Wydział Ekonomii Marek Fietko.pdf · a wykorzystanie ich miało pozytywny wpływ na rozwój gospodarczy ... wzrost i w konsekwencji rozwój gospodarczy ... do których należą miedzy

Uniwersytet Rzeszowski

Wydział Ekonomii

STUDIA PODYPLOMOWE

„Mechanizmy funkcjonowania strefy euro”

VII edycja, rok akademicki 2015/16

Marek Fietko

Nr albumu: ……/2016

WPŁYW ŚRODKÓW FINANSOWYCH

Z BUDŻETU UNII EUROPEJSKIEJ

NA SYTUACJĘ GOSPODARCZĄ

WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO

W LATACH 2004-2013

Praca dyplomowa

wykonana pod kierunkiem

prof. dr hab. UR Ryszard Kata

Przyjmuję pracę

………………………………

Data i podpis promotora

RZESZÓW 2016

Studia realizowane z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej

2

3

Streszczenie

Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej otworzyło przed naszym krajem możliwość pozyskiwania

i korzystania ze środków finansowych z budżetu Unii Europejskiej, do których to dostęp miał na celu

podniesienie konkurencyjności krajów członkowskich Unii Europejskiej w wielu obszarach

a wykorzystanie ich miało pozytywny wpływ na rozwój gospodarczy poszczególnych krajów i regionów

unijnych.

W mojej pracy podejmuję problematykę rozwoju gospodarczego woj. podkarpackiego oraz

próbę odpowiedzi na pytanie, czy środki z budżetu UE pozyskane w latach 2004 – 2013

wpłynęły na poprawę sytuacji gospodarczej podkarpacia przyczyniając się do harmonijnego

rozwoju.

Na podstawie danych statystycznych przedstawionych w pracy, zaprezentowane zostały

makroekonomiczne oraz instytucjonalne uwarunkowania rozwoju sektora MSP oraz B+R

w województwie podkarpackim na tle innych regionów kraju.

Słowa kluczowe:

gospodarka, województwo podkarpackie, polityka regionalna, budżet, fundusze europejskie

TYTUŁ

IMPACT OF FUNDS FROM THE EUROPEAN UNION FOR ECONOMIC SITUATION PROVINCE

PODKARPACKIE IN THE YEARS 2004-2013

4

SPIS TREŚCI:

WSTĘP..................................................................................................................................... 6

ROZDZIAŁ I. POLITYKA REGIONALNA UNII EUROPEJSKIEJ.................................... 8

1.1.Pojecie i cele polityki regionalnej................................................................................ 8

1.2. Polityka regionalna Unii Europejskiej – geneza.......................................................... 10

ROZDZIAŁ II. INSTRUMENTY FINANSOWE BUDZETU UNII EUROPEJSKIEJ

MAJĄCE WPŁYW NA ROZWÓJ GOSPODARCZY WOJ.PODKARPACKIEGO............

12

2.1 Perspektywa 2004 – 2006 ............................................................................................ 14

2.2. Perspektywa 2007 – 2013............................................................................................ 18

ROZDZIAŁ III. ANALIZA WPŁYWU FUNDUSZY Z BUDŻETU UNII EUROPEJSKIEJ

NA GOSPODARCZY ROZWÓJ REGIONU W OKRESIE 2004 – 2013................................

25

3.1. Badanie oceny wpływu środków finansowych na wzrost PKB.................................. 27

3.2. Wpływ środków z budżetu UE na sektor MŚP........................................................... 29

3.3. Wpływ środków z budżetu UE na sektor B+R............................................................ 33

ZAKOŃCZENIE I WNIOSKI................................................................................................. 40

BIBLIOGRAFIA………………………….............................................................................. 44

SPIS STRON INTERNETOWYCH PUBLIKACJI/AKTÓW PRAWNYCH/TABEL/

WYKRESÓW/RYSUNKÓW………………………………………………………………..

45

5

„ Państwa członkowskie pragną wzmocnienia

jedności swych gospodarek i zabezpieczenia ich

harmonijnego rozwoju poprzez redukowanie

zróżnicowań istniejących między regionami

oraz łagodzenie zacofania regionów

mniej uprzywilejowanych.”

Preambuła Traktatu Rzymskiego o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, 1957

6

WSTĘP

W maju 2016 roku przypada 12 rocznica historycznego wydarzenia, jakim było

przystąpienie Polski do Unii Europejskiej W dniu 1 maja 2004 roku, Polska stała się członkiem

Wspólnoty Europejskiej. Przed Polską i woj. podkarpackim stanęły nowe możliwości

i perspektywy rozwoju, szansa zmian na lepsze i wyrównania nierówności pomiędzy

regionami. Do Polski i tym samym na podkarpacie zaczęły napływać środki z funduszy

europejskich, dzięki którym, również w naszym regionie mogło być zrealizowane wiele

projektów mających wpływ na sytuacje gospodarczą - wzrost i w konsekwencji rozwój

gospodarczy podkarpacia i całego regionu. Mogły być realizowane projekty na taka skalę, na

jaką bez dofinansowania z budżetu UE woj. podkarpackie nigdy nie mogłoby sobie pozwolić.

Szczególną rolę w rozwoju kraju, w tym również województwa podkarpackiego, miała

europejska polityka spójności i jej instrumenty finansowe. Wpłynęły one w bardzo istotny

sposób na zniwelowanie wieloletnich zaniedbań rozwojowych i zmniejszenie zróżnicowań

między regionami.

W niniejszej pracy podjęto temat dotyczący wpływu środków finansowych z budżetu UE

na poprawę sytuacji gospodarczej województwa podkarpackiego oraz jego zharmonizowany

rozwój w latach 2004-2013. Skupiono się na zagadnieniu wykorzystania środków finansowych

z budżetu UE przeznaczonych na poprawę wskaźników dotyczących wzrostu i rozwoju

gospodarczego. W szczególny sposób poddano ocenie wpływ środków finansowych z budżetu

UE na rozwój sfery B+R i obszaru MŚP.

Głównym celem pracy jest analiza w jakim stopniu środki z budżetu Unii

Europejskiej wpłynęły na sytuację gospodarczą woj. podkarpackiego, czy przyczyniły się

do zwiększenia przedsiębiorczości oraz innowacyjności podkarpackiej gospodarki.

Cele szczegółowe to charakterystyka polityki regionalnej, analiza instrumentów

finansowych budżetu Unii Europejskiej mających wpływ na rozwój gospodarczy

Podkarpacia, oraz analiza i ocena wskaźników w obszarze MŚP i B+R w latach 2004-2013.

Zostanie przedstawiona hipoteza badawcza: środki finansowe pozyskane z budżetu

UE wpłynęły na poprawę sytuacji gospodarczej w województwie podkarpackim.

Metoda badawcza polega na wykorzystaniu metody analityczno-opisowej. Na potrzeby

niniejszego opracowania analiza obejmie okres 2004-2013. Zostanie dokonana analiza danych

zastanych (desk research). Materiał poddany analizie został dobrany w sposób celowy – do

badania zostały włączone dane i dokumenty, które okazały się być użyteczne z punktu widzenia

celów niniejszej pracy - raporty, sprawozdania, dokumentacje programów, oraz materiały GUS,

a także analiza wskaźnikowa czyli porównanie wielkości i wartości wskaźników w obszarze

rozwoju gospodarczego woj. podkarpackiego od momentu wejścia Polski do UE 2004 roku, do

sytuacji w roku 2013. Za pomocą wskaźnika korelacji zostanie podjęta próba stwierdzenia czy

środki finansowe z UE miały wpływ na wzrost gospodarczy w woj. podkarpackim.

W pierwszym rozdziale zostały sprecyzowane najważniejsze pojęcia takie jak rozwój

gospodarczy, a także omówiona polityka regionalna, polityka spójności i jej cele.

W drugim rozdziale przedstawiono i omówiono jakie programy operacyjne realizowane

były w ramach środków przedakcesyjnych, perspektyw finansowych 2004-2006, oraz 2007-

7

2013 a także jakie środki finansowe zostały przeznaczone i wykorzystane na przedmiotowe

działania zarówno w skali kraju jak i na podkarpaciu.

W rozdziale trzecim podjęto próbę zbadania jaki wpływ miało pozyskanie

i wykorzystanie środków finansowych z poszczególnych programów operacyjnych na rozwój

gospodarczy w woj. podkarpackim. Wykorzystano wskaźnik korelacji liniowej spróbowano

ustalić związek przyczynowo - skutkowy pomiędzy wielkością pozyskanych środków

a zmianami wartości omawianych wskaźników dotyczących sytuacji gospodarczej regionu.

W podsumowaniu zostanie podjęta próba oceny czy woj. podkarpackie potrafiło

efektywnie wykorzystać dostępne środki z funduszy UE, oraz czy dotacje, czy programy

w istotny sposób przyczyniły się do korzystnych zmian w obszarze szeroko rozumianego

rozwoju gospodarczego podkarpacia, oraz zostaną wyciągnięte wnioski końcowe.

Praca napisana została na podstawie pozycji z literatury dotyczących budżetu UE,

Europejskiej Integracji Gospodarczej, a także Raportów m.in. Ministerstwa Rozwoju

Regionalnego, Parlamentu Europejskiego, Komisji Europejskiej czy też Urzędu

Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie, Wojewódzkiego Urzędu

Pracy w Rzeszowie

8

ROZDZIAŁ I

POLITYKA REGIONALNA UNII EUROPEJSKIEJ

1.1. Pojęcie i cele polityki regionalnej

Unia Europejska nie jest obszarem równomiernego i harmonijnego rozwoju. Na ten stan

rzeczy istotny wpływ ma wiele czynników, do których należą miedzy innymi różnice

demograficzne, systemy polityczno-gospodarcze, różnice w wyposażeniu regionów w zasoby

naturalne, poziom wykształcenia, i wiele innych. Miarę siły zjednoczonej Europy stanowią jej

gospodarczo najsłabsze regiony. Dlatego właśnie polityka regionalna nabiera coraz większego

znaczenia w rozwoju gospodarczym poszczególnych krajów członkowskich Unii Europejskiej

i stało się nadrzędnym celem propagatorów europejskiej równości.

W literaturze przedmiotu funkcjonują różne definicje polityki regionalnej, ze względu na

zróżnicowane podmioty, które są odpowiedzialne za jej realizację, a także zdefiniowane cele.

Zgodnie z definicją B. Winiarskiego polityka regionalna, to „oddziaływanie państwa oraz

występujących w jego imieniu władz centralnych i regionalnych na proces rozwoju oraz

zagospodarowania przestrzennego regionów”1. Do głównych celów polityki regionalnej zalicza

się oddziaływanie na rozwój regionów oraz dążenie do racjonalnego zmniejszenia

występujących terytorialnie dysproporcji społeczno-gospodarczych2. Natomiast I. Pietrzyk

definiuje politykę regionalną jako tą, która obejmuje działania mające na celu wyrównanie

dysproporcji w rozwoju przestrzennym kraju za pośrednictwem środków budżetowych

w przekroju międzyregionalnym3. Z kolei w świetle pojęcia sformułowanego przez Piotra

Solarza, „polityka regionalna to świadome działanie państwa polegające na wykorzystaniu

zasobów danego regionu, w celu wzrostu jego konkurencyjności i pobudzania jego rozwoju”4.

Pojęcie polityki regionalnej zostało również sprecyzowane w ustawie z dnia dnia 6 grudnia 2006

r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Zgodnie z tym aktem prawnym powyższa polityka to

„zespół wzajemnie powiązanych działań podejmowanych i realizowanych w celu zapewnienia

trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju, spójności społeczno-gospodarczej, regionalnej

i przestrzennej, podnoszenia konkurencyjności gospodarki oraz tworzenia nowych miejsc pracy

w skali krajowej, regionalnej lub lokalnej5”

Powyższe definicje wskazują na cele współczesnej polityki regionalnej, którymi są

z jednej strony z jednej strony wyrównywanie różnic w rozwoju regionalnym (czyli

zwiększanie spójności), z drugiej – inicjowanie w regionach procesów rozwojowych

skutkujących ogólnym wzrostem gospodarczym.

Politykę regionalną z uwagi na podmiot który ją prowadzi, ale także prymat

interesów, poprzez które jest ona realizowana można podzielić na dwa rodzaje tj. politykę

1 Winiarski, B. 2004: Uwarunkowania, cele i dziedziny polityki gospodarczej, w: Polityka gospodarcza,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 75. 2 Jaźwiński, I. 2004: Kierunki polityki regionalnej w Polsce w warunkach integracji europejskiej, w „Europa

Regionu”, tom VII, s. 38 3 Pietrzyk I., 2006: Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w państwach członkowskich, Wydawnictwo

Naukowe PWN, Warszawa, s.16. 4 Solarz, P. 2011: Polityka regionalna w Polsce w warunkach integracji europejskiej w latach 2004–2010, Warszawa, s. 21−22. 5 Dz.U. 2006 nr 227 poz. 1658. Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.

9

interregionalną i politykę intraregionalną. Pierwsza z nich jest prowadzona przez centralne

organy władzy publicznej niejako wobec regionu, oznacza odgórne sterowanie rozwojem

regionu, ale z perspektywy realizacji interesów państwa. Polityka ta ma często charakter

wyrównawczy w stosunku do regionów, które borykają się z istotnymi problemami

rozwojowymi i bez wsparcia państwa nie są w stanie przezwyciężyć stagnacji i samodzielnie

rozpocząć procesy rozwojowe. Polityka prowadzona przez państwo ma służyć zmniejszaniu

różnic w poziomie rozwoju pomiędzy poszczególnymi regionami6. Druga z wymienionych

polityk opiera się na aktywności regionalnych władz samorządowych, a jej celem jest

kształtowanie i wykorzystanie potencjału endogenicznego, specyficznego dla każdego regionu.

Oznacza to wspieranie przez władze tych branż i dziedzin regionalnej gospodarki, które

rozwijają się, na podstawie wewnętrznych, specyficznych dla każdego regionu, czynników

wzrostu oraz eliminowania barier w rozwoju gospodarczym i społecznym danego regionu.

Powyższy model polityki jest zorientowany na zaspokajanie potrzeb mieszkańców regionu,

poprzez wzrost jakości ich życia7.

Należy zaznaczyć, iż Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010−2020 sugeruje

odejście od podziału na politykę na inter- i intraregionalną, na rzecz jednej wspólnej polityki,

która będzie określać cele w odniesieniu do terytorium, wspólne dla podmiotów, które posiadają

odrębne kompetencje i zadania na rzecz ich realizacji8.

Na poziomie europejskim politykę regionalną nazywa się również polityką strukturalną,

ponieważ wyraża ona solidarność pomiędzy narodami i regionami9. Polityka strukturalna jest

to tradycyjne pojęcie dotyczące interwencji Wspólnot Europejskich (a od 1993 roku – Unii

Europejskiej) używane już od 1957 roku. W kontekście dotacji unijnych spotykamy się również

z pojęciem - polityka spójności. Ona natomiast wskazuje na podstawowy cel interwencji, jakim

jest zmniejszenie zróżnicowań w Unii. Praktycznie jednak pojęcia te są często używane

zamiennie, w związku z czym można przyjąć, że polityka regionalna, polityka strukturalna

i polityka spójności Unii Europejskiej ma ten sam cel - zmniejszenie dysproporcji i różnic

między stopniem rozwoju poszczególnych regionów Unii Europejskiej.

Europejska polityka regionalna zmierza do wyrównywania dysproporcji w rozwoju całej

Wspólnoty i osiągniecia spójności pomiędzy poszczególnymi jej regionami. Do wzmacniania

spójności przyczynia się poprzez wyrównywanie szans rozwojowych regionów mających

słabsze wyniki rozwoju i to właśnie regionalnie alokowanych jest większość środków.

Zwiększenie stopnia spójności UE osiągane jest poprzez modernizacje i restrukturyzacje

gospodarek państw członkowskich i ich regionów. Należy przy tym podkreślić, że celem

polityki spójności jest nie tyle dążenie do równości, co raczej niwelowanie występujących

nierówności. Polityka regionalna i spójności stanowi jeden z filarów europejskiej konstrukcji,

obok jednolitego rynku i unii walutowej.

6 Chądzyński J., Nowakowska A., Przygodzki Z. 2007: Region i jego rozwój w warunkach globalizacji, Łódź, s. 201. 7 Sztando A., 2010,: Polityka intraregionalna — pojęcie, podmioty, cele i instrumenty, [w:] „Prace Naukowe

Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” nr 110, s. 185. 8 MRR, 2010 : Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010−2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie,

Warszawa, s. 6. 9 W literaturze przedmiotu często używa się zamiennie pojęć: „polityka regionalna”, „polityka strukturalna”

i „polityka spójności”. Niektórzy autorzy stosują nawet nazwę – regionalna polityka strukturalna (Gębicka,

Grewiński 2003: Europejska polityka regionalna, wyd. 1, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa. s. 32).

10

1.2. Polityka Regionalna Unii Europejskiej – geneza

Pierwsze postanowienia dotyczące polityki regionalnej sięgają końca lat 50 XX wieku

i można je znaleźć w Traktatach Rzymskich. Na mocy powyższych Traktatów utworzono dwa

instrumenty finansowe mające wspierać regiony europejskie – Europejski Fundusz Społeczny

oraz Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej. W tym początkowym okresie

inwestycje regionalne nie były prowadzone w ramach wspólnej polityki, działalność Wspólnoty

opierała się wówczas głównie na koordynacji polityk regionalnych poszczególnych państw

członkowskich10.

Istotnym zwrotem w ewolucji polityki regionalnej była podjęta w 1972 r. decyzja szczytu

paryskiego o powołaniu Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (swoje

funkcjonowanie rozpoczął dopiero w 1975 r.) który jako pierwszy miał wspierać biedniejsze

obszary EWG11. Kolejne rozszerzenia w latach 80 i przyjęcie państw o dużo niższym poziomie rozwoju

gospodarczego, tj. Grecji (1981 r.), Hiszpanii oraz Portugalii (1986 r.) pociągnęły za sobą

potrzebę istotnych modyfikacji w dotychczasowym kształcie polityki regionalnej. Przełomem

było przyjęcie przez Wspólnotę Jednolitego Aktu Europejskiego w 1986 roku. Na jego mocy

do Traktatu Rzymskiego wprowadzono tytuł: „Spójność gospodarcza i społeczna”, wpisując to

pojęcie na stałe do porządku prawnego Unii Europejskiej. Przyczyna takiego działania było

przekonanie o tym, że integracja europejska może sprzyjać rozwojowi regionów centralnych

kosztem regionów peryferyjnych. Do najważniejszych zmian należało m.in. podwojenie

środków z budżetu UE na rozwój regionalny, koncentracja środków na pięciu określonych

celach ustanowionych przez Radę Ministrów Wspólnoty Europejskiej i wprowadzenie

obiektywnych kryteriów udzielania pomocy i zasad ustalania mapy regionów podlegających

pomocy12.

„Kolejna reforma funduszy strukturalnych nastąpiła w 1993 roku, w następstwie

podpisania 7 lutego 1992 roku traktatu z Maastricht. Reforma z 1993 roku była spowodowana

z jednej strony niskim tempem eliminowania różnic w dysparytetach rozwojowych między

regionami – mimo koncentracji znacznej części funduszy strukturalnych w regionach

najsłabszych ekonomicznie – a z drugiej strony perspektywą pojawienia się nowych problemów

dotyczących zacofania gospodarczego wschodnich landów w aspekcie przyłączenia ich do

RFN. O ile w poprzednich latach podstawowym celem polityki regionalnej było niwelowanie

różnic w rozwoju poszczególnych regionów, o tyle w latach 1994-1999 położono nacisk na

wzmocnienie endogenicznego potencjału regionów oraz zmniejszenie bezrobocia. Wsparcie

finansowe kierowano na podnoszenie kwalifikacji pracowników, tworzenie i rozwijanie

instytucji edukacyjnych, podmiotów badawczo -rozwojowych oraz budowę infrastruktury

technicznej.” 13 Ustanowiono również kolejny instrument polityki strukturalnej – Fundusz

Spójności, który miał wspomagać inwestycje w mniej rozwiniętych krajach członkowskich

oraz wspierać działania mające na celu implementacje kryteriów konwergencji wyznaczonych

10 Pastuszka S., 2012: Polityka Regionalna Unii Europejskiej – cele, narzędzia, efekty, Warszawa, s. 113. 11 Gawlikowska-Hueckel K., Zielińska-Głębocka A., 2004: Integracja europejska. Od jednolitego rynku do unii

walutowej, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa, s. 196–199. 12 Pastuszka S., Polityka Regionalna … s. 117 -120 13 Tamże s.120 - 121

11

przez Traktat z Maestriach. Należy podkreślić, że Fundusz Spójności nie jest zaliczany do

funduszy strukturalnych, gdyż pomaga w realizacji celów zawartych w programach krajowych,

a nie regionalnych i ma ułatwiać krajom (a nie regionom) wejście do unii walutowej. Integralną

częścią funduszy strukturalnych stał się natomiast powołany także w tym czasie Finansowy

Instrument Wspierania Rybołówstwa.

Kolejna krok w ewolucji polityki regionalnej miał miejsce podczas szczytu unii

Europejskiej w Berlinie w 1999 r. w trakcie którego została podpisana Agenda 2000

uwzgledniająca rozszerzenie Wspólnoty o kraje Europy Wschodniej oraz Cypr i Maltę. Celem

była silniejsza koncentracja środków, uproszczenie procedur i podniesienie skuteczności

podejmowanych działań. W Berlinie zaakceptowano ostateczny kształt polityki regionalnej na

lata 2000 – 2006.

Na posiedzeniu Rady Europejskiej w marcu 2000 r. została przyjęta Strategia Lizbońska,

stanowiąca długofalowy program rozwoju społeczno-gospodarczego UE. Początkowo

obejmowała dwa filary; ekonomiczny i społeczny. Na szczycie w Goteborgu

w czerwcu 2001 roku dodano do niej filar ekologiczny - ujęty w szerszej formule

zrównoważonego rozwoju. Głównym celem Strategii Lizbońskiej było stworzenie na obszarze

UE do końca 2010r. najbardziej dynamicznej, konkurencyjnej i opartej na wiedzy gospodarki

na świecie, zdolnej do zapewnienia zrównoważonego wzrostu, oferującej więcej lepszych

miejsc pracy, większą spójność społeczną, jak również poszanowanie środowiska

naturalnego14.

W lipcu 2006 roku Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej zatwierdzimy

rozporządzenia umożliwiające wdrobienie polityki regionalnej w latach 2007-2013.

Sformułowano nowe cele polityki regionalnej: Cel 1 - dążenie do konwergencji państw

członkowskich i regionów, Cel 2 - konkurencyjność regionalna i zwiększenie zatrudnienia, Cel

3 - europejska współpraca terytorialna15.

W czerwcu 2010 roku Rada UE przyjęła strategię „Europa 2020” – najważniejszy

dokument dla pespektywy finansowej 2014 -2020 i kształtowania polityk Wspólnot, w tym

także europejskiej polityki spójności. W dniu 6 października 2011 Komisja Europejska przyjęła

projekt pakietu ustaw, w którym nakreślono ramy polityki spójności Unii Europejskiej na lata

2014 – 2020. Kierunki wsparcia w nowej perspektywie finansowej w znacznej części są

kontynuacją poprzedniego okresu programowania 2007 – 201316

Zgodnie z decyzjami podjętymi w 2013 r., Polska uzyskała 72,9 mld EUR na realizację

polityki spójności oraz ok. 28,6 mld EUR na realizację wspólnej polityki rolnej. W wyniku

przeliczenia cen stałych na bieżące, wynegocjowana w lutym 2013 r. kwota wzrosła

o ok. 13 % i wynosi 82,3 mld EUR dla polityki spójności oraz ok. 32,1 mld EUR na politykę

rolną. Dodatkowo 252 mln EUR zostanie zapewnione na wsparcie bezrobotnej młodzieży.

W obecnym okresie programowania Polska jest największym beneficjentem polityki

spójności17

14 http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/lisbon_strategy_evaluation_pl.pdf (dostęp: 29.05.2016 r.) 15 Rozporządzenie Rady Wspólnot Europejskich nr 1083/2006 16 Szlachta J., Strategia Europa 2020 a europejska polityka spójności po 2013 roku, s.236,

http://kolegia.sgh.waw.pl/pl/KAE/struktura/IRG/publikacje/Documents/pim88_9.pdf (dostęp: 17.05.2015) 17 https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/zasady-dzialania-funduszy/czym-sa-fundusze-

europejskie/#Podział Funduszy Europejskich na kraje członkowskie (dostęp: 29.05.2016 r.)

12

ROZDZIAŁ II

INSTRUMENTY FINANSOWE BUDZETU UNII EUROPEJSKIEJ

MAJĄCE WPŁYW NA ROZWÓJ GOSPODARCZY WOJEWÓDZTWA

PODKARPACKIEGO

Wsparcie finansowe udzielane przez Unię Europejską Polsce na przestrzeni ostatnich

kilkunastu lat miało różną formę oraz skalę, ale ten sam cel - pomoc w niwelowaniu różnic

gospodarczych pomiędzy krajami rozwiniętymi (krajami „starej UE”), a krajami o niższym

stopniu rozwoju społeczno-gospodarczym. Jeszcze przed przystąpieniem do Unii Europejskiej

Polska, a tym samym również województwo podkarpackie rozpoczęło proces absorpcji

środków finansowych funduszy przedakcesyjnych.

Fundusze przedakcesyjne to środki bezzwrotnej pomocy finansowej udzielane państwom

kandydującym na przygotowanie się do członkostwa w Unii Europejskiej. Pomoc

przedakcesyjna pochodziła z trzech instrumentów finansowych:

PHARE – Pomoc dla Restrukturyzacji Gospodarek Polski i Węgier,

ISPA – Przedakcesyjny Instrument Polityki Strukturalnej,

SAPARD – Przedakcesyjny Instrument Wsparcia dla Rolnictwa i Obszarów

Wiejskich18.

Program PHARE - wsparcie z PHARE koncentrowało się na realizacji dwóch

podstawowych priorytetów:

wsparcie na rzecz rozwoju instytucjonalnego – wzmacnianie administracji publicznej

i przygotowanie jej do przyjęcia i stosowania prawa wspólnotowego oraz uczestniczenia we

wspólnej polityce regionalnej Unii,

wsparcie inwestycyjne – poprawa spójności społecznej i gospodarczej regionów

poprzez działania strukturalne, ochronę środowiska oraz infrastrukturę transportową19.

Łączna wartość środków alokowanych w ramach programu Phare w okresie od roku 2000

do roku 2003 dla Polski wyniosła według Memorandów Finansowych 1860,641 mln EUR.

Natomiast kwota wsparcia z PHARE wykorzystanych przez województwo podkarpackie w tym

okresie ukształtowała się na następującym poziomie:

w ramach Programu Phare Spójność Społeczna i Gospodarcza (SSG) – 64,4 mln EUR

w tym środki przeznaczone na projekty infrastrukturalne – 42,2 mln EUR,

w ramach Programu Współpracy Przygranicznej Phare CBC Polska – Słowacja –

5,8 mln EUR,

w ramach Programu Zintegrowana Granica Wschodnia – 11,9 mln EUR,

w ramach Programu Phare 2001 ODBUDOWA - 3,84 mln EUR20.

18 UKIE, 2006: Fundusze i programy pomocowe UE,UKIE, Warszawa, s. 11. 19 http://ec.europa.eu/polska/news/announcements/downloads/070823_pytania_i_odpowiedzi_do_konkursu_dla_

mlodziezy.pdf (dostęp 5.05.2016 r.) 20 UMWP, 2014: 10 lat województwa podkarpackiego w UE- ocena wykorzystania funduszy europejskich w

rozwoju regionu, UMWP, Rzeszów, s. 22.

13

Program ISPA - fundusz utworzony dla współfinansowania dużych projektów

inwestycyjnych z dziedziny ochrony środowiska i transportu. Program ISPA był realizowany

na terenie całej Polski w latach 2000 – 2003 (cztery edycje), a wysokość wsparcia jakie

oferował dla kraju wynosiła średnio 348 mln EUR/rok. We wskazanym okresie, na terenie

Podkarpacia w ramach programu zrealizowano tylko cztery projekty dotyczącego sektora

ochrony środowiska, natomiast w odniesieniu do sektora transportowego wsparcia nie uzyskał

żaden projekt z województwa. Tym samym łączna wartość uzyskanego przez region wsparcia

w ramach programu wyniosła 40,36 mln EUR21.

Program SAPARD - był kolejnym instrumentem finansowym dostępnym w Polsce

w ramach funduszy przedakcesyjnych. Program ten zorientowany był na finansowanie

modernizacji rolnictwa i obszarów wiejskich, wspieranie przemysłu rolniczo-spożywczego, jak

również promocja przedsiębiorczości na wsi. Celem Programu było przygotowanie Polski do

członkostwa, wzmacniania integracji sektora rolnego z Unią Europejską poprzez pomoc

w przejmowaniu dorobku prawnego Wspólnoty, jak również wspieranie rozwoju obszarów

wiejskich22.

Wartość środków, które Polska pozyskała w ramach programu SAPARD z budżetu Unii

Europejskiej w okresie 2000-2003 wynosiła średnio ok. 170 mln EUR rocznie, z czego

województwo podkarpackie pozyskało łącznie przez cały okres około 76,6 mln EUR23.

Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich - miał za zadanie wspierać restrukturyzację

obszarów wiejskich w Polsce w okresie przedakcesyjnym. Finansowany z kredytu

Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju. Program realizowano w Polsce od 2000 do

2005 r. PAOW miał również za zadanie przyczynić się do szeroko rozumianego rozwoju

gospodarczego obszarów wiejskich. W ramach Programu wspierane były działania prowadzące

do zwiększenia pozarolniczego zatrudnienia na obszarach wiejskich, decentralizacji

administracji publicznej i rozwoju regionalnego oraz pomocy w budowaniu potencjału

instytucjonalnego niezbędnego do uzyskania i wykorzystania przedakcesyjnych

i strukturalnych funduszy Unii Europejskiej24.

W ramach Programu Aktywizacji Obszarów Wiejskich Polska wykorzystała 117,4 mln

EUR, natomiast wraz z środkami budżetu Państwa oraz środkami własnymi samorządów

i innych beneficjentów, wartość zaangażowanych środków w Programie stanowiła ponad 260

mln EUR. Na Podkarpaciu wsparcie w ramach PAOW wyniosło 13,78 mln EUR25.

Całkowite wsparcie uzyskane przez Województwo Podkarpackie ze środków

przedakcesyjnych (Phare, ISPA i SAPARD) w latach 2000-2003 wyniosło około 230 mln

EUR26, lecz dopiero pełne członkostwo w UE dało możliwości pozyskania znacznie większych

środków finansowych przyczyniających się do rozwoju w aspekcie gospodarczym

i społecznym.

21 tamże, s. 22. 22 Kaczmarek T., Parysek J., 2002, Nasza Europa, eMPi2. Poznań, s. 139. 23 UMWP, 2014: 10 lat województwa …, s. 22. 24 http://www.fapa.com.pl/jkp/context/index1.html (dostęp 7.05.2016 r.) 25 UMWP, 2014: 10 lat województwa …, s. 22. 26 www.wrota.podkarpackie.pl (dostęp 7.05.2016 r.)

14

Tabela 1. Informacja o wykorzystaniu funduszy przedakcesyjnych w ramach poszczególnych programów

w województwie podkarpackim

Nazwa programu Liczba

projektów

Wartość projektów

ogółem [w mln EUR]

Wartość

dofinansowania z

UE [w mln EUR]

Pro

gra

m P

HA

RE

Program Phare Spójność Społeczna i

Gospodarcza (SSG) 23 138,35 64,4

Program Współpracy Przygranicznej

Phare CBC Polska – Słowacja 48 8,65 5,8

Program Zintegrowana Granica

Wschodnia 13* b.d. 11,9

Program Phare 2001 ODBUDOWA 36 4,41 3,84

Program ISPA 4 99,36 59,16

Program SAPARD 1300 317,6 b.d.

Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich b.d. b.d. 13,78

*bez Funduszu Małych Projektów (liczba projektów w FMP to około 100 szt.)

Źródło: Informacja na temat wykorzystania funduszy przedakcesyjnych oraz stanu wdrażania funduszy

strukturalnych i Funduszu Spójności w województwie podkarpackim. Stan na dzień 25 marca 2005 r. Urząd

Marszałkowski Województwa Podkarpackiego – Departament Funduszy Strukturalnych i Programów

Przedakcesyjnych; SAPARD – wybrane efekty realizacji pomocy przedakcesyjnej w Polsce, ARiMR, Warszawa:

2006.

2.1 Perspektywa 2004 - 2006

Dokumentem określającym wdrażanie Funduszy Europejskich na lata 2004-2006

był Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006. Jego strategicznym celem było rozwijanie

konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zdolnej do długofalowego,

harmonijnego rozwoju, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz poprawę spójności społecznej,

ekonomicznej i przestrzennej z Unią Europejską na poziomie regionalnym i krajowym.

Na lata 2004-2006 Polska otrzymała wsparcie z UE w wysokości 12,8 mld EUR. Środki

w wysokości 8,6 mld EUR przeznaczone były na realizację siedmiu programów operacyjnych

finansowanych z funduszy strukturalnych, obejmujących 5 sektorowych programów

operacyjnych, Program Operacyjny Pomoc Techniczna oraz Zintegrowany Program

Operacyjny Rozwoju Regionalnego. Alokacja objęła również Inicjatywę Wspólnotową

INTERREG IIIA oraz EQUAL. Pozostałe środki w wysokości 4,2 mld EUR przeznaczono na

wsparcie inwestycji finansowanych w ramach Funduszu Spójności.

Środki wspólnotowe podzielone zostały między poszczególne instrumenty wykorzystane

do realizacji celu strategicznego oraz celów szczegółowych NPR 2004-2006, tj.:

Podstawy Wsparcia Wspólnoty, wdrażane za pomocą:

1. Programu regionalnego:

Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego 2004-2006,

2. Programów krajowych:

Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich 2004-2006,

Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw 2004-2006,

15

Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora

Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich 2004-2006,

Sektorowy Program Operacyjny Transport 2004-2006,

Sektorowy Program Operacyjny Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb 2004-2006,

Program Operacyjny Pomoc Techniczna 2004-2006.

3. Inicjatyw Wspólnotowych:

INTERREG,

EQUAL27.

Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego 2004-2006 - był

narzędziem realizacji polityki regionalnej państwa, zgodnie z kierunkami rozwoju

wytyczonymi przez Unię Europejską. Celem programu było tworzenie warunków wzrostu

konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów w taki

sposób, aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójności

ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji z Unią Europejską.

Wartość dofinansowania, jaką uzyskały realizowane w ramach Programu na terenie kraju

projekty wyniosła ponad 2 968 470 769 EUR28. Do beneficjentów z Podkarpacia w ramach

Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, trafiło około 192 mln EUR,

dzięki którym możliwe było sfinansowanie działań w zakresie rozbudowy i modernizacji

infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów, wzmocnienia rozwoju

zasobów ludzkich w regionach, a także rozwoju lokalnego29.

Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich 2004-2006 - miał na

celu budowę otwartego, opartego na wiedzy społeczeństwa poprzez zapewnienie warunków do

rozwoju zasobów ludzkich w drodze kształcenia, szkolenia i pracy.

Na podkarpaciu w ramach Programu realizowano bardzo wiele różnego rodzaju działań

zwiększających jakość zasobów ludzkich, w tym działania edukacyjne obejmujące kursy

i szkolenia, studia podyplomowe, usługi doradcze, informacje zawodowe, pośrednictwo pracy,

umożliwiano realizację praktyk zawodowych, czy też wykonywano badania i analizy dla

potrzeb regionalnego rynku pracy. Projekty realizowane w ramach SPO RZL na Podkarpaciu

otrzymały łącznie ponad 200 mln zł (około 49 mln EUR). Alokacja dla kraju wyniosła łącznie

1 470 033 216 EUR30.

Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw 2004-

2006 - to program wdrażany w celu poprawy pozycji konkurencyjnej polskich przedsiębiorstw

funkcjonujących w warunkach otwartego rynku. Ukierunkowany został on na bezpośrednie

wsparcie sektora przedsiębiorstw, sektora naukowo-badawczego oraz instytucji otoczenia

biznesu na najbardziej efektywne projekty i przedsięwzięcia, gwarantujące wzrost

innowacyjności produktowej i technologicznej.

27https://www.funduszeeuropejskie.20072013.gov.pl/OrganizacjaFunduszyEuropejskich/Strony/Fundusze_Euro

pejskie_2004_2006.aspx (dostęp 8.05.2016 r.) 28 MRR, 2010: Końcowy raport z postępu wdrażania Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju

Regionalnego 2004-2006, MRR, Warszawa 2010, s. 5. 29 http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/NR/rdonlyres/232C0A31-3A43-4032-B411-C04F4DB601B9/30644/

prezentacja_27032007_zmiany.pdf (dostęp 8.05.2016 r.) 30 MRR, 2013: Sprawozdanie końcowe z realizacji Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów

Ludzkich 2004-2006, MRR, s. 8.

16

Polska w ramach SPO WKP otrzymała z funduszy europejskich 1 251,1 mln EUR,

z czego do województwa podkarpackiego trafiło 52,8 mln EUR. W ramach środków

z SPOWKP w regionie realizowano działania ukierunkowane na rozwój przedsiębiorstw, IOB

oraz uczelni i instytucji badawczo-naukowych. Udzielone wsparcie umożliwiło m.in.

tworzenie, rozbudowę oraz modernizację przedsiębiorstw (mając na uwadze także ograniczanie

negatywnego wpływu na środowisko), wdrażanie i komercjalizację technologii i produktów

innowacyjnych, a także realizację prac badawczo-rozwojowych w oparciu o nowe zaplecze

laboratoryjno-badawcze31.


Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich 2004-2006 - stanowił ważny instrument

realizacji zadań z zakresu przekształceń w obszarze rolnictwa i gospodarki żywnościowej,

a także zadania związanego z rozwojem obszarów wiejskich. Wielkość środków finansowych

otrzymanych przez Polskę w ramach Programu wyniosła 1,79 mld EUR. Na województwo

podkarpackie przypadło 57 mln EUR32.


Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich pozwolił tym samym sfinansować na

terenie Podkarpacia m.in. inwestycje w gospodarstwach rolnych przyczyniające się do poprawy

ich konkurencyjności (poprzez oddziaływanie na wzrost jakości produkcji, jej skalę i profil,

obniżenie kosztów oraz spełnienie wymogów w zakresie ochrony środowiska), budowę, czy

też modernizację zakładów produkcyjnych i infrastruktury handlu hurtowego artykułami

rolnymi, modernizację przestrzeni publicznej wraz zachowaniem dziedzictwa kulturowego

obszarów wiejskich, szkolenia i doradztwo, wsparcie dla młodych rolników oraz różnicowanie

działalności rolników, domowników, a także osób prawnych zajmujących się prowadzeniem

działalności rolniczej w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł

dochodów.

Sektorowy Program Operacyjny Transport 2004-2006 - miał na celu zwiększenie

spójności transportowej kraju, oraz polepszenie dostępności przestrzennej miast, obszarów

i regionów Polski w układzie Unii Europejskiej.

W ramach SPO Transport Polska otrzymała 1,16 mld EUR33, z czego województwo

podkarpackie wykorzystało około 17 mln EUR34. Działania w ramach SPOT w województwie

podkarpackim skupiły się na realizacji niewielkiej ilości inwestycji drogowych oraz projektów

z zakresu bezpieczeństwa ruchu drogowego.

INTERREG III - to inicjatywa wspólnotowa finansowana ze środków Europejskiego

Funduszu Rozwoju Regionalnego. Celem nadrzędnym INTERREG III było wspieranie

współpracy przygranicznej, międzynarodowej i międzyregionalnej.

W ramach INTERREG III beneficjenci polscy mogli skorzystać z dofinansowania,

którego łączna kwota na lata 2004-2006 przekroczyła 221 mln EUR35. W województwie

31 UMWP, 2009: Informacja …, s. 16. 32 Tamże, s. 27. 33 Tamże, s. 25. 34 UMWP, 2014: 10 lat województwa …, s. 28. 35 http://www.funduszeeuropejskie.2007-2013.gov.pl/OrganizacjaFunduszyEuropejskich/Strony/Fundusze_

Europejskie_2004_2006.aspx (dostęp:10.05.2016 r.)

17

podkarpackim kwota wsparcia uzyskana w ramach niniejszej inicjatywy wyniosła prawie

12 mln EUR36.

EQUAL - to kolejna z Inicjatyw Wspólnotowych, realizowanych w Polsce w okresie

2004-2006. Głównym celem programu było zwalczanie wszelkich przejawów dyskryminacji

i nierówności na rynku pracy (zwłaszcza między kobietami a mężczyznami) oraz integracja

społeczna i zawodowa imigrantów. Środki finansowe wykorzystywane w ramach tej inicjatywy

pochodziły z zasobów Europejskiego Funduszu Społecznego.

W Polsce na inicjatywę EQUAL przeznaczono 178,53 mln EUR37, z czego projekty

z Podkarpackiego uzyskały nieco ponad 5,5 mln EUR38, dzięki którym realizowano

w szczególności działania ukierunkowane na poprawienie wydajności systemu edukacyjnego,

jak również działania mające na celu aktywizację mieszkańców obszarów wiejskich poprzez

udzielanie pomocy w rozwijaniu i wykorzystywaniu ich potencjału zawodowego, w tym

udzielanie mikro pożyczek i jednorazowych dotacji na zakup środków trwałych oraz doradztwo

i szkolenia w zakresie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Fundusz Spójności - stanowi kolejny instrument Polityki Strukturalnej Unii

Europejskiej, mający na celu także wzmacnianie spójności społecznej i gospodarczej Unii.

Pomoc z Funduszu Spójności miała jednak zasięg krajowy, a nie regionalny jak w przypadku

funduszy strukturalnych. Celem nadrzędnym funduszu było finansowanie dużych projektów

tworzących spójną całość w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury transportowej.

W latach 2004-2006 realizowano w ramach instrumentu dwa komponenty.

Ochrona środowiska, którego celem było wsparcie realizacji zadań inwestycyjnych

władz publicznych w zakresie ochrony środowiska, wynikających z wdrażania prawa

Unii Europejskiej. Na lata 2004-2006 dla Polski na sektor środowiska z Funduszu

Spójności przeznaczono około 2 mld EUR. W województwie podkarpackim w ramach

instrumentu zrealizowano projekty dotyczące głównie uporządkowania gospodarki

wodno-ściekowej oraz gospodarki odpadami o łącznej wartości około 108 mln EUR.

Transport. W sektorze transportu z udziałem środków z Funduszu Spójności

realizowane były inwestycje, które służyły modernizacji, przebudowie i rozbudowie

transeuropejskiej sieci transportowej TEN-T, w skład której wchodzą wybrane linie

kolejowe, drogi lądowe, wodne i porty morskie oraz lotnicze. Budżet programu dla

Polski wyniósł niecałe 2 mld EUR39.

36 UMWP, 2009: Informacja …, s. 43. 37 Tamże, s. 50. 38 Tamże, s. 33. 39 UMWP, 2014: 10 lat województwa…, s. 31.

18

Tabela 2. Informacja o wykorzystaniu funduszy unijnych w perspektywie 2004 - 2006 w ramach

poszczególnych programów i inicjatyw w województwie podkarpackim

Nazwa programu Liczba projektów Wartość projektów

ogółem [w mln zł]

Wartość

dofinansowania

z UE [w mln zł]

Zintegrowany Program Operacyjny

Rozwoju Regionalnego 2004-2006 1 061 1 399,52 834,33

Sektorowy Program Operacyjny

Rozwój Zasobów Ludzkich 2004-2006 203 283,36 200,46


Wzrost Konkurencyjności

Przedsiębiorstw 2004-2006

748 707,75 305,29


Restrukturyzacja

i Modernizacja Sektora

Żywnościowego oraz Rozwój

Obszarów Wiejskich 2004-2006

1550

390,89

177,32


Transport 2004-2006 4 101,06 69,49

INTERREG IIIA Programu Sąsiedztwa

Polska- Ukraina-Białoruś 48 59,44 41,20

INTERREG IIIA Polska - Republika

Słowacka 19 16,82 11,97

Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL 3 30,99 23,24

Fundusz Spójności 6 626,11 444,07

Źródło: UMWP, 10 lat województwa podkarpackiego w UE- ocena wykorzystania funduszy europejskich w rozwoju regionu, UMWP wrzesień 2014

2.2. Perspektywa 2007 - 2013

Dokumentem określającym wdrażanie Funduszy Europejskich na lata 2007-2013

była Narodowa Strategia Spójności (NSS). Określała ona priorytety i obszary wykorzystania

oraz system wdrażania funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

(EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności.

Cel strategiczny NSS został określony jako tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności

gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia

oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Osiąganie

powyższego celu realizowane było poprzez cele szczegółowe, cele to:

Poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów

partnerstwa,

Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej;

19

Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe

znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski;

Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie

sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług;

Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji

społecznej, gospodarczej i przestrzennej;

Wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach

wiejskich40.

Należy podkreślić, iż w latach 2007-2013, Polska stała się największym beneficjentem

środków unijnych spośród wszystkich państw UE. W tej perspektywie finansowej nasz kraj

otrzymał 67,3 mld EUR, pochodzących z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, w tym

także z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, na który UE

przeznaczyła dla Polski 13,2 mld EUR oraz Europejskiego Funduszu Rybackiego, w ramach

którego Polska otrzymała 0,7 mld EUR. Z kolei do województwa podkarpackiego, na

inwestycje realizowane w tym regionie, trafiło około 1 991,23 mln EUR funduszy unijnych41.

Fundusze strukturalne i Fundusz Spójności pozwoliły na finansowanie następujących

programów:

1. Programy regionalne:

na Podkarpaciu był to Regionalny Program Operacyjny Województwa

Podkarpackiego 2007- 2013.

2. Programy krajowe:

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2007-2013,

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013,

Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-2013,

Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013,

Program Operacyjny Pomoc Techniczna 2007-2013,

Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej 2007-2013,

W ramach Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich

finansowano:

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013,

W ramach Europejskiego Funduszu Rybackiego finansowano:

Program Zrównoważony Rozwój Sektora Rybołówstwa i Nabrzeżnych Obszarów

Rybackich 2007-2013.

Największy wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy Podkarpacia miał pierwszy z ww.

programów - Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego 2007-2013.

Celem nadrzędnym RPO WP jest wzrost krajowej i międzynarodowej konkurencyjności

40 https://www.funduszeeuropejskie.2007-2013.gov.pl/OrganizacjaFunduszyEuropejskich/Strony/NSS.aspx

(dostęp: 13.05.2016 r.) 41https://www.mir.gov.pl/aktualnosci/archiwum/Documents/3cd07638cbd34fae97273b7b76d9dad8Woj_P

odkarpackie.pdf (dostęp: 13.05.2016 r.)

http://www.mir.gov.pl/aktualnosci/archiwum/Documents/3cd07638cbd34fae97273b7b76d9dad8Woj_Podkarpackie.pdf


20

gospodarki oraz poprawa dostępności przestrzennej Podkarpacia. Cel ten realizowano poprzez

finansowe i instytucjonalne wsparcie działań w sferze przedsiębiorczości, zwłaszcza w zakresie

wzrostu jej innowacyjności i produktywności. Działania te wzmacniane były poprzez poprawę

dostępności przestrzennej regionu, w tym zwłaszcza komunikacyjnej.

Przyjęte w RPO WP cele szczegółowe określone w oparciu o analizę poziomu społeczno –

gospodarczego rozwoju województwa określały najważniejsze obszary interwencji

wymagające wsparcia w celu usunięcia głównych barier rozwojowych i podniesienia poziomu

rozwoju gospodarczego województwa. Celami tymi było:

tworzenie warunków do rozwoju przedsiębiorczości i gospodarki opartej na wiedzy,

poprawa dostępności i atrakcyjności inwestycyjnej regionu poprzez realizację

przedsięwzięć w sferze komunikacyjnej, informatycznej i energetycznej,

zapobieganie degradacji środowiska oraz zagrożeniom naturalnym i technologicznym,

a także efektywna gospodarka zasobami naturalnymi,

tworzenie warunków do rozwoju kapitału społecznego poprzez inwestycje w edukację,

ochronę zdrowia i pomoc społeczną, sport, turystykę oraz kulturę,

zmniejszenie występujących wewnątrz województwa różnic rozwojowych42.

Na realizację Regionalnego Programu Operacyjnego województwo podkarpackie

otrzymało 1 198,79 mln EUR. Ponadto region, tak jak i inne województwa Polski mógł

korzystać także z innych programów o zasięgu krajowym43.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2007-2013 - główny cel Programu

został określony jako podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez

rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska,

zdrowia społeczeństwa, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej.

W województwie podkarpackim w ramach programu wsparcie finansowe otrzymały

kluczowe dla regionu projekty, dotyczące m.in. budowy zakładów zagospodarowania

odpadów, rekultywacji terenów zdegradowanych, dotyczące bezpieczeństwa

przeciwpowodziowego, zapewnienia prawidłowej gospodarki wodno – ściekowej, rozbudowy

i remontu oczyszczalni ścieków, budowę dróg i autostrad, portu lotniczego – Rzeszów -

Jasionka oraz modernizacji linii kolejowych W obszarze energetyki dofinansowano budowę

i rozbudowę gazociągów i przepompowni. W ramach działań dotyczących szkolnictwa

wyższego wsparto projekt: Kompleks naukowo- dydaktyczny Centrum Mikroelektroniki

i Nanotechnologii Uniwersytet Rzeszowski oraz Budowa obiektu dydaktyczno-badawczego

wraz z wyposażeniem – Filia KUL (Stalowa Wola). Łączna wysokość środków finansowych

zaangażowanych w realizację Programu Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013

wynosi około 37,7 mld EUR, z czego wkład unijny to 28,3 mld euro44. Z kolei w odniesieniu

do Podkarpacia wartość przyznanego dla przedsięwzięć z regionu dofinansowania to około 2,6

mld EUR45.

42 http://rpo2007-2013.http://podkarpackie.pl/pliki/file/Dokumenty%20Programowe/RPO/zaktual_

rpo_wp_12_2011.pdf (dostęp: 15.05.2016 r.) 43https://www.mir.gov.pl/aktualnosci/archiwum/Documents/3cd07638cbd34fae97273b7b76d9dad8Woj_Po

dkarpackie.pdf (dostęp: 15.05.2016 r.) 44 http://www.pois.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Strony/o_pois.aspx (dostęp: 15.05.2016 r.) 45 http://mapadotacji.gov.pl/ (dostęp: 15.05.2016 r.)



http://www.pois.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Strony/o_pois.aspx

http://mapadotacji.gov.pl/

21

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013 – cel główny programu to

rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa.

W województwie podkarpackim w ramach programu zrealizowano jeden projekt

indywidualny: Nowoczesne technologie materiałowe stosowane w przemyśle lotniczym, dla

którego wartość dofinansowania ze środków UE wyniosła: 11,95 mln EUR. Ponadto podmioty

z regionu (w tym m.in. podmioty gospodarcze, jednostki naukowe, studenci i absolwenci,

jednostki administracji publicznej) mogły aplikować o wsparcie w ramach otwartych naborów

ogólnokrajowych.

Alokacja na Program Innowacyjna Gospodarka wyniosła ogółem 10,2 mld EUR, w tym

8,66 mld EUR z funduszy unijnych46. Projekty realizowane w województwie podkarpackim

w ramach programu uzyskały wsparcie w wysokości około 0,5 mld EUR47.

Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-2013 – celem głównym Programu jest:

wzrost zatrudnienia i spójności społecznej. Program składa się z 10 Priorytetów, realizowanych

zarówno na poziomie centralnym jak i regionalnym. Cel ten realizowany był m.in. poprzez

aktywizację zawodową, rozwijanie potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw i ich

pracowników, podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa, zmniejszenie obszarów

wykluczenia społecznego oraz wsparcie mechanizmów efektywnego zarządzania

w administracji państwowej. W ramach programu wsparciem zostały objęte następujące

obszary: zatrudnienie, edukacja, integracja społeczna, adaptacyjność przedsiębiorstw,

zagadnienia związane z rozwojem zasobów ludzkich na terenach wiejskich, z budową sprawnej

i skutecznej administracji publicznej wszystkich szczebli oraz partnerskiego państwa, a także

z promocją postaw zdrowotnych wśród osób pracujących i doskonaleniem zawodowym kadr

medycznych48.

Na realizację Programu Kapitał Ludzki w latach 2007-2013 przewidziano ponad 11,4 mld

EUR. Wysokość środków przeznaczonych na finansowanie komponentu regionalnego na

Podkarpaciu wyniosła 0,55 mld EUR49.

Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013 - PO RPW realizowany

był na obszarze pięciu województw: lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego,

świętokrzyskiego, warmińsko-mazurskiego. Został opracowany w celu przyspieszenia tempa

rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej w zgodzie z zasadą zrównoważonego

rozwoju. Program ten stanowił dodatkowy element wsparcia z funduszy strukturalnych oraz

miał na celu wzmacnianie działania innych programów na obszarze Polski Wschodniej, przez

realizację wyodrębnionych działań stymulujących rozwój ekonomiczny i społeczny. Jego

realizacja możliwa jest dzięki środkom Unii Europejskiej, pochodzącym z Europejskiego

Funduszu Rozwoju Regionalnego, uzupełnionym krajowymi środkami budżetowymi50.

W ramach Programu wsparcie uzyskały przede wszystkim przedsięwzięcia związane

z usprawnieniem sieci drogowej, przygotowaniem terenów pod inwestycje, rozwojem uczelni,

infrastruktury kongresowej, parków technologicznych, szerokopasmowych sieci dostępu do

46 http://www.poig.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Strony/Finansowanie.aspx (dostęp: 16.05.2016 r.) 47 http://mapadotacji.gov.pl/ (dostęp: 16.05.2016 r.) 48 http://pokl.wup-rzeszow.pl/pl/99/2/opis_po_kl.html (dostęp: 16.05.2016 r.) 49 http://www.mapadotacji.gov.pl/ (dostęp: 16.05.2016 r.) 50 http://www.porpw.com.pl/ (dostęp: 16.05.2016 r.)

http://www.poig.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Strony/Finansowanie.aspx

22

Internetu i rozwojem ekologicznego transportu publicznego. Dofinansowane zostały projekty

zwiększające atrakcyjność turystyczną i inwestycyjną pięciu wschodnich województw,

a pośrednio fundusze strukturalne pobudzą innowacyjność i przedsiębiorczość wśród

mieszkańców. To najlepsza inwestycja zapewniająca trwały rozwój społeczny i gospodarczy

tych regionów.

Pula środków przeznaczonych na Program z EFRR to kwota ok. 2,38 mld EUR. Środki

na inwestycje współfinansowane z PO RPW dla województwa podkarpackiego wyniosły 0,57

mld EUR51.

Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej 2007-2013 stanowił kontynuację

programów współpracy transgranicznej, transnarodowej i międzyregionalnej realizowanych

w ramach Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III w okresie programowania 2000-2006

(w Polsce od 1 maja 2004 r.). Realizacja tego programu miała przyczynić się do wzmocnienia

spójności terytorialnej, wsparcia wewnętrznej integracji oraz poprawy konkurencyjności

obszaru Unii Europejskiej. Celem Europejskiej Współpracy Terytorialnej było również

umacnianie współpracy transgranicznej poprzez wspólne inicjatywy lokalne i regionalne,

umacnianie współpracy transnarodowej za pomocą działań sprzyjających zintegrowanemu

rozwojowi terytorialnemu powiązanemu z priorytetami Wspólnoty oraz umacnianie

współpracy międzyregionalnej i wymiany doświadczeń na właściwym szczeblu terytorialnym.

W ramach współpracy międzyregionalnej województwo podkarpackie uczestniczyło

w projekcie MOVE ON GREEN, mającym za zadanie wspomóc rozwój zrównoważonego

transportu na obszarach wiejskich i górskich oraz w projekcie TOURage, którego celem było

wzmocnienie gospodarki regionalnej poprzez rozwój turystyki ukierunkowanej na seniorów

oraz wspieranie aktywnego i zdrowego starzenia się.

Finansowanie EWT 2007 - 2013 realizowane było ze środków Europejskiego Funduszu

Rozwoju Regionalnego. Polska alokacja na realizację programów w ramach Europejskiej

Współpracy Terytorialnej wyniosła 557,8 mln EUR. Dodatkowo 173,3 mln EUR zostało

przeznaczone przez Polskę na współpracę transgraniczną z państwami nienależącymi do Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa (EISP)52. W tym

wysokość wsparcia uzyskana w ramach EWT przez podmioty z Podkarpacia ukształtowała się

na poziomie zbliżonym do 90 mln EUR53.

Program Zrównoważony Rozwój Sektora Rybołówstwa i Nadbrzeżnych Obszarów

Rybackich 2007- 2013. Program został stworzony aby realizować cele polskiej polityki

rybackiej, którymi są racjonalna gospodarka żywymi zasobami wód i poprawa efektywności

sektora rybackiego, podniesienie konkurencyjności polskiego rybołówstwa morskiego,

rybactwa śródlądowego i przetwórstwa ryb, poprawa jakości życia na obszarach zależnych od

rybactwa. Wkład z EFRR na realizację PO RYBY 2007-2013 dla Polski wynosi 734 mln

EUR54.

51 http://www.porpw.com.pl/ (dostęp: 16.05.2016 r.) 52http://www.ewt.2007-2013.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Strony/Finansowanie.aspx (dostęp:

16.05.2016 r.) 53 http://www.mapadotacji.gov.pl/ (dostęp: 16.05.2016 r.) 54 Plocke K., 2014: Oczekiwania rybactwa i wędkarstwa wobec nowej perspektywy finansowej Program

Operacyjny „Rybactwo i Morze” na lata 2014-2020, MRIRW, Warszawa s.

23

W ramach programu wsparcie dla województwa podkarpackiego wyniosło około 3 mln

EUR, z czego największą część przeznaczono na realizację zadań przez lokalne grupy rybackie

z województwa podkarpackiego w ramach Osi 455.

Realizacja poszczególnych działań realizowanych w ramach perspektywy 2007 – 2013,

dzięki wsparciu instrumentów finansowych dostępnych w ramach polityki spójności UE,

przyczyniła się w ostatnich latach do pozytywnych zmian w sytuacji społecznej, a także

gospodarczej województwa podkarpackiego. Ocena tych zmian na chwilę obecną nie może być

pełna z uwagi na fakt, iż zdecydowana większość przedsięwzięć, w tym tych dofinansowanych

w ramach RPO WP zakończona została stosunkowo niedawno. Jednakże w wielu obszarach

tematycznych pozytywne efekty można zaobserwować już teraz. Dotyczy to m.in. dużych

przedsięwzięć infrastrukturalnych (nowopowstałej, zmodernizowanej lub przebudowanej

infrastruktury transportowej, infrastruktury ochrony środowiska), bazy naukowo-dydaktycznej

uczelni, wsparcia inwestycyjnego przedsiębiorstw oraz projektów „miękkich” w obszarze

rynku pracy oraz polityki społecznej. Zrealizowane działania dofinansowane z budżetu Unii

Europejskiej mają niebagatelny wpływ na sytuację makroekonomiczną Podkarpacia,

a w konsekwencji na podwyższenie poziomu życia mieszkańców oraz atrakcyjność

i coraz bardziej zbliżony do krajów rozwiniętych poziom rozwoju całego regionu.


poszczególnych programów i inicjatyw w województwie podkarpackim

Nazwa programu Liczba

projektów

Wartość projektów

ogółem [w mln zł]

Wartość

dofinansowania z UE

[w mln zł]

Regionalny Program Operacyjny

Województwa Podkarpackiego 2007-2013 2757 8 911,15 5 230,33

Program Operacyjny Infrastruktura

i Środowisko 2007-2013 198 19 432,79 11 128,93

Program Operacyjny Innowacyjna

Gospodarka 2007-2013 1251 5 673,17 2 188,42

Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-

2013 3186 3 439,48 2 836,22

Program Operacyjny Rozwój Polski

Wschodniej 2007-2013 73 4 025,47 2 520,20

Program Operacyjny Współpracy

Transgranicznej Polska – Białoruś – Ukraina 27 133,94 120,13

Program Operacyjny Współpracy

Transgranicznej Rzeczpospolita Polska -

Republika Słowacka

34 285,42 239,61

Program Zrównoważony Rozwój Sektora

Rybołówstwa i Nadbrzeżnych Obszarów

Rybackich 2007-2013

83 23,57 11,99

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych portalu mapadotacji.gov.pl (dostęp 15.05.2016 r.), oraz na

podstawie danych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie

55 http://mapadotacji.gov.pl / (dostęp: 16.05.2016 r.)

24

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013. Podstawowym celem Programu

Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 była realizacja koncepcji wielofunkcyjności

rolnictwa i obszarów wiejskich. Zakładała ona wzmocnienie ekonomiczne gospodarstw

rolnych i wzrost konkurencyjności sektora rolno-spożywczego, z jednoczesnym zapewnieniem

instrumentów na rzecz różnicowania działalności gospodarczej w kierunku pozyskania

i stworzenia alternatywnych źródeł dochodów mieszkańców wsi.

Polska w ramach Programu otrzyma 13,2 mld EUR. Środki na inwestycje

współfinansowane z PROW dla województwa podkarpackiego wyniosą 396,53 mln EUR,

w tym z funduszy unijnych około 300 mln EUR56.

Za wdrożenie Działań 1.7, 3.3, 3.4 i Działań Osi 4 (LEADER) odpowiadał Samorząd

Województwa. W ramach tych Działań zrealizowano na terenie województwa podkarpackiego

2 954 projekty za łączną wartość 1 338 410 684 zł. Ponad pięćdziesięcioprocentowy udział

w tej kwocie stanowi dofinansowanie z Unii Europejskiej – 714 767 968 zł57.

Tabela 4. Informacja o liczbie zawartych umów i zrealizowanych płatnościach w ramach PROW

w województwie podkarpackim

Nazwa programu Liczba zawartych

umów

Kwota zrealizowanych płatności

[zł]

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich

2007-2013 354 273 1 929 822 229

Źródło: Raporty sprawozdawcze ARiMR, stan na 15.05.2016, dostęp przez stronę: www.arimr.gov.pl/pomoc-

unijna/wdrazane-programy-i-dzialania-dane-liczbowe/program-rozwoju-obszarow-wiejskich-2007-2013.html

56 http://www.arimr.gov.pl/o-arimr/informacje-o-agencji.html (dostęp: 16.05.2016 r.) 57 Dane Departamentu Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich UMWP

http://www.arimr.gov.pl/pomoc-

25

RODZIAŁ III

ANALIZA WPŁYWU FUNDUSZY Z BUDŻETU UNII EUROPEJSKIEJ

NA GOSPODARCZY ROZWÓJ REGIONU W OKRESIE 2004 – 2013

Stosunkowo wysoki wzrost gospodarczy notowany w Polsce w okresie 2004 - 2013

(średniorocznie 4,0% wobec 1,0% w UE 27), a przede wszystkim unikniecie recesji

w kryzysowych latach 2009 - 2010 było w znacznej mierze efektem wykorzystania funduszy

unijnych58. Fundusze europejskie okazały się amortyzatorem łagodzącym skutki szoków

zewnętrznych i pomogły w realizacji krajowej polityki stabilizacji finansów publicznych59.

Średnio w całym analizowanym okresie wpływ polityki spójności na rozwój gospodarczy

był pozytywny – szacuje się , że około 20% średniorocznego wzrostu było efektem realizacji

inwestycji współfinansowanych z funduszy unijnych. W pierwszych latach po akcesji

oddziaływanie było niewielkie i następowało głównie przez czynniki popytowe, tj. drogą

zwiększenia skłonności do zakupów i inwestycji przez wykorzystanie środków

z funduszy europejskich. W kolejnych latach napływ funduszy unijnych zaowocował stabilnym

ich wkładem w poziom wzrostu realnego PKB. Dodatkowo, ujawniły się także efekty

podażowe, wywołane głównie przez akumulację kapitału publicznego i wsparcie dla

akumulacji kapitału prywatnego60. Jak wynika z raportu Ministerstwa Spraw Zagranicznych -

Polskie 10 lat w Unii, Polska pod względem wzrostu PKB jest wśród innych krajów UE

liderem. Zdaniem autora tej pracy, bardzo dobrze wykorzystaliśmy naszą unijną szansę, a do

najważniejszych sukcesów kraju można zaliczyć: znaczący postęp gospodarczy, wzrost

zamożności społeczeństwa oraz wzrost konkurencyjności polskich firm.

Wykres 1. Skumulowana zmiana PKB w regionie w latach 2004–2013 (2003 = 100) (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych Eurostatu

58 MIiR, 2014: Wpływ członkostwa Polski w unii Europejskiej i realizowanej polityki spójności na rozwój kraju,

MIiR, Warszawa, s. 21 59 MIiR, 2014: Sprawozdanie z realizacji w 2013 r. Narodowych strategicznych ram odniesienia na lata 2007-

2013, MIiR, Warszawa, s. 9 60 Tamże s.10

9

11 1

4

27 28

33

33 34 37 38

49

0

10

20

30

40

50

60

HU UE-27 SI UE-9 CZ EE LV BG RO LT PL

2013

26

Również województwo podkarpackie odnotowało duży wzrost PKB w porównaniu

do okresu przed akcesją do UE. Skumulowany wzrost PKB w województwie w 2013 roku

wyniósł 40,8% w porównaniu do roku poprzedzającego przystąpienie Polski do Unii

Europejskiej.

Wykres 2. Skumulowana zmiana PKB w Polsce w latach 2004-2011 (2003 = 100) (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Warto zauważyć, iż zmiany PKB z roku na rok w ostatnich latach wskazują na

dynamiczny rozwój województwa podkarpackiego. W 2013 r. zanotowano wzrost PKB o 2,3%

w stosunku do roku poprzedniego, co plasowało województwo na drugim miejscu w kraju zaraz

po mazowieckim (2,8%). Intensywny wzrost produkcji dóbr i usług na terenie województwa

ma miejsce już od wielu lat. Nawet w kryzysowym roku 2009, w którym kilka województw

(świętokrzyskie, lubelskie, kujawsko – pomorskie i opolskie) zanotowało spadek, to na

podkarpaciu zanotowano nieznaczny wzrost. Również rok 2012 był tym w którym ten wzrost

był nieznaczny (0.6%)61. Należy jednak podkreślić, iż w analizowanym okresie to właśnie

w województwie podkarpackim wskaźnik ten był jednym z najwyższych w kraju.

Aby prawidłowo zinterpretować powyższe dane, należy przeanalizować, jak przedstawia

się produkt krajowy brutto przypadający na jednego mieszkańca. Ten wskaźnik umożliwia

trafniejsze porównanie między regionami, gdyż uwzględnia liczbę ludności, ponadto pozwala

zidentyfikować stopień, w jakim PKB znajduje odzwierciedlenie w poziomie dobrobytu

mieszkańców danego obszaru.

Zgodnie z danymi GUS wartość PKB uwzględniająca liczbę mieszkańców jawi

województwo podkarpackie w gorszej sytuacji w porównaniu z innymi regionami. W 2013

roku wielkość PKB per capita wyniosła na Podkarpaciu 30 706 zł, co było nie tylko wartością

znacząco niższą niż średnią ogólnopolską kształtującą się na poziomie 43 168 zł, ale także dało

woj. podkarpackiemu jedynie przedostatnią pozycję w rankingu województw pod względem

uzyskiwanej wartości omawianego wskaźnika. Gorszy wynik uzyskało jedynie woj. lubelskie

(29 479 zł), przy czym warto dodatkowo zauważyć, że kolejne najniższe pozycje w rankingu

61 Od okresie 2004 – 2008 i 2011 r. wzrost PKB rr wynosił ok 5% rocznie. Pozostałych latach ten wzrost był

niższy i wynosił: 2009 r. – 1,3%, 2010 r. – 3,6%, 2012 r. – 0,6%, 2013 r. – 2,3%

23

,2 27

,9

28

,0

28

,3

29

,1 33

,7

34

,1 39

,3

39

,4

39,5

39

,6

40

,1

40

,2

40

,6

40

,8 43

,8

51

,0

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

2013

27

województw zajmują województwa Makroregionu Polski Wschodniej, co czyni z tej części

kraju obszar cechujący się najniższym poziomem zamożności obywateli.

Warto zauważyć, iż podobnie jak w przypadku wzrostu PKB ogółem, także w przypadku

PKB na mieszkańca województwo podkarpackie na przestrzeni ostatnich lat rozwijało się

bardzo dynamicznie. Przykładowo w roku 2011 w porównaniu do 2010 r. nastąpił wzrost PKB

na mieszkańca w wysokości 105,8%, co oznaczało drugie miejsce w Polsce, ex aequo z woj.

małopolskim i lubelskim (lepsza sytuacja miała miejsce jedynie na Dolnym Śląsku). Na koniec

2013 r. wskaźnik ten był niższy i wyniósł 102,3% (3 miejsce w kraju). Pomimo spadku

wskaźnika na koniec analizowanego okresu, to podkarpacie w okresie od 2004 – 2013 r.

charakteryzowało jedną z najwyższych dynamik wzrostu PKB per capita w kraju.

Oceniając potencjał gospodarczego Podkarpacia, nie tylko na tle krajowym, ale także –

wspólnotowym, dane dotyczące PKB przeanalizować należy także z uwzględnieniem parytetu

siły nabywczej (PPS). Analiza tego wskaźnika wskazuje, iż województwa wschodnie Polski

należą do regionów o najniższym poziomie zamożności, a wśród nich to właśnie Podkarpacie

(uzyskując ten sam wynik, co województwa: lubelskie i warmińsko-mazurskie) cechowało się

w 2013 roku najniższą wartością PKB w przeliczeniu na mieszkańca wg parytetu siły

nabywczej. Uwzględniając wartość PKB per capita uśrednioną dla wszystkich krajów UE

okazuje się, że w 2013 roku poziom wytwarzanego w woj. podkarpackim PKB w przeliczeniu

na mieszkańca stanowił jedynie 48% wartości unijnej. Jest to wynik nie tylko gorszy od

wszystkich pozostałych polskich województw (z wyłączeniem dwóch wspomnianych

wcześniej regionów, w których PKB per capita wg parytetu siły nabywczej osiągnął poziom

tożsamy z wynikiem dla woj. podkarpackiego), ale także wyraźnie niższy niż średnia dla całej

Polski, która wyniosła 67%. Powyższe dane jasno pokazują, że Podkarpacie nadal ma do

nadrobienia znaczący dystans względem reszty kraju pod względem zamożności swoich

mieszkańców.

3.1 Badanie oceny wpływu środków finansowych na wzrost PKB

Ze względu złożoność czynników mających wpływ na PKB, a co za tym idzie problemy

z oszacowaniem jaki wpływ na poziom PKB miało pozyskanie i wydatkowanie środków

unijnych w Polsce i w woj. podkarpackim, do oceny skuteczności tego wsparcia użyto

wskaźnika korelacji, który określa w jakim stopniu badane cechy są współzależne. Porównano

dwie zmienne: jako pierwszą do oceny wzięto skumulowaną wartość dotacji Unii Europejskiej

w latach 2004-2013 w poszczególnych województwach a jako drugą zmienną wartość PKB

w latach 2004-2013 również w podziale na województwa. W celu ujednolicenia charakteru

zmiennych, oraz doprowadzenia do wzajemnej porównywalności a także lepszego

zobrazowania i zaprezentowania danych posłużono się jedną z metod normowania danych,

a mianowicie unitaryzacją danych. Zunitaryzowano zarówno skumulowaną wartość PKB, jak

i wartości dotacji UE. Następnie dane przedstawiono graficznie w postaci wykresu słupkowego.

28

Wykres 3 Wpływ środków finansowych z UE na PKB w woj. podkarpackim

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS, mapadotacji.gov.pl, ksi.simik.gov.pl

Na podstawie przeprowadzonej analizy zauważono dużą zależność pomiędzy wartością

PKB, a wielkością środków unijnych. Już na podstawie wykresu można stwierdzić, że

w każdym z województw środki z UE miały znaczący wpływ na wartość wskaźnika PKB. Im

większa wartość przyznanych środków z UE tym wyższa wartość PKB. Największy w woj.

mazowieckim, najmniejszy zaś w woj., opolskim. Ze względu na pewną ułomność metody

unifikacji, graficznie woj. opolskie nie prezentuje żadnych danych co w tym przypadku należy

interpretować w ten sposób, że zarówno wielkość środków finansowych z UE jak

i spowodowany tym wzrost PKB były w tym woj., najniższe.

Następnie na podstawie danych obliczono współczynnik korelacji, który w omawianym

przykładzie przyjął wartość 0,968. Tak wysoka wartość współczynnika korelacji oznacza

niemal pełną korelację badanych cech. Oznacza to, że środki z UE w bardzo dużym stopniu

determinują wartość PKB we wszystkich województwach w Polsce.

Aby potwierdzić prawdziwość wcześniejszego wnioskowania w kolejnym kroku ze

zbioru danych obliczono współczynnik regresji, który mówi nam o tym czy i w jakim stopniu

istnieje zależność pomiędzy badanymi cechami. Dane zaprezentowano na wykresie:

0,0

0

0,0

3

0,0

8

0,1

1 0,1

8

0,1

9

0,2

2

0,2

5

0,2

9

0,3

1

0,3

5

0,3

6

0,3

9

0,4

0 0,5

1

1,0

0

0,0

0

0,0

1

0,0

0

0,0

1

0,0

2 0,0

9

0,0

6

0,0

8

0,0

8 0,1

7

0,1

8 0,2

7 0,3

3

0,3

7 0,4

3

1,0

0

0,00

0,20

0,40

0,60

0,80

1,00

1,20

Środki UE 2004 - 2013 Wartość PKB 2004 - 2013

29

Wykres 4 Wykres regresji liniowej

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS, mapadotacji.gov.pl, ksi.simik.gov.pl

Już na podstawie wzrokowej obserwacji wykresu i rozrzutu punktów można stwierdzić

istnienie dużej zależności pomiędzy badanymi cechami. Na wykresie punkty układają się

wzdłuż linii prostej, stwierdzono więc, że istnieje zależność liniowa pomiędzy badanymi

cechami. Można stwierdzić, że wraz ze wzrostem pozyskanych środków finansowych z UE

rośnie PKB, co oznacza, że środki finansowe z UE mają bardzo duży wpływ na wzrost PKB.

Obliczony współczynnik regresji przyjmuje wartość 0,9371 co oznacza bardzo silną dodatnią

zależność pomiędzy badanymi zmiennymi. We wszystkich województwach w Polsce, wraz ze

wzrostem środków finansowych z UE rośnie wartość PKB.

3.2. Wpływ środków z budżetu UE na sektor MŚP

Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego w 2013 roku na 10 tysięcy ludności

województwa podkarpackiego przypadło 750 podmiotów wpisanych do rejestru REGON.

Wartość tego wskaźnika jest najniższa spośród wszystkich regionów Polski.

W analizowanym okresie zauważalny jest jednak systematyczny wzrost proporcjonalnie równy

przeciętnemu wzrostowi dla kraju (tabela ).

Tabela 5. Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności, rok 2004 i 2013

Ranking Województwo 2004 2013 Wzrost %

1 mazowieckie 1138 1364 16,57%

2 zachodniopomorskie 1192 1277 6,66%

3 dolnośląskie 1052 1194 11,89%

4 pomorskie 1017 1184 14,10%

5 wielkopolskie 994 1148 13,41%

6 lubuskie 981 1075 8,74%

7 małopolskie 886 1045 15,22%

8 śląskie 913 1001 8,79%

9 opolskie 841 996 15,56%

10 łódzkie 946 947 0,11%

y = 2,0488x - 32446

R² = 0,9371

-50000

0

50000

100000

150000

200000

250000

0,00 20 000,00 40 000,00 60 000,00 80 000,00 100 000,00 120 000,00

War

tość

PK

B 2

00

4 -

20

13

Srodki UE 2004 - 2013

30

11 kujawsko-

pomorskie

895 914 2,08%

12 świętokrzyskie 800 866 7,62%

13 warmińsko-

mazurskie

762 845 9,82%

14 podlaskie 757 808 6,31%

15 lubelskie 684 787 13,09%

16 podkarpackie 665 750 11,33%

Wartość przeciętna dla kraju 937 1057 11,35%


Rysunek 1. Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności w powiatach woj. podkarpackiego,

2013


Strukturę podkarpackich podmiotów gospodarczych przedstawiono na poniższym wykresie.

Struktura ta nie różni się znacząco od struktury przedsiębiorstw w innych województwach.

Wykres 5. Podmioty gospodarcze wg. klas wielkości w województwie podkarpackim w 2013 r.


W województwie podkarpackim w 2013 r., osoby fizyczne prowadzące działalność

gospodarczą stanowiły w ogóle osób w wieku produkcyjnym jedynie 8,9%. Wynik ten był

95,42%

3,65%

0,80%

0,12%

0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00% 80,00% 90,00% 100,00%

0 - 9

10 - 49

50 - 249

250 i wiecej

31

również najniższy w kraju . Województwami, które osiągnęły najwyższą wartość tego

wskaźnika okazały się zachodniopomorskie i mazowieckie (kolejno 14,8% i 14,9%), natomiast

średnia dla Polski wynosiła 12,1%.

Podkarpacie borykało się nie tylko z problemem małej ilości przedsiębiorstw, ale również

z niskimi zarobkami pracowników. Przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w woj.

podkarpackim wyniosło w 2013 roku 31474,19 zł brutto. Jest to kwota o ponad 500 zł niższa

od średniej krajowej wynoszącej w tym czasie 3 659,40 zł brutto.

Wykres 6. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej (w zł), rok 2004 i 2013


Jak widać na powyższych wskaźnikach, województwo podkarpackie notowało jedne

z najgorszych wskaźników w skali kraju dotyczących przedsiębiorczości. W związku

z powyższym zaistniała potrzeba silnego wsparcia rozwoju podkarpackiej przedsiębiorczości.

Ważnym stymulatorem wzrostu w tym zakresie są fundusze unijne. Projekty realizowane

w ramach programów europejskich oddziałują na sektor MŚP na kilku płaszczyznach.

Bezpośrednim wsparciem są dotacje na założenie działalności gospodarczej przez uczestników

projektów POKL oraz projekty RPO WP i POIG skierowane na zwiększenie konkurencyjności

i innowacyjności firm. Natomiast pośrednim wsparciem przedsiębiorstw są projekty

infrastrukturalne dotyczące modernizacji komunikacji i transportu, przygotowania gruntów pod

inwestycje oraz tworzenia ośrodków transferu technologicznego62.

Dzięki funduszom europejskim do końca 2013 roku w województwie podkarpackim

w obszarze tematycznym rozwój firm zrealizowano łącznie 3 803 projekty za kwotę

3 011 057 080 zł (1 426 874 800 zł dofinansowania z UE). W perspektywie 2004-2006 tych

projektów zrealizowano 2 483 (ok. 65% łącznej liczby projektów), natomiast wartość tych

projektów wyniosła 924 560 656 zł i było to jedynie 31% nakładów poczynionych

w omawianym zakresie tematycznym. W kolejnej perspektywie finansowej 2007-2013 nakłady

poczynione na rozwój firm były znacznie wyższe (tabela)63.

62 UMWP, 2014: 10 lat województwa …, s. 99. 63 http://mapadotacji.gov.pl/ (dostęp: 16.05.2016 r.)

19

67

,23

19

67

,56

19

40

,5

1987

,62

19

91

,63

20

05

,14

20

68

,27

20

68

,66

20

00

,18

19

93

,31

20

95

,33

20

97

,97

22

31

,05

22

19

,91

22

73

,44

23

44

,91

2909

,67

3 1

06

,89

3 1

14

,69

3 1

47

,19

3 1

63

,57

3 1

65

,93

3 25

8,66

3 2

81

,48

3 2

98

,99

3 3

06

,12

3 3

15

,58

3 3

35

,93

3 3

72

,60

3 5

95

,98

3 6

54

,57

3 6

59

,40

3 7

86

,14

4 5

14

,42

0500

100015002000250030003500400045005000

2004 2013

32

Tabela 6. Liczba i wartość projektów zrealizowanych w dziedzinie rozwoju firm dla woj. podkarpackiego

Perspektywa Program Liczba

projektów

Wartość ogółem

[w mln zł]

Dofinansowanie

z UE [w mln zł]

2004-2006

Restrukturyzacja i modernizacja

sektora

żywnościowego oraz rozwój

obszarów wiejskich

1 381 300,96 116,40

Wzrost konkurencyjności

przedsiębiorstw 713 517,16 237,05


Rozwoju Regionalnego 369 86,44 40,21

Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 19 6,64 2,21

Program Inicjatywy Wspólnotowej

EQUAL 1 13,37 10,03

2007-2013


Województwa Podkarpackiego 1 028 1 781,75 776,79


Gospodarka 240 113,31 81,47

Program Operacyjny Kapitał

Ludzki 52 191,44 162,72

SUMA: 3 803 3 011,07 1 426,88

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych portalu mapadotacji.gov.pl, dostęp 05.05.2015 r.

W wyniku wsparcia udzielonego w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki powstało

około 14 tysiąca działalności gospodarczych (13 489 w ramach projektów z Priorytetu VI

i 453 z Priorytetu VIII)64. Badanie ewaluacyjne przeprowadzone na zlecenie Wojewódzkiego

Urzędu Pracy w Rzeszowie wykazało, że około 55% firm założonych w ramach projektów

z Działania 6.2 i Poddziałania 6.1.3 w latach 2008-2012, nadal funkcjonuje65.

Wykres 7. Przeżywalność firm powstałych w latach 2008-2012 ze wsparciem dotacji w ramach Priorytetu

VI POKL

Źródło: Raport końcowy z badania pt. Badanie skuteczności i efektywności wsparcia oferowanego

w ramach Priorytetu VI PO KL w kontekście barier i potrzeb rozwojowych pracodawców województwa

podkarpackiego

64 http://pokl.wup-rzeszow.pl/pl/89,97/11/monitoring_i_sprawozdawczosc.html (dostęp 15.05.2016 r.) 65 WUP Rzeszów, 2013: Raport końcowy z badania pt. Badanie skuteczności i efektywności wsparcia oferowanego

w ramach Priorytetu VI PO KL w kontekście barier i potrzeb rozwojowych pracodawców województwa

podkarpackiego, WUP Rzeszów,. s. 118

51,10%

58,90%

20,30%

21,70%

28,60%

19,40%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Działanie 6.2

Poddziałanie 6.1.3

nadal działa została zawieszona została zlikwidowana

33

Istotne znaczenie dla rozwoju powstałych firm stanowił Program Operacyjny Innowacyjna

Gospodarka i Regionalny Program Operacyjny. Wymienione w tabeli powyżej projekty POIG

były nakierowane głównie na rozwój działalności eksportowej przedsiębiorstw. Istotnym

elementem tego programu były również inwestycje w innowacyjność firm (opisane

w dalszej części pracy).

Zdecydowanie największą pomoc dla sektora MŚP w województwie podkarpackim

skierowano z Regionalnego Programu Operacyjnego. Łączna wartość projektów w tej

dziedzinie wyniosła około 1,7 mld zł. Głównym celem tego wsparcia było zwiększenie

innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw.

Założeniem programu było wsparcie firm w gospodarczo najsłabszych powiatach,

jednakże mimo prowadzonych starań widoczna jest centralizacja projektów RPO WP

w dziedzinie rozwoju firm. Blisko 30% z nich realizowane jest w trzech najaktywniejszych

powiatach – m. Rzeszów (353), rzeszowskim (355) i mieleckim (309). Najmniej projektów tego

typu zrealizowano w Tarnobrzegu (39) i Przemyślu (55)66.

Należy podkreślić fakt, iż Rzeszów i Mielec są w Podkarpackiem bardzo ważnymi

ośrodkami przemysłowymi. Objęte one są obszarem specjalnych stref ekonomicznych, przez

co stanowią bardzo atrakcyjne miejsce do lokowania firm i inwestowania dla podmiotów

zagranicznych (głównie z branży lotniczej, motoryzacyjnej i chemicznej),a ich rozwój

napędzany jest przez nacisk kładziony na innowacyjność przedsiębiorstw.

3.3. Wpływ środków z budżetu UE na sektor B+R

Poziom innowacyjności jest jedną z miar rozwoju państw i regionów. Oparcie

krajowych, regionalnych i makroregionalnych gospodarek na innowacjach pozwala na ich

ciągły rozwój, dostosowywanie produktów i usług do zmieniającej się sytuacji, odpowiadanie

na pojawiające się potrzeby społeczeństw i kreowanie tych potrzeb. W efekcie daje to stabilny

rozwój gospodarczy i pozwala na lepsze wykorzystanie posiadanych środków, a także – na

budowanie pozycji regionalnego, krajowego czy międzynarodowego lidera w jakimś

segmencie rynku.

Na ocenienie poziomu innowacyjności gospodarki składają się: wysokość nakładów

sektora publicznego i prywatnego na innowacje, nakłady na działalność badawczo-rozwojową

i poziom zatrudnienia w tym sektorze, współpraca sektora prywatnego ze środowiskiem

naukowym, zaangażowanie środowiska naukowego w projekty międzynarodowe, jakość

prowadzonych badań, liczba zgłaszanych patentów i wynalazków i skuteczność w tym zakresie

(czyli to, jaki odsetek wniosków patentowych kończy się przyznaniem patentu), wysokość

przychodów płynących ze sprzedaży innowacji, działanie sektora kreatywnego, a także

infrastruktura internetowa67.

Od 2004 roku innowacyjność i konkurencyjność przedsiębiorstw z terenu województwa

podkarpackiego były wspierane przez programy finansowane ze środków funduszy

strukturalnych Unii Europejskiej takie jak: Sektorowy SPO Wzrost Konkurencyjności

Przedsiębiorstw (SPO WKP, 2004 - 2006), Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju

66 UMWP, 2014: 10 lat województwa podkarpackiego …, s. 99. 67 Samorząd Województwa Podkarpackiego, 2013: Strategia Rozwoju Województwa – PODKARPACKIE 2020

Rzeszów, s.40 - 41

34

Regionalnego (ZPORR, 2004 - 2006), Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (PO IG,

2007- 2013), a także Regionalne Programy Operacyjne (RPO WP, 2007 - 2013) i Program

Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW, 2007 - 2013). Wsparcie kierowane było

zarówno do przedsiębiorstw, jak i instytucji otoczenia biznesu oraz jednostek naukowych,

prowadzących prace badawcze możliwe do zastosowania w praktyce gospodarczej.

W analizowanym okresie nakłady wewnętrzne na sektor B+R wyniosły

w województwie 3 374,3 mln zł. W przeliczeniu na jednego mieszkańca daje to wynik 1 591,8

zł i lokuje region w środku rankingu województw. Na pierwszym miejscu plasuje się

województwo mazowieckie z wynikiem 6 895,6 zł na mieszkańca (średnia dla kraju to

2 371,4 zł).

Wykres 8. Nakłady na B+R (wewnętrzne) w przeliczeniu na 1 mieszkańca (łączna suma od 2004 do 2013)


Województwo podkarpackie należy do tych regionów Polski w których wydatki na

działalność badawczo - rozwojową w relacji do PKB (w cenach bieżących) są jedne

z najwyższych. W 2013 r. wynosiły one 1,22 % PKB regionu (w 2004 r. – 0,29 %), co

uplasowało podkarpacie na trzeciej pozycji w kraju, zaraz po mazowieckim (1,55%)

i małopolskim (1,30%). W sektorze przedsiębiorstw powyższe nakłady były najwyższe w kraju

i wyniosły 0.99 % PKB regionu. Zwrócić uwagę należy, iż wysokie wydatki na badania i rozwój

w województwie mazowieckim ponoszone są przez instytucje rządowe, z kolei w regionach

takich jak małopolskie, pomorskie, wielkopolskie czy dolnośląskie mamy do czynienia

z bardzo silnymi ośrodkami akademickimi68.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2013 roku w województwie

podkarpackim znajdowało się 137 jednostek aktywnych badawczo (124 w sektorze

przedsiębiorstw). W porównaniu do 2004 ( 45 jednostek ) roku liczba ta wzrosła ponad

trzykrotnie.

68 Bank Danych Lokalnych GUS (dostęp: 05.05.2016 r.)

424,

2

495

709,

5

788,

9

799

844,

2

922,

1

1432

,5

1591

,8

1711

1900

,1

193

1,4

214

0,7

223

6

237

1,4 31

14

,5

68

95

,6

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

35

Wykres 9. Jednostki aktywne badawczo, województwa - porównanie roku 2004 i 2012


Wykres 10. Jednostki aktywne badawczo (na 100 tys. mieszkańców), rok 2013


Ważnym wskaźnikiem dla innowacyjności regionu jest liczba osób zatrudnionych

w sektorze B+R. W województwie podkarpackim wartości dla tego wskaźnika systematycznie

rosną. W 2013 roku odsetek zatrudnionych w sektorze B+R w stosunku do ogółu pracujących

wyniósł 0,90%. Wobec roku 2004, wartość ta wzrosła o 0,51 punktu procentowego. Jest to

najlepszy wynik spośród wszystkich województw.

10 14 15 17 21

14 34 36 45

40

73

73 88

71 1

09

29

7

47 52 60

60 62 69 1

05

13

1

13

7 18

3

19

3 26

8

27

4

30

4 38

8

78

9

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

2004 2013

3,5

3,7 4,

1 4,9 5,1

5,2 6,

3

6,4 6,9 7,

7 8,0

8,1

8,2 8,4 8,8 9,

2

14

,9

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

36

Wykres 11. Udział osób zatrudnionych w B+R w liczbie pracujących ogółem (procentowo), porównanie

roku


Kolejnym elementem wyróżniającym województwo podkarpackie na tle pozostałej

części kraju jest liczba osób zatrudnionych w działalności badawczo-rozwojowej w sektorze

przedsiębiorstw. Łączna liczba zatrudnionych w działalności badawczo-rozwojowej w regionie

w 2013 r. wyniosła 4 329,8 EPC69 (7 miejsce w kraju). Jednakże ok. 81 % tej liczby stanowiły

osoby pracujące w sektorze przedsiębiorstw (3 488,1 EPC). Jest to zdecydowanie najwyższy

odsetek w kraju. Z drugiej strony pod względem liczby zgłoszonych wynalazków i uzyskanych

patentów (łącznie 191 w roku 2013) region zajmuje dopiero 11 miejsce wśród pozostałych

województw – liderami są mazowieckie, śląskie i dolnośląskie.

Rysunek 2. Odsetek osób pracujących w sektorze przedsiębiorstw w ogólnej liczbie osób zatrudnionych

w działalności badawczo-rozwojowej wg województw (kolor niebieski – sektor przedsiębiorstw, kolor

zielony – pozostałe sektory) w roku 2013


69 EPC - ekwiwalenty pełnego czasu pracy - jednostki przeliczeniowe służące do ustalania faktycznego

zatrudnienia w działalności badawczo-rozwojowej; jeden ekwiwalent pełnego czasu pracy (EPC) oznacza jeden

osobo-rok poświęcony wyłącznie na działalność B+R.

0,3

4

0,2

3 0,4

5

0,4

6 0,5

7

0,63

0,6

2

0,6

8

0,7

8

0,7

6

0,3

9

0,9

1

0,9

5

1,0

1

0,9

8

1,38 1

,70

0,2

7

0,2

7 0,4

5

0,4

9

0,5

8

0,60

0,6

0

0,6

5

0,7

1

0,7

7 0,9

0

0,9

3

0,9

4

0,9

8

1,0

3

1,36

1,6

9

0,00

0,20

0,40

0,60

0,80

1,00

1,20

1,40

1,60

1,80 2004 2013

37

Zgodnie z danymi GUS, nakłady na działalność innowacyjną w podkarpackich

przedsiębiorstwach poniesione od 2005 do 2013 roku wynoszą łącznie 8 912 527 000 złotych.

Wynik ten lokuje województwo podkarpackie na 9 miejscu wśród innych regionów kraju biorąc

pod uwagę powyższe nakłady.

Na następnym wykresie przedstawiłem odsetek przedsiębiorstw innowacyjnych z sektora

przemysłowego, które w 2013 roku wprowadziły innowacje w zakresie nowych lub istotnie

ulepszonych produktów, nowych lub istotnie ulepszonych procesów, nowych lub istotnie

ulepszonych dla rynku produktów. Jak widać, w tym zakresie podkarpacie należy do liderów,

których przedsiębiorstwa innowacyjne wprowadzały nowe lub istotnie ulepszone produkty lub

procesy.

Wykres 12. Przemysłowe przedsiębiorstwa innowacyjne wg rodzajów wprowadzonych innowacji,

województwa: rok 2013 [%]


Oceniając poziom innowacyjności sektora przedsiębiorstw należy zwrócić uwagę

również na wskaźniki rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Jak wynika z danych GUS,

w 2013 r. 78,8% podkarpackich firm korzysta z szerokopasmowego Internetu. Wynik ten daje

regionowi 13 miejsce (przed świętokrzyskim, lubelskim i warmińsko-mazurskim). Średnia

krajowa w tym zakresie to 82,6%. Na wykresie 17 przedstawiono odsetek przedsiębiorstw

stosujących automatyczną wymianę danych (wewnątrz i na zewnątrz firmy)70.

Istotny wpływ na rozwój innowacyjności i sfery B+R w województwie miały projekty

finansowane z funduszy UE. Szczególnie mocno podkreślane jest działanie ośrodków transferu

technologii oraz inwestowanie w ich rozwój. W tabeli 23 przedstawiono liczbę i wartość

projektów unijnych zrealizowanych w dziedzinie badania, rozwój, innowacje. Wśród nich jest

40 projektów, których beneficjentami są uczelnie wyższe. Łączna wartość tych przedsięwzięć

to 539 732 486 zł. Należy podkreślić fakt, iż transfer technologii ze świata nauki do biznesu

jest szczególnie ważny w odniesieniu do sektora MŚP. Największe i najsilniejsze firmy mogą

70 Bank Danych Lokalnych GUS (dostęp: 05.05.2016 r.)

5,71

5,71 6,07

4,75

6,00

3,60

6,28

8,30

5,02

4,01

7,41

3,78

6,22 7,

32

4,53 5,

35

3,29

11,0

1

11,2

1

11,5

5

11,1

8

10,2

4

8,22

13,2

4

15

,77

10,4

8

10,4

5

10,8

4

10,8

5

11,9

4 13,7

0

9,12

10,7

5

8,72

12,8

2

10,0

1

15

,14

13,0

0

10,9

2 12,1

6

14

,52

19

,23

14,4

1

15

,10

11,9

7

13,1

0

14,1

7

14

,52

8,84

11,9

4

15

,75

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

nowe lub istotnie ulepszone dla rynku produkty nowe lub istotnie ulepszone produkty nowe lub istotnie ulepszone procesy

38

pozwolić sobie na prowadzenie własnych badań, natomiast małe i średnie przedsiębiorstwa nie

są w stanie zebrać takiego kapitału, by móc zainwestować w nowocześnie wyposażone

laboratoria. Stąd istotna jest komercjalizacja osiągnięć technologicznych wypracowanych na

uczelniach wyższych. Jako dobrą praktykę można wskazać współpracę firm zrzeszonych

w Dolinie Lotniczej z Politechniką Rzeszowską.

Tabela 7. Liczba i wartość projektów UE zrealizowanych w dziedzinie "badania, rozwój, innowacje”

Zdecydowanie najwięcej projektów, za najwyższą wartość finansową zrealizowały

podkarpackie przedsiębiorstwa w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka.

Dwie największe inwestycje zostały podjęte przez Pilkington Automotive Poland Sp.

z o.o. (352 815 020,41 zł) i Goodrich Aerospace Poland Sp. z o.o. (283 190 220,83 zł).

Tabela 8. Największe projekty badawczo-rozwojowe (za kwotę powyżej 5 mln zł) zrealizowane przez

rzeszowskie uczelnie wyższe w ramach funduszy UE

Program

Tytuł projektu

Ben

efic

jen

t

Wartość

projektu

[w mln zł]

Dofinansowan

ie z EU

[w mln zł]

RPO WP Budowa, rozbudowa i modernizacja bazy

naukowo- badawczej Politechniki Rzeszowskiej

Po

lite

chn

ika

Rze

szo

wsk

a 80,14 67,68

PO RPW Rozbudowa infrastruktury naukowo-badawczej

Politechniki Rzeszowskiej 71,39 60,68

POIG Rozbudowa nowoczesnego Laboratorium Badań

Materiałów dla Przemysłu Lotniczego 38,95 30,90

PO RPW Rozbudowa infrastruktury naukowo-badawczej

Politechniki Rzeszowskiej - etap II 30,01 25,50

SPO WKP Utworzenie nowoczesnego laboratorium badań

materiałów dla przemysłu lotniczego 25,51 18,28

RPO WP Uniwersyteckie Centrum Innowacji i Transferu

Wiedzy Techniczno- Przyrodniczej 135,82 114,66

Perspektywa PROGRAM Liczba

projektów

Wartość

projektów

[w mln zł]

Wartość

dofinansowania

z UE [w mln zł]

2004-2006

Wzrost konkurencyjności

przedsiębiorstw 7 29,92 20,23


Rozwoju Regionalnego 39 15,45 11,59

2007-2013


Gospodarka 272 4 388,49 1 618,61

Program Operacyjny Kapitał

Ludzki 13 47,17 40,11

Program Operacyjny Rozwój Polski

Wschodniej 18 954,64 496,82


Województwa Podkarpackiego 49 479,46 391,41

SUMA: 398 5 915,13 2 578,77

39

RPO WP Przyrodniczo - Medyczne Centrum Badań

Innowacyjnych

Un

iwer

syte

t

Rze

szo

wsk

i 90,89 77,07

PO RPW Centrum Innowacyjnych Technologii 20,00 17,00

PO RPW Centrum Biotechnologii Stosowanej i Nauk

Podstawowych 19,72 16,76

SUMA: 512,43 428,53

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z portalu mapadotacji.gov.pl, dostęp 15.05.2016 r.

Analizując wpływ polityki spójności na innowacyjność i konkurencyjność podkarpackich

przedsiębiorstw oraz działalność badawczo rozwojową należy podkreślić, że podmioty

gospodarcze, wspierane środkami unijnymi w zakresie przedsięwziąć inwestycyjnych

i podnoszących poziom kapitału ludzkiego, coraz skuteczniej konkurują na rynkach

międzynarodowych, i to nie tylko poprzez niższe koszty produkcji, ale w coraz większym

stopniu poprzez innowacyjne produkty i promowanie polskich marek. Dzięki unijnym

funduszom gospodarka stała si bardziej innowacyjna i konkurencyjna, a w konsekwencji

elastyczniej reaguje na pojawiające si szoki podażowo popytowe.

Należy również zaznaczyć, iż doświadczenie we wdrażaniu Regionalnego Programu

Operacyjnego wskazuje na niskie zainteresowanie przedsiębiorców współpracą z jednostkami

badawczymi (Działanie 1.3 Regionalny system innowacji).

Analizując podpisane umowy dotyczące projektów z zakresu prac badawczo-

rozwojowych, należy stwierdzić bardzo niski poziom zainteresowania przedsiębiorców

realizacją projektów w ramach RPO WP, polegających na współpracy z jednostkami

badawczymi. Na 12 projektów realizowanych przez przedsiębiorców, tylko w 3 przypadkach

wykazano, że projekt jest realizowany we współpracy. Przyczyną takiego stanu rzeczy, mogą

być ograniczenia , które wyznaczają założenia Linii demarkacyjnej pomiędzy Programami

Operacyjnymi Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej,

głównie w zakresie poziomu dofinansowania (maksymalna wartość wydatków

kwalifikowanych do 0,7 mln EUR (3 mln zł), stan prawny w Polsce regulujący współpracę

jednostek naukowo-badawczych z przedsiębiorstwami, jak również konieczność

zaangażowania kapitału własnego w realizację powyższych projektów przez przedsiębiorstwa.

Projekty współpracy nauki i biznesu w wymiernym stopniu przyczyniają się do wzrostu

konkurencyjności przedsiębiorstw w regionie. Dlatego tego typu inwestycje będą ważnym

obszarem wsparcia w nowej perspektywie finansowej RPO WP (priorytet inwestycyjny 1.2. ,

którego celem jest wzrost działalności badawczo-rozwojowej i innowacyjnej w województwie

podkarpackim).

40

PODSUMOWANIE I WNIOSKI

W maju 2016 roku przypada 12 rocznica historycznego wydarzenia dla Polski, jakim było

przystąpienie do Unii Europejskiej. Było to spełnienie oczekiwań wielu pokoleń Polaków,

traktujących to wydarzenie jako powrót do Europy. Integracja ze strukturami unijnymi, od

czasu zmian ustrojowych, które miały miejsce w Polsce na przełomie lat 80 tych i 90 tych

ubiegłego wieku, była celem strategicznym formułowanym przez wszystkie rządy, co zostało

zapisane już w preambule umowy stowarzyszeniowej ze Wspólnotami Europejskimi już

w 1991 r.

Wstąpienie Polski do UE zapoczątkowało nowy etap w rozwoju społecznym

i gospodarczym kraju. Polska otrzymała niepowtarzalną szansę wsparcia wewnętrznych

procesów rozwojowych instrumentami oferowanymi przez unijne polityki, zwiększyła jej

wiarygodność na arenie międzynarodowej, umożliwiła przyspieszenie przemian ustrojowych

i cywilizacyjnych, przyczyniła się do zwiększenia tempa procesów rozwojowych, miała

decydujące znaczenie dla spełnienia aspiracji społeczeństwa.

Szczególną rolę w rozwoju kraju, w tym również województwa podkarpackiego, miała

europejska polityka spójności i jej instrumenty finansowe. Wpłynęła ona w bardzo istotny

sposób na wypełnienie wieloletnich zaniedbań rozwojowych i zmniejszenie zróżnicowań

między regionami. Brak środków z polityki spójności uniemożliwiłoby lub opóźnił realizację

wielu przedsięwzięć inwestycyjnych w gospodarce, jak i postępu w sferze społecznej. Zarówno

na tle nowych państw członkowskich UE, jak i w odniesieniu do sprawności wdrażania innych

przedsięwzięć rozwojowych finansowanych ze źródeł krajowych, realizacja polityki spójności

w Polsce przebiega zdecydowanie lepiej ni przewidywano u progu akcesji. Wdrażanie środków

strukturalnych, udział w jednolitym rynku europejskim, współpraca inwestycyjna i handlowa,

przynoszą widoczne efekty w sferze gospodarczej, społecznej oraz instytucjonalnej na poziomie

całego kraju i poszczególnych regionów.

Postawioną na początku pracy hipotezę, że środki finansowe z UE wpłynęły na poprawę

sytuacji gospodarczej woj. podkarpackiego należy uznać za prawdziwą. Za tym stwierdzeniem

przemawiają poniższe wartości wskaźników.

1 . W analizowanym okresie, w latach 2004 – 2013, bilans przepływów finansowych

pomiędzy Polską a UE kształtował się dla naszego kraju bardzo korzystnie. Dodatnie

saldo rozliczeń Polski z UE wyniosło łącznie 61,4 mld euro. Płatności na politykę

spójności wyniosły 58,7 mld euro, w tym 13,1 mld euro z perspektywy finansowej

2004‐200 i 45,6 mld euro w ramach perspektywy 2007‐2013. Ponadto na Wspólną

Politykę Rolną przeznaczono 29,4 mld euro, a na pozostałe cele 4,3 mld euro.

Przeliczając to na złotówki, do końca 2013 r. realizowano projekty współfinansowane

z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności o łącznej wartości prawie 325 mld zł.

Kwota ta obejmuje ponad 120 tys. projektów w ramach obu perspektyw finansowych71.

2 . Stosunkowo wysoki wzrost gospodarczy notowany w Polsce w okresie 2004 - 2013,

a przede wszystkim uniknięcie recesji w kryzysowych latach 2009 - 2010 było

71 MIiR, 2014: Wpływ członkostwa …, s. 7

41

w znacznej mierze efektem wykorzystania funduszy unijnych72. To właśnie one okazały

się amortyzatorem łagodzącym skutki szoków zewnętrznych i pomogły w realizacji

krajowej polityki stabilizacji finansów publicznych.

3. Na terenie województwa podkarpackiego w pierwszym okresie programowania (2004-

2006) zrealizowano łącznie 3 662 projektów (obejmujących zakresem terytorialnym całe

podkarpackie lub kilka województw). Łączna wartość tych inwestycji to 3 622, 62 mln

zł, w tym 2 109,61 mln zł to dofinansowanie z UE. Natomiast w kolejnej perspektywie

(2007-2013) zakontraktowano w sumie aż 9 382 projekty za łączną kwotę 40 584,63 mln

zł. Poziom ich dofinansowana ze środków UE wyniósł 57% a więc 23 169,72 mln zł73.

4. Wykorzystanie powyższych środków z funduszy UE uruchomiło w województwie

mechanizmy prorozwojowe. Wykonanie analizy i badania jasno wskazują na wyraźny

postęp społeczny i gospodarczy województwa podkarpackiego, który dokonał się od

momentu przystąpienia Polski do struktur unijnych. Produkt Krajowy Brutto dla regionu

wzrósł od 2004 do 2013 roku o 28 061 mln zł (do 65 088 mln zł) 74. Ważnym czynnikiem

tego wzrostu jest silna stymulacja rozwoju podkarpackiego przemysłu. Szczególnie

widoczny postęp dotyczy infrastruktury drogowej, infrastruktury publicznej oraz sfery

B+R.

5. W okresie dwóch perspektyw finansowych programów UE (2004-2006 i 2007-2013)

w zakresie tematycznym badania, rozwój, innowacje zrealizowano w województwie

podkarpackim 299 projektów za łączną wartość 5 915,13 mln zł. Inwestycje te w 44%

sfinansowano ze środków Unii Europejskiej. Wynikiem tych działań jest bardzo

dynamiczny rozwój B+R w regionie. W okresie 2004-2013 województwo podkarpackie

odnotowało największy w skali kraju wzrost odsetka osób zatrudnionych w tym sektorze.

6. Wartości wskaźników ekonomicznych ukazują województwo podkarpackie jako bardzo

słabo rozwinięte w zakresie przedsiębiorczości. W perspektywie finansowej 2004-2006

najważniejszymi programami dla wsparcia przedsiębiorstw były Sektorowy Program

Operacyjny Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw (713 projektów) i Zintegrowany

Program Rozwoju Regionalnego (369 projektów). Ogólnie w kategorii tematycznej

rozwój firm (w ramach wszystkich funduszy) zrealizowano w regionie 3803 inwestycje

o łącznej wartości 3 011.05 mln zł (1 426,87 mln zł dofinansowania z UE).W kończącej

się perspektywie finansowej sektor MŚP został wsparty przez fundusze UE głównie

dzięki instrumentom dostępnym w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa

Podkarpackiego i Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki. W wyniku udziału

w projektach POKL zostało założonych blisko 14 tys. nowych działalności

gospodarczych. Z kolei w ramach RPO WP zakontraktowano 1028 projektów, których

tematem był rozwój firm75.

72 Na podstawie wyników następujących badań: "Ocena wpływu realizacji polityki spójności na kształtowanie

się wybranych wskaźników makroekonomicznych na poziomie krajowym i regionalnym za pomocą

ilościowego modelu ekonomicznego – symulacje modelu EUImpactModIV", Instytut Bada Strukturalnych,

aktualizacja luty 2014, Warszawa oraz " Ocena wpływu realizacji polityki spójności na kształtowanie się

wybranych wskaźników makroekonomicznych na poziomie krajowym i regionalnym za pomocą modeli

makroekonomicznych Hermin", Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego, aktualizacja luty 2014, Wrocław. 73 UMWP, 2014: 10 lat województwa podkarpackiego …, s. 99. 74 Baza danych BDL (dostęp: 24.05.2016 r.) 75 UMWP, 2014: 10 lat województwa podkarpackiego …, s. 6.

42

Na potrzeby weryfikacji założonej na początku pracy hipotezy badawczej został

opracowany i poddany analizie związek wartości PKB i uzyskanych środków finansowych

z UE. Posługując się wskaźnikiem korelacji stwierdzono, że istnieje duża dodatnia korelacja

pomiędzy badanymi zmiennymi – wskaźnik korelacji przyjął wartość 0,96, co oznacza, że

w badanym okresie środki finansowe z UE miały bardzo duży wpływ na wzrost PKB w Polsce

i w woj. podkarpackim.

Związek pomiędzy wielkości środków z UE a PKB badano także za pomocą wskaźnika

regresji. Obliczony współczynnik regresji przyjął wartość 0,9371 co zinterpretowano jako

bardzo silna dodatnią zależność pomiędzy badanymi cechami. We wszystkich województwach

w Polsce wraz ze wzrostem środków finansowych z UE rośnie wartość PKB.

Na tej podstawie uzasadnione jest stwierdzenie, iż hipoteza o znacznym wpływie

środków finansowych z UE na rozwój gospodarczy podkarpacia jest prawdziwa.

Środki finansowe pozyskiwane z budżetu Unii Europejskiej w ramach nowej

perspektywy 2014 – 2020 nadal będą miały istotny wpływ na dynamiczny rozwój gospodarki,

wpływały na zmiany strukturalne zmierzające do podniesienia konkrecyjności województwa

podkarpackiego na tle innych regionów Polski i UE.

Najważniejszym dokumentem określającym strategię inwestowania nowej puli środków

europejskich w naszym kraju jest Umowa Partnerstwa. Została ona zatwierdzona przez komisje

Europejską 23 maja 2014 roku. Umowa ta określa kierunki interwencji trzech polityk unijnych

w Polsce – Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej Wspólnej Polityki Rybołówstwa,

ponadto zawiera analizę potrzeb rozwojowych Polski oraz cele i priorytety działań na

nadchodzące lata wraz z podstawowymi wskaźnikami ich realizacji.

Zgodnie z założeniami powyższej umowy, na lata 2014-2020 Polska otrzymała z budżetu UE

na realizację polityki spójności – 82,5 mld euro76.

Nominalnie wciąż najwięcej środków przeznaczonych zostało na infrastrukturę

transportową (drogową i kolejową), ale największy wzrost wydatków dotyczy innowacyjności

i wsparcia przedsiębiorców. Dzięki szerszej ofercie zwrotnych instrumentów finansowych

(m.in. pożyczek, poręczeń) można wesprzeć więcej projektów realizowanych przez małe

i średnie przedsiębiorstwa. Otrzymane z funduszy europejskich środki będzie można

zainwestować zatem m.in. w badania naukowe i ich komercjalizację, kluczowe połączenia

drogowe (autostrady, drogi ekspresowe), rozwój przedsiębiorczości, transport przyjazny

środowisku (kolej, transport publiczny), cyfryzację kraju (szerokopasmowy dostęp do

Internetu, e-usługi administracji) czy włączenie społeczne i aktywizację zawodową. Niezwykle

istotny jest także fakt, iż samorządy województw zarządzają większą niż dotąd pulą

europejskich pieniędzy. W latach 2007-2013 ok. 25 proc. wszystkich środków było wdrażanych

przez samorządy, obecnie jest to niemal 40 proc77.

W województwie podkarpackim Regionalny Program Operacyjny Województwa

Podkarpackiego na lata 2014-2020 przewiduje skupienie działań rozwojowych w dziewięciu

obszarach priorytetowych. Są to: konkurencyjność przedsiębiorstw i gospodarka innowacyjna,

technologie informacyjno-komunikacyjne, efektywność energetyczna, ochrona środowiska

i dziedzictwa kulturalnego, infrastruktura transportowa, zdrowie i pomoc społeczna, rynek

76 https://www.mr.gov.pl/strony/zadania/fundusze-europejskie/dowiedz-sie-wiecej-o-funduszach-europejskich/

(dostęp: 24.05.2016 r.) 77 Tamże, (dostęp 24.05.2016 r.)

https://www.mr.gov.pl/strony/zadania/fundusze-europejskie/dowiedz-sie-wiecej-o-funduszach-europejskich/

43

pracy, integracja społeczna oraz edukacja. Całkowita alokacja na RPO WP 2014-2020

określona jest na ponad 2,1 mld EUR78. W kwocie tej druga co do wielkości pula środków

w RPO WP (374 mln EUR) przeznaczona jest na wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw

oraz na gospodarkę innowacyjną. Celem realizacji działań w tym obszarze jest wzrost poziomu

przedsiębiorczości oraz poprawa konkurencyjności regionu. Tym samym środki skierowane są

głównie do podmiotów gospodarczych, realizujących projekty z zakresu prac badawczo-

rozwojowych oraz wprowadzających innowacyjne rozwiązania, zarówno w swoich firmach,

jak i na rynku. Oczekiwanym rezultatem tego typu działań będzie zacieśnienie współpracy

pomiędzy sferą B+R i przedsiębiorcami oraz wzrost konkurencyjności i innowacyjności

gospodarki79.

Okres lat 2014-2020 pokrywa się z kolejną perspektywą finansową Unii Europejskiej,

dlatego niezwykle istotne dla regionu jest racjonalne wykorzystanie środków finansowych

możliwych do pozyskania w ramach unijnej polityki rozwoju. Przewiduje się, iż będzie to

ostatni okres korzystania przez Polskę z tak znaczących środków zewnętrznych, dlatego

zbudowanie przy ich wykorzystaniu trwałych podstaw rozwoju gospodarczego i społecznego

będzie miało kluczowe znaczenie. Wykorzystanie tych środków będzie miało zasadnicze

znaczenie dla rozwoju regionu, ale utrudnieniem w ich pozyskaniu może być sytuacja

finansowa podmiotów, zwłaszcza jednostek samorządu terytorialnego.

78 http://www.rpo.podkarpackie.pl/index.php/dowiedz-sie-wiecej-o-programie/poznaj-zasady-dzialania-

programu/finansowanie (dostęp: 24.05.2016 r.) 79 http://www.rpo.podkarpackie.pl/index.php/dowiedz-sie-wiecej-o-programie/poznaj-zasady-dzialania-

programu/co-mozna-zrealizowac (dostęp: 24.05.2016 r.)

44

BIBLIOGRAFIA

Winiarski, B. 2004: Uwarunkowania, cele i dziedziny polityki gospodarczej, w: Polityka gospodarcza,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa,

Jaźwiński, I. 2004: Kierunki polityki regionalnej w Polsce w warunkach integracji europejskiej,

w „Europa Regionu”, tom VII,

Pietrzyk I., 2006: Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w państwach członkowskich,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa,

Solarz, P. 2011: Polityka regionalna w Polsce w warunkach integracji europejskiej w latach 2004–

2010, Warszawa,

Chądzyński J., Nowakowska A., Przygodzki Z. 2007: Region i jego rozwój w warunkach globalizacji,

Łódź,

Sztando A., 2010: Polityka intraregionalna — pojęcie, podmioty, cele i instrumenty, [w:] „Prace Naukowe

Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” nr 110,

Gębicka, Grewiński 2003: Europejska polityka regionalna, wyd. 1, Dom Wydawniczy Elipsa,

Warszawa,

Pastuszka S., 2012: Polityka Regionalna Unii Europejskiej – cele, narzędzia, efekty, Warszawa,

Gawlikowska-Hueckel K., Zielińska-Głębocka A., 2004: Integracja europejska. Od jednolitego do unii

walutowej, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa,rynku

Kaczmarek T., Parysek J., 2002, Nasza Europa, eMPi2. Poznań,

Plocke K., 2014: Oczekiwania rybactwa i wędkarstwa wobec nowej perspektywy finansowej Program

Operacyjny „Rybactwo i Morze” na lata 2014-2020, MRIRW, Warszawa

Woźniak M. G., 2008: Wzrost Gospodarczy. Podstawy teoretyczne, wyd. 2, Wydawnictwo

Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków,

Skiba L., 2014: Budżet Unii Europejskiej w: Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, red.

P. Kowalewskiego, G. Tchorka, J. Górskiego, NBP, Warszawa

SPIS PUBLIKACJI/RAPORTÓW

MRR, 2010 : Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010−2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie,

MRR, Warszawa,

UKIE, 2006: Fundusze i programy pomocowe UE,UKIE, Warszawa,

UMWP, 2014: 10 lat województwa podkarpackiego w UE- ocena wykorzystania funduszy europejskich

w rozwoju regionu, UMWP, Rzeszów,

MRR, 2010: Końcowy raport z postępu wdrażania Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju

Regionalnego 2004-2006, MRR, Warszawa,

MRR, 2013: Sprawozdanie końcowe z realizacji Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój

Zasobów Ludzkich 2004-2006, MRR, Warszawa,

MIiR, 2014: Wpływ członkostwa Polski w unii Europejskiej i realizowanej polityki spójności na rozwój

kraju, MIiR, Warszawa,

MIiR, 2014: Sprawozdanie z realizacji w 2013 r. Narodowych strategicznych ram odniesienia na lata

2007-2013, MIiR, Warszawa,

WUP Rzeszów, 2013: Raport końcowy z badania pt. Badanie skuteczności i efektywności wsparcia

oferowanego w ramach Priorytetu VI PO KL w kontekście barier i potrzeb rozwojowych

pracodawców województwa podkarpackiego, WUP Rzeszów,

Samorząd Województwa Podkarpackiego, 2013: Strategia Rozwoju Województwa – PODKARPACKIE

2020 Rzeszów,

Szlachta J. 2013, Strategia Europa 2020 a europejska polityka spójności po 2013 roku, Warszawa.

45

SPIS STRON INTERNETOWYCH

http://ec.europa.eu,

http://kolegia.sgh.waw.pl,

https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl,

http://www.fapa.com.pl,

www.wrota.podkarpackie.pl,

http://www.funduszestrukturalne.gov.pl,

http://www.funduszeeuropejskie.2007-2013.gov.pl,

https://www.mir.gov.pl,

http://podkarpackie.pl,

http://rpo2007-2013.gov.pl,

http://www.pois.gov.pl,

http://mapadotacji.gov.pl,

http://www.poig.gov.pl,

http://pokl.wup-rzeszow.pl,

http://www.porpw.com.pl,

http://www.ewt.2007-2013.gov.pl,

http://www.arimr.gov.pl,

http://wup-rzeszow.pl,

https://www.mr.gov.pl,

http://www.rpo.podkarpackie.pl,

http://www.stat.gov.pl,

https://bdl.stat.gov.pl

SPIS AKTÓW PRAWNYCH

Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, Rozporządzenie Rady Wspólnot Europejskich nr 1083/2006,

SPIS TABEL/WYKRESÓW/MAP

Tabela 1. Informacja o wykorzystaniu funduszy przedakcesyjnych w ramach poszczególnych

programów w województwie podkarpackim ......................................................................................... 14


poszczególnych programów i inicjatyw w województwie podkarpackim ............................................. 17


poszczególnych programów i inicjatyw w województwie podkarpackim ............................................. 23

Tabela 4. Informacja o liczbie zawartych umów i zrealizowanych płatnościach w ramach PROW w

województwie podkarpackim................................................................................................................. 24

Tabela 5. Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności, rok 2004 i 2013 ....................... 29

Tabela 6. Liczba i wartość projektów zrealizowanych w dziedzinie rozwoju firm dla woj.

podkarpackiego ...................................................................................................................................... 31

Tabela 7. Liczba i wartość projektów UE zrealizowanych w dziedzinie "badania, rozwój,

innowacje” ............................................................................................................................................. 38

Tabela 8. Największe projekty badawczo-rozwojowe (za kwotę powyżej 5 mln zł) zrealizowane przez

rzeszowskie uczelnie wyższe w ramach funduszy UE ........................................................................... 38


http://www.pois.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Strony/o_pois.aspx

http://mapadotacji.gov.pl/

http://www.poig.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Strony/Finansowanie.aspx

46

Wykres 1. Skumulowana zmiana PKB w regionie w latach 2004–2013 (2003 = 100) (%) .................. 25

Wykres 2. Skumulowana zmiana PKB w Polsce w latach 2004-2011 (2003 = 100) (%) ..................... 26

Wykres 3 Wpływ środków finansowych z UE na PKB w woj. podkarpackim ..................................... 28

Wykres 4 Wykres regresji liniowej ....................................................................................................... 29

Wykres 5. Podmioty gospodarcze wg. klas wielkości w województwie podkarpackim w 2013 r. ....... 30

Wykres 6. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej (w zł), rok 2004 i

2013 ....................................................................................................................................................... 31

Wykres 7. Przeżywalność firm powstałych w latach 2008-2012 ze wsparciem dotacji w ramach

Priorytetu VI POKL............................................................................................................................... 32

Wykres 8. Nakłady na B+R (wewnętrzne) w przeliczeniu na 1 mieszkańca (łączna suma od 2004 do

2013) ...................................................................................................................................................... 34

Wykres 9. Jednostki aktywne badawczo, województwa - porównanie roku 2004 i 2012 ..................... 35

Wykres 10. Jednostki aktywne badawczo (na 100 tys. mieszkańców), rok 2013 ................................. 35

Wykres 11. Udział osób zatrudnionych w B+R w liczbie pracujących ogółem (procentowo),

porównanie roku .................................................................................................................................... 36

Wykres 12. Przemysłowe przedsiębiorstwa innowacyjne wg rodzajów wprowadzonych innowacji,

województwa: rok 2013 [%] .................................................................................................................. 37

Rysunek 1. Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności w powiatach woj.

podkarpackiego, 2013 ............................................................................................................................ 30 Rysunek 2. Odsetek osób pracujących w sektorze przedsiębiorstw w ogólnej liczbie osób

zatrudnionych w działalności badawczo-rozwojowej wg województw (kolor niebieski – sektor

przedsiębiorstw, kolor zielony – pozostałe sektory) w roku 2013 ........................................................ 36