Uvod u ekonomiju

Proizvodnja

Proizvodnja je neophodni proces u kojem čovjek prisvaja prirodu i oblikuje njene predmete, obrađuje, dorađuje ili dograđuje, kako bi obezbijedio materijalne uslove za život i zadovoljio svoje potrebe.

Cilj i svrha proizvodnje

nužan i neprekidan proces

uvijek ima društveni karakter

konkretna djelatnost

odvija se u sadejstvu tri nužna faktora

proizvodnje

Opšte karakteristike proizvodnje, koje su zajedničke svim njenim oblicima su:

Proizvodnja u širem smislu riječi obuhvata ekonomski i logički povezan sistem 4 procesa:

Proizvodnja

Raspodjela

Razmjena

Potrošnja

Proizvodnja-u užem smislu riječi obuhvata neposredni proces proizvodnje

Raspodjela-ekonomski proces koji definira u kojem omjeru učesnici u ovom procesu učestvuju u prisvajanju rezultata procesa proizvodnje

Razmjena-promet i trgovina, pokazuje koji proizvodi tuđeg rada se pribavljaju za proizvode vlastitog rada

Potrošnja-markira korišdenje prirodnih ili proizvedenih dobara ili usluga s ciljem zadovoljavanja različitih ljudskih potreba

Potreba je osjedaj nedostatka i tendencija da se taj nedostatak otkloni.

Potrebe se mogu sistematizirati na tri grupe:

Lične

Zajedničke

Opde

Opde - obezbjeđuju potrebe svih članova društva i u vezi su sa obavljanjem određenih funkcija na nivou zajednice(sigurnost, odbrana, obavezno

obrazovanje)

Zajedničke-njima se u isto vrijeme zadovoljavaju potrebe vedeg broja ljudi (obrazovanje, zdravstvo, kultura)

Lične- podmiruju se potrebe održavanja i razvoja čovjeka kao društvenog bida (biološke-hrana, odjeda, stanovanje i stečene-su rezultat ekonomskog,

kulturnog, političkog i opdeg društvenog razvoja)

Proizvodne potrebe su direktno vezane za obavljanje neposredne proizvodnje (objekti, strojevi, repromaterijali)

Zadovoljavanje potreba ovisi od:

Obima i strukture proizvodnje

Dostignutog civilizacijskog nivoa određene društvene zajednice

Karakter društvenih odnosa

Za zadovoljavanje svojih potreba

koriste se dobra i usluge i to:

Proizvedena dobra-stvaraju se

proizvodnjom ili vlastitim radom

ljudi

Prirodna dobra-su dar prirode

Proces proizvodnje

U užem smislu-svjesno i organizirano djelovanje čovjeka na prirodu radi odvajanja i mijenjanja

njene materije i prilagođavanja te materije

ljudskim potrebama.

S aspekta podmirivanja ljudskih potreba razlikujemo:

-proces materijalne proizvodnje (rezultat je neko konkretno dobro ili proizvod)

-proces proizvodnje usluga (nema za rezultat neko materijalno dobro, nego se ljudski rad

uložen u davanje te usluge troši i nestaje izvršenjem usluge-zdravstvo, obrazovanje

Postoje dvije vrste usluga:

-proizvodne (vezane za proces proizvodnje-pakovanje, skladištenje, prevoz)

-neproizvodne (obuhvataju niz društveno korisnih aktivnosti-obrazovanje, nauka, kultura, socijalna zaštita...)

Postoje 3 glavna faktora procesa proizvodnje:

-ljudski rad

-prirodna bogatstva

-kapital i kapitalna dobra

Proizvodnja-učestvuje dio članova zajednice

Potrošnja-svi članovi zajednice

Broj stanovnika-potrošača je osnov za sagledavanje šta se nekom proizvodnjom treba obezbjediti.

Porast broja stanovnika:

-prirodni porast (razlika između nataliteta i mortaliteta u nekom vremenskom intervalu)

-mehanički porast-priraštaj(razlika između broja iseljenih-emigranata i useljenih-imigranata

Struktura stanovništva:

Polna,

Nacionalna,

Struktura stanovništva:

prema ekonomskoj aktivnosti,

djelatnosti i

zanimanju

Prema ekonomskoj aktivnosti podjela stanovništva je na:

-ekonomski aktivno

(svi zaposleni u radnom odnosu i svi koji obavljaju neku

aktivnost i nemaju radni odnos)

-ekonomski neaktivno (lica koja imaju vlastiti

izvor prihoda-penzioneri, prihod od

renti, izdržavana lica-ne učestvuju u procesu

proizvodnje i nemaju vlastite prihode)

Sektori ekonomskih djelatnosti su dijelovi cjeline ekonomije neke zemlje, koji su formirani radi uspješnije analize specifičnosti njenog razvoja, uloge u ukupnoj proizvodnji i odnosa sa drugim dijelovima cjeline.

Primarni sektor (ekstraktivne djelatnosti-poljoprivreda,

šumarstvo, rudarstvo, lov i ribolov)

Sekundarni sektor (prerađivačke djelatnosti:industrija,

građevinarstvo, proizvodno zanatstvo)

Tercijarni sektor (trgovina i saobradaj)

Kvartarni sektor (zdravstvo, prosvjeta, socijalno osiguranje, kultura, komunalna i stambena

djelatnost)

Kvintarni sektor (državna uprava, odbrana)

Prema kriteriju privređivanja:

-poljoprivreda

-industrija-usluge

-informatika

Prema kriteriju ekonomske funkcije :

-sektor proizvodnje

-sektor lične potrošnje,

-sektor opde potrošnje

-sektor investicija

-sektor ekonomskih odnosa sa inozemstvom

Prema kriteriju vlasništva:

-privatni,

-državni,

-zadružni

Prirodna bogatstva

Prirodna bogatstva čine ona dobra što se nalaze u prirodi kao njezin sastavni

dio, a koja se mogu uključiti u proces privređivanja.

Prirodna bogatstva predstavljaju značajan

faktor ekonomskog razvoja, jer od vedeg ili manjeg prisustva ovih dobara u nekoj zemlji, pri datim drugim faktorima, ovisi

dinamika i struktura

privrednog razvoja.

Predmeti rada su sve materije na koje čovjek djeluje u procesu proizvodnje da bi ih odvojio od prirode, preradio, izmijenio njihov prirodni

oblik i prilagodio svojim potrebama.

Opdi predmeti rada

zemljište, okolina i ambijent u kojem obitavaju ljudske zajednice

Prirodni predmeti rada

sve što ljudski rad odvaja od neposredne spojenosti s prirodom (sječa drveta, kopanje rude, lov i ribolov)

Sirovine

kad je predmet rada ved bio podvgnut ljudskom djelovanju i prirodna materija izmijenila svoj oblik (drvo, koža)

Ekstraktivne djelatnosti

(proces proizvodnje se

sastoji u prisvajanju

prirodne materije)-

poljoprivreda, šumarstvo,

ribolov, rudarstvo

Prerađivačke djelatnosti (kod kojih se proces

proizvodnje obavlja

korišdenjem sirovina)

Prema funkciji predmeti rada se dijele na na:

-osnovne predmete rada (osnovna supstanca proizvoda-vuna,pamuk)

-pomodne materije (materijal koji se dodaje osnovnom predmetu rada-

boje, dugmad)

Kapital i kapitalna dobra

Kapital je skup stvari stvoren ljudskim radom koje proizvođači u procesu proizvodnje stavljaju između sebe, svoga djelovanja i predmeta rada,

djelujudi na predmete rada i stvarajudi unaprijed zamišljen proizvod. Ovaj

faktor se u ekonomskoj terminologiji naziva najčešde sredstva za rad.

Sredstva za rad se mogu klasificirati na:

Objektivne uslove proizvodnje - su sve one materijalne pretpostavke koje neposredno ne ulaze u sam proces proizvodnje, ali omogudavaju njegovo odvijanje

(zemlja, zgrade, luke, transportna sredstva)

Sistem proizvodnih posuda - sačinjavaju ih svi predmeti koji služe za držanje predmeta rada u toku procesa proizvodnje i za čuvanje gotovih proizvoda (epruvete, rezervoari, kotlovi, cijevi)

Mehanička sredstva za rad - sačinjavaju ona sredstva za rad kojima se neposredno djeluje na predmete rada

U ekonomskoj teoriji se pod pojmom

kapitala podrazumijeva;

Fizički kapital (zemlja, zgrade, strojevi)

Finansijski kapital ((novac i vrijednosni

papiri)

Amortizacija je u ekonomskom smislu proces postepenog trošenja sredstava za rad zbog

njihove proizvodne upotrebe.

fizička ili ekonomska amortizacija-rezultat proizvodne

upotrebe sredstava za rad

moralna amortizacija-nastaje kao rezultat tehničko-tehnološkog progresa i pojave novih i ekonomski unosnijih sredstava za rad

Postoje 2 vrste amortizacije