38
pautas para traducir

Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Normas para traducir del latín, ejemplificados en un fragmento de "La guerra de las Galias", de César.

Citation preview

Page 1: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

pautas para traducir

Page 2: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

pautas para traducir

Departamento de Clásicas

IES Dolmen de Soto

Trigueros (Huelva)

España

Page 3: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

pautas para traducir

sigue los pasosque te sugerimos

y te resultará mucho másfácil

traducir textos latinoscon ayuda del diccionario

Page 4: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Leemos el texto varias veces.Nos fijamos en las palabras que conocemos, para hacernos una

idea, al menos, del tema del fragmento.

Page 5: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Leemos el texto varias veces.Nos fijamos en las palabras que conocemos, para hacernos una

idea, al menos, del tema del fragmento.

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Page 6: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Así, por ejemplo, podríamos reconocer en este texto las siguientes palabras.

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Page 7: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Así, por ejemplo, podríamos reconocer en este texto las siguientes palabras.

Solamente nos vale para un primer acercamiento.

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Page 8: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Volvemos a leer despacio, fijándonos en la puntuación (cada punto, coma, punto y coma nos ayudará a ver la estructura del

texto).

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Page 9: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Empezamos a hincar el diente al texto.

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Page 10: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Separamos por los puntos (.) y puntos y comas (;)

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Page 11: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Separamos por los puntos (.) y puntos y comas (;)

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Page 12: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Señalamos los verbos que aparezcan en forma personal:serán núcleos de oraciones.

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Page 13: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Señalamos además las formas verbales no personales: participios, infinitivos, gerundios, gerundivos y supinos.

Por lo general, aparecerán participios e infinitivos.

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Page 14: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Procedemos a ir analizando por partes.

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Page 15: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Procedemos a ir analizando por partes.

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit.

Page 16: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Separamos oraciones. Para ello atendemos a las comas, a las conjunciones, a los relativos. Recordemos que el verbo suele

aparecer al final de la oración.

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit.

Page 17: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Usamos corchetes para separar oraciones. Evidentemente aparecerá uno que abre al principio, y uno que cierra al final.

[Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, [qui novissimum agmen moraretur,] praemisit].

Page 18: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Los ablativos absolutos los podemos separar con paréntesis. Lo mismo podemos hacer con las oraciones de infinitivo y con las

posibles construcciones de gerundio, gerundivo o supino.

[Prima luce, (confirmata re ab exploratoribus), omnem equitatum, [qui novissimum agmen moraretur], praemisit].

Page 19: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Ahora buscamos las palabras que no conozcamos, leyendo los distintos significados y prefiriendo los significados más

generales.

[Prima luce, (confirmata re ab exploratoribus), omnem equitatum, [qui novissimum agmen moraretur], praemisit].

Page 20: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Analizamos morfosintácticamente si es necesario.Podemos hacerlo mentalmente o anotar lo necesario.

[Prima luce, (confirmata re ab exploratoribus), omnem equitatum, [qui novissimum agmen moraretur], praemisit].

Page 21: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Tenemos dos oraciones con verbo personal y un ablativo absoluto. Una oración principal, una subordinada de relativo y

una circunstancial.Observamos el antecedente del relativo (concierta en gº y nº).

confirmata re ab exploratoribusppio. pf. pas. ab.s. prep. ablat. plural VERBO SUJ. COMPLEMENTO AGENTE

prima luce omnem equitatum praemisit ablat. sing. acusativo plural 3sg p.perf. ind. C.C. TIEMPO COM. DIRECTO VERBO

qui novissimum agmen morareturrel.n.sg.m. acusativo singular 3sg p.impf.subj. SUJETO COM. DIRECTO VERBO (deponente)

Page 22: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Buscamos las palabras necesarias en el diccionario, y nos fijamos en la declinación / conjugación, tema, género, etc:

Agmen,-inis: “columna del ejército”.Moror,-ari,-atus sum: “detener”.

A veces tendremos que mirar alguna particularidad del vocabulario:

Novum agmen: “retaguardia”.

[Prima luce (confirmata re ab exploratoribus), omnem equitatum, [qui novissimum agmen moraretur], praemisit].

Page 23: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Traducimos partiendo de la oración principal. A menudo podremos mantener el orden latino, pero a veces será mejor

cambiarlo un poco para hacerlo más castellano.

[Prima luce (confirmata re ab exploratoribus), omnem equitatum, [qui novissimum agmen moraretur], praemisit].

Page 24: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Con la primera luz, confirmado el asunto por los espías, envió por delante a la caballería, que detuviera a la retaguardia.

[Prima luce (confirmata re ab exploratoribus), omnem equitatum, [qui novissimum agmen moraretur], praemisit].

Page 25: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Pasamos a la segunda parte.

[His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit]

Page 26: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Analizamos.

His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatosdat.pl. acusativos acus.plural C.I. COMPLEMETOS DIRECTOS PREDICATIVO DEL C.D.

praefecit;3 sg. pr.perf.ind. VERBO

Page 27: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Buscamos, si lo necesitamos, alguna palabra.

Praeficio,-ere,-feci,-fectum: “poner al frente”.

His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit;

Page 28: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Puso al frente de éstos a Q. Pedius y a L. Arunculeius Cotta como legados.

His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit;

Page 29: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Pasamos a la tercera parte.

Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Page 30: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Separamos oraciones con corchetes y paréntesis.

Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Page 31: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

[Hi (novissimos adorti) et (multa milia passuum prosecuti) magnam multitudinem eorum (fugientium) conciderunt], [cum ab extremo agmine, [ad quos ventum erat], consisterent] [fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent].

Vemos una principal, dentro de la que tenemos dos participios de verbos deponentes con sus complementos. Subordinada a ella hay una de “cum histórico” doble (dos coordinadas). Dentro de la primera hay

una subordinada de relativo.

Page 32: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

[Hi magnam multitudinem eorum (fugientium) conciderunt]

(novissimos adorti) et (multa milia passuum prosecuti)

[cum ab extremo agmine consisterent]

[ad quos ventum erat]

[fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent].

Analizamos.

Page 33: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

[ Hi magnam multitudinem eorum (fugientium) conciderunt] n.p.m. acusativo singular g.pl.(CN) ppio.pr.g.s. (CN) 3 pl. p. perf. ind. SUJ. COMPLEMENTO DIRECTO VERBO

(novissimos adorti) et (multa milia passuum prosecuti) ac. pl. nom.pl.masc. conj. acus. plural gen. pl.(CN) nom.pl.masc. COM. DIR. VERBO NX. COMPL. DIRECTO VERBO

[cum ab extremo agmine consisterent] conj. prep. ablativo singular 3 pl. p. imperf. subj.NX. COM. CIRCUNS. LUGAR VERBO

[ ad quos ventum erat]prep. de ac. Relat. ac.pl.masc. 3 sg. p,.plusc.ind.pasivo neutro COMP. CIRCUNST. LUGAR VERBO

[fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent]. adv. conj. ac.sing. genitivo plural (C.N.) 3 pl. p. imperf. subj.COM.CIR.MODO COMPLEMENTO DIRECTO VERBO

Page 34: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Hi magnam multitudinem eorum fugientium concideruntnovissimos adorti et multa milia passuum prosecuticum ab extremo agmine consisterentad quos ventum eratfortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Buscamos las palabras necesarias, p.e.:Concido,-ere,-cidi, - : “despedazar, destruir”.

Adorior,-iri, adortus sum: “atacar, emprender”.Prosequor,-qui, prosecutus sum: “seguir, acompañar”.

Page 35: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Hi magnam multitudinem eorum fugientium concideruntnovissimos adorti et multa milia passuum prosecuticum ab extremo agmine consisterentad quos ventum eratfortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Traducimos en el orden sintáctico más castellano.A menudo puede respetarse en parte el orden latino, pero eso

es secundario.

Page 36: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Hi magnam multitudinem eorum fugientium concideruntnovissimos adorti et multa milia passuum prosecuticum ab extremo agmine consisterentad quos ventum eratfortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Estos despedazaron a una gran multitud de aquellos que huían,habiendo atacado a los últimos y habiéndolos seguido muchos miles

de pasos, al detenerse por la retaguardia,Junto a los que se había llegado,

y al resistir valientemente el ataque de nuestros soldados.

Page 37: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Prima luce, confirmata re ab exploratoribus, omnem equitatum, qui novissimum agmen moraretur, praemisit. His Q. Pedium et L. Aurunculeium Cottam legatos praefecit; T. Labienum legatum cum legionibus tribus subsequi iussit. Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent.

Con la primera luz, confirmado el asunto por los espías, envió por delante a toda la caballería, para que detuviese a la retaguardia. Al frente de estos puso como legados a Q. Pedius y a L Aurunculeius; ordenó que los siguiera el legado T. Labienus con tres legiones. Estos, habiendo atacado a los últimos y habiéndolos acompañado muchas millas, despedazaron a una gran multitud de aquellos que huían, al detenerse por la retaguardia, junto a los que se había llegado, y al resistir valientemente el ataque de nuestros soldados.

Finalmente damos la traducción definitiva:

Page 38: Normas para traducir (Bellum Gallicum II, 11)

Al amanecer, asegurado de la verdad por los batidores, envía delante toda la caballería a cargo de los legados Quinto Pedio y Lucio Arunculeyo Cota con orden de picar la retaguardia enemiga. Al legado Tito Labieno mandó seguirlos con tres legiones. Habiendo éstos alcanzado a los postreros y perseguídolos por muchas millas, hicieron en los fugitivos gran matanza. Los de la retaguardia, viéndose ejecutados, hicieron frente, resistiendo animosamente a las embestidas de los nuestros (…)

Con la primera luz, confirmado el asunto por los espías, envió por delante a toda la caballería, para que detuviese a la retaguardia. Al frente de estos puso como legados a Q. Pedius y a L Aurunculeius; ordenó que los siguiera el legado T. Labienus con tres legiones. Estos, habiendo atacado a los últimos y habiéndolos acompañado muchas millas, despedazaron a una gran multitud de aquellos que huían, al detenerse por la retaguardia, junto a los que se había llegado, y al resistir valientemente el ataque de nuestros soldados.

Podemos comparar nuestra traducción con la de José Goya Muniáin y Manuel Balbuena publicada en Editorial Iberia, en 1982 :