PB 25

บทท 4ปลกมนสำ�ปะหลงเมอไหรและปลกอย�งไร

สวนขย�ยพนธทดทสดคออะไร และจะเกบรกษ�ไวปลกในฤดก�ลตอไปอย�งไร การปลกมนสำาปะหลงใหเตบโตแขงแรงและใหผลผลตสงจะตองเรมตนจากการใชตนพนธทมคณภาพด การปลกมนสำาปะหลงจะใชตนพนธมาสบเปนทอนๆ เรยกวา “ทอนพนธ” ตนแมพนธแตละตนคอ 1 โคลน (clone) ดงนนตนมนสำาปะหลงทกตนจากทอนพนธจากตนเดยวกนจะมลกษณะเหมอน ตนแมทกอยาง การขยายพนธดวยวธนพนธมนสำาปะหลงจะมความคงทไมกลายพนธแมวาใชไปหลายๆ ป มนสำาปะหลงบางพนธมการตดเมลดแตตนทไดจากเมลดเหลานจะแตกตางไปจากตนแม และจะใชเพอการผสมพนธ คดเลอกและปรบปรงพนธเพอผลตพนธใหมๆ เปนหลก ในบทนจะกลาวถงเฉพาะการใชพนธจากลำาตนของตนแมเทานน สวนลำาตนมนสำาปะหลงทเหมาะสมจะใชทำาพนธคอสวนโคนตนทเปนเนอไมจนถงสวนกลางลำาตนจากตนแมพนธทมอาย 8-18 เดอน ทอนพนธทตดจากสวนลางของลำาตนจะใหญกวาและมอาหารพวกแปง นำาตาล และอาหารอนๆ สะสมมากกวา ทำาใหสามารถแตกยอดและพฒนารากเพอดดนำาและอาหารจากดน ควรตรวจดตนแมพนธใหดอยาใหมโรคและแมลงกอนทำาการตดทอนพนธเพอปองกนการแพรกระจายไปสการปลกมนสำาปะหลงรนตอไป ควรคดเลอกตนแมพนธทปลกในดนทอดมสมบรณหรอดนทมการใสปยอยางดโดยเฉพาะปยโพแทสเซยม เพราะทอนพนธจากตนแมพนธนจะมแปงและนำาตาลและอาหารสะสมมากกวา ซงจะทำาใหแตกยอดไดเรวกวาเตบโตดกวาและใหผลผลตสงกวา และตนแมพนธจากแปลงทใหผลผลตสงกวาระดบผลผลตเฉลยจะใหปรมาณตนมนสำาปะหลงเพอทำาพนธตอไปมากกวา เกษตรกรควรตดตนมนสำาปะหลงออกกอนแลวคอยสงเกตดหวมนสำาปะหลงกอนทจะคดเลอกลำาตนไปทำาพนธ โดยวธนจะชวยลดโอกาสทจะนำาทอนพนธ

การใชทอนพนธทคณภาพไมด (ดานหนา) จะทำาใหการแตกยอดไมดและผลผลตตำา

26 27

ทอาจตดเชอไวรส เชนโรคหนงกบ ซงจะแสดงอาการใหเหนชดเฉพาะทหวแตไมมอาการทสวนทอยบนดน สงทสำาคญมากในการตดทอนพนธมนสำาปะหลงคอจะตองตดเมออยทแปลงปลกแลวเทานน ไมตดทอนพนธจากทอนแลวขนยายเขาไปยงแปลงเพราะทอนพนธจะแหงอยางรวดเรวระหวางการขนสง ควรใชมดทคม มดพรา ตะขอตดแตงกง หรอเลอยตดตนมนสำาปะหลงออกเปนทอนๆ เพอไมใหตนฉกแตกเสยหาย การตดทอนพนธแบบรอยแผลตรงตนมนสำาปะหลงจะลงหวสมำาเสมอรอบๆ ลำาตน ทำาใหหวมนสำาปะหลงมการ กระจายตวดขน ในหลายกรณทจะตองเกบเกยวมนสำาปะหลงในชวงฤดแลงและจะตองรอปลกใหมในฤดฝนหนา กรณนจงจำาเปนตองเกบรกษาตนพนธนานหลายสปดาหหรอหลายเดอน การเกบรกษาตนพนธมนสำาปะหลงโดยมดตนมนรวมกนเปนมดๆ วางตงตรงใตรมเงาตนไมหรอในโรงเกบทอากาศถายเทไดสะดวก ไมควรเกบตนพนธไวกลางแดดเพราะตนพนธจะแหงและตายไปเรวกวา หากตองเกบตนพนธไวเปนเวลาคอนขางนานควรทำาการพรวนดนบรเวณทจะวางทอนพนธเกบไว รดนำาเปนครงคราวเพอรกษาความสดของตนพนธ ถาตนพนธแตกใบทบรเวณยอดระหวางการเกบจะตองตดสวนทแตกยอดทงไปกอนใชทำาพนธ ในเขตทมความจำาเปนตองเกบตนพนธในชวงฤดหนาว จะตองเกบรกษาในจดทมการปองกนความเยน ไมเชนนนนำาคางแขงจะทำาลายตนพนธ กรณเชนนการเกบตนพนธทดสดคอการเกบไวในบานหรอโรงนาหรอใกลๆ บาน ถาทำาไมไดกสามารถเกบไวในแปลงโดยขดหลมเพลาะและเกบไวในหลม หรอเกบไวขางเนนหรอกำาแพงดน แลวใชฟางและดนคลมไว ในเขตอากาศเยนควรใชพนธททนทานตอความเยนจะชวยไดบาง อยางไรกตามตนมนสำาปะหลงจะตายถามนำาคางแขง ในแหลงทมปญหาโรคและแมลง แนะนำาใหแชทอนพนธในสารเคมฆาแมลงและฆาเชอราประมาณ 15 นาทกอนปลก ซงเกษตรกรอาจจะ

ทอนพนธจะตดจากสวนลางและสวนกลางของลำาตน

หวมนสำาปะหลงทกระจายรอบๆ ลำาตนจะทำาใหงายตอการเกบเกยว

26 27

เพมเตมธาตอาหารเสรมทจำาเปนบางชนดในสารละลายดวย บทท 6 จะกลาวถงการปองกนกำาจดโรคแมลงตอไป ขอแนะนำาในการคดเลอกตนพนธ และการเกบรกษาใหตนพนธคงความสดใหนานทสด มดงน

• ใชทอนพนธจากตนแมพนธทมอายระหวาง 8-18 เดอนทไมมอาการของโรคและแมลงรบกวน

• ใชเฉพาะสวนโคนและสวนกลางของลำาตนสำาหรบพนธ และตดสวนยอดทงไป

• ใชตนพนธทมาจากแปลงปลกทดนอดมสมบรณ หรอจากแปลงทมการใสปยอยางเพยงพอโดยเฉพาะปยโพแทสเซยม

• ใชทอนพนธจากตนแมพนธทใหผลผลตหวมนสำาปะหลงสงกวาผลผลตเฉลย

• ถาจำาเปนตองเกบรกษาตนพนธเพอปลกในปตอไป ควรเกบโดยมดรวมกนเปนมดๆ วางตงตรงใตรมเงาตนไมหรอใตอาคาร พรวนดนบรเวณทจะวางตนพนธกอนทจะนำามดทอนพนธไปวางเรยงตงไว และรกษาความชนของดนโดยรดนำาเปนครงคราว

• กอนการตดตนพนธออกเปนทอนๆ ทำาการตดสวนบนถามการ แตกยอดและสวนทแหงทงไป

• ทำาการตดทอนพนธในแปลงทจะปลกเทานน ไมควรตดทอนพนธกอนทจะขนยายตนพนธถงแปลงปลก

• ในพนทมปญหาโรคและแมลงระบาดรนแรง ควรแชทอนพนธในสารละลายยาฆาแมลงและฆาเชอรานานประมาณ 10-15 นาท หรออาจจะเตมธาตอาหารเสรมบางตวในสารละลายดวยกได

ชวงฤดหนาวในเขตทหนาวอาจจะเกบตนพนธไวในหลมเพลาะ หรอขดโพลงขางเนนดนเพอ

ปองกนนำาคางแขง

ควรเกบรกษาตนพนธมนสำาปะหลงโดยวางตงตรงภายใตรมเงา และทำาการตดทอนพนธเมอ

จะปลกในไร

28 29

สภ�พภมอ�ก�ศและสภ�พดนทเหม�ะสมสำ�หรบมนสำ�ปะหลงคออย�งไร มนสำาปะหลงสามารถปลกภายใตสภาวะภมอากาศและสภาพดนทหลากหลายมาก แตอณหภมทเหมาะสมของดนควรสงกวา 18 องศาเซลเซยส ปรมาณฝนควรมากกวา 1,000 มม.ตอป มนสำาปะหลงสามารถปลกไดดในดนรวนทรายทมการระบายนำาดจนถงดนรวนเหนยว แตจะไมทนตอภาวะทมนำามากเกนไป มนสำาปะหลงทปลกในดนทมโครงสรางโปรงเบาจะสามารถเกบเกยวไดงายกวา ภายใตภาวะทเหมาะสมมนสำาปะหลงอาย 11-12 เดอน สามารถใหผลผลตหวสดไดมากกวา 4.8 ตน/ไร และสามารถปลกไดดในดนกรด ท pH 4.0-4.5 และดนทอมตวดวยอลมเนยมถงระดบ 80% แตจะไมสามารถเตบโตไดดในดนดาง (pH สง) หรอ ดนเคมเวล�ปลกสำ�หรบมนสำ�ปะหลงทดทสดคอเมอใด มนสำาปะหลงเปนพชททนแลงและไมตายในชวงฤดแลง แตมความตองการความชนในดนเพยงพอทจะแตกยอดไดและจนกวาทอนพนธจะ แตกรากหยงลกลงไปในดนและดดซบนำาจากดนระดบลาง อตราการแตกยอดจะสงสดเมอดนมชนตลอดอยางนอย 2-3 สปดาหหลงปลก ดวยเหตผลน จงแนะนำาใหปลกมนสำาปะหลงในตนฤดฝนเพอใหพชไดรบความชนในดนอยางเพยงพอในชวงแรกของการเตบโต อยางไรกตาม ไมแนะนำาใหปลกมนสำาปะหลงในชวงทฝนตกชกทสดในฤดฝน เพราะทอนพนธอาจเนาเสยกอนทจะแตกยอดออน และพชจะขาดออกซเจนถารากเตบโตในดนทนำาทวมขง การปลกมนสำาปะหลงชวงปลายฤดฝนกอาจใหผลผลตสงไดเชนกน เพราะตนมนสำาปะหลงสามารถเจรญเตบโตไดดชวงทายๆ ฤดฝน พอถงชวงฤดแลงจะเตบโตอยางชาๆและไปจนเตบโตอยางรวดเรวในชวงฤดฝนถดไป การปลกมนสำาปะหลงขามแลงจะมขอไดเปรยบคอมปญหาเรองวชพชแขงขนนอย เพราะตนมนสำาปะหลงจะเตบโตคลมแปลงไดหมดตงแตชวงตนฤดฝนถดมา แตปรมาณ

ไดเวลาปลกแลว

28 29

แปงสะสมจะลดลงอยางรวดเรวในชวงตนฤดฝนเพราะแปงจะถกนำาไปใชในการแตกใบใหมและการเจรญเตบโตของลำาตน ดงนน จงจำาเปนตองยดระยะเวลาเกบเกยวออกไปจนกวามนสำาปะหลงจะสะสมแปงกลบคนมา

ดงนน ระยะเวลาปลกมนสำาปะหลงทดทสด คอ

• ในเขตรอนและมฤดฝนทยาวเพยง 1 ฤด ควรปลกมนสำาปะหลงชวงตนฤดฝนและเกบเกยวประมาณกลางฤดแลง

• ในกรณทปลกมนสำาปะหลงปลายฝนสามารถทำาไดตราบใดทดนมความชนเพยงพอในชวง 2 เดอนแรก และจะสามารถเกบเกยวไดหลงจากมนสำาปะหลงมอายอยางนอย 10-11 เดอน

• ในเขตรอนทมชวงฤดฝนสน 2 ฤด สามารถปลกมนสำาปะหลงชวงตนฝนไดทง 2 ครง

• ในเขตอบอนฤดหนาวอากาศหนาวเยน ชวงปลกมนสำาปะหลงทดทสดคอชวงตนฤดใบไมผลและไปเกบเกยวชวงฤดหนาวเมอปรมาณแปงสะสมสงทสด

ระยะปลกมนสำ�ปะหลงทดทสดคอเท�ใด

ในแหลงทปลกมนสำาปะหลงเพอการยงชพจะปลกแบบกระจายทวไปตามพนททมอย เมอปลกเปนการคาเกษตรกรตองการไดผลผลตและรายไดตอบแทนสงทสดควรจะปลกแบบเปนแถว หรอในพนท ลาดชนควรปลกเปนแถวตามแนวขวางทางลาดชนเพอปองกนการชะลาง พงทลายของดน การปลกมนสำาปะหลงเปนพชเดยวสามารถเวนระยะระหวางแถวตงแต 80-120 ซม. ขนอยกบพนธมนสำาปะหลง พนธแตกกงกานมากกวาจะตองการระยะแถวหางกวาพนธมลำาตนตรงไมแตกกง ระยะ

ระยะปลกทดทสดจะขนอยกบลกษณะการเจรญเตบโตของแตละพนธ ความอดมสมบรณของดน

และระบบการปลกเปนพชเดยวหรอพชแซม

30 31

ระหวางแถวยงขนอยกบเครองจกรเครองมอทจะใชในการเตรยมดน ระยะระหวางแถวและระยะระหวางตน (ภายในแถว) อาจจะตองปรบใหเหมาะสมกบระยะหางของลอรถแทรกเตอร หากมการปลกมนสำาปะหลงรวมกบพชอนๆ ทเรยกวาการ “การปลกพชแซม” ควรเวนระยะระหวางแถวประมาณ 100 ซม. เพอปลกพชอายสนแซม 1-2 แถวระหวางแถวมนสำาปะหลง พชอายสนทใชปลกแซมไดแก ขาวโพด ขาวไร หรอพวกถวตางๆ เชน ถวแขก ถวเหลอง ถวลสง ถวพม หรอถวเขยว ในบางประเทศจะเวนระยะแถวมนสำาปะหลงถง 200 ซม. เพอปลกพชแซม 3-4 แถว ระยะแถวทเหมาะสมทสดขนอยกบมลคาของมนสำาปะหลงเปรยบเทยบกบพชแซม หากเกษตรกรพงพาพชแซมเปนแหลงอาหารสำาคญหรอเปนแหลงรายได กจะปลกพชแซมมากกวา มนสำาปะหลง (ดบทท 5) เมอกำาหนดระยะระหวางแถวไดแลว จงจะปรบระยะระหวางตนเพอใหไดผลผลตสงสดสำาหรบพนธมนสำาปะหลงแตละพนธ พนธทแตกกงกานมากจะตองการพนทมากกวาพนธทลำาตนตรง ระยะระหวางตนของมนสำาปะหลงอยระหวาง 50-100 ซม. และหากปลกมนสำาปะหลงพนธเดยวกนในดนอดมสมบรณภายใตสภาพอากาศทเหมาะสมจะโตมากกวาทปลกในดนไมดหรอภายใตสภาพอากาศทไมเหมาะสม ตนทโตชาขนาดตนเลกกวาควรจะใชระยะปลกชดขน หรออกนยหนงคอเพมจำานวนประชากรของตนมากกวาตนทโตกวาทปลกในสภาพแวดลอมทเหมาะสมกวา การปลกมนสำาปะหลงทแนนขนมจำานวนตนมากจะทำาใหแตละตนมพนทการเจรญเตบโตนอยและเกดการแยงแสงและธาตอาหารกนเองทำาใหผลผลตตอตนตำาลง แตการใชจำานวนตนตอไรทสงขนสามารถใหผลผลตใกลเคยงกบการใชระยะปลกทกวาง ทอาจจะใหผลผลตตอตนสงกวาแตจำานวนตนตอไรนอยกวา

30 31

ผลผล

ตหวม

นสด(

ตน/ไร

)

ไมแตกกงกาน

แตกกงปานกลาง

60x60 75x75 90x90 120x90

ระยะปลก(ซม.)

6.4

5.6

4.8

4.0

3.2

2.4

1.6

0.8

0

ภ�พท 4.1 ผลกระทบของการใชระยะปลกตางๆ ตอผลผลตมนสำาปะหลงของพนธทไมแตกกงกาน และพนธทแตกกงกานปานกลาง ท สถาบนวจยพชหว (Central Tuber Crops Research Institute :CTCR) รฐคราลา ประเทศ อนเดย ป 2516

กรณศกษ� การทดลองเรองระยะปลกบนพนทตางๆ 3 แหงในประเทศไทยไดแสดงใหเหนวา มนสำาปะหลงพนธระยอง 2 ซงเปนพนธตนสงแตกกงปานกลาง จะใหผลผลตสงสดเมอใชระยะปลก 100x66 ซม. หรอประมาณ 2,400 ตนตอไร และมนสำาปะหลงพนธระยอง 3 ซงเปนพนธทตนเตยแตกกงกานมากใหผลผลตสงสดเมอใชระยะปลก 100x66 ซม. เหมอนกน แตผลการทดลองการปลกมนสำาปะหลงในดนไมคอยดแตมการใสปยพอเพยงในประเทศอนเดยพบวาพนธทไมแตกกงกานจะใหผลผลตสงสดเมอใชระยะปลก 75x75 ซม. หรอ ประมาณ 2,880 ตน/ไร ขณะทพนธทแตกกงกานปานกลางจะใหผลผลตสงสดทระยะปลก 90x90 .ซม. หรอประมาณ 1,920 ตน/ไร เกษตรกรสวนใหญจะนยมใชระยะปลก 80x80 ซม. หรอประมาณ 2,500 ตน/ไร (ภ�พท 4.1)

32 33

ระยะปลกทเหมาะสมทสดของมนสำาปะหลงจะขนอยกบลกษณะการแตกกงกานของพนธ ความอดมสมบรณของดน สภาพภมอากาศ และระบบการปลกวาเปนพชเชงเดยวหรอพชแซม ซงสรปประเดนไดดงน

• ภายใตสภาพภมอากาศทเหมาะสมและดนด การปลกมนสำาปะหลงเปนพชเดยวสามารถเวนระยะปลกประมาณ 100x100 ซม. ถง 90x90 ซม. หรอประมาณ 1,600-1,920 ตน/ไร

• ภายใตสภาพภมอากาศทไมเหมาะสมหรอในดนอดมสมบรณตำา การปลกมนสำาปะหลงพชเดยวควรใชอตราปลก ตงแต 1,920 -2,880 ตน/ไร เทากบระยะปลกประมาณ 90x90 ซม หรอ 75x75 ซม.

• ถาปลกมนสำาปะหลงในระบบพชแซมภายใตสภาพอากาศท เหมาะสม ควรขยายระยะระหวางแถวใหกวางขนและลดระยะระหวางตนใหจำานวนตนมนสำาปะหลงประมาณ 1,280-1,600 ตน/ไร

• ถาปลกมนสำาปะหลงในระบบพชแซมและภายใตสภาพภมอากาศทไมเหมาะสม ควรเพมจำานวนตนมนสำาปะหลงใหไดประมาณ 1,600–1,920 ตน/ไร โดยปรบระยะแถวและระยะตนตามระดบความสำาคญของมนสำาปะหลงและพชแซมทมตอเกษตรกร

• พนธทแตกกงกานมากจะตองการระยะแถวกวางกวาพนธทแตกกงกานปานกลาง และพนธทแตกกงกานปานกลางจะตองการระยะแถวทมากกวาพนธทไมแตกกงกานเชนกน

ว�งทอนพนธอย�งไรจะดทสด ถาดนมความรวนซยสามารถปลกโดยวางทอนพนธแบบปกตรงหรอปกเอยงกได โดยปกสวนลางของทอนพนธลกลงไปในดน 8-10 ซม. และสามารถปลกโดยวางทอนพนธตามแนวนอน โดยขดดนเฉพาะบรเวณหลมปลกแตละหลมหรอขดเปนรองยาวตนๆ ลกประมาณ 5-10 ซม. วาง

ในบางประเทศจะปลกมนสำาปะหลงแบบตงตรงโดยปกทอนพนธลกประมาณ 8-10 ซม.