O co chodzi w harcerstwie?harcerki.eu/wp-content/uploads/2017/03/o-co-chodzi-w... · 2017. 11....

O co chodzi w harcerstwie?

czyli jak poprowadzić pracę w drużynie

wstęp str. 2

o co chodzi w harcerstwie? str. 5

na czym polega metoda harcerska? str. 6

ile osób w drużynie? str. 10

jak to wszystko ogarnąć i zaplanować? str. 11

co powinien zawierać plan pracy? str. 15 - 34

analiza drużyny – formułowanie celów str. 16-25

phm. Maria Sulewska HR Mazowiecka Chorągiew Harcerek

Przypomnij sobie swój najbardziej udany obóz. Taki, który prowadziłaś, lub taki, w którym brałaś udział. Spróbuj policzyć co zajmowało na nim najwięcej

czasu. Chatki, pionierka, zwiady, gry, służba i inne aktywności, które wykonywane były przez zastęp? Rajdy, apele, posiłki, kąpiele, ogniska, które prowadziłaś

Ty lub Twoja drużynowa, a w których uczestniczyłyście wszystkie razem? Czy raczej indywidualne harce i zadania? Być może jesteś wyjątkiem, ale większość

osób odpowie, że najwięcej czasu obozowego (który jest przecież kwintesencją harcerskiego życia) pochłaniały działania wykonywane w grupie – wspólne i

jednolite dla wszystkich (dla zastępu bądź drużyny).

A przecież w harcerstwie mamy wychowywać odpowiedzialne, świadome, samodzielne (!) osoby. Z Twoich harcerek mają wyrosnąć instruktorki – zaradne

liderki, aktywne zarówno zawodowo, społecznie, jak i prywatnie. Czy poprzez zbiórki prowadzone dla całej drużyny czy zastępu i różne zespołowe

aktywności nie działamy trochę wbrew swoim celom? Nie utrudniamy sobie pracy? Czy grupowe działania mogą służyć indywidualnemu wychowaniu?

Jak już zostało powiedziane – o ile nie jesteś wyjątkiem, to w Twojej drużynie przeważają formy pracy, w których uczestniczycie wszystkie razem

(ewentualnie w podziale na zastępy). W ogromnej większości przypadków wiąże się to niestety z traktowaniem drużyny jak szarej, jednolitej masy, w której

nie ma miejsca na osobiste podejście. Drużynowa stawia cel: „odpowiedzialność”. W planie pracy opisuje jak zamierza go zrealizować: „regularna służba,

wywiązywanie się z zadań międzyzbiórkowych, pomoc w szkolnym festynie, itd. itp.” A przecież do drużyny należy zarówno Kasia (lat 11), która zapomina o

najróżniejszych rzeczach (i warto by było, żeby nauczyła się wywiązywać z zadań międzyzbiórkowych), ale także Ala (lat 15), która jest zastępową, o

zadaniach pamięta, ale ma bardzo duży problem z oddaniem na czas planu pracy zastępu (a zadania notabene mogłaby wymyślać sama). Dla Oli (lat 12)

chodzenie co tydzień do pani Zosi (staruszki mieszkającej na osiedlu, przy którym działa drużyna) i pomaganie jej w zakupach to duże przeżycie – trochę się

boi starszej pani, choć rozumie, że jako harcerka powinna jej pomóc. Za to Ela (lat 17 – przyboczna) nie bardzo ma czas na chodzenie do pani Zosi, bo uczy

się właśnie od matury, a poza tym dużo czasu zajmuje jej pomoc w fundacji pomagającej niewidomym dzieciom. Traktowanie drużyny absolutnie zbiorowo

nie sprawdza się. I nie o to chodzi w harcerstwie. Bardzo często, niezależnie od wieku czy doświadczenia każda z nas musi pracować nad podobnymi

kwestiami (np. lenistwo ). Jednak każda w zupełnie innym wymiarze!

Gdy pytam drużynową takiej drużyny – „jak idzie praca ze stopniami w Twojej drużynie?” – słyszę odpowiedź „marnie…”. Drużyna jako całość

niejednokrotnie robi dużo bardzo ciekawych rzeczy, ale rzadko kiedy są one dopasowane indywidualnie do wszystkich harcerek (czy choćby większości z

nich). Działania nie wynikają z potrzeb dziewczyn – z ich stopni, tylko… No właśnie – zupełnie nie wiadomo z czego (co w praktyce najczęściej oznacza: „bo

poprzednia drużynowa tak robiła”, „bo zaprzyjaźniona drużyna w coś takiego się bawiła”, „bo ostatnio o tym usłyszałam i pomyślałam, że będzie fajnie”).

Zdecydowanej większości zadań na stopień nie wykonuje się podczas zbiórek, biwaków czy obozów, tylko samodzielnie w domu (a do tego zwłaszcza

mniejsze dziewczynki szybko tracą zapał). Dlatego stopnie „idą marnie”, wszyscy robią dokładnie to samo, a drużyna jest coraz bardziej jednolitą szarą

masą… I kończy się to w dwojaki sposób. Roboczo jeden by można nazwać „szara – nudna masa” a drugi „szara – niby-atrakcyjna masa”.

Wariant pierwszy - harcerki zaczynają odchodzić z drużyny, bo jednolite traktowanie jedne zaczyna nudzić, a inne z kolei przerasta. Czy zdarzyło Ci się kiedyś

mieć w drużynie 13-14-letnie dziewczyny, które zaczynają mówić, że zbiórki je nudzą? To prawdopodobnie harcerki, które nie zostały zastępowymi, a Ty nie

miałaś pomysłu jak inaczej je zainteresować, zatrzymać w drużynie. A może miałaś 13-14-letnie harcerki, które były już strasznie zmęczone drużyną,

obowiązkami... Może już przestawały odbierać telefony od Ciebie? Nie wywiązywały się z powierzonych im zadań i nie uprzedzały o tym? Znikały? To

prawdopodobnie zastępowe, na które za wiele zostało zrzucone. Smutna prawda jest taka, że w wielu drużynach jedynym sposobem stopniowania trudności

i indywidualizacji podejścia są funkcje. A powinny być stopnie! Funkcja wiąże się od razu z całym „pakietem” zadań i obowiązków. Dla dziewczyn bywa to za

duży skok (zwłaszcza, jeśli nie staramy się im pomóc, dopasowując je do nich) i niektóre to po prostu przerasta. Na początku cieszą się z prestiżu funkcji,

kolejnego stopnia wtajemniczenia, ale po jakimś czasie marzą już tylko o oddaniu zastępu (a często go po prostu porzucają). Stopnie to fantastyczny sposób

skrawania harcerstwa na idealną miarę dla każdej osoby. Nie przydzielania od razu pakietu obowiązków, tylko dokładnie tylu wyzwań, ile dana harcerka

potrzebuje.

Drugi scenariusz traktowania harcerek jednolicie, to drużyna żyjąca od akcji do akcji. Od spływu kajakowego do paintballa, od parku linowego do nagrywania

płyty, od kursu tańca do ścianki wspinaczkowej. Drużynowa dwoi się i troi wymyślając i organizując co raz to kolejne „eventy”. Są one na tyle atrakcyjne

(niemal dla każdego) i jest ich tak dużo (w końcu każdy znajdzie coś dla siebie), że harcerki z radością oczekują kolejnej zbiórki. Problem polega na tym, że

nikt nie umie powiedzieć „po co?”. Bo te formy stają się celami samymi w sobie. Nie służą już one wychowaniu – zbiórki pozwalają atrakcyjnie spędzić czas

i… tyle. Plan pracy wygląda atrakcyjnie a teorię do praktyki jakoś się dorabia… Żeby nikt nie miał wątpliwości – sama organizowałam spływy kajakowe z

drużyną i nagrywałam ze swoimi harcerkami płytę. Nie mam nic przeciwko ciekawym, pociągającym formom pracy, pod warunkiem jednak, że drużynowa

wie czego zamierza dzięki nim nauczyć, nad jakimi cechami charakteru pracować, że potrafi je zindywidualizować. Na pierwszy rzut oka taka „aktywna”

drużyna może wyglądać na prężną i silną jednostkę, ale na drugi… to totalne pogubienie harcerskiej metody. Drużyna staje się połączeniem szkoły survivalu z

kółkiem robót ręcznych, a nasze działania niewiele różnią się od bardzo dobrze prowadzonej świetlicy szkolnej.

Jak krótkowzroczne jest to rozwiązanie widać w momencie, gdy drużyna zostaje przekazana następczyni. Jeśli nie jest ona dobrym wychowawcą ani

sprawnym organizatorem „eventów” to drużyna momentalnie się rozpada (i wszyscy się dziwią jakim cudem drużyna „złotej koniczynki” zaledwie po roku

ma prawo nazywać się jedynie związkową). Dzieje się tak, ponieważ tych harcerek nie trzyma nic głębszego, a jedynie powierzchowna forma. Z chwilą gdy

następczyni nie zapewnia już tylu wyjść w ciekawe miejsca, a dziewczyny nie czują jednocześnie, że w harcerstwie „o coś chodzi” (słowo „służba” dla nich nic

nie znaczy) – odchodzą. Idą do miejsca, które zapewni im atrakcje tak ciekawe, jak to wcześniej miewało miejsce. Niestety, nadal nie zmienia to prawie

niczego w ich charakterze.

Czy w takim razie oznacza to, że wszystko, co mieści się w harcerskiej tradycji (wspólne ogniska, rajdy, pionierka, …), a także to, co powoduje, że harcerstwo

jest „na czasie” (paintball, decoupage, czy dekorowanie z drużyną cupcakes’ów) miałoby być sprzeczne z celem harcerstwa? Miałoby prowadzić do

stwarzania „klonów” zamiast do kształtowania każdej harcerki na miarę jej możliwości?

W wychowaniu harcerskim chodzi przede wszystkim o stwarzanie warunków do harmonijnego i pełnego rozwoju człowieka we wszystkich obszarach jego

osobowości: duchowym, emocjonalnym, intelektualnym i fizycznym oraz pomoc w odnalezieniu miejsca w społeczeństwie prowadzącego ku spełnieniu

człowieka jako osoby ludzkiej. Cechą wychowania harcerskiego jest szczególne uwrażliwienie młodego pokolenia na przyjmowanie postaw i realizację działań

najbardziej potrzebnych współczesnej Polsce.

[Podstawowe zasady wychowania harcerskiego w ZHR]

Część drużynowych rozumie, że naszym celem jest wydobycie z każdej dziewczyny tego, co w niej najlepsze - ale dąży do tego w opaczny sposób. W ich

drużynach jest ok. 5-7 harcerek, wszystkie gry odbywają się indywidualnie lub w parach, jedyne zbiórki to zbiórki drużyny, a praca zastępów nie istnieje. O ile

w przypadku drużyny wędrowniczej nikogo by to nie dziwiło, o tyle u harcerek to nie jest dobre rozwiązanie. Ręka metody zawiera takie elementy jak

„współdziałanie i współzawodnictwo”, „wzajemność oddziaływania” czy wreszcie „system zastępowy”. Bez nich wychowanie metodą harcerską nie istnieje.

Dlaczego tak jest, tłumaczył już Baden – Powell:

„Dzięki rywalizacji i współzawodnictwu między zastępami, wytwarza się duch zbiorowy zastępu, który wpływa na podniesienie poziomu chłopców i

osiągnięcie przez nich wyższego stopnia ogólnej sprawności. Każdy chłopiec w zastępie rozumie, że jest odpowiedzialną jednostką i że honor grupy zależy w

pewnym stopniu od jego umiejętności „wielkiej gry”. Rywalizacja zespołowa uczy współdziałania”.

„Zastęp jest szkołą charakteru dla jednostki. Zastępowego uczy poczucia odpowiedzialności i cnót dowódcy, skautów – podporządkowania się interesom

ogółu, samozaparcia i kontroli samego siebie, co wszystko obejmuje w sobie ducha współpracy i dobrego koleżeństwa.”

[Wskazówki dla skautmistrzów]

Reasumując – choć naszym celem jest wychowywanie pojedynczych osób, pewne procesy zajść mogą tylko i wyłącznie dzięki grupie. Z jednej strony

powinna to być grupa na tyle mała, aby każdy miał szansę się w niej wypowiedzieć i zaistnieć. Mała Kasia na tle trzydziestu osób być może nie miałaby jak

pokazać, jak bardzo jest zaradna, ale na tle siedmiu już da radę – ktoś ją zauważy, usłyszy i wykorzysta jej umiejętności. Takich „małych Kaś” masz w drużynie

dużo, ale zastęp to na tyle mała jednostka, że na pewno każda da radę „się przebić”. A jeśli zastępów jest kilka, to wszystkie „Kasie” będą miały maksymalnie

dużo szans na odnalezienie swojego właściwego miejsca, pokazanie się i rozwijanie.

więcej o wychowaniu w harcerstwie znajdziesz w książkach:

„Refleksje o harcerstwie i wychowaniu” Tomasza Strzembosza

„Wskazówki dla skautmistrzów” Roberta Baden-Powella

„Próby wodzów” Leopolda Ungeheuer’a

więcej o wychowaniu indywidualnym znajdziesz w książkach:

„Skauting i indywidualność” Henrie Bouchet’a

Z drugiej strony drużyna to grupa na tyle duża, że w obrębie której rywalizują ze sobą zastępy. Jeśli prowadziłaś kiedyś grę dla zastępów to wiesz, jak bardzo

potrafią się zmobilizować, żeby zwyciężyć. Jak bardzo dziewczyny potrafią się zjednoczyć, spiąć i zorganizować. W jakiej innej sytuacji 13-latka będzie tak

mobilizowała 11-latkę i odwrotnie? W jakich innych okolicznościach 14-latka (niejedna) ma szansę sprawdzić swoje umiejętności przywódcze? Mała drużyna

daje niewątpliwie czas i możliwość indywidualnej pracy z każdą harcerką. Ale zabiera niesamowitą przygodę życia w zastępie, możliwość ustalania własnych

reguł, szkołę odpowiedzialności i lojalności.

Czytając te słowa możesz odnieść wrażenie, że „i tak źle, i tak niedobrze…” Z jednej strony wychodzi na to, że akcje całej drużyny mogą do niczego nie prowadzić, z drugiej, że praca z indywidualną harcerką może nie być w pełni efektywna. Czy można w ogóle połączyć indywidualny rozwój i życie w grupie? Choć może się to wydawać nieosiągalne, mam nadzieję, że po lekturze niniejszego poradnika sprawa się zdecydowanie rozjaśni. Kluczowe są trzy kwestie – dobre zrozumienie celu harcerstwa i metody harcerskiej, właściwa liczba osób w drużynie oraz umiejętne zorganizowanie pracy. O co chodzi w harcerstwie?

wychowanie Na różnych etapach naszej „harcerskiej drogi” różnie o wychowaniu myślimy. A właściwie nie myślimy... Ja także jestem tego (niestety) bardzo dobrym przykładem. Gdy obejmowałam funkcję drużynowej w mojej głowie ani razu nie pojawiła się myśl o wychowaniu. Zastanawiałam się nad tym jak zrobić dobry nabór, żeby było nas więcej, fajną zbiórkę, żeby zainaugurować pełnienie swojej funkcji i przyciągnąć ostatnie zniechęcone harcerki (moja drużyna gdy ją przejmowałam liczyła raptem sześć trochę zniechęconych osób). Potem moim problemem było to, jaką obrzędowość wybrać na obóz, skoro w końcu mogę sama o tym decydować. Jakie gry do niej dopasować, jakich nowych (szpanerskich) rzeczy mogę nauczyć dziewczyny. Po dwóch czy trzech latach prowadzenia drużyny zastanawiałam się nad tym, jak inaczej prowadzić zbiórki, biwaki czy obozy, żeby nie robić w kółko tego samego i się nie powtarzać. Moim dylematem było „jak?” i „co?”, a nie „po co?”. Wstyd się przyznać, ale przeważnie zajmowały mnie formy – cel często gdzieś mi się po drodze gubił… Funkcjonowałyśmy trochę tak właśnie „od akcji do akcji” – często na tyle ciekawej, że drużyna rzeczywiście stała się liczniejsza, lepiej umundurowana, bardziej atrakcyjna. Ale… teraz nie pamiętam nawet imion wszystkich harcerek, które „przewinęły” się przez moją drużynę. Nie mówiąc już o tym, że ani teraz, ani wtedy o np. sytuacji domowej czy słabych stronach części z nich nie umiałabym powiedzieć ani jednego słowa. Na szczęście znalazły się osoby, które pomogły mi otworzyć oczy i uświadomić sobie, że ja mam te swoje harcerki (pomóc) wychować!

indywidualność Harcerek nie wolno traktować jak wspominanej już jednolitej – szarej masy, tylko jako indywidualne osoby, z których każda ma swoje wyjątkowe cechy charakteru, nad którymi warto pracować w wyjątkowy sposób.

więcej o formach pracy znajdziesz w książkach:

„Skauting dla chłopców” Roberta Baden - Powella

„49 gier i zabaw” [praca zbiorowa]

„Harcerz w polu. Gry i zabawy terenowe” Zygmunta Wyrobka

„Gry i zabawy w izbie harcerskiej” Juliusza Dąbrowskiego

„Harce młodzika i wywiadowcy” Antoniego Gromskiego

„Obrzędowy piec” Marka Kudasiewicza

„Trening twórczości” Edwarda Nęckiego i in.

„Formy pracy” Wojciecha Szymczaka

szukaj też na stronach internetowych:

pomysl.zhr.pl

celownik.zhr.pl

więcej o metodzie harcerskiej znajdziesz w książkach:

„O metodzie harcerskiej i jej stosowaniu” Ewy Grodeckiej

„Stosowanie metody harcerskiej w drużynie harcerzy” Marka Kameckiego

„Harcerski system wychowania” Marka Gajdzińskiego

Po co rozdrabniać się na indywidualne wychowanie? – ponieważ jest to jedyny sposób wychowywania. Możecie nauczyć każdą ilość chłopców, nawet tysiąc równocześnie, jeśli macie donośny głos i odpowiednie metody utrzymania karności. Ale to nie jest kształtowanie charakteru, to nie jest wychowywanie. Wychowanie polega na budowaniu charakteru i tworzeniu człowieka, każdego z osobna.

[Wskazówki dla skautmistrzów] To „jak?” wychowywać, to już kwestia wtórna, zależna od kreatywności drużynowego. Jeśli już dostatecznie dobrze poznamy wszystkie Ole, Kasie i Anie z naszej drużyny, to możemy się zastanawiać co maksymalnie zachęci je do pracy nad sobą. Może się tak zdarzyć, że i Ola, i Kasia, i Ania są leniwe, i że wszystkie trzy lubią gotować, więc zadanie dotyczące regularnego gotowania dla rodziny pomoże im walczyć z lenistwem. Jednak może być i tak, że tylko Ola lubi gotować, Kasia staje się najbardziej leniwa, gdy ma zacząć odrabiać lekcje, a gotowania nie znosi i takiego zadania i tak nie będzie chciała wykonać. Anię zaś dopada lenistwo, gdy ma sprzątać pokój – gotowanie to dla niej pestka (ani wyzwanie ani obowiązek), a konieczność regularnego szykowania posiłków dla rodziny w ogóle by jej nie obeszła. Forma zależy od celu i osoby – nigdy odwrotnie! Inaczej metoda, pozornie dobrze dobrana, realnie nie wpłynie pozytywnie na charakter danej harcerki.

naszym CELEM jest kształtowanie CHARAKTERU poprzez traktowanie każdej harcerki w INDYWIDUALNY sposób

Na czym polega metoda harcerska? Na pracę całej drużyny składa się suma wszystkich małych, indywidualnych „prac” z harcerkami. Prowadzić je należy w oparciu o „rękę metody”, która w prosty sposób opisuje najważniejsze zasady oddziaływania. O co w niej chodzi możemy zastanowić się wspólnie, pomagając sobie przykładem wyżej wspomnianego lenistwa. *Lenistwo czy spóźnialstwo to NIE jest ani najważniejszy ani najczęstszy problem w drużynach harcerek. Na tym przykładzie pokazuję jedynie jak na jeden problem można spojrzeć z różnych perspektyw, z wykorzystaniem ręki metody.

Nadgarstek – to ruch (świeże powietrze, puszczaństwo). Drużynowa zabrała Kasię, Anię, Olę i resztę drużyny na całodniową zbiórkę do lasu. Trzeba było wstać rano, żeby zdążyć na PKS, a potem jeszcze przejść kilka kilometrów. W lesie były komary (uciążliwe zwłaszcza w trakcie wieczornego ogniska, do którego trzeba było pozbierać chrust), a poza tym było trochę chłodno.

więcej o puszczaństwie znajdziesz w książkach:

„Obóz harcerzy” Tomasza Maracewicza

„Zwój kory brzozowej” Ernest’a Thompson’a Seton’a

„Pod totemem słońca” Antoniego Wasilewskiego

„Skauting dla chłopców” Roberta Baden - Powella

więcej o systemie zastępowych znajdziesz w książkach:

„System zastępowy” Roland’a Philips’a,

„Jak prowadzić zastęp harcerski” Władysława Szczygła

„Skauting dla chłopców” Roberta Baden-Powella

„O metodzie harcerskiej i jej stosowaniu” Ewy Grodeckiej

„Tropem zastępu żurawi” Ewy Grodeckiej

Mimo, że wycieczka związana była z różnymi trudami, to drużyna wróciła z mnóstwem pozytywnych emocji i wrażeń. Bez wyznaczania żadnych szczególnych zadań każda z dziewczyn miała możliwość zmierzenia się z leniwą, słabszą stroną swojej natury. Choć dzień nie polegał na leżeniu na kanapie przed telewizorem, to wszystkie chciały go koniecznie powtórzyć!

Na co dzień przemieszczamy się między szkołą, domem, pracą.. Jeździmy autobusami, tramwajami, samochodami. Obracamy się w znanym, nudnym środowisku. Łono przyrody, bliskość z naturą pokazują nam piękną stronę tego świata, wyzwalają z nas to co dobre, pomagają nam się przełamać. Bliżej nam wtedy do Boga – gdy widzimy niesamowitą tęczę, lub uda nam się podpatrzeć dzikie zwierzę, w myślach od razu dziękujemy za piękno stworzenia, same chcemy być lepsze.

Śródręcze – to naturalność, dobrowolność, samowychowanie (oddziaływanie od wewnątrz). Ania, Kasia i Ola mają swoje domowe obowiązki. Chodzą też oczywiście do szkoły, no i na zbiórki. Każda z nich ma też swoje zainteresowania. Ania ma duże akwarium z rybkami, o których lubi czytać lub oglądać opowiadające o nich filmy. Kasia chodzi na ściankę wspinaczkową – latem będzie chciała pojechać na kurs skałkowy. Ola należy do szkolnego teatru, poza tym śpiewa i uczy się grać na pianinie. Drużynowa w ramach walki z lenistwem każdej z nich przykazała regularnie sprzątać samochód rodziny. Mam nadzieję, że już po tak krótkim opisie czujesz, że nie ma to większego sensu. Dużo efektywniej byłoby gdyby Ania regularnie zajmowała się swoimi rybkami (o czym czasem zapomina), Kasia zobowiązała się do nie spóźniania na zajęcia wspinaczkowe, a Ola do codziennego grania przez pół godziny na pianinie.

Naturalność w harcerstwie przejawia się w dwojaki sposób. Po pierwsze każda dziewczyna ma jakieś pole swoich obowiązków czy zainteresowań. Zadania związane z ich zwyczajnymi działaniami są dla nich prostsze do wykonania, dziewczyny czują do nich większą motywację. Harcerstwo często i tak zabiera trochę czasu – wymyślanie sztucznych poleceń, do których dziewczynom brak spontanicznego zapału jest z góry skazane na niepowodzenie. Drugi przejaw dobrowolności w harcerstwie, to w ogóle sama do niego przynależność. Składamy przyrzeczenie zaczynające się od słów „mam szczerą wolę…”. Same, dobrowolnie przyjmujemy na siebie dodatkowe wyzwania i obowiązki. Zgodnie z Prawem Harcerskim godzimy się na wykonywanie zadań przełożonych, także tych, które nie są dla nas proste, które zmuszają nas do pracy nad sobą. Nasza przynależność do harcerstwa to już część walki z naszym wewnętrznym lenistwem czy egoizmem.

Kciuk – to system zastępowy. W trakcie obozu drużynowa zauważyła, że kwestia lenistwa jest dalej aktualna. W namiotach harcerek nieustannie panował bałagan, a gdy trzeba było zbierać chrust na ognisko, snuły się jedynie wkoło, markując wykonywanie zadania. Podczas pionierki zdarzało im się chować i robić sobie drzemki w krzakach w czasie, gdy miały nosić żerdki. Drużynowej ciężko było pilnować każdej pojedynczej dziewczyny, dlatego postanowiła zadziałać w inny sposób. Podczas wieczornej odprawy zastępowych powiedziała im o wprowadzeniu dodatkowej punktacji – każdego dnia będzie dwa razy sprawdzała porządek na półkach swoich zastępowych (raz w ciągu rannego apelu i raz w dowolnie wybranym przez siebie momencie). Ponadto co wieczór zastępowe będą wybierać spomiędzy siebie osobę,

która danego dnia najlepiej wywiązywała się z powierzonych jej zadań. Na koniec obozu zastępowa, która zdobędzie największą liczbę punktów dostanie wybraną przez siebie nagrodę. W drugiej połowie obozu okazało się, że choć punktacja dotyczyła tylko zastępowych, we wszystkich zastępach zniknął problem bałaganu, a sytuacje gdy dziewczyny chowają się przed wykonaniem zadania przestały mieć miejsce. Wszystkie harcerki stały się bardziej ochocze i prężne!

System zastępowy nie powstał po to, żeby łatwiej przekazywać sobie informacje (w ramach np. sieci alarmowej), czy po to, by przekazać zastępowym część wychowawczych obowiązków. Dziś jednym kliknięciem wysyłamy informacje o zbiórce jednocześnie do wszystkich naszych harcerek, ale niestety zrzucamy też na nie zadania, które nie powinny do nich należeć. Zwróć uwagę, że gdy mamy do czynienia z większą grupą (klasą, drużyną, etc.) w sposób naturalny dzieli się ona na mniejsze podgrupy. Każda z nich ma pewne wspólne cechy – należące do niej osoby się znają, lubią spędzać ze sobą czas, a przede wszystkim – same, automatycznie, wybierają sobie lidera. Będzie to taka osoba, która pierwsza krzyknie: „Chodźmy! Zróbmy!”, a reszta jej posłucha, choć nikt nikogo do tego nie będzie zmuszać. Baden-Powell zauważył ten naturalny proces i postanowił go wykorzystać. Spostrzegł także inną rzecz – skauci, harcerze, harcerki chcą być tacy, jak ich naturalny przywódca – zastępowa. Jeśli pracujemy nad kwestią lenistwa u zastępowych, chwilę później efekty zobaczymy także u reszty drużyny (dotyczy to nie tylko cech charakteru, ale także np. wyglądu – na zdjęciach łatwo można zobaczyć jak styl ubierania się kadry drużyny przejmują małe harcerki ). Rolą zastępowej nie jest bycie wychowawcą, który świadomie analizuje charakter podległych jej harcerek i stawia im cele wychowawcze. Ma ona ciągnąć za sobą dziewczyny w dobrą (wskazaną przez Ciebie, druhno drużynowa) drogę. I wcale nie musi być w pełni świadoma efektu, jaki chcesz uzyskać. Fakt pełnienia funkcji zastępowej nakłada dodatkowe obowiązki (np. opiekowania się zastępem na grze), czy uczy dodatkowych rzeczy (sumienności, odpowiedzialności, przywództwa), ale nie chodzi w tym o to by z zastępowej robić „mini-drużynową”. Korzystaj świadomie z zalet systemu zastępowego – zwracaj ogromną uwagę na swój zastęp zastępowych, dbaj o niego, rozwijaj go, a zanim się obejrzysz cała Twoja drużyna stanie się jeszcze lepsza.

Palec wskazujący – to współdziałanie i współzawodnictwo. W drużynie wiele harcerek ma problem z lenistwem. Podczas zbiórek drużyny objawia się to np. poprzez fakt, iż po zbiórce nikomu się nie chce posprzątać harcówki. Drużynowa zauważyła ten fakt i ustaliła zastępom dyżury. Dodatkowo za każde dobre posprzątanie harcówki przyznaje punkty do śródrocznej rywalizacji. Oceniany jest nie tylko porządek, ale także to, czy w sprzątanie angażowały się wszystkie harcerki z zastępu i ich nastawienie (marudzenie/pogoda ducha). Suma summarum wszyscy są zadowoleni, bo dzięki wspólnej pracy wszystkich harcerek w końcu podczas zbiórek nie siedzi się na zakurzonej wykładzinie, a książki w biblioteczce stoją na właściwych miejscach i łatwo jest znaleźć to co potrzebne!

Współdziałanie uczy harcerki, że każda z nich ma swoje miejsce, swoje zadanie i że może się przyczynić do wspólnego dobra, realizacji wspólnego celu. Współzawodnictwo (pomiędzy harcerkami czy zastępami) motywuje do pracy nad sobą. Harcerkom łatwiej się zmierzyć z czymś, czego nie lubią gdy wiedzą, że na końcu czeka na nie miły upominek lub po prostu satysfakcja z wygranej. Natomiast współzawodnictwo bez współdziałania przeradza się w chorą rywalizację, gdzie jedynym bodźcem stają się punkty czy nagrody. W takim przypadku to przykładowe utrzymanie porządku nie ma już żadnego znaczenia – liczy się już tylko bycie lepszym niż inny zastęp za wszelką możliwą cenę – zamiast stawać się lepsze, wyzwalają z siebie same złe emocje.

Palec środkowy – to wzajemność oddziaływania. Żeby sprawdzić czy Kasia, Ania i Ola systematycznie realizują różne zadania samemu trzeba je sprawdzać.. systematycznie! W dodatku jeśli Ola zacznie regularnie robić kolacje dla rodziny, Kasia zacznie się lepiej uczyć i będzie przynosiła same „piątki”, a Ania będzie miała porządek w pokoju, to drużynowej głupio będzie być od nich gorszą. No bo jak by to wyglądało – tłumaczyć dziewczynie, że trzeba się dobrze uczyć, a samemu nie zdać do następnej klasy? Lub zaprosić radę drużyny do pokoju, w którym nie widać biurka spod zalegających ubrań?

Generalnie chodzi o to, że w harcerstwie tak naprawdę nie ma wychowawców i wychowanków, bo wszyscy uczą się od siebie nawzajem. Czasem to harcerki zwracają drużynowej uwagę na jej bałagan w kadrówce, czasem ona im na to co dzieję się w ich namiotach. Ponad to, gdy drużynowa co rano sprawdza porządki zastępom, ją samą uczy to sumienności i obowiązkowości. Pamiętaj, że w harcerstwie podstawowym narzędziem wychowawczym jest przykład własny. Jeśli chcemy by nasze podopieczne czegoś się nauczyły, najpierw same musimy się tego nauczyć. Jeśli zależy nam na jakiejś konkretnej cesze charakteru, wystarczy że same zaczniemy się zachowywać w określony sposób, a dziewczyny mimowolnie zaczną nas naśladować.

Palec serdeczny – to oddziaływanie pośrednie. Czy słyszałaś kiedyś, by od powtarzania w kółko „nie bądź leniwa” ktoś się naprawdę zmienił? Nie lubimy, gdy nam ktoś „suszy głowę” – moralizuje, wygłasza kazania. Polecenie „zbierz chrust na ognisko” rzadko witamy z radością. Natomiast to samo zdanie, zaszyfrowane na kawałku kory, jako jedno z zadań podczas obozowej gry powoduje, że harcerki prześcigają się w znoszeniu patyków. Podobnie mało która dziewczyna zachowuje idealny porządek w swoim pokoju, ale.. każda z precyzją zacznie składać swoje bluzki i spodnie, gdy razem z zastępem będzie nagrywać swoją wersję programu telewizyjnego „Perfekcyjna pani domu”. Ciekawe, co by zrobiła 15-letnia Ania, gdyby dowiedziała się, że za dwie godziny odwiedzi ją przyboczny bratniej męskiej drużyny (bo drużynowa umówiła się z drużynowym Krzyśka, że wyślą go znienacka do Ani i jej zabałaganionego pokoju z poleceniem np. przygotowania wspólnego ogniska drużyn, tworząc w ten sposób, zgodnie z harcerską metodą, tzw. sytuację wychowawczą)? Podejrzewam, że posprzątałaby choć co bardziej intymne części garderoby (nawet jeśli nie wszystkie ubrania) zalegające jej pokój, leżące wszędzie różne kobiece pisma, czy inne kosmetyki. Później drużynowa, np. rozmawiając z Anią przy o ognisku albo podczas zbiórki, łatwo mogłaby zahaczyć o tę sprawę, pytając o jej wrażenia i o to, co Ania sądzi o całej sprawie. Mogłaby także pomóc jej samej dojść do wniosku, że warto jest mieć pokój wysprzątany stale – bo nigdy nie wiadomo, co nas czeka. Na dodatek, gdyby Krzysiek zaczął częściej odwiedzać Anię, może sama by zaczęła regularnie sprzątać?

Pośredniość oddziaływania to coś, czym różni się szkoła od harcerstwa, praca od zabawy. Możemy i powinnyśmy kształtować różne cechy charakteru harcerek, nie mówiąc im o tym wprost. Tym łatwiej będzie im zmierzyć się z trudnościami, im mniej będą rozumiały, o co w danym zadaniu tak naprawdę chodzi – jaki jest jego prawdziwy cel ;) Mistrzostwo w byciu instruktorką polega na tworzeniu odpowiednich „sytuacji wychowawczych”, czyli takich sytuacji, w których harcerki same dochodzą do zamierzonych przez nas wniosków (a nie tylko wykorzystywanie tego co akurat przynosi chwila). O ileż lepiej jest, zamiast powtarzać „nie bądź leniwa” sprawić, by nasza harcerka na własnej skórze, praktycznie odczuła, że lenistwo nie popłaca. Właściwie zaaranżowane okoliczności, umiejętnie poprowadzona rozmowa same doprowadzą dziewczyny do tych „prawd”, o które nam chodzi – a takie przemyślenia zdecydowanie bardziej trafiają do dziewczyn niż dowolne „kazanie” i na dużo dłużej w nich zostają.

Palec mały – to stopniowanie trudności (stopnie i sprawności) Ola ma 11 lat i zdobywa ochotniczkę. Lubi gotować i zadanie dotyczące przygotowywania przez tydzień kolacji dla rodziny to dla niej dobra okazja do pracy nad lenistwem, zwłaszcza, że dzięki temu zdobędzie sprawność „gosposi” (*) i w końcu będzie miała na rękawie wyszytych więcej sprawności niż Hela! Kasia ma 13 lat i zdobywa tropicielkę. Nie lubi się uczyć, a tymczasem zbliża się egzamin na koniec szkoły podstawowej. Wspólnie z drużynową ustaliły, że co czwartek Kasia będzie przez godzinę powtarzać matematykę a co piątek angielski (i tak przez najbliższe dwa miesiące do egzaminu). Nad zadaniem będzie czuwać mama Kasi, a dzięki temu nie będzie wzbraniała Kasi udziału w zbiórkach. Ania ma 15 lat i zdobywa samarytankę – jej pokój to istne królestwo chaosu. Rozumie, że sprzątanie go to jej obowiązek, choć ma z tym duży problem. Po rozmowie z drużynową postanawia zmierzyć się z tematem bałaganiarstwa – w ramach próby na stopień postanawia nie tylko sprzątać swój dom, ale za regularną służbę obiera sobie cotygodniowe sprzątanie i pomoc w mieszkaniu u swojej starszej, schorowanej sąsiadki.

Gdy w drużynie zwyczajem jest praca ze stopniami i sprawnościami, normalne jest, że starsze harcerki z większym stażem chcą mieć wyższy stopień, niż młodsze dziewczyny. Łatwiej zmotywować się do trudniejszych zadań, gdy wiążą się one z realizacją próby na stopień czy sprawność.

Musimy znać nasze harcerki – wiedzieć z czym mają trudności, w którą stronę należy je „popchnąć”. Gdy już to określimy, możemy szukać im różnych sposobów w jaki mogą swoje cele osiągnąć. Czasami będzie się to odbywać poprzez działania w zastępie, czasem w drużynie, a czasem poprzez indywidualne zadania. Pamiętając o metodzie harcerskiej zarówno Ty, druhno drużynowa, jak i Twoje harcerki zmienicie się same nie widząc kiedy Ile osób w drużynie? Nie umiałabym wytłumaczyć drużynowej, która ma u siebie czterdzieści dziewczyn, jak dobrze pracować z drużyną. Według mnie to po prostu niemożliwe.

Można traktować je jednolicie, organizować dla nich różne akcje, ale chyba nikt nie jest w stanie poznać problemy i radości tylu harcerek, być na bieżąco z

tym co się u nich dzieje i na podstawie tego odpowiednio dobierać im zadania. Nie czujesz się przekonana? Spójrz więc na to w taki sposób – ile masz

przyjaciółek? Jedną, trzy, pięć? Ilu masz znajomych, z którymi regularnie się widujesz lub korespondujesz (tzn. np. raz na tydzień lub dwa tygodnie). Jednego,

troje, pięciu? Może nawet piętnastu - ale raczej nie czterdziestu. Tworzenie więzi z drugim człowiekiem wymaga czasu i zaangażowania – choćby po to, by

mieć kiedy pójść z nim na kawę i dowiedzieć się co słychać. Ty dla swoich harcerek masz być starszą siostrą – a to ktoś więcej, niż „znajoma” i trochę ktoś

inny, niż „przyjaciółka”. Każda z nas jest inna, każda ma inne możliwości. Pamiętając o tym, że w metodzie harcerskiej ważne jest funkcjonowanie zarówno w

małej (zastęp) jak i w dużej (drużyna) grupie, zastanów się – ile osób Ty jesteś w stanie dobrze poznać? Ile prób na stopnie harcerskie dasz radę

poprowadzić? Dla ilu osób znajdziesz ten czas na rozmowę, zabawę, pomoc? I nie oczekuj też, że zastępowe z Twojej drużyny przejmą od Ciebie część

wychowawczych obowiązków – to nie jest ich rola. One są Twoimi wychowankami i podopiecznymi tak samo, jak pozostałe dziewczyny z drużyny. Dla

pewnych osób, o odpowiednich zdolnościach, najlepszą metodą wychowawczą jest wzięcie odpowiedzialności za innych, ale to nie znaczy, że wolno nam

przestać zajmować się rozwojem i stopniami tych osób, lub – co gorsza – przerzucać na nie odpowiedzialność za wychowywanie naszych najmłodszych

harcerek. Drużynowa jest jedynym wychowawcą w drużynie.

Najlepiej jest, jeśli stan drużyny nie przekracza 32 chłopców. Podaję tę liczbę, ponieważ w mojej praktyce szkolenia chłopców doszedłem do przekonania, że szesnastu to już jest więcej, niż mogłem podołać w odnajdywaniu i wydobywaniu indywidualnego charakteru każdego z nich. Być może, inni są dwa razy zdolniejsi ode mnie - i stąd liczba 32.

[Wskazówki dla skautmistrzów] BP mówi o 16 osobach w drużynie. Jeśli Ty masz ich u siebie 50, to pewnie jest to duże przegięcie, ale jeśli np. 5? To przesada w drugą stronę powodująca, że różne procesy, które mogą zajść jedynie w grupie nie będą miały miejsca. To wśród ludzi uczymy się rozmawiać, rozwiązywać konflikty, przewodzić grupie, zdrowo rywalizować, odpowiadać za siebie wzajemnie itd. itp. Drużyna licząca 16-25 osób to najlepsze środowisko, gdyż z jednej strony składa się z kilku zastępów mogących ze sobą rywalizować (i rozwija procesy między grupami), a z drugiej każdy zastęp liczy po 5-7 osób co daje możliwość zaistnienia na małym forum (i rozwija procesy między poszczególnymi osobami). Liczba osób w Twojej drużynie nie powinna więc być wynikiem jedynie przypadku, udanego, bądź nie naboru czy spadku (po poprzedniej drużynowej). Ma to zależeć od Twoich możliwości, przygotowania i doświadczenia harcerskiego. Tylko mając odpowiednią liczbę osób w Twojej drużynie jesteś w stanie dobrze i efektywnie z nią pracować. Jak to wszystko ogarnąć i zaplanować? Wierzę, że po przeczytaniu powyższego fragmentu zastanowiłaś się czy w Twojej drużynie jest odpowiednia dla Ciebie liczba harcerek, a jeśli nie, to co zrobić, żeby ją osiągnąć. Teraz możesz dążyć do idealnego stanu liczbowego, a równolegle możesz planować pracę drużyny. Jak to zrobić dobrze pokazuje poniższy rysunek. A więc druhno drużynowa – na start!

W książce pracy poza „charakterystykami” powinno znaleźć się jeszcze trochę innych kwestii (książka pracy to też element wymaganej dokumentacji). Co w niej konkretnie powinno się znaleźć możesz dowiedzieć się z wzoru, który jest do pobrania na stronie referatu harcerek Mazowieckiej Chorągwi. http://maz.harcerki.zhr.pl/

Obojętnie czy przejęłaś drużynę po kimś innym, czy miesiąc temu założyłaś nową, czy od roku skład Twojej drużyny się nie zmienił, czy właśnie zrobiłaś nabór, na który przyszło trzynaście nowych dziewczyn – zaczynając planowanie pracy usiądź spokojnie w fotelu i oczyma duszy wyobraź sobie wszystkie harcerki, które w tym momencie należą do Twojej drużyny. Każda z nich jest inna, każda jest na innym harcerskim etapie – zdobywa inny stopień i inne sprawności. Ciężko o wszystkim pamiętać, dlatego warto sobie zapisać różne najważniejsze kwestie związane z każdą z nich. Do tego służy KSIĄŻKA PRACY. To hasło często odstrasza, kojarzy się z jakimś trudnym do prowadzenia dokumentem… Nic bardziej mylnego! Ta książka powinna być Twoim najchętniej używanym notatnikiem – miejscem na wszystkie szalone pomysły i spostrzeżenia, który powinnaś mieć zawsze pod ręką! Przede wszystkim powinno być w niej miejsce na opisanie każdej z Twoich harcerek. Wszystko jedno czy będzie to w formie ręcznie zapisywanego zeszytu, czy uzupełnianego wzoru, obrzędowego i kolorowego segregatora czy pliku prowadzonego w komputerze – zanim zaczniesz czytać dalej – zorganizuj sobie książkę pracy.

Jeśli już siedzisz wygodnie i masz książkę pracy, to myśląc po kolei o każdej z Twoich harcerek zapisuj wszystko to, co wydaje Ci się w jej kontekście ważne.

Na pewno będą to jej mocne i słabe strony, czy wybijające się cechy charakteru, ale także kwestie dotyczące specyficznej sytuacji rodzinnej (rozwiedzeni

rodzice, chore rodzeństwo), sytuacji szkolnej (matura, kilka szkół, duże trudności w nauce), wybitnych uzdolnień, stałych trudności wychowawczych czy

aspektów zdrowotnych wpływających na funkcjonowanie w drużynie. Możesz to robić w tabelce, w punktach czy za pomocą np. mind mapy – dowolnie, aby

było to dla Ciebie czytelne i abyś na tej podstawie była w stanie tworzyć próby na stopnie dla danej harcerki oraz żebyś mogła łatwo zapisywać, co się u niej

zmieniło. Roboczo można nazwać to pisaniem charakterystyki danej harcerki.

Jeśli tydzień wcześniej do Twojej drużyny przyszło pięć nowych dziewczyn, to na pewno ciężko Ci jeszcze będzie coś o nich powiedzieć. Najlepiej by było,

gdybyś przed przystąpieniem do kolejnych kroków w planowaniu pracy drużyny choć raz porozmawiała z każdą z nich – żebyś choć ciut ją poznała, umiała

powiedzieć o niej choć jedną wyróżniającą ja rzecz. Mimo, że będziesz mogła powiedzieć o niej dużo mniej niż o np. swojej przybocznej, to da Ci to jednak

jakąś podstawę do dalszych działań.

masz odpowiednią liczbę harcerek w drużynie jesteś w stanie każdą ze swoich

harcerek „ogarnąć” i opisać w książce pracy

Przemyślałaś sobie już zatem kogo masz (pomagać) wychowywać i jakie te osoby są. Krok trzeci to znalezienie odpowiedzi na pytanie „jak to zrobić?”. Wszystko co robisz z harcerkami, są to de facto działania, które wykonują one indywidualnie, z zastępem lub z całą drużyną. Jeśli chodzi o działania indywidualne podstawą jest właściwa próba na stopień. Wymagania na stopnie podpowiadają Ci, jakie w danym wieku powinny być dziewczyny, co powinny umieć, nad czym powinny pracować. Oczywiście każda z nas jest inna dlatego poza ogólnymi wymaganiami liczy się Twoja ich znajomość. W harcerstwie nie chodzi przecież o równanie „pod linijkę” tylko o indywidualny rozwój. Może się tak zdarzyć, że pewne wymaganie z samarytanki dana harcerka spełniła już jako ochotniczka. Może być też tak, że niektóre zadania z próby na tropicielkę daną dziewczynę mogą przerastać nawet gdy ma już ona 17 lat, a za sobą kilka lat pracy nad danym tematem. Do Ciebie należy ocena czy harcerka osiągnęła już właściwy postęp, by próba na dany stopień mogła zostać uznana za zrealizowaną. Konkretnie - gdy już opisałaś sobie jakie dziewczyny masz i porównasz je z tym jakie „powinny być” (tzn. z ideą stopnia i wymaganiami na niego) to łatwo zobaczysz jakie cele powinnaś postawić na kolejny rok / semestr / obóz. Na tej podstawie budujesz im próby na stopnie, które rozpisane gromadzisz w książce pracy (lub w przypadku „niższych” stopni po prostu prowadzisz zgodnie z wymaganiami). Przy okazji zamknięcia danej próby na stopień, pisania planu pracy na obóz, czy po prostu wolnego wieczoru – w książce pracy możesz zapisać co się w konkretnej harcerce zmieniło, co nowego się pojawiło,

na co warto zwrócić uwagę przy okazji kolejnego stopnia. Jak już wspomniałam, książka pracy powinna być podręcznym notatnikiem, do którego powinnaś na bieżąco wpisywać swoje uwagi odnośnie tego co się poszczególnej Twojej harcerce udało, a co nie. Tylko wtedy książka pracy ma realny sens – na bieżąco uzupełniana (najlepiej po każdej zbiórce!) będzie też świetną pomocą przy rozpisywaniu próby na kolejny stopień.

celem harcerstwa jest wychowanie indywidualne zaczynasz od stworzenia „charakterystyki” dla każdej z harcerek i rozpisania jej stopnia

W Twojej drużynie masz kilkanaście czy dwadzieścia kilka harcerek. Każda z nich zdobywa swój stopień, w ramach którego ma do wykonania różne zadania. Część z nich wiąże się np. z przygotowaniem czegoś dla zastępu, czy z wzięciem udziału w jakimś działaniu drużyny. Stoisz przed nie tak łatwym organizacyjnie zadaniem – połączeniem potrzeb wszystkich Twoich harcerek i zadań zapisanych w ich próbach w to co będziecie robiły na zbiórkach w danych roku harcerskim. W sensie dosłownym może leżeć przed Tobą i ze 40 stron zapisanych próbami, uwagami, zadaniami i celami… W głowie masz dużo ciekawych pomysłów na to jak pracować nad różnymi problemami Twoich harcerek. Wiesz już zarówno co chcesz osiągnąć, jak też wymyśliłaś już dużo ciekawych sposobów do osiągnięcia celów. W dalszej części niniejszego poradnika znajdziesz opisany jeden z pomysłów na to jak połączyć to wszystko w jeden, spójny PLAN PRACY dla całej drużyny. Jak pracować nad jednymi tematami podczas zbiórek całej drużyny, a jak podpowiedzieć zastępowej na co może ona zwrócić uwagę u swoich harcerek. W ramach planu łączysz wszystkie formy z prób, wszystkie Twoje szalone pomysły w jedną całość – w biwaki, zbiórki, rady, a także w pracę obozową. Im ciekawsze, im bardziej dopasowane do dziewczyn (naturalne) zadania wymyślisz, tym lepiej się dziewczyny rozwiną i

tym chętniej będą brały udział w działaniach drużyny! Jeden cel może być realizowany poprzez wiele różnych form (dlaczego – tłumaczyłam powyżej pisząc o metodzie harcerskiej). Gdy upłynie czas na jaki plan został napisany warto wszystkie uwagi z jego realizacji przenieść do książki pracy. Poświęć jeden wieczór na spokojne zastanowienie się gdzie po tym czasie zaszła każda z Twoich harcerek. Zrób sobie kubek dobrej kawy czy herbaty i pomyśl – czy przez to pół roku, czy przez ten obóz Kasia „wyleczyła się” z lenistwa? Czy Ania stała się bardziej sumienna, czy nadal powinna nad tym pracować? Czy wymyślone przez Ciebie formy zadziałały? Do takiego wieczoru podsumowań dobrze jest też zaprosić swoją przyboczną. Każda z nas ma swój punkt widzenia, ma inne spostrzeżenia i czasem potrafi dostrzec coś lepiej niż Ty, a taka rozmowa potrafi być bardzo konstruktywna! Idealnie byłoby gdybyś swoje obserwacje zapisywała nie tylko raz na rok czy pół roku, ale np. po każdej zbiórce drużyny, radzie drużyny, po każdym biwaku. Obóz jest szczególnym czasem, gdzie czujemy harcerstwo całą sobą – to wyjątkowy moment, gdy jak na dłoni widać wszystkie mocne i słabe strony Twoich harcerek. Wykorzystaj ten czas szczególnie do pracy z dziewczynami, ich stopniami i sprawnościami.

znasz metodę harcerską planujesz pracę drużyny i ewaluujesz ją

Koło się zamyka - po kolejnym obozie, po kolejnym roku znowu „wracasz na start”. Znowu zastanawiasz się nad tym w jakim momencie jest każda z Twoich dziewczyn, czego potrzebuje i jak to połączyć w pracę całej drużyny. Na podstawie takich przemyśleń powstaje kolejny plan pracy, a wszystkie wnioski lądują w książce pracy. Tak naprawdę powinnaś się znaleźć na tym „starcie” za każdym razem, gdy Twoja drużyna się zmienia – gdy robisz nabór, gdy dziewczyny zmieniają funkcje i „układ sił” w drużynie się zmienia, gdy część Twoich dziewczyn odchodzi czy przechodzi np. do wędrowniczek. To taka niekończąca się opowieść, to proces jakim właśnie jest wychowywanie

Dalsza część tego poradnika jest o tym jak przejść od tych „40 stron zapisanych próbami, uwagami, i celami” do spójnego planu dla drużyny. Jak połączyć

wszystkie formy i zadania z prób w zbiórki drużyny, biwaki czy wycieczki. Mam nadzieję, że zaproponowany przeze mnie sposób pisania planu pracy okaże

się pomocny i łatwy w zastosowaniu!

Co powinien zawierać plan pracy?

[Poniżej znajdują się opisane kolejne elementy, które powinien zwierać plan pracy. Towarzyszą im przykłady, tworzące jeden przykładowy plan pracy.]

1. Lista osób w drużynie z podziałem na zastępy

Może to być jedna tabelka, może być kilka – osobne dla każdego zastępu. Obowiązkowe - najważniejsze jest wypełnienie kolumn oznaczonych kolorem -

pozostałe informacje mogą być pomocne, natomiast wystarczy, że znajdą się w książce pracy. Jeśli potrzebujesz dodatkowych informacji, możesz oczywiście

dodać kolejne kolumny według uznania. Informacje teleadresowe wystarczy, że będą w książce pracy – nie jest konieczne umieszczanie ich w planie pracy.

Lp. Imię i nazwisko Stopień zdobyty

zastęp wiek Szkoła, klasa

Data wstąpienia

Data przyrzeczenia

Funkcja, staż kursy Uwagi*

1 KASIA Nowak tropicielka Sarny 14 l. II gim. 12.09.2008 20.07.2010 zastępowa,

1rok „Pneuma IV”- kurs zastępowych

egzamin gimnazjalny

*Uwagi mogą dotyczyć np.:

Specyficznej sytuacji rodzinnej

Sytuacji szkolnej (matura, kilka szkół, duże trudności w nauce)

Wybitnych uzdolnień

Stałych trudności wychowawczych

Kwestii zdrowotnych wpływających na funkcjonowanie w

drużynie

Innych wyjątkowych sytuacji

2. Charakterystyka ZZ-tu

Jest to miejsce na szczegółową charakterystykę każdej osoby z zastępu zastępowych, zawierającą dokładny opis jej harcerskiej drogi. Mniej istotne, czy

będzie ona zrobiona w formie kolejnej tabelki czy opisu – ważne, aby była dość szczegółowa Korzystać z niej będzie głównie Twoja hufcowa podczas

sprawdzania danego planu pracy – Ty opis każdej osoby i tak masz w książce pracy (skąd możesz go np. skopiować do planu). Gdyby takiej charakterystyki tu

nie było, musiałabyś udostępnić hufcowej swoją książkę pracy, żeby mogła ocenić, na ile postawione przez Ciebie cele i dobrane do nich formy pasują do

Twoich harcerek.

Opis umieszczony w planie powinien zawierać informacje o długości harcerskiego stażu, ilości obozów i zimowisk danej harcerki, jej mocne i słabe strony,

zainteresowania, problemy, a także pomysł na dalszą harcerską działalność takiej osoby – indywidualny cel. Ważne jest również zaznaczenie kursów w jakich

harcerka brała udział i w jakich jeszcze planuje wziąć – aby praca z kadrą i przygotowywanie następczyń na różne funkcje było przygotowywanym procesem,

a nie kwestią pojawiającą się znikąd.

Przykład:

Kasia ma 15 lat, uczęszcza do II klasy gimnazjum. W drużynie jest od września 2008 roku. Była na 4 obozach i 2 zimowiskach. W lipcu 2010 roku złożyła

swoje Przyrzeczenie Harcerskie. W zeszłym roku wzięła udział w Kursie zastępowych Pneuma IV, który ukończyła z patentem zastępowej. Ma otwarty

stopień samarytanki.

Kasia jest przyjazną, towarzyską osobą. Chętnie współpracuje z innymi, ale też dobrze kieruje grupą. Ma także duży plastyczny talent, choć czasami nie

umie go wykorzystać do pracy z zastępem. Choć początkowo nie umiała się zgrać z pozostałymi zastępowymi, to po ostatnim biwaku wyraźnie się z

nimi zżyła. Jest też bardzo uparta – obstaje przy swoim, dopóki nie udowodni jej się, że się myli.

Jako świeża zastępowa ma jednak problemy z doborem form pracy (brak jej kreatywności) – najchętniej z dziewczynami coś by pisały, przepisywały itd.

– a więc bardzo „na siedząco”. Z tego powodu wynikają problemy w zastępie, ponieważ harcerki mają ochotę pobiegać i wyszaleć się.

3. Analiza (zastępów i drużyny)

Gdy masz przed sobą charakterystyki osób z zastępu zastępowych, a także wynotowane uwagi odnośnie wszystkich innych (w książce pracy), przed Tobą leżą

ich rozpisane próby na stopnie, a Ty masz to połączyć to w cele dla drużyny, to pewnie zastanawiasz się, jakim cudem masz to zrobić. Poniżej znajdziesz

propozycję rozwiązania tego problemu przedstawioną krok po kroku!

wydrukuj sobie tabelkę znajdującą się na następnej stronie (najlepiej w formacie A3 – wtedy będzie najbardziej czytelna)

przygotuj książkę pracy oraz próby i wymagania na stopnie swoich harcerek

postępuj według dalej opisanych kroków!

PRÓBA HARCERKI OCHOTNICZKA TROPICIELKA SAMARYTANKA WĘDROWNICZKA L. (D/Ź)

(-) (+) CELE DLA ZASTĘPU

10 11 11 12 13 14 15 16 17 18

L. (D/Ź)

OGÓŁEM

„CELE DLA STOPNI”

a) Analiza stanu osobowego

korzystając ze swojej pamięci lub kart harcerek wpisuj nazwy zastępów w kolejne wiersze (jeśli trzeba dodaj sobie więcej wierszy), a w ostatni wpisz

nazwę zastępu zastępowych.

zobacz w jakim wieku są Twoje harcerki i jakie stopnie aktualnie zdobywają (zakładając, że chwila zamknięcia w rozkazie danego stopnia jest

momentem otwarcia kolejnego stopnia) i w odpowiednie miejsca wpisz ich inicjały.

jeśli harcerka jest „za stara” lub „za młoda” na zdobywanie danego stopnia, to wpisujesz jej inicjał pod danym stopniem, ale w innym kolorze, a obok

inicjałów wpisujesz jej wiek

inicjały zastępowych bierzesz w kółeczko

w wierszu, który opisuje zastęp zastępowych NIE umieszczaj po raz drugi zastępowych. Inicjały zastępowej wpisuj w tym samym wierszu co jej

zastęp.

Przykład:

W zastępie „Sarny” są poniższe osoby:

Asia Tatkiewicz lat 11 zdobywająca próbę harcerki

Basia Cugowska lat 13 zdobywająca próbę harcerki (choć jest już na nią „za stara”)

Cecylia Kowalska lat 11 zdobywająca ochotniczkę

Dorota Giwerek lat 12 zdobywająca ochotniczkę

Ela Kamieńczyk lat 12 zdobywająca tropicielkę (choć jest na nią „za młoda)

Kasia Nowak lat 15 zdobywająca samarytankę (zastępowa)

[przykładowo wypełniony pierwszy wiersz z tabelki ze str. 17]

PRÓBA HARCERKI OCHOTNICZKA TROPICIELKA SAMARYTANKA WĘDROWNICZKA

10 11 11 12 13 14 15 16 17 18

„Sarny” A.T C.K D.G E.K (12) K.N

B.C. (13)

b) Analiza ilościowa poszczególnych stopni

Dla każdej kolumny* odpowiadającej kolejnym stopniom sumujesz osoby z każdego zastępu, a następnie

ogólnie sumujesz stopnie dla całej drużyny:

Pod każdym wierszem - zastępem wpisujesz, ile łącznie osób z danego zastępu zdobywa konkretny

stopień, a w nawiasie podajesz: (liczbę osób, które zdobywają dany stopień będąc w wieku odpowiednim dla

danego stopnia / liczbę osób, które zdobywają go, będąc w wieku nieodpowiednim)

Na koniec sumujesz liczbę osób ze wszystkich zastępów i wpisujesz w wierszu „ogółem”

Przykład:

W zastępie Sarny próbę harcerki zdobywają: Asia (we „właściwym” wieku) i Basia (nieco na ten

stopień „za stara”). Pod wierszem dotyczącym tego stopnia w tym zastępie wpisujemy liczbę 2 (Asia +

Basia oraz w nawiasie 1/1 („dobra” Asia / „zła” Basia).

WNIOSKI:

Po uzupełnieniu pól związanych ze stanem osobowym Twojej drużyny zatrzymaj się, żeby wyciągnąć pierwsze

wnioski. Przydadzą się one przy późniejszym stawianiu celów. Patrząc na uzupełnione pola możesz się

zastanowić nad poniższymi kwestiami:

Czy w Twojej drużynie stopnie są generalnie zdobywane przez harcerki w odpowiednim wieku? Jeśli nie, to dlaczego?

Czy jest jakiś stopień, który w dużej mierze jest zdobywany przez harcerki w nieodpowiednim wieku? Czy są one za młode czy za stare? Z czego to

wynika? Jak można to zmienić?

Czy kadra zdobywa stopnie adekwatne do jej wieku? Czy jest przykładem?

Czy są stopnie, których aktualnie nikt nie zdobywa? Dlaczego? Czy jest to problemem?

Czy widać jakieś inne prawidłowości w drużynie? Np. czy jest w drużynie przewaga małych/dużych harcerek, czy też rozkłada się to mniej więcej po

równo?

*jeśli w danej drużynie zdobywa ktoś Harcerkę Rzeczpospolitej oczywiście należy dodać jeszcze jedną kolumnę

PRÓBA HARCERKI

„Sarny” A.T

B.C (13)

L (D/Ź) 2 (1/1)

„Turkawki” M.O N.U

L (D/Ź) 3(3/0)

„Jastrzębie” K.L (9) A.I

L (D/Ź) 3(2/1)

ZZ „Mrówki”

L (D/Ź) - OGÓŁEM 8 (6/2)

10 11 11 12 13 14 15 16 17 18 ZA

Sarny A.T C.K D.G E.K (12) K.N

B.C (13)

L. (D/Ź) 2 (1/1) 2 (2/0) 1 (0/1) 1 (1/0)

Turkawki

M.O N.U P.R.

K.K. (14) M.R. (14) A.W. (14) W.D. (14)

S. K. (15)

L. (D/Ź) 3(3/0) 5 (1/4) 1 (0/1)

Jastrzębie K.L (9) N.M

A.I K. D D. O.

N. M (13) A. K (14)

L. (D/Ź) 3(2/1) 4 (2/2) 1 (1/0)

ZZ Mrówki

B. K. (17) (przyboczna)

M.T(20) (drużynowa)

L. (D/Ź) - 1 (0/1) 1 (0/1)

OGÓŁEM 8 (6/2) 11 (5/6) 3 (1/2) 2 (1/1) 1 (0/1)

Wnioski:

Na 25 osób w drużynie 13 osób zdobywa stopnie właściwe dla swojego wieku, 12 osób robi to za wcześnie lub za późno (w tym drużynowa i przyboczna!). W sumie to

nic dziwnego, że harcerki mają problemy, jeśli nie mają przykładu z góry… Ale może jest jeszcze jakiś inny powód?

Wydaje się, że najwięcej problemów jest ze stopniem ochotniczki (jest dużo czternastolatek, które jeszcze nie zamknęły tego stopnia). Może próby były nieadekwatne –

zbyt wygórowane? Może przejście do gimnazjum zniechęciło dziewczyny do zdobywania stopnia? Może zastępowe nie są dla dziewczyn przykładem? Może był jakiś

inny powód? Planując zbiórki drużyny warto pamiętać, by harcerki mogły w ich trakcie zrealizować brakujące zadania – jako, że harcerek zdobywających ochotniczki jest

zdecydowanie najwięcej, to głównie do ich poziomu powinna być dopasowana praca drużyny.

W „Turkawkach” większość dziewczyn zdobywa stopień „za późno”. Może zastępowa nie jest dla nich dobrym przykładem, bo sama zdobywa stopień nieadekwatny do

swojego wieku? Co jest tego przyczyną? Czy Sylwia (zastępowa) jest zniechęcona? A może ma za mało czasu? A może problemy w nauce i trzeba ją odciążyć?

c) Stawianie celów dla poszczególnych stopni

Po podliczeniu stanu poszczególnych stopni i wyciągnięciu wstępnych wniosków przechodzimy do szczegółowej analizy poszczególnych stopni (czyli

analizujemy kolejne kolumny osobno – najpierw „próba harcerki”, potem „ochotniczka” itd., idąc „z góry na dół”).

To jest moment, by spojrzeć kolejno na stopnie Twoich harcerek. Na jednej kupce połóż wszystkie informacje odnośnie dziewczyn realizujących

próbę harcerki, na innej stopień ochotniczki, tropicielki itd (wymagania na stopnie, próby, karty harcerek). Teraz przechodź kolejno przez każdy

stopień wypisując w tabelce informacje według poniższego wzoru.

W tabelce wypisuj rzeczy związane z pracą drużyny (np. udział w grze terenowej), a nie z pracą indywidualną harcerki (np. przygotowywanie posiłków w domu).

Teraz tworzysz plan pracy dla drużyny (coś co ma dotyczyć wszystkich harcerek łącznie) a nie próbę na stopień (zadania indywidualne znajdą się właśnie tam i o ile

nie wpływają na działania drużyny, to nie ma potrzeby przenosić ich do planu!

Dany stopień np. OCHOTNICZKA

(-) W polu oznaczonym (-) wypisujemy wszystko to, czego harcerki zdobywający dany stopień (np. ochotniczkę) jeszcze nie zrealizowały – wszystkie

ich braki (analizując harcerkę za harcerką, próbę po próbie). Staramy się to robić w miarę „zbiorczo”. Jeśli np. na 7 osób zdobywających

ochotniczkę tylko jedna ma problemy ze słownością, to nie wpisujemy ostatecznie tego w to pole.

W tym miejscu powinny się znaleźć widoczne słabe strony harcerek, cechy charakteru, nad którymi jeszcze powinny popracować.

(Równocześnie możemy sobie wypisać formy, które są zawarte w próbach, a są jeszcze niezrealizowane – przyda się to w późniejszym etapie

pisania planu pracy.)

(+) W polu oznaczonym (+) wpisujemy umiejętności, które harcerki zdobywające dany stopień już opanowały, ich pozytywne cechy charakteru,

zdobyte doświadczenie i wiedzę (również w miarę „zbiorczo”). To co z wymagań danego stopnia już zostało opanowane, choć być może dalej

będziemy chciały nad tym pracować. Bazując na umiejętnościach wypisanych w tym polu będziesz mogła rozwijać te, których Twoje harcerki

jeszcze nie opanowały…

„Cele dla stopni”

Na koniec stawiamy „cele dla stopni”, czyli wspólne duże cele, które „grupują” poszczególne małe cele dla kilku harcerek zdobywających dany

stopień. Cele stawiamy tak, aby po tym okresie wszystkie braki z pola (-) zniknęły. Jeśli tak się stanie, to po tym okresie na jaki pisany jest plan

(rok, semestr, obóz) próby na stopnie powinny zostać pozytywnie ukończone (w ramach zwyczajnej pracy drużyny każda harcerka ma szansę

ukończyć swój stopień). Przykładowo, jeśli w polu (-) znalazły się problemy ze słownością, to w tym polu pojawi się cel „słowność”. Cel nie musi

się jednak pojawić do każdego braku, tylko do tych uznanych przez Ciebie za najważniejsze, najczęstsze. Celem może być też rozwijanie dobrej

cechy, którą harcerki zdobywające np. stopień ochotniczki posiadły, ale uważasz, że i tak warto dalej nad tym pracować.

Przykład:

d) Analiza zastępów.

Większość działań już za nami teraz spójrz jeszcze na każdy wiersz – zastęp osobno. Zsumuj liczbę osób z danego zastępu, z podziałem w nawiasie

na liczbę osób zdobywających dany stopień w adekwatnym wieku/ liczbę osób zdobywających stopnie w wieku nieadekwatnym i wyciągnij dalsze

wnioski.

Czy zastępowa zdobywa adekwatny stopień? Czy jest dla dziewczyn przykładem tym zakresie?

Czy zastęp generalnie zdobywa stopnie adekwatne do swojego wieku?

OCHOTNICZKA

(-) Lenistwo, słomiany zapał (na początku łatwo angażują się, potem szybko im

to przechodzi), brak punktualności, brak karności i słowności, brak

aktywności ruchowej (część jest nawet zwolniona z w-fu).

Dziewczyny nie wzięły udziału w grze terenowej ani w KIM-ach

Brak umiejętności pionierskich (większość była dopiero na

jednym obozie)- w tym zwłaszcza kwestia rozpalania ognisk.

(+) Dziewczyny angażują się w życie zastępu i drużyny, chętnie się uczą nowych rzeczy na zbiórkach. Wykazują dużą pomysłowość przy

wykonywaniu zadań. Mają opanowaną wiedzę harcerską na poziomie ochotniczki (szyfry, historię harcerstwa, Polski, symbolikę…).

Wszystkie świetnie śpiewają – dzięki temu wygrałyśmy kategorię echo na obozie w tym roku.

- Praca nad zwalczaniem swoich słabości (lenistwo, spóźnialstwo, niesłowność)

- Praca nad dyscypliną w kwestiach wykonywania zadań na określony czas i termin

- Rozwój kondycji fizycznej i kształtowanie zmysłów

L (D/Ź) (-) (+) CELE

DLA Z. 10 11 11 12 13 14 15 16 17 18

„Sarny” A.T C.K D.G

E.K (12)

F.N 6 (4/2)

B.C. (13)

Następnie wypisz plusy i minusy poszczególnych zastępów. W tym momencie nie patrz już na wymagania stopni, ale raczej na funkcjonowanie

harcerek w grupie, ich postawę (w oparciu o Prawo Harcerskie), inne aspekty, które nie wynikają wprost z prób (takie kwestie jak np. kłótliwość,

rywalizacja, zintegrowanie widoczne są tylko na tle grupy). Następnie postaw zastępowi cele (wychowawcze!) oraz wypisz konkretne uwagi odnośnie

dalszej pracy. O tych celach i spostrzeżeniach (nawet odnośnie konkretnych form, które warto by wykorzystać) dobrze jest porozmawiać z

zastępową.

WNIOSKI:

Na co powinna zwrócić uwagę zastępowa na swoich zbiórkach?

Co drużynowa na zbiórkach drużyny powinna mieć na uwadze? (np. pamiętając, że jeden zastęp lubi rywalizować, a drugi bardzo się kłóci,

możemy inaczej przygotować zasady gry na zbiórce)

Jakie formy będą się podobać zastępom? (jeden zastęp może uwielbiać muzykę, a drugi puszczaństwo – za pomocą form, które dziewczyny

lubią, dużo łatwiej jest je pociągnąć ku dobremu)

Przykład:

(-) (+) CELE DLA ZASTĘPU

Cały zastęp chodzi i do zwykłej szkoły, i do muzycznej – dziewczyny mają bardzo mało czasu na zbiórki

Zastęp funkcjonuje jak „kółko wzajemnej adoracji” – brak w nim chęci do pracy nad sobą

Zastępowa jest na bakier z alkoholem, nie jest dla harcerek przykładem

Zastęp jest zgrany, zintegrowany

Zastęp wygrał na zlocie św. Kingi – jest bardzo zmotywowany do dalszego współzawodnictwa

Zastęp jest bardzo muzykalny

Koniecznie trzeba rozwiązać kwestię alkoholu u zastępowej, żeby problem nie przeniósł się na resztę dziewczyn

Wykorzystać chęć do rywalizacji, żeby dziewczyny się rozwijały, zamknęły stopnie i sprawności

Zaangażować zdolności dziewczyn do służby drużyny

e) Formułowanie celów wychowawczych dla drużyny

To najważniejszy element tej analizy i kluczowa sprawa dla osiągnięcia sukcesu wychowawczego. Na podstawie kilkunastu1 celów, które pojawiły nam się

dla poszczególnych stopni (a także dla zastępów) stawiamy zbiorcze cele dla drużyny. Cele dla drużyny powinny kumulować owe pomniejsze cele „dla

stopni”, wyciągając to, co najważniejsze. Być może na tym etapie jakiś cel wyznaczony dla konkretnego stopnia „odpadnie”, bo w skali całej drużyny

znajdą się inne – ważniejsze, bardziej ogólne, dotyczące całości grupy. Takich celów, jeśli mają być zrealizowane, nie powinno być więcej niż 3-4

(maksymalnie 5!). W przeciwnym wypadku w mnogości celów żadnego dokładnie nie zrealizujesz.

Nie można na tym etapie zapominać, że celem ZHR-u jest właśnie wychowanie i że cele, które stawiasz dla harcerek, powinny dotyczyć rozwoju ich cech

charakteru, kształtowaniu postaw, norm i wartości. Przykładowo może to być:

Rozwijanie pogody ducha, entuzjazmu i optymizmu, siły woli i wytrwałości oraz umiejętności wyznaczania sobie realnych celów.

Kształtowanie zaradności i samodzielności oraz poczucia własnej wartości

Kształtowanie zmysłu obywatelskiego i cnót społecznych

(szerzej o celach, jakie nasza organizacja chce realizować można przeczytać w dokumencie „Podstawowe zasady wychowania harcerskiego w ZHR”).

Cele mogą brzmieć dość ogólnie np. „punktualność”. Konkretnie co to znaczy dla Twojej drużyny określisz dalej, wypisując formy pracy (może to być np.

punktualne oddawanie zadań, punktualne przychodzenie na zbiórki). Częstym błędem jest pisanie w tym momencie o pracy nad pewnymi

umiejętnościami typu „rozśpiewanie”, „poznanie technik harcerskich” czy „poszerzenie wiedzy o historii Polski”. To są formy (o których szczegółowo

później), które jedynie realizują kluczowe dla Ciebie cele wychowawcze. Nie zależy Tobie przecież na tym, żeby harcerki były rozśpiewane, ale żeby były

radosne i potrafiły dobrze współpracować w grupie. Nie jest istotne, żeby umiały robić chatkę w lesie (szanse na to, że przyda się im to w życiu są raczej

niewielkie), ale żeby wyrabiały w sobie samodzielność, odwagę i zaradność.

Gdy już uda Ci się poprzez rozliczne formy (dobrane odpowiednio do konkretnych dziewczyn) doprowadzić do wypełnienia celów, w następnym planie

możesz skupić się na kolejnych potrzebach i celach (bądź też dalej pracować nad tym samym celem, jeśli uznasz, że nie został on zrealizowany).

1 Prawdopodobnie dla każdego stopnia wyszło Ci około 3-4 celów, co razem daje ich ok. 15-20. Może być ich trochę więcej lub trochę mniej, w zależności od tego, jak

jednolita czy zróżnicowana jest Twoja drużyna.

Przykład (ze względu na czytelność i przejrzystość uwzględnione są tylko 3 stopnie):

CELE DLA DRUŻYNY:

Nauczenie terminowości i oraz praca nad dyscypliną i samodyscypliną.

Rozwijanie kreatywności, pamięci i zmysłów

Praca nad lepszą komunikacją (rozwiązywaniem problemów, mówieniem o uczuciach)

OCHOTNICZKA TROPICIELKA SAMARYTANKA

(-) Lenistwo, słomiany zapał (na

początku łatwo angażują się,

potem szybko im to

przechodzi), brak

punktualności, brak karności

i słowności, brak aktywności

ruchowej (część jest

zwolniona z WF-u).

Dziewczyny nie wzięły

udziału w grze terenowej

ani w KIM-ach. Brak

umiejętności pionierskich

(większość była dopiero na

jednym obozie), w tym

zwłaszcza kwestia

rozpalania ognisk.

Czasami dziewczyny

sprzeczają się między

sobą o mało istotne

rzeczy (zwłaszcza S. i

N.), nadmiernie ze

sobą rywalizują i nie

panują nad emocjami.

Bywa, że ciężko im się

przyznać do błędu.

S. ma przygotować

oprawę mszy dla

drużyny, a N.

poprowadzić zbiórkę

dla ZZ-tu o

zagrożeniach w sieci.

Wszystkie lepiej muszą

poznać dzieje OH-ek.

K. jest nieco

leniwa, a B. ma

problemy z

organizacją czasu

(nauki, czasu

wolnego). K.

czasem się buntuje

przeciwko Bogu,

religii etc.

B. ma zrobić akcję

zarobkową 1.11, a K.

zorganizować zbiórkę

dla ZZtu z

duszpasterzem na

temat nurtujących

pytań religijnych

(+) Dziewczyny angażują się w życie zastępu i drużyny,

chętnie się uczą nowych rzeczy na zbiórkach. Wykazują

dużą pomysłowość przy wykonywaniu zadań. Mają

opanowaną wiedzę harcerską na poziomie ochotniczki

(szyfry, historię harcerstwa, Polski, symbolikę…).

Wszystkie świetnie śpiewają – dzięki temu wygrałyśmy

kategorię echo na obozie.

Inteligentne, pracowite, wrażliwe na krzywdę innych, bardzo ambitne. Potrafią przewodniczyć

grupie i wziąć za nią odpowiedzialność. Są przebojowe i lubią artystyczne wyzwania. Posiadają dużą wiedzę z zakresu technik

harcerskich. Prowadzą aktywny tryb życia. Można im powierzyć odpowiedzialne zadanie.

Dziewczyny są w przeddzień zamknięcia stopnia. Stały się nieco bardziej wrażliwe na

krzywdę innych, nabyły nieco więcej zdolności organizacyjnych (w zakresie

organizacji biwaków itp.). Są odpowiedzialne i dają dobry przykład młodszym druhnom-

nie ulegają negatywnym wpływom otoczenia. Zawsze można na nich polegać.

- Praca nad zwalczaniem swoich słabości (lenistwo,

spóźnialstwo, niesłowność)

- Praca nad dyscypliną w kwestiach wykonywania zadań

na określony czas i termin

- Rozwój kondycji fizycznej i kształtowanie zmysłów

- Sprawienie, że dziewczyny będą chciały dalej

rozwijać się, szukać motywacji w sobie a nie w

zewnętrznej rywalizacji

- Praca nad lepszym dogadywaniem się w razie

jakiś wątpliwości między dziewczynami

- Rozwój kreatywności

- Praca nad terminowością oddawania zadań (cecha przydatna w dorosłym życiu) i organizacją własnego życia i gospodarowaniem finansami.

- Praca nad własną duchowością i religijnością.

Celami zostały: - najczęściej powtarzające się rzeczy (terminowość etc.) -najważniejsze rzeczy dla drużyny (podstawą drużyny jest ZZ; jeśli zastępowe mają problem z dogadywaniem się, to zaraz problem będzie mieć cała drużyna, więc trzeba nad tym popracować)

W tym miejscu kończy się wypełnianie tabelki związanej z analizą drużyny, wracamy do kolejnych części w planie pracy.

4. Cele wychowawcze

Powyżej zostało opisane jak poprzez uzupełnienie tabelki i analizę stopni Twoich harcerek doszłaś do postawienia celów wychowawczych. W planie

pracy możesz je zapisać jako osobny, czytelny punkt.

5. Opis stanu drużyny i jej potrzeby organizacyjne

W tym punkcie powinnaś ująć w punktach, tekstowo bądź w tabelce, opis stanu drużyny i wynikających z niego potrzeb organizacyjnych. Służy to temu,

by łatwiej dostrzec konkretne formy pracy, jakie chcemy (bądź musimy) zastosować w ciągu danego roku czy obozu. Warto jest zastanawiając się nad

sytuacją drużyny i opisując jej stan myśleć nad tym, jakie niesie on konsekwencje dla bieżącej pracy drużyny (opis taki przyda się również hufcowej, która

dzięki niemu lepiej będzie mogła zrozumieć Twoje działania). W szczególności warto zwrócić uwagę na takie aspekty, jak wypisane poniżej.

Miejsca działania (szkoła, parafia, osiedle itd.)

Miejsce zbiórek (urządzona harcówka, sala szkolna, brak)

Środowisko

o szczep, hufiec, bratnia drużyna

o poziom intensywności współpracy, atmosfera w

środowisku

o współpraca z gromadą zuchową, drużyną

wędrowniczą (planowane przekazania)

o współpraca z rodzicami, KPH

Historia (ile lat istnieje drużyna, ważne wydarzenia,

rozwiązania, kryzysy)

Obrzędowość

o Intensywność, ilość form

o Praca z patronką

Sprawy kwatermistrzowskie

o Ilość sprzętu (czy wystarczy na biwak, na obóz)

o Magazyn (czy jest, czy jest za darmo)

Wyróżnienia

o Miano za zeszły rok

o Wygrane w zlotach, rajdach

Ogólny stan drużyny

o Planowane przekazania funkcji

o Planowany udział w kursach

o Stan i poziom poszczególnych zastępów

Wizja - pomysł drużynowej na drużynę na najbliższe lata (to,

że zostanie drużyną wodną / pojedzie na samodzielny obóz

wędrowny etc.)

Inne ważne uwagi

Potrzeby organizacyjne

Zdarza się, że na pracę Twojej drużyny, oprócz celów jakie masz odnośnie swoich wychowanek, wpływają także problemy zewnętrzne - takie, które niejako

narzuca Ci otoczenie. Sprawy, z których musisz się wywiązać, problemy które musisz rozwiązać, by była możliwa zwyczajna praca drużyny. Wypisane poniżej

potrzeby organizacyjne, to po prostu formy pracy, które chcąc nie chcąc musisz wprowadzić do planu pracy.

Przykład:

Analiza stanu drużyny Potrzeba organizacyjna

Miejsce działania – szkoła Drużyna musi przygotować obchody dnia dziecka dla szkoły, aby dyrekcja wyraziła zgodę na istnienie drużyny w

szkole

Miejsce działania – parafia Drużyna musi przygotować stację na Boże Ciało, żeby proboszcz zgodził się na harcówkę przy kościele

Środowisko – przy drużynie powstaje

gromada zuchowa

Drużyna musi zrobić wspólne zbiórki/przekazania zuchów z gromadą, żeby się lepiej poznać, żeby zuchy chciały

przechodzić do drużyny

Historia – XX-lecie drużyny Drużyna chce zorganizować obchody jubileuszu, których oczekuje od nich KPH

Obrzędowość – zdobywanie patronki

Aby zakończyć zdobywanie patronki, które rozpoczęło się w zeszłym roku drużyna musi pojechać na wycieczkę do

miejsca związanego z patronką – może zdarzyć się, że jest to kwestia zaczęta np. przez poprzednią drużynową i

choć nie wynika bezpośrednio z potrzeb naszych harcerek, musi być „dokończona”

Sprawy kwatermistrzowskie – brak

namiotów

Aby pojechać na obóz, który jest świetną formą do zrealizowania celów wychowawczych założonych przez

drużynową, potrzebne są dwie akcje zarobkowe i zarobienie na namiot

Zdobycie miana Złotej Koniczynki Ze względu na zdobycie miana drużyna zobowiązała się reprezentować ZHR i musi wystawić drużynę sztandarową

Ogólny stan drużyny Drużyna musi zrobić nabór jako, że po obozie część harcerek odeszła do wędrowniczek i drużyna liczy 10 osób.

Nie każdy aspekt analizy drużyny musi generować potrzebę organizacyjną. Może się zdarzyć, że drużyna jest w tak szczęśliwej sytuacji, jest w stanie

realizować swoje cele wychowawcze za pomocą form wybranych przez drużynową, a nie przez zewnętrzne przymusy.

6. Formy pracy

Formy pracy to konkretne pomysły na to, jak zrealizować założone przez Ciebie cele wychowawcze. Powinno być ich wystarczająco dużo, by zrealizowały

dany cel na takim poziomie, jak chcesz (nie zapominając, że co innego będzie przykładowo „punktualność” znaczyła dla Basi / Kasi, dla zastępu „Saren” i

„Turkawek” ale też zastępowych / przybocznych oraz ochotniczek / tropicielek). Wszystkie formy powinny być pozytywne, indywidualnie dopasowane,

naturalne dla dziewczyn – nie tworzące poczucia sztuczności, pośrednio realizujące cele („wychowanie przez harc i przygodę”), a także maksymalnie

puszczańskie (im więcej zbiórek poza harcówką – w lesie, poza miastem – tym lepiej). Pamiętaj o systemie zastępowym, współzawodnictwie, współpracy

i stopniowaniu trudności. Szczegółowo mówi o tym ręka metody opisana na stronach 6-10 niniejszego poradnika

Formy wynikają z:

Prób na stopnie poszczególnych harcerek

Rozpisując indywidualnie próby na stopnie (zwłaszcza te „wyższe”) od samarytanki w górę często razem z podopieczną planujemy konkretną formę

np. zorganizowanie biwaku. Wynikać to powinno z jednej strony z wymagań i potrzeb danej harcerki, ale także z potrzeb i celów innych harcerek (po

to, aby nie przymuszać pozostałych członków drużyny do brania udziału w bezsensownych działaniach – może zamiast zmuszać po kolei wszystkie

harcerki do rozpalania ognisk na zbiórkach lepiej jest zrobić biwak, na którym każda z nich będzie miała okazję sama rozpalić ognisko, np. robiąc

posiłek). Podczas analizy stanu drużyny i uzupełniania tabelki mogą wyniknąć różne „braki” [w wierszach tabeli z pkt 3 c) oznaczonych (-) – patrz str.

21] – formy, które dziewczyny mają zapisane w próbach, ale ich jeszcze nie zrealizowały. Warto je sobie wypisać w jednym miejscu i przypisać do

konkretnych celów drużyny.

Przykłady form wzięte ze stopni ze str. 25:

Cel Forma wzięta ze stopni

Nauczenie terminowości i

oraz praca nad dyscypliną i

samodyscypliną

Gra terenowa, w trakcie której poszczególne punkty będą dostępne tylko w ściśle określonych przedziałach czasowych.

Zorganizowanie akcji zarobkowej na 1.11 przez przyboczną Basię (załatwienie terminowo formalności w urzędzie i na

cmentarzu)

Zbiórka dla ZZ-tu z duszpasterzem na temat nurtujących pytań religijnych

Zbiórka dla ZZ-tu o zagrożeniach w sieci (rozmowy poparte własnymi doświadczeniami)

Rozwijanie kreatywności,

pamięci i zmysłów

Akcja zarobkowa na 1.11, podczas której dziewczyny będą sprzedawać m.in. własnoręcznie zrobione wieńce i wiązanki

Przygotowanie przez zastęp „Sarny” oprawy mszy dla drużyny, ułożenie kwiatów, przygotowanie i mówienie modlitwy

wiernych z pamięci

Nauka rozpalania ognisk w ciekawych kształtach (np. Krzyża Harcerskiego, studni itd.) – uczy zastępowa Kasia i

przyboczna

Gra KIM dla wszystkich harcerek w ramach zbiórki szykowanej przez przyboczną

Zbiórka o historii OH-ek (w ramach niej gra w memory z postaciami ważnymi dla historii OH-ek, quizy, robienie kolażu

tworzącego wizualnie historię OH-ek)

Autorskich, kreatywnych pomysłów każdej drużynowej

Ważne jest, żebyś cały czas miała przed oczami cele, które mają być realizowane przez wymyślone przez Ciebie formy. Mogą być one dowolnie

zwariowane i autorskie. Im bardziej się czymś pasjonujesz lub interesują się obecnie Twoje harcerki, tym lepiej to włączać w pracę drużyny.

Przykład:

Cel Forma

Nauczenie terminowości i oraz

praca nad dyscypliną i

samodyscypliną.

Punktacja drużyny uwzględniająca punktualność, wywiązywanie się z zadań międzyzbiórkowych

Zastępowe będą prowadzić kalendarze, nauczą się zapisywać ważne terminy, ustalenia rady drużyny itd.

Rozwijanie kreatywności, pamięci i

zmysłów

Na zbiórce drużyny będziemy dekorować cupcakes’y – dla najbardziej zwariowanego nagroda!

Przed każdą zbiórką będzie mini zadanie – KIM (np. ile czerwonych samochodów mijałyście w drodze do harcówki) – po każdym miesiącu będzie nagroda dla najbardziej spostrzegawczej harcerki

Na zbiórce ZZ-tu będziemy uczyć się komunikatu „JA” i innych sposobów na dobrą komunikację

Będę pisać do zastępowych listy (takie prawdziwe!) – postaram się włączyć je w taką wymianę myśli, mówieniem o sobie itd.

Potrzeb organizacyjnych

Jak już wcześniej było wspomniane czasem po prostu musimy wykonać pewne działania, aby praca drużyny mogła swobodnie przebiegać. Na

szczęście w zdecydowanej większości przypadków owe „wymuszone” formy możesz mądrze wykorzystać do tego, aby realizować własne cele.

Przykłady form wzięte z potrzeb ze str. 27:

Cel Forma nawiązująca do potrzeb

Nauczenie

terminowości i oraz

praca nad dyscypliną i

samodyscypliną.

Każdy zastęp sam zaplanuje w jaki sposób zdobędzie / naprawi sprzęt potrzebny mu na obóz [potrzebujemy sprzętu]

Kasia zorganizuje akcję zarobkową, żeby drużyna zarobiła na namiot;

Harcerki będą musiały się zadeklarować która weźmie udział w drużynie sztandarowej, dla osób, które zgłoszą się w terminie i stawią się, drużynowa przygotuje mini upominki

Sylwia zorganizuje obchody dnia dziecka dla szkoły i nabór (będzie koordynatorką zarówno pomiędzy drużyną a szkołą jak i wewnątrz drużyny)

Rozwijanie

kreatywności, pamięci

i zmysłów

Przygotowanie jednego z ołtarzy na Boże Ciało pod kierunkiem jednej z zastępowych (dla niej to nauka „dowodzenia”, dla pozostałych kreatywności i estetyki)

Każda harcerka przygotuje „czaso-umilacz” dla całego zastępu na wędrówkę do miejsca zawiązanego z patronką [zdobywanie patronki nie musi być nudne]

Basia przygotuje quiz związany z postacią patronki – kto zapamięta najwięcej szczegółów – wygra!

Zastęp „Turkawek” wymyśli i wykona plakaty na nabór oraz filmik, który będzie rozsyłany w internecie

W ramach obchodów jubileuszu drużyny zorganizowanie spotkania dla zz-tu z byłymi drużynowymi, m.in. z jedną, która obecnie jest psychologiem i pracuje z trudną młodzieżą [jubileusz „oczekiwany” przez KPH dla nas jest ciekawą formą działania]

Kasia omówi z drużynową zuchenek szczegóły wspólnej zbiórki harcerek z zuchami.

WAŻNE:

Cele, które stawiamy w takim planie, sformułowane są bardzo ogólnie. I tak naprawdę dotyczą postaw, które kształtować będziesz u swoich harcerek przez

całe ich życie. W danym momencie (roku/semestrze/obozie) możesz/planujesz zmienić jedynie tyle, ile dana harcerka jest w stanie / potrzebuje na danym

etapie rozwoju. Np. zaradność u ochotniczki objawiać się będzie tym, że sama zrobi kolację dla rodziny, a u samarytanki tym, że sama zorganizuje biwak. To

na ile w drużynie udało Ci się osiągnąć cel, jest poniekąd mierzalne właśnie poprzez ilość form, które zrealizowałaś. Jednak jednocześnie nieustannie

powinnaś obserwować swoje harcerki, aby dostrzec zachodzące w nich zmiany2. Te zmiany to podstawowa nagroda za Twoją pracę instruktorską

2 A po okresie, na jaki został napisany plan (semestr, rok, obóz) zmiany zaobserwowane w charakterze lub postawach harcerek warto odnotować w książce pracy (w kartach harcerek) tak, aby

rozpisując harcerce kolejny stopień czy pisząc kolejny plan pracy, mieć przed oczami jej aktualny poziom i bieżące dokonania.

Przykład całościowego realizacji celu:

Nauczenie

terminowości i

oraz praca nad

dyscypliną i

samodyscypliną

Na każdej zbiórce drużyny apel

Zbiórka alarmowa drużyny

Konkurs musztry dla drużyny

Zadania międzyzbiórkowe (do wykonania na następną zbiórkę lub np. do konkretnego dnia i konkretnej godziny, uwzględniane w

punktacji)

Punktualne rozpoczęcie zbiórki, planowanie zbiórek na godziny niepełne, np. 11:11, 9:09, 12:31.

Punktacja drużyny uwzględniająca punktualność, wywiązywanie się z zadań międzyzbiórkowych (będzie ona zredukowana do minimum, każdy zastęp sam sobie określi co chce zrealizować w danym miesiącu/roku i za realizację tego zadania będzie punktowany (tak aby motywacja zastępowych nie brała się z niezdrowej rywalizacji)

Harcerki będą musiały się zadeklarować która weźmie udział w drużynie sztandarowej, dla osób, które zgłoszą się w terminie i stawią się, drużynowa przygotuje mini upominki [Pot. Org.]

Gra terenowa, w trakcie której poszczególne punkty będą dostępne tylko w ściśle określonych przedziałach czasowych.

Gra gospodarcza o rozbiciu dzielnicowym, w której ważnym elementem jest upływający czas

Interaktywna gra na stronie drużyny – codziennie na stronie drużyny będą pojawiały się hasła/zadania, ale będą one tylko o

konkretnej porze

Zastępowe będą prowadzić kalendarze, nauczą się zapisywać ważne terminy, ustalenia rady drużyny itd.

Każdy zastęp sam zaplanuje w jaki sposób zdobędzie / naprawi sprzęt potrzebny mu na obóz [potrzebujemy sprzętu] [Pot. Org.]

W ramach zbiórki ZZ warsztaty jak się uczyć, aby jak najlepiej wykorzystać swój czas i być na czas

W trakcie zamawiania koszulek drużyny zastępowe dokonają terminowej wpłaty zaliczki oraz wysłania projektu logo

Zorganizowanie akcji zarobkowej na 1.11 przez przyboczną Basię (załatwienie terminowo formalności w urzędzie i na cmentarzu)

Kasia zorganizuje akcję zarobkową, żeby drużyna zarobiła na namiot; [Pot. Org.]

Sylwia zorganizuje obchody dnia dziecka dla szkoły i nabór (będzie koordynatorką zarówno pomiędzy drużyną a szkołą jak i

wewnątrz drużyny) [Pot. Org.]

Rozwijanie

kreatywności,

pamięci i

zmysłów

Na zbiórce drużyny będziemy dekorować cupcakes’y – dla najbardziej zwariowanego nagroda!

Przed każdą zbiórką będzie mini zadanie – KIM (np. ile czerwonych samochodów mijałyście w drodze do harcówki) – po każdym

miesiącu będzie nagroda dla najbardziej spostrzegawczej harcerki

Każda harcerka zdobywająca ochotniczkę przygotuje „czaso-umilacz” dla całego zastępu na wędrówkę do miejsca zawiązanego z patronką [Pot. Org.]

Gry pamięciowe np. typu „memory”, ćwiczące przy okazji np. znaki patrolowe, znaki drogowe, symbolikę, życie patronki…

Nauka na pamięć nowej piosenki co miesiąc- tzw. piosenka miesiąca. Zaliczana będzie przez zastępy na początku zbiórek drużyny.

Zadanie punktowane.

W trakcie biwaku drużyny będziemy się uczyć wykonywać różne przedmioty, z których korzystamy na co dzień, ale w postaci

uproszczonej - za pomocą prostych przedmiotów (np. prysznic, radio bez prądu, fotografia otworkowa) [ patrz celownik.zhr.pl]

Akcja zarobkowa na 1.11, podczas której dziewczyny będą sprzedawać m.in. własnoręcznie zrobione wieńce i wiązanki

Zbiórka o historii OH-ek (w ramach niej gra w memory z postaciami ważnymi dla historii OH-ek, quizy, robienie kolażu tworzącego

wizualnie historię OH-ek)

Przygotowanie drużyną „teatru zarobkowego” (patrz celownik.zhr.pl)

Jedna zbiórka drużyny będzie poświęcona tropieniu zwierząt (w Kampinoskim Parku Narodowym) – będziemy robić odlewy

gipsowe, zapamiętywać różnice w wyglądzie tropów np. sarny i jelenia itd.)

Przygotowanie jednego z ołtarzy na Boże Ciało pod kierunkiem zastępowej Sylwii (dla niej to nauka „dowodzenia”, dla pozostałych kreatywności i estetyki) [Pot. Org.]

Basia przygotuje quiz związany z postacią patronki – kto zapamięta najwięcej szczegółów – wygra! [Pot. Org.]

Nauka rozpalania ognisk w ciekawych kształtach (np. Krzyża Harcerskiego, studni itd.) – uczy zastępowa Kasia i przyboczna

Zastęp „Turkawek” wymyśli i wykona plakaty na nabór oraz filmik, który będzie rozsyłany w internecie [Pot. Org.]

Przygotowanie przez zastęp „Sarny” oprawy mszy dla drużyny, ułożenie kwiatów, przygotowanie i mówienie modlitwy wiernych z

pamięci,

Zastęp „Jastrzębi” przygotuje na biwak pokaz mody z własnoręcznie przerobionych ubrań (np. torba zrobiona ze spodni, sukienka z

koszuli itd.)

Kalendarz drużyny wykonany przez zastępowe i jedną z przybocznych

Praca nad

lepszą

komunikacją

(rozwiązywanie

m problemów,

mówieniem o

uczuciach)

Gry integracyjne- aby przełamać lody które mogą utrudniać bezpośredniość w relacjach między dziewczynami – zawsze na

początku każdej zbiórki dopasowana do jej fabuły.

Na zbiórce drużyny poprzedzającej zimowisko zagramy w karteczki szczerości (patrz celownik.zhr.pl)

Przyboczna zorganizuje wieczór filmowy – wybierze wartościowe filmy i poprowadzi po nim dyskusję

Kasia omówi z drużynową zuchenek szczegóły wspólnej zbiórki harcerek z zuchami. [Pot. Org.]

Szczere rozmowy ZZ-tu we własnym kręgu- gra w szczerość. (wieczór z grami i przysmakami)

Św. Kinga - uczestnictwo samym ZZ-tem.

Wycieczka rowerowa i piknik ZZ-tu

Na zbiórce ZZ-tu będziemy uczyć się komunikatu „JA” i innych sposobów na dobrą komunikację

Będę pisać do zastępowych listy (takie prawdziwe!) – postaram się włączyć je w taką wymianę myśli, mówieniem o sobie itd.

Zbiórka dla ZZ-tu z duszpasterzem na temat nurtujących pytań religijnych

Zbiórka dla ZZ-tu o zagrożeniach w sieci (rozmowy poparte własnymi doświadczeniami)

W ramach obchodów jubileuszu drużyny zorganizowanie spotkania dla zz-tu z byłymi drużynowymi, m.in. z jedną, która obecnie jest psychologiem i pracuje z trudną młodzieżą [jubileusz „oczekiwany” przez KPH dla nas jest ciekawą formą działania] [Pot. Org.]

Dobierając formy pracy pamiętaj, żeby uwzględniały one potrzeby:

całej drużyny (np. wykonywanie czegoś przed każdą zbiórką)

konkretnej osoby (np. gdy dana kwestia jest dla tej osoby dużym problemem i potrzebuje szczególnego zadania by ją opanować)

któregoś z zastępów (np. wtedy gdy dany zastęp szczególnie potrzebuje się rozwinąć w danej dziedzinie, lub wyjątkowo ją lubi)

zastępu zastępowych (np. gdy chcemy coś poprowadzić na „wyższym” poziomie lub gdy ZZ ma szczególnie z czymś problem)

osób zdobywający dany stopień (np. gdy tym osobom brak danej rzeczy do zamknięcia próby na stopień lub chcemy czegoś nauczyć całą drużynę ale

na maksymalnie dopasowanym do danej grupy osób poziomie)

Ilość form do każdego celu może być różna – może być też tak, że jeden będziecie realizowały głównie drużyną, a inny głównie pracą zastępu zastępowych.

To Ty musisz wyczuć jakimi metodami trafić do swoich harcerek, żeby skutecznie zrealizować zamierzony cel.

7. Kratka - harmonogram

Kratka jest ostatnim krokiem budowania planu pracy. Wszystkie wymyślone do tego momentu formy łączysz w zbiórki, imprezy, biwaki i przypisujesz do

konkretnych miesięcy i dni. Każda zbiórka powinna realizować jakiś cel wychowawczy (jeden lub więcej). Umieszczanie odgórnych stałych imprez czy

obchodów NIE powinno być trzonem pracy. Oczywiście mogą się one znaleźć w planie, ale tylko pod warunkiem, że wcześniej doszłaś do wniosku, że

realizują założone przez Ciebie cele.

Wyjątkiem, na który czasem z bólem serca musimy przystać, jest umieszczenie formy wynikającej z potrzeb organizacyjnych – tego do czego zmusza nas

otoczenie (punkt 6 – str. 27). Staraj się nawet wtedy znaleźć w niej elementy, które będą odpowiadać Twoim celom wychowawczym.

Data Temat i opis Osoba odpowiedzialna Stopnie i sprawności Uwagi

Warto robić zbiórkę drużyny mniej więcej raz na miesiąc (nie licząc imprez hufca, świąt itd.)

Szczegółowy opis zbiórki (aktywność po aktywności) można umieścić pod kratką, a w kratce zostawić jedynie temat – jeśli tak jest komuś przejrzyściej.

Może być tak, że jedna osoba organizuje daną zbiórkę, lub, że poszczególne elementy są organizowane przez różne osoby np. w ramach stopnia – należy czytelnie napisać co przez kogo.

Wszystkie nasze zbiórki powinny być wynikiem realizowania prób – dobrze jest wypisać udział/organizowanie którego elementu zbiórki realizuje czyjś stopień; jaką sprawność można zdobyć podczas takiej zbiórki.

Często są one czysto organizacyjne (np. kupić dużo markerów), ale w przypadku zbiórek, które nie są w stanie odbyć się przy np. złej pogodzie dobrze jest mieć przygotowany plan awaryjny; Zapisujemy tu również zadania międzyzbiórkowe.

Kratka - harmonogram dla ZZ-tu

Na koniec warto jest pochylić się jeszcze osobno nad zastępem zastępowych. Jako drużynowa jesteś zastępową tego zastępu – to nim szczególnie

powinnaś się opiekować, to z tymi harcerkami powinnaś być szczególnie blisko. Im lepiej będzie działał zastęp zastępowych, tym lepiej będzie działać

drużyna. Tę prostą mądrość warto sobie zapamiętać (była już o tym mowa przy okazji ręki metody – patrz str. 7-8).

Ponieważ ten zastęp jest Twoim zastępem, jak każda zastępowa układasz dla niego osobny plan. Im lepsze, ciekawsze, bardziej ambitne będą zbiórki ZZ-

tu, tym bardziej zastępowe będą czuły, że też coś dostają od harcerstwa, tym większego będą miały „powera” i tym łatwiej będzie im przygotowywać

zbiórki zastępu – kopiując co najlepsze elementy z Twoich.

Przypomnij sobie analizę drużyny (tabelkę ze str. 17) i wiersz odpowiadający Twojemu ZZ-towi. Miej na uwadze szczegółową charakterystykę

zastępowych i przybocznych. Przygotuj dla nich program, na miarę ich możliwości (czasowo – rozwojowych), który będzie dla nich wyzwaniem, i który

oczywiście będzie realizował cele wychowawcze.

Data Temat i opis Osoba odpowiedzialna Stopnie i sprawności Uwagi

W przypadku zz-tu prawdopodobnie nie częściej niż raz na miesiąc (ale regularnie!)

Szczegółowy opis zbiórki (aktywność po aktywności) można umieścić pod kratką, a w kratce zostawić jedynie temat – jeśli tak jest komuś przejrzyściej

Może to być zarówno osoba z zewnątrz, jak i harcerki z z-tu

Wszystkie nasze zbiórki powinny być wynikiem realizowania prób – dobrze jest wypisać udział/organizowanie którego elementu zbiórki realizuje czyjś stopień; jaką sprawność można zdobyć podczas takiej zbiórki

Często są one czysto organizacyjne (np. kupić dużo markerów), ale w przypadku zbiórek, które nie są w stanie odbyć się przy np. złej pogodzie dobrze jest mieć przygotowany plan awaryjny; Zapisujemy tu również zadania międzyzbiórkowe

I to tyle

Jeszcze tylko ostania rada na zakończenie – pamiętaj, że plan pracy to pomoc w działaniach wychowawczych. I tak, jak nieustannie zmieniają się Twoje

harcerki, tak też powinien zmieniać się plan. Jeśli zaczniesz traktować go jako niezmienny, raz na zawsze zatwierdzony dokument – przegrasz.

Gdy chcesz wychowywać swoje harcerki, musisz się zmieniać wraz z nimi i odpowiednio

do tych zmian dostosowywać nasze plany. Tak jak starsza siostra, która obserwuje swoje

rodzeństwo i wie, co będzie dla niego najlepsze w danym momencie. A przecież jesteś

dla swoich harcerek starszą siostrą. Czuwaj więc, aby nie przeoczyć tego, jak się

zmieniają

A gdy minie rok harcerski, warto znów wrócić do obrazka, który widzisz obok – i znowu

na „start”! Do książki pracy wpisz to, co się w Twoich harcerkach zmieniło, weź ich

aktualne próby na stopnie (lub ułóż tym, które właśnie je zamknęły) i wymyśl kolejne

szalone zadania dzięki którym Twoje harcerki staną się jeszcze lepsze!

Powodzenia!

Ps. Więcej materiałów odnośnie książki pracy i planów pracy (np. tabelkę ze strony 17 w formacie A3)

znajdziesz na stronie http://maz.harcerki.zhr.pl/ w zakładce pomoce metodyczne!

O co chodzi w harcerstwie?harcerki.eu/wp-content/uploads/2017/03/o-co-chodzi-w... · 2017. 11....

Documents

Technologie Informacyjne – o co chodzi? · podstawy obsługi podstawowych aplikacji (edytor tekstu, arkusz kalkulacyjny, przeglądarka internetowa, komunikator). ... Podstawy systemów

Rewolucja w MLM · Szczególnie internetowy MLM jest tam ... chodzi o to, aby pomagać innym w realizacji ich marzeń i celów. Jedyne co się zmieniło, to tylko sposób budowania

INSPIRATION · 2020. 7. 26. · 102 Marka osoBista w MeDiacH sPołecZnoŚciowycH. W TWorZENIU MArKI NIE CHoDZI o WALKę o SłAWę, LAJKI CZy SZEry. Po Co WIęC Ją W ogóLE BUDoWAć

Chodzi chodzi Baj po ścianie / Baj walks & walks on the wall

rebus.us.edu.pl · Wstęp Nieważne, co pokazuje doświadczenie — oznajmiła — chodzi przecież o zasadę idealną, którą można sprawdzić tylko w warunkach idealnych, a więc

Bhp - o co w tym chodzi?

PfiZEGLAD ELEKTROTECHNICZNYbcpw.bg.pw.edu.pl/Content/5160/02PE1922_nr_1.pdf · czenie to jest w zasadzie wyraźne, stanowcze i zwię-złe, jeżeli chodzi o zagadnienie co do elektryczności

Wiek: od 3 lat do - brak górnej granicy wieku Autor: Anna ... · Co to właściwie jest ten Code Week, o co w nim chodzi i dlaczego trwa 2 tygodnie, a nie tydzień. Dlaczego warto

O co chodzi w In-itro?

O co chodzi? · 2020. 8. 27. · O co chodzi? Oddaję w Wasze ręce e-booka przeznaczonego dla rodziców uczących języka niemieckiego swoje dzieci bądź mających taki zamiar

SCENARIUSZ JASEŁEK „O co naprawdę chodzi w Święta …loniowa.diecezja.tarnow.pl/menu/wpisy/JASEŁKA 2018 - Ks. ANTONI.pdf · reniferów, elfów i aniołków – rozdaje czekoladowe

Co dziś jeszcze jest nienormalne? 800notes.com, z której dowie-działem się, że sprawa z głuchymi te-lefonami jest jak najbardziej normalna – ponieważ normalnie chodzi w niej

PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ W …spstrzalkow.pl/images/Dokumenty/szkolnyprogramwychowawczy.pdfW STRZAŁKOWIE MOTTO W wychowaniu chodzi wła śnie o to, Ŝeby człowiek

>> 6 PERON JUŻ JEST GOTOWY · 2015-09-24 · wspierał innych potencjal-nych inwestorów. W tym przypadku chodzi o niemiecki koncern Fey&-Co, który ma już w Polsce trzy fabryki

ELEWACJE W DOBRYM STYLU - Knauf · Diabeł tkwi w szczegółach, co oznacza, że często o efekcie końcowym decydują detale. W przypadku elewacji chodzi o zabezpieczenie cokołów

O CO CHODZI? WYPADEK CZY KOLIZJA? 4 - Polki.pl · O CO CHODZI? Dzięki naszemu poradnikowi dowiesz się: Jak odróżnić kolizję od wypadku. Jak zachować się wobec innych uczestników

Hans-Dieter Zollondz · Próbując odpowiedzieć sobie na pytania, czym jest mar-keting i o co w nim chodzi, przywołajmy słowa Petera Dru-ckera, ojca współczesnych metod zarządzania,

RODO market broszura - Rzeczpospolita Konferencje · 2018-09-05 · RODO wprowadzenie – o co tak naprawdę chodzi w nowych przepisach? ∑ RODO wychodzi naprzeciw rzeczywistości,

Z miasta do kraju - ec.europa.eu · W czasie tych wycieczek dzieci uczą ... przyjmuje dzieci i młodzież — zarówno w grupach szkolnych, ... na czym polega ich rola, o co chodzi

15 - szkolimy-ksiegarzy.pl · Marketing wirusowy.indd 15 2019-01-09 15:11:07. 16 1. Nie chodzi o format treści. Chodzi o to, co treść robi z odbiorc