထမးျမားၾကေသာ လငႏငမယားတ႕ သစၥာရစြာျဖင သာယာခမးေျမသည အမေထာင တညေဆာကႏငေစရန.. [ေလးနကေစရန စကားလးမားက မဥးသားထားသည]” ဟေရးသားျခငးသာ LGBTIQ လပဂၢလမားက အတအက ခြျခားလကျခငး ပငျဖစသည။ ထပမ၍ ပဒမ (၅) ေရးသားခကမားက ေလလာပါက “ မညသည ေယာကားႏင မနးမ မဆ ဤဥပေဒပါ ျပဌာနးခကမားႏင မဆန႕ကငပါက တညဆဥပေဒတစရပရပအရျဖစေစ၊ ဘာသာေရး အရျဖစေစ၊ ဓေလထးစအရျဖစေစ တရာ၀ငထမးျမားျခငး ျပႏငသည” [ေလးနကေစရန စကားလးမားက မဥးသား ထားသည] ဟေဖာျပထားသည။ အထကပါျပဌာနးခကမားက ေလလာလင ဥပေဒသည ေယာကားႏငမနးမၾကား အစဥအလာျဖစသည လငကြ လကထပထမးျမားမႈမားကသာလင ေမာမနးထားေၾကာငး သႏငသည။

ပဒမ(၆) ေဖာျပခကမားသည တစလငတမယား ဥပေဒ၏ အဓကျပဌာနးခက မားျဖစသည။ “….ေယာကားႏင မနးမတ႔သည ဥပေဒတစရပရပအရျဖစေစ၊ ဘာသာေရးအရျဖစေစ၊ ဓေလထးတမးအရျဖစေစ ထမးျမားမႈ ျပလပရာတြင တစလငတစမယားစနစျဖင ထမးျမားျခငးကသာလင တရား၀ငအတညျဖစသည”. တစလငတစမယားစနစျဖင လကထပထမးျမားျခငးသည ေယဘယအားျဖင ထမးျမား လကထပမႈမားအတြက အေရးပါသညဟ ထငျမငၾကသည။ ရးရာယဥေကးမႈ၊ ဘာသာ၊ ဓေလထးတမးမား၊ လ႔အဖြ႔အစညးစနႈနးမားႏင ယၾကညမႈမားေၾကာင တစလင တမယားစနစသည မခးေဖာကသငေသာ အေျခခစညးမဥးျဖစသည။ သ႔ေသာ

20

ဘာသာကးေျပာငးျခငးဆငရာဥပေဒျပဌာနးခကမားအရ တစလငတစမယားစနစသည ႏငငေတာအေနျဖင ဥပေဒခမတေဆာငရြကရနကစၥမဟတပါ။ ထ႔အျပင ဥပေဒ ပဒမ (၁၀) ႏင (၁၂) သည အမေထာငျပငပ တရားမ၀ငထမးျမားမႈမားက တားျမစထားျပး အဆပါ ကးလြနသမားက အမေထာငေရးျပစမႈအျဖစ အျပစေပးထားသညအျပင ပဒမ(၁၈) ျဖင ဤ ဥပေဒအာဏာမတညမက ထမးျမားျခငးမားက မထခကေစရ ဟ ျပ႒ာနးထားျပနသည။

ဥပေဒပဒမ (၇) မ (၉) သည ဘာသာေရးလြတလပခြငက ခးေဖာကထားျပး အမေထာငျပသမားက ၎တ႕ႏင ၎တ႕၏အမေထာငဖကမား၏ ကးကြယရာ ဘာသာမားအေပၚ အေျခခ၍ အပစခြကာ ၎တ႔အေပၚ မတညသည စညးမဥးမား ခမတထားသည။ ဗဒၶဘာသာ၀င အမေထာငသညမားအတြက “ျမနမာဓေလထးတမး ဥပေဒ” တညရေနခနတြင ဗဒၶဘာသာမဟတသမားက လကထပထားသမားသည ျမနမာဗဒၶဘာသာ အမးသမးမား အထးထမးျမားျခငးဆငရာဥပေဒ (အပဒ ၂ ကၾကညပါ) က သကေရာကေနသည။ ျမနမာအစးရသည ႏစဥးစလး ဗဒၶဘာသာ၀ငမဟတသညအား အခြငအေရးတနးတညမႈရသည ႏငငသားမားအျဖစ ဆကဆရန စတဝငစားမႈမရေသာေၾကာင ၎တ႕သည ပမလြတလပေသာ အေျခအေနတြင ရေနသညအပစက ကယစားျပေနသကသ႔ ျဖစေနသည။ သ႔ေသာ အထကပါအေၾကာငးအရာသးခကက ေလလာၾကညလင မညသညလကထပ ထမးျမားမႈမဆ တရား၀ငအသအမတျပခရရန တစလငတစမယား ဥပေဒပါ ျပဌာနးခကမားႏင ေသြဖယ၍မရေၾကာငး ရငးလငးစြာသျမငႏငသည။

ဥပေဒ ပဒမ (၁၀) ႏင (၁၂) [ထပမထမးျမားျခငးႏင တရားမ၀ငေနထင ေပါငးသငးျခငးအေပၚ တားျမစခကမား] ပါ ျပဌာနးခကမားအရ ဥပေဒေဖာကဖက သသည ေထာငဒဏ (၇) ႏစႏင ေငြဒဏ ကခရမညျဖစသည။ [ ပဒမ (၁၇) အရ ပထမအမေထာင အတညျဖစေနစဥ ထပမထမးျမားပါက ေထာငဒဏ (၁၀) ႏစ ကခရမညျဖစသည] အဆပါျပစဒဏမားသည သာမနထကျပငးထနသည ျပစဒဏမားျဖစျပး တစစတစဥးအေပၚ ပဂၢလေရး တကခကရနအတြက သတငးမား၊ ေကာလဟာလ၊ အၾကားသတငးမား အေပၚအေျခတညရျဖင အလြသးစား ျပခရႏငေျခ မားသည ဥပေဒျဖစေနသည။ ဘာသာေရးလနညးစအဖြ႕မား၊ LGBTIQ ပဂၢလမား၊ ႏငငေရးတကၾကြလႈပရားသမား၊ လ႕အခြငအေရးကာကြယေစာငေရာကသမား၊ ႏငငေရးေ၀ဖနသမား အစရေသာ သးျခားအပစမားအေပၚ တကခကရနဥးတည၍ ဤဥပေဒက အသးခႏငသည။ တစလငတစမယား ဥပေဒသည ျမနမာတရား စရငေရး၏ လကထ၀ယ အႏရာယရသည လကနကတစချဖစသည။ တစလငတစ မယားဥပေဒသည ICCPR အပါအ၀င ႏငငတကာ လ႕အခြငအေရးပဒမမားႏင အလးစ ေသြဖလကရသည။ [အထကေဖာျပပါ ႏငငတကာဥပေဒမား အခနးတြင ၾကညရန]

21

ျဖစစဥေလလာမႈမား

ျမနမာျပညသလထ အသငးအဝငးမားသည အမးဘာသာ၊ သာသနာကာကြယေစာငေရာက ေရးဥပေဒမား ျပ႒ာနးလကျခငးေၾကာင ျခမးေျခာကမႈၾကးမားစြာ ထပမရငဆငလာရယသာမက ေန႕စဥဘဝမားတြင ၎တ႕၏ လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြငက အျမခးေဖာကခေနရျပး ျဖစသညက ထငထငရားရား ေတြ႕ႏငပါသည။ အကာကြယမေသာ လအပစမားစြာသည စနစတကဖနတးထားသည အျမစတြယေနေသာ ဘာသာေရးခြျခားမႈမားႏင အႏငကငမႈမား၏ ဒဏကခစားေနၾကရသည။ ယခသးသပခကစာတမးတြင လ႕အခြငအေရး ခးေဖာကခရသည ထငရားေသာ အေၾကာငးအရာေတြ႕ရခကမားက ထညသြငးရနအတြက ညမျခငးျမနမာ အဖြ႕သည ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေဖေဖာ၀ါရ တစလတာအတြငး ဘာသာေရး လြတလပခြငႏင လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြင ခးေဖာကခရသမား၊ ပဋပကၡတြငး ခစားခရသမားႏင ေတြ႕ဆစကားေျပာခသည။ အေၾကာငးအရာ ေလလာေတြ႕ရခက ျဖစစဥမားစြာထမ မတညသညအေျခအေနမားတြင လကရအေျခအေနအေပၚ လႊမးျခထငဟပ ေစေသာ ေအာကပါအေၾကာငးအရာ ေတြ႕ရခကျဖစစဥသးခက အထးျပတငျပရန ညမျခငးျမနမာ အေနျဖင ဆးျဖတခပါသည။

(၁) မႏေလးဘာသာေပါငးစ ခစၾကညေရးကြနယကျဖစစဥ

ဘာသာေပါငးစခစၾကညေရး တကၾကြလႈပရား သမားျဖစသည ကေဇာေဇာလတႏင မပြငျဖလတ တ႔က မႏေလးရာဇ၀တမႈ စစမးစစေဆးေရးဌာန (CID) အဖြ႔႔က ၂၀၁၅ခႏစ ၊ ဇလင ၁၄ ရကတြင မႏေလးျမ ႔ရ VCafe ေကာဖဆငတြင ဖမးဆးခသည။ CID အရာရသည ၎တ႔ႏစဥးက VCafe ေကာဖဆငတြင စကားေျပာဆရန ၾကတငခနးဆချပးေနာက ရမားႏင CID အရာရမားက ေခၚယျပး ဖမးဆးေစခသည။ CID အရာရမားသည ကေဇာေဇာလတက အငအားသး၍ ကားထသ႔ပစသြငးချပး CID ရးအမတ - (၃) သ႕ ႏစဥးစလးက ေခၚေဆာငသြားခသည။ ၎တ႔တြင မညသည ဖမးဝရမးမ မရခပါ။ ကေဇာေဇာလတက ေနာကတစေန႔မနက ၄ နာရ ထတင စစေဆးေမးျမနးချပးေနာက ၂၀၁၅ ခႏစ ဇလင ၁၅ ရကေန႔တြင အမတ (၈) ရစခနးသ႔လႊေျပာငးခသည။ ၂၀၁၅ခႏစ ဇလင ၁၆ ရကေန႔တြင CID အရာရမားသည ကေဇာေဇာလတ၏ ေနအမသ႕ ၀ငေရာကရာချပး စာရြကစာတမးမား၊ USB၊ ကယပငသးကြနပတာ၊ ကငမရာ၊ DVDs မားက သမးဆညးခသည။ မပြငျဖလတကမ ဖမးဆးခရသည ၁၄ ရက၊ ည ၁၁ နာရတြင ျပနလညလႊတေပးခေသာလညး ၂၀၁၅ခႏစ ဇလငလ ၁၉ ရကေန႔ တြင ျပနလညဖမးဆးခၾကသည။

ကေဇာေဇာလတႏင မပြငျဖလတတ႔သည ကခငျပညလြတေျမာကေရးတပမေတာ (KIA) ထနးခပေဒသသ႕ ကညဆမားျဖငျပလပထားသည လက၀ါးကပတငႏင ဗဒၶဆငးတေတာမား ပ႔ေဆာငသည ျငမးခမးေရးေတာငးဆသည လႈပရားမႈတြင ပါ၀ငခသညအတြက ၁၉၀၈ အကဥပေဒ၊ မတရားသငးဆကသြယမႈဥပေဒ ပဒမ ၁၇(၁) ႏင တရားရငဆင ေနရလကရသည။

22

၎တ႔ႏစဥးလးသည ျမနမာ-အႏၵယ လမႈကညေရး ခရးစဥအတြငး နယစပျဖတေကာမႈျဖင ဗဒၶဘာသာဘနးၾကးတစပါးအပါအ၀င အျခားတကၾကြ လႈပရားသ (၅) ဥးႏငအတ ၁၉၄၇ အကဥပေဒ ပဒမ ၁၃ (၁)၊ တရားမ၀ငနယစပျဖတေကာမႈျဖင တရားစြဆခထားရေသးသည။ အဆပါ တကၾကြလႈပရားသငါးဥးအနက အသက ၂၂ ႏစအရြယရ ဟႏၵဘာသာ၀င ကေဇာ၀ငးဘသည ၂၀၁၅ခႏစ ဇလငလ ၂၂ ရကေန႔တြင ဖမးဆးခခရျပး ကနသမားမာ ယခအခနထ ပနးေရာငလကရၾကသည။

၎တ႔အဖမးဆးမခရစဥက မဘသအဖြ႕မ အရင၀ရသသည မပြငျဖလတအား ၎၏ ျငမးခမးေရး လႈပရားမႈတခ႕တြင ပါ၀ငရင ၾကးစားေဖာငးဖခသညဟလညး သရရသည။ သ႔ေသာ သမသည ကယပငလမးစဥျဖငသာ လႈပရားလျပး အရင၀ရသ၏ ကမးလမးခကမားက ပယခခသညအတြက အရင၀ရသမ စတခခေၾကာငးလညး သရသည။ ၂၀၁၅ ခႏစ ဇြနလ (၉) ရကေန႕တြင မႏေလး မဘသမ စစဥသည အတမရ အမညရဂာနယပါ ေဆာငးပါးတစပဒတြင ကေဇာေဇာလတအား ဘာသာေရးေစာကားမႈမားအတြက ဆန႔ကငၾကရန ေရးသားထားသည။

အဆပါေဆာငးပါးတြင အႏၵယနယစပႏင လငဇာတြင ရကကးခေသာ ကေဇာေဇာလတ၏ ဓာတပမားကေဖာျပချပး ေနာကပငးတြင အဆပါဓာတပမားအား ကေဇာေဇာလတက ျပစတငစြပစြရနအတြက အသးျပခၾကသည။ တရားရးသ႔အဆပါ ကစၥရပမား ေရာကသညအခါ

ေဇာေဇာလတ (ဒတယ၊ လကဝ) က ခငးျပညနယ လမႈကညေရး ခရးစဥတစခတြင ေတြ႕ရစဥ

23

မဘသ ဆရာေတာမားသညလညး တရားခြငစစေဆးရာသ႕ ေစာငၾကညရန လာေရာက ေစာငၾကညခသည။ ေနာကပငးမသာ မဘသဆရာေတာမားသည တရားခြငသ႔ လာေရာကေစာငၾကညျခငး မရေတာေၾကာငးသရသည။

ကေဇာေဇာလတႏင မပြငျဖလတတ႔သည မႏေလးျမ႕ ဘာသာေပါငးစခစၾကညေရး လႈပရားမႈမား၊ ျဖနေျဖညႏႈငးမႈမား၊ ပဋပကၡကာကြယေရးလပေဆာငမႈမားတြင တကၾကြစြာ ပါ၀ငၾကသည မႏေလးအေျခစက အေရးပါေသာ မြတစလငဘာသာ၀ငျငမးခမးေရး တကၾကြလႈပရားသမား ျဖစၾကသည။ ၎တ႔သည မႏေလးအေျခစက ဘာသာေပါငးစ ခစၾကညေရးလငယကြနယကျဖစသည သငျမတလသမား အဖြ႕က ဥးေဆာငတညေထာင ခၾကျပး ကေဇာေဇာလတသည NLD ပါတ၊ လမႈေရးအေထာကအကျပေကာမတခြ မႏေလးတငး ေဒသၾကး၏ ျပနၾကားေရးတာ၀နခလညး ျဖစသည။ ၎သည မႏေလးျမ႕ျငမးခမးမႈ ထမးသမးေရးေကာမတအဖြ႔၀ငတစဥးျဖစျပး မႏေလးျမ႕ ပဋပကၡကာကြယေရးေကာမတ အဖြ႔၀ငတစဥးလညး ျဖစသည။

(၂) မယစးထာခရစယာနဘရားေကာငး၀ငးျဖစစဥ

၂၀၁၅ ခႏစ ၾသဂတလ (၂၁) ရကေန မနက ၇ နာရ၀နးကငတြင ျမငၾကးငဆရာေတာ ဥးသဇန သည ျမငၾကးငေဒသ၊ မဇငးရြာရ မယစးထာခရစယာနဘရားေကာငး၀ငးထသ႔ ရတတရက ေရာကလာကာ ယာယျခစညးရးကာျပး ေျမေနရာအမတအသားမား ျပလပခသည။ ထ႔ေနာက ဆရာေတာသည ကမေမာငးရြာရ ေစတတစဆသ႔သြားရန ထြကသြားခသည။ ဆရာေတာသည ထေန႔တြငပင ျပနေရာကလာကာ ၎အမတအသားျပခသည ခရစယာနဘရားေကာငး ေျမေနရာတြင (၉) ေပခန႔ အျမငရသညေစတ တညရနအတြက အတျမစချခငး ျပလပခသည။

မယစးထာ ဘရားေကာငးဝငးအတြငး ေစတတညထားသညက ေတြ႕ရစဥ။

24

လမားစြာသည ဆရာေတာအား အဆပါ လပေဆာငခကကရပေပးရန ေတာငးဆမႈမားက နညးလမးေပါငးစျဖင ျပလပခၾကသည။ ဥပမာဆရလင ၂၀၁၅ခႏစ ၾသဂတလ (၂၂) ရကေန႔တြင ျမနမာႏစျခငးခရစယာနအသငးခပမ အဖြ႔၀ငမားသည ဆရာေတာထ လာေရာက ေတြ႔ဆျပး ေစတကဖယရားေပးရန ပနၾကားခၾကသည။ အဆပါေတြ႔ဆမႈျပးေနာကတြင ဘားအ ဘာသာေပါငစခစၾကညေရးအဖြ႕မား၊ ကရငျပညနယ အေထြေထြအပခပေရးမးဌာနမားမ သကဆငရာအာဏာပငမား၊ ကရငအမးသားအစညးအရး တပမဟာ(၁)၊ ကရငအမးသား စညးလးေရးႏင ျငမးခမးေရးေကာမတ၊ သာသနာေရး၀နၾကးဌာန အပါအ၀င မားစြာေသာ အဖြ႕အစညးမားက ေမတာရပခပနၾကားစာမားေပးပ႔ျခငး၊ ေစတဖယရားေပးရန လာေရာက ေတြ႔ဆညႏႈငးျခငးမားစြာက ျပလပခၾကသည။ သ႕ေသာ ဆရာေတာသည ေတာငးဆမႈမားက ပယခချပး ယေန႔ထတင ေစတသည ခရစယာန ဘရားေကာငး၀ငးအတြငး တညရေနဆ ျဖစသည။

ကရငအမးသားစညးလးေရးႏင ျငမးခမးေရးေကာမတမ ဆရာေတာ ဥးသဇနသ႕ ေပးစာ

25

ျမငၾကးငေဒသသည ကရငတငးရငးသားတ႔ အမားစေနထငရာ ေဒသျဖစသည။ ၎အရပေဒသတြင ေနထငသည ကရငတငးရငးသားအမားစသည ဗဒၶဘာသာ၀ငမား ျဖစၾက ေသာလညး တစခ႕ေသာ ခရစယာနႏင မစလင ဘာသာ၀ငမားလညး ေနထငၾကသည။ ဆရာေတာက ဖာပြနျမ႕သည သမငးအရ ဗဒၶသာသနာနယျဖစေၾကာငး၊ အဆပါ ေဒသမားရ ဗဒၶအေမြအႏစ ေစတပထးမားက ထနးသမးရန လအပေနေၾကာငးႏင ယငးကသ႔ မလပေဆာငပါက ဘာသာျခားမား လမးျခားမား၏ ဝါးမမႈကခရမညျဖစေၾကာငး ေျပာဆခ သည။ ထ႔အျပင မယစးထာခရစယာနဘရား၀ငးရ ေစတတညခေသာ ေနရာသညလညး ေရးေဟာငးဘရားတစဆ ဌာပနာထားခရာ ေနရာျဖစေၾကာငးလညးေျပာဆသည။ ဆရာေတာ သည ျမငၾကးသေဒသတစ၀ကတြင ေစတမားစြာ တညခသည။

(၃) ေရႊတဂဘရားနားလမးေဘးေစးေရာငးသညျဖစစဥ

၂၀၁၅ ခႏစ ေအာကတဘာ (၂၈) ရကေန႕ တြင မြတဆစလငေစးသညမား၏ ဖနးပစၥညးမားႏင ဖနပမား ေရာငးခလကရေသာ အေရာငးဆငေလးက အမညမသဘနးၾကးမားမ ပတခငး ခသည။ ညေန ၄ နာရတြင ဘနးၾကး(၇) ပါးေရာကရလာျပး ဆငပငရင က[…] ႏင ၎၏ဇနးႏင သမးတ႔အား မညသညဘာသာဝငမားျဖစေၾကာငး ေမးျမနးခသည။ က[…] က မြတစလငဟ ျပနလညေျဖဆေသာအခါ ဘနးၾကးမားမ ကအဆပါေနရာတြင “ကလား” မား ေစးေရာငးခခြင မရေၾကာငး ေျပာၾကားခၾကသည။ ဘနးၾကးမားသည ဆငအတြငးရ ပစၥညးမားအားလးက သမးဆညးသြားချပး က […]ႏင သ၏ဇနးက အနးရ ေရႊကငဘနးၾကးေကာငးသ႔ စစေဆးေမးျမနးရန ေခၚေဆာငသြားခသည။ ဘနးၾကးေကာငးသ႕ ေရာကလာေသာအခါတြင က[…] သည ၎ဘနးၾကးမားက အျခားေသာ ေစးသညမားထမ ပစၥညးမားသမးယထား ျပးေသာ ပစၥညးမားက ေတြ႔ရခရသည။ ဘနးၾကးမားသည ၎တ႔သးဥးက ဓါတပမား ရကျပးေနာက အမည၊ ေနရပ၊ မတပတငနပါတႏင အျခားအခကအလကမားက စစေဆးေမးျမနးၾကသည။ ၎တ႕အား ျပနခြငမေပးခင ဘနးၾကးမားက ပစၥညးမား ျပနလညလခငပါက မတပတငႏငတကြ ဗလေထာကခစာ၊ ရခစနး ေထာကခစာႏင ရပကြကအပခပေရးမး ေထာကခစာမား ယလာမသာလင သမးယထားေသာ ပစၥညးမားျပနေပးမညဟ ေျပာဆခသည။

ယငးေန႔ မနကအေစာပငးတြင ဘနးၾကးသးပါးသည ေရႊတဂဘရားအေရ႕ဘက၊ ဗဟနးေစးအနး ဖနးအပပစၥညးေရာငးေသာ အျခားဆငတစခသ႔သြားေရာကကာ ပစၥညးမားက သမးယ ခၾကသည။ အဆပါဆငက လလတပငးအရြယ အစၥလနဘာသာဝင က[…] မ ပငဆငသည။ နနက (၉) နာရခန႔တြင ပငရငသည ထးယရန မမေနအမသ႔ျပနသြားချပး ၎၏ဆငအကအား ဆငကၾကညထားရန မာၾကားခသည။ က[…] မရခကတြင ဘနးၾကးသးပါးေရာကလာျပး ဆငအကက အစၥလနဘာသာဝငလားဟ ေမးျမနးခသည။ အဆပါဆငက အစၥလန

26

ဘာသာဝငက ပငဆငသညကသလင ဆငအကအား အနးရ ေရႊကငေကာငးတကသ႔ ေခၚေဆာငသြားျပး စစေဆးေမးျမနးခၾကသည။ ဘနးၾကးမားသည က[…] ကလညး ပစၥညးမား ျပနလခငပါက မတပတင၊ ဗလေထာကခစာ၊ ရခစနးေထာကခစာႏင ရပကြကအပခပေရးမး ေထာကခစာမား ယလာရန ေျပာၾကားခသည။ ေရႊတဂဘရားရ အစၥလနဘာသာဝငမား ပငဆငသည လမးေဘးဆင အနညးဆးသးဆငက တစရကတညးတြင ပတသမးခခရျပး ဆငပငရငမားသည ၎တ႔ေၾကာင လ႔အဖြ႔အစညးမားအတြငး ပဋပကၡမား ပမႀကးထြား လာမညကစးရမေသာေၾကာင ၎တ႔ပငပစၥညးမားက တစဥးတစေယာကမ ျပနလည ေတာငးဆချခငးမရေပ။

သးသပခက

ယခအပငးသည အမးဘာသာသာသနာ ကာကြယေစာငေရာငေရးဥပေဒမား အသက၀င လာသညအေလာက အထကပါ မတတမးတငထားေသာ ေတြ႔ရခကျဖစစဥမား၏ အေျခခအေၾကာငးရငး ျဖစသည လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြငအေပၚ ဖႏပခရမႈမား ၏ ဥပမာမားထတြင အဓကပါဝငသမား၊ ပစအသြငသ႑ာန၊ အေၾကာငးအရငးခမားႏင နညးဗဟာမားေပၚ သးသပခကမားက ေဖာျပမညျဖစသည။ လကရအေျခအေနအတငး ဆကသြားပါက ျဖစလာႏငေျခရသည အႏရယမား၊ အခကအခမားအေၾကာငးလ သးသပတငျပ သြားမညျဖစပါသည။

အထကပါ မတတမးတငထားသည ျဖစစဥမားမာ အမးဘာသာ၊ သာသနာ ကာကြယ ေစာငေရာကေရး ဥပေဒမား အသးျပ၍ လမးေရး၊ ဘာသာေရးလနညးစမားအေပၚ ဥးတညထား ျဖစပြားလာေသာ ျဖစစဥကစၥရပမားက ဥပမာေပးတငျပထားျခငးမဟတပ ဖႏပေသာ ဥပေဒမားအျပင အျခား နညးလမးမားျဖင လြတလပစြာ ကးကြယယၾကညခြင ခးေဖာကခေနရျပးျဖစေၾကာငးက ထငဟပႏငရန ေဖာျပထားျခငးျဖစေၾကာငး ပထမဥးစြာ အေလးအနကတငျပလပါသည။ အမနမာမ ၁၉၀၈ ခႏစ အကဥပေဒ (အထကေဖာျပပါ ျဖစစဥ နပါတ ၁ ကၾကညပါ) မတရားအသငးႏငဆကသြယမႈ ကသ႔ေသာ လနညးစမားအေပၚ ဖႏပႏငေသာ ရာဇ၀တမႈ ဥပေဒမား အလအေလာကရျပးျဖစသည။ ၂၀၁၀၊ ၂၀၁၁ ခႏစ ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမႈမား ျပလပခစဥကတညးက ျမနမာအစးရအာဏာပငမားသည ႏငငေရး ျပျပငေျပာငးလမႈမားႏင အရပဘကအဖြ႔အစညးမား၏ လြတလပခြငမားက တငးကပရန ႏငငေရးတကၾကြ လႈပရားသမား၊ လ႔အခြငအေရးကာကြယသမားႏင ျငမးခမးစြာဆႏၵထတေဖာသမား အပါအဝင အတကအခမားက ဆန႕ကငရန ရာဇဝတ ဥပေဒမား မားစြာက အသးျပခသည။ သ႕ေသာ ထသ႕ ဥပေဒအရဖႏပမႈမားသည ႏငငေရးရညရြယခကျဖင လပေဆာငျခငးျဖစေၾကာငးက ဖးဖရန ၾကးစားခသည။

27

အမးဘာသာ၊ သာသနာ ကာကြယေစာငေရာကေရးဥပေဒမားသညလညး နညးစနစ ေျပာငးထားသည နညးဗဟာေဟာငး တစခပငျဖစျပး လနညးစတခ႕၏ လ႕အခြငအေရး အထးသျဖင လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြငက တငးကပကန႔သတမႈမား ျပလပရန အသး ျပလာမညမာမလြပငျဖစသည။ လကရအေျခအေနတြငမ ၎ဥပေဒမားသည ျမနမာႏငင၏ တရား၀ငျပဌာနထားသည ဥပေဒစာအပမားအၾကားေနရာ၀ငယကာ ဥပေဒအျဖစ လထအေပၚ ျခမးေျခာကၾကးစးလကရသည။ အဆပါဥပေဒမားသည မညသညရညရြယခကအတြက ျဖစသညမာ အလြနသသာပါသည။

အမနမာမ ဘာသာေရးတကၾကြလႈပရားသမားအေပၚ တရားေရးအေႏာငအယကျပ ေဆာငရြက ေနမႈမားႏင အမးဘာသာ၊ သာသနာထနးသမးေစာငေရာကေရးဥပေဒမားက အသကသြငးမႈ ႏစမးစလးသည တညသည နညးဗဟာ၊ ဥးေဆာငေဆာငရြကသမားႏင အရငးခစတရငးမား တစပစတညးျဖစေနသညက ေတြ႕ရရသည။ ျဖစရပႏစမးလးတြင မဘသ၏ ပါ၀ငမႈသည ျမငသာသည။ အဆပါ တစဖကစြနးေရာကေသာ အမးသား၀ါဒမားႏင ၎တ႔၏လႈပရားမႈသည ရာထးအာဏာစြန႔ရေတာမည ဥးသနးစနအစးရအေပၚ အအားသငေလာကစရာ လႊမးမးမႈမား ရေနသညက သကေသသာဓကမားျဖင ေတြ႔ျမငႏငသည။ တပမေတာအေပၚတြငလညး လႊမးမးႏငေျခမားရေနသည။ အစြနးေရာကအမးသား၀ါဒမားႏင ၎တ႕၏ (၉၆၉) လႈပရားမႈသည ၂၀၁၂ ခႏစတြင စတငကာ ၂၀၁၂ - ၂၀၁၃ တြငျဖစပြားခသည အၾကမးဖကမႈမား၊ ဘာသာေရးပဋပကၡမား တငးမာေနခနတြင အစၥလနဘာသာ၀ငမား ပငဆငသည စးပြားေရးလပငနးမားက သပတေမာကၾကရန၊ အစၥလနဘာသာဝင အသငးအ၀ငးအေပၚ အမနးတရားတးပြားေစရန လႈ႕ေဆာမႈမားႏင ျမနမာျပညက မြတစလငမား သမးပကေတာမညဟ ျဖန႔ခၿပး ဗဒၶဘာသာ၀ငမားအေနျဖင ဘ၀ေနထငမႈပစ၊ ဘာသာ သာသနာႏင ႏငငကကာကြယရနအတြက ၎တ႕၏လႈပရားမႈတြင ပးေပါငးပါ၀ငၾကရန တကတြနးျခငးမားက ေပၚေပၚတငတင လပေဆာငခၾကသည။

ဤသ႕ ေျပာဆမႈမားသည ၁၉၃၀ ခႏစမားက နာဇဂာမန တ႕ လပေဆာငခပမားႏင ဆငတေနျပး အစၥလာမမစႏငငေတာ (IS)၊ အယကငးဒါးစေသာ အစၥလာမအၾကမးဖက အဖြ႕အစညးမား၏ ျခမးေျခာကမႈမားေၾကာင အေရ႕အလယပငးမ တး၀ငလာေနသည ေရြ႔ေျပာငးဒကၡသညမားအေရးကစၥအေပၚ တန႔ျပနသည ဥေရာပႏငငမားႏင အေမရကနပါတ ေရြးေကာကပြကယစားလယေရြးခယမႈျဖစစဥအတြငး ေျပာၾကားခကမား ျဖစပကေနမႈမားႏင ဆငတေနသည။ သ႕ေသာ ျမနမာျပညတြင အဆပါျပနာမားကသ႔ေသာ ျပသနာ အခကအခမး မရေသးပါ။ မြတဆလင အသငးအ၀ငးတ႔သည ျမနမာျပညတြင ေဆြးစဥ မးဆကေပါငးမားစြာၾကာ ေနထငခၾကသမားျဖစျပး ၎တ႕ျမနမာႏငငသ႕ တစခနထ စျပေရာကရလာခေၾကာငး ခငမာသည သကေသျပစရာမရပါ။ အမနတြင ေထာငေပါငး မားစြာေသာ မြတဆလငမားသည လကရ ျမနမာႏငငေရးအေျခအေနႏင ဘာသာေရး ခြျခားဖႏပမႈမားေၾကာင အျခားမြတဆလင အမားစေနထငရာ ႏငငမားျဖစသည မေလးရား၊ အငဒနးရား ႏင ဘဂၤလားေဒရ ႏငငမားသ႕ ထြကေျပးေနၾကရျခငးျဖစသည။ ထ႕အျပင

28

ျပးခသညႏစမားက ျဖစပြားခသည ဘာသာေရးအၾကမးဖကမႈ အမားစတ႔သည မြတဆလင အသငးအ၀ငးက ဥးတည၍ ျမနမာအာဏာပငမား၏ မသမသာ ခြငျပမ၊ လကေလာမႈမားျဖင ကးလြနႏငချခငးျဖစသည။

၉၆၉ လႈပရားမႈေနာကပငးတြင အားေကာငးလာေသာ မဘသသည သးသန႔ခြျခားကန႔သတမႈ မားစြာပါ၀ငေနသည ဥပေဒမားႏငမ၀ါဒမားက တငသြငးရန ခဥးကပၾကးပမးခၾကသည။ ၎တ႔တြင ၂၀၁၄ ခႏစ လဥးေရသနးေခါငစာရငး ေကာကယရာ၌ ရဟငဂာမစလငဟ အမညစာရငးေပးခြင ကပတပငျခငး၊ ႏငငသားျဖစမႈက အလးစကန႔သတသည ၂၀၁၅ ႏငငသားဥပေဒ ေပၚေပါကလာရန လပေဆာငျခငးႏင ၂၀၁၅ အေထြေထြေရြးေကာကပြတြင ၎တ႔၏ ႏငငသားအျဖစမေပးခြင ဆးရးေအာင လပေဆာငျခငးမားပါ၀ငသည။ ေယဘယအားျဖင အမးဘာသာ၊ သာသနာေစာငေရာကေရး ဥပေဒမားျပဌာနးလကျခငးသည လနညးစ အစၥလနဘာသာဝငမားအေပၚ ဖႏပကန႔သတသည ျဖစစဥမား၏ ေနာကဆးအဆင တစခသာလငျဖစသည။

အထကပါ အေၾကာငးအရာေလလာခကျဖစစဥမားကၾကညျခငးအားျဖင ဥးတညပစမတထား တကခကခရသမားသည ဘာသာေရး၊ တငးရငးသားလနညးစမား သကသကသာမဟတဘ ၎တ႔အတြကကာကြယသမားသညလညး ေထာငသြငးအကဥးချခငး၊ ဖမးဆးျခငးႏင အေႏာငအယကေပးျခငးတ႔က ရငဆငေနရသည။ ျမနမာႏငင၏ျဖစစဥမားက ျခငသးသပ ရလင လ႔အခြငအေရးကာကြယသမားက ေယဘယအားျဖင ပမ ဥးတညထားတကခက ခရေၾကာငး ထငရားစြာသျမငႏငသည။ CEDAW ပါ အခကအလကမားႏင သသသာသာ ကြလြလကရသည မးေစာငဥပေဒမား၏ သေဘာသဘာ၀ေၾကာင အမးသမး လ႔အခြငအေရးကာကြယသမား ပမပစမတထားခပါ အၾသဖြယရာ မဟတပါ။

အဆပါ တကၾကြလႈပရားသမားႏင လ႔အခြငအေရးကာကြယသမားအေပၚ ဖႏပမႈမားရေနျခငးက အငအားၾကးမားလသည မဘသ လႈပရားမႈ၏ အမးသားေရးစတဓါတႏင ခြျခားဆကဆသည အၾကအစညမားေပၚေ၀ဖနျခငး သ႔မဟတ ေမးခြနးထတသည မညသ႔ေသာ လပဂၢလမားမဆအား ရပပငးဆငရာ၊ တရားစရငေရး သ႔မဟတ ဥပေဒျပေရးဆငရာျဖင အညးထားခရႏငေျခမားေၾကာငး ျပသေနသည။ လကရအခနအထ NLD အေနျဖင မတရား မကဝါးထငထင ဖႏပခေနရေသာ အစၥလနဘာသာ၀ငတ႔၏ အခြငအေရးအတြက ရပတညေပးျခငး မရေသးေခ။ အစးရျဖစလာသညေနာကပငး ၎တ႕၏ မဝါဒ အေျပာငးအလက ေစာငၾကညရမညျဖစသည။ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညအေနျဖင မဘသ တ႕၏ ဗဒၶဘာသာျမနမာလမးဟေသာ သတမတခကေအာက အကးမဝငသည မြတဆလငအပါအဝင အျခားလမးေရးႏင ဘာသာေရးလနညးစမား၏ အခြငအေရးက ကာကြယရနဆးျဖတပါက သမအေနျဖင ရပတညခက ျပတျပတသားသား ေျပာငးလကာ အငအားၾကးမားသည အကးရာသမားက ကငတြယေျဖရငးရန လအပသည။

29

မညသ႔ပငဆေစကာမ အေျခအေနအေၾကာငးအရာမားသည ယခကသဆကလကျဖစေပၚ ေနပါက မးေစာငဥပေဒမားျပ႒ာနးျခငးေၾကာင လမးေရးႏင ဘာသာေရး လနညးစမားအေပၚ ကန႔သတဖႏပမမား ပမတးပြား လာဖ႔သာရပါေတာသည။ အငအားၾကး မဘသ အဖြ႕က တကတြနးခေသာ ထအစအစဥသည အာဏာလကဝယရသတ႕၏ ၀ါဒျဖန႕မႈႏင သမးသြငးမႈမားက သာမနျပညသမားက အလြယတက ယၾကညျခငးေၾကာင အၾကမးဖကမႈမား ျဖစေပၚေစႏငေျခ တးေစပါသည။ ယေန႔ အခနထရယေအာငျမငထားေသာ ႏငငေရး အေျခအေနမားသည အၾကမးဖကမႈမားေအာက၀ယ ေနာကျပနလညသြားႏငျပး အမနးခငး ထငးႏငငတြင ၂၀၁၅ ခႏစ ေမလ (၂၂) ရကက စစအာဏာသမးသကသ႕ တငးျပည အေျခအေနအရပရပက တညျငမစြာထနးသမးရနအလ႔ငာ ျမနမာတပမေတာ အေနျဖင စစအာဏာသမးႏငရန အေျခအေန ဖနတးေပးသကသ ျဖစသြားႏငပါမည။ ထကသ႔ သးသန႔အစအဖြ႔မားအေပၚ ဆန႔ကငဥးတညသည အၾကမးဖကမႈ၊ ခြျခားဆကဆမႈ သ႔မဟတ လမးတးသတျဖတမႈမား ျဖစေပၚလာပါက ျမနမာႏငငအေနျဖင ရရထားသည ဂဏသကၡာ အေပၚ ႏငငတကာအသငးအ၀ငးက ၾကးမားစြာတ႔ျပနသကေရာကမႈရေပလမမည။ ၎အျပင ဖြ႕ျဖးဆစးပြားေရး၊ ကနသြယေရးႏငရငးႏးျမႈပႏမႈအခြငအလမးမားအေပၚ ျခမးေျခာကမႈ ျဖစလာမည။ ျမနမာႏငငမ မတရားဖႏပမႈမားေၾကာင ႏငငမေလျဖင စြနခြာထြကေျပးၾကမည ေလစးဒကၡသညမား အေရးသည ေဒသတြငးျပနာအျဖစ မတညျငမမႈမား ေပၚေပါက လာႏငသည။ NLD အစးရအေနျဖင အဆပါ အေၾကာငးအရာမားက မကကြယျပျခငးျဖင အေျခအေနက ဆကလကျဖစေပၚေစျခငး မျပသငေပ။ အဆပါအေရးကစၥသည လထအၾကား အေျပာမားသည အေၾကာငးအရာျဖစသညအျပင NLD သာမက ဆးျဖတခကခမတႏငသမား၊ သကဆငရာတာ၀နရသမားႏင လပကငေဆာငရြကႏငမည လပဂၢလမား၏ ခကခငး တ႔ျပနေဆာငရြကမႈမား လအပေနသည။

30

အၾကျပခကမား

ျမနမာႏငငရ ဘာသာေရးလြတလပခြငႏင လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြငဆငရာ ဆးရြားေသာ အေျခအေနမားႏငပတသက၍ သကဆငရာလပဂၢလမား၊ ဆးျဖတခက ခမတႏငသမားႏင ပါ၀ငပကသကသမားအားလး တတႏငသညဘကမ အေရးယေဆာင ရြကႏငရန ေအာကပါမ၀ါဒေရးရာ အၾကျပခကမားက ျပငဆငတငျပ လကရပါသည။

(၁)NLD အစးရအေနျဖင

အမးဘာသာ၊ သာသနာေစာငေရာကေရးဥပေဒ ေလးခစလးက လြတေတာမ ပယဖကႏငေရး ကမကထျပ ေဆာငရြကရန၊

ICCPR ကသေဘာတလကမတထးရနအတြက လပေဆာငမႈမားက အခနမဆငးဘ ေဆာငရြကရန၊

အသစျပဌာနးထားသညဥပေဒအားလးက ျမနမာအစးရမ လကနာရန တာ၀နရသည CEDAW ပါအခကမားႏင ကကညေအာင ေဆာငရြကရန၊

ဘာသာေရးလြတလပခြငႏင လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြငက တကၾကြစြာျဖင ကာကြယ ျမငတငရန၊

ႏငငတြငးရ ဘာသာေရးႏင လမးေရးလနညးစမား အားလး၏ ႏငငသားႏင ႏငငေရးအခြငအေရးမားက တကၾကြစြာ ကာကြယျမငတငရန၊

တငးျပညတြငး အေၾကာကတရား ျဖစေပၚေစျခငး၊ လ႕အဖြ႕အစညးၾကား စတဝနးကြေစျခငး၊ လနညးစမားအေပၚဖႏပျခငး၊ အၾကြမႈမားႏင အၾကမးဖကမႈမား ျဖစေပၚေအာငလႈ႕ေဆာျခငး၊ ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမႈမားက အေႏာငအယက ျဖစေစျခငး စသညရညရြယခကရသည မညသ႕ေသာ အမးသားေရးႏင ဘာသာေရးအစြနးေရာက အစအစဥမနသမ ပယခကန႕ကြကရန၊

မတညသညလနညးစမား၊ ဘာသာကြမား၊ အယအဆကြမားႏင လ႕အဖြ႔အစညး အမးမးၾကားတြင ဘာသာယၾကညခကအေပၚ အေျခခသည စကား၀ငး ေျပာဆမႈမားႏင သငျမတနားလညမႈမား တညေဆာကမႈက တြနးအားေပးရန၊

ဘာသာေရးအၾကမးဖကမႈ၊ ဖႏပဗလကမႈ၊ ခြျခားဆကဆမႈ၊ သညးခလစတ နညးပါးမႈႏင အမနးစကားတ႕ပါ၀ငသည မညသ႕ေသာ ျဖစရပမးကမဆက တစဥးတစေယာကခငးစ ကးလြနသညျဖစေစ၊ လ႔အဖြ႔အစညးမ ကးလြနသည ျဖစေစ၊ ရပရြာေခါငးေဆာငမားမ ကးလြနသညျဖစေစ၊ ေဒသခအာဏာပငမားမ ကးလြနသညျဖစေစ၊ စစသား သ႕မဟတ မညသညဘာသာေရးေခါငးေဆာငကမ ကးလြနသညျဖစေစ စစမးစစေဆးမႈမား ျပလပရန၊

လငစတခယမႈ၊ ကား၊မကြျပားမႈ၊ လမး၊ ဘာသာမတညမႈေပၚအေျခတည၍ ျဖစေပၚလာေသာ အမနးစကားမား၊ ခြျခားဆကဆမႈမား၊ အၾကမးဖကမႈမားႏင ဖႏပမႈမားစသည မညသ႔ေသာ မတရားမႈမးကမဆ ျပငးျပငးထနထန အေရးယရန၊

31

ႏငငေရးႏင လ႕အခြငအေရး သေဘာသဘာ၀ေပၚတြင အေျခခသည လႈပရားမႈမား ေၾကာင ရာဇ၀တျပစဒဏျဖင ဖမးဆးခထားရသမား၏ အမႈမားက ေဆာငရြက ရာတြင တရားစရငေရးအာဏာပငမားက တရားခြငတနးတေရး အပါအဝင ျပညသတ႔၏ ႏငငသားႏင ႏငငေရးအခြငအေရးမားက ေလးစားမႈရေအာင ေဆာငရြကရနႏင

လြတလပစြာကးကြယ ယၾကညခြင၊ လြတလပစြာစေဝးခြင၊ သငးပငးဖြ႔စညးခြငႏင ထတေဖာေျပာဆခြင အပါအ၀င ဖမးဆးမႈမားႏင တရားေရးေႏာကယကမႈမားႏင ဆကစပေသာ တရားခြငတနးတေရး ခြျခားကန႔သတမႈမားမ ကငးလြတခြငရရေရး အပါအဝင လ႕အခြငအေရးအားလးက ရ၊ စစဘကဆငရာစစမးေထာကလမးေရး အပါအ၀င တရားဥပေဒစးမးေရးဆငရာ ဌာနမားအားလးက ေလးစားလကနာလာ ေအာင ေဆာငရြကရန၊

(၂) လႊတေတာအေနျဖင

အမးဘာသာ၊ သာသနာ ကာကြယေစာငေရာကေရးဥပေဒ ေလးခက ခကျခငး ဖကသမးရန။

တငးျပညတြငး အေၾကာကတရား ျဖစေပၚေစျခငး၊ လ႕အဖြ႕အစညးၾကား စတဝနး ကြေစျခငး၊ လနညးစမားအေပၚဖႏပျခငး၊ အၾကြမႈမားႏင အၾကမးဖကမႈမား ျဖစေပၚေအာငလႈ႕ေဆာျခငး၊ ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမႈမားက အေႏာငအယက ျဖစေစျခငး စသညရညရြယခကရသည အမးသားေရးႏင ဘာသာေရး အစြနးေရာက အစအစဥမားက အပစေပးႏငသည ဥပေဒျပ႒ာနးရန၊

လႊတေတာအတြငး အတညျပျပဌာနးသညဥပေဒအားလးက ျမနမာအစးရမ လကနာရန တာ၀နရသည CEDAW ပါအခကမားႏင ကကညေအာင ေဆာငရြကရန၊

(၃) တရားစရငေရးက႑အေနျဖင :

ဥပေဒမားက ေျဖာငမတမႈ၊ မနကနမႈ၊ အမအခကငးမႈရစြာ ကငသးရန၊ အစးရႏင အစးရမဟတေသာ အစအဖြ႕မား၏ တရားစရငေရးတြင ၀ငေရာကစြကဖကမႈက ျငငးဆနရန၊

လငစတခယမႈ၊ ကား၊မကြျပားမႈ၊ လမး၊ ဘာသာ မတညမႈေပၚအေျခတည၍ ျဖစေပၚလာေသာ အမနးစကားမား၊ ခြျခားဆကဆမႈမား၊ အၾကမးဖကမႈမားႏင ဖႏပ မႈမားစသည မညသ႔ေသာမတရားမႈမးကမဆ ျပငးထနေသာျပစဒဏမားခမတရန၊

32

လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြငအပါအဝင အျခားနညးမးစျဖင ခြျခားဆကဆမႈ မားႏင သကဆငသညစရငဆးျဖတမႈမား လပေဆာငရသညအခါ ႏငငတကာ ဥပေဒမားျဖစသည ICCPR ႏင CEDAW တ႕က ထညသြငးစဥးစားရန၊

ႏငငေရးႏင လ႔အခြငအေရးသေဘာသဘာ၀ေပၚတြင အေျခခသည လႈပရားမႈမားေၾကာင ရာဇ၀တျပစဒဏျဖင ဖမးဆးခထားရသမား၏ အမႈမားအား ေဆာငရြကရာတြင ၎တ႕၏ တရားခြငတနးတညမႈ ရရခြင အပါအဝင ႏငငသားႏင ႏငငေရးအခြငအေရးမားအားလးက ကေလးစားရနလကနာရန၊

(၄) ျမနမာအမးသားလ အခြငအေရးေကာမရငအေနျဖင

လငစတခယမႈ၊ ကားမကြျပားမႈ၊ လမး၊ ဘာသာမတညမႈေပၚအေျခခသည လပဂၢလမားအေပၚ သ႕မဟတ လ႕အသငးအဝငးအေပၚ ဥးတည၍ ျဖစေပၚလာေသာ အမနးစကားမား၊ ခြျခားဆကဆမႈမား၊ အၾကမးဖကမႈမားႏင ဖႏပမႈမားအပါအဝင အျခားျပငးထနေသာ လ႕အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက အမအခကငးစြာ ထထ၀င၀င စစမးစစေဆးရန၊

(၅) အရပဘကအဖြ အစညး - ျပညတြငး၊ ျပညပ အစးရမဟတေသာအဖြ အစညးမား လထအေျချပအဖြ႕အစညးမားႏင အသငးအဖြ႕မားႏင လထလႈပရားမႈမား အေနျဖင

လငစတခယမႈ၊ ကား၊မကြျပားမႈ ၊ လမးေရး၊ ဘာသာေရး အေပၚအေျခခသည လပဂၢလမားအေပၚ သ႕မဟတ လ႔အသငးအ၀ငးကဥးတည၍ ျဖစေပၚလာေသာ အမနးစကားမား၊ ခြျခားဆကဆမႈမား၊ အၾကမးဖကမႈမားႏင ဖႏပမႈမားစသည မညသည လ႕အခြငအေရးခးေဖာကမႈကမဆ အငတကအားတက ျပငးျပငးထနထန ကန႕ကြက ထတေဖာေျပာဆရန၊

လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြငက တားဆးပတပငသည အမးဘာသာ၊ သာသနာကာကြယေစာငေရာကေရးဥပေဒမား ဖကသမးေရးက အေလးထား၍ အငတကအားတက ျပငးျပငးထနထန ထတေဖာေျပာဆရန

လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြင အားခးေဖာကခရသည ျဖစစဥမားက မတတမးတငထားရနႏင ျမနမာႏငင၏ လကရအေျခအေနမားအေပၚ အသပညာ အသပညာေပးေရးလပငနးမားအတြက အေထာကပကျပႏငရန မဒယာ နညးဗဟာႏင ဆကသြယနညးဗဟာမားက ေရးဆြထားရန၊

33

ျမနမာႏငငရ စးပြားေရးလပငနးမား၊ လႊတေတာ၊ ျမနမာအစးရ၊ ႏငငတကာသရးႏင ႏငငတကာအစးရမား အပါအ၀င ဆးျဖတခကခမတႏငသမားႏင သကဆငရာ ပါ၀ငပကသကသမား အားလးက ခဥးကပလႊမးမးမႈမားျပလပရန၊

(၆) ႏငငတကာအသငးအ၀ငး - ကလသမဂၢအဖြ႔အစညး၊ အေရ႕ေတာငအာရႏငငမားအသငး၊ ျမနမာႏငငတြငလပကငလကရေသာ ႏငငတကာစးပြားေရး လပငနးမား၊ ႏငငတကာအစးရမား ႏင ႏငငတကာသရးမားအေနျဖင

ျမနမာႏငင၏ ႏငငေရး ၊ လ႔အခြငအေရးႏင လျခေရးဆငရာအေျခအေနမား မဆတယတမပကစးခင အထကပါ အၾကျပခက လမးစဥမားက NLD အစးရအေနျဖင တာ၀နယေဆာငရြကေပးရန အငတကအားတက စဥဆကမျပတ ထတေဖာေျပာဆရန၊

34

နဂး

ျမနမာႏငင၏ လြတလပစြာယကးကြယယၾကညခြငအေျခအေနမားသည အမနတကယ ျပနာမားစြာရေနသည။ NLD ၏ ေရြးေကာကပြ ေအာငႏငမႈအလြန အမမကမားၾကားတြင အဆပါအခကသည ေမေပာကခထားရသည။ အမးဘာသာ၊ သာသနာေစာငေရာကေရး ဥပေဒမားသည ႏငငတကာလ႔အခြငအေရးစႏႈနးျဖစသည ဘာသာေရးလြတလပခြငႏင လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြင၏ အေျခခအခြငအေရးမားက အတအလငး ခးေဖာကထားျပး တခနတညးမာပင ႏငငတြငးရ ဘာသာေရး၊ လမးေရးတငးမာမႈမားက ပမျမငတကသြား ေစသည။ အမးဘာသာ၊ သာသနာေစာငေရာကေရး ဥပေဒမားသည လ႔အဖြ႔အစညး ေျမာကမားစြာတ႕အေပၚ လ႔အခြငအေရးအရျခမးေျခာကမႈမား ျဖစေနရသာမက အထကပါ အခနးမားတြင ေရြးခယေဖာျပခသည ေတြ႔ရခကျဖစစဥမားမတဆင ျပညသလထ၏ လြတလပစြာယၾကညကးကြယခြငမားသည လကေတြ႕ေအာကေျခတြင ခးေဖာကခေနရျပး ျဖစေၾကာငး ရငးလငးစြာသႏငသည။ အစြနးေရာကဘာသာေရးႏင အမးသားေရးအဖြ႔ျဖစသည မဘသ ႏငပကသက၍ လြနစြာစးရမမကငးျဖစရသညမာ ျမနမာအစးရအေနျဖငလညး မဘသတ႔၏ ပါ၀ငပကသကမႈ ၾသဇာလႊမးမးမႈမားေအာကတြင ၎တ႔၏ဆႏၵမားက အလြယတက ျဖညဆညးေပးလကၾကျပး အဆပါ ခြျခားဖႏပျပး အမနးတရား ပြားေစသည ဥပေဒမားက အတညျပေပးလကျခငးပငျဖစသည။

ေဒၚေအာငဆနးစၾကည ဥးေဆာငသည NLD အစးရသစအေနျဖင ယခအေၾကာငးအရာမားက ဥးစားေပးအျဖစ သတမတျပး ဤစာတမးပါ အၾကျပခကမားႏင ေလာညစြာ ျပျပငမႈမားအား ခကျခငးလပေဆာငမညဟ ေမာလငပါသည။ ယခအစရငခစာတြင အမးဘာသာ၊ သာသနာ ကာကြယေစာငေရာကေရးဥပေဒမားက လႊတေတာတြင ျပငဆငသညလပငနးစတငရနႏင ဘာသာေရးလြတလပခြငႏင လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြငအေပၚ ခးေဖာကခရမႈမားက စစမးစစေဆးမႈမားျပလပရန အၾကျပထားသည။ ယခ အေၾကာငးအရာသည သကတမးႏေသး သည ျမနမာႏငငေရးအကးအေျပာငးကာလႏင NLD အစးရသစအတြက သသာထငရားျပး စနေခၚမႈမားသည စမးသပမႈတစချဖစသညမာ သသယရစရာမဟတေပ။ စနေခၚမႈသည အၾကးမားဆး အေျခအေနတြင ရေနပါသည။

35

ညမျခငးျမနမာ အခနး ၈၀၃၊ ၇ လႊာ၊ နဝရတကြနဒ၊ အမတ ၁၈၉၊ ၅၂ လမး (အလယဘေလာက)၊ ပဇြနေတာငျမ႕နယ၊ ရနကန၊ ျမနမာ

ဖနး - (+၉၅) ၁၉၀၁၀၆၀၅၊ မဘငး - (+၉၅) ၉ ၃၁၇၄၇၆၆၃၊ (+၉၅) ၉ ၄၄၈၀၂၃၅၆၉ www.equalitymyanmar.org info@equalitymyanmar.org