YAŞLIDA AKILCI İLAÇ KULLANIMI

PROF. Dr. Deniz SUNA ERDİNÇLERİ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi İç Hast ABD, Geriatri Bilim Dalı

Yaşlıda İlaç Tedavisini Etkileyen Faktörler

Hastalıkların ortaya çıkışında ve bildirilmesinde farklılıklar

Komorbidite ve polifarmasi Kr hastalıklar- uzun süreli ilaç

kullanımı Yaşlanmayla m.g. değişiklikler Uyum İlaç yan etkilerine yatkınlığın artması

Esengen Ş ve ark. Geriatri 2000;3:6-10

Türkiye’de huzurevinde yapılan bir çalışma;

En az 1 ilaç; ♀= %94 ♂= %80:4

Ortalama reçeteli ilaç ♀ 3.59 ♂ 2.39

Reçetesiz ilaç %14.6

İlaç Yan Etkisi

10-30 yaş % 370-90 yaş %14-19

Hastaneye başvuran yaşlıların %28’inde sebep ilaçla ilgili

Bunların %70’i ilaç yan etkisi

Manesse CK, et al. Age Aging 2000; 29:35-39

İlaç Yan Etkisi (Gurwitz JH. Am J Med 2005)

1247 kişi, sürekli bakım hastanesi İlaç yan etkisi %78 Önlenebilir yan etki %42 En sık yan etki: Yan etkisi

olan ilaçlar:-Nöropsikiyatrik -Warfarin-GİS -Atipik antipsikotik-Kanamalar -Loop diüretikleri-Renal/elektrolit bzk -Benzodiazepin-Metabolik/endokrin -Opioidler -ACEİ

İlaç sayısı yan etki2 ilaç %4, 5 ilaç %7

10 ilaç %24 Önlenebilen yan etkiler

%59 Reçeteleme hatalarıdoz hatası%48yanlış ilaç seçimi%38bilinen ilaç etkileşimi%12

%80 Takip hataları

İlaç Yan Etkisi (Gurwitz JH. JAMA 2003)

Ambulatuvar hastalarda ilaç yan etkisi %27.6-reçeteleme%58.4-tedavi takibi%60.8-hasta uyumu%21

Önlenebilen ilaç yan etkileriKV ilaçlar %24.5Diüretikler %22.1Nonopioid analjezikler %15.4Hipoglisemik ajanlar %10.9Antikoagulanlar %10.2

Yaşlılarda uygun olmayan ilaç kullanım sıklığı

% 12-40

Simon SR. J Am Geriatr Soc 2005Zhan C. JAMA 2001Sloane PD. J Am Geriatr Soc 2002

Yaşlıda kullanılmaması veya yakın takibi gerektiren ilaçlar

Knight EL, Avorn J. Ann Intern Med 2001

Yan etkileri kolaylaştıran faktörler

Reçeteli-reçetesiz ilaç kullanımında ↑ Uyum güçlükleri Farmakolojik özellikler

Dağılım volümünde değişiklikRenal ekskresyonda bozulmaHepatik metabolizmada bozulma

İLAÇ FARMAKOLOJİSİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

I. YAŞLANMA İLE SİSTEMLERDE MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİKLER

II. İLAÇ FARMAKOKİNETİĞİNDE MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİKLER

FARMAKOKİNETİK DEĞİŞİKLİKLER

Emilim Presistemik eliminasyon Dağılım ve proteine bağlanma Metabolizma Atılım Reseptör duyarlılığı

Proteine yüksek oranda bağlanan ilaçlar

Kardiyak ilaçlar Propronalol, kinidin, nifedipin, diltiazem, verapamil, amiodaron, prazosin

Diüretikler Klortalidon, spironolakton

OAD’ler Glipizid, tolbutamid

Psikoaktifler Amitriptilin, nortriptilin, fluoksetin, klorpromazin, haloperidol

Antibiyotikler Doksisilin, ketokanozol

Antienflamatuar Naproksen, fenoprofen, ibuprofen, ASA

Diğerleri Warfarin, sisplatin,klorofibrat, fenitoin, klordiazoksid

İlaç Metabolizmasının Değişmesi

Hepatik enzim seviyelerinde azalma

(Sitokrom P-450)PropranololMeperidinVerapamilNitratAsetaminofenTrisiklik antidepresan

İlaç seviyeleri artar

Faz I metabolizmasında azalma

FenitoinBenzodiazepinWarfarin

İlaç seviyeleri artar

Yaşlıda böbrekten atılımı azalan ilaçlar

GRUP İLAÇLAR

ANTİBİYOTİKLER Amikasin, gentamisin, streptomisin, tobramisin

KARDİYOVASKÜLER İLAÇLAR

Kaptopril, digoksin, enalapril, lisinopril, prokainamid, kinapril

DİÜRETİKLER Amilorid, furosemid, hidroklorotiazid, triamteren

DİĞERLERİ Amantadin, klorpropamid, simetidin, lityum, ranitidin

Adverse İlaç Reaksiyonları İlaç yan etkisi İlaç- ilaç etkileşimi İlaç- hastalık etkileşimi İlaç- yiyecek etkileşimi İlaç toksisitesi

Polifarmasi

Tedavide en az bir gereksiz ilacın olması

Klinik olarak gerekli olandan daha fazla ilacın kullanılması

İlaç sayısı > 5

Yaşlıda polifarmasi%23-39

Reçeteleme Prensipleri Mutlaka tanı konmalı, semptoma

yönelik tedaviden kaçınılmalı

Tanı kesin değilse ilaç kesilmeli (psikotroplar)

Uzun zamandır kullanılan ilaçların probleme neden olmayacağı düşüncesi yanlıştır

Her muayenede ilaçlar düzenli olarak gözden geçirilmeli

Reçeteleme Prensipleri İlaç kullanım ve alışkanlıkları dikkatle sorgulanmalı

Küçük dozda başla, yavaş artır, yeterli doza çık

Tedavi şeması basit olmalı ve sık sık kontrol edilmeli

Her yeni ilacın yeni sorunlar yaratabilir

Reçeteleme kaskatından kaçınılmalı

“Tek hastalık, tek ilaç, günde bir kez” prensibi

“ Start small, go slow !! ”