VodiÄŤ za oznaÄŤavanje, reklamiranje i prezentiranje hrane Izdanje 2

REPUBLIKA HRVATSKA

MINISTARSTVO POLJOPRIVREDE, RIBARSTVA I RURALNOG RAZVOJA

CARDS 2004 Twinning projekt HR- 04 IB AG 02 Daljnje jaanje kapaciteta u podruju ivih ivotinja i prehrambenih proizvoda

Vodi za oznaavanje, reklamiranje i prezentiranje hrane

Izdanje 2.

Lipanj, 2009.

SADRAJUVOD..................................................................................................................................................................... 6 1. PRIMJENA VODIA ZA OZNAAVANJE, REKLAMIRANJE I PREZENTIRANJE HRANE, ZNAENJE POJMOVA, NAIN OZNAAVANJA HRANE TE ODGOVORNOST ZA NJENO OZNAAVANJE .................................................................................................................................................. 7 1.1. PRIMJENA ..................................................................................................................................................... 7 1.2. POJMOVI ....................................................................................................................................................... 7 1.3. NAIN OZNAAVANJA HRANE ...................................................................................................................... 7 1.4. ODGOVORNOST SUBJEKTA U POSLOVANJU S HRANOM ................................................................................ 11 1.4.1. Zapakirana hrana .............................................................................................................................. 11 1.4.2. Nezapakirana hrana .......................................................................................................................... 12 2. SLUBENI JEZIK ......................................................................................................................................... 12 3. OPI ZAHTJEVI OZNAAVANJA HRANE ............................................................................................ 12 3.1. VIDNO POLJE .............................................................................................................................................. 15 3.1.1. Iznimke od navoenja obveznih podataka u istom vidnom polju....................................................... 15 4. PODACI KOJI SE OBVEZNO NAVODE KOD NEZAPAKIRANE HRANE......................................... 16 5. PODACI KOJI SE OBVEZNO NAVODE KOD ZAPAKIRANE HRANE .............................................. 17 5.1. NAZIV HRANE ............................................................................................................................................. 17 5.1.1. Naziv hrane nadopunjen podacima o fizikalnom stanju .................................................................... 20 5.1.2. Naziv hrane nadopunjen navodima ................................................................................................... 215.1.2.1. Hrana podvrgnuta ionizirajuem zraenju ................................................................................................... 21 5.1.2.2. Hrana koja sadri sladilo/a........................................................................................................................... 21

5.2. SASTOJCI HRANE ........................................................................................................................................ 22 5.2.1. to se ne smatra sastojkom hrane...................................................................................................... 22 5.2.2. Redoslijed navoenja sastojaka u popisu sastojaka .......................................................................... 24 5.2.3. Iznimke od propisanog redoslijeda navoenja sastojaka u popisu sastojaka.................................... 245.2.3.1. Dodana voda i hlapljive tvari....................................................................................................................... 24 5.2.3.2. Koncentrirani ili dehidrirani sastojci ........................................................................................................... 25 5.2.3.3. Mjeavine voa, povra ili gljiva ................................................................................................................. 26 5.2.3.4. Mjeavine zaina ili zainskog bilja ............................................................................................................ 26 5.2.3.5. Ostale iznimke od odreenog redoslijeda navoenja sastojaka u popisu sastojaka...................................... 27

5.2.4. Naziv sastojka.................................................................................................................................... 27 5.2.5. Sastojci hrane koji se nadopunjuju navodima i upozorenjima .......................................................... 28 5.2.6. Sastojci hrane koji se oznaavaju nazivom kategorije....................................................................... 305.2.6.1. Sastojci hrane koji se oznaavaju nazivom kategorije iz Priloga 1.............................................................. 30 5.2.6.2. Sastojci hrane koji se oznaavaju nazivom kategorije iz Priloga 2.............................................................. 32

5.2.7. Oznaavanje vitamina i minerala...................................................................................................... 33 5.2.8. Iznimke od obveznog navoenja sastojaka ........................................................................................ 34 5.2.9. Sloeni sastojak ................................................................................................................................. 355.2.9.1. Iznimke od obveznog navoenja sastojaka sloenog sastojka ..................................................................... 36

5.2.10. Arome .............................................................................................................................................. 37 5.2.11. Alergeni ........................................................................................................................................... 385.2.11.1. Navoenje alergena kod pia koja sadre vie od 1,2 % vol. alkohola ...................................................... 39 5.2.11.2. Posebno isticanje alergena izvan popisa sastojaka..................................................................................... 40 5.2.11.3. Navoenje alergena izrazom moe sadravati........................................................................................ 40

5.3. Navoenje koliine sastojka ili kategorije sastojaka ............................................................................ 41 5.3.1. Obveza navoenja koliine sastojka ili kategorije sastojaka............................................................. 415.3.1.1. sastojak ili kategorija sastojka istaknuta u nazivu proizvoda ili naziv potroaa navodi na odreeni sastojak .................................................................................................................................................................................. 41 5.3.1.2. sastojak ili kategorija sastojaka naglaena navodima, slikama i crteima na bilo kojem mjestu na ambalai .................................................................................................................................................................................. 43 5.3.1.3. sastojak ili kategorija sastojka od osnovnog znaenja za svojstvo odnosno opis hrane i njeno razlikovanje od druge hrane s kojom bi se mogla zamijeniti zbog svog naziva ili izgleda ........................................................... 44

5.3.2. Iznimke od obveznog navoenja koliine sastojka ili kategorije sastojaka ....................................... 44 5.3.3. Nain navoenja koliine sastojka ili kategorije sastojaka ............................................................... 46 5.4. NETO KOLIINA .......................................................................................................................................... 48 5.4.1. Skupno pakovanje iz kojeg se pojedinane pretpakovine prodaju pojedinano ................................ 49

2

5.4.2. Skupno pakovanje iz kojeg se pojedinane pretpakovine ne prodaju pojedinano ........................... 49 5.4.3. Iznimke od obveznog navoenja neto koliine................................................................................... 50 5.4.4. Navoenje koliine ocijeene mase ................................................................................................... 50 5.5. ROK TRAJANJA ........................................................................................................................................... 51 5.5.1. Rok trajanja hrane koja je s mikrobiolokog gledita brzo pokvarljiva i predstavlja neposrednu opasnost za ljudsko zdravlje ........................................................................................................................ 52 5.5.2. Iznimke od obveznog navoenja roka trajanja .................................................................................. 53 5.6. STVARNA ALKOHOLNA JAKOST .................................................................................................................. 53 5.6.1. Navoenje alkoholne jakosti za pia koja sadre vie od 1,2 % vol. alkohola .................................. 53 5.6.2. Dozvoljena odstupanja za pia i za pivo ........................................................................................... 54 5.7. SERIJA ILI LOT ............................................................................................................................................ 55 5.7.1. Izgled oznake serije ili lota i mjesto navoenja ................................................................................. 55 5.7.2. Iznimke od obveznog navoenja serije ili lota................................................................................... 56 5.8. UVJETI UVANJA I UPOTREBE I UPUTA ZA UPOTREBU ................................................................................. 56 5.8.1. Uvjeti uvanja i upotrebe .................................................................................................................. 56 5.8.2. Uputa za upotrebu ............................................................................................................................. 57 5.9. MJESTO PODRIJETLA................................................................................................................................... 57 6. OBVEZNI PODACI ZA ODREENU HRANU.......................................................................................... 59 6.1. ZAPAKIRANA HRANA NAMIJENJENA KRAJNJEM POTROAU, ALI STAVLJENA NA TRITE PRIJE PRODAJE KRAJNJEM POTROAU ...................................................................................................................................... 59 6.2. HRANA NAMIJENJENA UGOSTITELJSKIM OBJEKTIMA .................................................................................. 59 6.3. PROIZVODI NAMIJENJENI ZA IZVOZ ............................................................................................................. 60U

PRILOG 1. SASTOJCI KOJI MOGU BITI OZNAENI NAZIVOM KATEGORIJE UMJESTO NJIHOVOG SPECIFINOG NAZIVA............................................................................................................ 61 PRILOG 2. KATEGORIJE SASTOJAKA KOJI MORAJU BITI OZNAENI NAZIVOM NJIHOVE KATEGORIJE IZA KOJEGA SLIJEDI NJIHOV SPECIFIAN NAZIV ILI E-BROJ ............................ 64 PRILOG 3. SASTOJCI KOJI MOGU IZAZVATI ALERGIJE I/ILI INTOLERANCIJE......................... 65 PRILOG 4. POPIS PROIZVODA KOJI NISU ALERGENI, A POTJEU OD SASTOJAKA NAVEDENIH U PRILOGU 3............................................................................................................................ 66 PRILOG 5. POPIS PROPISA............................................................................................................................ 67 DODATAK 1. ...................................................................................................................................................... 69 OSTALI ZNAKOVI I OZNAKE KOJIMA SE OZNAAVA HRANA ........................................................ 69 1. OSTALE OZNAKE KOJE SU PROPISANE POSEBNIM PROPISIMA ................................................ 69 1.1. ZATITNI ZNAK (IG) ................................................................................................................................. 69 1.2. HRANA OZNAENA MARKOM PROIZVODA ILI ROBNOM MARKOM (PRIVATE LABEL) ................................... 69 1.3. OZNAKA IZVORNOSTI I OZNAKA ZEMLJOPISNOG PODRIJETLA ..................................................................... 70 1.4. OZNAKA TRADICIONALNOG UGLEDA .......................................................................................................... 70 1.5. OZNAAVANJE EKOLOKIH PROIZVODA ..................................................................................................... 71 1.6. MJERNE OZNAKE ........................................................................................................................................ 71 1.7. IDENTIFIKACIJSKA OZNAKA I OZNAKA ZDRAVSTVENE ISPRAVNOSTI .......................................................... 72 1.7.1. Identifikacijska oznaka ...................................................................................................................... 72 1.7.2. Oznaka zdravstvene ispravnosti i svjee meso................................................................................... 73 1.8. EUROPSKA VEGETARIJANSKA OZNAKA ....................................................................................................... 74 1.8.1. Vegetarijanske kategorije .................................................................................................................. 74 1.9. OZNAKA HRANE KONZERVIRANE ZRAENJEM ............................................................................................ 74 DODATAK 2. ...................................................................................................................................................... 76 VONI SOKOVI, VONI NEKTARI, PIA, SIRUPI ZA PRIPREMU PIA, PRIRODNE MINERALNE, PRIRODNE IZVORSKE I STOLNE VODE ........................................................................ 76 UVOD................................................................................................................................................................... 76 1. VONI SOKOVI I NEKTARI ...................................................................................................................... 76 1.1. NAZIV HRANE ............................................................................................................................................. 76 1.2. NAZIVI NA STRANIM JEZICIMA KOJI SE MOGU KORISTITI ZA VONE SOKOVE I NJIMA SRODNE PROIZVODE .. 77 1.3. PIA I SIRUPI ZA PRIPREMU PIA ................................................................................................................. 78 1.4. NAVOENJE NAZIVA HRANE ....................................................................................................................... 78

3

1.5. NAZIVI HRANE NADOPUNJENI OSTALIM INFORMACIJAMA ........................................................................... 79 2. OZNAAVANJE PROIZVODA SLIKOVNIM PRIKAZIMA.................................................................. 80 3. SASTOJCI HRANE........................................................................................................................................ 82 3.1. NAVOENJE SASTOJAKA ............................................................................................................................ 82 3.2. NAVOENJE KOLIINE SASTOJKA ILI KATEGORIJE SASTOJAKA ................................................................... 84 3.3. IZUZEA OD NAVOENJA KOLIINE SASTOJAKA ......................................................................................... 85 4. OZNAAVANJE PROIZVODA TVRDNJAMA ........................................................................................ 85 4.1. PREHRAMBENE TVRDNJE ............................................................................................................................ 85 4.1.1. Izvor (naziv vitamina) i/ili (naziv minerala) ...................................................................................... 86 4.1.2. Mala energetska vrijednost................................................................................................................ 87 4.1.3. Smanjena energetska vrijednost ........................................................................................................ 87 4.1.4. Smanjena koliina (naziv hranjive tvari)........................................................................................... 87 4.1.5. Bez dodanog eera ........................................................................................................................... 88 4.1.6. Light (lagan)...................................................................................................................................... 88 4.1.7. Izvor vlakana ..................................................................................................................................... 89 4.2. ZDRAVSTVENE TVRDNJE ............................................................................................................................ 89 5. PRIRODNE MINERALNE VODE, PRIRODNE IZVORSKE VODE I STOLNE VODE ..................... 90 5.1. NAZIV HRANE ............................................................................................................................................. 90 5.2. DODATNI ZAHTJEVI OZNAAVANJA ZA PRIRODNE MINERALNE I PRIRODNE IZVORSKE VODE ...................... 90 5.3. DODATNI ZAHTJEVI OZNAAVANJA - PRIRODNE MINERALNE VODE ............................................................ 91 5.3.1. Oznaavanje prirodne mineralne vode s koncentracijom fluorida veom od 1,5 mg/l...................... 91 5.3.2. Oznake svojstava prirodne mineralne vode i kriteriji za njihovo koritenje...................................... 91 5.3.3. Zabrane ............................................................................................................................................. 92 5.4. DODATNI ZAHTJEVI OZNAAVANJA - PRIRODNE IZVORSKE VODE ............................................................... 93 5.4.1. Zabrane ............................................................................................................................................. 93 5.5. DODATNI ZAHTJEVI OZNAAVANJA - STOLNE VODE ................................................................................... 93 5.5.1. Zabrane ............................................................................................................................................. 94 DODATAK 3. ...................................................................................................................................................... 95 MESO I PROIZVODI OD MESA..................................................................................................................... 95 UVOD................................................................................................................................................................... 95 1. OZNAAVANJE RASJEENOG MESA ................................................................................................... 95 1.1. OZNAAVANJE ZAPAKIRANOG RASJEENOG MESA..................................................................................... 95 1.2. OZNAAVANJE NEZAPAKIRANOG RASJEENOG MESA ................................................................................ 95 1.3. OZNAAVANJE GOVEIH I SVINJSKIH TRUPOVA I POLOVICA....................................................................... 96 1.4. OZNAAVANJE BRZO SMRZNUTOG MESA I PROIZVODA OD MESA ................................................................ 96 2. OZNAAVANJE PROIZVODA OD MESA ............................................................................................... 96 2.1. DEFINICIJA MESA........................................................................................................................................ 97 2.1.1. Masno i vezivno tkivo u koliini veoj od navedene u Tablici 1. ....................................................... 98 2.2. IZUZEA OD DEFINICIJE MESA .................................................................................................................... 98 2.2.1. Proizvodi koji sadre i anatomske dijelove trupa .............................................................................. 99 2.2.2. Proizvodi od anatomskih dijelova trupa............................................................................................ 992.2.2.1. Proizvodi od svjeeg mesa........................................................................................................................... 99

2.2.3. Proizvodi koji u nazivu imaju navedene proizvode od mesa ........................................................... 100 2.2.4. Proizvodi s iznutricama i miiima koji nisu obuhvaeni definicijom mesa.................................... 100 2.2.5. Rekonstituirani proizvodi od mesa koji oblikom podsjeaju na anatomske dijelove ....................... 101 2.2.6. Sastojci dobiveni iz mesnih bjelanevina, masti i vezivnog tkiva .................................................... 101 2.2.7. Nerafinirane masti........................................................................................................................... 101 2.2.8. Strojno otkoteno meso.................................................................................................................... 102 3. SLOENI SASTOJAK................................................................................................................................. 102 4. NAIN IZRAUNAVANJA I IZRAAVANJA KOLIINE SASTOJAKA ......................................... 103 5. NAVOENJE KOLIINE SASTOJAKA PRI OZNAAVANJU MESNIH PROIZVODA KOJI TIJEKOM PROCESA PROIZVODNJE GUBE VODU I MIJENJA IM SE MASA ................................. 104 6. NAVOENJE KOLIINE SASTOJKA..................................................................................................... 104

4

7. IZRAUNAVANJE KOLIINE MESA .................................................................................................... 105 7.1. CLITRAVI METODA ................................................................................................................................ 105 7.1.1. Definicije ......................................................................................................................................... 106 7.1.2. IZRAUN................................................................................................................................................ 106 7.1.2. Primjer: Izraunavanje udjela mesa CLITRAVI metodom svinjska jetrena kobasica.................. 108 7.2. FSA METODA........................................................................................................................................ 117 7.2.1. Izvori podataka................................................................................................................................ 117 7.2.2. Sastojci s drugaijim VL.................................................................................................................. 117 7.2.3. Koritenje analitikih podataka umjesto podataka iz tablice .......................................................... 117 7.2.4. Dehidrirani sastojci......................................................................................................................... 118 7.2.5. Proraun.......................................................................................................................................... 118 7.2.6. Tablica tipinih vrijednosti za mesne sastojke................................................................................. 127 Svinjsko meso ............................................................................................................................................ 127 Govee meso.............................................................................................................................................. 129 Meso peradi............................................................................................................................................... 131 Janjee i ovje meso .................................................................................................................................. 132 7.2.7. Primjeri izraunavanja udjela mesa pomou FSA metode.............................................................. 133

Napomena: Vodi za oznaavanje, reklamiranje i prezentiranje hrane je izraen radi primjene Pravilnika o oznaavanju, reklamiranju i prezentiranju hrane (NN 41/08) i podloan je izmjenama u sluaju donoenja novih propisa. Svi primjeri koriteni u ovom dokumentu su informativnog karaktera i navedeni su samo kao pojanjenje. Dodaci, koji e se izraivati za pojedine kategorije hrane prema potrebi korisnika ovoga Vodia, predvieni su kao njegov sastavni dio. 5

UVOD Oznaavanje hrane jedno je od najsloenijih zakonski ureenih podruja vezanih za hranu. Razlog tome je to ono obuhvaa vrlo razliite i esto suprotne ciljeve kao to su zatita potroaa, potivanje proizvoake i poslovne tajne, omoguavanje slobodnog kretanja roba (hrane) te mogunost upravljanja krizom kada postoji opasnost tetnog djelovanja hrane na zdravlje ljudi. Opi zahtjevi i nain oznaavanja zapakirane hrane i nezapakirane hrane, kao i odreeni uvjeti prezentiranja i reklamiranja hrane propisani su Pravilnikom o oznaavanju, reklamiranju i prezentiranju hrane (NN 41/08). Pravilnik o oznaavanju, reklamiranju i prezentiranju hrane donesen je temeljem Zakona o hrani (NN 46/07), u travnju 2008. godine, a primjenjuje se na hranu namijenjenu krajnjem potroau, kao i na hranu namijenjenu opskrbi ugostiteljskih objekata, kantina, bolnica, djejih vrtia, kola, ustanova socijalne skrbi i drugih slinih subjekata u poslovanju s hranom koji hranu nude krajnjem potroau za izravnu konzumaciju. Upravljanje krizom, kada hrana predstavlja opasnost za ljudsko zdravlje, je puno jednostavnije ako je hrana ispravno oznaena. Ispravno oznaena hrana omoguuje brzo povlaenje s trita, obavjetavanje potroaa i osoba odgovornih za provedbu slubene kontrole s ciljem spreavanja irenja opasnosti, izolaciju dijela proizvodnog procesa i distribucijskog lanca u kojem je naen proizvod sa tetnim djelovanjem na ljudsko zdravlje. Obzirom da je oznaavanje najvaniji moment u komunikaciji proizvoaa hrane s potroaem, bitno je da potroa dobije ispravne i jasne informacije na temelju kojih e donijeti odluku o kupnji odreenog proizvoda. U skladu s vaeim Pravilnikom o oznaavanju, reklamiranju i prezentiranju hrane, oznaavanje podrazumijeva bilo koje rijei, podatke, trgovake nazive, nazive robnih marki, slikovne prikaze ili simbole koji se odnose na hranu, a koji se nalaze na bilo kojoj ambalai, dokumentu, obavijesti, etiketi, obruu ili privjesnici koja prati ili se odnosi na tu hranu. Vodi je namijenjen subjektima u poslovanju s hranom koji su odgovorni za oznaavanje hrane te osobama koje obavljaju slubenu kontrolu hrane. Upute u Vodiu se primjenjuju na zapakiranu i nezapakiranu hranu koja se isporuuje krajnjem potroau, ukljuujui restorane, bolnice, kantine i ostale fizike ili pravne osobe koje obavljaju ugostiteljsku djelatnost. Upute za odredbe koje se odnose na pruanje informacija o sastojcima koji mogu izazvati alergije i mjestu podrijetla, koje se moraju dati na zahtjev potroaa, pri posluivanju jela u ugostiteljskim objektima kao to su kafii ili restorani, nisu obuhvaene ovim Vodiem jer se nalaze na internet stranici Ministarstva poljoprivrede, ribarstva i ruralnog razvoja.

6

1. PRIMJENA VODIA ZA OZNAAVANJE, REKLAMIRANJE I PREZENTIRANJE HRANE, ZNAENJE POJMOVA, NAIN OZNAAVANJA HRANE TE ODGOVORNOST ZA NJENO OZNAAVANJE

1.1. Primjena Ovaj Vodi pojanjava ope zahtjeve i nain oznaavanja zapakirane i nezapakirane hrane kao i odreene uvjete prezentiranja i reklamiranja hrane. Primjenjuje se za hranu namijenjenu: isporuci krajnjem potroau i opskrbi ugostiteljskih objekata, kantina, bolnica, djejih vrtia, kola, ustanova socijalne skrbi i drugih slinih subjekata u poslovanju s hranom koji hranu nude krajnjem potroau za izravnu konzumaciju.

Vodi je namijenjen subjektima u poslovanju s hranom koji su odgovorni za oznaavanje hrane te osobama koje obavljaju slubenu kontrolu hrane.

1.2. Pojmovi Oznaavanje podrazumijeva bilo koje rijei, podatke, trgovake nazive, nazive robnih marki, slikovne prikaze ili simbole koji se odnose na hranu, a koje se nalaze na bilo kojoj ambalai, dokumentu, obavijesti, etiketi, obruu ili privjesnici koja prati ili se odnosi na tu hranu. Zapakirana hrana ili pretpakovina je proizvod namijenjen krajnjem potroau i subjekta u poslovanju s hranom koji hranu nude krajnjem potroau za izravnu konzumaciju (ugostiteljski objekti, kantine, bolnice, djeji vrtii, kole, ustanove socijalne skrbi i drugi slini subjekti u poslovanju s hranom), a sastoji se od hrane i ambalae u koju je hrana zapakirana prije nego to je stavljena na trite, bilo da ambalaa u potpunosti ili samo djelomino zatvara hranu, ali u svakom sluaju na nain da sadraj ne moe biti promijenjen bez otvaranja ili vidne promjene ambalae. Nezapakirana hrana je hrana koja je stavljena na trite bez prethodnog pakiranja ili se pakira na mjestu prodaje u prisutnosti krajnjeg potroaa ili bez njega.

1.3. Nain oznaavanja hrane Nain oznaavanja hrane mora biti takav da ne obmanjuje krajnjeg potroaa i subjekte u poslovanju s hranom koji hranu nude krajnjem potroau za izravnu konzumaciju (ugostiteljski objekti, kantine, bolnice, djeji vrtii, kole, ustanove socijalne skrbi i drugi slini subjekti u poslovanju s hranom), a osobito glede njezine prirode, identiteta, svojstava, sastava, koliine, trajnosti, podrijetla ili postupaka proizvodnje. Primjeri kako se ne smiju oznaavati glavne karakteristike hrane jer dovode potroaa u zabludu:

7

1. priroda hrane Primjeri: a) na soku od jabuke proizvedenom od koncentriranog jabunog soka ne smiju pisati navodi tipa prirodni sok od jabuke ili isti sok od jabuke ili drugi navodi s istim znaenjem; b) na pasteriziranim kiselim krastavcima ne smije pisati navod svjei; c) na steriliziranom graku proizvedenom od suenog graka ne smije pisati navod tipa mladi ili svjei; d) navodi ista instant kava, prava instant kava na instant kavi ili proizvodu s instant kavom. Openito, uz prirodu hrane veu se navodi kao to su: 100 %, zdravo, isto, prirodno, svjee, prava koje nije zabranjeno isticati (osim u sluaju navoda zdravo) pri oznaavanju hrane. Tako oznaena hrana mora odgovarati navedenim navodima. 2. identitet Primjeri: a) pod nazivom med od kadulje ne smije se oznaiti med koji ne sadri propisan broj peludnih zrnaca kadulje; b) na proizvodima kojima je mlijena mast zamijenjena biljnom masti i koji su zamjene odreenom mlijenom proizvodu ne smiju pisati izrazi koji se veu iskljuivo za mlijene proizvode. Primjerice zamjena za polutvrdi sir ne smije biti oznaena navodima: gouda, edam; c) suena riba primjerice pollachius odnosno crni bakalar ne smije se oznaiti pod nazivom sueni bakalar. 3. svojstva Primjeri: a) navod bez konzervansa nije dozvoljen na vonim sokovima, nektarima i svim drugim proizvodima kojima su propisani dozvoljeni sastojci i tvari te postupci koji se koriste u proizvodnji. Tako se u vonim sokovima i nektarima ne smije koristiti konzervans, te im se trajnost osigurava iskljuivo termikom obradom; b) navod bez konzervansa nije dozvoljen pri oznaavanju bezalkoholnih pia kod kojih je za hladnu sterilizaciju koriten dimetildikarbonat E 242; c) navodi bez umjetnih bojila, bez aroma na medu, mlijeku, vonim sokovima i ostalim proizvodima kojima je zabranjeno bojenje ili aromatiziranje.

8

4. sastav Primjeri: a) nije doputen slikovni prikaz ili navod samo jedne vrste voa u vonom soku proizvedenom od vie vrsta voa, kao to je slika breskve i navod breskva na prednjoj strani ambalae kod soka koji je proizveden od jabuke, manga, marakuje i breskve; b) nije ispravan naziv aj od brusnice u mjeavini aja koja sadri brusnicu, ipak te ostalo usitnjeno osueno voe ili samo aromu brusnice pored ostalih sastojaka. U ovakvim proizvodima, ukoliko se eli istaknuti u nazivu hrane brusnica koja je sastojak, preporuka je koristiti naziv aj s brusnicom ili aj s aromom brusnice ili aj s okusom brusnice. 5. koliina Primjeri: a) na proizvodu okolada s komadiima jabuke (10 %) navedeni su sastojci: eer, kakov maslac..komadii jabuke 10 % (eer, jabuke, brano, kiselina: limunska kiselina),.. Koliina jabuke je manja od 10 % obzirom da su komadii jabuke sloeni sastojak koji sadri i druge sastojke; b) na proizvodu pod nazivom sirup sa sokom od narane, za pripremu osvjeavajueg pia nije doputeno navoenje koliine soka od narane izraene u % vol. Udio soka od narane od 30 % ukoliko se iskae kao % vol iznosi cca 40 % vol. Koristei nedozvoljenu mjernu jedinicu navodi se potroaa na zakljuak da proizvod sadri veu koliinu soka od narane. 6. trajnost Primjer: Na svjeim mlijenim proizvodima ne smije pisati Najbolje upotrijebiti do jer su s mikrobiolokog gledita kvarljivi i proizvoa mora odrediti datum do kojeg se mogu konzumirati bez rizika za zdravlje ljudi. 7. podrijetlo Primjeri: a) na mesnom proizvodu beka kobasica koji nije proizveden u Beu, esto niti u Austriji, mora biti navedena zemlja u kojoj je proizveden, primjerice Hrvatska; b) na proizvodu Danish cookies (u prijevodu danski keksi), proizvedenom u Italiji, mora biti navedeno da je proizveden u Italiji; c) na proizvodu pod nazivom Talijanska unka, proizvedenom u Njemakoj, mora biti navedeno da je proizveden u Njemakoj.

9

8. postupak proizvodnje Primjeri: a) proizvod se ne moe staviti na trite pod nazivom dimljeni bademi ako je upotrijebljena aroma dima; b) proizvod se ne moe staviti na trite pod nazivom pilei medaljoni, panirano pilee meso jer u nazivu proizvoda nije istaknuto da je proizveden od oblikovanog usitnjenog pileeg mesa. Sam naziv hrane medaljoni ne definira radi li se o proizvodu koji je oblikovan od usitnjenog mesa ili se radi o komadu paniranog mesa. Ako je proizvod pod nazivom pilei medaljoni, panirano pilee meso, proizveden od usitnjenog mesa, tada u nazivu proizvoda mora biti istaknuto da se radi o proizvodu od usitnjenog oblikovanog mesa. Nain oznaavanja mora biti takav da: ne pripisuje hrani uinke ili svojstva koje ne posjeduje;

Primjeri: a) najee pripisivanje odreenih svojstava hrani koja iste ne posjeduje je kroz tvrdnje i zdravstvene tvrdnje omoguava pravilan razvoj i rast na itnim pahuljicama obzirom da samo konzumiranje te hrane ne omoguava pravilan rast i razvoj; b) na gumi za vakanje sa sladilima tvrdnja titi od karijesa; c) tvrdnja stimulirajue na bezalkoholnom aromatiziranom piu. ne ukazuje na posebne karakteristike hrane kad zapravo sva slina hrana posjeduje takve karakteristike;

Primjeri: a) tvrdnja bogat antioksidansima na zelenom aju; b) tvrdnja bez kolesterola na biljnom ulju. ne pripisuje hrani svojstava prevencije, terapije i lijeenja bolesti ljudi ili upuuje na takva svojstva (osim prirodnih mineralnih voda i hrane za posebne prehrambene potrebe ije oznaavanje koje upuuje na svojstva prevencije, terapije i lijeenja bolesti ljudi je propisano posebnim propisima).

Primjer: na gumi za vakanje sa sladilima tvrdnja titi od karijesa. Osim naina oznaavanja hrane, spreavanje obmane potroaa odnosi se i na prezentiranje hrane, posebice njezin oblik, izgled ili ambalau, materijale koji se koriste za ambalau, nain na koji je dizajnirana ili okruenje u kojem je izloena, kao i na reklamiranje hrane.

10

Primjeri: a) pie koje nije voni sok pakirano u ambalau u obliku voa; b) ambalaa koja je vea no to to sadraj iziskuje, dajui potroau drugaiju predodbu o neto koliini prehrambenog proizvoda; Ako ambalaa mora biti dizajnirana na poseban nain zbog proizvodnih ili tehnikodistributivnih razloga, pa se ne podudara s neto koliinom ili oblikom prehrambenog proizvoda, mora se jasno istaknuti stvarna neto koliina. Na takvim pretpakovinama nije doputeno navoenje oznaka kao to su L, XL XXL. c) prezentiranje margarina u okruenju koje predstavlja zelenu livadu s kravama. Okruenje asocira na maslac, odnosno proizvod na bazi mlijene masti dok je margarin proizveden od biljnih masti, i moe sadravati najvie 3% mlijene masti.

1.4. Odgovornost subjekta u poslovanju s hranom 1.4.1. Zapakirana hrana Za oznaavanje zapakirane hrane odgovoran je subjekt u poslovanju s hranom iji se podaci obvezno navode pri oznaavanju zapakirane hrane, na jedan od naina: naziv i adresa proizvoaa ili naziv i adresa onoga koji hranu pakira ili naziv i adresa onoga koji hranu stavlja na trite,

a koji je registriran u Republici Hrvatskoj. To znai da je obvezno navoenje jednog subjekta u poslovanju s hranom, koji je ujedno odgovoran za oznaavanje hrane. Isto tako navoenje vie subjekata u poslovanju s hranom nije zabranjeno. Ukoliko se navodi vie subjekta u poslovanju s hranom mora biti jasno oznaeno koji je od navedenih subjekata odgovoran za oznaavanje hrane. Primjer: U sluaju proizvoda koji se prodaje pod robnom markom, gdje su i proizvoa i onaj koji stavlja proizvod na trite subjekti registrirani u Republici Hrvatskoj, nije obvezno navesti naziv i adresu oba subjekta u poslovanju s hranom nego samo jednog. Obino se navodi vlasnik robne marke proizvoda, odnosno onaj koji proizvod stavlja na trite, a koji je ujedno odgovoran za ispravnost podataka koji oznaavaju proizvod. Adresa subjekta u poslovanju s hranom podrazumijeva naziv mjesta, potanski broj, ulicu i kuni broj te naziv drave. Ista moe biti skraena na bilo koji nain pod uvjetom da skraenica omoguava identifikaciju tvrtke i dovoljna je za potanske svrhe. Primjer: Subjekt u poslovanju s hranom ima sjedite i proizvodi hranu u mjestu koje ima samo potanski broj, odnosno adresa ne ukljuuje naziv ulice i kuni broj. Potrebno je istaknuti da je za skraivanje adrese takoer odgovoran subjekt u poslovanju s hranom naveden na ambalai proizvoda i ukoliko skraena adresa nije dovoljna za potanske svrhe proizvod je neispravno oznaen i ne smije se nalaziti na tritu. 11

Navoenje podataka o adresi odgovornog subjekta u poslovanju s hranom za oznaavanje hrane moe biti izostavljeno u sljedeim sluajevima: ako se subjekt u poslovanju s hranom nalazi na istoj lokaciji koja je ve navedena na ambalai

Ako jedan subjekt u poslovanju s hranom ima vie objekata, doputeno je navoditi sve objekte, ali takoer mora biti jasno oznaeno koji je od navedenih objekata odgovoran za oznaavanje hrane.

1.4.2. Nezapakirana hrana Subjekt u poslovanju s hranom koji hranu prodaje krajnjem potroau odgovoran je za oznaavanje nezapakirane hrane.

2. SLUBENI JEZIK Jezik koji se obvezno upotrebljava kod oznaavanja hrane je hrvatski jezik. Podaci mogu biti napisani i na drugim jezicima, ali upotreba hrvatskog jezika je obvezna. Pri oznaavanju se mogu koristiti i strani izrazi, ukoliko isti ne postoje u hrvatskom jeziku, pod uvjetom da su oni dobro poznati, da je njihova upotreba rairena te da su razumljivi potroaima. Primjeri: ketchup - dobro je poznat potroaima te se moe koristiti kao naziv proizvoda; cappuccino - koristi se kao naziv; light - oznaka koja je rairena i informira potroae da se radi o proizvodu sa smanjenim koliinom jedne od hranjivih tvari; mozzarella - moe se koristiti uz naziv proizvoda; spaghetti bolognese - moe se koristiti uz naziv gotovog proizvoda. Kod viejezinog oznaavanja hrane podaci na hrvatskom jeziku moraju biti lako uoljivi i itljivi (vidi poglavlje 3. Opi zahtjevi oznaavanja hrane). Preporuka je uz tekst na hrvatskom jeziku navesti oznaku Hrvatska ili HR ili slikovni prikaz zastave RH.

3. OPI ZAHTJEVI OZNAAVANJA HRANE Obvezni podaci kojima se hrana oznaava, a koji se nalaze na bilo kojoj ambalai, dokumentu, obavijesti ili su privreni na ambalau tako da se ne mogu od nje lako odvojiti (etiketa, obru, privjesnica), moraju biti oznaeni na nain da su: lako razumljivi i uoljivi, lako vidljivi, jasno itljivi i neizbrisivi.

Obvezni podaci ne smiju biti prikriveni ili isprekidani drugim tekstom ili slikovnim prikazom.

12

Primjer: Vone ploice ili musli ploice zapakirane u omot koji je preklopljen na dijelu gdje se navode obvezni podaci na hrvatskom jeziku. Veliina slova teksta s obveznim podacima ne smije biti premala u odnosu na druge informacije i slikovne prikaze. Preporuka je tekst jasno istaknuti odgovarajuom kontrastnom pozadinom. Crno tiskani tekst nije dobro vidljiv na tamnoj ili sjajnoj pozadini, kao ni bijelo tiskani tekst na prozirnoj podlozi. Razumljivost se postie upotrebom rijei, pojmova i izraza koji su propisani i prepoznatljivi irokoj populaciji potroaa. Podaci ne smiju biti napisani skraenicama ni kodovima (osim propisane oznake za seriju ili lot). Primjer nerazumljivog navoenja podataka: Izraz najb. up. do nije prihvatljiv kao kratica izraza najbolje upotrijebiti do Tekst koji sadri informacije o proizvodu moe biti zamijenjen slikovnim prikazom ukoliko je istim osigurana identinost informacije potroaima. Primjer mogueg koritenja slikovnog prikaza umjesto teksta: Pri oznaavanju upute za uporabu mogu se koristiti slikovni prikazi posua i pribora za jelo kada prikaz lonca s poklopcem iz kojeg izlazi para i pored kojeg je navedeno vrijeme kuhanja moe zamijeniti tekst u kojem se objanjava da je proizvod potrebno kuhati. itljivost je odreena odnosom veliine ambalae te vrstom i veliinom (fontom) upotrijebljenih slova. to je ambalaa manja, razmjerno se smanjuje i veliina slova. Bilo bi nemogue zadovoljiti uvjet itljivosti kada bi se svi obvezni podaci morali navoditi na ambalai neovisno o njezinoj veliini. To je razlog zato je kod ambalae ija je najvea povrina manja od 10 cm2 propisom predvien manji broj podataka koji se moraju navesti na proizvodu. (vidi poglavlje 4). Stoga se preporua na malim pretpakovinama (drae gume za vakanje) navoditi samo obvezne podatke i na to je mogue manje jezika. Veliina pisma mjeri se u tipografskim tokama (pt). 6 pt = 1 nonparel = 2,2563 mm 8 pt = 1 petit = 3,0084 mm 12 pt = 1 cicero = 4,513 mm

Zbog navoenja popisa sastojaka na vie jezika na ogranienoj maloj povrini, premali je font slova:English/Ingredients: wheat, salt, egg, water.... Deutsche/Bestandteile: weizen, salz, ei, wasser.... Italiano/Ingredienti: frumento, sale, uovo, acqua.... Francais/Ingredients: ble, sel, oeuf, l'eau.... Espanoles/Ingredientes: trigo, sal, huevo, aqua.... Portugues/ Ingredientes: trigo, sal, ovo, aqua.... Hrvatski/Sastojci: penica, sol, jaje, voda....

13

Primjer itljivog popisa sastojaka obzirom na vrstu pisma Sastojci: biljno ulje, eer, sol najbolje upotrijebiti do: 20. 10. 2008. Kod vrste pisma kao to je Arial, slova su jasna i lako itljiva.

Primjer neitljivog popisa sastojaka obzirom na vrstu pisma Sastojci: biljno ulje, eer, sol najbolje upotrijebiti do: 20. 10. 2008. Primjer koritenja odgovarajue podloge: Sastojci: biljno ulje, eer, sol najbolje upotrijebiti do: 20. 10. 2008. Tamna slova na svijetloj podlozi omoguuju jasnou i itljivost teksta. Kod vrste pisma kao to je Vivaldi, slova su neitljiva.

Sastojci: biljno ulje, eer, sol najbolje upotrijebiti do: 20. 10. 2008. Svijetla slova na tamnoj podlozi takoer je dobar odabir, ali ga je bolje izbjegavati ukoliko je veliina slova manja od 12 pt.

Primjer koritenja neodgovarajue podloge: Sastojci: biljno ulje, eer, sol najbolje upotrijebiti do: 20. 10. 2008. Sastojci: biljno ulje, eer, sol najbolje upotrijebiti do: 20. 10. 2008. Ovakav odabir slova i podloge ne osigurava itljivost i treba ga izbjegavati. Ovakav odabir slova i podloge ne osigurava itljivost i treba ga izbjegavati.

14

Neizbrisivost je zahtjev kojim se osigurava da podaci na ambalai ostanu itljivi do isteka roka trajanja proizvoda. To se postie primjenom odgovarajue tehnike tiska uzimajui u obzir uvjete pod kojima e se proizvodi transportirati i izlagati na prodajnim mjestima.

3.1. Vidno polje Vidno polje moe biti bilo koji dio ambalae zapakirane hrane na kojem je mogue jednostavno uoiti i proitati podatke o proizvodu. Podaci koji daju informaciju o karakteristikama proizvoda i koji se moraju istovremeno nalaziti u istom vidnom polju najmanje na jednom mjestu na ambalai, su sljedei: naziv hrane; neto koliina ili koliina punjenja; rok trajanja hrane ili naznaka mjesta gdje se on nalazi; stvarna alkoholna jakost za pia koja sadre vie od 1,2% vol alkohola i drugi podaci ukoliko su propisani posebnim propisima (primjerice za vone sokove i nektare navodi proizvedeno od koncentriranog. i udio voa: najmanje .%).

Grupiranjem gore navedenih podataka, potroau je omogueno bre i lake donoenje odluke o kupnji odreenog proizvoda. Primjer 1.: Ambalaa kvadratnog oblika za tjesteninu ili riu - svi gore navedeni podaci mogu se nalaziti na jednoj od bonih stranica ambalae. Primjer 2.: Za neka pakiranja, i dva spojna podruja jo se mogu smatrati istim vidnim poljem ukoliko su primjerice pod tupim kutom, kao i informacija koja je istodobno vidljiva manjim okretanjem okrugle ili valjkaste ambalae. Kada se jedan od gore navedenih podataka kao na primjer naziv hrane, navodi vie puta na razliitim dijelovima ambalae, tada nije potrebno navoditi i ostale podatke.

3.1.1. Iznimke od navoenja obveznih podataka u istom vidnom polju Iznimke od navoenja obveznih podataka u istom vidnom polju su: boce koje su namijenjene ponovnoj upotrebi, a koje imaju neizbrisive oznake i koje stoga nemaju naljepnicu, obru ili privjesnicu i hrana zapakirana u ambalau ili spremnik ija je najvea povrina manja od 10 cm2.

15

4. PODACI KOJI SE OBVEZNO NAVODE KOD NEZAPAKIRANE HRANE Kod oznaavanja nezapakirane hrane obvezni podaci moraju biti istaknuti jasno, vidljivo i itko na prodajnom mjestu ili na posebnoj ambalai ukoliko se hrana na prodajnom mjestu dri u njoj. Obvezni podaci za nezapakiranu hranu su: naziv hrane; naziv proizvoaa ili onog koji hranu stavlja na trite.

U sljedeim sluajevima su obvezni i drugi podaci: 1. napici iz automata ili slinog naina pripreme napitaka, sladoledi koji se prodaju nezapakirani, pekarski i slastiarski proizvodi iji je rok trajanja dui od 24 sata, konditorski proizvodi i snack proizvodi koji se pakiraju u prisutnosti potroaa moraju sadravati i popis sastojaka; Primjer: Zapakirani slatkii koji su namijenjeni prodaji po komadu ili nezapakirani, a koji su uglavnom namijenjeni konzumaciji odmah nakon kupovine. Takvi proizvodi imaju navedene obavezne podatke samo na obavijesti ili na spremniku u kojem su izloeni, pod uvjetom da su podaci jasno vidljivi i itljivi. 2. rasjeeno meso domaih papkara i kopitara, peradi, lagomorfa (kunia i zeeva), divljai i uzgojene divljai te jestivi nusproizvodi moraju sadravati zemlju uzgoja, zemlju klanja i broj odobrenja objekta, te naziv osnovnog dijela trupa gdje je to primjenjivo; 3. proizvodi ribarstva i ivih koljkaa moraju sadravati zemlju podrijetla ili mjesto uzgoja koje se oznaava rijeima ulovljeno u odnosno uzgojeno u iza ega slijedi naziv zemlje te druge podatke sukladno posebnim propisima; 4. voe i povre, svjee i/ili obraeno (u komadu ili rezanog) koji se nude na prodaju bez ambalae ili u ambalai i/ili se pakiraju na mjestu prodaje u prozirnu ambalau moraju sadravati i zemlju podrijetla odnosno zemlju gdje je povre ili voe ubrano te druge podatke sukladno posebnim propisima; U sluaju nezapakirane hrane koja je s mikrobiolokog gledita brzo pokvarljiva potrebno je oznaiti uz gore navedene obvezne podatke i rok trajanja odnosno upotrijebiti do iza ega slijedi datum. Primjer: svjea tjestenina ili punjena svjea tjestenina Na popratnom dokumentu koji se odnosi na nezapakiranu hranu i koji mora biti otpremljen prije isporuke te hrane ili neposredno s njom, moraju biti navedeni i ostali podaci koji su obvezni i za zapakiranu hranu gdje je to primjenjivo te drugi podaci ukoliko je to propisano posebnim propisima. Podaci koji se nalaze na popratnoj dokumentaciji moraju se dati na uvid potroau u sluaju njegovog zahtjeva.

16

Nezapakirana hrana, ukoliko je podvrgnuta ionizirajuem zraenju ili sadri tvari za zaslaivanje ili je aromatizirana kininom i/ili kofeinom ili je alergen odnosno sadri alergene sastojke, mora biti vidljivo oznaena na isti nain kao i zapakirana hrana odnosno na prodajnoj ambalai se mora nalaziti taj podatak.

5. PODACI KOJI SE OBVEZNO NAVODE KOD ZAPAKIRANE HRANE Podaci o hrani namijenjenoj potroaima koji se moraju obvezno navesti, osim u sluajevima u kojima je drugaije propisano, su sljedei: naziv hrane pod kojim se ista prodaje; popis sastojaka; koliina odreenih sastojaka ili kategorije sastojaka; neto koliina ili koliina punjenja; rok trajanja; uvjeti uvanja i upotrebe, gdje je to potrebno, odnosno ako mogu utjecati na trajnost hrane; naziv i adresa proizvoaa ili onoga koji hranu pakira ili stavlja na trite, a registriran je u RH; stvarna alkoholna jakost po volumenu za pia koja sadre vie od 1,2 % alkohola; oznaka serije ili lota; upute za upotrebu, gdje je potrebno radi pravilnog koritenja; pojedinosti o mjestu podrijetla.

5.1. Naziv hrane Za veinu proizvoda, posebnim su propisima propisani nazivi, definicije, sastav i zahtjevi kakvoe (Tablica 1. i Tablica 2.). Ukoliko proizvod ne udovoljava propisanoj definiciji i/ili sastavu ne moe biti oznaen propisanim nazivom, no proizvodnja i prodaja takvog proizvoda nije zabranjena pod nekim drugim nazivom pod uvjetom da je zdravstveno ispravan. Primjer: Nazivi demova i marmelada propisani su posebnim propisom o vonim demovima, eleima, marmeladama, pekmezu te zaslaenom kesten pireu. Prema tom propisu, pod nazivom dem od crnog ribiza moe se oznaiti proizvod odgovarajue elirane konzistencije koji sadri vonu pulpu i/ili vonu kau, eer i vodu. Koliina pulpe od crnog ribiza i/ili vone kae od crnog ribiza upotrijebljene za proizvodnju 1000 g konanog proizvoda ne smije biti manja od 250 g. Ukoliko je voni sadraj manji od propisanog ili su u proizvodnji koriteni postupci i/ili sastojci koji nisu dozvoljeni za dem proizvod se mora oznaiti pod drugim nazivom, primjerice namaz od crnog ribiza.

17

Tablica 1. Proizvodi kojima su nazivi propisani nacionalnim zakonodavstvom (ne odnose se na uvozne proizvode iz EU) Keksi i keksima srodni proizvodi - primjerice kreker, trajno slano pecivo, medenjak, paprenjak, pikota Mlinski i pekarski proizvodi - primjerice raeni mijeani kruh, mlinci, burek, krafne, krune mrvice, krune kockice Proizvodi slini okoladi, krem-proizvodi i bombonski proizvodi proizvodi slini okoladi (primjerice kakaova ploa, mlijeni kakaov preljev), krem proizvodi (primjerice kakaov kremproizvod, ljenjak, badem, kikiriki ili slian krem-proizvod, krem-proizvod s dodatkom), bomboni i srodni proizvodi (primjerice tvrdi bombon, karamela, drae proizvod, likerni bombon) Pivo i pivo s dodacima - prema sadraju odreenih sastojaka (primjerice specijalno pivo, penino pivo), prema intenzitetu boje (svijetlo pivo, tamno i/ili crveno, crno pivo), prema vrsti glavnog vrenja (ale, lager, samovrenje). Proizvodi od mesa - usitnjeno oblikovano meso (primjerice evapii, pljeskavica), trajne kobasice (primjerice kulen, zimska), obarene kobasice (primjerice hrenovke, parika kobasica), polutrajne kobasice (primjerice tirolska, unkarica), kobasice od mesa u komadima (primjerice unka u ovitku), kuhane kobasice (primjerice tlaenica, krvavica), trajni suhomesnati proizvodi (primjerice prut, suha unka, suha vratina), polutrajni suhomesnati proizvodi (primjerice dimljena unka, dimljena vratina), gotova jela od mesa (primjerice peenja, gotova hladna jela), konzerve od mesa u komadima (primjerice kuhana unka), konzerve od mesa u vlastitom soku (primjerice govedina u vlastitom soku), konzerve od usitnjenog mesa (primjerice mesni doruak, narezak za sendvi), patete i namazi u konzervi, kobasice u konzervi (primjerice hrenovke u konzervi), jela u konzervi (primjerice gula), slanina (svjea slanina, polutrajne i trajne slanine), varci. *Voni demovi, elei, marmelada i pekmez - domaa marmelada, ekstra domaa marmelada, pekmez. *Kava, kavovine, proizvodi od kave i kavovina - prena kava (primjerice prena kava u zrnu, mjeavina prene kave u zrnu, mljevena kava, mjeavina mljevene kave), kavovine (primjerice sladna kavovina), ekstrakti kavovina (tekui ekstrakt kavovine, instant kavovina ili ekstrakt kavovine u prahu). Smrznuti deserti - mlijeni sladoled, krem sladoled, sladoled, smrznuti aromatizirani desert, smrznuti voni desert. Sirevi i proizvodi od sireva - primjerice ekstra tvrdi sir, tvrdi sir, polutvrdi sir, meki sir, svjei sir, topljeni sir.

18

Tablica 2. Proizvodi kojima su nazivi preuzeti od zakonodavstva Europske unije Mazive masti - maslac, trietvrtmasni maslac, polumasni maslac, mlijeni namaz X%, margarin, trietvrtmasni margarin, polumasni margarin, masni namazi X%, mijeani namaz, trietvrtmasni mijeani namaz, polumasni mijeani namaz, mijeani namaz X%. *Voni demovi, elei, marmelade, te zaslaeni kesten pire - dem, ekstra dem, ekstra ele, marmelada, ele-marmelada, zaslaeni kesten pire. Mlijeko i mlijeni proizvodi - primjerice sir, vrhnje, jogurt, kefir, kumis. Voni sokovi i njima srodni proizvodi - voni sok, voni sok od koncentriranog vonog soka, koncentrirani voni sok, dehidrirani ili voni sok u prahu, voni nektar. Kakaovi i okoladni proizvodi - primjerice kakaov maslac, kakaov prah, okolada, mlijena okolada, bijela okolada, okoladni desert ili praline. Kazeini i kazeinati - jestivi kiseli kazein, jestivi slatki kazein (mogu biti oznaeni nazivom kategorije mlijeni proteini ili mlijene bjelanevine) Ugueno (kondenzirano) mlijeko i mlijeko u prahu - ugueno (kondenzirano) nezaslaeno mlijeko (ugueno (kondenzirano) ekstra-masno mlijeko, ugueno (kondenzirano) mlijeko, ugueno (kondenzirano) djelomino obrano mlijeko, ugueno (kondenzirano) obrano mlijeko), ugueno (kondenzirano) zaslaeno mlijeko (ugueno (kondenzirano) zaslaeno mlijeko, ugueno (kondenzirano) zaslaeno djelomino obrano mlijeko, ugueno (kondenzirano) zaslaeno obrano mlijeko), mlijeko u prahu (ekstra-masno mlijeko u prahu, punomasno mlijeko u prahu, djelomino obrano mlijeko u prahu, obrano mlijeko u prahu). *Kava, kavovine te proizvodi od kave i kavovina - ekstrakt kave, topivi ekstrakt kave, topiva kava ili instant kava, ekstrakt cikorije, topiva cikorija ili instant cikorija. eeri - primjerice eer ili bijeli eer, polubijeli eer, ekstra bijeli eer, glukozni sirup, fruktoza. Jaka alkoholna pia - primjerice brandy, whiskey, rum, vodka * Posebni propisi djelomino usklaeni sa zakonodavstvom Europske unije U sluaju kada naziv hrane nije utvren posebnim propisom moe se koristiti: a) uobiajen naziv pod kojim se hrana stavlja na trite u Republici Hrvatskoj; Proizvodi koji nisu obuhvaeni posebnim propisima, te kao takvi nisu definirani i nisu im propisani zahtjevi kakvoe, oznaavaju se nazivima koji su uobiajeni i koji su prepoznatljivi potroaima. Uobiajeni naziv moe biti openit, odnosno predstavljati cijelu kategoriju proizvoda.

19

Primjer: Za uobiajeni naziv Osvjeavajue bezalkoholno pie preporuka je i poblie opisati proizvod, odnosno dati potroau vie informacija o samom proizvodu: Osvjeavajue bezalkoholno pie s aromom limuna ili Osvjeavajue bezalkoholno pie s okusom limuna. Proizvodi koji su potroaima poznati pod svojim trgovakim nazivom ili zatitnim znakom toliko da ih poistovjeuju s istovrsnim proizvodima drugih proizvoaa, bez obzira na njihovu rairenost i prepoznatljivost, moraju imati naziv prema uputama iz ovog poglavlja. Primjer: Koritenje naziva Nes kava za instant kavu nije ispravno b) naziv pod kojim se proizvod stavlja na trite u zemljama lanicama EU; Dozvoljeno je koritenje naziva hrane pod kojim se ista proizvodi i stavlja na trite u jednoj od zemalja lanica EU i Europske udruge slobodne trgovine sukladno posebnim propisima koji vrijede u toj zemlji. Takav naziv mora biti dovoljno poznat potroau, a u sluaju da nije, mora biti popraen drugim opisnim podacima. Primjer naziva hrane koji su dovoljno poznati potroau: Ketchup, cappuccino, pizza, spaghetti bolognese, tortilla c) opisni naziv koji ukljuuje ili je popraen i drugim informacijama o proizvodu, a koje su dovoljne da potroa spozna pravu prirodu proizvoda i da ga ne moe zamijeniti s drugim slinim proizvodom. U sluaju kada je naziv proizvoda nerazumljiv hrvatskim potroaima mora biti popraen dodatnim podacima. Primjeri: a) tipino belgijsko pie Maidrank nije poznato u Republici Hrvatskoj te ukoliko bi se ono plasiralo na hrvatsko trite njegov naziv bi trebalo nadopuniti primjerice rijeima: aromatizirano pie na bazi vina; b) jedno od najpoznatijih jela meksike kuhinje Chilli con carne prodaje se na europskom tritu pod tim nazivom. Na hrvatskom tritu proizvod mora imati opisni naziv, primjerice jelo od mljevenog goveeg mesa u umaku od rajice s crvenim grahom i ilijem. Sake - alkoholno pie na bazi rie; Sejtan - jelo od cjelovitog peninog zrna.

5.1.1. Naziv hrane nadopunjen podacima o fizikalnom stanju Naziv pod kojim se hrana stavlja na trite mora sadravati ili biti popraen pojedinostima o njezinom fizikalnom stanju ili odreenom postupku prerade (u prahu, brzo zamrznuto, koncentrirana, dimljena) u sluajevima gdje bi izostavljanje tog podatka moglo dovesti kupca u 20

zabludu u vezi s karakteristikama proizvoda, prezentacijom, okusom, hranjivim vrijednostima ili u sluajevima kada kupac mora slijediti posebne upute uvanja ili upotrebe proizvoda. Spomenuta nadopuna naziva je djelomino definirana propisima o brzo smrznutoj hrani (Prilog 5., toka 1.), uguenom mlijeku i mlijeku u prahu (Prilog 5., toka 2.). Nije potrebno navoditi postupak prerade kod hrane gdje je isto definirano propisanim zahtjevima o kakvoi. Primjer: Suha unka je proizvod koji se konzervira postupkom soljenja ili salamurenja, hladnog dimljenja, suenja i zrenja. U nazivu proizvoda se ne treba isticati da je dimljen obzirom da je isto definirano posebnim propisom. No isto ne vrijedi za losos ili odreene sireve koji mogu, a i ne moraju biti dimljeni. U takvim sluajevima, navoenje postupka prerade je obvezno. Primjer: Dimljeni losos, Dimljeni polutvrdi sir.

5.1.2. Naziv hrane nadopunjen navodima 5.1.2.1. Hrana podvrgnuta ionizirajuem zraenju Uz naziv hrane koja je podvrgnuta ionizirajuem zraenju mora se navesti izraz podvrgnuto ionizirajuem zraenju ili konzervirano zraenjem. Primjer hrane: Slatka mljevena paprika, podvrgnuto ionizirajuem zraenju. Ukoliko se hrana podvrgnuta ionizirajuem zraenju koristi kao sastojak druge hrane, takav sastojak mora biti naveden u popisu sastojaka s oznakom podvrgnuto ionizirajuem zraenju ili konzervirano zraenjem. Primjer sastojka hrane: Pizza ima navedene sljedee sastojke: penino brano, pasirana rajica, parika kobasica (svinjsko meso, govee meso, masno tkivo, zaini, luk - konzerviran zraenjem).

5.1.2.2. Hrana koja sadri sladilo/a Uz naziv hrane koja sadri sladilo/a moraju se nalaziti slijedei podaci: a) sa sladilom ili sa sladilima, ako je jedno ili vie sladila dodano proizvodu kao zamjena za eer; b) sa eerom/eerima i sladilom/sladilima, ako je sladilo (sladila) dodano proizvodu kao djelomina zamjena za eer. 21

Obzirom da aspartam i acesulfam-K imaju i funkciju pojaivaa okusa, kada se upotrebljavaju u tu svrhu, nije potrebno oznaiti naziv hrane gore navedenim podacima. Kada je naziv hrane naveden nekoliko puta i na razliitim mjestima na ambalai, navodi pod tokama 5.1.2.1. i 5.1.2.2. moraju takoer biti navedeni svaki puta uz naziv hrane.

5.2. Sastojci hrane Sastojak je svaka tvar, ukljuujui aditive, koja se koristi u proizvodnji ili pripremi hrane, a koja je prisutna u gotovom proizvodu, ak i u promijenjenom obliku. Pri oznaavanju hrane obvezno je navoenje popisa sastojaka. Ispred popisa sastojaka mora pisati rije sastojci.

5.2.1. to se ne smatra sastojkom hrane Sastojcima hrane ne smatraju se: a) komponente sastojka koje su privremeno izdvojene tijekom procesa proizvodnje, a koje su nakon toga ponovo vraene u sastojak u onoj koliini koja odgovora njihovom izvornom udjelu; Primjeri: pri proizvodnji koncentriranog vonog soka izdvaja se aroma koja se kasnije ponovo doda u sok u koliini koja odgovara izvornom soku. Aroma se u tom sluaju ne navodi posebno u popisu sastojaka; tijekom procesa proizvodnje koristi se jaje na nain da se odvojeno upotrijebe bjelanjak i utanjak. U popisu sastojaka moe se navesti jaje. b) aditivi koji su u hrani prisutni samo zato to su prisutni u jednom ili vie sastojaka te hrane, pod uvjetom da u gotovom proizvodu nemaju nikakvu tehnoloku funkciju. Ovo je naelo poznato kao naelo prenoenja (carry-over principle); Primjer: Tvar za spreavanje zgrudnjavanja silicijev dioksid E 551, koristi se u smjesama aditiva i zaina, u gotovom proizvodu koji sadri tu smjesu aditiva i zaina nema nikakvu tehnoloku funkciju. U sluaju kada aditivi koji se nalaze u gotovom proizvodu koji se koristi kao sastojak drugog proizvoda imaju tehnoloku funkciju u gotovom proizvodu, smatraju se sastojcima i moraju se navoditi u popisu sastojaka. Primjeri: ako se komadi unke stave na tijesto za pizzu, aditivi iz unke (primjerice antioksidansi i konzervansi) zbog svoga prirodnog aktivnog djelovanja jesu sastojci gotovog proizvoda (pizze);

22

melan konzerviran benzojevom ili sorbinskom kiselinom ili njihovim solima koristi se za proizvodnju svjee tjestenine. U tom sluaju konzervansi iz melana imaju tehnoloki uinak i moraju se navesti u popisu sastojaka. c) aditivi koji se upotrebljavaju kao pomone tvari u procesu proizvodnje (primjerice enzimi, alkoholi, kiseline); Primjeri: u proizvodnji vonih sokova koristi se bentonit (aditiv s oznakom E 558) kao sredstvo za bistrenje i ne navodi se u popisu sastojaka; u proizvodnji vonih sokova koriste se i pektolitiki enzimi koji se takoer ne navode u popisu sastojaka; u proizvodnji sira koristi se alkohol kao katalizator sirila i ne navodi se u popisu sastojaka. Meutim, ako se njihovi ostaci mogu nai u proizvodu i imaju tehnoloku funkciju, smatraju se aditivima i moraju se navesti u popisu sastojaka. d) tvari koje se upotrebljavaju, samo u potrebnim koliinama, kao otapala, razrjeivai ili nosai za aditive i arome; Primjer: Dietil eter koji se koristi u proizvodnji aroma iz prirodnog aromatskog materijala. e) tvari koje nisu aditivi, ali se upotrebljavaju na isti nain i sa istom svrhom kao pomone tvari u procesu proizvodnje i koje su prisutne u gotovom proizvodu, ak i u promijenjenom obliku; Primjer: Riblja elatina koja se koristi kao nosa za vitamine ili karotenoidne pripravke. f) plinovi koji se koriste pri pakiranju hrane, a koja je oznaena navodom pakirano u zatitnoj atmosferi ili pakirano u kontroliranoj atmosferi; g) sirovine koje nisu dodane u proizvod radi proizvodnog procesa ve se u tragovima mogu nai u gotovom proizvodu radi proizvodne linije na kojoj se proizvodi vie proizvoda. Primjer: Tragovi jestivog repiinog ulja u Suncokretovom ulju, ako udio repiinog ulja ne prelazi koliinu od 3%. U sluaju da ta sirovina izaziva alergije i/ili intolerancije, navodi se mogua prisutnost iste u tragovima, izdvojeno od sastojaka (vidi poglavlje 5.2.11. Alergeni). Iznimke navedene pod tokama b, c, d i e ne primjenjuju se na tvari koje bi mogle izazvati reakcije alergije i/ili intolerancije. Svaka tvar upotrijebljena u proizvodnji hrane, a koja je jo uvijek prisutna u gotovom proizvodu, ak i u promijenjenom obliku (toke b, c, d i e), a potjee od alergena, smatra se sastojkom i mora biti navedena, uz jasan navod naziva sastojka od kojeg potjee, u popisu sastojaka (vidi poglavlje 5.2.11. Alergeni)

23

Na taj se nain potroaima koji pate od alergija ili intolerancija omoguuje da izbjegavaju hranu koja bi mogla izazvati neugodne ili ak po ivot opasne reakcije. Primjer: Sumporov dioksid upotrijebljen kao konzervans u groicama (radi sprjeavanja posmeivanja) nema tehnoloki uinak u kolau koji sadri groice, no budui je alergen mora biti naveden u popisu sastojaka proizvoda, ako je prisutan u koliini veoj od 10 mg/kg.

5.2.2. Redoslijed navoenja sastojaka u popisu sastojaka Sastojci se navode prema padajuem redoslijedu obzirom na masu, od najvee prema najmanjoj, koja im je utvrena u vrijeme njihove upotrebe pri proizvodnji hrane. Primjer: Glukozni sirup bez obzira to tijekom procesa proizvodnje gubi vodu i mijenja mu se masa, u popisu sastojaka se navodi prema masi koja mu je odreena na poetku proizvodnje, a ne prema masi u gotovom proizvodu.

5.2.3. Iznimke od propisanog redoslijeda navoenja sastojaka u popisu sastojaka 5.2.3.1. Dodana voda i hlapljive tvari Dodana voda i hlapljive tvari ne navode se u popisu sastojaka prema njihovoj masi tijekom proizvodnog postupka, nego prema njihovoj masi u gotovom proizvodu. Koliina dodane vode moe se izraunati na dva naina: a) koliina vode dodane kao sastojak hrane izraunava se tako da se od neto mase gotovog proizvoda oduzme ukupna masa svih sastojaka, izuzev vode, u trenutku njihove upotrebe u proizvodnji, odnosno u trenutku kada je proizvod bio proizveden; Primjer: Za 100 kg tijesta za kekse upotrijebljeno je 15 kg vode. Nakon peenja je neto masa keksa iznosila 92 kg. Koliki je udio vode u keksima i treba li vodu uvrstiti u popis sastojaka? Razlika u neto masi proizvoda i mase svih sastojaka, osim vode, iznosi: 92 kg 85 kg = 7 kg. Izrazi se kao postotak: 7 / 92 X 100 = 8%. Dakle, vodu treba navesti u popisu sastojaka (udio vei od 5%). (vidi iznimke na kraju poglavlja) b) koliina dodane vode moe se izraunati oduzimanjem koliine vode koja je isparila tijekom proizvodnje, od koliine dodane vode.

24

Primjer: Od mase vode (u naem primjeru 15 kg) oduzme se masa koja je isparila tijekom proizvodnje (100 92 = 8). 15 kg 8 kg = 7 kg. Izrauna se postotni maseni udio: 7 / 92 X 100 = 8 %. Dodanu vodu nije potrebno navoditi: ako koliina dodane vode ne prelazi 5% ukupne mase gotovog proizvoda;. ako se voda tijekom procesa proizvodnje koristi samo za vraanje koncentriranog ili dehidriranog sastojka u prvobitan oblik; ako je voda dodana kao sastojak tekueg medija koji se obino ne konzumira.

Primjer vode kao sastojka tekueg medija: Naljev u kiselim krastavcima

5.2.3.2. Koncentrirani ili dehidrirani sastojci Sastojci koji su koncentrirani ili dehidrirani, a tijekom procesa proizvodnje su vraeni u prvobitno stanje, mogu biti navedeni u popisu sastojaka prema masi koju su imali prije postupka koncentriranja ili dehidriranja. Vraanje u prvobitno stanje znai dodavanje one koliine vode koju je sastojak sadravao prije postupka koncentriranja ili dehidriranja. Primjer: Ako je jedan od sastojaka proizvoda voni sok u prahu, koji je dodatkom vode vraen u prvobitno stanje, odnosno ponovo je postao voni sok s tonim udjelom vode koji je imao prije dehidriranja, moe se uvrstiti u popis sastojaka na dva naina: a) kao voni sok, na mjestu koje pripada tekuem soku vraenom u prvobitno stanje, ili b) kao voni sok u prahu. U tom sluaju, u popisu sastojaka bit e potrebno navesti dodanu vodu ako ini vie od 5 % mase gotovog proizvoda (vidi poglavlje 5.2.3.1.). Meutim, ako se doda vie vode od koliine potrebne za vraanje u prvobitno stanje, primjenjuju se odredbe o navoenju vode (vidi poglavlje 5.2.3.1.) ak i ako je u popisu naveden voni sok. Doda li se manje vode od potrebne za vraanje u prvobitno stanje, u popisu sastojaka mogu se navesti i voni sok i voni sok u prahu. Pritom se voni sok odnosi na dio vraen u prvobitno stanje, a voni sok u prahu na dio koji je ostao dehidriran. Sastojci koncentrirane ili dehidrirane hrane, koja je predviena da se prije konzumacije pripremi dodavanjem vode, mogu biti navedeni u popisu sastojaka prema padajuem redu nakon pripreme proizvoda. U tom sluaju sastojci moraju biti popraeni navodom sastojci rekonstituiranog proizvoda ili sastojci hrane pripremljene za upotrebu. 25

Primjer: Juha u prahu koja sadri krumpir i suene gljive Navedeni sastojci u pripremljenoj juhi imaju razliito mjesto na popisu sastojaka od onoga u koncentriranoj ili dehidriranoj juhi. U tom sluaju, ispred popisa sastojaka treba stajati sastojci rekonstituiranog proizvoda ili sastojci hrane pripremljene za upotrebu. Koncentrat za juhu s krumpirom i gljivama moe imati naveden popis sastojaka: Sastojci: penino brano, jestiva sol, ovrsnuta biljna mast, sueni krumpir 7 %, pojaiva okusa E 621, sueni ampinjoni 4 %, krob, zaini, sueni vrganji 1 % .... ILI moe imati naveden popis sastojaka u juhi pripremljenoj za konzumaciji na slijedei nain: Sastojci juhe pripremljene za upotrebu: voda, krumpir 6 %, ampinjoni 4 %, penino brano, ovrsnuta biljna mast...

5.2.3.3. Mjeavine voa, povra ili gljiva Kada se mjeavina voa, povra ili gljiva koristi kao sastojak hrane u kojoj niti jedno pojedino voe, povre ili gljive bitno ne prevladava obzirom na masu, te koji se koriste u udjelima koji bi mogli varirati, tada se u popisu sastojaka mogu grupirati zajedno pod oznakom voe, povre ili gljive, nakon ega slijedi izraz u promjenjivim udjelima ili u promjenjivim omjerima iza ega neposredno slijedi popis prisutnog voa, povra ili gljiva. U takvim sluajevima, mjeavina mora biti navedena u popisu sastojaka prema ukupnoj masi prisutnog voa, povra ili gljiva. Primjer: Proizvod pod nazivom fileti bakalara s povrem ima popis sastojaka: Sastojci: filet bakalara 56 %, povre 33 % (u promjenjivim omjerima: rajica, paprika i luk), biljno ulje.......

5.2.3.4. Mjeavine zaina ili zainskog bilja U sluaju kada se kao sastojak hrane koristi mjeavina zaina ili zainskog bilja u kojoj, obzirom na masu, niti jedan pojedini zain ili zainsko bilje bitno ne prevladava, u popisu sastojaka moe se navesti kao zaini ili mjeavina zaina ili zainsko bilje nakon ega se u zagradi navode sastojci mjeavine pod uvjetom da je popis sastojaka popraen oznakom u promjenjivim udjelima ili u promjenjivim omjerima. Primjer: Proizvod bijeli penini kruh sa zainima ima popis sastojaka: Sastojci: penino brano, voda, zaini 3 % (u promjenjivim omjerima: enjak, perin, vlasac, origano), sol, kvasac.....

26

Zaini ili zainsko bilje iji udio u gotovom proizvodu nije vei od 2% , u popisu sastojaka mogu biti navedeni kao zain(i) ili mjeavina zaina i ne trebaju se navoditi vrste od kojih je mjeavina sainjena. Primjer: Proizvod bijeli penini kruh sa zainima ima popis sastojaka: Sastojci: penino brano, voda, zaini 2 %, sol, kvasac...

5.2.3.5. Ostale iznimke od odreenog redoslijeda navoenja sastojaka u popisu sastojaka Sastojci iji je udio u gotovom proizvodu manji od 2% mogu biti navedeni drugaijim redoslijedom nakon popisa ostalih sastojaka. Kada se sastojci koji su slini ili meusobno zamjenjivi koriste u proizvodnji ili pripremi hrane, a da se time ne mijenja sastav, priroda ili vrijednost hrane, te ako je njihov udio u gotovom proizvodu manji od 2%, mogu se u popisu sastojaka navesti pod oznakom sadri i/ili kada je najmanje jedan od najvie dva sastojka prisutan u gotovom proizvodu. Ova se odredba ne primjenjuje na aditive niti na sastojke navedene u Prilogu 3. Primjer: Proizvod koji sadri manje od 2 % eera, a u proizvodnji se koristi eer i/ili glukozni sirup, u popisu sastojaka moe imati navedeno ..eer i/ili glukozni sirup..

5.2.4. Naziv sastojka Sastojci se u popisu sastojaka oznaavaju pod svojim specifinim nazivom (vidi poglavlje 5.1. Naziv hrane) odnosno nazivom pod kojim bi se prodavao kao samostalan proizvod. Primjer: Kada je sok od narane upotrijebljen kao sastojak druge hrane, u popisu sastojaka treba biti naveden kao sok od narane, a ne kao sok od narane sa 100 %-tnim udjelom voa. Dopunski tekst pri oznaavanju naziva sastojka dozvoljen je jedino u sluaju da bez njega potroa ne moe spoznati pravu prirodu sastojka. Uglavnom su to informacije o fizikalnom stanju ili postupku prerade. Primjeri: a) u popisu sastojaka treba napisati pasterizirano mlijeko jer nije dovoljno napisati samo mlijeko; b) ako je kao sastojak upotrijebljena kaa od banane, u popisu sastojaka treba pisati kaa od banane, a ne banana; c) ako je sastojak pasirana rajica treba je oznaiti kao pasirana rajica, a ne kao rajica.

27

Primjeri naziva sastojaka (hrane): Ispravno Junee meso Sok od narane Bijeli kupus Sojina bjelanevina Raeni slad Neispravno Meso Sok Kupus Biljna bjelanevina Slad

Ukoliko sastojak nema propisan specifini naziv, koristi se uobiajeni ili opisni naziv. Kada sastojak nema odgovarajui naziv na hrvatskom jeziku, u popisu sastojaka moe biti naveden pod meunarodnim nazivom i tada se moe dodatno opisno oznaiti. Primjer: Manje poznata vrsta egzotinog voa paw paw moe se u popisu sastojaka navesti pod tim nazivom, no preporuka je pored naziva, u zagradi, napisati vrstu egzotinog voa.

5.2.5. Sastojci hrane koji se nadopunjuju navodima i upozorenjima a) hrana koja sadri aspartam i aspartam - acesulfam sol (bilo kao sladilo ili kao pojaiva okusa) mora biti oznaena navodom sadri izvor fenilalanina; b) hrana koja sadri vie od 10 % dodanih poliola mora biti oznaena upozorenjem prekomjerno konzumiranje moe imati laksativni uinak; c) za pia koja sadre kavu ili aj, a iji osnovni sastojak nije kava, aj ili ekstrakt kave ili aja, kad naziv hrane ne ukljuuje rije kava ili aj, potrebno je pridravati se slijedeih odredbi: hrana aromatizirana kininom i/ili kofeinom u popisu sastojaka odmah iza rijei aroma mora imati naveden naziv dodanog sastojka. pia koja su namijenjena konzumaciji bez promjena, prethodne pripreme ili nakon pripreme iz koncentriranog ili suhog proizvoda, a sadre kofein iz bilo kojeg izvora u koliini veoj od 150 mg/l, u istom vidnom polju u kojem je naziv hrane moraju imati i navod visok sadraj kofeina te iza navoda u zagradi podatak o koliini kofeina izraenoj u mg/100 ml.

d) hrana i sastojci hrane sa dodanim fitosterolima, esterima fitosterola, fitostanolima i esterima fitostanola moraju biti oznaeni sljedeim navodima: biljni sterol, ester biljnog sterola, biljni stanol ili ester biljnog stanola ili u mnoini ukoliko se radi o vie dodanih fitosterola, estera fitosterola, fitostanola i estera fitostanola. Navedena hrana i sastojci moraju se oznaavati na sljedei nain: 1. u istom vidnom polju u kojem se nalazi i naziv hrane pod kojim se ona stavlja na trite, nalazi se jasno vidljiv i itak navod s dodatkom biljnih sterola/biljnih stanola; 2. koliina dodanih fitosterola, estera fitosterola, fitostanola ili estera fitostanola izraava se u % ili g istih biljnih sterola/biljnih stanola na 100 g ili 100 ml hrane i navodi se u popisu sastojaka;

28

3. navodi se izjava da je proizvod namijenjen iskljuivo ljudima koji ele smanjiti razinu kolesterola u krvi; 4. navodi se izjava da pacijenti koji koriste lijekove za sniavanje kolesterola trebaju biti pod lijenikim nadzorom; 5. navodi se lako vidljiva i itka izjava da proizvod nije preporuljiv trudnicama, dojiljama i djeci mlaoj od 5 godina; 6. navodi se savjet da se proizvod treba koristiti kao dio uravnoteene i raznovrsne prehrane, koja ukljuuje redovitu konzumaciju voa i povra kako bi se odrala razina karotinoida; 7. u istom vidnom polju, u kojem se nalazi i navod iz toke 3. navodi se izjava da treba izbjegavati konzumaciju biljnih sterola/biljnih stanola veu od 3 g/dan; 8. mora se definirati obrok hrane ili sastojka te hrane (najbolje u g ili ml) s izjavom o koliini biljnog sterola/biljnog stanola koju sadrava svaki obrok. e) slastice ili napitci koji sadre glicirizinsku kiselinu ili amonijeve soli glicirizinske kiseline bilo zbog dodatka tih tvari, bilo zbog dodatka biljke slatkog korijena Glycyrrhiza glabra u koliini od 100 mg/kg ili 10 mg/l ili vie. Te slastice i napitci moraju biti oznaeni na sljedei nain: navod sadri slatki korijen dodaje se odmah nakon popisa sastojaka, osim ako se navod slatki korijen ve nalazi u popisu sastojaka ili u nazivu pod kojim se hrana stavlja na trite; ako popis sastojaka ne postoji, navod se oznaava u blizini naziva pod kojim se hrana stavlja na trite.

-

f) slastice koje sadre glicirizinsku kiselinu i amonijeve soli glicirizinske kiseline bilo zbog dodatka tih tvari, bilo zbog dodatka biljke slatkog korijena Glycyrrhiza glabra u koliini od 4 g/kg ili vie. Te slastice moraju biti oznaene na sljedei nain: nakon popisa sastojaka mora se navesti upozorenje: sadri slatki korijen - ljudi koji boluju od hipertenzije trebali bi izbjegavati prekomjernu konzumaciju; ako popis sastojaka ne postoji, upozorenje sadri slatki korijen - ljudi koji boluju od hipertenzije trebali bi izbjegavati prekomjernu konzumaciju navodi se uz naziv pod kojim se hrana stavlja na trite

g) napitci koji sadre glicirizinsku kiselinu i amonijeve soli glicirizinske kiseline bilo zbog dodatka tih tvari, bilo zbog dodatka biljke slatkog korijena Glycyrrhiza glabra u koliini od 50 mg/l ili vie, te napitci koji sadre vie od 1,2 % vol. alkohola i sadre glicirizinsku kiselinu i njezine amonijeve soli u koliini od 300 mg/l ili vie. Ti napitci moraju biti oznaeni na sljedei nain: nakon popisa sastojaka mora se navesti upozorenje: sadri slatki korijen - ljudi koji boluju od hipertenzije trebali bi izbjegavati prekomjernu konzumaciju;

29

-

ako popis sastojaka ne postoji, upozorenje sadri slatki korijen - ljudi koji boluju od hipertenzije trebali bi izbjegavati prekomjernu konzumaciju se navodi uz naziv pod kojim se hrana stavlja na trite.

5.2.6. Sastojci hrane koji se oznaavaju nazivom kategorije 5.2.6.1. Sastojci hrane koji se oznaavaju nazivom kategorije iz Priloga 1. Sastojci hrane koji pripadaju jednoj od kategorija iz Priloga 1., a sastavni su dijelovi druge hrane, mogu se navoditi samo nazivom te kategorije. Kao nazive kategorije ne treba koristiti sljedee izraze: mlijena sirovina, mlijeni sastojci, lisnato povre jer isti nisu navedeni u Prilogu 1. Neki od naziva kategorija iz Priloga 1: a) Naziv kategorije sastojaka Riba Kada je riba sastojak hrane iji naziv ne upuuje na vrstu ribe, moe se koristiti naziv kategorije sastojaka riba. Primjer: Za proizvod pod nazivom inuni u ulju, u popisu sastojaka navodi se vrsta ribe inuni, a ne naziv kategorije riba. Isto vrijedi i kada u nazivu nije navedena vrsta ribe, ali je ona istaknuta slikovnim prikazom ili proizvod sadri navod koji upuuje na odreenu vrstu ribe. b) Naziv kategorije sastojaka Biljna mast ili Biljno ulje Moe se koristiti kao naziv sastojka koji sadri samo jednu ili nekoliko vrsta biljnih masti ili ulja. S druge strane, naziv kategorije Biljna mast ne smije se koristiti ako je sastojak maziva mast budui da maziva mast sadri i druge sastojke osim biljnih masti. c) Naziv kategorije sastojaka krob Naziv krob mora uvijek biti nadopunjen informacijom o njegovom biljnom podrijetlu kada moe sadravati gluten, odnosno kada potjee iz sirovine koja sadri gluten (vidi poglavlje 5.2.11. Alergeni). d) Naziv kategorije sastojaka Zain(i) ili Mjeavina zaina Pod nazivom Zain(i) ili Mjeavina zaina mogu se oznaiti zainske vrste pod uvjetom da nisu dodane u proizvod u koliini veoj od 2 %, bilo kao jedna vrsta zaina ili kao mjeavina zaina.

30

Zaini, na primjer, ne obuhvaaju sjemenke maka ili sezama. Ti sastojci moraju biti naznaeni u popisu sastojaka pod svojim nazivom. Ako su aditivi ili drugi sastojci dodani zainima, kao na primjer: sirutka u prahu, maltodekstrin, dekstroza, sojina bjelanevina, pojaiva okusa, isti moraju uvijek biti navedeni u popisu sastojaka (vidi poglavlje 5.2. Sastojci hrane) e) Naziv kategorije sastojaka Bilje ili Mjeavine bilja Bilje, kao to je bosiljak, mauran i majina duica, mogu se navoditi pod nazivom bilo koje od ovih kategorija: bilje, zain ili zaini, uz uvjet da je svako pojedinano bilje ili mjeavina bilja dodano proizvodu u koliini manjoj 2%. f) Naziv kategorije sastojaka Mlijeni proteini ili Mlijene bjelanevine Za sve mlijene bjelanevine, odnosno kazeine, kazeinate i proteine sirutke moe se koristiti naziv kategorije Mlijeni proteini ili Mlijene bjelanevine Pod istim nazivom kategorije, s druge strane, ne moe se navoditi sirutka i sirutka u prahu, stepka ili mlaenica u prahu i mlijeko u prahu. g) Naziv kategorije sastojka eer Naziv ove kategorije moe se koristiti za sve vrste eera monosaharida i disaharida, ali ne i za smei eer ili sirup budui da navedeni sastojci, osim disaharida, sadre i druge sastojke. h) Naziv kategorije sastojka Glukozni sirup Naziv ove kategorije moe se koristiti samo za glukozni sirup i bezvodni glukozni sirup. i) Naziv kategorije sastojka (naziv vrsta ivotinja od kojih potjee) meso Meso koje se koristi kao sastojak moe biti oznaeno nazivom kategorije meso ispred ega se navodi naziv ivotinjske vrste. Meso ivotinja za klanje koje se koristi kao sastojak pri proizvodnji hrane, podrazumijeva miije kostura s pripadajuim masnim i vezivnim tkivom, ali ne i srce, jezik, miie glave (osim vakaih miia), miie carpusa, tarsusa i repa. Strojno otkoteno meso ne ulazi u definiciju mesa, stoga, kada se upotrebljava kao sastojak hrane, ne navodi se pod nazivom kategorije meso. Primjer: Obarena pilea kobasica Sastojci: strojno otkoteno meso peradi 60%, meso peradi 10%, voda, masno tkivo svinja, bjelanevine penice, zaini, emulgator (E 452 ), pojaiva okusa (E 621) , antioksidans (E 300), glukoza, konzervans (E 250). 31

Tablica 3. Najvea koliina masnog i vezivnoga tkiva za sastojke koji se oznaavaju kao meso Vrsta Meso sisavaca (osim mesa lagomorfa i svinja) te mjeavina ostalih vrsta u kojoj prevladava meso sisavaca Meso svinja Meso ptica i lagomorfa Masno tkivo (%) 25 Vezivno tkivo (%) 25

30 15

25 10

5.2.6.2. Sastojci hrane koji se oznaavaju nazivom kategorije iz Priloga 2. Sastojci, odnosno aditivi, koji pripadaju u jednu od kategorija iz Priloga 2. moraju se navoditi nazivom kategorije iza koje slijedi ili specifian naziv sastojka ili E broj. Primjeri: konzervans natrijev benzoat ili konzervans E 211; bojilo E 123 ili bojilo amarant; bojilo E 150a ili bojilo karamel. Ako sastojak, odnosno aditiv, pripada u vie od jedne kategorije, navodi se ona kategorija koja odgovara glavnoj tehnolokoj funkciji u proizvodu. Primjer: Aditivi E 412 (guar guma) i E 414 (guma arabika) su zgunjivai i stabilizatori. U bezalkoholnim osvjeavajuim piima koja sadre citrus baze glavna im je tehnoloka funkcija stabilizacija proizvoda te se navode pod nazivom kategorije stabilizator. Aditivi koji potjeu iz sirovine koje izazivaju alergije i/ili intolerancije moraju se navesti na nain iz kojeg je jasno vidljiva povezanost s alergijskim sastojkom. Isto mora biti navedeno ili u nazivu ili u popisu sastojaka ili na oba mjesta. Primjer: Emulgator E 322 (soja) ili emulgator sojin lecitin se ne smije navesti samo nazivom lecitin jer potroa koji je alergian na soju na taj nain nee saznati taj vaan podatak. Meutim, to nije sluaj kod rafiniranog lecitina (vidi Prilog 4 i poglavlje 5.2.11. Alergeni). Aditivi koji pripadaju istoj kategoriji mogu se u popisu sastojaka grupirati i navesti pod zajednikim nazivom kategorije.

32

Primjer: Kada proizvod sadri tri zgunjivaa, oni mogu biti navedeni u popisu sastojaka na sljedei nain: zgunjivai: E 407, E 410, E 417 po numerikom redu ili zgunjivai: karagenan, karuba guma, tara guma. Modificirani krobovi iako imaju E oznake i specifine nazive, u popisu sastojaka se mogu navoditi samo kao modificirani krob. Za sastojke koji pripadaju kategoriji sastojaka pod nazivom pojaiva arome moe se koristiti i naziv pojaiva okusa gdje je to primjenjivo. Primjer: Mononatrijev glutaminat, E 621, pojaava iskljuivo okus obzirom da je prema kemijskoj strukturi sol aminokiseline te ne sadrava hlapljive komponente odgovorne za miris (aldehide, ketone, alkohole) stoga moe biti oznaen nazivom kategorije sastojka pojaiva okusa .

5.2.7. Oznaavanje vitamina i minerala Sastojci kao to su vitamini i minerali mogu se u popisu sastojaka navoditi grupno. Primjer: vitamini: vitamin B1, B2 i B6, nikotin amid, beta-karoten; minerali: kalcijev laktat, magnezijev citrat Vitamini i minerali se navode trivijalnim nazivima. Mogu se navoditi i kemijski oblici vitamina i minerala u popisu sastojaka, radi provjere usklaenosti istih sa listom doputenih kemijskih oblika oznaenih posebnim propisima (Prilog 5. toka 19.), ali samo u sluaju kada su trivijalni nazivi ve navedeni na proizvodu navoenjem hranjivih vrijednosti hrane. Primjer 1.: Doputeni kemijski oblici vitamina B1 su tiamin hidroklorid i tiamin mononitrat. U popisu sastojaka moe se navesti kemijski oblik vitamina - tiamin hidroklorid, a trivijalnim nazivom vitamin B1 u podacima o hranjivim vrijednostima hrane. Primjer 2.: Proizvod Prah za pripremu napitka obogaenog vitaminima moe imati popis sastojaka naveden na sljedee naine: Sastojci: eer, kiselina: limunska kiselina, regulator kiselosti: natrijev hidrogenkarbonat, aroma, vitamini (askorbinska kiselina, D-alfa-tokoferil acetat, nikotinamid, kalcij-D-pantotenat, tiamin mononitrat, natrij riboflavin-5-fosfat, piridoksin hidroklorid, cijanokobalamin, folna kiselina), zgunjiva: E 414.

33

ILI Sastojci: eer, kiselina: limunska kiselina, regulator kiselosti: natrijev hidrogenkarbonat, aroma, vitamini (vitamin C, vitamin E, niacin, pantotenska kiselina, vitamin B1, vitamin B2, vitamin B6, vitamin B12, folna kiselina), zgunjiva: E 414.

5.2.8. Iznimke od obveznog navoenja sastojaka Nije potrebno navoenje sastojaka u sljedeim sluajevima: a) svjee voe i povre, ukljuujui krumpir, koje nije oguljeno, narezano ili slino obraeno; b) gazirana voda ili voda s dodatkom CO2 iji opis navodi da je gazirana; c) ocat koji je proizveden iskljuivo od jedne sirovine koja je navedena u nazivu proizvoda, pod uvjetom da mu nije dodan niti jedan drugi sastojak; d) sir, maslac, fermentirano mlijeko i vrhnje, pod uvjetom da su im dodani samo mlijeni sastojci, enzimi i mikrobioloke kulture koji su neophodni za njihovu proizvodnju ili sol koja je potrebna za proizvodnju sira, izuzev svjeeg i preraenog sira gdje se sol navodi; Kod hrane koja se sastoji od samo jednog sastojka nije potrebno navoenje sastojaka u popisu sastojaka iza rijei sastojci ako je naziv hrane ujedno i naziv sastojka ili ako se iz naziva hrane moe zakljuiti da je rije o jednom, odreenom sastojku. Primjeri: Zeleni aj, mljevena kava, bijeli eer, jestivo suncokretovo ulje e) kod pia koja sadre vie od 1,2% vol. alkohola sastojci se obvezno navode samo ukoliko izazivaju alergije ili intolerancije; f) vina su u cijelosti regulirana posebnim propisima (Prilog 5. toka 4.), kao i jaka alkoholna pia (Prilog 5. toka 5.), kojima su propisane specifine odredbe za oznaavanje i navoenje sastojaka; Odreena vina i alkoholna pia sadre sastojke koji mogu izazvati alergije i/ili intolerancije pa je preporuljivo njihovo navoenje. g) dana je mogunost propisivanja odstupanja od navoenja popisa sastojaka za odreenu hranu. Navedeno odstupanje mogue je propisati nacionalnim propisom, pri emu se izuzee odnosi samo na hranu proizvedenu u Republici Hrvatskoj, uz uvjet potpune informiranosti potroaa. Time se smatra da je ta hrana uobiajena i dobro poznata potroau tako da on i bez navoenja sastojaka oekuje odreeni sastav.

34

5.2.9. Sloeni sastojak Sloeni sastojak je sastojak koji je i sam sastavljen od dva ili vie sastojaka. Primjeri: margarin u biskvitu; majoneza u salati s tunjevinom; dem od jagoda u kolau; okoladno punjenje u keksima. Sastojci u sloenom sastojku smatraju se sastojcima gotovog proizvoda. Mogu se navoditi na jedan od sljedea dva naina: a) u popisu sastojaka na mjestu koje zauzimaju obzirom na maseni udio u gotovom proizvodu (vidi poglavlje 5.2.2. i 5.2.3.); Primjer: Proizvod pod nazivom ajno pecivo s okoladom (29 %) ima slijedei popis sastojaka: Sastojci: penino brano, eer, biljna mast, kakaova masa, kakaov maslac, tvari za rahljenje E 500 i E 503, mlijena mast, sol, kiselina: limunska kiselina, emulgator sojin lecitin, arome. b) u popisu sastojaka, pod svojim nazivom sloenog sastojka, na odgovarajuem mjestu obzirom na masu koja mu je utvrena pri proizvodnji, ako su njegovi sastojci naznaeni u zagradi odmah poslije naziva sloenog sastojka. Sastojci sloenog sastojka, koji se navode u zagradi, takoer se moraju navesti padajuim redoslijedom prema masi koju imaju u tom sloenom sastojku. Primjer 1: Proizvod ajno pecivo s okoladom (29 %) ima popis sastojaka: Sastojci: penino brano, okolada (eer, kakaova masa, kakaov maslac, emulgator sojin lecitin, aroma), biljna mast, tvari za rahljenje E 500 i E 503, mlijena mast, sol, kiselina: limunska kiselina, emulgator sojin lecitin, arome. Primjer 2.: Rezanci s gustom mesnom juhom u prahu Sastojci: rezanci (penino brano, biljno ulje, sol, zgunjiva E 412, regulator kiselosti E 339, E 500, E 501), mesna juha u prahu (sol, pojaivai arome: E 621, E 627 i E 631, eer, modificirani krob, ivotinjska mast, prirodna aroma mesa, preni luk, enjak, luk vlasac, bijeli papar, ljuta crvena paprika, bojilo E 150a). Primjer 3.: Vafel proizvod s mlijenim i kakaovim punjenjem (51%), preliven okoladom (29%) Sastojci: okoladni preljev (eer, kakaova masa, kakaov maslac, mlijena mast, emulgatori: sojin lecitin E 322, E 476; aroma), eer, penino brano, ovrsnuto biljno ulje, mlijeko u prahu 1,6%, laktoza, dekstroza, kakaov prah 1,7%, punomasno sojino brano, regulator kiselosti E 500, sol, emulgator E 322, arome. Primjer 4.: 35

ajno pecivo punjeno kremom od ljenjaka (26%), preliveno okoladom (24%) i posipano ljenjacima (7%). Sastojci: okoladni preljev (eer, kakaova masa, kakaov maslac,

Documents

VodiÄŤ za oznaÄŤavanje, reklamiranje i prezentiranje hrane Izdanje 2