Kolokvijum iz nastavnog predmeta Međunarodna ekonomija sadržavaće četiri pitanja i case study. Dva pitanja će biti iz dijela gradiva koji je obrađivan na vježbama, a tiče se evropskog poslovanja, a druga dva iz dijela gradiva koje je profesor obradio na predavanjima.

Dio literature za spremanje kolokvijuma nalazi se na sajtu u vidu skripti, prezentacija i odabranih radova studenata. Pripremljena je i skripta koja sadrži većinu odgovora na 28 pitanja iz dijela o evropskom poslovanju, a dostupna je u biblioteci BLC-a pod nazivom Međunarodna ekonomija (vježbe).

Pitanja za prvi kolokvijum:

1. Zajedničko tržište Evropske unije

Unutrašnje tržište predstavlja srž i najveći uspjeh današnje Evropske unije, a njegovo osnovno obilježje su četiri slobode: slobodno kretanja roba, ljudi, usluga i kapitala na cijeloj teritoriji Evropske unije. Uspostavljeno je na principima konkurencije, nediskriminacije i uzajamnog priznavanja. Unutrašnje tržište označava niz politika i mjera čiji je cilj da osiguraju ravnopravnu konkurenciju svim ekonomskim subjektima na čitavom području EU te tako povećaju konkurentnost evropske ekonomije na međunarodnom nivou. Danas unutrašnje tržište Evropske unije čini blizu 500 miliona potrošača, a od 1993. stvorilo je 2,5 miliona novih radnih mjesta i 800 milijardi dobiti, te uticalo na smanjenje cijena. Unutrašnje tržište zvanično je uspostavljeno 1. januara 1993. Ugovorom o Evropskoj ekonomskoj zajednici (1957./1958.) uspostavljena je carinska unija (1968.) te postavljen cilj da se u roku od 12 godina uspostavi zajedničko tržište čime su postavljeni temelji za uspostavljanje današnjeg unutrašnjeg tržišta Evropske unije. Sljedeći ključni koraci u uspostavljanju unutrašnjeg tržištu bili su bijela knjiga „Dovršetak unutrašnjeg tržišta“ i potpisivanje Jedinstvenog evropskog akta (1986./1987.). Bijelom knjigom „Dovršetak unutrašnjeg tržišta“, koju je Evropska komisija na čelu sa Jacquesom Delorsom objavila 1985. godine, utvrđeno je 300 prijedloga za ukidanje fizičkih, tehničkih i fiskalnih barijera prilikom stvaranja unutrašnjeg tržišta s rokom do 1992. godine. Od tih 300 prijedloga, 282 prijedloga pretočena su u uredbe i direktive, od kojih je do 31. decembra 1992. više od 90 posto i provedeno u djelo. Evropskim jedinstvenim aktom postavljeni su pravni temelji i osigurano je provođenje mjera potrebnih za uspostavljanje unutrašnjeg tržišta. Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.) odredbe koje se odnose na unutrašnje tržište regulirane su Ugovorom o Evropskoj zajednici. Unutrašnje tržište je dio prvog stuba EU (stub Zajednice) i najveći dio odluka donosi se postupkom saodlučivanja i kvalificiranom većinom.

Stvaranje zajedničkog, odnosno jedinstvenog tržišta predstavlja jedan od osnovnih ciljeva Evropske unije od samog njenog nastanka. Još je Ugovorom iz Rima o osnivanju EEZ iz 1958. godine bilo predviđeno eliminisanje trgovinskih prepreka u razmjeni između članica EEZ, u cilju stvaranja ekonomskog prosperiteta i jačanja veza između naroda Evrope. U tom smislu, predviđeno je da se zajedničko tržiše zasniva na:

carinskoj uniji (koja je postepeno formirana do 1968. godine ukidanjem međusobnih carina i usvajanjem zajedničke carinske tarife država članica),

eliminisanju količinskih (kvantitativnih) prepreka (kvota, kontingenata i slično) i mjera sličnog dejstva u trgovini između zemalja članica,

načelnim uvođenjem slobode kretanja ljudi (pretežno zaposlenih), usluga, i u određenoj mjeri, kapitala.1

Stvaranje jedinstvenog tržišta je osnova ekonomske integracije. Ono predstavlja ekonomsku, pravnu, socijalnu i političku tvorevinu koja se razvija i održava potrebnim mjerama, zakonima, instrukcijama i opštom politikom EU.

1 Đurović R., Međunarodno privredno pravo, Savremena administracija, Beograd, 2004., str.103

Jedinstveno (unutrašnje) tržište predstavlja fizičko-geografski i ekonomski jedinstven prostor unutar kojeg ne postoje ekonomske granice i kojem u potpunosti prisustvuju “četiri slobode”:

Sloboda kretanja robe; Sloboda vršenja usluga; Sloboda kretanja kapitala; Sloboda kretanja fizičkih lica (radne snage i drugih stanovnika).

2. Sloboda kretanja ljudi

Znači da građanin Evropske unije ima pravo da se preseli, nastani i zaposli u bilo kojoj od država članica bez izloženosti diskriminaciji na osnovu svog državljanstva. Sloboda kretanja ljudi postepeno se razvijala tako da je prvo obuhvatala radnike, zatim samozaposlena lica, studente, a kasnije i sve građane EU. Premda je odredbe o slobodnomkretanju radnika sadržavao još i Ugovor o Evropskoj ekonomskoj zajednici (1957./1958.), svi državljani Evropske unije mogu se slobodno kretati i živjeti na cijeloj teritoriji EU tek od 1993. godine, odnosno uspostavljanja unutrašnjeg tržišta. Ograničenja slobodnog kretanja ljudi su još uvijek moguća iz sljedećih razloga: javnog reda i sigurnosti, zaštite zdravlja i zapošljavanja u javnoj službi.

Sloboda kretanja ljudi, ustanovljena još Rimskim ugovorima iz 1957. upotpunjena je Schengenskim sporazumom koji je izbrisao granice unutar prostora EU na kopnu, moru i u zračnim lukama. Schengenski sporazum omogućuje državljanima država koje ga u cijelosti primjenjuju (odnosi se jednako na europske i neeuropske zemlje) da mogu ulaziti u te države bilo gdje bez ikakvih provjera, a kontrola je svedena samo na vanjske, schengenske granice. Sve zemlje uključene u Schengen imaju zajedničku graničnu i viznu politiku za zemlje izvan Schengenske zone.

Schengenom je uspostavljen i Schengenski informacijski sustav (SIS) - baza podataka koju dijele policije svih zemalja uključenih u Sporazum. Ovaj sustav pruža informacije o osobama i predmetima i visoku razinu kontrole vanjskih granica i državnog teritorija radi sprječavanja ilegalnih migracija i kriminalnih aktivnosti.

Schengenski sporazum sklopljen je 1985.godine od strane Belgije, Luxemburga, Nizozemske, Francuske i Njemačke (Schengen agreement). Kasnije mu se pridružuju i ostale zemlje članice EU. Danas Schengenski sporazum primjenjuju gotovo sve države članice EU, osim Bugarske, Rumunjske i Cipra, Irska i Velika Britanija djelomično jer su zadržale kontrolu svojih vanjskih granica, a u Schengenskoj zoni su i države nečlanice EU Island, Norveška i Švicarska.

Sloboda kretanja lica omogućava državljanima EU, a prije svega radnicima i članovima njihovih porodica, jednake mogućnosti za ostvarivanje životnih i radnih uslova i promovisanje sopstvenih vrijednosti, a poslovnim ljudima se omogućava da svoje aktivnosti obavljaju u onoj državi članici u okviru Unije u kojoj postoje najpovoljniji uslovi.

U oblasti slobodnog kretanja lica ističu se tri slobode:

1. sloboda bavljenja određenim zanimanjem i u vezi s tim priznavanje diploma;

2. opšte pravo na nastanjivanje;

3. slobodno kretanje zaposlenih lica.

Sloboda kretanja (migracija), zapošljavanja radnika i nastanjivanja, sigurnost i bezbjednost, socijalna prava svih građana, predstavljaju temeljnu osnovu jedinstvenog tržišta EU.

Kako se svaka od 25 zemalja članica razlikuje po ekonomskim, istorijskim, socijalnim, kulturnim, religijskim i drugim karakteristikama, tako je sloboda kretanja lica najsloženija od ''četiri slobode'' EU.

Nivo integracije EU doveo je do toga da građani slobodno mogu da biraju gdje će da žive a gdje da rade, pri čemu njihova prava u potpunosti moraju biti jednaka pravima građana zemlje u kojoj se nalaze.

Načelo slobode kretanja lica, sa stanovišta pojedinca, podrazumijeva lakše zapošljavanje i samostalno obavljanje ekonomskih aktivnosti ili profesija, ali i upoznavanje novih kultura, načina življenja i pruzimanja onog što je dobro kod drugih naroda. Na ovaj način se prevazilaze konflikti među narodima i stvaraju uslovi za život u miru, te se stvaraju osnove za približavanje pojmu građanina Evrope.

Sloboda kretanja radnika podrazumijeva da se ono zasniva na načelu nediskriminacije po osnovu državljanstva među radnicima država članica u pogledu kretanja unutar Unije u vezi zapošljavanja, nagrađivanja i drugih uslova rada i zapošljavanja.

Načelo slobode kretanja radnika obuhvata:

Pravo na prihvatanje stvarno ponuđenog posla,

Pravo kretanja preko teritorije država članica radi zapošljavanja,

Pravo boravka u državi članici radi zapošljavanja,

Pravo ostanka na području države članice nakon zapošljavanja u toj državi.3. Sloboda kretanja roba

Obuhvata ukidanje carina i taksi s jednakim učinkom, usvajanje zajedničke carinske tarife prema trećim državama, zabranu količinskih ograničenja i mjera s jednakim učinkom, te reformu državnih monopola. Cilj ovih mjera je integriranje tržišta država članica i osiguravanje slobodnog kretanja robe, slično onome unutar teritorija jedne države. Kontrola robe koja prelazi unutrašnje granice država članica prestala je 1. januara 1993.

Sloboda kretanja roba znači da države članice ne smiju postavljati prepreke trgovini robama koje su na zakonit način proizvedene i stavljene na tržište u drugoj državi članici.

Ograničenja su moguća iz razloga:

Javnog reda, morala i javne sigurnosti, Zaštite zdravlja ljudi, životinja i biljaka, Zaštite nacionalnog blaga, istorijske , umjetničke ili arheološke vrijednosti, i Zaštite trgovačkog i industrijskog vlasništva

U skladu sa Bijelom knjigom, sloboda prometa roba, podrazumijeva ukidanje i svih carinskih i graničnih formalnosti u trgovinskim odnosima, nakon 1. januara 1993. godine. Posljedica ovoga je stvaranje unutrašnjeg tržišta 'bez granica' sa carinicima samo na spoljašnjim granicama Zajednice, što je uslovilo i otklanjanje 50-60 miliona carinskih dokumenata i statističkih obrazaca.

Za slobodan plasman roba trećih zemalja na jedinstevno tržište EU neophodno je potpisivanje bilateralnih sporazuma sa EU o priznavanju rezultata, tj. isprava iz oblasti ocjenjivanja usaglašenosti sa propisima. Obično se kao uslov postavlja članstvo predstavnika druge strane u relevantnim evropskim i međunarodnim organizacijama i asocijacijama.

S druge strane, za neregulisana područja se primjenjuje princip međusobnog priznavanja proizvoda, što znači da bilo koja roba koja se legalno kreće u jednoj državi članici mora biti slobodna da cirkuliše u bilo kojoj državi unutar EU, osim ako zemlja članica može dokazati da propisi zemlje porijekla robe ne pružaju odgovarajuću zaštitu bitnog javnog dobra.

4. Sloboda pružanja usluga

Omogućava ekonomskim subjektima slobodno pružanje usluga na cijelom području Evropske unije, bez obzira u kojoj im je državi članici poslovno sjedište. Tako npr., banke ili osiguravajuća društva mogu pružati usluge na cijeloj teritoriji Evropske unije, a građani mogu izabrati najpovoljniju uslugu koja se nudi na unutrašnjem tržištu.

Sloboda vršenja usluga podrazumijeva ulazak na teritoriju druge države članice, te stalno ili privremeno pružanje usluga, bez bilo kakve zabrane i ograničenja na osnovu unutrašnjeg zakonodavstva ili administrativne prakse, po istim uslovima kao i domaća lica, ako se time ne krše odredbe o pravu nastanjivanja.

Usluge se razlikuju od ostalih ekonomskih aktivnosti na nekoliko načina:2

Proizvodnja i potrošnja uslužnih djelatnosti odvijaju se u isto vrijeme na istom mjestu, i zbog toga nisu predmet razmjene,

Kvalitet usluga je teško ocijeniti prije potrošnje, pri čemu necjenovni faktori, kao što je reputacija, imaju važnu ulogu na izbor potrošača,

Intervencije vlade i državne regulative su mnogo češće u uslužnom sektoru,

Vrlo spor rast produktivnosti radne snage.

Sloboda vršenja usluga odnosi se na lica i kompanije, tj. firme koje su osnovane prema propisima jedne od država članica i koje imaju svoje registrovano sjedište, glavnu upravu ili mjesto poslovanja u okviru unutrašnjeg tržišta EU. Pogodnostima koje pruža sloboda vršenja usluga mogu se koristiti i kompanije trećih zemalja osnovane na teritoriji i prema propisima države članice, pod uslovima stalne i efektivne veze sa ekonomijom države članice.

Sloboda vršenja usluga omogućuje poslovnim subjektima (fizičkim ili pravnim licima) koji u nekoj od država članica pružaju usluge, da na privremenoj osnovi ponude svoje usluge u drugim državama članicama EU a da se u njima poslovno ne nastanjuju. U skladu sa ovom slobodom, advokati, banke, osiguravajuća društva ili softverske kompanije, na primjer, mogu nuditi svoje usluge na području cijele EU. Na taj način krajnji korisnici koriste prednosti slobodnog kretanja usluga jer mogu odabrati najpovoljniju uslugu iz spektra koji se nudi na unutrašnjem tržištu Unije.

5. Sloboda kretanja kapitala

Zabranjuje restrikcije za kretanje kapitala i plaćanja kako između država članica tako i, uz određene izuzetke, između država članica i trećih država.

Princip slobode kretanja kapitala predstavlja osnovu formiranja jedinstvenog tržišta EU. Ono se odnosi na formiranje jedinstvenog monetarnog sistema sa jedinstvenom valutom- evrom i na zabranu ograničenja:

Kretanju kapitala (investiranje je moguće unutar EU bez ograničenja) i

Plaćanjima (za robe i usluge)

U članu 56 Rimskog ugovora zabranjuju se sva ograničenja kretanja kapitala i ograničenja u platnom prometu između zemalja članica i u odnosima sa trećim zemljama.

To znači da osim ograničenja kretanju kapitala između zemalja članica, zabranjena su i ograničenja kapitala između država članica i trećih zemalja, što znači da je kao posljedica ovoga moguće otvoriti bankovni račun u bilo kojoj zemlji EU i vršiti neograničene transfere sredstava iz jedne zemlje u drugu.

Slobodno kretanje kapitala ogleda se u slobodnom investiranju kapitala između zemalja članica bez ikakvih ograničenja, slobodi kreditiranja i novčanih kretanja, te u uspostavljanju monetarnog sistema.

2

Međutim, zadržana je mogućnost uvođenja zaštitnih mjera u slučajevima kada kapitalni tokovi u ili iz trećih zemalja mogu uzrokovati ozbiljne poteškoće za ekonomsku i monetarnu uniju. Sloboda kretanja kapitala ne može biti na štetu druge države članice, kao što je ugrožavanje njene likvidnosti uzimanjem zajmova na tržištu kapitala radi finansiranja javnih rashoda ili rashoda lokalnih regionalnih zajednica.

6. Svrha i koristi zajedničkog tržišta

Svrha zajedničkog tržišta bila je da ukloni vancarinske barijere, koje su prijetile da sasvim isparcelišu EEZ na nacionalna tržišta, u još većoj mjeri nego što je to bio slučaj u vrijeme postojanja carina.Svrha osnivanja Evropske ekonomske zajednice 1957. godine bila je unaprijediti gospodarski (privredni) rast i blagostanje građana, a prema tadašnjem, a još uvijek živom, opredjeljenju da je to moguće uspostavljanjem zajedničkog tržišta i ekonomske zajednice država članica.Podrazumijeva sveobuhvatnost mjera i instrumenata kojima država utiče na unutrašnju i vanjsku trgovinu

- смањење трансакционих трошкова- подстицање “економије обима”, конкуренције, иновације, привредног развоја - потрошачи су добили бољу понуду, ниже цијене и већу слободу избора

7. Trgovinska politika Evropske unije

Trgovinska politika jedna je od najvažnijih politika EU koja određuje bilateralne odnose Zajednice s trećim zemljama i u multilateralnim organizacijama. Ciljevi trgovinske politike definirani su Ugovorom o Evropskoj zajednici, a uključuju razvoj svjetske trgovine, postupno ukidanje ograničenja međunarodnoj trgovini i smanjivanje carinskih barijera.

8. Instrumenti trgovinske politike

Osnovni instrumenti provođenja trgovinske politike EU su: zajednička vanjska carina (CET), mehanizmi zaštite trgovine (TDI) tj. antidamping, politika protiv subvencija ili zaštitne mjere, te Uredba o trgovinskim barijerama (TBR). U okviru trgovinske politike, EU razvija instrumente pristupa tržištima trećih zemalja prvenstveno putem utvrđivanja trgovinskih barijera i načina njihovog uklanjanja te razvojem „posebnih odnosa“, tj. preferencijalnih ugovora i korištenja dopuštenih izuzeća u poštivanju principa najpovlaštenije države u okviru Svjetske trgovinske organizacije. EU ima razvijene trgovinske odnose s raznim grupama država među kojima su zemlje Evropskog ekonomskog prostora, mediteranske zemlje, afričke, karipske i pacifičke zemlje (ACP zemlje) te države jugoistočne Evrope. Također, dio trgovinske politike EU je i učešće u pregovorima u okviru Svjetske trgovinske organizacije putem kojih nastoji ojačati svoj ekonomski uticaj u svijetu. U okviru trgovinske politike donošenje novih mjera inicira Evropska komisija, a usvaja ih Vijeće EU kvalificiranom većinom ili jednoglasno

9. Učinci trgovinske politikeZajednička trgovinska politika postala je jednom od najvažnijih politika Zajednice koja određuje bilateralne odnose Zajednice s trećim zemljama i u multilateralnim organizacijama (WTO).

INSTRUMENTI :1. Zajednička vanjska carina 2. Mehanizmi zaštite trgovine:

a) anti-damping (definisan Uredbom br.384/96/EC),b) politika protiv subvencija (Uredba br. 2026/97/EC) ili zaštitne mjere (npr. mjere protiv štetnih cijena u području brodogradnje), te c) uredba o trgovinskim barijerama (trade barriers regulation - TBR) br. 3286/94/EC.

Način premošćavanja svih nedostataka evropskih ekonomija bio je uspostava zajedničkog evropskog tržišta, a to je u nekim aspektima značilo i nacionalnih tržišnih odnosa u modernom smislu. Pravni institucionalni okvir tog “projekta” bila je Evropska ekonomska zajednica čija glavna zadaća „je da

osnivanjem zajedničkog tržišta i privredna i monetarne unije, te provođenjem zajedničkih politika i aktivnosti… provodi širom Zajednice skladan, uravnotežen i održiv razvoj…” (čl. 2.(ex.2) Ugovora o Evropskoj Zajednici (UEZ).

10. Carinska unija kao instrument trgovinske politike

Šest država osnivača Evropske unije: Belgija, Holandija, Njemačka, Francuska, Italija i Luksemburg temelje carinske unije položile su potpisivanjem Ugovora o Evropskoj ekonomskoj zajednici 1957. godine. Carinska unija uspostavljena je 1. jula 1968. kada su među državama članicama ukinute carine za sve industrijske proizvode, a carine za poljoprivredne proizvode ukinute su dvije godine kasnije - 1. januara 1970. Ključne mjere za uspostavljanje carinske unije bile su: uklanjanje carinskih ograničenja među državama članicama; uvođenje zajedničke carinske tarife prema trećim zemljama; zajednička trgovinska politika. Carinska unija temelj je unutrašnjeg tržišta Evropske unije koje je zvanično uspostavljeno 1993. godine.

11. Antidamping kao mehanizam zaštite trgovine

Mehanizmi zaštite trgovine mogu se upotrebiti, u skladu s pravilima WTO-a, u slučajevima kad se uvoz smatra nelojalnom konkurencijom.Dampingom se smatra prodaja proizvoda porjeklom izvan EU po cijeni nižoj od cijene na domaćem (ne-EU) tržištu ili ispod troškova proizvodnje.Svrha anti-dampinga je izjednačavanje cijena proizvoda na domaćem tržištu. EU takve carine uvodi u slučajevima kada se roba uvozi po cijenama koje su niže od onih po kojima se roba prodaje na tržištu zemlje izvoznice.

12. Politika protiv subvencija i zaštitne mjere

Isto tako, ako država izvoznica subvencionira svoju robu koja se izvozi, EU može da naplaćuje carinske dadžbine koje imaju za cilj izjednačavanje cijena proizvoda. U oba slučaja cilj je da se spriječi privilegovani položaj nekih preduzeća ili proizvodnih grana u odnosu na druge, jer je monopolsko poslovanje nespojivo s principima tržišne ekonomije i funkcionisanjem zajedničkog tržišta EvropskeMjere protiv subvencija namijenjene su zaštiti proizvođača iz EU od subvencioniranog uvoza. Za pokretanje mjera zaštite potrebna su 3 uslova:

- da su posebne subvencije dodijeljene društvu, industriji ili grupi društava/industrija,- da je nanesena šteta industriji EU, (npr. gubitak tržišnog udjela, smanjenje cijena koje

donose pritisak na proizvodnju, prodaju, dobit ili proizvodnost) - da takve mjere nisu protivne zaštiti interesa Zajednice "što podrazumijeva da troškovi za

EU zbog preduzimanja mjera moraju biti srazmjerni koristima unije.

13. Odredbe o trgovinskim barijerama

Uredba o trgovinskim barijerama:- ima ulogu alata za rješavanje trgovinskih barijera na izvoznim tržištima.- ispitivanje ograničenja na prodaje u inostranstvu,- diskriminirajući tretman na inostranim tržištima,- poteškoće pri dobivanju patenata ili licenci ili bilo koji drugi oblik nepoštenih prepreka za izvoz roba ili usluga.

14. Intelektualno vlasništvo pod zaštitom WTO pravo “vlasništva” na kreacijama ljudskog uma

intelektualno vlasništvo ima sve karakteristike imovine Ono se može kupiti, prodati, licencirati, zamijeniti, pokloniti, naslijediti kao i svako drugo

vlasništvo Pravo intelektualnog vlasništva – skup pravnih propisa kojima se uređuje način stjecanja

intelektualnog vlasništva, način zaštite od neovlaštenog korištenja Subjekti zaštite – kreatori - stvaratelji štite se njihovi lični i imovinski interesi u pogledu iskorištavanja tih kreacija Intelektualno vlasništvo je zajednički naziv za književno i umjetničko vlasništvo i za

industrijsko vlasništvo Industrijsko vlasništvo v. autorsko pravo (pravo umjetnika izvođača) World Intellectual Property Organization Na stockholmskoj konferenciji UN iz 1967. usvojena Konvencija o osnivanju WIPO (Svjetska

organizacija za intelektualno vlasništvo) Sjedište u Ženevi Jedna od 16 specijaliziranih agencija UN (od 1974) Unaprijeđuje kreativnu intelektualnu aktivnost, transfer tehnologije Privlačenje zemalja u razvoju pod svoje okrilje – jedan od ciljeva (pomoć, izobrazba itd.)

Svjetska trgovinska organizacija -WTO engl. World Trade Organization; franc. Organisation mondiale du commerce međunarodna organizacija koja predstavlja institucionalni i pravni okvir multilateralnog

trgovinskog sustava u područjima carina i trgovine robama, uslugama i intelektualnom vlasništvu.

Osnovana je i službeno je otpočela s radom 1. siječnja 1995. godine. Sjedište Organizacije je u Ženevi (Švicarska), a ukupno broji 153 država članica. Generalni direktor organizacije je Pascal Lamy (od 2005.). Sporazumom finalnog akta Uragvajske runde pregovora o trgovinskim aspektima prava

intelektualne svojine, koji je stupio na snagu 1. januara 1995. godine, regulisan je pravni režim zaštite prava intelektualne svojine u prometu, kao što su autorska i njima slična prava (kopirajt, zaštita autora kompjuterskih programa, filmova i dr.), zaštitni trgovački znakovi roba i usluga, industrijski dizajn, patenti, geografske oznake, topografije integralnih kola, neobjavljene informacije, poslovne tajne i dr.

Razvijenim zemljama dat je rok od jedne godine, zemljama u razvoju i tranziciji od 5 godina i nerazvijenim zemljama od 11 godina da svoja nacionalna zakonodavstva usklade sa odredbama tog WTO sporazuma.

Zaštita patenata, predviđena ovim sporazumom, zasniva se na odredbama Pariske konvencije o patentima iz 1967. godine. Pored zaštite prava intelektualne svojine, sporazumom su predviđene i mere za ostvarivanje i jačanje te zaštite, čime se posebno bave dve specijalizovane agencije Ujedinjenih nacija – Svetska organizacija za intelektualnu svojinu (WIPO) i UNESKO .