ZIKA VIRUS

วนท ๒๗ มกราคม ๒๕๕๙เผยแพรส าหรบสมาชก

ขาวส าหรบหนงสอพมพกรมควบคมโรค ประชมหารอผเชยวชาญ

เพอเฝาระวงโรคไขซกา พรอมแนะน าประชาชนปองกนไมใหถกยงกด

วนน (๒๑ มกราคม ๒๕๕๙) นายแพทยอ านวย กาจนะ อธบดกรมควบคมโรค กลาววา จากกรณทมขาวเจาหนาทสาธารณสขไตหวน เฝาระวงและตรวจพบชายไทยทก าลงเดนทางสไตหวนมเชอไวรสซกา ทก าลงระบาดในหลายประเทศในแถบลาตนอเมรกาและแครบเบยน นน เมอวานน (๒๐ มกราคม ๒๕๕๙) กรมควบคมโรค ไดประชมปรกษาหารอผเชยวชาญ เรอง โรคไขซกา เพอเตรยมการเฝาระวงและหารอมาตรการปองกนโรคดงกลาวโดยมศาสตราจารยเกยรตคณนายแพทยประเสรฐ ทองเจรญ ทปรกษากรมควบคมโรค เปนประธาน พรอมคณะทปรกษากรมควบคมโรค ผทรงคณวฒฯ กรมควบคมโรค คณะแพทยจากมหาวทยาลย จากกรงเทพมหานคร หนวยงานในสงกดกระทรวงสาธารณสข และหนวยงานทเกยวของ

ส าหรบสถานการณโรคไขซกา ประเทศไทยพบครงแรก พ .ศ. ๒๕๕๕ พบกระจายทกภาคและมผปวยยนยนเฉลยปละ ๕ ราย สาเหตหลกเกดจากโดนยงลายทมเชอไวรสซกากด และชองทางอนทเปนไปไดเชน การแพรผานการถายเลอด แพรจากจากมารดาทปวยสทารกในครรภ ทงนไดเตรยมการเฝาระวงโรค โดยแบงเปน ๔ ดานส าคญ ดงน

๑.การเฝาระวงทางระบาดวทยา ๒.การเฝาระวงทางกฏวทยา (เฝาระวงแมลงพาหะน าโรค)๓.การเฝาระวงทารกแรกเกดทมความพการแตก าเนด และ ๔.การเฝาระวงกลมอาการทางระบบประสาท

นายแพทยอ านวย กลาวตอไปวา ดานการรกษา โรคนยงไมมวคซนและยงไมมยารกษาเฉพาะ จงตองรกษาตามอาการ ค าแนะน าส าหรบประชาชน คอการกาจดแหลงเพาะพนธยง และปองกนไมใหยงกด ดวยการนอนในมงหรอทายากนยง ซงเปนการปองกนควบคมโรคเชนเดยวกบไขเลอดออก หากประชาชนมอาการไขออกผน ตาแดง หรอปวดขอ อาจมโอกาสทจะเปนโรคนไดสวนใหญอาการไมรนแรง ยกเวนในหญงตงครรภ ซงอาจท าใหเดกทารกทคลอดมามสมองเลกหรอมภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภแนะน าใหรบประทานยาพาราเซตามอล หามรบประทานยาแอสไพรน หรอยากลมลดอกเสบทไมใชสเตยรอยด (NSAIDs) เพราะมยาบางชนดทเปนอนตราย ส าหรบการเปนโรคนอาจท าใหเลอดออกในอวยวะภายในไดงายขน

ค าแนะน า ส าหรบผเดนทางไปประเทศทมการระบาดของโรคไข ซกา (ประเทศในแถบลาตนอเมรกาและแครบเบยน) ขอใหผ เดนทางระมดระวงปองกนไมใหยงกด โดยสวมเสอแขนยาว กางเกงขายาวใหมดชด และใชยาทาปองกนยงกด หากเปนหญงตงครรภกอนเดนทางไปประเทศทมการระบาดของโรคควรปรกษาแพทย

สวนผเดนทางกลบจากประเทศทมการระบาด รวมทงหญงตงครรภทอยในประเทศไทยมอาการไขออกผน ตาแดง หรอปวดขอ สามารถมารบการรกษาและปรกษาไดทคลนกเวชศาสตรการทองเทยวและการเดนทาง สถาบนบ าราศนราดร โรงพยาบาลเวชศาสตรเขตรอน มหาวทยาลยมหดล และสามารถรบการรกษาไดทโรงพยาบาลของรฐทกแหง

ทงนกรมควบคมโรค ไดเตรยมจดท าประกาศกรมควบคมโรค เรอง“โรคไขซกา” เพอใหประชาชนตระหนกในมาตรการปองกนโรคและชวยกนก าจดแหลงเพาะพนธยง โดยเนนใชหลก ๓ เกบ ไดแก

๑. เกบบานใหสะอาดเรยบรอย ปลอดโปรง ไมใหมมมอบทบเปนทเกาะพกของยง

๒. เกบขยะ เศษภาชนะ รอบๆบาน ทงใบไม กลองโฟม จานรองกระถางตนไมตองเกบกวาด ฝง เผา หรอท าลาย และ

๓. เกบนา ตองปดฝาใหมดชดปองกนยงลายลงไปวางไข เพอก าจดแหลงเพาะพนธลกน ายงลายอยางตอเนอง โดยเฉพาะในบรเวณครวเรอน โรงเรยน เขตกอสราง สถานขนสง และหอพกรอบมหาวทยาลย เปนตน โดยใหด าเนนการอยางสม าเสมออยางนอยสปดาหละ ๑ ครง

หากประชาชนมขอสงสยสามารถสอบถามขอมลเพมเตมไดทสายดวนกรมควบคมโรค โทร ๑๔๒๒

Zika virus„ เปนไวรสในกลม Flavivirus ซงมสมาชกไดแก

Denguevirus, Japanese Encephalitis virus, West Nile virus

„ เปนไวรสทมแมลงเปนพาหะน าโรค (vestor) คอมยงลาย เปนแมลงน าโรคเนองจากมแมลงเปนพาหะ แตเดมจง เรยกชอกลมนวาเปน arthropod-borne virus หรอเรยก สนๆวา arbovirus ปจจบนจ าแนกไวใน genus Flavivirus

ยงลายหลายชนดน าโรคได

„ Species ของยงลายทเปนพาหะ (vector) น าโรคได เชน „ Aedes aegypti (ยงลายบาน), Aedes albopictus (ยงลายสวน) ทงสองสปชยสนมในประเทศไทย

„ Aedes africanus, Aedes apicoargenteus, Aedes furcifer, „ Aedes tuteocephalus และ Aedes vitattus„ มลงเปนแหลงรงโรค (reservoire)

ยงลายบาน Aedes aegyptiยงลายสวน Aedes albopictus

ยงทง ๒ ชนดนมชกชมในประทศไทย น าโรคไขเลอดออกเดงก ไขปวดขอชกนกนยา และไขไวรสซกาไดดวย

Zika virus ดงเดมมถนพ านกอยทไหน

„ ตนตอดงเดมของ Zika virus นนแยกไดจากลงเรซส (ลงวอก)ในปาซกาในประเทศยแกนดา Zika Forest of Uganda เมอ พ.ศ. ๒๔๙๐

„ พ.ศ. ๒๕๕๐มรายงานการระบาดครงหนงเมอป พ.ศ. ๒๕๕๐ท Yap Island, Micronesia

„ ในป พ.ศ. ๒๕๕๓ ระหวางทท าการเฝาระวงโรคไขไมทราบสาเหตในประเทศก าพชา กพบวามเดกคนหนงเปนไขออกผนทไมทราบสาเหต ผลการทดสอบพบวาตดเชอไวรสน ชนสตรไดโดยการทดสอบวธพซอาร ชแนะวา มเชอไวรสนในอาเซยตะวนออกเฉยงใต

„ พ.ศ. ๒๕๕๖ และ ๒๕๕๗ ระบาดท French Polynesia แสดงวามไวรสนแพรอยอยางกวางขวางในอาเซยตะวนออกเฉยงใต และภาคพนแปซฟคตะวนตก

„ ยงอดสหลายสปชสซงมชกชมในภมภาคน กน าไดทงไวรสเดงก (ไขเลอดออก) และไวรสซกาไดดวย

„ พบการระบาดในสองทวป ไดแก ทวปแอฟรกา และทวปเอเชย„ การวนจฉย : viral culure, PCR, PRNT, (การทดสอบหา IgM ม cross

reacion มากกบ สมาชกชนดอนๆของ flavivirus จงไมนยมใช)„ ภาวะแทรกซอนทพบ คอ microcephaly ในทารกแรกเกด ทมารดามประวต

ตดเชอระหวางตงครรภ„ ในป ๒๕๕๘ ทประเทศบราซล พบผตดเชอไวรสมากกวา ๑.๕ ลานคน

พบ ความพการแตก าเเนด หรอ birth defect ประมาณ ๓,๐๐๐ คน

Zika virus ดงเดมมถนพ านกอยทไหน (ตอ)

การแพรระบาด„ พ.ศ. ๒๕๕๐ พบการระบาดใหญในเกาะแยพ ในไมโครนเซย มหาสมทรแปซฟคใต และแพรระบาดไปยงเกาะอนๆในภมภาคแปซฟคใต

„ พ.ศ. ๒๕๕๓ พบรายงานในประเทศกมพชา และ

„ พ.ศ. ๒๕๕๖ มรายงานพบประเทศอนโดนเซย

„ แสดงวาไวรสซกาแพรระบาดอยในภมภาคนมานานแลว

ลกษณะทางเวชกรรมของโรคจากการศกษาในผปวย ๓๑ รายทเกาะแยพ เมษายน-กรกฎาคม ๒๕๕๐

อาการหรออาการแสดง จานวนผปวย ๆ %

• มผนผวหนงชนด (Macular or papula rash) ๒๘ ๙๐• มไข ๒๐ ๖๕• ขออกเสบ หรอ ปวดขอ ๒๐ ๖๕• ตาแดงไมมขตา (Nonpurulent conjunctiviti) ๑๗ ๕๕• ปวดกลามเนอ ๑๕ ๔๘• ปวดศรษะ ๑๔ ๔๕• ปวดกระบอกตา (Retro-orbital pain) ๑๒ ๓๙• บวม ๖ ๑๙ • อาเจยน ๓ ๑๐

Zika fever in Yap

IslandsTable 1. Clinical characteristics of 31 patients with confirmed Zika virus disease on Yap Island during the period from April through July 2007

Sign or Symptom No. of patiens %

Macular or papula rash 28 90

Fever 20 65

Arthritis or arthralgia 20 65

Nonpurulent conjunctivitis 17 55

Myalgia 15 48

Headache 14 45

Retro-orbital pain 12 39

Edema 6 19

Vomiting 3 10

* Cases of measured and subjective fever are included.

พบโรคนในประเทศไทยบางหรอไม?

„ พ.ศ. ๒๕๐๖ รายงาน การส ารวจตรวจพบแอนตบอดของ ZIKA Virus เปนครงแรกในประชากรของกทม.

„ แตประเทศไทยยงไมเคยมการรายงานผปวย Zika fever จนกระทงป พ.ศ. ๒๕๕๖ จงมรายงานทเปนนกทองเทยวชาวแคนาดาและชาวเยอรมนมาตดเชอในประเทศไทย

„ แตประเทศเพอนบาน เชน กมพชา มาเลเซย อนโดนเซย ตางมรายงานพบผปวยและตรวจพบเชอ ZIKAV

ประวตผปวยรายแรกชาวคานาดา ๒๑ มกราคม - ๓ กมภาพนธ ๒๕๕๖ พ านกอยในประเทศไทย

„ ผปวยสตรชาวคานาดาอาย ๔๕ ป เดนทางมาประเทศไทยเพอมาฉลองงานแตงงานนองชายทพ านกในประเทศไทยพรอมกบครอบครว ไดปรกษาแพทยเวชศาสตรการทองเทยวกอนออกเดนทางมาแลว

„ วนท ๒๐ มกราคม ๒๕๕๖ เดนทางออกจากคานาดามายงกรงเทพผานฮองกงพกคางทกรงเทพฯ ๘ วน

„ ๒๑-๒๓ มกราคม ๒๕๕๖ พกทโรงแรม Park Plaza Sukhumvit จ าไดวาถกยงกดบางแลวบนตอไปยงอาวกะตะทภเกตพกอยทนน ๕ วนซงถกยงกดมากพอควร

„ First Case of Zika Virus Infection in a Returning Canadian Traveler Am J Trop Med Hyg. 2014 Nov 5; 91(5): 1035‟1038

Kevin Fonseca,* Bonnie Meatherall, Danielle Zarra, Michael Drebot, Judy MacDonald, Kanti Pabbaraju, SalleneWong,Patricia Webster, Robbin Lindsay, and Raymond Tellier

„ วนท ๒๘ มกราคม ‟ ๒ กมภาพนธ ๒๕๕๖ เดนทางไปยงจงหวดภเกต และวนท ๒๘-๓๐ มกราคม ๒๕๕๖ พกทโรงแรม Aquamarine Resort ทหาดกมลา

„ ในวนท ๓๐ มกราคม ๒๕๕๖ เดนทางไปด าน าทเกาะสมลน จงหวดพงงา

„ ตอมาในวนท๓๐ มกราคม ‟ ๒ กมภาพนธ ๒๕๕๖ ยายไปพกทโรงแรม Diamond Cottage ซงอยระหวางหาดกะรนและหาดกะตะและ

„ วนท ๒ กมภาพนธ ๒๕๕๖ เดนทางกลบกรงเทพฯ พกทโรงแรม Anantara และเดนทางกลบประเทศแคนาดาผานฮองกงในวนท ๔ กมภาพนธ ๒๕๕๖

ประวตผปวยรายแรกชาวคานาดา ๒๑ มกราคม - ๓ กมภาพนธ ๒๕๕๖ พ านกอยในประเทศไทย (ตอ)

• ขณะเดนทางกลบคานาดา บนผานฮองกงระหวางทพกรอเครองบนทฮองกง เธอกถกยงกดอกบาง

• เธอรสกไมใครสบายตงแตอยบนเครองบนโดยสาร รสกปวดหลง แตยงไมมไขหรอหนาวสนแตอยางใด เธอจงกนยาอะเซตามโนเฟน (พาราเซตามอล) และ รสกวาคนตรงทตมยงกดเทานน

ประวตผปวยรายแรกชาวคานาดา ๒๑ มกราคม - ๓ กมภาพนธ ๒๕๕๖ พ านกอยในประเทศไทย (ตอ)

อาการปวยและการด าเนนโรค

• วนท ๔ กมภาพนธ ๒๕๕๖ขณะนงเครองบนกลบประเทศแคนาดา ผปวยเรมมอาการปวดหลงมาก นงแลวปวดมาก ปวดศรษะ กระสบกระสาย แตไมหนาวสน

• งนท ๕ กมภาพนธ ๒๕๕๖ วนรงขนหลงกลบถงคานาดา (กไปท างาน รสกมไข หนาวสนเปนพกๆ (นบเปนวนทหนงของโรค)

• วนท ๖ กมภาพนธ ๒๕๕๖ เธอมอาการหนาวสนและปวดเมอยไปทงตว

อาการปวย

• วนท ๗-๘ กมภาพนธ ๒๕๕๖มอาการเหนอย ออนเพลย ไมมแรง คลนไสและอาเจยน

• วนท ๙ กมภาพนธ ๒๕๖ มอาการออนเพลยมาก• วนท ๑๐ กมภาพนธ (วนท ๕ ของโรค) มผนแปปลารขนตามตวแลวลามไปทแขนขา และฝามอ ผนปรากฏอย ๔ วน

• วนท ๑๑ กมภาพนธ ๒๕๕๖ ผปวยเรมมผนขนทมอและแขน ตาแดง ไปตรวจทหองฉกเฉน แพทยสงสยโรคหด แนะน าใหแยกตวเองทบาน

• วนท ๑๒ กมภาพนธ ๒๕๕๖ (วนท ๗ ของโรค) เธอรสกปวดขอ และปวดกลามเนอมากเปนตดตอกนอย ๒ วนกทเลา แลวกปวดเปนพกๆอก ๔ วน กนเวลาทงหมดได ๓ วน

• อาการอนทรวมกคอ รสกปวดเบาตา มไข และตาแดงเลกนอย ไมมขตา จงไปพบแพทยทหองฉกเฉน

อาการปวย (ตอ)

Maculo-Papular Rashes

ตาแดงไมมขตา

Non-purulent Conjunctivitis

• วนท ๑๓-๑๕ กมภาพนธ ๒๕๕๖ เรมมอาการปวดขอมาก และตรวจพบเกรดเลอดต า ๘๐,๐๐๐ เซลลตอลกบาศกมลลเมตร สงสยไขเดงก และปวดหลงมาก

• วนท ๒๑ กมภาพนธ ๒๕๕๖ อาการผปวยเรมดขนและ• วนท ๒๕ กมภาพนธ ๒๕๕๖ อาการปกตและฟนโรค หาย สามารถไป

ท างานได• จากวนทเรมมอาการของโรค (จบไขเปนพกๆและหนาวสน) จนหายเปน

ปกตดงเดมกนเวลาทงหมด ๑๖ วน

อาการปวย (ตอ)

การเกบตวอยางสงตรวจชนสตร

„ ไดเกบตวอยางสงตรวจ (เลอด, เนโซฟารง เจยล สวอบ, ปสสาวะ) „ ท าการทดสอบเพอ โรคหด และโรคตด เชออนๆ ทอาจเกยวพนกบการทศนาจร

• ระหวางเดอนกมภาพนธถงมนาคม ไดเกบเลอดตรวจอกหลายครงเพอตรวจดวาเธอตดเชอไวรสเดงกหรอไม? ซงตอมาตวอยางตรวจในตวอยางหลงๆปรากฏผลวา ม dengue seroconversion ทก ากวม ไมชดเจน

„ ตวอยางเลอดวนท ๑๐ใหผลบวก ไอจ เอม เดงก ซงกเขาไดกบอาการของเธอ แตตวอยางเลอดวนท ๔๑ กลบใหผลลบ ไอจ จ เดงก แสดงวาไมม IgG seroconversion และคาไอจ เอม กยงไดคาเทากบตวอยางคราวทแลว

„ ความแปลกนเองทท าใหตองท าการสอบคนตอไปอก

การเกบตวอยางสงตรวจชนสตร (ตอ)

„ ขนตอไปจงตดสนใจท า a reverse transcription polymerase chain reaction (RT-PCR) ตามวธท Ayers et al,1 รายงานไว โดยใชตวอยางตรวจทยงเกบเอาไว

„ gel-based PCR targets the conserved nonstructural protein 5 gene region ของไวรสหลายสปชยส

การเกบตวอยางสงตรวจชนสตร (ตอ)

The National Microbiology Laboratory in Winnipeg, Manitoba, Canada

„ ทThe National Microbiology Laboratory in Winnipeg, Manitoba, Canada แยกเพาะเชอได Zika virus จากตวอยางปสสาวะโดยเพาะเลยงบนเซลล Vero E6 cell line.

„ มปรมาณ viral RNA มากพอทงในตวอยางปสสาวะและตวอยางเนโซฟารงเจยล สวอบ ทจะท าการหาจโนมทกชน ไดท าการจดล าดบซเควนซของไวรสทเพาะแยกได และสงไปเกบไวท GenBank under accession no. KF993678.

ผลการตรวจซรมทสงไปตรวจทดสอบท CDC) Fort Collins, Colorado,USA.

„ ผลการตรวจซรมทสงไปตรวจทดสอบท Centers for Disease Control (CDC) in Fort Collins, Colorado

„ ผลปรากฏวาม Seroconversion to Zika virus โดยวธการทดสอบ CDC enzyme immunoassay (from equivocal to positive) และ

„ an increase in PRNT titers in acute-phase and convalescent-phase samples, complementing the molecular findings.

Alert• ในเดอนพฤษภาคม ๒๕๕๖ มนกทองเทยวชาวแคนาดามาเทยว

เมองไทยแลวกลบไปปวยและไดรบการตรวจยนยนทประเทศแคนาดาและสหรฐฯ

• เรมปวยขณะนงเครองกลบประเทศ• ระยะเวลารบเชอ อยในประเทศไทย

• แสดงวาประเทศไทยมโรคตดเชอไวรสซกา แตเราไมทราบ ใชหรอไม? หรอไมสนใจ???

Zika fever in Thailand

• ประเทศไทยไดท าการเฝาระวงตงแตป พ.ศ. ๒๕๕๖ โดยสงหนงสอแจงเตอนไปยง สสจ. และ รพ. ของรฐทกแหง ลงนามโดยปลดกระทรวง

• นยามในการเฝาระวงโรค

„ นยามผปวยสงสย หมายถง ผปวยทมไข และมอาการอยางนอง ๒ ใน ๓อาการ ดงน ๑) ออกผน ๒) ปวดขอ และ ๓) ตาแดง และผลการตรวจไวรสเดงก ไวรสชคนกนยา โดยวธ PCR และไวรสหด ไวรสหดเยอรมน โดยวธ ELISA IgM ใหผลลบ

„ นยามผปวยยนยน หมายถง ผปวยสงสย และผลตรวจทางหองปฏบตการยนยนพบเชอไวรสชกาในเลอด หรอตรวจพบภมคมกนทจ าเพาะตอไวรสชกา

Zika fever in Thailand

„ เนองจากรายงานของนกทองเทยวตางชาตทมาตดเชอในประเทศไทย ท าใหส านกระบาดวทยาท าการสอบสวนการระบาดในเหตการณ “ไขออกผน” ยอนหลงในป พ.ศ. ๒๕๕๕

„ ป พ.ศ. ๒๕๕๕ พบวามการระบาดของไขออกผน ทจงหวดราชบร สงตวอยางทยงมเหลออย ๑๐ ราย (จากทงหมด ๓๓ ราย) ไปตรวจ PRNT ท US CDC Fort Collin

„ พบผปวยยนยน ไขซกา๓ ราย เขาขายทนาจะเปนอยอก ๒ ราย

Zika fever in Thailand

„ ตงแตป พ.ศ.๒๕๕๖ เปนตนมา พบเหตการณในการระบาดของไขออกผนในจงหวดตาง ๆ ทเขาเกณฑสอบสวนโรค (ขอมลจากนายแพทย โรม บวทอง ส านกระบาดวทยา) ดงน

„ ศรสะเกษ กนยายน ๒๕๕๖„ สงตรวจ ๘ ราย : พบ PCR ยนยน ๑ ราย, (ZIKAV IgM ๕ ราย๗„ ล าพน กนยายน๒๕๕๖

‟ สงตรวจ ๒๑ ราย : พบ PCR ยนยน ๑ ราย, (ZIKAV IgM ๑๔ ราย)

„ เพชรบรณ กรกฎาคม ๒๕๕๗‟ สงตรวจ ๒๐ ราย : พบ PCR ยนยน ๒ ราย, เพาะเชอได ๑ ราย

„ สมทรสาคร มกราคม ๒๕๕๘‟ สงตรวจ ๕ ราย : พบ PCR ยนยน ๔ราย, เพาะเชอได ๑ ราย