Download pdf - Medische sociologie: Inleiding

AnkeSijmons 2015-2016 2debachelorBMW

Medischesociologie:Inleiding2takken:

- Sociologievanziekteengezondheid- Sociologievangeneeskundeendegeneeskundigeberoepen

(ziekteengezondheidisietswaariederemensveelvanweetaangezienhetheelveelaandachtkrijgtvandemedia.Vroeger(30jaargeleden)wasditnietzoenassocieerdemenziekteengezondheidaltijdmethetziekenhuisànumetbijnaalles)Erontstaateenprobleem(vb.paardeninhetstadveroorzaakten:fileproblemen,lawaaioverlast,vernieling,overmaataanpaardenmest,…)àvraagstijgtàaanbodstijgtenorganisatiewordtaangepastOplossing:doortechnologischeinnovatie(auto,tram,…)ànuhierdenadelenvanProblemenvannuzijnnietdeoplossingvandetoekomstendeoplossingenvannuzijnnietdeoplossingenindetoekomstZiekteenzorg:eenhistorischeschetsVeranderingvanpatroonvanziektensterfteindetijd:Epidemievanmazelenin2011inBelgië.(InAmerikazijneroudersdiegeenvaccingevenaankinderenomdatzedenkendatereenlinkistussenhetvaccinenautismeofvoorreligieuzedoeleinden)Prevalentie=hetaantalvoorkomendemetdezechronischeaandoeningop100of1000Incidentie=hetaantalnieuwemensenmetdezechronischeaandoeningop100of1000àdelaatstejareniservooraleenstijgingbijhypertensie(hogebloeddruk),depressieenastmaSterftedalingtot1850(oorzaakweetmennietzeker)Mogelijkoorzaak:sterftedalingtgvinfectieziektes:

- Biologischefactorenàeindeepidemieaanvalskrachtvanmicro-organismevermindert

- Medischeinterventieàinentingtegendepokken- Veranderinginsocialeomgeving:verbeteringvoedingenlevensomst.

Sterftedaling1850–1970:

- Demografischetransitie=deovergangvaneensituatiemetrelatiefhogegeboorte-ensterftecijfersnaareensituatiemetrelatieflagegeboorte-ensterftecijfersalsgevolgvansociaaleconomischeveranderingen(evolutienaarveelheidvansamenlevingsvormen,metuitstelvankrijgenkinderenenminderkinderen,terwijlsterftecijferlaagblijft)

- Epidemiologischetransitie=overgangvaneensituatiemetinfectieziektesenziektesveroorzaaktdoorvoedseltekortnaarsituatiemetchronische,niet-infectieuzeaandoeningen,zoalshartziektenenkankers.Dezedrastischeveranderinginziekte-ensterftepatroonginggepaardmetdetransitievaneenlandbouwsamenlevingnaareenindustriëlemaatschappij


InBelgië:grootstekenteringin1870-1880vooralbijkinderenmaarzuigelingsterftebleefhoog(vanaf1900-1925daaldeditmet50%doordesterilisatievanmelkenspecifiekebeleidsmaatregelingen)àindelaatste150jaarleeftijdverdubbeld(kleinverschiltussenVlaanderenenWallonië)

- Verklaringvandesterftedaling:1. Invloedvandemedischeinterventie2. Impactvanmaatregelenterbevorderingvanhygiëneenopenbare

gezondheidszorg3. Verbeteringvanvoedingenlevensstandaard

StellingvanThomasMcKeownàgeneeskundeheeftslechtseengeringebijdragegeleverdaanalgemenesterftedaling,dalingvooraldoordalingvansterfteaaninfectieziekten,voor20steeeuwgeeneffectievemedischeingrepentegeninfectieziektenàconclusie:dalingvansterftewordtaanandereoorzakendanverbeterdemedischezorgtoegeschreven(vooralverbeteringlevensstandaard)KritiekopMcKeownàengedefinitievanmedischeinterventie:geenaandachtvoorcollectievepreventie(=bewakingenbevorderingvandevolksgezondheid)+verwaarloostinvloedvangeneeskundeopniet-infectieuzeaandoeningen,conclusieuitsluitingvananderemogelijkheden:methodologischverdacht,onwaarschijnlijkdatbvdalinglongtuberculoseenkelisdoorverbeteringvoeding,ineffectiviteitinhetverledenbetekentnietdatdegeneeskundeookineffectiefisindetoekomstSzreter(artikelverstaikniet)àstedelijkecongestie(=overbevolking)opgelostdoorsocialeinterventie:industrialiseringeneconomischegroei:

1. Maatregelenterverbeteringvandeopenbaregezondheidszorgvb.rioleringen,afvalophaling,verbeteringvoeding,…

2. Stijgingbronchitis,griepenlongontsteking:moeilijkermaarooktegenmaatregelingenzoalssloopongezondewoningen,ventilatieinwerkomgeving

3. Zuigelingsterfteàbelangrijkerolvanmedici,gezondheidsinspectie,getraindevroedvrouwen,…

Economischegroeikandegezondheidnogaltijdschaden!!!

Sterftedalingsinds1970:- Minderspectaculaireontwikkelingen,effectievemedischebehandelingen

gevondenvoorveelzieken,rolvancollectievepreventie,modernegeneeskundevoor50%verantwoordelijkvoorsterftedalingsinds1970enbelangrijkebijdrageaanverbeteringlevenskwaliteit

- Hogerelevensverwachtingvoorvrouwdanmanmaaralsbeideingoedegezondheidleeftijdongeveerhetzelfde

- ErisnietmindermaarMEERvraagnaargezondheidszorg:1. stijginginlevensverwachtinginmindergoedegezondheid2. verschuivingvanacutenaarchronischeendegeneratieveziektes3. stijgingdoeltreffendheidgezondheidszorg4. verbeteredediagnostiekenvroegeopsporingàparadoxvandegezondheidszorg

Paradoxvandegezondheidszorg:


Toenamedoeltreffendheidgezondheidszorgleidtvaaktottoenameipvafnamevraagnaargezondheidszorg:toenameoverlevingskansenbijernstigeziekteàvergrijzingàverschuivingziektepatroonnaarchronischeendegeneratieveziekten(tot2004hart-envaatziektendemeestvoorkomendedoodsoorzaakvanaf2005bijmannenzijnnieuwvormingendemeestvoorkomendedoodsoorzaak)Mendachtrond1970eenplateauontwikkelingtekrijgenvoorlevensverwachtingendoorgeneratieveontwikkelingenmaardoorouderdomzalditnietmeerlukkenenerontstaattocheenhernieuwdesterftedalingzijnàvierdefasevanepidemiologischetransities(eraofdelayeddegenerativediseases)Vierdefasevandeepidemiologischetransities

- degeneratieveziekteskomenlatervoor- minderoverlijdensdoorongevallen(vb.verkeersongevallenàkomtdoorde

campagnes)- MAAROOK:sommigeinfectieziektesteruggekeerd(vb.tuberculose),nieuwe

infectieziektes(vb.aidsàcampagnesterpreventievanHIVlijkenmindertewerken:erisstabilisatieofzelfsstijging)endreigingvanpandemieën(vb.vogelgriep)

(InBelgiëzijnerveelmeermannenbesmetmetHIVdanvrouweninanderelandenisditsomsomgekeerdvb.inAfrika)Erisstijginginaantalbesmettemensendoordatwevanteveelgroepenindemaatschappijverwachtendatzegoedingelichtzijn(ditisnietzo)enomdatmensentegenwoordiglangerlevenmetHIVErisweleendalingtezieninhetaantalnieuwebesmettingen(indemeestelanden)enhetaantaldodendoorHIVàdaaromstijgthetaantalmensenmetHIV10grotepublichealthsuccessenvande20steeeuw(opvolgordevangrootstenaarkleinstesucces):

1. Vaccinatie:enormeverminderingvanmortaliteit(grotereffectdanAnB)2. Bestrijdingvaninfectieziektes:denkaandebouwvanPanamakanaal(fransen

haddenditproberentebouwenmaarslaagdenernietinomdatheelveelarbeidersdeyellowfeverkregenenstierven,deAmerikanenbeschermdenhunarbeidershiertegen)

3. Veiligheidvandewerkplek:veelminderongevallenenziektesdanvroeger,bijelkejobdiejestartmoetjeeenmedischonderzoekondergaan

4. Gezonderemoedersenbaby’s:eroverlijdenmindermoedersbijgeboortedoortoegenomenbegeleiding,vrouwenzoekenookvakerbegeleidingomdatzeoplatereleeftijdzwangergerakenenerdanmeercomplicatieszijnàmaardithangtookvandecultuuraf(mindertienermoeders)

5. Veiligerengezondervoedsel:minderbesmetvoedselmetbacteriënàveiliger6. Familyplanning:doorbvanticonceptiekanmenzelfbeslissenwanneereenhoe

vaakmenzwangerword7. Fluorideringvandrinkwater:ishetmeestgecontesteerd(=betwist)geweest


8. Veiligheidvanmotorvoertuigen:hetkosttenietveelperauto,reddealheelveellevens(Sub-SaharaAfrikahoogsteverhoudingvandodelijkeongevallenpervoertuigvandehelewereld)

9. Dalingvansterfteaanhartziekteenberoerte:hangtafvanlevensstijlenmetdeindustrieindebuurtwaardepersoonleeft,mindervrouwendanmannenstervenhieraanmaarjaarlijksdaalthetaantalmannenwelsterkerDooreenlagereSociaaleconomischestatus(SES)isermeerkansopsterfteaanhart-envaatziektenSES–Sinkomen,opleiding,werkstelling,woonplaats,…

10. Verminderdtabaksverbruik(hetdoetookvroeggeboortesdalen)

Meerchronischezieken:vanziekennaarpatiëntàsocialegevolgen:ziekenkrijgenmeerprivileges,bijchronischeziekenisditmoeilijkervb.griep:verwachtdatjewiltgenezenmaarjemagweleventhuisblijvenMagiedeBlockwiltdechronischziekensnellerterugaanhetwerkkrijgenàbeteresocialecontactenàsnellergenezingsproces(erzijnveelmeermensendielangdurigezorgnodighebbenbvbijkanker)àVeranderenderelatiestussenmedischeberoepsbeoefenaren,medischeinstitutiesenverwachtingenvanzieken/patiëntenàmeeraandachtvoorhetverhaalvandepatiënt,veel‘narratievestudies’Wasdegeneeskundealtijdalwatzenuis?Regulieregeneeskundeisooksociaalconstructàwerdnietaltijdopzelfdemaniergepercipieerd(=waargenomen)Geneeskundigsysteem:

- tot18deeeuwveelscholenensystemen- 1dinggemeenschappelijkàziekte=symptoomvanverstoordlichamelijk

evenwichtvb.humoralesysteem- 4humoralen:bloed,slijm,gelegalenzwartegalàinparallel4elementen:lucht,

water,aardeenvuur- Sanguinisch:overheersendbloedàvurige,energiekemensen

Cholerisch:teveelgelegalàirriteerbaarensnelkwaadMelancholisch:teveelzwartegalàneerslachtige,introverteendepressievemensenFlegmatici:veelslijmàkalmenweinigemotioneel

- Vanaf19deeeuwsuccesvannatuurwetenschappenenmeerbeheersenvannatuurverschijnselenàgeneeskundeismeeropnatuurwetgeoriënteerdàbiomedischmodel

Biomedischmodel:- Doctrinevanspecificiteitàvoorelkeziektspecifiek,biologischeoorzaakgezocht

àdiagnosticeren:doorobservatie,objectievetestsenlichamelijkonderzoek- Lichaamengeestkunnenafzonderlijkwordenbehandeldànadrukeerderop

genezenvanziekteenniethetwelzijnvandepersoon(richtoppathologieenniethelepersoon)

- Machineàlichaamkanookwordenhersteldàbelangvantechnologischeingrepen=technologischeimperatiefVb.hartklepwerktnietgoedàvervangendoornieuwehartklep


- Reductionismeàverklaringenvanziekterichtenzichvooralopbiologischefactoren,socialeenpsychologischefactorenwordenverwaarloosd

Kritiekopbiomedischmodel:- Vanaf1970- Erwasdalingvanhetsterftecijferentochwaserkritiekopàhethieldgeen

rekeningenmetdepersooninhetgeheel- KritiekvanCochrane(wiegRandomizedControlTrial)àoprichtingCochrane

CollaborationCentresenmeerevidence-basedmedicine(hijheeftin2kampenmetkrijgsgevangengezeten:1stekamphadhijveelmindermiddelenenstiervener,wathijheelverwonderlijkvond,weinigmensen.Inhet2dekampwarenerveelmindermiddelenentochstiervenermeermensenàhijpleittevoormeerevidence-basedmedicine)

- ‘verdoktering’(=steedsmeerproblemendefiniërenalsmedischprobleem)vandesamenleving

- teweinigaandachtvoorsocio-economischeinvloedenopziekte- teveelpatiëntenalspassiefobject

àTOCHwasereengrootvertrouweninenkreeghetdestatusregulieregeneeskunde(restisalternatievegeneeskunde)AlternatievegeneeskundeVbacupunctuur,homeopathie,…Nauwaanleunend–zeersterkafwijkendvanbiomedischmodelVaakmeerhelepersoon40%vandeBelgischebevolkingheefthierooitaleensberoepopgedaanVrouwenietsvakerdanmannenenmeestalmiddelsteleeftijdsgroepenhogeropleidingsniveauVoorspellendegeneeskundeKlachtengebondengeneeskundeenookadviserendegeneeskunde,verzekeringsgeneeskunde,arbeidsgeneeskunde,…àeerderrisico-georiënteerdhetbekijktwelkerisico’sjelooptZiekte,gezondheidenhandicapinsociologischperspectiefSusanSonntag:IllnessasmatephorSchreefovercultureleattitudestovziekte(leedzelfaankankertijdensschrijvenvanboek)àinboek:aanbepaaldeziekteshangenboelmetaforenendezedoenpatiëntenlijdenonderzoek:tegenmensengezegddathunziektehetkwaad,devijand,…isàmeerangstendepressieproblemenendoorstaanhunziekteprocesmindermakkelijkWanneertegenmensenwordtgezegddatzemoetenvechtenonderdrukkenzehunemotionelepijnenproberenzepositiefvoortekomenBehandelingzienalsstrijdkansomswelhelpen(welpaswanneerhetgezienwordalsietspositiefsàpersoonlijkgroeiendoorstrijd)CONCLUSIES:hethangtallemaalvandewaarden,cultuur,…vandiepersoonaf(volgensKhullar)


Wegebruikenbijziekenvaakmilitairemetaforenendoordaterveelchronischeziektenzijnkunnenveelmensende‘strijd’(=vollediggenezen)eigenlijknietechtwinnenàzorgtvoornegatiefeffectàgeefteenlastKhullar:doormilitairemetaforenkunnendoktersenpatiëntenbetermetelkaarcommunicerenàzowelnegalsposgevolgenàhangtafvancultuur,waarden,ervaringenenvoorkeurenvandepatiëntEriseennegatieveweerklanktovdementieàmantelzorgersdurvenvaaknietzeggendatpartnerdementieheeftdoorschrikwatdemensengaanzeggenAndervb.zijnepilepsie,depressie,…Evolutiemedischesociologie(infectieziektesàchronischeziektesenbiomedischsysteemàsociaalsysteem)Vanmedischenaarsociologievanziekteengezondheidàmeerholistischbenadering(=opgehelepersoon)

- Ziekteengezondheid:Zijnfysiologisch,psychologischmaarookietssociaals

- Definitievanziekte:EriseenverschiltussenziekzijneneenziektehebbenEngelsheeftversch.woorden:sickness,illnessendiseaseDisease=gestoordewerkingvan1ofmeerdereorganen,afwijkingindestructuuren/ofhetfunctionerenvanhetlichaamalsbiologischorganisme=diagnostischecategorieëngebruiktdoorartsillness=ervaringvanziekzijnendebetekenisdieaandieervaringwordtgegevenSickness=gerapporteerdeillness(ervaringvanziekteistijd-enplaatsgebonden)

- Definitiegezondheid:Hangtvanveelafvb.leeftijd,geslachtenberoep=‘afwezigheidvanziekte’=nogalmedischeennegatievedefinitieàjeMOETdiagnosehebbenofjebentnietziek(complexenmulti-dimensioneel)=toestandvancompleetfysisch,mentaalensociaalwelbevindenennietalleenafwezigheidvanziekteàmeerpositievedefenvoegtooksocialeenpersoonlijkveranderingentoenaastmedischevooruitgangkritiek:ookdezedefinitieverbergtaantalassumpties=“Theextenttowhichanindividualorgroupisable,ontheonehand,torealizeaspirationsandsatisfyneedsandontheotherhand,tochangeorcopewiththeenvironment.Healthisthereforeseenasaresourceforeverydaylife,nottheobjectiveofliving:itisapositiveconceptemphasizingsocialandpersonalresourcesaswellasphysicalcapabilities.”(WHO,1984)

- Nieuwedefinitievangezondheid:=gezondheidalshetvermogenomzichaantepasseneneeneigenregietevoeren,inhetlichtvandefysieke,emotioneleensocialeuitdagingeninhetlevenàverschilWHO:potentiewordtbenadruktomgezondtezijnofteworden,zelfswanneerersprakeisvanziektepersoonlijkegroeienontwikkelingenvervullenvanpersoonlijkedoelennetzobelangrijk


gezondheidheeft6dimensies:lichamelijkefuncties,mentalefunctiesenbelevingen,despirituele/existentiëledimensie,kwaliteitvanleven,sociaalmaatschappelijkeparticipatieendagelijksfunctionerenàvolgensHubertkijkendokters,onderzoekers,…bijnaalleenmaarnaardelichamelijkefuncties,zezoudenookmeernaardeandere5moetenkijken

Vanindividueelnaarsociaalmodel

- Personaltragedymodel/deficitmodel(individueel)=mensenmeteenziekte/handicapwijkenaf,vertoneneendeficit,ondergaaneentragedieàhierstaatdemaatschappijneutraalenonveranderlijktegenoveràmensenmoetenzichaanpassenaanhundeficit,moetenwordengecorrigeerd,wordendaarbijgeholpen/moetenzichlatenhelpendoorprofessionelen

- Sociaalmodel:Legtnadrukopdebarrièresindesamenlevingàsamenlevingmoetzichaanpassennietdezieke/gehandicaptepersoonWelkefactorenweerhoudenmensenervantenvolleteparticiperenindesamenleving?àoplossingzoekenopmaatschappelijkniveau

Integratiefmodel:ICF(InternationalClassificationofFunctioning,DisabilityandHealth)ICFbevat:lichaamsfunctieenanatomischeeigenschappen,activiteiten,participatiesenomgevingsfactorenàbepaaltdegezondheidstoestandvanpersonenenexterneenpersoonlijkeaspecten(erwordtnietenkelgekekennaardediagnosevandeziektemaarooknaarwatdepatiëntdoetinzijnleven)(functionerenisheeeelbelangrijkvoordezemensen)Hoegezondheidmeten?Mortaliteit(=levensverwachtingbijgeboorte)enmorbiditeit(=voorkomenvanziektes)MorbiditeitdaaltàverbeteringvannationalegezondheidstijgtookDezemetingenvolstaanniet!Zezijnzeerpartieel(=nietvolledig)enactiviteitenzijnzeerverschillendperpersoondusindividueelmodelGezondheidalswaardeennorm=belangrijkewaardenennorm

- Waarde:=betekenisgevendideaalàovertuigingoverwatnagestreefdwordtofzoumoetenwordenHetisietsdatwebelangrijkvindenvb.vrijheid,gelijkheid,rechtvaardigheid,…

- Normen:=gedragsregelsàconcreteregelswaarjeandere(ofjezelf)opkuntafrekenen

Waardenennormenveranderendoorheendetijdvb.autonomie(waarde),geenseksvoorhethuwelijk(norm)Vbuitactualiteit:nietterugbetalenmedicatieaanrokers(demaatschappijverandertendeantwoordenveranderenmee)Wezijnnumeerenmeerverantwoordelijkvooronzegezondheid(mogenmeerkeuzesmaken)Demaatschappijondersteundegezondekeuzesniet,deindividuelekostgaatwaarschijnlijkveelduurderzijndandecollectievekost


RisicoopziekteenziekzijnIsnietgelijkverdeeld(nieuwegenetica),meerenmeernadrukopleefstijlNieuwegenetica:Risicoenambivalentie(=tegenstrijdigheid)àhoetoepassenopgenetica?

- Genetischetestsenscreening-programma’svooraantalziektes(metgeschiedenisvanbepaaldeziektesindefamilieofvormvanpre-enpost-natalezorg)Resultaatisvaakkansàangstofgeruststelling?àverschuivingvansocialevoorzieningenvoorwieproblemenheeftnaarmedischeinterventieomproblementevoorkomenofnietmeertelatenvoorkomenDitbiedtkeuzes(dieervroegernietwaren)àcultureleenmaatschappelijkedrukomjetelatentesten(dustochnietechteenkeuze):Verzekeraars,werkgevers,gezondheidszorg-enwelzijnsorganisatieszijnerggeïnteresseerdindieinfo àeigenrisico’s/verliezeninperken

àhelpenplanningvoordetoekomsttemakenenzichterichtennaarspecifieke‘risicogroepen’

schuldsaldoverzekering=wanneerjevroegsterftbetaaltbankjeverzekeringenàhiervoorbekijkenzejelevensstijlenrisico’sopoverlijdenVandezetestenwordtmisbruikgemaaktàDo-it-yourselfkits

Levenwezelfwelzogezond?(dowewalkthetalkortalkthewalk)ViadeBelgischegezondheidsenquêteVoedingstatus:bepalenvanBMI(stijgtlichtjesperjaar),vrgewichtonderschattenenmanlengteoverschattenà48%volwassenovergewicht,49%normaalen3%ondergewichtVoedingsgewoontes:vbhoevaakeetufruit?Nietgenoegmensenetendagelijksfruit(engroenten)enmaareenheelpercentagemensenetendeaanbevolendagelijksehoeveelheid,gesuikerdefrisdranken:vooraljongerenAlcoholgebruik:82%vandebevolking(>15jaar)gebruiktalcohol,50%minstens1xperweek,steedsmeermensendrinkendagelijksHyperalcoholisatie=meerdan6glazendrinkenopeengelegenheidà%blijftzelfdecomazuipen=6glazenalcoholdrinkenbinnende2uuràkomtveelmeervoorTabaksgebruik:23%rokers,gemiddeldesigarettenblijftcte,minderzwarerokersLichaamsbeweging:veelteweinigmensenbewegen30minperdag(vrouwenveelminderdanmannen)InvloedvanofficiëledefinitiesvangezondheidMensenzijnsnelbeïnvloeddoor‘experten’ofofficiëleopvattingenàdeofficiëleopvattingenveranderenookàkunnenconflicterenmetlekenopvattingenvbaids:eriseenverschilinkennisoverdebesmettelijkheidvanaidsbijhoogopgeleidenenlaagopgeleiden,maartochiserzelfsbijdehoogopgeleidennogeenredelijkhoogaantaldatnietweetdatjepartnerernietziekkanuitzienterwijlze/hijwelseropositiefis!àerisnogveelonwetendheidterwijlweditnietverwachtenSocialeconstructievanziekte


- Hoereageertdemaatschappijtovzijdieeenbepaaldeziektehebben?(ziekteszijnook‘culturallyembedded’enditisnietdirectafgeleiduitdeaardvandeziekte)àStigmatisering(beoordelendoorziekte)hoortbijhethebbenvaneenchronischeziekteZiektelabelwordjedominantestatusàbelangrijkstebronvanjeidentiteit,alleswordtgeïnterpreteerdinkadervanjeziekte,geenonderscheidtsspersoonenziekteofbeprekingVbmandiemetscooterrijdtomdathijhandicapheeftaandebenenàpersoondiebijhemiswordtaltijdgevraagdwatmanmethandicapwiltipvhetaandemanzelftevragen

Stigma=“asocialprocessorrelatedpersonalexperiencecharacterisedbyexclusion,rejection,blame,ordevaluationthatresultsfromexperienceorreasonableanticipationofanadversesocialjudgmentaboutapersonorgroupidentifiedwithaparticularhealthproblem.”(Weiss&Ramakrishna,2006)

Watisstigma?=gezienwordendooranderenalsminderwaardigofinzekerezinonacceptabelendaaromgeenvolledige/volwaardigesocialeaanvaarding(ErvingGoffman)‘spoiledidentity’=?Vakerstigmawanneerziekte/beperkingzichtbaarisAlshetnietzichtbaarisenstigmaismogelijkvbHIV,epilepsie,…moetjebeslissenwatjeaanwieverteltàinformatiecontroleàhetmanagementvanstigmaiseenbelangrijkonderdeelvanhetmanagementvanziekteFeltstigma=stigmazoalshetwordtaangevoeldvb‘mensenbekijkenmescheef’Enactedstigma=stigmazoalshetwordtervarenvb‘ikwerdontslagenowvmijnpositieveHIV-status’Courtesystigma=stigmavanrelatie/bandmetlidvangestigmatiseerdegroepvboudervankindmetepilepsieàinanderelandenwordensommigekinderensomsuitgeslotenvandemaatschappij/gedooddoorhunziekte/handicap

- Eigenervaring(hoekaderenindividuenhunziekteenhoegaanzeommethunziekte?Socialeconstructievanziekteopervaringsniveau)ErvaringvanziekteisooksociaalgeconstrueerdJeinternaliseert(=doorbreekt)denegatieveevaluatie(stigma)vandesamenlevingStigmaenepilepsieàmeerpsychopathologie,mindersocialeinteracties,mindersociaalkapitaalenlagerekwaliteitvanlevenWetenschappelijkekennisnamtoeenbehandelingverbeterdetochblijvendemythesoverepilepsiehangenendusnegatieveattitudesookVbFELTSTIGMA:Aspergersyndroom,onderzoekbijoudermetdezekinderen:Veeloudersdachtendatanderehunals‘anders’zagen(doorhetautismevanhunkind),datanderenkritischstondentovhuncapaciteitenomeenkindoptevoeden(vooralinpubliekesituaties)

VbENACTEDSTIGMAàkomtmindervooromdathetwordtvermeden Oudersnodigenmensenuitmaardezenodigenhunnooitteruguitomdatzehen beoordelen.Vijandigstarenwanneerkindzichmisdraagt


relatiefelt–enactedàoudersgaancontactvermijdenvbboswandelingen makenennodigenzelfweinigmensenuitMAARditcompenserenzedoorveel omtegaanmetoudersdieookeenautistischkindhebben Erislangstdebuitenkantnikstemerkenaanhetkindterwijlhetzichop bepaaldemomentenwelzeerslechtkangedragen

(Chronisch)ziekwordeniseensterkeverstoringvanjeleven,vanjeidentiteitàrealiteitisgecreëerddoorindividuendieindierealiteitinteragerenmetelkaar.Wezijngeenpassieveentiteitendiebvziekwordenofbehandeldwordendooreenarts.Wegaandaarookactiefmeeom(sommigeschrijvenboek,sommigegaanindepatiëntenzorg,…)

- Medischekennisalssociaalgeconstrueerd(medischekennisoverziekteisookbeïnvloeddooranderezakendanpuurwetenschappelijke.Erzijnverschillendebelanghebbenden.)Medischekennisisnietwaarden-neutraal1. ouderengebruikenmeestemedicatietochwordtmedicatiegetestop

personentussen25-44zondercomorbiditeiten(=meerdereziektes)2. omeconomischeredenenminderonderzoeknaarweesziekten/medicaties

voorweesziekten3. medicalisering:steedsmeerprobleme,wordenalsmedischgedefinieerd

VanDSM4naarDSM5DSM=lijstvandiagnosesvanpsychischeziektesWatisDSM5:aanvoeringvangedetailleerdeomschrijvingvandiagnosecriteriaenbelangrijkvoorverzamelenencommunicerenvandejuistegetallenoverdediagnosesvanpsychischeziektesWerdin2013ingevoerdàopvoorlopigeversieswaskritiekInDSM4werdpasvanproblematischerouwgesprokenwanneererna1jaarnognietnormaalwerdgefunctioneerd,bijDSM5werderalna3maandenvanproblematischerouwgesprokenàditisveeltekortExtreemverlegenwordtinDSM5alseensocialehandicapbekekenTeveeldiagnosesisDSM5diegeendiagnoseszijnWiltdatzeggendatdemensendieDSM5ontwikkeldenslechtofdomzijn?NEE,erisindezemaatschappijmeerangstvoorvals-negatievecasesdanvoorvals-positievecasesGrotenadrukligtopvroegdetectieensnellebehandelingindegeneeskundeMAARditheeftwelanderegevolgenindepsychiatrieowvstigmaSociologischetheoriëninzakeziekteZiektealsonvermogenengemotiveerdeafwijking(gerelateerdmetcapaciteittotwerkenen/ofhetvervullenvansocialeplichtenTalcottParsons:ziektealssocialeafwijkingàmaakteonderscheidttussenbiologischeensocialeaspectenvanziekteZiektewordtaanvaardàhangtvannormenenwaardenineenmaatschappijafàVERSTORINGinsocialesysteemdoordeziektegeneeskunde=regulerendmechanismeinsocialesysteem


Ineenmaatschappijheeftiedereenverchillenderollen:maatschappijheeftverwachtingenvanmensenzodatinteractiesmakkelijkerenvoorspelbaarderwordenàzozijnerookverwachtingenvoormensendieziekzijnziektealsonvermogen:ziekteisvormvanafwijkendgedrag(verlies)ziektealsgemotiveerdeafwijking:mogelijkheidomevenuithetsysteemtestappen(winst)onderlingesamenhang(onvermogenengemotiveerdeafwijking)(zieslide8):ziekterol=socialecontrole:samenlevingheeftspecifiekerollenvoorvolwassengeconstrueerd2rechtenen2plichten:

1. onthevenvannormalerolverplichtingen(recht)2. nietverantwoordelijkgeachtvoorzijntoestand(recht)3. omgevingverwachtdatziekesituatieongewenstvindenzosnelmogelijk

beterwiltworden(plicht)4. moetcompetentehulpzoekenenhiermeesamenwerken5.

functiesvandeziekterolà21. isolerende:ziekte-rolkanaliseertafwijkingen2. re-integratief:zosnelmogelijkweerrollenvervullen

ziekte=somsveiligheidsklepàzokanhetevenontsnappenaandespanningenziekte-rol=ideaaltypeàhijwoudegelijkenissentussendewerkelijkheidenhetideaaltypevergelijkenziekte-rol=transitierolàmaggeenpermanenterolzijnziekte=NIETmoedwilligafwijkenvansocialenormen,maarWELnietinstaatzijnomaandienormentevoldoenàverschilmetmisdaadenimmoraliteit(=onzedelijk)Voorsysteemmaaktdatnietuitàheelveelzieken=NIETfunctionerenvariatiesinziekte-rol:invloedvanàaardvandeziekte,duurvandeziekte,sociale,cultureleenpersoonlijkefactoren

vbziekte-rolvanouderenwordtmakkelijkeraanvaardofvaniemandmetborstkankertoviemandmethoofdpijn

Varul:nu:vooralnegatiefnaarParsonsziekteconceptànietmeervantoepassingopchronischeziektes(zozijnernuzeerveel)enpathologiseringvandagdagelijksgedrag+bijacuteziektenmeervermarktingenempowermentvandepatiëntenVolgensVarulnutochnogtoepasbaaràkanwankelesocialepositievanchronischziekenenverwachtingentovgezondemensenhelpenbegrijpenChronischzieken:Ziekte-rolnietmeerbeperktinruimteentijd,relatiearts-patiëntstoptnietmeer,ziekmoetzijnbestdoenomzoveelmogelijknormaletakenterugoptenemen,moeteenmaniervindenomerlevenslangmeetelerenlevenInactiviteitsvallen=brengtdeobstakelsenactiviteitsvalleninkaartdiearbeidsgehandicaptenervarenbijdeverschillendestappenrichtingarbeidsmarkt


‘normalisatie’:Zemoetennogsteedsvoldoenaanplichtenziekte-rolmaarrechtenkrijgenzeniet(helemaal)meer!àinkomensverliesendemotie(=vanhogefunctienaarlageregaanophetwerk)succesvollenormalisatieàerosiemedischeautoriteit:

- chrziekenmanagenzelfhunziekte,hunkennisneemttoe- erosieisnietzelfdealsverdwijnen

‘Chronichealth’:àparallellentsswatwordtvoorgeschrevenaanchronischziekenenpromotievangezondelevensstijl:dieet,quasi-medicatie,beweging,zelf-observatie,…motivatieomzelfgezondteblijven=plichtCrossley:àpositievanziekeinhuidigesamenlevingToepassingvanParsons’ziekte-rolopmensendieHIV-positiefzijnàkloptdezedannogofiszegedateerd?(kritiek)

- Zieke=passiefengeenrekeningenmetmogelijkactieverol(vbcopingmetziekte)

- OverschatdeautoriteitvanmedischeprofessionalsChronischeziekte:nietvrijgesteldvansocialeverantwoordelijkheden,geenrechtenàzolangenzogoedmogelijk‘normaal’levenleidenAlsmedischekennisvanartsnogbeperktisoverdeziektewatdanmetdeplichtomadviesvaneenprofessionaltevolgen?Beïnvloedtditderelatietsspatiëntenarts?Depatiëntheefteenveelbeterzichtopzijnziekteà‘insiderview’ipv‘outsiderview’àgroeivandezelfhulpgroepenAntwoordvanParsons(1975)Asymmetrischerelatietssartsenpatiëntdoormachtsonevenwichtàonafhvantypeziekte,medischekennisenactieveparticipatievandepatiëntDezesoortrelatieiszelfsfunctioneelwantprofessieisverantwoordelijkvoordegezondheidstoestandhelepopulatieMaatschappelijkenadrukoppreventie:ookniet-professionelenverantwoordelijkMAARenkelprofessionalshebbenvoldoendecompetentieenook‘professionalconcern’Toepassingopaids/HIVEuropeAgainstAids-programmaànodenvandelange-termijnoverleversinUK(1994-1996)Steekproefmetvragenlijst(grotegroep)+diepte-interviews(38individuen)+participerendeobservatietijdensweekendsinkadervanhetprogrammaGemiddeld9jaarseropositiefàsindsong1985:veelmeeronzekerheid,toendachtmenbinnende2jaartesterven,90%Parsoniaanseziekte-rolànietbetaaltwerkeneneeninvaliditeitsuitkeringkrijgen,maar1persoonwasontslagenanderehaddengezondheidsproblemen(waardoorzevaakhunjobmoetenopgeven)à Afwijzenvandeziekte-rol:

Minderverantwoordelijkheden:verwachthulptezoekenMedischeautoriteitwordtvaakverworpen,zewillennietafhankelijkzijn(omvempowerment),zeerweinigmensenaccepteerdeneenmeegaandeafhankelijkheidsrelatiemethunarts(opuitzonderingvan1man)

Hemofilie-patiëntenzijnhetmeestkritisch


Algemeen:scepticismeomvmedischeonzekerheidengebrekaankennisoverprognose,behandelvormenenvaccinatie(weerstandtegenbepaaldebehandelingsvormenvbCD4/T4lymphocytebloodcount)EnOOKomvhoudingmedicitovlekenkennis(weerstandtegendatdoktersmaarbeperkteinformatiegevenàinterpreterenditalsmethodeompatiëntgeencontroletegeven)SAMENGEVAT:Kritiekopmedischeprofessieomv:

- Bepaaldemedischetechnologieën- Staatvankennis,onzekerheid- Gebrekaanvrijebeschikbaarheidvankennis- Weigeringvanbepaaldedoktersomlekenkennisteerkennen

NadrukopervaringskennisenautoriteitvandebetrokkeneProberenmedischeafhankelijkheidaantevallenmet‘empowerment’Verenigenzich,komensamenomoverervaringen,praktische,emotioneleenpsychischeproblementepratenVertrouweninervaringskennis,subjectievekennisvaneigenlichaamTegenbiomedischmodelNadrukoppositievehoudingenalternatievemethodesvbhomeopathie,…àhangenholistischefilosofieaanVerwerpenvandeziekterolZettenzichaftegenmedischeregelsensocialeregelsvooralmbtverplichtingofplicht(seksenvoortplanting)àbvtochsekszondercondoomookalweetjedathetgevolgenkanhebbenàrechtopseksuelevrijheid:hunverantwoordelijkheidisvooralvoorhenzelfennietvooranderen(zijmoetenzichzelfmaarbeschermendatgaanzijnietdoen)AmbiguïteitentussenempowermentenonderliggendeafhankelijkheidZewillennormalisatievanhunHIV-statusengelijkebehandeling(terecht)MAARhunperspectiefverwaarloostbepaaldestructureleenfunctioneleelementenvandesituatiedieParsonsnetbenadrukte

- Insider-perspectief:overdrijftonafhankelijkheidvandokteràzeblijvenfundamenteelafhankelijkvandemedischevooruitgangentechnieken,hunlevenhangterletterlijkvanaf

- Noodaanresidentiëleweekendsmetlotgenotenenverenigingenvanlotgenotenparadoxaleafhankelijkheidvandatgenewaartegenzijzichverzetten=disease-identitydependence

- Meerderheidgafvrijwilligwerkop- Negerenstructurelefactorenalszerechtopkinderenbenadrukken:risicoop

besmettingisniethetenigookrisicodatoudersnelsterft,financiëleimplicaties,…

ZiektealsprofessioneleconstructieenalsonderhandelingziekteisookhierafwijkingMAARafwijkendgedrag=relatiefbegrip,wantgaatvooralommanierwaaropdesamenlevingreageertendesamenlevingreageertniethetzelfdeopelkeziektevbanderereactiebijaankondigendatjekankerhebtdangriep,HIVofaids


ziektealsbiologischfeitenziektealssocialerealiteitFreidsonWerkteverderopziekte-rolvanParsonsà(gaatnogverder)artsbepaaltnietalleenziekofniet-ziekmaarooksocialemogelijkhedenvoorziekte-gedragVerschillendeziekte-rollenàlabelling-benadering:erzijnverschillendevormenvandeviantie(=afwijkingnormalerolgedrag)

- Primairedeviantie:geringeafwijking- Secundairedeviantie:ernstigeafwijking

3soortenlegitimiteiten(=gewetigdheden):1. Voorwaardelijkelegitimiteit:tijdelijkopschortenvanplichtenentijdelijk

verkrijgenvanprivileges(=bijParsons),geldtalsziektetegenezenis2. Onvoorwaardelijkelegitimitiet:permanenteopschortingvanplichten,

blijvendeprivileges,geldtbijongeneeslijkeziektes3. Illegitimiteit:wordtnietverantwoordelijkgeachtvoorziekte,maarbeperkte

opschortingsommigeplichtenenweinigprivileges,geldtalsziektegestigmatiseerdwordt

6sociologischetypesvanziekten

Toegekendegraadvanernst

Illegitiem,gestigmatiseerd Voorwaardelijklegitiem Onvoorwaardelijklegitiem

Cel1‘stotteren’ Cel2‘eenverkoudheid’ Cel3‘littekensvan

pokken’

Geringedeviatie

Gedeeltelijkeopschortingvanenkelenormaleverplichtingen,weinigofgeenprivileges;enkelenieuweverplichtingen

Tijdelijkeopschortingvanenkeleverplichtingen;tijdelijkevermeerderingvangewoneprivileges;verplichtingombeterteworden

Geenspecialeveranderingeninverplichtingenofprivileges

Cel4‘epilepsie’ Cel5‘longontsteking’ Cel6‘kanker’

Ernstigedeviatie

Opschortingvanenkelegewoneverplichtingen;enkelenieuweverplichtingen;weinigofgeennieuweprivileges

Tijdelijkeontheffingvangewoneverplicht.;toevoegingaangewoneprivileges;verplichtingtotmedewerkingenhulpzoekeninbehandeling

Permanenteopschortingvanvelegewoneverplichtingen;duidelijketoevoegingaanprivileges


Freidson:lekendefinitieenprofessioneledefenitievanziekteàenerzijds:lekenmoetenrapporterenvoorereenprofessioneledefinitiekankomenàanderzijds:professioneledeflegtmeergewichtinschaaldanlekendefvbfibromyalgieàsomswelensomsnieterkend ziektealsonderhandelingziektecarrière=doordeverschillendefasenvanziektegaanziektealsonderhandeling:regelsenrollenliggennietvast,maarzijndeuitkomstvanonderhandelingentussenbetrokkenpersonenmanagementvanziekteàvooralbijchronischziekenZiektealsverliesenuitbuitingHoebeïnvloedenbenardeenuitzichtlozelevensomstandighedenhetvoorkomenvanziekte?ziektealsuitbuiting:hetisdesamenlevingdieziekmaaktziektealsverlies:ziektetreedtopalsonevenwichttussenkwetsbaarheidensteunrelatiesenmiddelenkunneneffectenneutraliserenziekte:alsonevenwichttussenstressensteunàziekte=biologischmaaroorzaken=sociaalZiektealsuitbuiting:Marxistischebenaderingàziekteis

- Weerspiegelingvansituatievanuitbuitingenongelijkheid- Situatiedieverdereuitbuitingdoormachtigeprofessietoelaat

Oorzakenvanziekte:kapitalistischeproductieenhaargevolgenZiekte-rol:lijktopdievanParsons,interpretatieverschilàpatiëntwordtmonddoodgemaaktMedischeprofessiebeschermtsysteemdoorindividualiserenenneutraliserenArtsenpatiëntRelatieartsenpatiëntConsensusbenadering(=hetmetelkaareenszijn):Parsons:rolvandearts(kenmerken)

- Pastalgemeengeldendemed-wetkennistoeopproblemen(universalisme)- Beperkttoteigenvakgebied(functionelespecificiteit)- Gaatzakelijkommetpatiënten(affectieveneutraliteit)- Belangvanpatiëntweegtzwaarderdaneigenbelang(oriëntatieopde

collectiviteit)- Rolisverworvendoorlangeenintensieveopleiding(verworvenpositieofrol)=ideaaltype

àkritiekopParson:- ideaaltypeenideaalvanartsenrolwordenverward- feitelijkgedragarts:welparticularisme,zelfsverschiltussenlanden- artsenwelbezigmetallerleimenselijkeensocialeniet-medischeproblemen- ookgevoelsmatigtewerk

Artsenziektealsonvermogen


Consensusmodel:artsenpatiëntzijnerovereenswelkgedragzevanelkaarmogenverwachtenàaangeleerdviacultureleverwachtingen:

- ziekteisonvermogen,dusmisbruikenuitbuitingvoorkomen- ziekemoethulpzoeken,artsmoetzichdoorbelangpatiëntlatenleiden- …

Kenmerkenvanartsenrolàstabiele,harmonischearts-patiëntrelatieIswederkerig(=wederzijds)àzelfdedoel=gezondheidpatiëntIsasymmetrisch-àartsheefterkendgezagZiektealsgemotiveerdeafwijkingenartsZiektealsonbewustterugtrekkenuitsocialeverplichtingenParsons:medischepraktijkomvataltijdaspectvanonbewustepsychotherapie3typesvanarts-patiëntrelaties:

1. activiteit/passiviteit2. leiding/medewerking3. wederzijdseparticipatie

Watalsartspassiefisenpatiëntactief?à4demodel=contractuelemodelVerbondenmetconsumentismeBotsingvanperspectievenConfrontatietussen2wereldenàdiagnoseskanzwareconsequentieshebbenPatiënt:persoonlijkprobleem,issomsmoeilijkteverwoordenArts:kwestievanwerkenroutineàtegenovergestelde:lekenperspectiefvsklinischperspectiefKantotconflictenleiden!Watvoorartstriviaalis,ishetnietnoodzakelijkookvoordepatiëntFreidson:4factorenspelenrolbijtypesvanarts-patiëntrelaties

1. deeisenvanhetwerk2. demanierwaaropopaandoeningwordtgereageerd3. culturelefactoren4. structurelefactoren

Artsenpatiëntmoetencommunicerenàerkennenvanvraagalslegitiem,stellenvandiagnoseengeldigverklarenvandiagnosedoorpatiëntenomgevingDezecommunicatiekanmislukkendoordatdepatiëntdemedischetermenandersinterptreteertdandearts(maarzedenkendatzeelkaarbegrijpen)àpseudocommunicatieTherapietrouwenconcordanceTherapietrouw=dematewaarinhetgedragvandepatiëntovereenstemtmethetmedischadviesofhetgezondheidsadvies(=leiding/medewerking)àdezetermwordtproblematischaangeziendepatiënteigenopvattingenheeftovergeneesmiddelenenactiefisbijdebeslissingeninzakevanbehandelingàconcordance=overeenstemming


(adherence:bijlangetherapieënkanditweleensmislukkenennemenzenietallemaalhunmedicatie)Socialeklasseenarts-patiëntrelatie3opvattingen:

- socialeafstand:wanneerereengrootverschilistussendeklassevandeartsendepatiëntàslechterecommunicatie

- verschilleninkennis,attitudeenopvattingen:lekentheorieënvsprofessioneleverklaringstheorieënàlater:lekenkennisen–opvattingendoorbepaaldenetwerken

- positievancliënttovdeskundige=professionelecontrole:artsheeftmeestegezagmaargaatdeconsultatiewelaanpassenaanstereotypesdiehijkent

Zowelartsalpatiëntheeftverantwoordelijkheid!Patiëntmoetaltijddenkenaandebeperktetijddieeenartsheeftvoorzijnbezoek,komtbestvoorbereidnaareenconsultatieenhoudtzichaandehoofdpunten(nietteveeldetails,behalvealsdeartshetvraagt)envraagtuitlegoverwoordenofconceptendiehijnietbegrijptImpactvanhetinternetàhetkangroteinvloedenhebbenoppatiëntenVbstudiein1998Linktussenautismeenvaccintegenmazelen,bofenrubellaàwerddoormedischegemeenschaponderuitgehaaldviagrondig,volledigenpeer-reviewedonderzoekDitonderzoekheeftenkelejarengeduurdenhetverzinselkonheeldewereldrondgaan48%vandeAmerikanengelooftdatereenlinkisookalisditnietaangetoondàoutbreaksvanmazeleninverschillendestatenvandeVSNieuwemediaheeftsnelleverspreidingvankennisenistoegankelijkvooriedereen,overalenopelkmomentàprobleemkannietopgelostwordenLekenenziekteMensengaanopzeerveelverschillendemanierenommetziekte(wedoenberoepopformelezorgenopveelinformelezorg)Waarommeeroverweten?

- Effectiviteitvanpreventie,voorlichtingen,…- Ookvoorartsbelangrijkomteweten:helptarts-patiëntrelaties- Statusvandeinformelegezondheidszorg

ZiektegedragalssociaalprobleemOpheffenvanfinanciëledrempelnietvoldoendeommensenmedischezorgtedoengebruiken(gaannietmetalleklachtennaargezondheidsvoorzieningen)Ijsbergeffectà2/3blijftonderwaterengaatnietnaardedokterHeelveelmensendoenaanzelfmedicatie!(engaannietlangstdedokter)DeterminantenvandemedischeconsumptieOnder-ofoverconsumptie?


Onderconsumptie=mensenmeternstigeklachtendienietnaardedoktergaanOverconsumptie=mensenzonderernstigeklachtendienaardedoktergaanVbslaappillenàoverconsumptieCOPD(chronicobstructivepulmonarydisease)àonderconsumptieàhoekomtdit?

- Verschiltssprofessioneleziekteopvattingenenopvattingenvanleken- Ernstigeklachtenaanwezig=geenvoldoenderedenvoorraadplegenarts- Sociale-culturelefactorenspelenrol=ziektegedrag

misbruikvanmedischezorgàgaanvooreenziektebriefjeomvrijtehebbenoverconsumptiekomtnietaltijdalleenvandepatiëntenooksomsvandeartsenBudgetvoordegezondheidszorgwordtverkeerdingezetàbespaartopdingenwaardoordekwaliteitverminderd,teweiniggeldbesteedtaanpreventie,…Factorendiebeïnvloedenhoesneljenaardedoktergaat:alleenwonend(gaanmindersnelnaardedokter),frequenterokers(denkendathetdoorhetrokenkomt),Ziektegedrag=wijzewaaropsymptomenverschillendwordenwaargenomenengeëvalueerdenhoemeneraldannietopreageert=procesdatdooranderenkanwordenbeïnvloedtgezondheidsgedrag=iedereactiviteitdieiemandonderneemtomdegezondheidtebehoudenen/ofhetontstaanvanziektetevermijden=preventie(primair,secunsairentertiair)Vormenvanzorg:

- Zelfzorgvbgezondeten- Mantelzorgofinformelezorgvbzoondiezorgtvoorouders- Professionelezorgvbverpleegster

Vergrijzing:nietdeleeftijdbepaaltdebehoefteaanzorgmaarweldemorbiditeitenchronischeziektesàrisicoopchronischeziektestijgtmetdeleeftijdDemensenwordensteedsouderdusveelmeerchronischeziektesàveelmeermensendiezorgnodighebben(viadeoverheidkrijgthetziekenhuisgeldvoordepatiënteninhetziekenhuiswanneereenouderewordtbinnengebrachtendezena8wekennognietnaarhuiskanwordternietmeerbijgesprongendoordeoverheidenzouhijhetziekenhuismoetenverlatenennaarresidentielezorggaan.Hierzijnvaakheellangewachttijdenwaardoordepersoonveellangerinziekenhuisblijft=bedblokkers)Eerstwildeoverheiddaterzelfzorg,mantelzorgenthuiszorgwordttoegepastdaarnapasdeprofessionelezorgàmensenkiezenooklieverzelfvoorthuiszorg(individualisering)enoverheiddoetditvoorbudgettaireredenenNaeentijdkandezemantelzorghetnietmeervolhouden

àveranderingenaandevraagzijde:- Groeiendaantalalleenwonenden- Gezinsverdunning- Veranderdepatronenvanhuwen,samenwonenenkinderenkrijgen(veelmeer

echtscheidingenàzorgvoor4oudersipv2,doorverstoortcontactàgeenzorgmeervankind)

àveranderingaanaanbodszijde:- Verhogingpensioensleeftijd(mindermantelzorgersbeschikbaar)


- Veranderdebereidheidtotzorg- Veranderdefamilierelaties,‘familyofchoice’(jegeeftinformalezorgaanmensen

waarjegeenbloedbandmeehebt)Dekostvandemantelzorg:MantelzorgàlagerekostvoorgemeenschapMAARisditwelzo?Veelmantelwerkersàgaanminderwerkenofstoppenmetwerkenookslechtvoordeoverheid),verminderenofstoppenvrijwilligerswerk,hebbenbijkomendeuitgavenvbvervoersonkostenSomsoverwerkenmantelzorgerszichàkostenvoordemantelzorgerzelf(gezondheidskostenvoordeoverheid)Kostismoeilijkteberekenen,hetisooknietenkeleconomischekostmaarooksocialekostàdezeisvaakniettekwantificerenVeranderingenin:

- Bereidheidommantelzorgtegeven- Wenvanouderenomzorgtekrijgenvankinderen(zewillennietdatzetijdin

hunstekenàgaannoglievernaareenserviceflat)- Doorbraakopmedischvlakmetsterkeffectopvraagnaarzorg

Mantelzorgerworden:(=dynamischproces,determinantenkunnenverander)

- Watisernodig?OpcontinuümàMZismedehelperen2deonzichtbarecliëntGeeninformelezorgaanwezigàformelezorgthuisvbgezinszorg,verpleegkundige,…Eriseengroeiendevraag!AanbodkannietvolgenàwachtlijstenenbesparingophoeveelheidhulpeneentekortinzorgpersoneelOpdegrensvanthuiszorgàresidentiëlezorg(meerenmeernodigvbpsychiatrischezorg,woonzorgcentra,…)

- Watwilikzelf- Inwelkematekanikdiezorgookdaadwerkelijkgeven?- Beslissinggenomen:evaluatievandeuitkomstenvandezorg

Professionelehulp:Watbepaaltofweprofessionelehulpzoeken?

- Economischebenadering:nadrukopfinanciëlebarrièreVerklaartgedeeltevanover-enonderconsumptieàvbindeweekendsnietmeergratisnaarspoeddienstomdatervroegerhieroverconsumptiewas!Erzijnredelijkwatgezinnendiedegezondheidszorgtehoogvinden(ennietkunnenbetalen)ànietlangstdedoktergaanofgeenbehandelingondergaanàsamenhangmetopleidingsniveau,inkomen,landelijkofstedelijkeneenoudergezinoftweeoudergezinMAF=maximumfactuur=financiëlebeschermingsmaatregeldiedejaarlijksemedischekostenvoorgezinnentoteenplafondbedragbeperkt.Zodrademedischekostenindeloopvanhetkalenderjaarditplafondbedragbereiken,krijgteengezinvoordedaaropvolgendeverstrekkingenhetremgeldvolledigterugbetaald.


Omnio-statuut(2007):geeftrechtopbeterevergoedingvanmedischekostenvoorgezinnenmeteenlaaginkomen.Depersoonlijkebijdrage(=remgeld)diemenvoordieprestatiebetaalt,isdanmerkelijklageràjemoetditzelfgaanaanvragen,mendachtdaterheelveelmensenditgingendoen,maardatwasniethetgeval!FolderwasnietgoedgenoegommensenopteroepenomdittegaanaanvragenenmensenmetmoeilijkesituatiegaanhiernietzelfnaartoegaanomaantevragenVanaf2014isditwelgeautomatiseerd,RVV(rechthebbendeopdeverhoogdeverzekeringstegemoetkoming)bleefoverOmniowerdopgedoekt

- Sociaal-demografischebenaderingGebruikmedischedienstenhangtsamenmet:leeftijd,geslacht,opleiding,religie,behorentotbepaaldeetnischegroep,sociaaleconomischestatus

- SociaalpsychologischebenaderingHealthbeliefmodel:mensenroepenalleenmedischehulpinalszegemotiveerdzijnomgezondteblijvenoftewordenenalszevandiehulpbaatverwachtenWisselwerkingtsssociaal-cultureleensociaalpsychologischefactoren

- Sociaal-culturelebenaderingSamenhangtsswaarden,normen,overtuigingenenlevensstijlenGeldzowelvoorherkennenvansymptomenalsvoorondernemenvangepasteactieGroepenverschillenculturengevoeligvoorverschillende‘triggers’(=factorendiedoorslaggevenomdeskundigeteraadplegenvbkoorts)

- OrganisatorischeofaanbodbenaderingEffectenvandeorganisatievandegezondheidszorgSocialeklassenverschillentssaanbiedersvanzorgenzorgvragers(Canadaheeftgratisgezondheidszorg,jekrijgtookeenkleurnaardeernstvanhetprobleem)(inVKzijndoktersbezoekenenziekhuizengratisMAARerzijnookzeerlangewachttijden)

- Overkoepelendebenadering(modelvanAndersen):1. Noodzaakfactoren/behoeftefactoren:definitievan

gezondheidstoestanddoorindividuàmensennaardokteromdatzeklachtenvoelenvbikhebkoorts

2. Geneigdheidsfactoren:kennis,attitude,opvattingenenverwachtingenàgewoontes:alsikkoortsheb,gaikaltijdnaardedokter,zodedenmijnoudersdatook,vertrouwenindemedischezorg,opvattingenoverziekte:alsjekoortshebt,benjeziek=socio-cultureleensociaalpsychologischefactoren

3. Mogelijkheidsfactoren:kosten,toegankelijkheid,…ànabijheid:geenautoendichtstbijzijndeartsisopeenhalfuurwandelenTijd:ikmoetbinnenuurwerkenenmeestalzittener20wachtendevoormeGeld:20eurovoorschietenkaniknuevennietCultuur:ikspreekdetaalvandeartsnietenhijdemijneniet

4. Systeemfactoren:kenmerkenvanhetgezondheidszorgsysteemàcapaciteitvandevoorzieningen:wachtlijstenVerzekeringsstelsel:BritsvsBelgischstelsel


Organisatiesvangezondheidszorg:ikkanmakkelijknaardespecialistzondereerstdehuisartsteraadplegenArtsgebondenfactoren:wanneervintmijnhuisartsdatik‘echt’ziekban?

(Zieslide78)Bismarck:solidariteitonderwerknemers(duitsland)Beveridge:nietenkelvoorwerknemersmaarvoorhethelevolgBelgië:kenmerkenvanbeide

- Pensioenenenwerkloosheidsuitkeringen:Bismarck,metmaximumenminimumbedragen

- Ziekteverzekering:uitkeringenstukBismarck(afhvanwerkenenloon),maariedereenrechtopterugbetalingzieknhuiskosten(Beveridge)

- Kinderbijslag:Beveridge,hetzelfdevooriedereen(metextratoeslagvoorkinderenmetbijzonderenoden)

- Leefloon:BeveridgeOnderzoekmet3vragen(bijouderen)

1. Welkeindividueleengemeentelijkekenmerkenbepalenhetwelofnietberoepdoenopinformelezorg?Opindividueelniveau:geneigdheidsfactorenàwieouderis,man,partnerheeft,ingrotergezinwoontàmeerinformeelzorggebruikNoodzakelijkefactoreninminderematenInvloedmogelijkheidsfactorenengemeentelijkekenmerkengering

2. Welkeindividueleengemeentelijkekenmerkenbepalenhetgebruikvanformele/professionelezorg?Individueelniveau:geneigdheidsfactorenvbgeslacht,leeftijd,huishoudomvangOokinvloedgemeentelijkekenmerken:gemeentelijkeindicatorvanzorgnood+gemeentelijkeindicatorvanzorgaanbodhangensamenmetkansdatoudereformelezorggebruiktVbdoorgrotersociaalnetwerkweetjemeeràmeerformelezorggebruiken

3. Isersubstitutieofcomplementariteittssformeeleninformeelzorggebruik?(Inandereonderzoekenkwammetopandereresultaten)HangenNIETsamen!Aardvanzorgheeftwelimpactopwatmenkiest:àhuishoudelijk:informelezorgàpersoonszorg:formelezorgZorgvoorkeurvanoudereGEENimpactopzorgcircuitdatwordtaangesprokenMeercomplementariteitmindersubstitutieNoorden:meerformele Zuiden:meerinformele

Ziekteverhalen,lekennetwerkenenlekenverwijssystemenLekenmodelvanziekteengezondheid:OmtebegrijpenwaaromiemandzichaldannietziekachtenwaaromiemandaldannieteenartsraadpleegtBiografisch,levensverhalenOoksociaal-cultureelbepaaldNetwerk:


=geheelvancontactenmetverwanten,vrienden,burenenanderen,waardoorindividuenhunsocialeidentiteithandhavend,emotionelesteun,materiëlehulp,diensteneninformatieontvangenennieuwesocialecontactenontwikkelenMensengevenelkaaradviesLekenverwijssysteem:Bepaalddoor

- Specifiekecultuurofkennis- Wederzijdsebetrekkingentussenlekenaanwieadvieswordtgevraagd(hoe

sterknetwerkis)TypologievanFreidsonomgebruikvanprofessioneledienstentevoorspellenadhvlekencultuurenlekenverwijsstructuurTYPOLOGIE

LekenmodellenenpersoonlijkeziekteverhalenBijziekteantwoordzoekenop3vragen:Waaromik?Waaromnu?EnWatkanikeraandoen?Antwoord+gedragdateropvolgtàlekenmodelvanziekteofpersoonlijkziekteverhaalUniekvoorelkepersoonMAARwelsociaal-cultureelbepaaldàmensenmetziektehebbenvaakeenblog,schrijveneenboek,…VerhaaldelengeeftsteunChronischeziekenenzelfhulpgroepenPatiëntenzijngeenpassieverontvangervanzorgàwelinfozoekenombetertekunnencommunicerenmetdeartsenZeverstrekkenindividueleencollectievesteunInvlaanderenong1250vbMS-LigaSocialebewegingenmbtgezondheidNieuwesocialebeweging=groeperingdieopgrondvangemeenschappelijkewaardenenovertuigingen,viagezamelijkeacties,ernaarstreeftdemaatschappelijkeontwikkelingentebeïnvloedendoorveranderingtebevorderenofjuisttegentehoudenVbverzettegengenetischgemanipuleerdegewassenoftegenmilieuvervuilinginalgemeenVbVlaamsPatiëntenplatformGezondheidalswaardenispasrecentsterkergeworden

Lekenverwijs-structuur Lekencultuur

Overeenstemmendmetprofessionelecultuur

Nietovereenstemmendmetprofessionelecultuur

Los,beperkt Middelmatigtotveelgebruik Middelmatigtotweiniggebruik

Coherent,uitgebreid Meestegebruik Minstegebruik


LeefstijlenenconsumentencultuurHuidigenadrukopleefstijleninrelatietotgezondheidMeernadrukoppersoonlijkeverantwoordelijkheidVbtoenameborstkankerveroorzaaktdoorWesterselevensstijlàdezemarktisredelijknieuwHealthsystemsRond1899Kinderenthuisgeboren,bijnanooitartsaanwezigVeelmensenterugvallenoptraditioneleremediesenbehandelingenGrotegezinnenDriegingbesmettelijkeziekte(pokken,mazelen,polioofmalaria),hogemortaliteitvanbay’s,kinderenenmoedersKortelevensverwachtingVandaag(2016)Baby’sinziekenhuisgeborenmetveelhoogopgeleidpersoneelLevensverwachtingveelhogerZiekenhuisisdeelvangesofisticeerdegezondheidszorgsysteem,ineengrootnetwerkvanorganisaties,metveelmensenenveelsoortenbehandelingenHealthsystem=“Healthsystemsaredefinedascomprisingalltheorganizations,institutionsandresourcesthataredevotedtoproducinghealthactions”(WHO)=meerdangezondheidszorg,omvatookwelzijnszorgennogveelanderezaken(kansterkverschillenonderlanden)Healthaction=“asanyeffort,whetherinpersonalhealthcare,publichealthservicesorthroughinter-sectoralinitiatives,whoseprimarypurposeistoimprovehealth.”Relatiegezondheid–welzijn(Figueras&Mckee2012)Driehoekverhoudingtussengezondheidssysteem,rijkdom,gezondheidensociaalwelzijnTOCH

- nogaltijdgroteklooftsspotentieeldatgezondheidszorgkanbereikenenwatereffectiefbereiktwordt

- Grotevariatieinoutcometsslandendieopeerstezichtdezelfdemiddelenenmogelijkhedenhebben

Vanwaardievariatie/verschillen?- Waarinverschiltdegezondheidszorgvananderesocialesystemen?

àDerisico’sverschillen:hetzelfdevoorrijkenarm,andersdanbvhetrisicoopslechtehuisvestingBiologie:hetgaatomhetmenselijklichaamdatbehoorlijkverschillendismetanderedingendiewebezitten(erbestaatnietzoietsalseenpersoonzonderlichaam)Vbjeinvesteertnietmeerineenautometveelkmopdetellermaarjegaateenouderenietverbiedeneenoperatieofanderegezondheidszorgteondergaan!


- Waaromwordtdeuitvoeringvangezondheidszorgnietgrotendeelsaandemarktovergelaten,meteenbeetjereguleringdoordeoverheid,zoalsvoorveelanderegoederenendienstenhetgevalis?Marktenwerkenmindergoedvoordegezondheidszorgànoodaanmeeractieveenmeergecompliceerderolvoordestaateneengoedeperformantie(=efficiënteneffectiefwerken)vanhetsysteemisnietvanzelfsprekend(ookalinvesterenweveelnogkandeperformantienietgoedzijn)

TakenvanhealthsystemMeerdanvoorzieningoedegezondheidà(fysiekeintegriteitenwaardigheidvaneenpersoonzijninternationaalwettelijkerkend)isookeenverantwoordelijkheidvoorgezondheidssystemenomteverzekerendatmensenmetrespectwordenbehandeld,volgensderechtenvandemensOOKbeschermentegenfinanciëlerisico’svanziekteWatiseengezondheidszorgsysteem?Omvatalleactiviteitenmetvoornaamstedoelgezondheidpromoten,teherstellenoftebehoudenvbautoveiligermakendoorwetten=formelegezondheidszorgdiensten+andereactiviteitenmetsecundaireeffectenopdegezondheidvbscholing:hoebetergeschooldhoemeerjegeïnformeerdbentoverdegezondheidszorg,…Elklandheeftereentje!àhoegefragmenteerdofhoeonsystematischhetooklijkttewerken,integratieenglobaaloverzichtdeterminerenhetsysteemniet!ZekunnenweleeninvloeduitoefenenopdeperformantieervanWatwordtgemeten?Bijnaalleinformatiebetrefthetgezondheidszorgsysteem:voorzieneninvestereningezondheidsdiensten(curatief=genezend,preventie=voorkomendenpalliatief=verzachtend),gerichtopindividuen(medischegezondheidszorg)ofoppopulaties(publichealthcare)(‘Healthsystemismorethenhealthservice’)vb1966-1979auto’sveiligergemaaktindeUSàverminderdehetaantalsterfgevallendoorautoongevallenzeersterkenhetwasnietduur…zieslide24vbveiligheidophetwerkgezondheidssysteemis1vandegrootstesectorenindewereldeconomie(erwordtheelveelingeïnvesteerd)3doelenvanhethealthsystem

- Verbeterengezondheidvandepopulatiediedoorhetsysteemwordtbediend- Beantwoordenaandeverwachtingenvandepopulatie- Financiëlebeschermingbiedentegendekostvanziekte

àoveralbelangrijk(zowelinarmenrijkland)onafhankelijkvanhoehetgezondheidssysteemgeorganiseerdis


Belangvandehealthsystems(bijdrageaandoel1meeronderzochtdanbijdragedoel2en3)

- Zelfszondervooruitgangindewetenschap,kunnenveranderingenindewijzewaaropdegezondheidszorgwordtgeorganiseerdeengrootverschilmaken

- Wetenschappelijkeentechnologischevooruitgangverklarenbijna50%vandedalinginmortaliteittss1960en1990,inkomensgroeiverklaart<20%endetoenamevanhetopleidingsniveauvanvrouwen<40%

Anderzijds- Ookaanwijzingendatzebijnageenverschilmaken:‘healthstatus’ismaar

ampergecorreleerdmethetaantalartsenenziekenhuisbedden,metdetotaleuitgavenvoorgezondheidszorg,metdeopenbareuitgavenvoorgezondheidszorg,…àmaarhangtsterksamenmetinkomenpercapita

- Zemakentevaakdurevergissingen(medischefouten,ziekenhuisinfecties,…)àWAAROM?

- Hoewelgezondheidssystemenverantwoordelijkzijnvoorveelvooruitgangdoorheendetijd,dezeisnietuniformoverallelanden,zelfsalsdielandenvergelijkbaarzijn

- Foutenvanhetsysteemvegenhetvelegoededatzedoennietweg(foutenoverheersennogaltijd!)

TOCHàklooftsspotentiëleenreëleperformantievanhealthsystemsàruimtevoorverbeteringWanneerjezegttegenziekenhuisdatjehospitalisatieverzekeringhebtgaanzekleinedingenaanrekenendieeigenlijknietnodigzijnFinancieringsmodellenHervormingvandeziekenhuisfinancieringopnieuwopderailsdoormagieàgemengdegevoelensovervbniertransplantatie:hetziekenhuiskrijgteengemiddeldbedragzodatergeenmisbruikgemaaktwordtdoorextradingenaanterekenen(wanneeriemandeenhospitalisatieverzekeringheeft)EvolutiemodernegezondheidssystemenVroegerwarenerweinigsuccesvollegeneeswijzenenweinigpreventievemiddelenMeestegeorganiseerdegezondheidssystemenbestaannietlangerdan100jaaràwerdentotverinde19deeeuwgeorganiseerddoorliefdadigheidsorganisatiesàvooralvoordearmenofbehoeftigenIndustriëlerevolutie

- Maatschappijbegonhogetolvandood,ziekteenhandicapbijdewerknemersteerkennenenhetverliesvanproductiviteitalsgevolg(vbPanamakanaal)

- Gezondheidwerknemerswerdpolitiekissue:Bismarckzagziektefondsenalseenmechanismeomhetsuccesvansocialismetestoppen1stevbvollediggecentraliseerdegezondheidszorgmodel=USSRin1917

WW2BeschadigdeofvernietigdegezondheidsinfrastructuurinvelelandenenzorgdevooruitstelvanplannenmbtgezondheidszorgParadox:hetbrakweldewegopenvoornieuwesystemen


Beveridge1924:identificeerdegezondheidszorgals1vande3basisvereistenvanleefbaarsocialezekerheidssysteem“Everybody,irrespectiveofmeans,age,sexoroccupationshallhaveequalopportunitytobenefitfromthebestandmostup-to-datemedicalandalliedservicesavailable.”(UK,WhitePaper,1944)Waaromtoen?

- Realisatievandemachtvandemodernestaat- Naoorlogsezoektochtnaarmeerverozningenstabiliteit- Collectievesolidariteitdievoortvloeideuitdeoorlogsinspanningenàfundamentengelegtvandehuidigegezondheidszorgsysteem

3generatiesvanhervormingeningezondheidssysteemtijdensde20steeeuw:3overlappendegeneratiesvanhervormingenWaarom?Vastgesteldfalen+groterevraagnaarefficiëntie,responsiviteitenfairness

- 1stetypevanhervormingenin1960ontstondenondergrotedrukdesystemenontworpentss1940en1950àtoenemendekosten,teveelzorginziekenhuizen,teveelvoordebeterbegoeden,weiniginspanningenvoorminderbegoedengodgezondheidszorgtegevenànoodaanradicaleveranderingenzodatsystemenkosteneffectief,toegankelijkeneerlijkis

- 2detypevanhervormingenpromotievanprimairegezondheidszorg,zoiedereenopbetaalbaremaniergezondheidszorgminimumniveauvangezondheidszorg,voeding,opleiing,drinkbaarwaterenbasischhygiënevooriedereenverschillendemodellenvanprimairegezondheidszorgmoeilijkomsuccesvollevbentekopiëren(sterkafhvanlokaleomstandigheden)werktnietalsnietgenoegmiddelen(financieelenmaterieel)ofopleiding(primairbetekentnietprimitief)Inontwikkeldelandenprimzorggeïntegreerdinhelesysteemàergbelangrijk,encruciaalvoor‘managedcare’,onnodigebehandelingenvermijden(vooralhospitalisatievermijden)MAARnietaltijdoogvoorwatmensenwillen,vooralvoorwatzijnodighebbenàteaanbodgericht

- 3degeneratiemeeraandachtvoorvraagverschuivingwegvanhetsimpelweggevenvanbudgettenaanprovidersàgevenhetbudgetaanpatiënt(gebaseerdopverondersteldenoden)àshiftrichting‘newuniversalism’

Voorwieishethealthsystem?UniversaliteitvsselectiviteitUniverseel:vooriedereen,gelijketoegang,gelijkebetalingvbNHSinUKSelectief:alleenvoorwieernoodaanheeftvbMedicareinUSSelectiviteitbinnenuniversaliteit:vbsommigebetalenmeerofminderdananderenNewuniversalism:“Ratherthanallpossiblecareforeveryone,oronlythesimplestandmostbasiccareforthepoor,thismeansdeliverytoallofhigh-qualityessentialcare,definedmostlybycriteriaofeffectiveness,costandsocialacceptability.Itimplies


explicitchoiceofprioritiesamonginterventions,respectingtheethicalprinciplethatitmaybenecessaryandefficienttorationservices,butthatitisinadmissibletoexcludewholegroupsofthepopulation.”Zieslide55

- Ontwikkelingclustersvaninterventies(vbzorgpaden)enmeerdoorgedrevenopleiding

- Nadrukoppubliekgegarandeerdeengereguleerdefinanciering,maarnietnoodzakelijkoppubliekgeorganiseerdeuitvoeringvandediensten

- Explicietepriotiriseringtssinterventies,metrespectvoorhetethischeprincipedathetnodigenefficiëntkanzijnomdienstenterationeren,maardathetniettoelaatbaarisomhelepopulatieuittesluiten

- Grotenadrukopindividuelekeuzeenverantwoordelijkheid(ideologie)- Politiek:minderbeloftesenverwachtingenoverwatoverhedenmoetendoen- Meerinteresseinexplicieteverzekeringsmechanismes,inclusiefprivate

verzekeringenWatmaaktgezondheidsystemeneffectief?UiteindelijkeverantwoordelijkheidperformantieàoverheidDegezondheidvandebevolkingmoetaltijdnationaleprioriteitzijn:overheidverantwoordelijkheidisaltijdcontinuenpermanentEffeiciëntievanhealthcaresystems?TochnogaltijdvermijdbareoverlijdensenlevensdiebeïnvloedwordendoorvermijdbarebeperkingenàimpacthiervandisproportioneeldoorarmengedragenPerformantiesvanhealthsystems2grotevragen:

- Hoekanjedeoutcomesmeten?Hoekanjevaststellenwatbereiktismbtdedoelengezondheid,responsiviteitenrechtvaardigefinanciëlebijdrage?(=attainment)

- Hoevergelijkje‘attainment’metwathetsysteem‘zoumoetenkunnen’bereiken?Hoeweetjewathetbesteisdatzoukunnenbereiktwordenmetdezelfdemiddelen?(=performance)

- Betergezondheid=primairedoelstellingkansecundairdoelzijnvananderesystemenuitdemaatschappijHoeverschilthetvananderesocialesystemen

- Gezondheidszorgkanduurzijn,enmethodenomhetrisicotedelenenomfinanciëlebeschermingtegevenzijnbelangrijkerdaninanderegevallenànoodaanzorg=onvoorspelbaar,mensenmoetengeenkeuzemakentussengezondheidenfinanciëleproblemen

- ziekteàwaardigheidbedreigen,maarookmedischezorgdiewaardigheidbedreigen+matewaarinmensenkunnencontroleuitoefenenopwatermethengebeurd


zieslide65:eenoverheidmoetnietalleenorganiserenmaarookeenstewarshiphouden(overzichthoudenenziendatallesgoedgebeurd)Stewardshipoverzietaldezeelementen(financiering,bronnencreëeren,dienstenaanbieden,juistheid/gelijkheid,reactievermogenengezondheid),wezoudenditbetermoetenorganiserenGoodnessenfairnessinhealthBeteregezondheid:zowelniveaualsdistributiebelangGoodness=thebestattainableaveragelevelFairness=thesmallestfeasible(=uitvoerbare/haalbare)differencesamongindividualsandgroupsWinstinbeideisgoedàsomsconflicterenàprioriteitenstellen(wewillengoedgezondheidmaarookjuistegezondheid(armenevengezondalsrijkemensen)GoodnessenfairnessinresponsivenessGoodness:meestemensenzijntevredenFairness:geenverdeling/discriminatiemeerGoodnessenfairnessinfinancingGoodness:isirrelevantFairness:heelbelangrijk,hoelastvanfinancieringverdeeltiskanzowelgoealsslechtzijnInBelgie:uitbijdragevanlonenendeelvanbelastingsgeldInChina:voorlbelastingsgeld(oneerlijkeverelingmaaktvooroverheidnietveeluitmaarwelvoordemens)InAmerika:bestejobsàbesteziekteverzekeringVeelmensenzelfsgeenziekteverzekering(mensenmogengeweigerdordenomtebehandelendoorziekenhuizen)àObamaHealthCarewiltdittegengaan!!!ObamacareispriveverzekeringFivethingstoassessinahealthsystem

- algemeenniveauvangezondheid- verdelingvangezondheidvandebevolking- algemeenniveauresponsiviteit- verdelingvanderesponsiviteit- verdelingvandefinanciëlebijdrage

waaromgeen6devinkje?


Zieslide71:lichtgroene:hoelevensverwachtinggestegenisDonkergroene:levensjarenverlorendoorbesmettelijkeziektes,slechtwater,…Donkeroranje:levensjarenverlorendoorarmoedeLichtoranje:levensjarenverlorendoorlevensstijlVanaf1970gaathetallemaalomlevensstijlmaarinIndianietwelnogslechtwater,ziektes,…enarmoedeàditiszelfsgestegenInBelgië

Hoekanlandperformatieverbeteren?Veeltewetenkomenoverdeterminanten(watbeïnvloedtdeperformantie?)àtevaakwordtalleennaardienstverlening(hoesysteemisopgebouwd)gekeken4defunctievanHealthsystem=Stewardship=thecarefulandresponsiblemanagementofsomethingentrustedtoone’scarevbTsjechiëCommunismewerdkapitalismeàbedrijvengingenzelfziekteverzekeringgevenaanmensenàveelverzekeringsmaatschappijenfaillietStewardshipingestelddooroverheidSocialebreuklijnenindegezondheidendegezondheidszorgOngelijkheidVeelaandoeningennietgelijkverdeeldFinanciëletoegankelijkheidvandegezondheidszorgnietvooriedereengelijk


TheorieënimpactvandeinkomensongelijkheidopgezondheidWilkinson(1992):verbandinkomen(gemetenviaBNPpercapita)engezondheidHetheefteensterkerbandinarmerelandendaninrijkerelandenARME:inkomenpercapitegoedeindicatorvoorvolksgezondheidRIJKE:inkomensongelijkheidgoedeindicatorVolksgezondheidgemetenmet3maten:levensverwachtingbijdegeboorte,levensverwachtingop50jaarenzuigelingensterfteàbijkomenderijkdominrijkerelandenleidtniettotevenredigestijginglevenverwachting:àinkomensgrens:totwaarbijkomendinkomengroteimpactheeftdaarnaheefthetmaarkleineimpactRedenwaarominkomensongelijkheidoorzaakisvoorverschilinlevensverwachtingispsychologieschHoeongelijkerdestaathoelagerlevensverwachting,hoemeersamenhangend(gelukkiger)hoehogerlevensverwachtingAssociatieinkomensongelijkheid–mortaliteitNietiedereenhiervanovertuigdàdediscussiegaatvooraloverhoedieassociatiekanverklaardwordenInkomenongelijkheidinvloedtopindividuelegezondheid?Absoluteinkomenhypothese:sommigezeggendatereenverbandistsshetinkomenendegezondheid:wanneerbijkomendinkomenisstijgtdegezondheidenhoehogerhetinkomenligthoeminderinvloedtdestijgingheeftàwanneererbijdearmeinkomenvanderijkewordttoegevoegdzaldeinkomensstijgingdegezondheidmeerlatenstijgenvandearmedandatdeinkomensdalingdegezondheidlaatdalenvanderijkeàmeergelijkeverdelingzalgezondheidandebevolkingverbeterenJenetal.:verschillendestudieoviamultilevel-analysenategaanwienugelijkheeftMAARgavengeeneenduideigbeeldVerklaringvoor(eventuele)effectenvaninkomensongelijkheid

- psycho-sociaalklimaatalsintermediërendevariabele:inkomensongelijkheidàafbrokkelingsocialecohesieenpsychischwelzijnàslechteregemiddeldegezondheidvbGBtss2WWs

- meeraandachtmateriëlekantvandezaak:belangvanabsoluutinkomenenmateriëleomstandigheden=neomaterialistischeinterpretatieneomateriëleleefstijl=individueleinkomensengemeenschappelijkeinfrastructuur

verklaringsociaal-economischegezondheidsverschillenmensenmethogeresociaal-economischepositiegemiddeldbeteregezondheidenlangerlevendanmensenmetlageresociaal-economischepositieVerklaring

- Artfact-verklaring:(verschilbestaatnietecht,maarisloutertewijtenaanfouteningegevensverzamelingofindeonderzoeksmethoden.Wordtnogweinigbelangaangehecht,intussenzoveelonderzoekmetzoveeldataenzoveelverschillendemethodendatonmogelijklijkt)1. Teller-noemerbias:vaakcijfersverschillendebronnensamengebrachtàkan

vertekendbeeldgeven2. Ongelijkhedenbeïnvloedtdoorveranderingenomvangsocialeklassen


3. Gezondheidsenquêtes:mensenantwoordennietaltijdnaarwaarden4. Weinigbetrouwbareclassificatievandoodsoorzaken

- SocialeselectietheorieënenSocialecausatietheorieën:Selectieàintra-enintergenerationeel/directenindirect(Mindergezondepersonenkomeninlageresocialecategorieënterechtendatverklaartsamenhangtussengezondheidensocialestatus)Intra:mensendaleninsocialestatusencategoriedoorziekteInter:cumulatief(=ophopend)effectoverdegeneratiesheenDirect:minderinkomenànietstuderenIndirect:handicapofziektwaardoorstuderenminderbelangrijklijktCausatieàmaterialistisch/structureel→levensomstandighedencultureel/gedragsmatig→levensstijlpsychosociaal(Draaienverbandom:verklarenverbandvanuitinvloedvandesociaal-econ.SituatieopdegezondheidMaterialistische/structurelecausatieverklaringen:rolvanmateriëledeprivatieenarmoedeCulturele/gedragsmatigecausatieverklaringen:verschillenincultuurengedragliggenaandebasisvandeverschillenGaanvaaksamen,enrecentookderdefactor:psychosocialefactoren:verhoogdekansoppsychosocialestressendieleidttotmeergezondheidsproblemen)àOpnieuwveeldiscussie:onderzoekvanPoweretal.inGB:Toonteffectselectieenvancausatieàcausatiegrootsteinvloed

Life-courseperspectiefHoudtrekeningmetsocialecausatieensocialeselectieComplementaireprocessendiemekaarversterken

- socialeaccumulatie:continuïteitsocialeomstandighedenàsocialeklasseoudeerheeftinvloedopsoc-economstandighedentijdensopgroeienenookopsoc-econsituatiealsvolwassene

- socialemobiliteit:overgaanvanenesoc-econcategorienaarandereàsteigen=voordelen,dalen=nadelen,kansopstijgengroteralsuitgegoedsoc-econmilieu

- socialeprotectie:nieuwopduikendnadeelàimpacthangtafvansoc-economstandigheden

verklaringsschemaMackenbackzieslide15vbinvloedvanhuisvestingopgezondheidbelangvandagelijkseleefomstandigeheden:huisvestingisintermediairefactorschemavanonderliggenderelatieszieslide172richtingverkeertsshuisvestingengezondheidslide18

- impactvanchemischeelementen:Lood,Asbest,Radon,…- impactvanspecifiekebiologischeblootstellingen:vochtenschimmels,koude,

huisstofmijt,kakkerlakken,…- fysiekekenmerkenvanwoning:veiligheidbinnenshuis,typegebouw(hoe

hogeraantalverdiepengebouwhoemeergezondheidsklachten),woondichtheid,luchtvervuilingbinnenshuisenverluchting,…

- sociale,economischeenculturelekenmerkenwoonplaats:tevredenmetwoning,huiseigendomvshuurhuis,buurt,…


sociaal-economischeverschilleningezondheidenleefstijl:Belgischesituatie1997,2001,2004,2008en2013:gezondheidsenquêtedoorWIV(hoeervarenmensengezondheid?Inwelkematenmakenzegebruikvangezondheidsvoorzieningen?Hoedragenzezelfzorgvoorhungezondheidvialeefstijlengebruikvanpreventievediensten?HoetoegankelijkisdeBelgischegezondheidszorg?)ongelijkheid(1vandethema’s):gekekennaarverschillenopbasisvanopleiding,somsookperregiobijkomendecontrolevanleeftijdengeslachtwantouderenvakerlageropgeleidenvrouwenzijn(opoudereleeftijdtoch)lageropgeleidWatbekijken?

- Algemenegezondheid:Subjetievegezondheid:minderopgeleidenklagenvakerovergezondheiddanhogeropgeleidenàverschillenblijvensignificantnacorrectievoorleeftijdengeslachtchronischeziektesofhandicap:minderopgeleidenvakerchronischeziekteàverschillenblijvensignificantnacorrectievanleeftijdengeslachtmultimorbiditeit:hoelageropleidinghoehogerkansopmultimorbiditeitàverschillenblijvensignificantnacorrctieleeftijdengeslacht

- Leefstijlenpreventie:Alcohol:(dagelijks)alcoholgebruikneemttoemoetopleidingsniveauenhoeveelheidalcoholgebruiktenprevalentievanovermatiggebruikhogerbijlageropgeleidenRoken:meerlageropgeleidenrokenenzerokenookmeerperdagLichaamsbeweging:meermannenbewegendanvrouwenenmetstijgendeleeftijdneemtlichaamsbewegingafHogeropgeleiden,mensenvanlandelijkegebiedenenmensenvanvlaamsgewestdiegenediehetbestenaarvoorkomenGezondeten:hoogstopgeleidenontbijtenmeer,vrouwenontbijtenvaker,stedelingenminder,…Seksueelrisicogedrag:lageropgeleidenvakervroegtijdigeseksenmeerderesekspartnersGebruikvoorbehoedsmiddelen:lageropgeleidenvrouwengebruikenmindervoorbehoedsmiddel

- MedischeconsumptieBezoekhuisarts:lageropgeleiden2xmeercontactmethuisarts(omdatzemeergezondheidsproblemenhebben,redeisookverschillendàopvolg-enroutinecontactenbijhoogopgeleidennieuweklachtofpreventie)Bezoekspecialist:rekeninghoudendmetleeftijd,geslachtengezonheidstoestandkansopraadplegingspecialiststijgtnaarmatehogeropgeleid,aantalraadplegingenhangtnietsamenmetopleidingniveauDrempelomspecialistteraadplegenligthogervoorlageropgeleidenBezoekspoedgevallen:lagereopleidingmeercontactmetspoedGemiddeldeuitgavegezondheidszorg:bijlaagstopgeleidenhogerdanbijhoogopgeleidenUitstelmedischeconsumptie:lageropleidingniveaustelhetmeeruitdanhogeràcorrctiemetleeftijdengeslachtnogaltijdsignificanteverschillenrisicofactoren:eenoudergezinnen,alleenstaanden,gezinnenonderdearmoededrempel,zijdiewoninghurenofeengezindslidinvalide

- Toegankelijkheidvandegezondheidszorg:


Groenboek- Socialegezondheid:

GezondheidszorgopeenveellagereplaatsvanzakendievoorfinanciëleproblemenzorgtbijpersonenmetchronischeziektezonderfinananciëlezorgenverbondenaandeziekteofzonderfinanciëlezorgenàinBelgiëisookveelongelijkheidàInEuropa:ongelijkhedennemennietafmaartoevooraltemakenmetcardio-vasculaireaandoeningen:verminderddooreffecieveregezondheidszorginterventiesendoorverbeteringenindegezondheidsgerelateerdgedrag(vbroken,drinken,…),maardehogeresocio-economischegroepenhebbenveelmeer‘geprofiteerd’vandieverbeteringenDeongelijkheidinsterftecijfersisgrotergewordenmetdejaren,zowelbijmannenalsvrouwen

Vanwaarstarthet?Bijdegeboortetotaanhetoverlijden,lijktwelaftenemenbijhogeleeftijd

Rateratio:=Arateratiocomparestheratesofdiseasesintwogroupesthatdifferbijdemographiccharcteristicsorexposurehistory.Therateforthegroupofprimaryintrestisdividedbytherateforacomparisongroup=!"#$&'!(!')*'&*!+,"!-+.#!$/#

!"#$&'!0',*"!+/'.(!')*× 1

alsrateration=1danisergeenverschiltussendegroepenlaagopgeleidenverouderensneller!VerschillennaargelangdeziekteSterkereongelijkhedenbijsommigeziektesdanbijandere


VerschillennaargelangmanofvrouwDodelijkeverkeersongevallenlijkenbijdemannenvanlagereopleidingmeervoortekomendanvanhogeopleiding,bijvrouweisergeenverschilZelfmoordpercentageishogerbijlageropgeleidemannen,bijvrouwenisergeenverschilImpactvaneenbeleidVbTatcher:bijhaarbeleidsteegdearmoedeheelsterkenwerddeongelijkheidgroterInBelgië:3indicatorenomarmoedetemeten:

- Armoederisicoopbasisvaninkomen- Ernstigeenmateriëledeprivatie- Huishoudensmetzeerlagewerkintentsiteit

àgebasseerdopkenmerkenvanarmoedeensocialeuitsluiting=(nieuwe)Europesearmoede-indicator21%vandebelgischebevolkinglooptgevaaroparmoedeensocialeuitsluitingsubjectiefarmoederisico(mensendiezelfaangevenmoeilijktotzeermoeilijkrondtekomen)isgoedeaanvullingopdemeerobjectieveindicatorenInkomensongelijkheidisvergroottss1990en2005,tss2003en2011stabielImpactvandecrisis45%vandemensendieeenuitkeringkrijgenleeftbovendearmoedegrensàditblijftstabielzelfsmetdecrisisTOCHzijnereenaantalveranderingen:

- armoederisicobijouderendaalde- armoederisicovankinderenendegezinnensteeg

zeerhoogarmoederisicozijnpersonenzodnerbetaaldwerk,zekermetkinderen,alleenstaandeoudersenpersonenvanbuitendeEUVooralmensendiehurenzitteninhettoenemendaantalpesonenmetarmoederisicoSlechtarmoedebeleidheeftimpactopbudgetgezondheidszorgBetreftdeongelijkheidenkelgeld?Leefstijlendergelijkehebbenmetmeerdanalleengeldtemakenàkennisishetnieuwegeld:socialebreuklijnenzijnverschovenàwiezeerlaagopgeleidis,wiemindergoedinfokanopzoeken/onthoudenheefthetveelmoeilijkerBeroepenindegezondheidszorgMedischeprofessieProfessie=beroepmetbijzonderekenmerken

- gespecialiseerdekennisenlangdurigeopleiding(kennisniettoegankelijkvoorlekenduszijnafhankelijkvanprofessionals)

- moetaltruïstischzijn(gerichtopeenander/onzelfzuchtig)- heeftmonopolieoverbepaaldehandelingen- zelfregulerenenbeschiktoverautonomie(vbordevangeneesheren)

stadiavanprofessionaliseringsproces


- werkàvolledigedagtaak- opleidingwordtgeorganiseerd- oprichtingberoepsvereniging- wettelijkebeschermingdmvpolitiekeactie:beroepsbeschermingen

titelbescherming,wettelijktuchtrecht- etischecode

bevatdezekenmerken:arts,verpleegkunde,kinefunctionalistischebenaderingvandienstverleningbelangrijk:gezondheidsprofessionalscompetentendeskundigisMAAR:lekenkunnenwerkprofessionalsnietgoedbeoordelenàgevaarlijkvoordemaatschappijDAAROM:beoordelenencontrolerenzichzelfenvrageninruilvertrouwenàkenmerkenprofessiezijnfunctioneelvoorrelatietssprofessionalencliëntKritiekTeveelaandachtvooreenheid,consensus,integratie,…Machts-enbeheersingsbenaderingSteltmachtenbeheersing,conflictenstrategiecentraalWeerspiegeltveranderingeninmaatschappelijkdenkenoverprofessiesSteltdatergeenrechtstreeksebandistssberoepsactiviteiteninstitutionelevertalingvandieactiviteit:socialeuitsluiting,metmonopolievandepraktijkenbeperkingtoegangtotberoepSteltdatoverheidensocialeelitespofessiesteunenomdatzegelijksoortigebelangenenideologiehebbenOndanksberoepscodesedtochbelangstellingenendifferentia:opbasisvanarbeidsinhoud,arbeidstaken,…àbeslissingshulp(vbboekje,site,…)omtekiezentussendeverschillendemaarzeergelijkendebehandelingendiehulpleidttoteenmeeractievedeelnamevandepatiëntindebehandelingskeuze,besluitvormingsproces,…Kritiekteveelaandachtvoorbelangenbehartigingenteweinigvoordienstverleningenonderzoekàzietteveel1actordieoveralachterzitAndereberoepenindegezondheidszorgSemiprofessiesofparaprofessies:meestalminderfunctioneleautonomieenlageresocialestatusDeprofessionalisering=Autonomieartsbrokkeltaf

- hogeropleidingsniveaucliënt- standaardisatiekennisencomputertechnologienemendeelcontroleartsweg- zelfhulpgroepen


- altruïstischimagoverminderdoordiscussieoverhogekosten- nieuwespecialistenbinnenenbuitenberoepalsnieuweconcurrenten

Medischetechnologie:meerdandehelftvandeomzetafkomstigvanproductendueminderdan3jaaroudzijnàhogedrukomteinnoverenVbiphone:vervangtstethoscoopdoorappProletariseringMarxisme

- toenemendorganiserenvangeneeskundealsbedrijf- toenemendorganiserenalsbureaucratie

àgevolg:zelfstandigheidenautonomieartsvermindertofverdwijntformaliseringvanprofessionelesocialecontroleBINNENprofessieontstaatadministratieveelitevanprofessionals(ziekenhuizenvoerendeprestatiedrukopàmeerinkomsten,zeontvangeneendeelvanhetereloonvanspecialisten)ANDERZIJDSmedischedringtsteedsmeerdeleefwereldbinnenàmeerinvloedarts?Watismedicalisering?=proceswaardooreentoenemendaantal‘levenproblemen’alsmedischeproblemenwordengedefinieerdVragenàWaaromgebeurtdat?Hoegebeurddat?Watzijndevoor-ennadelen?MedicaliseringvandegeboorteAantalkeizersnedesblijftstijgeninVlaanderenvbBrazilië:90%keizersnedeVerklaringstijgingaantalkeizersnedes

- juridischedruk,angstvoorklachtenenproces- meerbetrokkenheidvanarstenenmindervanvroedvrouwen- stijgingkennisoverzwwangerschapwardoorkindsomsvroegergeborenmoet

wordengebruikepiduralewordtdoormeerdan50%vandevrouwengebruikthoeontstaatdezwangerschap?Ong90%vandezwangerschappenisspontaanandereviaIVF,hormonaalenICSI(5%)IVFwordtgrootdeelterugbetaaltdoordeoverheidwanneerhetgoedgekeurdwerdMedicaliseringvanstervenMeestemensenwillenthuisstervenMAARmeestesterveninziekenhuisEuthanasieendementie:helftvanvlamingverkiestdoodbovendementieMedicaliseringvansexualiteitOpengebeidwant‘watisnormaal?’19deeeuw:geneeskundezag‘teveelsexueleactiviteit’enmasturbatiealsziekte20steeeuw:eerder‘teweinigsexualiteit’alsziektepubliciteitliegtoveraantalmannendieviagragebruikenErwordtookalmedicatieontwikkeldvoorvrouwenmettelaaglibido


Wieisgezond?à“Somebodywhohasn’thadenoughdiagnostictests?”(uitBritishMedicalJournal)Wieisnormaal?(BMJ,Smith)

- Binnen2standaarddeviaties(5%abnormaalopelketest)- Eenniveaudatgeenextrarisico’smetzichmeebrengt(allemaaltehoge

cholesterolniveausinvergelijkingmetiemandanderland)- Toteenpuntwaaropbehandelingmeerkwaadkandangoeddoen(hangtafvan

effectiviteitbehandeling)- Politiekeofculturelemotieven(vbhomosexualiteit)

Waaromkanmedicaliseringeenprobleemzijn?

- Mensendiebehandelingkrijgenterwijlze‘normaal’zijn- Niet-medische,traditionelemanierenommetproblemenomtegaanworden

‘minderwaardig’enverdwijnen- Onszelfzienalsslachtofferennemenzelfgeenactiemeer- Alleeffectievebehandelingenhebbenbijwerkingen- Politiekeenmaatschappelijkeproblemenvragenookpolitiekeen

maatschappelijkeoplossingenMAARwordenmissmedischbehandeld- Toenemenddeelvandeoverheidsuitgavengaatnaargezondheidszorg- Artsenkomenonderdruktestaanomdatzeproblemenmoeten‘oplossen’

waarvoorgeenoplossingisGrenzenaandemedicaliseringWesterselandeninvesterenzeerveelgeldinpreventievebehandelingendieminderheidvandegebruikerszullenhelpenVbscreeningvanborstkankervrouwen<50jaaràgeenstatistischsignificanteffectna10jaarMedicaliseringvanverlegenheidMoeilijktecatagoriseren:tssfysiekegezondheid,geestelijkeensocialedeviantieinEnerzijdsnormaal:wordenerallemaaleensmeegeconfronteerdAnderzijds:voorsommigeverstorenvannormalelevenLaatste50jaarnieuwediagnosesvbsocialefobie,agorafobie,angststoornissen,…MoeilijkteonderscheidenvanverlegenheidZiekteskomenengaaninsamenhangmetdeveranderendeideeënoverwatsociaalwenselijkgedragisàmedicaliseringendemedicaliseringvbhomofilieInonzecultuurverlegenzijnàafwijkendgedrag,vlotheidensociaalzijnwordenhooggewaardeerdZalprobleemopleverenbijbvsolliciterenIsverlegenheideennieuwecultureleepidemie?Socialefobiesinds1980inDSM:sindsdiensteedsmeermensenermeegediagnosticeerdAmerikaansNationalInstituteofMentalHealth:verlegenheidisechteziekteàzouzelfsvolgenssommigendoorgroeivaninternetversterktworden(nietmeerfacetofacecommuniceren)


Onderzoekopuniversiteitenlaatziendatvelezichzelfzienalsverlegen(50%)CultureleepidemieVerlegenheidzouintoenemendematen‘sociaalgeproduceerd’zijn:problemenmetwerk,indeliefde,…CultuurisaocompetitiefdatsteedsmeermensendiestillerenintrospectiefzijnindeproblemenkomenVerandertdoorheendetijdJaren1950:goedeechtgenotebescheidenenverlegen,voormannenwashetweleenprobleemNu:geenverschilmannenenvrouwen,zelfhulpboekenomvanverlegenheidaftegerakenWatheeftimpactopmedicalisering?Artsen,leken,medischeenwetenschappelijkeontdekkingenenveranderingeninhetmedischesysteemAchteruitgangvanreligie:secularisering(=verwereldlijking)

- Zondewordtziektevbanorexia- Wilvangodwordtmedischprobleemvbonvruchtbaarheid

àgrootvertrouweninwetenschapenrationaliteitAanbodzijde:prestigeenmachtvandemedischeprofessie:toegenomenin20steeeuwVraagzijde:meervraagnaar‘medischeoplossingen’vbuitbreidingADHDvankinderennaarvolwassenenPatiëntenkennen,meer,kijkenopehtinternet,…NieuwemedischeontdekkingenHumangenomeprojectàzoekenvangendatverantwoordelijkisvoorprobleemNieuwemedicatiezoalsRilatineVermarktingGEENgewonemarkt:consumentennietaltijdvollediggeïnformeerd,hebbennietaltijdonderhandelingsmachtofvrijekeuzeTOCHgedeeltelijk:advertenties/reclamevoormedicatieVermarktingvancosmetischechirurgieWetgevingisoveralgemeenstuksoepelergewordenMediatedmarketenprivatemarketMediatedmarkets(wordttusseninbemiddeld/onderhandelddoorbvziekenfondsen)InvloedfarmaceutischeindustrieArtsenbezoekers/medischafgevaardigdenàbronvaninfovoorartsenmaarookbeïnvloedenvanvoorschrijfgedragFarmaceutischeindustriegeeftheeeeeeelveelgelduitaandezemensen,meerdanaanonderzoekenzelfSteedsmeerdirectereclamenaar‘consumenten’toeàwordtverantwoorddoortezeggendathetdeinfoisdiepatiëntennodighebbenmetdezesymptomenomdaneenartstebezoekenàhelpthenbeterekeuzesmakenKritiek


Onnodiggebruikmedischemiddelen,medicaliseringnormalezaken,tijdsverliesvoorartsendiemoetenzeggendatbehandelingnietnodigisàexcessievewinstenfirma’sNietvoorallemedicatievbvanwelmisbruikteViagraenPaxilViagraGrotemarkt:verouderingbevolkingHogeprevalentievansexueledisfunctie(datzeggenzetoch):cultureelàsterkebezorgdheidoversexueelpresterenVerkoopwasfenomenaalVroegerwerdenenkelernstigeproblemenbehandeld(vbnaprostaatchirurgie)nuookaloccasioneleerectieproblemenenzelfsmeerenmeeralsafrodisiacumViainternetteverkrijgen,kostong10dollarperpil(verzekeraarsbetalennietterugofbeperkenaantal)Paxil(seroxat)Oorspronkelijk:behandelingdepressieNu:gesatureerdemarkt(=verzadigdemarkt)vbProzacàtoestemminggevraagdvoorbijkomendetoepassingenenspecialisatieopde‘angststoornissenmarkt’Draagtbijtotmedicaliseringemoties,tem‘zichzorgenmaken’enverlegenPrivatemarkets(juistnietzoalsbijmediatedmarkets)InVS:groeihormoonvoorkleinekinderen,invitrofertilisatieGroeihormoonOorspronkelijk:uitkadavers,zeerduurenkansopCreutzfelt-JacobàverbodenOpdatmoment:synthetischgroeihormoon(protropin)àgoedgekeurdvoordwergroeiennierfalenNIETvoorkleinemensen1990:vraagomtegebruikenvoor‘normale’kinderenmetkleinegestalte13000gezondekleinekinderenwerdenmethormoonbehandeld1994àgroeitnietzeerveel,isheelduur,langebehandelingenwordtnietterugbetaaldWatveroorzaaktmedicalisering?KannietmeergezegdwordendathetommachtgaatendatmedischeprofessieprobeerthaarinvloeduittebreidenàwewerkenactiefmeeaanmedicaliseringWaaromisermedicalisering?Publichealthcampagnes:screenings,vroegingrijpen,…Paradoxaal:campagneswillenjeweghoudenvandegezondheidszorgdoorgezonderteleven,optijdtescreenen,…entegelijkmedicaliserenzeOOKtegelijkoverheidwilonsmindermedischlatenconsumerenStappentellerisvbvanhoeoverheidonzedagelijkseactiviteitenmedicaliseerdànormaalwandeldenweomdatwehetleukvondenomtedoen,nuommeerstoppentekrijgenenzogezondertewordenàmedicaliseringDevisch&Vanhoyweghennoemenhetde‘implosie’vanhetsysteem=vernietigingvanbinnenuitMensenzijnnietmeerpassievepersonenmaaractieve,goedgeïnformeerdepersonendiehungoedegezondheidwillenkopenaangezienzeerrechtophebbenMensenziengezondheidalseenpersoonlijkeverlangenàmensengaanconsumerenwatzeverlangenàstichtersvanhuneigen‘medicalisatie’


DeorganisatievandegezondheidszorginBelgië:problemenenuitdagingen(Uitgebreidencomplexsysteem)bevoegdheidsverdelinggezondheidszorgbeleidFederalebevoegdheidKrachtlijnenenbasisregelingcuratievegezondheidszorgBasisinstrumentenvoorkostenbeheersing:

- Basisregeleninzakeplanningvanaanbod(vbprogrammatie)- Financieringexploitatiekosten(vbvastleggenenfinancierenverpleegdagprijs)- Terugbetalingmedischeprestaties

Gemeenschapsbevoegdheid- Gezondheidsvoorlichting- BeschermingvangezondheidvbpreventievanTBCenkanker- Bescherminggezondheidmoederenkind=kindengezin- Medischschooltoezicht- Medischesportcontroles- Arbeidsgeneeskundigecontrole

(heelveelpreventief)àzesdestaatshervorming

- Ondersteuningvandegezondheidszorgberoepenindeeerstelijnenorganisatievandeeerstelijnsgezondheidszorg:Vlaamseoverheidàniethelemaalwaar:vbterugbetalingenfederaal

- Preventie-sensibiliseringsacties:deelstaten(Vlaamseoverheid)- Erkenninggezondheidszorgberoepen:Vlaamseoverheidàdiploma+erkenning

+visum(vanfederaleoverheid)envastleggingquota(toelatingsproef),dezegaatgroterworden!

- Ziekenhuisbeleid:Vlaamseoverheid(federaalnogvooruniversitaireenalgemeneziekenhuizen)

- Financieringouderenzorgengeestelijkegezonheidszorg:vlaamseoverheid(helemaalouderenendeelsgeestelijke)

- Revalidatieovereenkomsten:VlaamseoverheidBlijfteenallegaartje…àthuiszorgnogsteedsverdeelt,revalidatie:menweetnietwatwelenwatnietwordtgedefederaliseerdEvolutievandekostenUitgavenstijgensnellerdanglobaleinkomenvandegezinnen:vergrijzing,nieuwe(vaakdure)medischetechnologieenbevorderingtoegangtotdegezondheidszorgAantalpersonenmetchronischeziektestijgtàuitgavenkunnennietvolgenDUSzoekennaarbeteremanieromteorganiserenenkostentedoendalenGeneesmiddelengebruikHeelveel,vaakteveeldannodigInteractievan2àsoms3deprobleem=3degeneesmiddelnemenViasoftwareprobeertmenvaniedereendegeneesmiddeleninnametewetenàvoorkomendaterinteractiesontstaanendatergeenmisbruikvanwordtgemaaktInwoonzorgcentrazeerveelgebruikvangeneesmiddelen(probeertmenaftebouwenwanneerjebinnenkomt)


VrouwennemenmeermedicatiedanmannenAantalonderzoekenomgeneesmiddelengebruikinwoonzorgcentraviavormingenmonitoringteverminderen/verbeteren

OrganisatievandegezondheidszorgWaarzittenmogelijkebesparingen,zonderkwaliteitteverminderen?àversnipperingtegengaanàIntegratedcare=heeftveledefenitiesDeorganisatieszijneendoelgewordenThechallengeofcomplexityDecomplexiteitvandemanierwaaropdegezonheidszorgisgeorganiseerdleidttot:

- Gebrekvan‘ownership’vandepersoonzijnprobleem- Gebrekaanbetrokkenheidgebruikersenmantelzorgersinhuneigenzorg- Slechtecommunicatietssdienstenindezorg- Dubbeldoenvantakenenaanwezigheidvangatenindezorg- Behandelenvoor1dingzonderdeandereteerkennen- Slechteresultatenvoordepersoon,verzorgerenhetsysteem

àstrevennaarmeergeïntegreerdezorgWaaromintegratedcare?FragmentatiebinnenentssgezondheidszorgenwelzijnszorgàweinigcoördinatieronddenodenvanpersoonàHoekomtdat?


Historischgegroeit,geschiedenisorganisaties,concurentieencompetitieipvsamenwerkenàwaaromnupasopdeagenda?Vergrijzing,groeiendegroepouderen+chronischeproblemen,Ministerswordenmaarvoor4jaaraangesteldàmoetenvooralsuccessenboekenenintegratedcareiseenzeerlangproceswaardoorniemandhieraanwiltbeginnenAngstvoorkost,wemoetennualsparen5typesvanintegratedcare

- Systemsich:coördinerenenhetrichtennaarbeleidsmaatregelen,regelsenregelgevingskader

- Normatief:hetontwikkelenvangedeeldewaarden,cultuurenvisieoverdeorganisatie,professionelegroepenenindividuen

- Organisatorisch:coördinerendestructuren,bestuurssystemenenrelatiestussenorganisaties

- Administratief:uitlijnenvanback-officefunctiesbegrotingenenfinanciëlesystemenindeintegratievaneenheden

- Klinisch:hetcoördinerenvaninformatieendienstenendeintegratievandepatiëntenzorginéénproces

wijsukkelennogmetniveau5ErbestaanzorgpadenvoorbepaaldeziektesvbprostaatkankeràgeoppereerenverdereopvolgingdoorteamTeamisvaakspecifiekvoorbepaaldeziekteMenwildeorganisatievaneentripleaim=3voudigdoelInBelgiëDefenitie-Thechroniccaresystemofferts:=eengecoördineerdereeksvanbehoeftengebaseerde,gepersonaliseerde,doelgericht,gepland,professioneelondersteundedienstenvoorenmetmensenmetchronischeaandoeningendiehulpnodighebbendanjarenofdecenniahetdagelijksbeheervanhunaandoeningendebehandelingvanacutezorgperiodesMenwilthunlevenbeteremakenenhenteruggoedlatenfunctionerenindemaatschappijàzoveelmogelijkthuis,weinigmogelijkinziekenhuisZieslide44(geenzinin,teveel)20actiesin6domeinen

- Multidisciplinairpatiëntendossier:elektronischwaarallesinopgenomenis(medicatiegebruik,chronischeziekteopvolging,…)

- Casemanagement:mindercomplexàeigenmanagerComplexeràanderalsmanager

- Multidisciplinairezorg:chronischziekenkampenvaakmetmeerdereproblemenàgoedecommunicatienodigbinnenentssmedischezorglijnenentssdemedischeenniet-medischezorg

- Opleidingenodnerwijs:meerlerenwerkeninmulti-disciplinairenetwerken,zelfalscase-managerbijcomplexezorg-situaties

- Kwaliteitenevaluatiezorg:wetenschappelijkekennisontwikkelenenonderhouden,(zelf)evaluatieàtestenvanontwikkelingen

- Operationaliseren,begeleidenenevaluerenvandeacties:


ProblemenWelzijnszorgnietechtopgenomenindenotaàprotestenVerbeteringvandesamenwerkingbinnenentussensectorenenbeleidsdomeinen!ZEERbelangrijkomintegraleaanpaknatestrevenHoewilSARditrealiseren?

- Versterkhetdirecttoegankelijkeeerstelijnsaanbod:- Mobiliseerintersectoralesamenwerking- Maakdomeinoverstijgendebeleidskeuzes

ProbleemmetBelgischeaanpak?Waarisdepersoonzelf?ConcurrerendeoverhedenNoggeenduidelijkplanHOEmendatzaldoenàerzitversnipperinginhetstrevennaarminderversnipperingMetanderewoorden:ergebeurdalredelijkwat,maarhetisversnipperd(kwaliteitverhogenendekostendrukken)