Upload
wwwtipfakultesi-org
View
381
Download
8
Embed Size (px)
Citation preview
MEMEMEME
KANSERİKANSERİİl Sağlık Müdürlüğüİl Sağlık Müdürlüğü
Kanser Kontrol BirimiKanser Kontrol Birimi
0,0
10,0
20,0
30,040,0
50,0
60,0
70,0
80,0
mily
on k
işi
2000 6,0 10,0 23,0
2005 7,6 12,0 25,0
2030 12,0 20,0 75,0
Ölüm Yeni Vaka Yaşayan
Dünyada Kanser (Dünyada Kanser (WHO 2008, IARC, 2006–2008WHO 2008, IARC, 2006–2008))
Türkiye’de kanserTürkiye’de kanser
• 2006 yılında Türkiye kanser tedavisine 2.8 milyar TL.harcadı.
• Aynı hızla artarsa ve önlem almaz isek 2020 yılında bu sayı 4 misli artarak
11.2 milyar TL.olacak
SAĞLIK BAKANLIĞI
Kanser kontrol programı;Kanser kontrol programı;
• Etkin koruma yöntemleri uygulayarak kanser insidansını azaltmak
• Kanser mortalitesini azaltmak
• Yaşayan hastaların hayat kalitesini yükseltmek
SAĞLIK BAKANLIĞI
Türkiye’de Kanser (2004 -2006)Türkiye’de Kanser (2004 -2006)
• Akciğer• Prostat• Mesane• Kolorektal• Mide • Larinks• Non- Hodgkin Lenfoma• Beyin, Sinir Sistemi• Böbrek• Pankreas
• Meme• Kolorektal• Tiroid • Uterus Korpusu• Akciğer• Mide• Over• Uterus Serviksi • Non- Hodgkin Lenfoma• Beyin, Sinir Sistemi
Erkekler Kadınlar
Ulusal Meme Kanseri Ulusal Meme Kanseri Tarama StandardlarıTarama Standardları
• Başlangıç yaşı : – 50-69 yaş
• Tarama aralığı : – 2 yılda bir mammografi ile
• Tarama sonlanması: – 69 yaş
SAĞLIK BAKANLIĞI
Ulusal Serviks Kanseri Ulusal Serviks Kanseri Tarama StandardlarıTarama Standardları
• Başlangıç yaşı : – 30 yaş
• Tarama aralığı : – 5 yılda bir kez
• Tarama sonlanması: – 65 yaş, son iki test negatif ise
SAĞLIK BAKANLIĞI
Ulusal Kolo-rektal Kanserler Ulusal Kolo-rektal Kanserler Tarama StandartlarıTarama Standartları
• Tüm erkek ve kadınlarda – Başlama yaşı: 50 – Bitiş Yaşı: 70
• Yılda bir Gaitada Gizli Kan• 10 yılda bir kolonoskopi
SAĞLIK BAKANLIĞI
Meme KanseriMeme Kanseri
MEME ANATOMİSİİÇTEN GÖRÜNÜM ÖNDEN GÖRÜNÜM ve LENF NODLARI
DUKTUS İÇİNDEKİ NORMAL HÜCRELER
LENF NODLARI
CİLT
YAĞ
LOBULLER
DUKTUS
AEROLA
MEMA BAŞI
GÖĞÜS DUVARI
KOTLAR
MAJÖR PEKTORAL KAS
BAĞ DOKU
– Kitle– Nodularite– Ağrı– Meme başı akıntısı– Cilt değişiklikleri
Doktora geliş nedenleriDoktora geliş nedenleri
Yaşla beraber kanser riski artmaktadır.Yaşla beraber kanser riski artmaktadır.
Meme KanseriMeme KanseriKadınlarda en sık görülen kanser (%22)
Kadınlarda kanser ölümlerinde 2.sırada (%15)
Meme kanserinin dünyada yıllık yeni vaka sayısı 1milyon
Asemptomatik kadınlarda erken kanser tanısında katkısı sınırlı olsa da, mammografinin saptayamadığı bazı kanserleri FM ile saptamak mümkündür.
Tarama programı olmayan, düzenli mammografi çektirilemeyen yerlerde önemi daha fazladır.
Ayrıca FM, bu işle uğraşan kişilere, kadınlara; meme kanseri, bulguları, risk faktörleri, erken tanı ve önemi
konularında eğitim verebilme ve, kendi kendine muayeneyi anlatabilme ve öğretme fırsatı verir
FİZİK MUAYENE
• Klinik Meme Muayenesi ve mamografi, • 50-69 yaş arası kadınlarda Meme Kanseri mortalitesini %25
azaltıyor• Kırklı yaşlardakilerde ise %18 azaltıyor
• Anormal KMM si olan kadınların %4 ünde sonradan Meme Kanseri çıkmaktadır.
FİZİK MUAYENE
FİZİK MUAYENE
FİZİK MUAYENE
FİZİK MUAYENE
FİZİK MUAYENE
FİZİK MUAYENE
FİZİK MUAYENE
FİZİK MUAYENE
Meme Palpasyon Teknikleri
Meme başındanVeya
Meme başınaIşınsal
Vertikal şeritler
Halkasal
KENDİ KENDİNİ MUAYENE
KENDİ KENDİNİ MUAYENE
KENDİ KENDİNİ MUAYENE
KENDİ KENDİNİ MUAYENE
FİZİK MUAYENE
Kitlelerin benin ve malin klinik karakteristikleri kesin olarak ortaya konulamadığı için, tek başına kullanılması %60-85 doğruluğa sahiptir.
Bu özellikle <40 yaş kadınlar için doğrudur.
Ayrıca, aksiller lenf nodlarının klinik değerlendirmesi de genellikle doğru değildir. Meme yakınması olmayan kadınların %30’unda ele gelen lenf
nodu,
Meme kanserli kadınların %40’ında normal aksiller muayene
PatogenezPatogenez• 1 cm çap en az 1-2 yıl (30 bölünme)• 1 cm tm yaklaşık 1 g• 130 mg iken MMG de görülebilir.• Tm bölünme zamanı 100 gün olan bir
meme Ca ort. 8 yılda klinik olarak farkedilir
MEME PATOLOJİSİMEME PATOLOJİSİ
Normal Hücreler
Meme dokusunu oluşturan bu hücrelerin Hepsinin kendine ait DNA sı vardır; büyümeleri normal ilerler
Lobuler Karsinoma in situ (LCİS)
Süt lobülünün içindeki hücreler in anormal sayı ve büyüklük artışında oluşur. LCİS da lobülİçinde normal görünümde olmayan pek çok hücre gözlenir ve bu hucreler süt lobülünün içinde kalır
Duktal Karsinoma in situ
Süt ductusunu çevreleyen hücreler sayı ve büyüklük olarak anormal arttığında oluşur.DCİS da duktus içerisinde normal görünümlü olmayan pek çok hücre gözlenir. Bu hücreler sütDuktusunun içinde kalır
İnvziv veya infiltratiif Karsinoma
DCİS veya LCİS da bulunan hücreler duktusun veya lobulun dışına yayıldığında oluşur.Diğer vücüt organlarına yayılım olduğu anlamını taşımaz
MEME KANSERİ ETYOLOJİSİMEME KANSERİ ETYOLOJİSİ
AİLESEL MEME KANSERİ
HEREDİTER MEME KANSERİ
SPORADİK MEME KANSERİ
Diğer Genler
östrojen
tümörogenezis
Genomik instabilite
dansite
radyosensitivite
obezite
yaş
inflamasyon
Fetal genlerin re-ekspresyonu
erken menarş
yaşlanma
Geç menapoz
Geç 1. gebelikGebelik yok
sağlıklı diyet alkol egzersiz Selektif östrojen
rec. modulatörü ooferaktomi HRTDeğiştirilebilir
risk faktörleri
Değiştirilemez risk
faktörleri
Nature Clinical Practice Oncology (2005) 2, 635-646
Düşük penetran genler Yüksek penetran genler
ATM, ataxia telangiectasia mutated CAFs, cancer associated fibroblasts CHEK2, CHK2 checkpoint homolog
Risk faktörleriRisk faktörleri• Yaş ve cinsiyet• Irk• Benign Meme Hastalıkları• Meme Ca öyküsü• Yaşam biçimi ve beslenme• Hormonal faktörler ve Doğum• Aile öyküsü ve genetik faktörler• Radyasyon• Çevresel faktörler
Kadınlarda 100 kat daha fazla görülür.
CinsiyetCinsiyet
YaşYaşYaş Risk
>30 1/221230-40 1/23540-50 1/5450-60 1/2360-70 1/1470-80 1/10Yaşam boyu 1/8
RR = Rölatif RiskRR = Rölatif Risk
Belli bir etkene maruz kalanların hastalık
riskinin, maruz kalmayanlara göre oranı.
Örneğin: RR= 1,5 ise,
risk 1,5 kat ya da %50 artmıştır.
GenetikGenetik Meme kanserlerinin %5-10‘u genetik geçişli
– BRCA1, BRCA2 (RR=10) – p53, Li-fraumeni RR=18 – PTEN (Cowden) hayat boyun risk %25-50– Düşük penetrans genler + endojen ve eksojen
risk faktörleri sporadik meme kanserleri
Aile HikayesiAile HikayesiMeme kanserlerinin
• %12 sinde 1 birinci derece akraba meme ca• %1 inde 2 veya daha fazla akrabada meme ca
– Genetik geçiş henüz gösterilememiş.– Genetik + Çevre – 1 birinci derece akrabada
• meme ca - RR=1.8– 2 birinci derece akrabada
• meme ca- RR 2,9– 3 birinci derece akrabada
• meme ca-RR=3,9
Familial breast cancer: collaborative reanalysis Lancet 2001
Reprodüktif faktörlerReprodüktif faktörler Menarş <12 yaş >14 yaş risk %10-20 artıyor
İlk menstruasyon: 12 y. önce (RR: 1.5)
Menopoz: 55 y. sonra (RR: 2.0) her yıl risk %3 artıyor
Meme doku değişiklikleriMeme doku değişiklikleriMeme biyopsisi
Histolojik sonuca bağlı olmadan meme kanseri riskini artırmakta RR= 1.5-1.8Önceden meme kanseri hikayesi
İkinci meme kanseri gelişme riskini 3-4 kat artırır.İn-situ lezyonlarda karşı memede risk 10 yılda %5İnvaziv kanserde her yıl için premenopozal dönemde %1 ; post-menopozal dönemde % 0.5
Bazı benign meme hastalıklarıŞiddetli atipik hiperplazi AMK (-) RR=3.5 AMK (+) RR=8.9LCIS (lobular carcinoma in situ) RR=8-10
Amstrong et al. 2000Dupont & Page 1985
Hartmann et al. N Engl J Med. 2005
Sitolojik atipiSitolojik atipi• Meme başı aspirasyon sıvısı (NAF)
– Naf sitolojik atipi RR=2Wrensch et al. J.Natl. Cancer Inst. 2001.
• Random İİAB (rFNA)– Sitolojik atipi RR= 5
Fabian et al. J.Natl. Cancer Inst. 2001.
• Duktal lavaj– Sitolojik atipi RR= 2-5
Newman et al. Cancer Control 2002.
Mamografik dansiteMamografik dansite• Meme dansitesi % 75 ile %5 farkı: RR=5• Nullipar + dens meme RR=7
Hormon replasman tedavisiHormon replasman tedavisi 5 yıldan fazla (RR 1.2-1.4)• Sadece östrojen 5 yılda riski %10 • Östrojen+ progesteron %30 artırır
Nathan J Coombs, BMJ 2005;Colloborative group on hormonal factors in breast cancer. Lancet 1997
Oral kontraseptif kullanımıOral kontraseptif kullanımı• Halen kullananlarda risk %24 artıyor
• Erken yaşta kullanım riski daha yüksek.
• Premenapozal kadınlarda meme kanseri riskini artırıyor.
Kahlenborn C Mayo Clin Proc. 2006
Alkol Kullanımı:Alkol Kullanımı:
• Alkol içmek riski %22 artırıyor.
• Her 10 g etanol/gün riski %10.
• Günlük alkol kullanımı arttıkça risk artıyor.
Key J Cancer Causes Control (2006) 17:759–770
British Journal of Cancer 2002 87: 1234-01245.
DiyetDiyet• Oksijen radikalleri içeren yiyecekler
– Çok çok pişmiş et– Fazla unsatüre yağ tüketimi
meme ca riskini artırıyor– Polisatüre yağ Omega 3 – Sebze meyve
Meme ca riskini azaltıyor
ŞişmanlıkŞişmanlık• Menapozdan sonra şişmanlık meme
kanseri riskini artırıyor.• HRT almayan obez kadınlarda RR=2• Her 5 kg artış riski %8 artırıyor.
– Sebep yağdokusu kaynaklı östrojen• Premenapozal kadınlarda şişmanlık riski
azaltıyor.
Relatif Risk Faktör
>4.0 Yaş >50 y. vs. <50 y. (80 y. kadar tüm yaşlarda artış olmasına rağmen)
Ailesel genetik mutasyonlar (BRCA1 ve/veya BRCA2) Erken yaşta 1akrabada bilateral meme ca Doğulan bölge Kuzey amerika avrupa / asya afrika Özgeçmişte meme kanseri hikayesi Meme başı aspiratında atipik hücre bulunması Atipik hiperplazi Lobular karsinoma in situ
2.1-4.0 1 birinci dereceden akrabada meme kanseri Biyopsi ile tanımlanmış proliferatif meme patolojisi Göğüse yüksek doz ışınlama Meme başı aspiratında atipisiz hiperplastik hücre bulunması Yüksek mamografi dansitesi Artmış kemik yoğunluğu (postmenapozal)
Hulka et al., 2001 (modifiye)
Relatif Risk Faktör
1.1-2.0
Reproduktif Faktörler Doğumla sonuçlanan ilk hamileliğin geç yaşta olması (>30 y.) Erken menarş (<12 y.) Geç menapoz (>55 y.) Miyada ulaşmayan gebelik Hiç evlenmemiş / evlenmiş Emzirmeme
Hormonal Faktörler Oral kontraseptif kullanımı Uzun süreli HRT kullanımı Obesite (postmenapozal)
Diğer Faktörler Endometriyum, over veya kolon kanseri hikayesi Alkol kullanımı Uzun boylu Yüksek sosyoekonomik durum Şehirde yaşama / kırsalda yaşama
Hulka et al., 2001 (modifiye)
Meme Kanseri Riskini Azaltmak içinMeme Kanseri Riskini Azaltmak için
• Post-menopozal HRT en aza indirilmeli• İlk doğumu erken yaşta (<35) yapmak• En az 6 ay emzirmek• Post-menopozal kilo almamak• Alkol alımını azaltmak• Düzenli egzersiz önerilmelidir.• Düzenli MMG taramaları ölüm oranını %25-
40 azaltır• Yüksek riskli olgulara Tx/Raloksifen