UYKU LABORATUVARI KURULUMU VE YÖNETİMİ

Dr. Önder Öztürk

S.D.Ü. Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı

Uyku Laboratuvarı

TARİHÇE

• Uyku ve rüyaya olan ilgi ilk çağlara kadar gitmektedir.

Aristo Hipokrat

• Milattan 3.yüzyılda Büyük İskender döneminde Pontus devletinde yaşayan Dionizos’un

Oturduğu yerde uyuduğu, horladığı Solunum durmalarının boğulur gibi olduğu ve

uyandırmak için etine iğne batırıldığı söylenmekte

• Uyku bilimi ile ilgili ilk çalışmalar; 1834 yılında İskoç bilim adamı Robert MacNisch’in yaptığı çalışmalarla başlar.

• Fakat uyku biliminin gelişimi 20. yüzyılda büyük bir ivme kazanır.

• Uyku apne sendromunu bilimsel anlamda ilk kez 1956 yılında Burwell ve arkadaşları tanımlamıştır.

• Elio Lugaresi 1972 yılında İtalya’da İlk Uluslararası Uyku Apne Sendromu Sempozyumu düzenlenmiş.

• Christian Guilleminault 1972 yılında solunumsal parametreler uyku çalışmalarında kullanmaya başlamış.

• 1974 yılında Jerome Holland tarafından gece boyu uyku çalışmalarına POLİSOMNOGRAFİ denilmiştir.

• Ülkemizde uyku hastalıkları konusunda çalışmalar Dr. İsmet Karacan’ın öğrencileri tarafından seksenli yılların ikinci yarısından sonra başladı.

Dr.Erbil GözükırmızıDr. Hamdullah Aydın

• Göğüs Hastalıkları camiasında ise 1994 yılında

Dr. Sadık Ardıç Dr. Oğuz Köktürk

• OSAHS, uyku sırasında üst solunum yolunda tekrarlayan obstrüksiyonlarla karakterizedir.

• Bu obstrüsiyona bağlı olarak, inspirasyonda en az 10 saniye süre ile hava akımı azalırsa hipopne, durursa apne olarak adlandırılır.

OBSTRÜKTİF UYKU APNE-HİPOPNE SENDROMU (OSAHS)

Tanı Kriterleri

• Gündüz aşırı uykuya eğilim (başka bir nedenle açıklanmayan)

• Aşağıdakilerden en az ikisinin varlığı (başka bir nedenle açıklanmayan)

Uyku sırasında boğulma hissi Uyku sırasında tekrarlayan uyanmalar Yeterince dinlendirmeyen uyku Gündüz yorgunluk hissi Konsantrasyon bozukluğu Gece boyunca alınan polisomnografik kayıtlarda uyku

saati başına 5 veya daha fazla obstrüktif tipte solunumsal olayların bulunması.

• Uyku apne tanısında altın standart POLİSOMNOGARFİ’ dir.

UYKU ÇALIŞMASININ YAPILDIĞI YERLER

• Uyku bozuklukları merkezi: Uyku alanında araştırmaların yapıldığı, sorunu olan hastanın değerlendirilerek PSG yapıldığı ve tedavisinin planlandığı yerlerdir.

• Uyku laboratuvarı: Sadece bir konuda (uykuda solunum bozukluğu,uykuda EEG, NPT gibi ) inceleme yapan yerlerdir.

• Medikal Direktör: Uyku bozuklukları merkezinin başında , uyku bozuklukları alanında eğitim almış bir tıp doktoru bulunur.

Göğüs Hastalıkları Nöroloji Psikiyatri Kulak Burun Boğaz gibi

• Diğer personel: Bir tıp doktoru, idari sekreter, uyku teknisyenleri ve konsültan biyomedikal mühendisi.

• İdari Sekreter : Gündüzleri sürekli olarak merkezde 1 sekreter

bulunmalıdır. Sekreter randevuları vermek, yönlendirmeleri yapmak,

dosyaları düzenlemek için gerekli bilgiye sahip olmalıdır.

• Uyku teknisyeni: Medikal direktörün altında çalışır. (Hemşire, sağlık memuru, sağlık teknisyeni)

Uluslar arası standartlara uygun şekilde eğitim almış olmalıdır.

Eğitim içinde polisomnografın kalibrasyonu, kullanılması, kayıt sırasında izlenmesi, ortaya çıkan değişmelerde gereken acil düzenlemeleri yapabilmesi ve kaydedilmesi, kaydın değerlendirilmesi

Yukarıdaki işlevler tüm gece hasta başında olmalarını zorunlu kılar.

Gece teknisyeni 4 hastadan daha fazla hastanın takibinden sorumlu olamaz.

Gece teknisyenleri eğer noktürnal ventilasyon takibi veya titrasyonu yapıyorsa 2 hastadan daha fazla noktürnal ventilasyon hastasından sorumlu olamazlar.

• Uyku Merkezi olarak adlandırılan yerin diğer kısımlardan ayrı olması, ayrı telefon hattının bulunması

• Odalar: Her odada tek yatak olmalıdır . Odalara bağlı polisomnograflar teşhis ve tedavi

için gerekli tüm parametreleri kaydedebilecek kapasitede olmalıdır.

Yatak odaları uyku bozukluklarının profesyonel olarak teşhisine ve tedavisine imkan verecek yeterlilikte olmalıdır.

Gündüz uykuluk hali de aynı odada incelenebilir olmalıdır.

Büyüklüğü lokal şartlara göre düzenlenebilir. Tercihen 12 m2’ den küçük olmamalıdır.

Uyku Merkezi

Özellikle sese karşı olmak üzere bina içi ve dışı uyaranlar açısından yalıtılmalı, ısı ve ışık açısından ayarlanabilir olmalıdır. Havalandırma olmalıdır. Oda gündüz testleri için karartılabilmelidir.

iki yönlü ses bağlantısı, düşük ışık ya da infrared ile çalışan kayıt ekipmanı ve video cihazı bulunmalı, bunlar kontrol odası ile bağlantılı olmalıdır.

Odalarda yada laboratuarda lavabo, tuvalet bulunmalı, temel ihtiyaçlar (yatak,sandalye, masa, elbise dolabı gibi) hastanın evini aratmayacak konforda olmalıdır.

Kontrol Odası

• Kontrol odası etkili bir şekilde fonksiyon gösteren büyüklükte ve rahatlıkta olması gerekmektedir.

• Teknisyenlerin uyanık kalmasını sağlamalı ve acil durumlarda hasta odasına ulaşılması kolay olmalıdır.

• Hasta odası ile kontrol odası arasında iki taraflı konuşma ve duymayı sağlayan sistemin olması

• Uyku çalışması sırasında video kaydının yapılabilmesi

• CPAP veya BIPAP ile yapılacak titrasyon çalışmalarında uzaktan kontrol sisteminin olması

Çalışma Prosedürleri

• Uyku merkezinde uygulanan prosedürler (acil durumlarla ilgili plan, teknik prosedürler, kalite değerlendirilmesi gibi) herkesin görebileceği şekilde yazılı olarak asılması

• Her oda en az 12 kanal (4 tanesi EEG,EOG,EMG) içeren bir polisomnografa bağlı olmalıdır.

• Polisomnograf AC kanallarının yanısıra DC kanallarda da kayıt yapacak donanıma sahip olmalıdır.

• Polisomnograflar, tüm gece kayıtlarının verilerini 30 ya da 60 dakikalık epoklar şeklinde gösterebilir olmalıdır.

Ekipman

Ayrıca bulunacak tıbbi cihaz ve malzemeler

• Oksijen tüpü ve maskesi

• Laringoskop,

• Ambu,

• Endotrakeal entübasyon tüpleri,

• Noninvaziv ventilatör (BİPAP özellikle)

• Laboratuar ve Radyolojik Görüntüleme Hizmetleri

2 EEG (C3-A2, C4-A1)

2 EOG

1 Çene EMG

Horlama sinyali

Vücut pozisyon sensörü

Oro-nasal hava akımı ( Termistor kabul edilmez)

Solunum eforlarının kaydı

2 tibialis (bacak) EMG

EKG

Oksijen satürasyon kaydı

Video kaydı ve monitoriasyonu

Minimum PSG Montajı aşağıdaki parametreleri içermelidir

Aşağıdaki diğer parametrelerin de kaydı önerilmektedir

Oezofagus basınç kaydı

24 saat pH-metre

Vücut ısısı kaydı

NPT (Nocturnal penile tumescence)

Non-invaziv devamlı kan basıncı kaydı

Uzun süreli aralıklı kan basıncı kaydı

Çok kanallı EKG

Transcutaneous O2, CO2

Oksimetreden pletismografik sinyal

Artırılmış sayıda EEG

Artırılmış sayıda EOG (vertikal göz hareketleri)

Artırılmış sayıda EMG

Videometri : Senkron video ve sinyal kaydı

PTT

Temel Protokol

• EEG,çene EMG ve EOG kayıtlarına genelde EKG eklenir. 12 kanallı bir kaydedici ile Multiple sleep latency test (MSLT), inkomplike narkolepsi ve diğer intrensek hipersomniler tespit edilir.

• Uyku apne protokolü: temel protokole ek olarak, bacak EMG ,oro-nazal solunum, göğüs ve karın solunum hareket kaydedici, parmak ucu oksimetre, trakeal mikrofon ve vücut pozisyonu parametreleri gereklidir.

Kayıt ve Bildirim Sistemi-1

• Hasta raporlama: Uluslararası Uyku Bozuklukları Sınıflamasına

göre sınıflanmalıdır. • PSG rapor içeriği : Uyku parametrelerini, Hipnogramı, Tüm gece sinyal özetlerini CPAP basınç trendini (uygulanan hastalarda)

içermelidir.

Kayıt ve Bildirim Sistemi-2

• Hasta rapor içeriği : Hastanın uyku bozukluğu hikayesini, Uykuya ait parametreleri, Tüm gece sinyal özetlerini ve mutlaka PSG çıkışlarını

içermelidir. Rapora eklenen uyku parametreleri hekim tarafından

imzalanmalıdır.• PSG raporlarının arşivlenmesi : PSG raporları saklanmalıdır. Fihrist sistemi ile saklanan

kayıtlar kolayca ulaşılabilecek şekilde depolanmalıdır• Protokol kayıt defteri

Hasta Kabulü-1

• Hastanın PSG için değerlendirmesi.• Hastanın şikayetlerinin, özgeçmişinin ve

kullanıdığı ilaçları belirlenmesi amacıyla anket uygulanır.

• Hastanın fizik muayene bulguları boy, kilo, ve boyun çevresi dahil sistemik muayenesi yapılır.

• Hastaya detaylı bir USY muayenesi KBB’ce yapılır.

• Kan tetkikleri, akciğer filmi, sinüs filmi, SFT rutin olarak istenmeli.

Hasta Kabulü-2

• Hastaya PSG uygulanacak ortamın gösterilmesi• Hastaya yapması gereken genel önlemler

hatırlatılır.• Banyo yapması• Erkek hastaların sakal traşı olması• Hipnotik ilaç kullanıyorsa en az 5-10 gün

önceden bırakması• Çalışmanın yapılacağı gün kafeinli içecekler ve

alkol almaması• Mümkünse gündüz uyumaması istenir.

Hasta ismi: Randevu tarihi:Uyku Laboratuarında uyku çalışması yapılacak hastalardan uyması istenen kurallar:

1.Randevunuz olduğu gün saat. 20:30’da laboratuarda olmanız gerekmektedir. Bu saate kadar gelmediğiniz takdirde randevunuz iptal edilecektir.2.Sabah 07:00 kadar uyku laboratuarına kalacak şekilde beraberinizde pijama (rahat mümkünse eşofman dışındaki giysiler), terlik ve havlunuzla geliniz. 3.Uyku çalışması yapılacak gün çay, kahve, kolalı veya alkollü içecekler içmeyiniz.4.Aşırı yorgunluk test sonuçlarını olumsuz etkileyeceğinden test yapılacak gün aşırı yorucu işlerden kaçınınız.5.Test yapılacak gecenin gündüzünde uyumayınız.6.Kullandığınız ilaçlar var ise test yapılacak gün bu ilaçları kullanıp kullanmayacağınızı mutlaka danışınız.7.Uyurken yanınızda bulundurmak istediğiniz bir obje var ise (yastık, oyuncak vs.) yanınızda gtirebilirsiniz. 8.Uyku çalışmasında refakatçi kabul edilmemektedir. 9.Hastaların uyku çalışması yapılacak gün laboratuara gelmeden önce duş alması, erkeklerin sakal tıraşı olması uyku kayıt kalitesini artıracak ve daha iyi değerlendirme sağlayacaktır.10.Eğer randevunuza gelemeyecekseniz öncesinden lütfen 2112424 numaralı telefonu arayarak bildiriniz.11.Sosyal Güvence ( Emekli Sandığı, Bağkur, SSK ,Resmi Sevk) evraklarınızı yanınızda getiriniz.12.Sonuçlar için lütfen iki gün sonra 13:30 ile 16:00 arası telefon ediniz. (Tel:0246 2112424)13.Size layık şartlarda hizmet vermek için yukarıda okuduğunuz önerilere uyduğunuz için

Teşekkür ederiz.

Hasta bilgilendirme formu

POLİSOMNOGRAFİ

• Uyku sırasında, nörofizyolojik, kardiyorespiratuar, diğer fizyolojik ve fiziksel parametreleri belli bir periyod, genellikle gece boyunca, eş zamanlı ve devamlı olarak kaydedilmesi şeklinde tanımlanır.

• Uykunun evreleri

• Uykuya dalma zamanı

• Uykudan uyanma

• Non REM, REM uykusu ayrımı

• Uykunun hangi evre ile başladığı

• Uyku kalitesi

• Uyku sırasında oluşacak klinik durumlar hakkında bilgi verir

• Uyku Laboratuarımız çalışmalarına ilk olarak 2001yılında Prof. Dr. Ahmet Akkaya’nın poligrafik çalışmaları ile başladı.

• 2005 yılından beri Compumedics E serisi (44 kanal ) ile uyku bozukluklarının tanısını koymaya çalışmaktayız.

UYKU LABORATUVARIMIZ

Medikal Direktör Prof. Dr. Ahmet Akkaya

HekimlerDoç.Dr.Ünal Şahin

Uzm. Dr. Önder Öztürk

Teknisyen

Ali Osman Karahan

Yusuf Başkonak

İdari sekreter Sevilay Yenipınar

-In somno mente et artificio-

uykuda akıl ve tecrübe

Uyku laboratuvarlarında; aklımızı, bilgimizi ve tecrübemizi kullanarak teşhis, tedavi, araştırma ve diğer faaliyetler sürdürülmektedir.

HYPNOS

Teşekkürler