Historia :8.

BOTA NE FILLIM TE SHEKULLIT XX

DHE LUFTA E I BOTERORE.

1)Bota ne fillim te shek.XX :Lufta e 1 Boterore.

• Lufta e Parë Botërore apo Lufta e Madhe ishte lufta që përfshiu pothuajse gjithë botën, nga viti 1914 deri në vitin 1918. Kjo luftë e paparë ndonjëherë në historinë e njerëzimit i kushtoi atij humbjen 20 milionë njerëzve. "Lufta e Madhe" përfshiu gjashtë kontinentet e banuara të lëmshit tokësor: Evropën, Azinë,Afrikën, Amerikën e Jugut, Amerikën e Veriut dhe Australinë. Lufta e pare boterore ishte kryesisht e perqendruar ne Gjermani dhe france e ndare ne bllokun qendror dhe antanten Lufta e I Botërore nisi me vrasjen e kryedukës Franc Ferdinandit, trashëgimtarit të tronit të Perandorisë Austro-Hungareze në Sarajevë tëBosnjës nga kombëtaristi serbo-boshnjak Gavril Princip me 28 qershor 1914.

• Në këtë konflikt mbarëbotëror të armatosur u përballuan dy fuqi të mëdha: Perandoritë qendrore (Perandoria gjermanike dhe Perandoria Austro-Hungareze) dhe nga ana tjetër Pakti i Trefishtë (me Mbretëritë e Bashkuara, Francën, dhe Rusinë). Lufta e Madhe filloi me 28 korrik 1914 dhe përfundoi më 11 nëntor 1918 me fitoren e Paktit të Trefishtë.

Fuqite mbreterore ne nje baraspeshe te veshtire .

ANGLIA FRANCA

RUSIAITALIA

AUSTO-HUNGARIA

GJERMANIA

ANTANTA

BlokuQendror

2)Epoka e bukur:Besimi te zhvillimi.Levizja qytetare e punetore.

Zhvillimi i ekonomise dhe i shkences krijoi shpresen per nje epoke te re, te qete , pa luftera.

• Filloi levizja qytetare per zgjeriminee te drejtave te njeriut.

• Puntoren krijua sundikatat per te mbrojtur te drejtat e tyre.

• Linden partite punetore. • Ne shume vende u vendosen ligjet

per te mbrojtur te drejtat te punetoreve.

• Kete periudhe te re , kuu mbreteronte paqja,qetesia e zhvillimi ekonomik , njerzit e vlersonin si nje epoke te bukur e plot shpresa per te ardhmen .

Emiliana Paker me 1903 krijoi ne ANGLI “Bashkimi Social e Politik te grave”

Punoi shume qe grate te fitonin te drejten e votes .

3)Shkaku dhe fillimi I Luftes Se 1 Boterore.• Shkaqet e luftës së 1 Botërore ishin të

shumëllojshme.Britania e Madhe dhe Franca humbën parësine ekonomike dhe ushtarake, kurse vendi i tyre ishte marrë nga forcat e reja ushtarako-ekonomike SHBA , Gjermani dhe Japonia.

• Lufta e I Botërore nisi me vrasjen e kryedukës Franc Ferdinandit, trashëgimtarit të tronit të Perandorisë Austro-Hungarezenë Sarajevë tëBosnjës nga kombëtaristi serbo-boshnjak Gavri. Princip me 28 qershor 1914.

Rivaliteti midis fuqive të mëdha u theksua në Evropë,Azi dhe Afrikë. Për arritjen më të mirë të qëllimeve të tyre, fuqitë e mëdha europiane formuan dy blloqe luftarako-politike:ANTANTEN dhe FORCAT QENDRORE.

1.Rivaliteti mes shteteve per te vendosur hegjemonine e tyre.2.Politika agresive qe ndiqnin shtetet ndaj njeri-tjetrit 3.Konflitet mes shteteve per pabarazine ekonomike dhe lindja e ndjenjes se nacionalizmit polk,Shpërthimi i luftës.

4)Zhvillimi I luftes ne vitet 1914-1915.• Gjermania kishte hartuar “RRUFE TE LUFTES”.Beteja e Marnes solli disfaten

e ketij plani.Traktati I Fshehte i Londres e terhoqi Italine ne lufte perkrah Antantes.

• Plani rrufe u nda ne 2 faza por ato deshtuan .• Itali kishte mbetuer e pakenaqur nga veprimet e aleateve te sa,Gjermani e

Astro-Hungaria.Keto nuk kishin marre pelqimin e Italise , kur kishin hyre ne lufte,prandaj Italia u shpall shtet neutral.

• Me vone, ne vitin 1915 ,Italia hyri ne bisedime te fshehta me Antanten. Me 26 prill 1915 shtetet e Antantes dhe Italia nenshkruan nje marreveshje qe u quajt”Traktati I fshehte I Londres”.

• Sipas marreveshjes Italise iu premtua te merrte krahinat verilindore, qe gjendeshin ne Perandorine Austro-Hungarezedhe territore e ishuj Ballkan, ku perfshihej dhe ishulli I Sazanit dhe vlorame rrethinat e saj.

• Ne maj Italia I shpalli lufte Austro-Hungarise.

5)ZHVILLIMI I LUFTES I BOTERORE DHE PERFUNDIMI I SAJ

• Gjate vitit 1916 betejat kryesore u zhvilluan ne Verdun e Somme.Gjate vitit 1917 ndodhen dy ngjarje te medha qe sollen dhe perfundimin e luftes:

• *Revolucioni ne Rusi• *Hyrja ne lufte e SHBA-se perkrah Antantes1) Revolucioni qe ndodhi ne Rusi ,ne nentor 1917 ,solli ne pushtet qeverine

bolshevike te drejtuar nga Vladimir Ilic Lenini. Qeveria e re revolucionare ne mars te 1918 beri paqe me Bllokun dhe doli nga lufta.

• 2) Ne prill te 1917, ne lufte perkrah Antantes hyri SHBA-ja ,e udhehequr nga presidenti Uillson .

• ~• Forcat e Bllokut nuk mund ta vazhdonin me luften. Ne korrik te vitit

1918 ,ne frontin Perendimor,ushtrite anglo-franko-amerikane i detyruan forcat gjermane te terhiqeshin nga territoret Franceze.Me 3 nentor 1918 u nenshkrua armepushimi midis Italise e Austro-Hungarise.Perandori Austro-Hungarez abdikoi..Asamblete Popullore shpallen Republikat e Austrise dhe Hungarise. Kjo ngjarje shenoi shperberjen e Perandorise Austro-Hungareze.

TRAKTATET E PAQES DHE

PROBLEMET E PAZGJIDHURA

TE PAS LUFTES.

1)KONFERENCA E PAQES• Lufta I Boterore perfundoi me fitoren e shteteve te Antantes

dhe te aleateve te saj.Shtetet e humbura : Blloku Qendror dhe aleatet e tij ,Bullgaria e Turqia ,u vleresuan si fajtore qe

shkaktuan luften ,e cila i solli deme te medha shoqerise evropiane .

• Me 18 Janar 1919 ,ne Versaje afer Parisit ,u mblodh Konferenca e Paqes ku rolin kryesore e luanin kater shtetet e

medha : SHBA-ja ,Franca,Anglia dhe Italia.

• Qendrimet e mbajtura ne Konferencen e Paqes• Presidenti i SHBA-se Vudro Uillson ,u paraqit me programin e

tij prej 14 pikash per vendosjen e paqes ne bote.Ne baze te ketij programi kerkohej te krijohej nje bote e re e carmatosur

ku te sundonte paqja,liria e mirekuptimi ,ku te respektoheshin te drejtat e kombeve per

pavaresi ,vetevendosje dhe paprekshmeri territoriale. Uillsoni kerkonte sistemimin e botes ne menyre demokratike.

• Shtetet evropiane mbajten qendrim te kundert me ate te Uillsonit . Ato kerkonin te ngarkonin me faj vendet e humbura

dhe te nxirrnin sa me shume perfitime ekonomike.

2)VENDIMET E KONFERENCES SE VERSAJES. • Sipas Konferences se Paqes ne Versaje (1919) :• 1)U krijua harta e re politike e Evropes• 2)U shkeputen territore Gjermane qe i kaluan :Frances,Belgjikes ,Danimarkes dhe Polonise.• 3)Nga shperberja e Austro-Hungarise u shkeputen territore qe i kaluan Italise (kufiri

VL) ,Rumanise (zona e Transilvanise) dhe Polonise (territoret veriore).• 4) Nga shperberja e Austro-Hungarise u formuan 4 shtete te reja:

Austria,Hungaria,Cekosllovakia dhe Jugosllavia.• 5) U shpall pavaresia e Polonise e cila morri territore: Ruse,Gjermane, ish-Austro-

Hungareze.• 6)Linden shtetet baltike : Estonia,Lituania,Letonia dhe Finlanda.• 7) Gjermania duhet te paguante reparacione ndaj Antantes.• 8) U miratua formimi i Lidhjes se Kombeve (ide e Vudro Uillson).• 9)Per Shqiperine ,u njohen kufijte e caktuar ne vitin 1913 dhe fqinjeve u dhane territore te

reja Shqiptare.• 10) U shperbe Perandoria Osmane dhe u krijuan 5 shtete te reja :

Turqia,Palestina ,Siria,Libani dhe Iraku.Keto 4 te fundit kaluan nen kontrollin Anglez e Francez.

3)Krijimi I lidhjes se kombeve

• Me propozimin e Presidentit Uillson ,Konferenca e Versajes vendosi krijimin e nje organizate nderkombetare .Kjo organizate u quajt Lidhja e Kombeve dhe e kishte qendren e saj ne Gjeneve(Zvicer).Lidhja e Kombeve nuk mundi te krijonte nje paqe te qendrueshme ne bote ngaqe mbeshtetej ne vendimet e Konferences se Paqes.Ne Lidhjen e Kombeve nuk ishin anetare : SHBA-ja ,Rusia dhe Gjermania.

4)Prirjet politike dhe ekonomike ne evrope gjate 1918-1939.

• FAZAT E EKONOMISE EVROPIANE GJATE 1918-1939:• Rindertimi Ekonomik (1918-1922)• Kriza (1929-1933)• Lulezimi Ekononik (1924-1929)

DIKTATURA,TOTALITARIZMI KOMUNIST E

FASHIST.

1)Vendosja e plote e rregjimit totalitar komunist

1) U be shtetezimi i sektoreve ekonomike2) U godit prona private3) Rusia doli nga lufta.4) U krjua Armata e Kuqe5) U krijua BRSS ne vitin 1922.6) U krijua Kushtetuta qe e shpallte Rusine shtet

federal.7) U perdor dhuna.8) U goditen kundershtaret e regjimit.9) U ndaluan lirite demokratike.10) U vu sistemi monopartiak.11) U krijua policia sekrete.12) U vu propaganda komuniste.13) U ngrit kulti i individit.

2)Rregjimet Totalitare

Te Perbashketat1) Natyra demagogjike

kontradiktore2) Goditja e demokracise.3) Perdorimi i dhunes.4) Nxitja e burokracise.5) Kulti i Individit.6) Mbivleresimi i

propagandes.7) Agresiviteti

Vecori dalluese1) Rruga qe ndoqen per te

ardhur ne pushtet nuk eshte e njejte.

2) Shtresat e popullsise tek te cilat ishin te perqendruara.

3) Koha e qendrimit ne pushtet.

4) Shfrytezimet per te ardhur ne pushtet

3)Italia gjate viteve 1918-1939.Vendosja e Fashizmit

• Italia kaloi nje krize te thelle,qe tronditi te gjitha shtresat e shoqerise.Rindertimi i vendit ecte ngadale.Territoret e jugut ishin te prapambetura.Kishte varferi e papunesi te madhe.

Kudo sundonte anarkia.Qeveria nuk ishte ne gjendje te zoteronte situaten.

• Me 28 Tetor 1922 filloi marshimi drejt Romes. Forcat fashiste pushtuan ndertesen qeveritare.Mbreti Viktor

Emanueli III beri kompromis.Ai formoi nje qeveri koalicioni nen drejtimin e Duces. Ne vitin 1925 Musolini prishi

koalicionin dhe krijoi nje qeveri fashiste. Ne Itali u vendos diktatura fashiste

• Ne vitin 1919 ne Milano u formua Partia Fashiste nen drejtimin e Benito Musolinit.Kjo parti premtoi rend ,siguri

dh kthimin e Italise ne kohet e lavdishme te “Romes se Lashte”.Partia fashiste organizoi grupet fashiste te quajtur

skuadrista.

Diktatura Fashiste Ne Itali

• Per te forcuar pushtetin Musolini:• U ndaluan veprimtarite politike.• U vu sistemi monopartiak.• U hartua nje plan per zhvillimin ekonomik.• U militarizua ekonomia.• U be politizimi i shkollave.• U vleresua propaganda.• U ngrit kulti i individit. • Krijoi institucione te reja fashiste.• U rivendos denimi me vdekje.

4)Gjermania pas luftes I boterore dhe ardhja ne pushtet e hitlerit.

• Perandori Vilhelmi II ,pasi abdikoi ne qytetin e Vajmarit u shpall Republika qe morri dhe emrin e qytetit ku u shpall. U krijua qeveria dhe u hartua nje kushtetute demokratike. Republika e Vajmarit arriti ti sheroje plaget e luftes.Filloi permiresimi i jetes.Ne vitin 1926 Gjermania u pranua ne Lidhjen e Kombeve por shoqeria gjermane vazhdonte te ishte e pakenaqur . Ne periudhen e krizes qeveria u akuzua per gjendjen e veshtire ekonomike.Pervec kesaj ajo u cilesua si tradhtare e popullit ngaqe kishte pranuar kushte te renda e poshteruese. Ne kete kohe u rrit popullariteti i Partise Naziste e krijuar ne 1920 nga Adolf Hitleri.Partia naziste premtonte se do te sillte rend,siguri dhe mireqenie. Mbi te gjitha ajo do te hidhte poshte vendimet e Konferences se Paqes (1919).

• Ne vitin 1933 Presidenti i Republikes e shpalli Hitlerin kancelar. Nje vit me vone pas vdekjes se tij ,Hitleri mori dhe postin e presidentit ,me titullin Fyhrer dhe shtetin gjerman e quajti “Rrajhu III”.

• Hitleri krijoi nje shtet totalitar ne te cilin u vendos diktatura e djathte naziste.

Vendosja e Diktatures Naziste Ne Gjermani.

• Hitleri krijoi nje shtet totalitar ku:1) Perqendroi gjithe pushtetin ne duart e tij,qe e kontrollonte

nepermjet dy institucioneve te dhunes : SS dhe Gestapos.2) Zhduku kundershtaret.3) U vu sistemi monopartiak.4) U ndaluan lirite demokratike.5) U be politizimi i shkollave.6) U ngrit kulti i individit.7) U militarizua ekonomia8) U perdor propaganda.9) U bene investime ne infrastrukture.10)Filloi ndjekja e cifuteve.

Politika Agresive Naziste.

• Sinjalet e Luftes se || Boterore ~• 1)Dalja e Gjermanise nga Lidhja e Kombeve.• 2)Dergimi i forcave ushtarake ne Spanje per te

mebeshtetur gjeneralin Franko.• 3) Pushtimi i zones se Renit dhe Cekosllovakise dhe

bashkimi i Austrise me Gjermanine.• 4) Krijimi i aleances me Italine dhe me vone me

Japonine.• 5) Nenshkrimi i Paktit te Mossulmimit me Rusine

duke ndare ne menyre te fshehte territoret polake.

5)Spanje dhe lufta civile.• Spanja ishte vendi me i prapambetur i Evropes Perendimore.Pas Luftes II

Boterore forcat demokratike u rriten dhe u forcuan mjaft. Ne zgjedhjet e vitit 1931 ato fituan dhe shpallen Republiken ne Spanje.

• Mbreti Alfonsi XVII u largua nga vendi.• Forcat konservatore nuk pranuan humbjen.Forcat demokratike u fuqizuan akoma

dhe me teper dhe krijuan nje bashkim demokrat te quajtur Fronti Popullor.

• Shperthimi i Luftes Civile ne Spanje lidhet me zgjedhjet elektorale te vitit 1936. Ne keto zgjedhje fitoi Fronti Popullor.Forcat konservatore perseri nuk pranuan rezultatin. Ato u organizuan dhe krijuan nje bashkim antidemokratik qe u quajt Fronti Kombetar. Ky front u mbeshtet ne forcat ushtarake (fa) qe udhehiqeshin nga gjenerali Franko. Frankoja organizoi nje kryengjritje per te rrezuar Republiken Demokratike.Filloi Lufta Civile qe zgjati 3 vjet (1936-1939).

• Gjermania dhe Italia ndihmuan gjeneralin Franko me armatime ndersa Rusia perkrahu Republiken,ashtu si edhe shume vullnetare te tjere nga e gjithe bota.Anglia dhe Franca mbajten qendrim neutral.

• Lufta civile perfundoi ne vitin 1939 me fitoren e Frontit Kombetar. U permbys Republika dhe u vendos dikatura e gjeneralit Franko.

DemokracitePerendimore

ne Vitet (1918-1939).

1)SHBA-ja ne vitet 1920.• Kriza boterore e viteve 1929-1933 se pari filloi ne SHBA dhe u perhap ne

Evrope.Ajo u shfaq ne bujqesi dhe pastaj ne gjithe deget e ekonomise.Mallrat filluan te mos shiteshin.Fuqia blerese ra.U rrit

papunesia.Per zgjidhjen e krizes dy partite kryesore mbanin qendrime te ndryshme .Partia Republikane ne pushtet theksonte se shteti nuk duhet te

nderhynte ne jeten politike sepse kriza do te zhdukej vete sic kishte ardhur.Partia Demokratike kerkonte nderhyrjen e menjehershme te shtetit

per te kapercyer krizen.

• Vitet e luftes i siguruan SHBA-se perfitime te medha.Amerika qe furnizuesja me e madhe e Evropes me arme,ushqime e veshmbathje.Pas luftes SHBA-ja njohu nje lulezim te madh ekonomik.Te ardhurat ishin te medha dhe njerezit

jetonin me mire.

• Ne zgjedhjet e vitit 1932 fitoi postin e presidentit Franlin Ruzvelti i Partise Demokratike i cili e drejtoi vendin gate periudhes 1932-1945. Ai hartoi nje

program te gjere reformash per te nxjerre vendin nga kriza. Ky program njihet si Kursi i Ri i Ruzveltit ose New Deal.

Kursi I Ruzveltit.

• Programi i Ruzveltit parashikonte zgjidhjen e 3 problemeve kryesore te krizes:

• Papunesise• Ringjalljen e ekonomise• Permiresimin e jeteses

• Per te ulur papaunesine u ndertuan vepra infrastrukturore . U hapen vende pune dhe u ul ndjeshem papunesia.

• Per te ringjallur ekonomine shteti bleu mallrat e teperta ,zhduku superprodhimin dhe ofroi kredi. Kjo ndihmoi bankat te mos

falimentonin.• Per te permiresuar jetesen sidomos te punetoreve u kufizuan

oret e punes,u caktua minimumi i pages dhe u vendos asistenca. • Ne politiken e jashtme SHBA-ja mbajti qendrim neutral. U tregua

indiferente ndaj veprimtarise agresive te shteteve diktatoriale.

2)Britania e Madhe 1918-1939.• Gjate viteve 1919-1933 ekonomia angleze kaloi ne 3 faza:1) Faza e pare ,perfshiu periudhen 1918-1923.Eksporti anglez u godit nga konkurrenca amerikane

e japoneze.Kushtet e jeteses u veshtiresuan shume.2) Faza e dyte 1923-1929 shenoi periudhen e lulezimit.Tri qene shkaqet qe cuan ne lulezimin e

ekonomise angleze:• a)Nxitja e Revolucionit Shkencor• b)Zevendesimi i qymyrgurit me energji elektrike• c)Produktet ajo filloi ti shese me shume ne tregun e brendshem sesa ne te jashtem.• d)Faza e trete ,1929-1933 solli shfaqjen e nje krize me te rende qe goditi gjithe deget e

ekonomise.• Kriza u kapercye sepse forcat politike bashkepunuan me njera-tjetren.

• Jeta politike ne Angli karakterizohej nga qendrushmeria politike . Institucionet parlamentare u forcuan.Qe ne vitin 1918 u vendos e drejta elektorale e pergjithshme.Kete te drejte e fituan edhe grate ne 1928.Dy partite kryesore ishin : Partia Laburiste dhe Partia Konservatore.Ne vitin 1931 ato krijuan qeverine e koalicionit.Qeveria vendosi kontrollin ne jeten politike dhe ndihmoi me kredi uzinat e fabrikat. U krijua Keshilli i Asistences per papunesine i cili zgjidhi problemet e punetoreve.Ne politiken e jashtme Anglia qe e matur.Diktaturat e djathta i vleresonte si barriera ndaj komunizmit.

• Ne vitin 1931 ajo krijoi Komonuelthin ku benin pjese 7 shtete.Ne vitin 1937 njohu Republiken e Irlandes,e cila qe shpallur me referendum nga Irlandezet.

3)Franca ne vitet 1918-1939Burimet kryesore qe e ndihmuan Francen te kaperceje krizen ishin:1) Ndihma financiare e SHBA-se2) Demshperblimet qe merrte nga vendet e humbura3) Marrja e dy zonave te pasura me Fe,Alsas-Lorenes.4) Nxitja e Revolucionit Shkencor.

• Franca ishte shtet republikan.Pushteti legjislativ ishte i perbere nga : Senati dhe Dhoma e Deputeve.Ekzistonte rotacion politik.Asnjera parti nuk gezonte perkrahje te madhe.Partite e djathta formuan Bashkimin Kombetar ndersa partite e majta Frontin Popullor.

• Ne vitin 1936 fitoi Fronti Popullor. U krijua qeveria nen drejtimin e Leon Blumit , i cili drejtoi vendin per 2 vjet. Qeveria e Blumit beri reforma ekonomike e sociale. U rriten pagat e punetore, u kufizuan oret e punes dhe u shtetezuan hekurudhat e uzinat. U goditen grupet fashiste. Qeveria e Blumit u akuzua nga forcat e djathta se po sillte komunizmin ne France. Perpara ketij presioni ,Blumi dha doreheqjen ne vitin 1938. Ne pushtet erdhi Bashkimi Kombetar ,i cili pergatiti Francen per Luften II Boterore.

Vendet e ballkanit ne vitet 1918-

1939.

1)Jugosllavia ne vitet 1918-1939• Me 1 Dhjetor 1918 ne Beograd, Aleksander Karagjeogjevic

shpalli formimin e Mbreterise Serbo-Kroate –Sllovene. Ne vitin 1921 u hartua Kushtetuta.Mbreteria Serbo-Kroate-Sllovene perbehej nga : Serbia,Maqedonia,Bosnje-Hercegovina,Mali i Zi,Kroacia dhe Sllovenia. Ne vitin 1929 Aleksandri I beri nje riorganizim te vendit duke e ndare ne 9 njesi administrative dhe mbreteria mori emrin “Jugosllavi”.Beteja poltike zhvillohej ndermjet: unitaristeve dhe federalisteve te cilet mbanin qendrime te kunderta.

• Ekzistonte dhe nje rryme tjeter qe kerkonte prishjen e mbreterise.

• Ne vitin 1929 Aleksandri I beri nje grusht shteti.Ai shperndau parlamentin dhe hoqi kushtetuten ,ndaloi lirite demokratike dhe vendosi diktaturen mbreterore.Lufta politike u ashpersua dhe ne vitin 1934 Aleksandri I u vra. Trashegimtari i fronit Pjetri II ishte 1 vjec dhe vendin e drejtoi si regjent princi Pavel.Jugosllavia filloi te afrohej me shtetet diktatoriale por demonstratat anti-fashiste e penguan ate te ishte pjese e Aktit Trepalesh.

2)Bullgaria ne vitet 1918-1939

• Ne Bullgari fshataresia perbente 80% te popullsise.Pas zbatimit te reformes agrare u fuqizua ekonomia e vogel. Rendimentet ishin te uleta.Toka punohej me vegla primitive . Industria ishte e kufizuar dhe e pazhvilluar sepse vetem 1 miniere ishte ne shfrytezim.

• Bullgaria si aleate e Bllokut Qendror ishte e detyruar ti jepte territore Serbise e Greqise.Ne ate kohe u fuqizua shume Partia Bashkimi Agrar qe drejtohej nga Stamboliski.Kjo parti premtonte perkrahjen e Reformes Agrare.

• Ne zgjedhjet e vitit 1919 fitoi Partia Bashkimi Agrar. U krijua qeveria e re e udhehequr nga Stamboliski.Ne vitin 1922 u be reforma agrare. Me mijera fshatare u pajisen me toke.Stamboliski qe iniciatori per krijimin e “Internacionales se Gjelber”.Forcat antidemokratike qene te pakenaqura nga reformat e Sramboliksut .Ato u bashkuan rreth Partise Lidhja e Oficereve.Ne vitin 1923 ato pergatiten nje grusht shteti ndersa Stamboliskin e torturuan derisa e vrane.

• U vendos nje qeveri diktatoriale dhe u godit demokracia. Ne periudhen e krizes u forcua opozita demokratike.Per ti bere balle situates Borisi III ne vitin 1935 mori pushtetin ne duart e tij dhe vendosi diktaturen mbreterore.

3)Greqia ne vitet 1918-1939.

• Ne Greqi fshataresia perbente 60% te popullsise.Bujqesia ishte e prapambetur. Toka punohej me mjete primitive.Rendimentet ishin te uleta.Zhvillim me te madh morri industria vecanerisht ajo tekstile ,agroushqimore dhe e plehrave kimike.Me te shumta ishin importet sesa eksportet,prandaj shteti grek kishte borxhe.Ne Greqi ishte shfaqur fenomeni i Deficitit Buxhetor.

• Dy ishin forcat politike qe rivalizonin njera-tjetren : monarkistet dhe republikanet.Ne vitin 1924 u shpall Republika.Jeta politike nuk u stabilizua. Ne vitin 1935 republika u permbys dhe ne Greqi u vendos monarkia me mbret Gjergjin II .Me 4 gusht 1936 u vendos si kryetar qeverie gjenerali fashist Metaksa.Parlamenti u shpernda dhe kushtetuta u anulua.Ne Greqi u vendos diktatura. U godit demokracia dhe u ndaluan lirite demokratike.

• Qeveria e Metaksait kishte si model diktaturat nazi-fashiste.

4)Rumania ne vitet 1918-1939• Pas luftes Rumania dyfishoi territorin e saj duke marre

territore nga ish-perandorite.Rumania ishte nje vend agrar ku fshataresia perbente 78% te popullsise. Ne vitin 1921 u zbatua reforma agrare ku shumica e fshatareve u bene pronare toke. Vend te pare zinte industria e naftes .U zhvillua metalurgjia dhe industria e perpunimit te drurit.Linden dhe shoqeri me kapitale te huaja.Rumania mbeti monarki edhe pas luftes.Deri ne vitin 1935 partite politike ishin : Partia e Popullit ,Partia Kombetare Liberale dhe Partia Kombetare Fshatare. Ne vitin 1920 me pelqimin e parlamentit erdhi ne fron Karoli II.Ai u lidh me shtetet nazi-fashiste.Ne vitin 1938 ai shperndau parlamentin dhe u krijua Kushtetuta e re qe rriste fuqine e tij.Ne vitin 1939 u vu ne krye te qeverise gjeneral Antonesku. U vendos diktatura mbreterore dhe u ndaluan lirite demokratike.Shteti rumun forcoi marredheniet me vendet nazi-fashiste dhe ne vitin 1940 nenshkroi aleance me ta.

5)Republika e Turqise.• Vendimet qe morri Konferenca e Paqes sollen shperberjen e

Perandorise Osmane dhe krijimin e 5 shteteve te reja si : Turqia,Siria,Libani,Iraku dhe Palestina. Nacionalistet turq kundershtuan vendimet e Konferences dhe qeverine e sulltanit Abdyl Mexhit II. Ata krijuan ushtri revolucionare ne krye te se cileve ishte Mustafa Qemali..Keto forca rrezuan sulltanin nga froni dhe shpallen republiken.Ky qe nje revolucion i vertete brenda viteve 1920-1923 qe solli modernizimin e Turqise. U be shkembimi i popullsise Turke qe banonte ne Greqi me popullsine Greke qe banonte ne Turqi.

• Mustafa Qemali e drejtoi vendin 15 vjet.• Si President i Republikes ai miratoi ligje qe sollen

transformime te medha ne shtetin turk.Kryeqytet i Turqise u vendos Ankaraja. U shkeput shteti nga feja. Islami ishte fe private.

Gjuha turke u be gjuhe kombetare. U vendos alfabeti latin. U denua poligamia. U ndryshua dhe evropianizua veshja e qytetarit turk.Gruaja fitoi te drejten te votoje dhe te marre pjese ne detyra shteterore. U zhduk sundimi tradicional i sulltanit. Ne vitin 1935 Mustafa Qemali mori tittullin ATATURK (babai i turqve).

Punoi :Klaudio Merepeza.