YÜKSEKTE ÇALIŞMA ESNASINDA YÜKSEKTE ÇALIŞMA ESNASINDA KARŞILAŞILAN TIBBİ KARŞILAŞILAN TIBBİ

SORUNLAR ,DÜŞMELER VESORUNLAR ,DÜŞMELER VE ÇOKLU ÇOKLU TRAVMALI HASTAYA YAKLAŞIM.TRAVMALI HASTAYA YAKLAŞIM.

• İnsan ayağa kalktığından bu yana,yüksek de çalışması İnsan ayağa kalktığından bu yana,yüksek de çalışması ya “elle tutulur” olmalı ya da bir şeyler insanı ya “elle tutulur” olmalı ya da bir şeyler insanı tutmalıdır.Yoksa düşmek kaçınılmazdır. tutmalıdır.Yoksa düşmek kaçınılmazdır. M.F.ÇelikmenM.F.Çelikmen

• ““Düşe kalka öğrenmek” esnek bir yapıya sahip Düşe kalka öğrenmek” esnek bir yapıya sahip emekleyen bebek için çoğu kere bedeli makul dersler emekleyen bebek için çoğu kere bedeli makul dersler içerebilir.Ama kırılgan yapıya sahip erişkin insan içerebilir.Ama kırılgan yapıya sahip erişkin insan düşmelerin bedelini ömür boyu kalıcı sakatlıklarla düşmelerin bedelini ömür boyu kalıcı sakatlıklarla yada daha kötüsü canıyla ödeyebilir ..yada daha kötüsü canıyla ödeyebilir ..

• Ayaklarımızın yerden kesildiği her Ayaklarımızın yerden kesildiği her durumda,bedenimizi “sağlam kazığa” bağlamalıyız..durumda,bedenimizi “sağlam kazığa” bağlamalıyız..

YÜKSEKTE ÇALIŞMA ESNASINDA YÜKSEKTE ÇALIŞMA ESNASINDA KARŞILAŞILAN TIBBİ KARŞILAŞILAN TIBBİ

SORUNLAR ,DÜŞMELER VESORUNLAR ,DÜŞMELER VE ÇOKLU ÇOKLU TRAVMALI HASTAYA YAKLAŞIMTRAVMALI HASTAYA YAKLAŞIM

• Yüksekte çalışılan ortamlarda herkes Yüksekte çalışılan ortamlarda herkes ilkyardım bilmek zorundadır.Birisi ilkyardım bilmek zorundadır.Birisi yüksekten aşağıya hızla indiğinde ,yani yüksekten aşağıya hızla indiğinde ,yani “düştü” ğünde ilkyardımı “düştü” ğünde ilkyardımı erteleyemez,başkasına devredemezsiniz.erteleyemez,başkasına devredemezsiniz.

• Yaşamın, zamanla yarıştığı bu Yaşamın, zamanla yarıştığı bu anlarda ,”kriz yönetimi”nde anlarda ,”kriz yönetimi”nde başarı,önceden ilk yardım kursu bir başarı,önceden ilk yardım kursu bir başka ifade ile “temel yaşam desteği başka ifade ile “temel yaşam desteği “eğitimi alınması ile başlayan “risk “eğitimi alınması ile başlayan “risk yönetimi”nin hazırlıklarına bağlıdır.yönetimi”nin hazırlıklarına bağlıdır.

TEMEL YAŞAM TEMEL YAŞAM DESTEĞİDESTEĞİ

•Temel yaşam desteği hastayı Temel yaşam desteği hastayı sadece hastaneye ulaştırıncaya sadece hastaneye ulaştırıncaya dek veya ileri yaşam desteği dek veya ileri yaşam desteği verinceye dek uygulanırverinceye dek uygulanır

““Time is Life” Time is Life”

0-1 dakika0-1 dakika prognoz iyi, kardiyak prognoz iyi, kardiyak irritabilite olabilirirritabilite olabilir

0-4 dakika0-4 dakika Geri dönüşsüz beyin hasarı Geri dönüşsüz beyin hasarı beklenmezbeklenmez

4-6 dakika4-6 dakika Beyin hasarı görülebilir Beyin hasarı görülebilir

6-10 dakika6-10 dakika Beyin hasarı olasılığı Beyin hasarı olasılığı yüksekyüksek

10 dakika10 dakika İrreversible beyin hasarı İrreversible beyin hasarı

““phone first, phone phone first, phone fast”fast”

Önce Ara (Phone first)Önce Ara (Phone first)– Erişkin arrest hastalarıErişkin arrest hastaları

Hızlı Ara (Phone fast) Hızlı Ara (Phone fast) – Çocuk ve bebek arrest hastalarıÇocuk ve bebek arrest hastaları

– Travmaya bağlı tüm arrestlerTravmaya bağlı tüm arrestler

– Suda boğulmalara bağlı tüm arrestlerSuda boğulmalara bağlı tüm arrestler

– Aşırı ilaç alımına bağlı tüm arrestlerAşırı ilaç alımına bağlı tüm arrestler

•Çoğul travma birden fazla büyük organ sistemini ilgilendiren Çoğul travma birden fazla büyük organ sistemini ilgilendiren kalkalııccıı

sakatlanma ve sakatlanma ve ööllüüm riski olan yaralanmalardm riski olan yaralanmalardıır.r.

•1-44 yaş arası sağlıklı erişkinlerdeki ölümlerin en sık sebebidir.1-44 yaş arası sağlıklı erişkinlerdeki ölümlerin en sık sebebidir.

•En sık nedenler: Trafik kazaları, yüksekten düşmeler, ateşli-delici-En sık nedenler: Trafik kazaları, yüksekten düşmeler, ateşli-delici-

kesici silah yaralanmalarıdır.kesici silah yaralanmalarıdır.

•Türkiye'de Türkiye'de (1/10) ölüm, (1/4) yaralı (1/10) ölüm, (1/4) yaralı

**1998; 440,149 kaza1998; 440,149 kaza 4,935 ölü 114,5524,935 ölü 114,552 yaral yaralıı

**1999;1999; 441,693 kaza 4,606 ölü 113,656 yaral441,693 kaza 4,606 ölü 113,656 yaralıı

•ABD’de (1/25) ölümABD’de (1/25) ölüm

*3.6 milyon hastaneye getirilen yaralı, 145.000 ölü*3.6 milyon hastaneye getirilen yaralı, 145.000 ölü

Travmaya Bağlı Ölümler Üç Zaman Aralığında ArtarTravmaya Bağlı Ölümler Üç Zaman Aralığında Artar

•Ölümlerin %50’si ilk saniyeler veya dakikalar içinde olur.Ölümlerin %50’si ilk saniyeler veya dakikalar içinde olur.

*Kalp laserasyonları*Büyük damar laserasyonları*Beyin laserasyonları*Spinal kordun yüksek seviyelerinde olan laserasyonlar

•Bu hastaların çok azı hangi sistem olursa olsun yaşama şansına Bu hastaların çok azı hangi sistem olursa olsun yaşama şansına sahiptir.sahiptir.

•En iyi tedavi önlemedir.En iyi tedavi önlemedir.

•Ölümlerin %30’u yaralanmadan sonraki ilk birkaç saat içinde olur.Ölümlerin %30’u yaralanmadan sonraki ilk birkaç saat içinde olur.

*Subdural veya epidural hematom*Subdural veya epidural hematom*Hemo veya pnömotoraks*Hemo veya pnömotoraks*Karaciğer veya dalak rüptürü*Karaciğer veya dalak rüptürü*Pelvik kırıklar*Pelvik kırıklar*Kan kaybına yol açan diğer yaralanmalar*Kan kaybına yol açan diğer yaralanmalar

•İyi bir acil bakımla bu guruptaki hastalar kurtarılabilir.İyi bir acil bakımla bu guruptaki hastalar kurtarılabilir.

•Ölümlerin %20’si yaralanmadan sonraki günler - haftalar içinde olur.Ölümlerin %20’si yaralanmadan sonraki günler - haftalar içinde olur.

**Ciddi kafa travmalarıCiddi kafa travmaları*Sepsis*Sepsis*Çoğul organ yetmezliği sendromu*Çoğul organ yetmezliği sendromu

•Erken uygun bakım bu ölümlerin bir kısmını önleyebilir.Erken uygun bakım bu ölümlerin bir kısmını önleyebilir.

50% 30% 20%

•Subdural/Epidural Subdural/Epidural hematomhematom•Hemo/pnHemo/pnömotoraksömotoraks•Solid organ Solid organ yaralanmasıyaralanması•PelviPelvis kırığıs kırığı

•Kan kaybı yaratan çoğul Kan kaybı yaratan çoğul yaralanmalaryaralanmalar

Dakikalar Saatler Günler/Haftalar

•1970 yılları başlarında Almanlar 30 dakikada düzenlenebilen travma merkezi programını yürürlüğe koymuş ve acil servislerin geliştirilmesi ile travmaya bağlı ölümlerde %25 oranında azalma sağlamışlardır.

•1972 yılında Gertner ve arkadaşları trafik kazalarının 1/3'ünün abdominal travma olduğunu yaptıkları geniş serili çalışmalardagöstermiş ve bunların önlenebileceğini iddia etmişlerdir.

•1983 yılında Trunkey eğer travma merkezleri daha da geliştirilirse bu tip kazalar sonrası görülebilecek ölüm sayısının azaltılabileceğini ispat etmiştir.

Travma Hastalarının Bakım Şekli Diğer Hastalardan FarklıdırTravma Hastalarının Bakım Şekli Diğer Hastalardan Farklıdır

•Stabil hastalarda bakım:Stabil hastalarda bakım:

*Hastalıkla ilgili öykü ve özgeçmiş*Hastalıkla ilgili öykü ve özgeçmiş

*Fizik bakı*Fizik bakı

*Ayırıcı tanı*Ayırıcı tanı

*Yardımcı tanısal testlerin istenmesi*Yardımcı tanısal testlerin istenmesi

*Kesin tanı*Kesin tanı

•Travma hastalarında ölümleri engellemek için bu yaklaşım Travma hastalarında ölümleri engellemek için bu yaklaşım

büyük oranda değiştirilmelidir.büyük oranda değiştirilmelidir.

Hedef Hedef

• Dikkate alınması gereken birincil hedef Dikkate alınması gereken birincil hedef

“klinik olarak önemli beyin yaralanması”dır. “klinik olarak önemli beyin yaralanması”dır.

• Hedef 2. Travmatik beyin hasarının Hedef 2. Travmatik beyin hasarının

saptanmasısaptanması

– birincil yaralanmabirincil yaralanma

– ikincil yaralanmaikincil yaralanma

• Kafatası kırıklarının saptanması Kafatası kırıklarının saptanması

Herniasyon Herniasyon

1.1. SubfalcineSubfalcine

2.2. Transtentoryal Transtentoryal

(uncal)(uncal)

3.3. TonsillerTonsiller

4.4. SerebellarSerebellar

5.5. Santral Santral

TEMEL PRENSİP OLARAK ; HERTÜRLÜ ORTOPEDİK İNJÜRİLİHASTANIN TEDAVİSİ, HASTANINYETERLİ STABİLİZASYONU SAĞ-LANDIKTAN SONRA YAPILMALIDIR

LIFE BEFORE LIMB

ÖNEMLİ YANLIŞLARDAN BİRİ,

Multitravmalı hastada dramatikgörünümlü bir kırığa, hayatıtehdit edici yaralanmalara göreöncelik verilmesidir.

* Ekstremite travmasınadiren hayatı tehdit edicibir özellik arz eder.

KEMiK-EKLEM KEMiK-EKLEM iNJÜRiLERiNDEN ÖNCE iNJÜRiLERiNDEN ÖNCE

BAKIM GEREKTiREN BAKIM GEREKTiREN PROBLEMLERPROBLEMLER• 1. Havayolu1. Havayolu

• 2. Solunum2. Solunum• 3. Dolaşım3. Dolaşım• 4. Şok4. Şok• 5. Boyun ve spinal hasar5. Boyun ve spinal hasar• 6. Açık göğüs yaralanması6. Açık göğüs yaralanması• 7. Açık karın yaralanması7. Açık karın yaralanması• 8. Ciddi yanıklar8. Ciddi yanıklar

Öykü Öykü

• Travmanın mekanizmasıTravmanın mekanizması• Bilinç kaybı Bilinç kaybı • Postravmatik amnezi Postravmatik amnezi • Multipl travmanın varlığıMultipl travmanın varlığı• Spesifik semptomlarSpesifik semptomlar

– Kusma Kusma – Baş ağrısı Baş ağrısı – BulantıBulantı – Senkop (nöbet öncesi)Senkop (nöbet öncesi)

Klinik – Kafa Bakısı Klinik – Kafa Bakısı

Fizik muayeneFizik muayene– Saçlı deriSaçlı deri

• Basamaklanma (Basamaklanma (step-step-offoff))

– GözlerGözler• Işık refleksi ve diğer Işık refleksi ve diğer

okulamotor reflekslerokulamotor refleksler• PupillerPupiller

– KulaklarKulaklar• HematimpanumHematimpanum • Otore Otore

– Burun Burun • Rinore Rinore

• Kafa tası kırık bulguları Kafa tası kırık bulguları – Kafatası kırıklar Kafatası kırıklar

• BasamaklanmaBasamaklanma– Kafatası taban kırıklarıKafatası taban kırıkları

• Rinore - Otore Rinore - Otore • Hemotimpanum Hemotimpanum • Battle belirtisi Battle belirtisi • Rakun gözü Rakun gözü • VII. KS felci (Bells Palsi) VII. KS felci (Bells Palsi)

• Kafa içi yaralanma bulguları Kafa içi yaralanma bulguları – Fokal Fokal

• Epidural kanama Epidural kanama • Subdural kanama Subdural kanama • Intraserebral kanama Intraserebral kanama

– YaygınYaygın • Hafif Konkuzyon Hafif Konkuzyon • Klasik Konküzyon Klasik Konküzyon • Yaygın Aksonal HasarYaygın Aksonal Hasar

TEDAVİ YARALANMADAN TEDAVİ YARALANMADAN HEMEN SONRA BAŞLARHEMEN SONRA BAŞLAR

• İLKYARDIMİLKYARDIM• TRANSFERTRANSFER

Acil yaklaşımAcil yaklaşım

•1. H1. Hıızlzlıı primer primer dedeğğerlendirme,erlendirme,

•2. Vital fonksiyonlar2. Vital fonksiyonlarıın n restorasyonu,restorasyonu,

•3. Detayl3. Detaylıı sekonder sekonder dedeğğerlendirme,erlendirme,

•4. Esas tedavi.4. Esas tedavi.

ReviRevizze Trae Travvma ma SSkkororuu

Glasgow Glasgow kkoma Soma Skkororuu– Göz hareketleriGöz hareketleri– Verbal Verbal cevapcevap– MotorMotor cevapcevap

SSiistolistolikk kan basıncıkan basıncıSolunum dakika Solunum dakika

sayısı sayısı

1 1 Hastanın birden çok yaralanması veya problemi varsa, öncelikle Hastanın birden çok yaralanması veya problemi varsa, öncelikle

yaşamı en çok tehdit eden problem tedavi edilmelidir.yaşamı en çok tehdit eden problem tedavi edilmelidir.

2 2 Tanı henüz konmamış bile olsa gerekli tedavilerin başlaması Tanı henüz konmamış bile olsa gerekli tedavilerin başlaması

gecikmemelidir.gecikmemelidir.

3 3 Yaralı bir hastada tedavi değerlendirmeye başlamak için ayrıntılı Yaralı bir hastada tedavi değerlendirmeye başlamak için ayrıntılı

bir öykü gerekli değildir.bir öykü gerekli değildir.

Acil Travma Bakımının Üç İlkesiAcil Travma Bakımının Üç İlkesi

Epidural kanamaEpidural kanama

Subdural – Akut Subdural – Akut

İntraserebral kanamaİntraserebral kanama

Subaraknoid kanamaSubaraknoid kanama

• Ekstremite kEkstremite kıırrığıığı ile ba ile başşvuran bir vuran bir hastada hastada hekim hekim sadece travmaya sadece travmaya uuğğradradığıığı a aşşikar olan bölgeye fikse ikar olan bölgeye fikse olmamalolmamalıı, mutlaka hastan, mutlaka hastanıın sistemikn sistemik dedeğğerlendirmesini yapmalerlendirmesini yapmalııddıır. r. Normal olan bölgelerin Normal olan bölgelerin muayenesinin demuayenesinin de yapyapııldldığıığı kay kayııtlarda tlarda ayrayrııntntııllıı olarak belirtilmelidir. olarak belirtilmelidir.

KIRIK BAKIMINDA KIRIK BAKIMINDA ÖNCELiK SIRASIÖNCELiK SIRASI

• 1. Omurga kırıkları1. Omurga kırıkları

(servikal öncelikli)(servikal öncelikli)• 2. Kafa, göğüs kafesi ve 2. Kafa, göğüs kafesi ve

pelvis kırıklarıpelvis kırıkları• 3. Ekstremite kırıkları3. Ekstremite kırıkları

EKSTREMiTE EKSTREMiTE KIRIKLARINDA KIRIKLARINDA

ÖNCELiKÖNCELiK• 1. Alt ekstremiteler üste göre 1. Alt ekstremiteler üste göre

önce,önce,• 2. Femur2. Femur• 3. Eklem çevresi kırıkları3. Eklem çevresi kırıkları• 4. Diğer uzun kemikler4. Diğer uzun kemikler

Kırık, Çıkık, Burkulma gibi olaylarda eldemevcut malzeme ile ekstremitenin tespitedilmesi işlemine “Atelleme” , tespit içinkullandığımız her türlü malzemeye de “Atel” adını veriyoruz.

ATELLEME İLE

1.Daha fazla yum. d. hasarı önlenir,2.NV yapıların hasarı önlenir,3.Hastanın ağrısı giderilir,4.Kanama azaltılır,5.Yağ embolisi riski azalır,6.Şok insidensi azalır,

Multipl travmalı hastalardaerken atelleme ile mortaliteoranlarının düştüğü bildiril-mektedir.

ATELLEME ESNASINDA DİKKAT EDİLMESİGEREKLİ NOKTALAR

ATELLEME ESNASINDA DİKKAT EDİLMESİGEREKLİ NOKTALAR

1. Yaralı için özel bir durumyoksa yaralı oynatılmamalıdır,2. İnjüri distalinde nabız,duyu,motor fonk-siyonlar ve kapiller doluş kontrol edilmelidir,3. Ekstremite açık yaralar,deformite,şişlikve ekimoz açısından değerlendirimelidir,4. Tüm yaralar atel uygulanmadan önce sterilolarak kapatılmalıdır,5. Uygun ebadta atel seçilmelidir,

6. Atelin geniş kısmı proksimale gelmelidir,7. Atel uygulanırken kırık az oynatılmayaçalışılmalıdır. Ayrıca atel uygulanırken, ekstremite yaralanmanın proksimal ve dista-linden desteklenmelidir. 8. Stabilizasyon amacı ile traksiyon uygula-nabilir.9. Atel, ne dolaşımı bozacak kadar sıkı ne dekırığın oynamasına izin verecek kadar gevşeksarılmalıdır.10. Atel yapıldıktan sonra NV muayenetekrarlanmalıdır.11. Atel yapılmasını takiben ekstremite eleveedilir ve uygulama saati kaydedilmelidir.

TEORİK OLARAK ,

Atel, yaralanmanın olduğubölgenin bir alt ve bir üsteklemini kapsayacak şekildeuygulanmalıdır.

Açılanmış bir kırıkta, distaldenabız alınamıyorsa, yine redüksiyonundenenmesi faydalı olacaktır

ÖZET OLARAK

Açık Kırıklarda1.Önce temel yaşam desteği sağlanmalı2.Kanama varsa durdurulmalı3.Yara steril olarak kapatılmalı4.Kırık tespit edilmeli5.Hasta mümkün olan en kısa sürede opere edilmelidir

Hastane Öncesi Tedavi ve OrganizasyonuHastane Öncesi Tedavi ve Organizasyonu

Hastane öncesi tıbbi bakım Hastane öncesi tıbbi bakım

‘‘stay & play’ ve ‘scoop & run’stay & play’ ve ‘scoop & run’

Franco-German ve Anglo-AmericanFranco-German ve Anglo-American

Hastanın Transportu Anında İstenilen Bilgiler

1. Ambulans olay yerine vardığında hastanın genel görünümü nasıldır?

2. Vital bulguları nasıldır ne tedavi verdiniz?

3. Hasta bu zaman süresi içinde nasıl bir değişiklik göstermiştir?

4. Hastanın bilinci açık ise neresinden şikayet etmektedir?

5.Yaralanmanın mekanizması nedir olay nasıl oluşmuştur?

6. Eğer hasta yüksekten düştü ise bu yükseklik yaklaşık ne kadardır?

7. Eğer trafik kazası söz konusu ise:

-Aracın yaklaşık hızı ne kadardır?

-Hasta emniyet kemeri takmış mıdır?

-Kurban araç içinde mi yoksa araç dışında mı bulunmuştur?

-Diğer kazazedelerin durumu nasıldır?

8. Penetran travma söz konusu ise hangi tip silah kullanılmıştır?

MARYLAND TRANSPORT KRİTERLERİ

*Anormal vital bulgular

*Çoğul sistem travma

*Boyuna, kafaya veya sırta penetre travma

*Dirsek veya dizin proksimalinde olan ateşli silah yaralanması

*Nörovasküler yaralanma

*SSS hasarlanması

*Şüpheli pelvik fraktür

*Araç içinden dışarıya fırlamış olan kurban

*Hasta boyundan 3 kat yüksekten düşme

*Aynı alanda ölüm olması

*Aracın takla atması

*Alanda patlama veya benzeri olay olması

Hazırlık

•Uygun acil servis personelini toplaUygun acil servis personelini topla

•Hasta için temiz bir yatak veya oda ayarlaHasta için temiz bir yatak veya oda ayarla

•Temin et ve düzenle: Hava yolu ekipmanı, IV sıvı torbaları ve Temin et ve düzenle: Hava yolu ekipmanı, IV sıvı torbaları ve

setleri, bandajlar, göğüs tüpü, O Rh (-) kansetleri, bandajlar, göğüs tüpü, O Rh (-) kan

•Yardımcı personeli uyar: Röntgen, laboratuvar, solunum terapisti, Yardımcı personeli uyar: Röntgen, laboratuvar, solunum terapisti,

güvenlikgüvenlik

Triaj; hastaların tedavi ihtiyacına ve tedavi sağlamak için

mevcut kaynaklara bağlı olarak önceliklerine göre ayrılmasıdır.

Tedavi

A (havayolu ve boyun güvenliği),

B (solunum),

C (dolaşım) ın önceliğine göre belirlenir.

Triaj

Triaj

Kabaca 2 tip triaj vardır;

1. Hasta sayısı ve yaralanmaların ciddiyetinin mevcut kişi ve

kaynakları aşmadığı durumlarda, hayati tehlikesi olan ve çoğul

sistem yaralanması olanlar önce müdahale edilir.

2. Olay mevcut kişi ve eldeki kaynakları aştığı durumlarda

hayatta kalma şansı daha fazla olana müdahale edilir.

Triaj

•Abbreviated injury skala (AIS) ise güvenli otomotiv ve tıbbi görüş

komitesi tarafından geliştirilmiştir.

•Baker buna istinaden injury severity skalayı (ISS) geliştirmiştir.

•ISS-AIS'in en fazla puan alan yaralı 3 anatomik bölgenin kareleri

toplamı olduğunu iddia etmiş ve ISS'nin daha sonra sağ kalımda

etkili olduğunu göstermiştir.

Bull 1038 hastada yaptığı ISS çalışmasında ISS skorunun yaşla

ilgili olabileceğini, ölümcül sayının 40-(15-44 yaş), 29-(45-64 yaş),

20-(65 ve üstü) için olduğu belirtilmiştir.

•İlk değerlendirme: Hızlı ilk bakı,

•Resüsitasyon,

•Ayrıntılı ikincil bakı,

•Tanı amaçlı yapılan girişimler,

•Hastanın belirli aralıklarla tekrar tekrar kontrolü,

•Hastanın kalıcı tedavi/ taburculuğu hakkında karar.

Travma Hastasının Travma Hastasının Uygun Bakım SırasıUygun Bakım Sırası

Travma Hastasında Yaşamı Tehdit Eden Büyük Tehlikelerin TanınmasıTravma Hastasında Yaşamı Tehdit Eden Büyük Tehlikelerin Tanınması

1. 1. Hava yolunun kaybı-En hızlı öldürür:Hava yolunun kaybı-En hızlı öldürür:

*Baş pozisyonu, kan, kusmuk, yabancı cisim, dışardan bası*Baş pozisyonu, kan, kusmuk, yabancı cisim, dışardan bası

2. 2. Solunum kaybı-En hızlı 2. öldürür.Solunum kaybı-En hızlı 2. öldürür.

** Pnömotoraks, hemotoraks, akciğer yaralanmasıPnömotoraks, hemotoraks, akciğer yaralanması

3. 3. Dolaşım kaybıDolaşım kaybı

** Kanama, aritmi, kardiyak yaralanmaKanama, aritmi, kardiyak yaralanma

4. 4. Genişleyen kafa içi yer kaplayan oluşumGenişleyen kafa içi yer kaplayan oluşum

İlk değerlendirme: Hızlı İlk Bakı

AA-Airway: Hava yolu ve servikal koruma-Airway: Hava yolu ve servikal koruma

BB-Breathing: Solunum ve ventilasyon-Breathing: Solunum ve ventilasyon

CC-Circulation: Dolaşım ve kanama kontrolü-Circulation: Dolaşım ve kanama kontrolü

DD-Disability: Kısa nörolojik değerlendirme-Disability: Kısa nörolojik değerlendirme

EE-Exposure: Hastanın tamamen soyulması-Exposure: Hastanın tamamen soyulması

İlk değerlendirme: Hızlı İlk Bakı

A-AirwayA-Airway

•Öncelikle hastanının başını iki elle tutun ve “iyimisin” diye sorun.

•Mantıklı konuşan hastanın hava yolu açık solunum ve beyin perfüzyonu

yeterli demektir.

•Kaba ve gürültülü ses çıkartıyor ise kısmi tıkanıklık var demektir.

•Böyle durumda ağız içi temizlenir ve sekresyonlar aspire edilir ve oksijen

başlanır. Bu şekilde hastanın rahat nefes alması sağlanır.

•Yanıt verme girişiminde bulunmayan hastanın bilinci kapalı olduğu

düşünülür.

•“Bak, Dinle, Hisset” tekniği ile solunumun olup olmadığı kontrol edilir.

•Hastanın nefes almadığı tespit edilirse ve ağız içi temiz ise dilin hava

yolunu tıkadığı düşünülür.

•Böyle bir durumda çene itme veya çene kaldırma manevrası kullanılır.

İlk değerlendirme: Hızlı İlk Bakı

A-AirwayA-Airway

İlk değerlendirme: Hızlı İlk Bakı

Eğer solunum yetersiz ise:

*BVM maskeyle solutmaya çalışın.

*Heimlich manevrasını aklınıza getirin.

*Eğer BVM maske yeterli olmuyorsa endotrakeal

entübasyon düşünün.

A-AirwayA-Airway

İlk değerlendirme: Hızlı İlk Bakı

A-AirwayA-Airway

Kalıcı Havayolu EndikasyonlarıKalıcı Havayolu Endikasyonları

•Solunumu olmayan hastalarSolunumu olmayan hastalar

•Havayolu açıklığını koruyamayan hastalarHavayolu açıklığını koruyamayan hastalar

•Yutma refleksi olmayan, sekresyonlarını kontrol edemeyen, aspirasyon Yutma refleksi olmayan, sekresyonlarını kontrol edemeyen, aspirasyon

riski olanlarriski olanlar

•Hava yolu tıkanıklığı gelişme riski olanlarHava yolu tıkanıklığı gelişme riski olanlar

•GKS < 8 GKS < 8

•Normoventilasyon ve oksijenizasyon gerektiren, kapalı travmatik beyin Normoventilasyon ve oksijenizasyon gerektiren, kapalı travmatik beyin

yaralanması olanlaryaralanması olanlar

•%100 oksijen tedavisine rağmen satürasyon < %90%100 oksijen tedavisine rağmen satürasyon < %90

İlk değerlendirme: Hızlı İlk Bakı

B-BreathingB-Breathing

•Solunum için akciğerlerin, göğüs duvarının ve diyaframın

işlevlerinin görülebilmesi gerekir.

•Solunum hızı, derinliği, düzeni değerlendirilir.

•Penetran yaralanmalara bakılır. Cilt altı amfizem araştırılır ve

akciğer sesleri dinlenir.

İlk değerlendirme: Hızlı İlk Bakı

B-BreathingB-Breathing

Birincil bakıda solunumu etkileyen ve saptanıp tedavi edilmesi

gereken 4 (5) acil durum vardır:

•Tansiyon pnömotoraks

•Açık göğüs yarası

•Masif hemotoraks

•Yelken göğüs

İlk değerlendirme: Hızlı İlk Bakı

C-CirculationC-Circulation

•Hemorajik şok yaralanma sonrası ölümün en yaygın sebebidir.

•Hipotansif bir travma hastası aksi ispat edilene kadar hemorajik şok

olarak düşünülmelidir.

•Kan hacmi ve kardiyak atım hacmi değerlendirilir.

•Ciddi dış kanamalar kontrol edilir.

•Bilinç durumu, deri rengi, nabızları kontrol edilir.

İlk değerlendirme: Hızlı İlk Bakı

C-Circulation

•En az 2 tane büyük damar yolu açın.

•2 litre ılıtılmış %0.9 NaCl veya RL ile hızlı sıvı resüsitasyonu yapın.

•Eğer devam eden kanama ve ciddi hipotansiyon varsa 2 Ü O Rh (-)

kan transfüzyonu düşünülmelidir.

İlk değerlendirme: Hızlı İlk Bakı

C-Circulation

Sınıf ISınıf I Sınıf IISınıf II Sınıf IIISınıf III Sınıf IVSınıf IV

Kan Kaybı Kan Kaybı (ml)(ml)

750750 750-1500750-1500 1500-20001500-2000 >2000>2000

Kan Kaybı(%)Kan Kaybı(%) %15%15 %15-30%15-30 %30-40%30-40 >%40>%40

Nabız HızıNabız Hızı 100100 100-200100-200 120-140120-140 >140>140

Kan BasıncıKan Basıncı NN NN

Nb BasıncıNb Basıncı N veya N veya

Hastanın Başlangıçtaki Durumuna Göre Tahmini Sıvı veya Kan Kaybı

İlk değerlendirme: Hızlı İlk Bakı

C-Circulation

•Solunum ve kalp seslerinin dinlenmesi, boyun venlerinin inspeksiyonu

kontrol edilmelidir.

•Çünkü çok az kan kaybına rağmen hipotansiyona neden olan 2 durum

vardır.

1. Kardiyak tamponad

2. Tansiyon pnömotoraks

İlk değerlendirme: Hızlı İlk Bakı

C-CirculationC-Circulation

Damar yolu açılınca hastadan şu örnekler için kan alınız:

*Kan grubu ve çapraz karşılaştırma (en önemlisi)

*Hemogram, amilaz, glikoz, elektrolitler, PT, PTT

* BUN, kreatinin, CPK, ilaç seviyeleri,

*Gebelik testi

*İlaçlar (özellikle alkol) veya çeşitli toksinler

İlk değerlendirme: Hızlı İlk Bakı

•Hastanın tüm elbiselerini çıkartın

•Hipotermiden korumak için bir örtü ile örtün

•Vital bulguları tekrar kontrol edin

E-Exposure

İkincil Bakıya Geçmeden Önce…..

•Hikayenin netleştirilmesi

S – Sign&Symptoms / Bulgu

ve semptomlar

A – Allergies / Allerjileri

P – Past Medical History /

Tıbbi özgeçmiş

M – Medications / Kullandığı

ilaçlar

L – Last meal (time) / En son

yemek saati

E – Events / Neden olan

olay...

•Mekanizmanın netleştirilmesi

•Diğer durumların araştırılması

Hipoglisemi, toksine maruziyet, duman inhalasyonu vs...

Birincil Bakı Sonu Radyoloji

İkincil bakı: Baştan Ayağa Bakı

•Bilinç durumunun değerlendirilmesi, GKS tayini

•Saçlı derinin palpasyonu

•Timpanik membranın değerlendirilmesi

•Nazal pasajların değerlendirilmesi

•Ağız içine bakılması

•Yüzün ve mandibulanın palpasyonu

•Pupil ışık reaksiyonları ve ekstraoküler hareketler…..

•Göz dibi bakısı…

İkincil Bakı: Boyun ve Göğüs

•Hastanın başını ve boynunu sabitledikten sonra boyunluğu çıkarın ve:

-Boynun ön kısmı

-Trakea pozisyonunu

-Boynun arkasını değerlendirin ve boyunluğu tekrar takın.

•Göğüs duvarı ve klavikulaları değerlendirin.

•Akciğerleri dinleyin.

•Kalbi dinleyin

•Sırtın üst kısımlarını palpe edin.

İkincil Bakı: Karın, Perine ve Sırt

•Batının tam olarak değerlendirilmesi

•Pelvisin palpasyonu

•Genital organların değerlendirilmesi

-Perinede kelebek tarzı ekimoz, ekternal üretral meatusta kan

•Vajinal bakı

•Rektal bakı

-Yukarı yerleşimli prostat

-Gaitada kan

•Hastanın kütük gibi çevrilip sırtının değerlendirilmesi

-Kostavertebral açılar, spinöz proçesler, paraspinal kaslar

•Hastanın Glaskow Koma Skala skorunun değerlendirilmesi

•Bilinç durumu/ oriyantasyon (kişi, yer, zaman, durum)

•Kraniyal sinirlerin değerlendirilmesi

•Dört ekstremitenin motor, duyu, refleks,koordinasyon kontrolü

İkincil Bakı: Nörolojik Bakı

•Dört ekstremiteyi de tam olarak palpasyonu

•Eklemlerin aktif hareket sınırlarının değerlendirilmesi

•Nabızların ve kapiller dolumun bakısı

•Tendon fonksiyonlarının kontrolü

•Yaralanmaları sabitlemek için atel ve bandajlama

•Derin gömülmüş objeleri yerinde bırakın.

•Uzun kemiklerde kırık varsa 4 ünite kan hazırlatın.

İkincil Bakı: Ekstremitelerin Bakısı

İkincil Bakı: Ekstremitelerin Bakısı

Acil durumlar: (ameliyathaneye gider…)

1. Dirsek veya diz proksimalinde damar yaralanması

2. Sinir yaralanması ile kırık

3. Açık kırık

4. Kompartman sendromu.

5. Ampütasyon

İkincil Bakı: Önemli Noktalar

•Bulunan yaralanma ve deformitelerin hızla atellenmesi

•Kirli yaraların temizlenmesi

•Nazogastrik ve foley sonda yerleştirilmesi

•Batmış olan kesici-delici aletlerin yerinde bırakılması

•EKG - AKG

•Ek radyografilerin çekilmesi

•Özel tanısal testlere gereksinim var mı?-BT-USG-Peritoneal Lavaj-Anjiografi

Nazogastrik ve Foley Sonda Kontrendikasyonları

Nazogastrik

•Burun kırıkları

•Orta yüz kırıkları

•Koagülopatiler

Foley

•Şüpheli üretra yaralanması

•Eksternal meatusta kan olması

•Yükseğe çıkmış veya palpe edilemeyen prostat

•Perinede kelebek tarzında hematom

İkincil Bakı Bitiminden Sonra

•Hastanın diğer bir merkeze gönderilme gereksinimi var mı?

•Hastanın yakınlarına saptanan bulgu ve sorunlar konusunda

bilgi verin.

•Bakı bittiğinde analjezi kullanımını düşünün.

•Sizinle birlikte kaldığı dönemde sık sık vital ve bakı bulgularını

gözden geçirin.

•İdrar çıkışını takip edin.

•Eğer hasta stabil değil ise yalnız bırakmayın

•Adli personeli haberdar edin

•Tüm sonuçları ve eşyaları muhafaza edin

•Kurşun ve bıçak delikleri olan eşyaları bu deliklerin etrafından

olacak şekilde kesin

•Suçlularla, kurbanları birbirinden uzaklaştırın

İkincil Bakı: Adli Olay

UNUTMAYIN

YAZILMAMIŞSA YAPILMAMIŞTIR!!!

TRAVMA BİR EKİP İŞİDİR