Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 5

PRACA Z DZIECKIEM TRUDNYM

mgr Aneta Banach-Sałata

„DZIECKIEM TRUDNYM” nazywamy dziecko które:

ma kłopoty z przystosowaniem się do wymagań rodziców, nauczycieli i opiekunów.Według W. Okonia

ZADZIWIAJĄCE SYTUACJE

Dwaj chłopcy, bez jakiegokolwiek motywu, brutalnie zamordowali spotkanego na swej drodze przypadkowego rówieśnika.

Nauczyciel gnębiony przez nastolatków. Koleżanki z zazdrości zamordowały młodą dziewczynę. Dewastacja przystanków, parków. Bijatyki na ulicach, meczach, dyskotekach..

DLACZEGO?CO SIĘ STAŁO?

Co dzień zaskakują nas takie informacje o brutalnych zachowaniach młodzieży. Bulwersują, budzą przerażenie i ciągłe pytania: Dlaczego ? Co się stało ? Jaka nas czeka przyszłość ?

Zaraz potem narasta gniew: ukarać, wyrzucić ze społeczeństwa, zamknąć !

Kiedy opadają emocje pytamy się: jak to się mogło wydarzyć ? To niezrozumiałe.

Łatwo jest odizolować lub ignorować istnienie trudnej młodzieży. Tymczasem

historie ich życia są przerażającym świadectwem wielu problemów społecznych

i kryzysu dzisiejszej rodziny.

często używamy określeń

"dziecko wykolejone” "dziecko trudne wychowawczo" "dziecko moralnie zaniedbane” "dziecko z zaburzeniami w

zachowaniu” „żywe srebro” "niedostosowane społecznie”

młodzież niedostosowana

społecznie

Wykazuje tendencje społecznie negatywne poprzez: Odwrócenie zainteresowań od wartości pozytywnych i

chęć wyżycia się w akcji społecznie destrukcyjnej. Podziw i zainteresowanie dla tzw. złych czynników. Nieżyczliwy stosunek do człowieka. Stałe konflikty z otoczeniem, najczęściej na tle stosunku

do człowieka, do cudzego mienia, regulaminów, norm i zarządzeń, nieodpowiedniego stosunku do czynów własnych, nieumiejętność zżycia się z grupą.

młodzież niedostosowaną społecznie charakteryzuje:

Niechęć do pracy i nauki. Brak poczucia odpowiedzialności za swoje czyny. Życie chwilą, przygodą, awanturą. Dużą wyobraźnia. Brak krytycyzmu, wizji życia w płaszczyźnie

etycznej - społecznie pozytywnej. Nieumiejętność wyjścia z trudnej sytuacji; brak

wiary w możliwość wyjścia z trudnej sytuacji .

dzieci niedostosowane społecznie

systematycznie opuszczają lekcje

nagminnie wagarują przerywają naukę zachowują się agresywnie

wobec kolegów i starszych uciekają z domu są leniwe piją alkohol palą papierosy

dzieci niedostosowane społecznie

przebywają w towarzystwie zdemoralizowanych kolegów

niszczą mienie społeczne dopuszczają się kradzieży

lub innego rodzaju wykroczeń wymagających interwencji władz szkolnych lub policji.

Można zauważyć dwa zasadnicze rodzaje niedostosowanego zachowania się

zachowania związane z depresją, cofaniem się, niepokojem, niepewnością, brakiem zaufania do nowych ludzi, do nowych rzeczy,

zachowania demonstracyjno - bojowe (wrogość)

zachowania związane z depresją

Przejawiają się one brakiem zaufania do obcych i nowych sytuacji, dużą ostrożnością w postępowaniu wymagającym pokonywania trudności lub podejmowania konkretnych decyzji.

Dzieci takie żyją jak gdyby we własnym świecie, zamknięte w sobie, ostrożne i czujne, trzymają się z dala od innych, są skryte i nieprzyjazne, wydaje się,że ciągle podejrzewają otoczenie o działania przeciw nim.

zachowania związane z depresją

Towarzyszą często w tych przypadkach objawy zaburzeń emocjonalnych i nerwicowych np. nadmierne obgryzanie paznokci, niepewność spojrzenia, ogólne zmęczenie rysujące się na twarzy, smutek, niespokojny sen, są to charakterystyczne symptomy, które w pewnych sytuacjach

mogą pomóc w rozpoznawaniu rodzaju niedostosowania


wrogie nastawienie do dorosłych lub innych dzieci ich reakcje są bardzo ostre i gwałtowne,

nieadekwatne do działających w danych sytuacjach bodźców

wyraźne przejawy agresji wybuchy gniewu postawa skłonna do bójek i zatargów dzieci takie pragną bez przerwy być obiektem

zainteresowania otoczenia


reakcja na dezaprobatę lub odrzucenie ich, może wyrazić się agresywną postawą w momencie zwracania uwagi, "złym humorem", odmawianiem wypełnienia poleceń.

Niedostosowani społecznie najczęściej są aroganccy, bezczelni, w niechlujnym wyglądzie i zaniedbani, skłonni do intryg oraz agresji.


Są też nieletni, u których występują pewne objawy jako cechy dominujące: kłamstwo, kradzieże, włóczęgostwo, zaburzenia seksualne agresywność, samobójstwa, samouszkadzanie używki.

DZIECI TRUDNE REKRUTUJĄ SIĘ Z

rodzin nieprzychylnych dziecku- rodzice uzasadniają zachowanie: przemęczeniem, kłopotami materialnymi, alkoholizmem.Metody wychowania polegają tu na karach, bardzo surowych nieproporcjonalnych do przewinień.

rodzin obojętnych dziecku – rodzice mają własne ważniejsze sprawy. Dziecko mocno zmienia się w typ

bojowy, agresywny. rodzin rozpieszczających dziecko – rodzice

nie potrafią niczego dziecku odmówić.Dołącza się do tego przesadna troska o zdrowie dziecka.

W poszukiwaniu przyczyn

ZESPÓŁ NADPOBUDLIWOŚCI

RUCHOWEJ z DEFICYTEM UWAGI (attention - eaficit

hyperactivity discorder - ADHD )

w/g badań z połowy lat 90 ADHD uwarunkowany jest w dużej mierze genetycznie , a więc jeżeli matka lub ojciec byli dziećmi nadpobudliwymi to prawdopodobieństwo, że będą borykali się z tym problemem u swoich dzieci jest dość duże ( 50 % ).

WINNY : ADHD

Dzieci te nie potrafią odraczać reakcji ani hamować swojego zachowania. Dzieje się tak z powodu nieprawidłowej przemiany neuroprzekaźników w mózgu, zwłaszcza dopaminy. Dziecko nie potrafi działać planowo, realizować celu, tylko reaguje na doraźne bodźce. Nie jest nawet w stanie selekcjonować napływających bodźców według ich ważności. Reaguje na ten, który jest w danej chwili najsilniejszy

Jak pomóc dziecku nadpobudliwemu psychoruchowo ?

Każde dziecko potrzebuje wiele zrozumienia, ale dziecku nadpobudliwemu jest ono szczególnie potrzebne. Warto pamiętać, że jego zachowanie, męczące dla otoczenia jemu samemu sprawia również poważne problemy.

dzieciom z ADHD można pomóc :

organizując im środowisko zewnętrzne -uporządkowane otoczenie to ważny element ewentualnego leczenia farmakologicznego.Takie dziecko żyje w świecie wewnętrznego niepokoju i dlatego świat wokół niego powinien być uporządkowany


wykazując więcej zrozumienia , tolerancji i cierpliwości -warto pamiętać, że jego zachowania, męczące dla otoczenia, jemu samemu sprawiają również poważne problemy, trudniej mu znaleźć przyjaciół, trudno odnieść sukces, trudniej usłyszeć pochwały


wprowadzając porządek i rutynę. Większość dzieci lubi, kiedy rytm dnia jest stały.


Ograniczając bodźce. Ponieważ dziecko łatwo się rozprasza, należy się starać by w otoczeniu był spokój i mogło skupić się na jednym poleceniu.


Mówiąc jasno i wyraźnie. Staraj się, by to, co mówisz, było jak najbardziej konkretne- nie dawaj dziecku zbyt dużo możliwości wyboru.


Nie krytykując ich. Starając się planować. Dzieci nadpobudliwe

wytrąca z równowagi wszystko, co jest nagłe i niespodziewane

Przewiduj za dziecko wydarzenia. Rozkładaj jego przyszłe zadania na prostsze, mniej

odległe czynności i natychmiast nagradzaj dziecko.


Starając się interweniować w sytuacjach konfliktowych

Starając się dostosować tempo pracy do możliwości psychofizycznych dziecka.

Zapewniając dziecku specjalistyczną pomoc psychologiczno - pedagogiczną w momencie, gdy dziecko zaczyna mieć problemy w nauce.


Dając dziecku szansę wypowiadania się, jednocześnie porządkuj jego wypowiedzi,

Starając się budzić zainteresowania dziecka i angażować go w bardzo konkretnym działaniu.


Podsuwając dziecku rozwiązania alternatywne. Zamiast mówić, żeby przestało coś robić, staraj się mu posunąć, co mogłoby zacząć robić.

PROŚBA DZIECKA NADPOBUDLIWEGO

1. Pomóż mi skupić się na jednej czynności. 2. Chcę wiedzieć, co się zdarzy za chwilę. 3. Poczekaj na mnie, pozwól mi się zastanowić. 4. Jestem w kropce, nie potrafię tego zrobić, pokaż

mi wyjście z tej sytuacji. 5. Chciałbym od razu wiedzieć, czy to, co robię, jest

zrobione dobrze.

PROŚBA DZIECKA NADPOBUDLIWEGO

6. Dawaj mi tylko jedno polecenie naraz. 7. Przypomnij mi, żebym się zatrzymał i pomyślał. 8. Dawaj mi małe zadania do wykonania, kiedy cel

jest daleko gubię się. 9. Chwal mnie choć raz dziennie, bardzo tego

potrzebuję. 10. Wiem, że potrafię być męczący, ale czuję, ze

rosnę, kiedy okazujesz mi, że ci na mnie zależy

Reguły działania

Zauważanie pozytywnych zachowań dziecka-natychmiastowe chwalenie słowem uśmiechem ... Pamiętając, że dziecko na to czeka.

Podawanie następnych poleceń po upewnieniu się, że poprzednie zostało wykonane.

Określenie jednoznacznych i zrozumiałych zasad pracy oraz oceniania przed rozpoczęciem zadania.

Wykonywanie przez nauczyciela jednej czynności w jednym czasie.

Reguły działania

Stwarzanie atmosfery, że to co mówi nauczyciel i jakie wydaje polecenia jest ważne.

Pilnowanie, aby na ławce nie było rzeczy nie potrzebnych na lekcji, które mogą rozpraszać uwagę.

Pilnowanie, aby dziecko zadawało pytania dotyczące tylko bieżącej lekcji.

Reagowanie na zachowania ucznia pamiętając, że odpowiada on za skutki swojego zachowania.

ZALECENIA

ZALECANE JEST USTALENIE REGUŁ I ZASAD WSPÓŁPRACY.

Najlepiej aby były one spisane wspólnie z uczniami i powieszone w widocznym miejscu.

Ustalone zasady należy przestrzegać konsekwentnie w atmosferze akceptacji dzieci.

Pod żadnym pozorem nauczycielowi nie wolno ich zmienić.

Pigułka na trudne dziecko

W USA leki psychotropowe coraz częściej zastępują tradycyjne metody wychowawcze. Miliony dzieci są codziennie faszerowane pigułkami, które mają poprawić im nastrój i stopnie, zwiększyć koncentrację, uspokoić nadaktywnych, zaś nieśmiałych zamienić w przebojowych zwycięzców. Nikt nie wie, jak wpłynie to na ich rozwój.

Stymulant ritalina jest gwiazdą dziecięcej psychofarmakologii. Stosuje się ją dla doraźnego łagodzenia objawów zespołu hiperaktywności i braku uwagi (ang. ADHD).

Pigułka na trudne dziecko

Dlaczego amerykańskie dzieci spożywa ją aż 80 proc. światowej produkcji ritaliny?

Odpowiedzi należy szukać w specyfice opieki medycznej i stosunków społecznych w USA. Przemęczeni nauczyciele, nękani przez zakłócających porządek uczniów, naciskają rodziców, by dla uspokojenia dzieci

zaczęli podawać im ritalinę.

Pierwsze kroki leczeniainformacje dla rodziców

Warto uzyskać dokument stwierdzający chorobę naszego dziecka. Daje on nam możliwość leczenia

farmakologicznego oraz uzyskania indywidualnego nauczania w szkole. Nasze dziecko nabiera uprawnień dziecka szczególnej troski zamiast dotychczasowego piętna łobuziaka. Rodzice lub opiekunowie nabierają prawa do bycia traktowanymi jako rodzice dziecka chorego genetycznie. Dotąd większość z nich była

traktowana jako niewydolni wychowawczo. Przedstawiamy kolejne kroki postępowania:

Pierwsze kroki leczenia informacje dla rodziców

Najpierw ktoś opiekujący się dzieckiem dostrzega u niego objawy nadpobudliwości psychoruchowej. Może być to rodzic, wychowawczyni w przedszkolu lub szkole, lekarz pierwszego kontaktu.

Rodzice lub prawni opiekunowie dziecka, którzy dowiedzieli się o tym, że ich dziecko ma objawy ADHD lub ADD zapisują się na wizytę do rejonowego lekarza psychiatry. Psychiatra powinien dać skierowanie na badania stężenia poziomu hormonów we krwi oraz inne, tak, aby wykluczyć przyczyny nadpobudliwości spowodowane czymś innym niż wrodzoną wadą systemu nerwowego. Można udać się do lekarza psychiatry mając już ze sobą wyniki odpowiednich badań.


Lekarz psychiatra wydaje diagnozę na piśmie. Tekst powinien zawierać zalecenia dotyczące postępowania pedagogiczno - wychowawczego wobec dziecka. Lekarz psychiatra przepisuje łagodne środki psychotropowe dobrane indywidualnie do każdego pacjenta. Co miesiąc podczas wizyty kontrolnej lekarz może skorygować stosowaną przez siebie terapię w zależności od jej skuteczności.

Rodzice lub opiekunowie powinni nawiązać i utrzymywać ścisłą współpracę z wychowawcami i nauczycielami aby otoczyć dziecko serdeczną, spójną i konsekwentną opieką.


Z zaburzeniami koncentracji uwagi często występuje dysleksja i dysgrafia, toteż warto skorzystać z pomocy w tych dziedzinach. Po diagnozę i skierowanie na zajęcia wyrównawcze należy się udać do rejonowej poradni psychologiczno - pedagogicznej. Mając orzeczenie o dysleksji czy dysgrafii zyskujemy prawo do pozytywnego rozpatrzenia naszego podania do dyrekcji szkoły o zapewnienie dziecku szczególnych warunków zdawania egzaminów. Są one określone przepisami ustawy i znane dyrektorom szkół.

PODSUMOWANIE

zaburzona koncentracja uwagi

- uczniowie bardzo szybko się rozpraszają: - zapominają polecenia; - nudzą się szybko; - szybko przerywają pracę, w połowie; - czytają bez zrozumienia; - wracają do początku, gdy przerwą pracę; - charakteryzuje je chaos odpowiedzi i natłok myśli; - bardzo dużo gestykulują; - mają trudności z zorganizowaniem sobie pracy; - unikają zadań wymagających wysiłku umysłowego; - gubią rzeczy potrzebne do pracy; - zapominają co było zadane.

Co może zrobić nauczyciel?

Dawać bardzo krótkie komunikaty, formułowane w pozytywie:

np.: Teraz otwórz zeszyt!, Kopiesz w ławkę!, Spakuj rzeczy!,

Uwaga, zaczynamy pisać!, Spójrz w zeszyt! Powtórzyć polecenie krótko i czytelnie. Zapisać polecenie.


Sprawdzić, czy uczeń wykonał to polecenie ( czy rzeczywiście otworzył zeszyt), teraz dopiero przechodzimy do następnego polecenia:

np..: A teraz otwórz książkę na stronie 20. następnie: Spójrz na zadanie 2 na stronie 20. następnie: Zrób to zadanie. Zwracać uwagę hasłowo: Spójrz na mnie!, Halo!, Zobacz!, Uwaga! – i zatrzymać wzrok na

dziecku. Stanąć przy dziecku, poklepać po ramieniu, kucnąć i popatrzyć

mu w oczy, prosić o powtórzenie jego słów – utrzymać kontakt wzrokowy.

Nadmierna ruchliwość

- nerwowe ruchy rąk i stóp; - często wstają z miejsca, chodzą po klasie; - nadmiernie gadatliwe; - ciągle kręcą się; - grzebią w teczce; - gryzą ołówki; - wyrywają się do odpowiedzi, choć nie zawsze znają

właściwą odpowiedź; - zaczepiają, potrącają.


Prosić ucznia o wykonanie drobnych czynności np.: - zawieszanie mapy; - zbieranie zeszytów; - przyniesienie kredy; - zmoczenie gąbki; - przyniesienie wody do kwiatków; podlanie kwiatków; - zmycie tablicy. Chwalić za każdy etap pracy, mówić powoli - to

uspakaja.


Mało dopytywać, bo ucieknie od kontaktu; unikać pytania „DLACZEGO?”, w zamian: „CO SKŁONIŁO CIĘ DO ....?”

Za każdym razem pokazywać mu, co robi dobrze, z czego się cieszymy.

Gdy biegnie na korytarzu, to zatrzymać go i utrzymać kontakt wzrokowy, spytać o imię, odciągnąć uwagę „CHODŹ, POMÓŻ MI ...”

Wzmacniać pozytywnie, pochwalić jak coś zrobił dobrze np. spokojnie przesiedział 5 minut.

Nadmierna impulsywność

- impuls tzn. działam już; - reakcja jest nieproporcjonalna do bodźców (agresja

słowna, fizyczna); - działają nie przewidując konsekwencji swojego

działania, łatwiej podpadają, bo nie sprawdzają czy nauczyciel jest obok;

- wiedzą, co powinni zrobić, ale tego nie robią; znają reguły, ale mają kłopoty z ich zastosowaniem;

- są niecierpliwe, często wtrącają się do rozmowy, nie czekają na swoją kolej;

Nadmierna impulsywność

- przypadkowo, nieumyślnie niszczą rzeczy; - prowokują, kłócą się; - obrażają się, kłamią; - odpowiadają nie na temat, wolą mówić niż słuchać; - generalizują: „nikt mnie nie lubi , nikomu na mnie nie

zależy”.


Dzień po dniu przypominać o zasadach. Proponować: weź ołówek i pokaż na kartce jaki jesteś

zły, narysuj to; Wykorzystać „kartkę bezpieczeństwa” „Zgnieć ją,

podrzyj, podeptaj, wyrzuć” Odwrócić uwagę dziecka „Chodź pomożesz mi przy ” Posadzić pomiędzy dwoma flegmatycznymi prymusami. Mówić często: np. chciałbym żebyś to jutro poprawił;

zależy mi na tym żebyś……

literatura

Materiały Ireny Wielowiejskiej ze Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom Nadpobudliwym "Ponad" M. Grzegorzewska: Pedagogika specjalna H. Spionek: Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka

J. Konopnicki "Niedostosowanie społeczne„

M. Marek - Ruka: Niepowodzenie szkolne a niedostosowanie społeczne młodzieży J. Konopnicki "Niedostosowanie społeczne"

M. Ziemska "Rodzina a osobowość"Z. Tyszka "Socjologia rodziny" Z. Tyszka "Socjologia rodziny" M. Ziemska "Rola rodziny w kształtowaniu osobowości społecznej dziecka"St. Kowalski "Socjologia wychowania w zarysie" K. Obuchowski: "Psychologia dążeń ludzkich"

„Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci” Wolańczyk, Kołakowski

„Zaburzenia emocjonalne u dzieci” A.Kozłowska

Dziękujemy za uwagęDziękujemy za uwagę

Education

Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 5