357

YAZICI, Mehmet Emin

yitte celî ta‘lik “Semâ Gazeli”, Bakýrköy’deSultan Reþad’ýn inþa ettirdiði, bugün Ruhve Sinir Hastalýklarý Hastahanesi olarak kul-lanýlan kýþlanýn kitâbesi, Fâtih Camii hazî-resinde Maliye Nâzýrý Ahmed Nazif Paþa’-nýn 1323 (1905) tarihli celî ta‘lik kabir kitâ-besi, Kahire’de Menyel Sarayý’nda PrensMehmed Ali’nin yaptýrdýðý mescidin du-varýnda çini üzerine yazýlmýþ celî nesta‘likezan metni, pek çok hilyesi arasýnda Top-kapý Sarayý Müzesi Kütüphanesi’nde ka-yýtlý (Güzel Yazýlar, nr. 885) 1335 (1917) ta-rihli, 117 × 75 cm. ebadýnda nesta‘lik hil-yesi, Dârü’l-kütübi’l-Mýsriyye’de kayýtlý (Ne-vâdirü’l-mahtûtât, Tal‘at, nr. 51) 24 × 41cm. ebadýnda nesta‘lik hilyesi, KubbealtýAkademisi Kültür ve Sanat Vakfý Hat Ko-leksiyonu’nda bulunan 1340 (1922) tarih-li nesta‘lik hilyesi sanatýna örnek gösteri-lebilir. Sabancý Üniversitesi Sakýp SabancýMüzesi Hat Koleksiyonu’nda celî nesta‘liklevhalarý sergilenmektedir (nr. 130-0087,96, 97, 107, 124).

BÝBLÝYOGRAFYA :

Ýstanbul Þer‘iyye Sicilleri Arþivi, Dosya, nr.2912; Ýlmiyye Salnâmesi, s. 188; Ýstanbul Bel-desi Ýhsâiyyât Mecmuasý, Ýstanbul 1335, s. 14;Mehmed Ýzzet v.dðr., Darüþþafaka, Türkiye’de

Ýlk Halk Mektebi, Ýstanbul 1927, s. 65, 66, 95;Ýbnülemin, Son Hattatlar, s. 557; Muhittin Serin,Hat Sanatý ve Meþhur Hattatlar, Ýstanbul 2010,s. 376; M. Uður Derman, “Vefatýnýn 40. Yýldönü-mü Dolayýsýyla Hattat Hulûsî Efendi”, KAM, IX/1 (1980), s. 32-54.

ÿMuhittin Serin

– —YAZI

(bk. HAT).˜ ™

– —YAZI TAKIMI

(bk. HOKKA).˜ ™

– —YAZICI, Mehmet Emin

(1883-1945)

Hattat ve neyzen.˜ ™

5 Cemâziyelevvel 1300 (14 Mart 1883)tarihinde Tophane Defterdar mahallesininTürkgücü sokaðýndaki -1967 yýlýna kadaryýkýlmadan kalan- 48 numaralý evde doð-du. Babasý Hýrka-i Þerif Camii hatibi HâfýzEyüp Sabri Efendi’dir. Evlerinin yakýnýnda

300 kuruþ maaþla sýnýf-ý aslîsine terfi etti.1 Mayýs 1924 tarihine kadar bu görevinisürdürdü. Bunun yanýnda 14 Mayýs 1915’-te Evkaf Nezâreti’ne baðlý Medresetü’l-hattâtîn’de 300 kuruþ maaþla ilk tedrîskadrosunda nesta‘lik hattý muallimliðinetayin edildi ve maaþý bir yýl sonra 600, ikiyýl sonra 1300 kuruþa yükseltildi. 26 Mart1921’de Evkaf Nezâreti tarafýndan 431kuruþ 30 para maaþla Ýstanbul Sultan Se-lim Camii üçüncü müezzinliðine getirildi.Hayatýnýn sonuna kadar bu görevini sür-dürdü. Evinde ve Sultan Selim Camii’ndemeraklýlarýna nesta‘lik meþketti, pek çoktalebe yetiþtirdi. Harf inkýlâbýnýn ardýndankendisine Halil Ethem Bey’in (Eldem) ara-cýlýðýyla türbeler bekçiliði görevi verildi.Mevlevî tarikatýna intisap eden, ayný za-manda mesnevîhanlýk yapan Hulûsi Efen-di hayatýnýn son on yýlýný geçim sýkýntýsýiçinde ve kýsmî felçli olarak geçirdi. 8 Ocak1940 tarihinde vefat etti ve EdirnekapýMezarlýðý’na defnedildi, ancak kabri kay-bolmuþtur. Hulûsi Efendi’nin Nâdire Ha-ným’la evliliðinden Hayri adýnda bir oðludünyaya gelmiþtir. Son devrin hattatlarýn-dan Mustafa Halim Özyazýcý, Macit Ayral,Küçük Macit Bey, Hikmet Bey, Þeref Ak-dik, Kemal Batanay, Hamit Aytaç, Murta-zâzâde Ârif Efendi ve Hüseyin Hüsnü, Hu-lûsi Efendi’nin önde gelen talebeleri ara-sýnda yer alýr.

Mehmet Hulûsi’nin hat sanatýnda lis-tesi verilemeyecek kadar çok eseri arasýn-da Eski Büyük Millet Meclisi binasýnýn top-lantý salonunda, “Hâkimiyet milletindir”levhasý, Vakýf Gureba Hastahanesi giriþin-de 1335’te (1917) yazdýðý, “Olmaya dev-let cihanda bir nefes sýhhat gibi” levhasý,Sultan Ahmed Camii’nde “Keþefe’d-dücâbi-cemâlih” levhasý, Sultan Selim Camii’n-de biri celî sülüs, diðeri celî nesta‘lik ikilevhasý, Abdülhak Hâmid’in Sultan SelimTürbesi’nde bulunan “Türbe-i Selîm-i Ev-veli Ziyâret” adlý manzumesinin nesta‘likhatla yazýlmýþ levhasý, Yenikapý Mevlevîhâ-nesi için 1327’de (1909) yazdýðý dokuz be-

Mehmet Hulûsi Yazgan’ýn celî ta‘lik levhasý

Mehmet

Hulûsi

Yazgan’ýn

ta‘lik ve

celî ta‘lik

hilye-i saâdet

levhasý

(Ekrem Hakký

Ayverdi hat koleksiyonu)

358

YAZICI, Mehmet Emin

masýna ve eser vermesine imkân býrakma-mýþtýr. Emin Efendi’nin hat sanatýndakien büyük mahareti yazý taklidindedir (bk.HAT). Bu hususiyetinden aðabeyinin bilehaberi olmamýþtýr. Zira Emin Efendi, aða-beyinin 26 Kasým 1928’deki vefatýndansonra Necmeddin Okyay’ýn teþvikiyle hat-týn bu zor sahasýnda kudretini göstermiþ-tir. Taklit, baþka sanatlarda hoþ karþýlan-mamasýna mukabil hüsn-i hatta pek mak-bul sayýlmýþ; birbirine zýt þîvedeki hattat-larýn yazýsýna bakarak onun aynýný fotoð-raf kudretiyle kâðýda aktarabilmek herhattatýn baþaramayacaðý bir iþ olarak tak-dir edilmiþtir. Þeyh Hamdullah, Hâfýz Os-man, Mustafa Râkým, Mahmud Celâled-din, Mehmed Þevki ve Hasan Rýzâ efendi-ler Emin Efendi’nin taklit ettiði üstatlararasýndadýr. Kendisinin müzelerde ve hu-susi koleksiyonlarda sülüs-nesih kýtalarý-na ve celî sülüsle levhalarýna rastlanmak-tadýr. Taþa mahkûk yegâne celî sülüs kitâ-besi Sultanhamam’daki 1. Vakýf Haný önün-de bulunan küçük çeþmenin üstündedir.Faik Sabri Bey’in (Duran) hazýrladýðý, Vi-yana’da basýlan Orta Atlas’ýn keþîdeli sü-lüs yazýlarý da Emin Efendi tarafýndan ya-zýlmýþtýr.

Evlenemeden vefat eden aðabeyi ÖmerEfendi’nin vasiyeti üzerine ancak 1930’-larda evlenen Emin Efendi’nin çocuðu ol-madý. 1943 yýlý Aðustosunda sað tarafýnagelen felç yüzünden artýk her iki sanatýnýda icra etmekten mahrum kaldý. 3 Þubat1945’te vefatýnýn ertesi günü Eyüp’te Gü-müþsuyu Kabristaný’nda aðabeyinin yaný-na defnedildi. Kendisini çok takdir edenAhmet Hamdi Tanpýnar’ýn Huzur adlý ro-manda hüner sahibi bir tip olarak yete-rince tahlil ettiði (s. 227-270) Neyzen EminYazýcý sanattaki mevkii kadar ahlâkî me-ziyetleriyle de örnek þahsiyetlerdendir.

BÝBLÝYOGRAFYA :

Ahmet Hamdi Tanpýnar, Huzur, Ýstanbul 1949,s. 227-270; Ýbnülemin, Son Hattatlar, s. 80-84,

262-267; Þevket Rado, Türk Hattatlarý, Ýstanbul,ts. (Yayýn Matbaacýlýk), s. 255-257; M. Uður Der-man, Türk Hat Sanatýnýn Þâheserleri, Ýstanbul1982, rs. 51; a.mlf., Eternal Letters from the Ab-dul Rahman Owais Collection of Islamic Cal-ligraphy (trc. Irvin Cemil Schick), Sharjah 2009,s. 280-283; a.mlf., Ömrümün Bereketi: 1, Ýstan-bul 2011, s. 44-63; a.mlf., “Kardeþ Ýki Hattatý-mýz: Ömer Vasfi Efendi-Neyzen Emin Efendi”,50 San‘at Sever Serisi, sy. 22, Ýstanbul 1966, s.1-9; Ýslâm Kültür Mirasýnda Hat San‘atý (haz. M.Uður Derman), Ýstanbul 1992, s. 228; Ali Alpars-lan, Osmanlý Hat Sanatý Tarihi, Ýstanbul 1999,s. 97; Muhittin Serin, Hat Sanatý ve Meþhur Hat-tatlar, Ýstanbul 2010, s. 258-261.

ÿM. Uður Derman

™ MÛSÝKÝ. Türk mûsikisinin son döne-minde yetiþen en önemli neyzenlerdenolup mûsiki hocalýðý ve besteleriyle de ta-nýnmýþtýr. Küçük yaþta baþladýðý hat meþk-leri sýrasýnda tanýdýðý Nusretiye Camii kay-yýmlarýndan Hâfýz Hâþim Efendi’den meþ-kettiði Nâyî Osman Dede’nin rast Mevlevîâyiniyle mûsiki çalýþmalarýna baþladý. Buçalýþmalarýný Kulekapý (Galata) Mevlevîhâ-nesi kudümzenbaþýsý Râif Dede’den âyin-ler geçerek devam ettirdi. Bu arada on üçyaþlarýnda ayný mevlevîhânenin neyzenba-þýsý Aziz Dede’den ney meþketti. Bu meþk-ler yýllarca Galata Mevlevîhânesi ile AzizDede’nin Üsküdar’daki evinde devam et-ti; ardýndan Galata Mevlevîhânesi neyzen-leri arasýna katýldý. O sýrada Þevket GavsîBey’den Batý müziði notasý ve nazariyatý,Rauf Yektâ Bey’den Hamparsum ve Batýnotasý ile nazariyat dersleri aldý.

Râif Dede’nin vefatýndan sonra AltýncýBelediye Dairesi muhasebecisi hânende,Hâfýz Ýshakefendizâde Sâdýk Bey ve Bolâ-henk Nûri Bey’den pek çok fasýl geçti; Nû-ri Bey’in karcýðar ve bûselik âyinlerini biz-zat kendisinden notaya aldý. Tophane’deKarabaþ Dergâhý þeyhi ve Kadirîhâne zâ-kirbaþýsý Hopçuzâde Ahmed Efendi’denNâyî Osman Dede’nin mi‘râciyyesinin dü-

bulunan Sirkeci Ýbtidâî Mektebi’ndeki tah-silinden sonra kendisinden üç yaþ büyükolan aðabeyi Ömer Vasfi ile beraber aynýsemtteki Fevziye Rüþdiyesi’ne devam eder-ken mektebin hüsn-i hat muallimi Çukur-cumalý Kadri Efendi’den sülüs-nesih yazý-larýný öðrenmeye baþladý. Lise tahsilini Ve-fa Ýdâdîsi’nde tamamladý.

Kabiliyeti sayesinde hat sanatýnda hatüstatlarýnýn yanýna gitmeden sülüs-nesihve celî sülüs yazýlarýný ilerletti. Aðabeyita‘lik hattý meþketmek üzere salý günleriSâmi Efendi’ye giderken kardeþini de be-raberinde götürürdü. Gençliðinde ney üf-leyen ve Aziz Dede’nin dostlarýndan olanSâmi Efendi’nin, genç neyzen Emin Efen-di’ye yanýnda getirdiði neyini üfleterekzevkle dinlediðini ve, “Bu oðlanda kude-mâ tarzý var, iþittikçe safalanýyorum” de-diðini ayný meclislerde bulunan M. Nec-meddin Okyay nakletmektedir. Bu ziyaret-lerde Mehmet Emin yazýlarýný Sâmi Efen-di’ye gösterdiðinde o da bazý harf tarifle-rinde bulunurdu. Bu tarzdaki faaliyetlerionun hat sanatýndaki feyiz sebebi olmuþ-tur.

Cami derslerinin yaný sýra Hukuk Mek-tebi’ne iki yýl devam edebilen Emin Efen-di 1902’de Posta ve Telgraf Ýdaresi Mek-tûbî Kalemi’ne girdi. 1914’te Bursalý RâþidEfendi’nin emekliye ayrýlmasý üzerine Er-kân-ý Harbiyye-i Umûmiyye Harita Dairesihattatlýðýna tayin edildi. Buradaki askerîharitalarda zemini doldurmak için kulla-nýlan uzun keþîdeli yazýlarý hazýrlýyordu. Ozamana kadar hat sanatýna amatör zev-kiyle baðlý kalan Mehmet Emin böylecehattatlýðý kendisine meslek edindi. SâmiEfendi yolunda celî sülüs yazan aðabeyi-nin eserlerini ince tashihten geçirerek buyazýdaki maharetini de arttýrdý. Meþket-mediði halde bakmak suretiyle ta‘lik hat-týný da ilerletti. Harita dairesindeki memu-riyetinden kýsm-ý sâlis mümeyyizliðine ter-fi ettikten sonra Nisan 1923’te Anadolu’-ya geçerek Ankara’da bulundu; 1927’dekýsm-ý evvel mümeyyizi oldu. Ancak bu yýl-larda sürekli biçimde Ankara’da vazife-lendirilmediði anlaþýlmaktadýr. 1 Aðustos1931’de emekliye ayrýlan Mehmet EminEfendi bundan sonraki hayatýný Tophane’-deki evinde hat ve mûsiki meþguliyetiylegeçirdi.

Emin Efendi sanattaki mevkii itibariyleXIX. yüzyýlýn emsalsiz hattat, neyzen vemûsikiþinasý Kazasker Mustafa Ýzzet Efen-di ile eþdeðerdedir. Ancak yaþadýðý yýllar-da bu sanatlara karþý ilginin azalmasý EminEfendi’nin bu meslektaþý kadar velûd ol-

Mehmet

Emin

Yazýcý’nýn

celî sülüs

levhasý(EkremHakký

Ayverdihat koleksiyonu)