View
258
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
7/26/2019 Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria
1/19
1
Zbulim arkeologjik nga gjeometria e shenjt:
Kulti dhe realiteti i Lulijes tek Ilirt dhe
Shqiptart
Isa Mulaj
Institute for Economic Policy Research and Analyses
(INEPRA)
e-mail:isa.mulaj@gmail.com
N fotografi: Autori brenda xhamis Sulltan Ahmet n Stamboll,
dritaret e s cils jan me mburoja meatlike t Lules s Jets
(Lulies), para se t bhet grmimi arkeologjik dhe t gjindet origjina
e ktij simboli n Kosov.
Prishtin, 5 tetor, 2014
mailto:isa.mulaj@gmail.commailto:isa.mulaj@gmail.com7/26/2019 Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria
2/19
2
Prmbledhje
T gjith ata q jan dijeni se para nj viti kam
paralajmruar dyshimin n nj vend t afrt me Illyricum
Sacrumin se mund t gjenden dy artefakte tjera, po e shfrytzoj
rastin tani t raportoj shkurtimisht se pr ka sht fjala.Jan dy gur t gdhendur me madhsi t njjta, t ktyre
dimensioneve: gjatsia 70 cm, gjersia 28 cm, trashsia 20 cm (e
njrit sht 15 cm).
Gravura kryesore n t dy gurt sht lulja me gjasht
petale brenda rrethit, e prmasave t njjta 17 cm, e njohur n
terminologjin botrore si Lulja e Jets, por n kt shkrim do
t demonstrojm se nuk sht ajo q emrtohet. Njra lule sht
e gravuar nga brenda, q do t thot, nga qendra secila petale
n form vezake fillon duke u thelluar n gravur ku arrinnivelin m t ult kah mesi i petales, e pastaj shkon duke u
ngritur deri n mbarim t petals. N drejtim t kundrt sht e
gravuar lulja n gurin tjetr e nxjerrur jasht, kur asaj i
grryhen hapsirat ndrmjet petaleve. Po q se do ti gravonim
n ndonj material t but, ather ato pjes t petaleve q i
nxjerrim nga njra gravur t padmtuara, mund ti vendosim n
nj siprfaqe t rrafsht dhe ta fitojm lulen e gravuar nga
jasht. Shpresoj po e kuptoni prshkrimin q po e bj. Pra,
petalet nuk jan t gravuara me siprfaqe t rrafshta, por n
form konvekse dhe konkave (lugore dhe kodrinore).
Fjalt kye:Gjeometria e shenjt, Lulja e Jets, Lulija, muzika, ylli
pescepsh.
7/26/2019 Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria
3/19
3
1.
Lulija dhe Luljeta jan dy simbole t ndryshme
Lule sht emr shqip pr bimn me form dhe ngjyra t
ndryshme, e prhapur n t gjitha kontinentet. Pos funksionit
biologjik dhe prditshmris n kulturn e do populli, Lulja q
nga ekzistenca e organizuar njerzore n tok ka pasur (dhe endeka) shum kuptime t rndsishme dhe mjaft domethnse. Kudo q
shkoni n ndonj ceremoni ose organizim shoqror, sht gati e
pamundur t mos hasni lule. Lulja sht trajta e shquar e emrit
Lule. Pr shkak t prdorimit t shpesht n gjuhn e folur
shqipe, emrit Lule sipas nevojs dhe kontekstit, m s shumti n
kng, i shtohet nj i (Lulie) dhe nj j (Lulije) n vetn e
dyt, kurse n t tretn si Lulia ose Lulija q rrjedh nga
Lulja. N fakt, t gjitha kto trajta jan thuajse t njjta n
shqiptim, por q prdoren sipas ritmit t kngs, si pr
shembull:
Oj Lulija jon me limona, o.
Dul Lulija te bunari.
N ritmet e kngve tjera, prdoret Lulja:
Lulja ime nkopshtin e huaj (pr shkak te ritmit, nuk mund t
thuhet Lulija ime)
Oj Lulja e blinit o, kujna ja le nann o?
Ti moj Lulja e Malsis.
Emri Lule sht prdorur tek ilirt dhe shqiptart aq shum
sa q sht zhvilluar n kult, kryesisht t bukuris, dashuris,
dhe paqes. Gjat periudhs s sundimit osman, Lulja duke qen
simbol i shenjt edhe i kulturave tjera, ka mbizotruar n emrat
personal t femrave tek shqiptart si Gjyl/a, q rrjedh nga
gjuha osmane-perse Gl, q do t thot Trndafil. Po q se
shikoni regjistrin e emrave tek shqiptart e prkatsis islame
prej viteve 1950-ta e prapa, ka gjasa q emri m i shpesht tjet Gjyla. Prej atyre vitetve, pr nja gjysm shekulli, pra
deri m 2000, emrat dominant t femrave n mesin e shqiptarve
t Kosovs ishin ata n baz t luleve: Lule, Lulie, Luljeta,
Vjollca, Mimoza, Burbuqe, Flora, duke prfshir edhe
trashgimin e Gjyles t cils i jan shtuar disa pjes si,
Gjylshah (Trndafili i Mbretit), Gjylbehare (Trndafili i
7/26/2019 Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria
4/19
4
Pranvers), Gjyljeta (Trndafili i Jets), Gjylfidan (Rasati i
Trndafilit), etj. T gjitha kto kan t bjn me lulen n
prgjithsi, pavarsisht ndikimit t kulturave tjera. Shtrohet
pyetja, pse ekziston nj masovizim kaq i madh i kultit t lules
tek shqiptart? Nga ka rrjedhur?
Tek shqiptart, sot ekziston nj dallim ndrmjet lules dhe
gjyles. Lulja mund t jet e tr bima q prbhet nga rrnjt,
trungu, degt (barishtore dhe drurore), gjethet, nganjher edhe
therrat si t lulja e kas, dhe lulja e elur ose tufa e lules.
Kt lulen e elur shqiptart e Kosovs e njohin si gjyla. Kur e
pyeta nj kamarier se nga ka prodhohet ky aj hibiskus q ma
solle, mu prgjigj: Ku me dit; pej gjylave tkas mdoket.
Lulet si bim elin gjyla. Gjylat jan me petale t shumta
(gjasht e m shum), pr dallim nga Luljeta q sht me pes.
N terminologjin ndrkombtare, kto q shihen n fotografi,jan t njohura si Lulja e Jets:
Fotografia 1: Lulja/Lulia e gravuar nga brenda rrethit t holl i cili
pak vrehet, me diametr 17 cm.
7/26/2019 Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria
5/19
5
Fotografia 2: Lulja/Lulia e gravuar nga jasht brenda rrethit, me
diametr 17 cm.
T dy gurt n mes kan nj shkall n form trekendshi
knd gjer, prafrsisht 135. Trekendshat knd gjer n mes
kan nj lloj gushaku t ngusht i cili e ndan trekndshin knd
gjer n dy trekendsha knd drejt me njrin knd 90 dhe dy
tjerat me nga 45. Bashkimi i dy trekendshave knd gjer formon
nj katror n form t pjerrt, nj kryq n mes si simbol i
paganizmit, dhe katr drejt kndsha si n fotografin q vijon:
7/26/2019 Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria
6/19
6
Fotografia 3: Bashkimi i dy luleve an pr an jep katrorin e pjerrt
dhe kryqin n mes
Simboli i lules me gjasht petale sht mjaft i vjetr dhe
i gjetur te kultura e shum popujve. Para se t hyjm n
shqyrtimin e dodosdoshm siprfaqsor pr kuptimin standard t
saj, le t shikojm kt:
Fotografia 4: Dielli i Alpeve (Sole delle Alpi), emblema e
nacionalistve Padanian t Italis veriore
Burimi:http://en.wikipedia.org/wiki/Flower_of_Life#mediaviewer/File:Sun_of_the_Alps_vs_Flower_of_Life_rosette_shape.svg
Dy trekendsh knd
drejt me shkallt 1 x
90+ 2 x 45, ose nj
trekendsh knd
ngusht 3 x 20cm x 45
http://en.wikipedia.org/wiki/Flower_of_Life#mediaviewer/File:Sun_of_the_Alps_vs_Flower_of_Life_rosette_shape.svghttp://en.wikipedia.org/wiki/Flower_of_Life#mediaviewer/File:Sun_of_the_Alps_vs_Flower_of_Life_rosette_shape.svghttp://en.wikipedia.org/wiki/Flower_of_Life#mediaviewer/File:Sun_of_the_Alps_vs_Flower_of_Life_rosette_shape.svghttp://en.wikipedia.org/wiki/Flower_of_Life#mediaviewer/File:Sun_of_the_Alps_vs_Flower_of_Life_rosette_shape.svg7/26/2019 Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria
7/19
7
Sigurisht, emblema nga fotografia 4 nuk e ka formn dhe
domethnien e diellit. Ajo sht adaptuar si simbol vetm prej
vitit 1990. sht interesante t vrehet se forma gjeometrike e
t dy Luliave sht identike me ato q duken n fotografin 3.
Prjashtim t vogl bn vetm rrethi i jashtm, i cili pr
qllime zbukuruese, sht m i gjr n fotografin 4. Nuk kadyshim se Lulja si figur gjeometrike, si e theksuam edh m
hert, sht e pranishme tek shum kultura dhe popuj, por ajo q
bn prshtypje t madhe sht se ku jan bazuar padaniant n
kto simbole t njjta njra pas tjetrs s bashku ashtu si i
kam gjetur n artefakte t cilat i kam n posedim personal.
Kuptimi i Lulies si simbol sht aq i jashtzakonshm sa q
do gj n gjithsi dhe organizimi i jets n tok sqarohet
prmes saj. T gjitha planetet dhe veprimtaria e gjall n tok
maten dhe shpjegohen me gjeometri, kryesisht me an t njsimboli t vetm Lulies. do gj n tok thuhet se ka rrjedh
nga ky simbol i vetm, madje edhe gjrat jo materiale si jan
emocionet, mendimet, muzika, ... do gj. Pr kt arsye thuhet
se n tr botn e ka emrin Lulja e Jets. Ta shohim njher
serin e tyre si form gjeometrike.
Fotografia 5: Simboli dhe kodi i gjithsis dhe do organizimi n tok
Lulja e Jets.
7/26/2019 Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria
8/19
8
Informatat rreth gjithsis dhe organizimit t jets n
tok jan prcjell nga lashtsia n librat fetar si Bibla. Aty
te libri i Zanafills tregohet se Perndia e krijoj botn pr
gjasht dit. Tek librat tjer si Kurani gjendet informata se
emri mashkull/burr prmendet gjithsej 23 her, e po aq edhe
femr/grua. 23+23=46, q do t thot se 46 kromozome i kanjeriu, 23 nga babai e 23 nga nna. Edhe procesi i krijimit t
njeriut shpjegohet me kt simbol, i quajtur si Veza e Jets. Me
t shpjegohen edhe qelizat, ADN-ja, sistemi periodik i
elementeve kimike, atomet, dhe teknologjia moderne. Ktu m
posht e keni nj dokumentar q tregon vetm nj nga 13 sitemet
e informatave se ka n n t vrtet paraqet ky simbol i do
gjje, dhe paralajmron se ju deri m tani mund t keni pasur
vetm nj xerre njohuri. N dokumentar q paraqitet n anglisht
thuhet se botn dhe jetn n t e krijuan jashttoksort me an
t Lules s Jets, e jo Perndia, Allahu, ose Jehovai.
http://www.youtube.com/watch?v=Ss1ajWeY_wc
Dokumetari po ashtu paralajmron se Bibla sht ndryshuar
vazhdimisht, ndoshta pr ti shrbyer interesave t kombeve t
caktuara n tok, sikurse q sht prpiluar edhe Kurani pr
qllime t ngjashme. Pr shembull, prshkrimi q i jep Bibla
Jezu Krishtit, ka t bj me astrologji, e jo m person. Te
Kurani arabt dhe popujt tjer i jan qasur besimit dhe
praktikimit t shum gjrave t kota si sht namazi dheagjrimi, ndrkaq nuk kan hulumtuar aspektet shkencore. sht e
vrtet se organizimi dhe veprimtaria jon e prditshme n tok
sht peng i simbolit t Lules s Jets ashtu si e paraqet edhe
Bibla tek libri i Zanafills. Rreth ktij pengu un e kam
sqarimin me argumente dhe altnernativat e tij, por nuk po i bj
publik tani. Po ashtu, nga dokumentari e vrejtt se kur e
zgjeroni serin e Lules s Jets pr nj seri t rrathve,
fitoni t ashtuquajturn Fara e Jets, me gjithsej 13 lule.
N fakt, kjo nuk sht Fara e Jets si e paska emrtuar
paraqitsi i dokumentarit, por dika tjetr q sqaron formn eqeverisjes s sotme npr shtetet e bots dhe vet prbrjen e
shqiptarve t Kosovs si popull. Edhe ktu shihet se sa kemi
mbetur peng i ktij simboli, por q alternativa ose e vrteta q
mund t argumentohet sht pak m ndryshe.
http://www.youtube.com/watch?v=Ss1ajWeY_wchttp://www.youtube.com/watch?v=Ss1ajWeY_wc7/26/2019 Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria
9/19
9
Informatat nga jashttoksoret nuk jan t prmledhura ose
huazuara vetm n librat fetar, por edhe n kulturat dhe
praktikat e popujve tjer, m s shumti ndoshta te egjiptasit e
vjetr. Egjipti i vjetr ishte fuqia m e madhe dhe shteti m i
zhvilluar i kohs. Me futjen n prdorim t dogmave rreth Jezu
Krishtit, Allahut, namazit dhe agjrimit, Egjipti nga superfuqiau kthye n skllav t atyre q i sundonte hebrenjve dhe
arabve. Bibla dhe Kurani kan shum pak informata origjinale
ose ekskluzive; t gjitha jan huazime ose trashgimi e
kulturave t lashta si egjiptase, babilonase, indase, pellazge,
grekve t lasht, dhe natyisht, ilirve. Huazimet m t mdha
nga ilirt, me siguri i kan br pr kultin e gjarprit. Kshtu
q, pr nj studiues normal, m mir sht t lexohen dhe
hulumtohen m tutje ato pjes t Bibls dhe Kuranit ku flitet
pr gjarprin, se sa t bhet namaz e t agjrohet. Duket se
prpos gjarprit, gati do gj do t dal e huazuar n librat e
shenjt. Edhe procesi i krijimit.
Me rndsi sht ti referohemi dhe interpretojm ato gjra
q i kemi gjetur n trojet ilire, dhe traditat q jan
prcjell, sigurisht pa vetdije, tek shqiptart. Lulja me
gjasht petale si figur gjeometrike mund ta ket kuptimin e
Lules s Jets, por realisht, Lulja me pes petale, po ashtu
figur gjeometrike, nga realiteti sht Lule e Jets (Luljets),
pra jo fardo lule me shum petale por ajo q prodhon fryte.
Nse i vreni lulet e shumics s pemve dhe perimeve (molla,
dardha, kumbulla, ftoni, qershia, pjeshka, gjerenika, kungulli,
domatja, shalqini, fasulja, dredhza, etj.) t gjitha e kan
lulen me pes petale. Ather, d.m.th. n lashtsi, nuk ka pasur
okollata, torte, bakllava, sheqerka. Ushimi kryesor kan qen
pemt dhe perimet (drithrat vijn m von). Kjo lulja me pes
petale haset shum rrall n kulturat e popujve tjer. Edhe nse
i bni nj krkim Lules s Jets, gjithmon do tu dalin ato me
gjasht petale. Pyetja m e rndsishme q parashtrohet n kt
ese, sht: Cila sht Luljeta; kjo me pes, apo me gjashtpetale?
7/26/2019 Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria
10/19
10
Fotografia 5: Autori duke treguar gravurn e Luljets, e vjetr 2 500
vjet para ers s re
Nga adresa e dokumentarit t msiprm n Youtube(nse e
keni shikuar), e vrejtt se pr lulen me gjasht petale
pretendohet se sht edhe elsi i muziks. Pentagrami sht
ylli pescepsh, dhe njkohsisht edhe ajo skema me pes vija q
formon katr fusha ku shkruhen notat e muziks. Interesant, apo,
jo? Nse gjeometria e shenjt e pranon se Lulja e Jets si
simbol i gjithsis dhe jets n tok sqaron edhe muzikn,
ather edhe un po pajtohem. Me kt rast, nuk e kam ndrmend
ti referohem Majkll Xheksonit, Madons, Britni Spirsit si
bjn shum t krishter pr Jezusin, musliman pr Muhamedin,shprehjet arabe dhe hebreje, historin e tyre se ka kan br
atje dhe cilat veprat i kan ln s pari pr popujt e tyre, por
ato q i kemi gjetur n Kosov dhe ka zihet rreth tyre, ende pa
vetdijen e shqiptarve. Pyetje pr shqiptart e Kosovs: ka
mendoni, cila sht knga m s shumti e knduar n Kosov gjat
t gjitha kohrave, dhe kujt i kushtohet ajo? Mos u mundoni
shum. Po u tregoj un dhe ju padyshim se do t pajtoheni. sht
Lulja/Lulia/Lulija. Aq shum kndohet prej kohsh sa q me
siguri u sht br e bezdishme: ka sht kjo kng dul lulija
te bunari, dul lulija nkapixhik, oj lulija jon me limona, oj
lulije pllumb i bardh, e pash lulijen te dardha, oj lulja e
blinit, lulja e koshares, me nj fjal, kngt pr Lulijen kan
monopol! Ky lloj masovizimi dhe bezdisje me kngn e Lulies
sht shum interesant tek shqiptart, sepse, as ata q e
kndojn, e as ata q e dgjojn, nuk e dijn dhe nuk u ka
shkuar mendja t bjn ndonj hulumtim se ka sht ky kulti i
7/26/2019 Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria
11/19
11
Lulies q shihet si simbol i bukuris, dashuris, moralit,
dinjitetit, mirsjelljes, krenaris, dhe harmonis nse t bie
hise n shtpi (ta marrsh pr nuse). N asnj kultur t
popujve tjer nuk i kndohet m shum bukuris femrore anonime
(por edhe reale) se sa tek shqiptart pr Lulien. Pr dallim
nga kngt e popujve tjer q marrin shembuj emrat ekohpaskoshm, si mund t jet Xhejlan, Emine, Rejhan, Mavi tek
turqit, ose Suzana tek amerikant (Susana Im crazy loving you
Suzana, u tranova pr ty!), disa prej t cilave jan kopjuar tek
shqiptart si Mihane, u tranova pr ty (nga Naser Gjinovci),
kngt pr Lulien m s shumti nuk kan ndonj autor ekskluziv.
Pr kngn La Isla Bonita dihet se sht e Madons, ashtu si
dihet se Smooth Criminal sht eMajkll Xheksonit, Xhejlan
e Ibrahim Tatlisesit, dhe I didit again e Britni Spirsit, por
nuk e dim pr Dul Lulija te bunari sepse e ka knduar dhe
kndon do kush, dhe askush nuk pretendon autorsi, q do t
thot se ka dal nga populli. Ja nj kng pr t, me autor....,
vajzat e Kosovs! http://www.youtube.com/watch?v=7cnuHr05iao
Ka edhe shum kng tjera t famshme pr Lulien q nuk kan
autor, pra q jan popullore, dhe q i kndojn shumica e
kngtarve. Ndoshta m e njohura sht Oj Lulija jon me
limona, mandej Oj Lulja e blinit; E lule-lule ndalu pak ee
(kndohet nga arbresht e Italis); Lulija n der oj nan;Ani
moj Lulije kur e vure kann; Oj Lulije oj llokum ..., e shum
tjera. Nj version m t hershm Oj Lulija jon me limona nga
Nexhmije Pagarusha mund ta dgjoni nga kjo adres:
http://www.youtube.com/watch?v=CG2VVc2oGzA
Mirpo, Nexhmije Pagarusha nuk sht e para q e ka knduar
kt kng, dhe mund ta pyesni se nga e kan origjinn kngt e
shumta pr Lulien, duke prfshir edhe at q e ka knduar para
disa decenieve. Para 100 viteve nuk kemi pasur mjete xhirimi dhe
inizimi, por me siguri kngt pr Lulien kan qen shum t
prhapura dokund te shqiptart, sidomos n darsma. Si
zakonisht, ato kng kan qen popullore dhe nuk kan pasurndonj t drejt autori pasi i kndonte shumica, sikur edhe sot
q kndohet kjo: http://www.youtube.com/watch?v=RbWU_Kh2Oqs
(Autort ose kngtaret: Vajzat e Shkupit dhe Kosovs!).
Kulti i Lulijes m tutje sht transformuar edhe pr
qllime t xhelozis kombtare. N qendr t vemendjes gjendet
http://www.youtube.com/watch?v=7cnuHr05iaohttp://www.youtube.com/watch?v=CG2VVc2oGzAhttp://www.youtube.com/watch?v=RbWU_Kh2Oqshttp://www.youtube.com/watch?v=RbWU_Kh2Oqshttp://www.youtube.com/watch?v=CG2VVc2oGzAhttp://www.youtube.com/watch?v=7cnuHr05iao7/26/2019 Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria
12/19
12
shprehja Oj Lulija jon me limona.Ktu mund t shikoni se si
nj shqiptar prpiqet ta msoj nj zezak t kndoj shqip:
http://www.youtube.com/watch?v=-zqVh8ZHNok
N baz t kultit pr Lul(i)en, jan thurur e kndohen
shum kng n mesin e shqiptarve, tani duke pasur edheautort, si jan: 1) Elonida Lulja ime nkopshtin e huaj; 2)
Ramadan Krasniqi Pej o lule e Dukagjinit; 3) Nikoll
Nikprelaj Ti moj lulja e Malsis; 4) Ilir Shaqiri Lulja e
Koshares; 5) Florina Gjoka Lulja e Mirdits; 6) Sunaj Raimi
Lulja e Kujtimit; 7) Sala Maloku Kur dola te dera, e pash
Lulijen veshur me t verdha; 8) T tjera, sa t doni, gjni.
Nse lulja me gjasht petale sht Lulja e Jets n tok,
ajo me pes petale sht kryesisht Lulja e Jets pr shumicn e
bimve, sidomos ato q prodhojn fryte, nga t cilat vareshinnjerzit. Studimet antropologjike thon njerzit e par
ushqeheshin me fryte. Shumica e atyre fryteve dalin nga lulja.
Varshmria e madhe e njerzve nga to ka qen jet, prandaj
ksaj me pes petale m shum i prgjigjet emrtimi Luljet. Ka
interpretime t ndryshme se kjo paraqet nj dit m pak se ajo
me gjasht petale, ose ditn e pest n krijimin e bots, porse
kjo mund t kontestohen me faktin se kjo sht edhe simbol real
tek bota bimore, e jo vetm figur gjeometrike, dhe dallon nga
trndafilat ose gjylat q kan petale t shumfishta.
http://www.youtube.com/watch?v=-zqVh8ZHNokhttp://www.youtube.com/watch?v=-zqVh8ZHNok7/26/2019 Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria
13/19
13
2.
Simboli i yllit sht nga Luljeta, e jo nga yjet n
qiell
Nj pyetje shum e thjesht: Nga rrjedh simboli i yllit me
pes rremba, dhe ka simbolizon ai? Edhe ky sht figur
gjeometrike. A mundet dikush t na ofroj nj prov se yjet nqiell i kan pes rremba? Kur flasim pr yllin, automatikisht
mendojm pr yjet n qiell q duken m t vogl se planetet
tjera si jan dielli dhe hna q kan form t rrumbullakt dhe
bjn drit. Edhe yjet bjn drit, por nuk e kan formn e
yjeve q perdoren sot si figura gjeometrike. E ka vrtetuar kush
ndonjher se ata yje n qiell jan pescepsh?
Ylli pes cepsh me trekndshe t prera q formon
pentagonin (peskndshin) n mes, njihet si pentagram. Si e
theksuam edhe m lart, me pentagram emrtohen edhe pes vija mekatr fusha n skicn pr shkrimin e notave muzikore. Realisht,
ylli pescepsh pa knde t prera q prdoret sot shum, e ka
prejadhjen si figur nga Luljeta, ose ajo lulja me pes petale.
Rreth 50 shtete t bots, duke prshir edhe Kosovn, e kan
kt simbol n flamurin e tyre. Flamuri i Bashksis Evropiane
(BE) sht me 12 yje. Komunizmi identifikohej si krenari me
yllin e kuq, simbol i cili po ashtu ka qen i vendosur n
flamurin e Bashkimit Sovjetik, t Jugosllavis komuniste,
Republiks Popullore Socialiste t Shqipris, e shum shteteve
tjera t cilat gjat historis jan riformuar dhe riorganizuar.
Ka hamendje dhe spekulime t atilla se ylli pes cepsh
simbolizon pes gishtat e dors. Kjo nuk sht e vrtet. Pes
gishtat e dors jan secili m i ndryshm se tjetri. N gjendje
normale t dors s njeriut, ata kurr nuk mund ti prgjasojn
yllit pes cepsh, e aq m pak pes kndeve t barabarta dhe
pentagramit me pes trekendsha po ashtu t barabart n madhsi
dhe largsi ndrmjet vete. E po, ka realisht paraqet ylli pes
cepsh dhe nga ka rrjedh, ose si thot populli kur krkon
argument q ka kuptim t duhur, fol e mbushma mendjen!
Shikoni m vmendje lulet e kungujve ose t trangujve se
si i kan pes cepat e prpikt si ylli pes cepsh. Tek specat
si perime, lulja e till mund t ket nga 5 deri n 9 petale,
por tek t tjerat m s shumti i ka vetm pes. Meqense baza
prej pes petalsh ka qen m e prhapura, dhe natyrisht m s
shumti q u ka rn njerzve t merren me t dhe jan varur nga
7/26/2019 Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria
14/19
14
frytet e saja, ather sht vizatuar edhe forma e saj sikur n
fotografin 5, ose duke ia br skajet n form trekenshi t
paprer nga ana e brendshme. Cili yll n qiell e ka formn e
yllit pescepsh? Deri m sot, asnj nuk sht vrtetuar,
pavarsisht se yjet q i vizatojm dhe prdorim, mendohet se
paraqesin dika n qiell, ka n t vrtet nuk paraqesin. Vetmn brendsi t detit ka gjallesa t quajtura ylli i detit t
cilat vrtet i kan pes cepa, por vendet ku sht zbuluar
Luljeta nuk ka t bj me deti, banane, portokaj, por me molla,
dardha, kumbulla, dhe fryte tjera q dalin nga lulja me pes
petale, q rriten aty ku sht gjendur si artefakt. Kjo pra
sht Lulja e Jets, ose thjesht, Luljeta.
7/26/2019 Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria
15/19
15
3.
Kulti i Luli(j)es dhe Luljets sht Perndia, e jo
Zoti n t cilin besojn shum njerz sot
Besimi n kultin dhe realitetin e Lulijes tek shqiptart nuk
sht ndonj mister ose udi. Ai ekziston prej kohsh, i krijuar
nga kontakti i shoqris me natyrn, dhe marrdhniet brendashoqris. Duket sikur t ishte vet Perndia, ose ajo q jep
jet. Kt lloj besimi n femrn e kan pasur pellazgt. N
gjuhn shqipe, Zoti sht emr i gjinis mashkullore, q ka
rrjedh nga religjionet monoteiste t Abrahamit. Pavarsisht se
tek shqiptart u prhapn krishterimi dhe islami q ia
atribuojn jetn e njerzve nj Zoti t vetm abstrakt, tradita
pr Lulijen dhe Luljetn ka mbetur me ndikim t madh konkret
gjat tr historis. E para, ose Lulija, pr jetn e njerzve,
ndrsa e dyta ose Luljeta, pr varshmrin e jets s njerzve
n tok.
Kulti i Lulijes prfshin femrn e moshs madhore n
prgjithsi; beqare, t fejuar, nuse, dhe t martuar. N
realitet, ajo sht Perndia q jep jetn ose lind fmijn, dhe
prkujdeset pr t derisa t rritet. Ktu nuk przihet Zoti n
vendimin pr ta lindur fmijn. Nuk sht Zoti ai q ia ndrron
pelenat dhe i jep gji fmijs, por sht Lulija (nna). N
munges t ksaj prkujdesje nga nna (ose dikush tjetr n vend
t saj), fmija nuk mund t mbijetoj, pra nuk ka jet pr t.
Kulti i Luljets sht pak m ndryshe se ai i Lulijes. Si e
theksuam m hert, Luljeta ndrlidhet me mnyrn e jetess s
njerzve pasi t jen pavarsuar nga Lulija. Luljeta n realitet
nuk sht i karakterit personal, por i bashkveprimit t njeriut
me natyrn n kohrat e lashta q ka evoluuar deri n ditt e
sotme me zhvillim shkencor dhe teknologjik.
Kto realitete t Lulijes dhe Luljets q dshmohen edhe me
praktikn e njerzve krahas zbulimeve arkeologjike n Kosov,
dshmojn se Lulja e Jets nuk sht tjesht nj emrtimgjeometrik t cilin ia kan dhn studiuesit npr bot, por
sht nj realitet bukur ndryshe nga emrtimet q i bjn ata.
Gjeometria e shenjt deri m sot nuk ka qen n gjendje t
interpretoj dika konkrete rreth dallimit ndrmjet Lulijes dhe
Luljets, pos identifikimit t tyre pr qllime matematikore.
7/26/2019 Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria
16/19
16
Prfundimi
Lulja/Lulia/Lulija sht fardo lloj lulje. Sikur n shum
kultura, edhe tek shqiptart n form simbolike identifikohet me
figurn gjeometrike me gjasht petale, por nuk sht njohur si
Lulja e Jets edhe pse gjeometria e shenjt e quan t till,sqaron gjithsin dhe mnyrn e jets n tok. Luljeta mund t
jet lulja me pes petale, e cila pos si figur gjeometrike,
sht edhe lule n realitet nga e cila dalin shumica e fryteve
t pemve dhe perimeve (disa t tjera, si pr shembull arra,
rrushi, zhvillohen pa kt lulen me pes petale). Frytet edhe
sot jan nj lloj jete, pavarsisht se ato prpunohen n mnyr
industriale dhe prfshihen n ushqime tjera, ose transformohen,
p shembull, nga molla n lngje ose koncentrat pr prodhimin e
lngjeve. Ylli q e njohim sot, nuk ka t bj fare me ndonj
form t yjeve n qiell, por origjinn si simbol e ka ngaLuljeta.
Nj vshtrim i fardoshm tek kultura e shqiptarve, me
theks t posam t kngve pr Lulijen, l prshtypjen se kjo
ka ardhur pa ndonj njohuri paraprake, por disi nga vet
instikti. Shembulli m i mir i ksaj jan vet prmbajtjet e
kngs pr Lulijen, t cilat nuk duket se kan pasur ndonj
mundim t madh pr ti thurur, e as t jeni ndonj kngtar/e
profesionist/e. Ka mjaftuar vetm ti bni dy fjal bashk dhe
n to t prfshihet Lulija, pavarsisht far kuptimi do tket, edhe n rastet kur gjuhn shqipe e kan mbuluar shum
shprehjet dhe emrat e gjuhve tjera si turqisht (bunar, hajat,
sokak, merak, kapixhik, bajrak, llokum). Krejt spontanisht kan
lindur kngt Lulija n der, dul Lulija te bunari, Lulija
nhajat shtatin si bajrak, oj Lulije oj llokum, oj Lulija jon
me limona, e kshtu me radh. I tr kreativiteti pr t thurur
kng t tilla, ka qen duke u nisur nga gjrat m t thjeshta
dhe me to ta lidhni Lulijne: dera, korridori, ballkoni, oborri,
bunari,kapixhiku (porta), rruga (sokaku), dardha, selvija,
llokumi, limoni, filxhani, kunata, babai, nna, vllau, motra.
Kto gjra si dhe emrat e shumt t femrave n baz t Lul(i)es,
jan nj mister q shqiptart e kan zhvilluar m shum n baz
t instiktit se sa me ndonj paramendim. Nj lloj emri mund t
jet shum i prhapur tek fardo kulture, por nj masivizim kaq
i madh si i Lul(i)es tek shqiptart e Kosovs n kng, nuk
ekziston askund.
7/26/2019 Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria
17/19
17
Tragjedia m e madhe pr shqiptart ka qen, sht, dhe do
t mbetet ikja e tyre me do kusht nga vetvetja, prqafimi i
verbr i kulturave tjera, dhe anashkalimi i studimit t gjrave
me t cilat ata merren duke mos e ditur rndsin. U bn
prshtypje se ka br Mojsiu me gjarpr, e kan harruar se ajo
q tregohet n Bibl dhe Kuran mund t jet nj pik e vogl enjohuris pr gjarprin q e kishin ilirt. Sistemin periodik t
elementeve kimike sot duhet ta msojm nga rusi Mendeljev,
teknologjin nga Japonia, Amerika, Gjermania, pr lirim dhe
mbrojtje as q kemi nevoj t mendojn sepse na ka liruar dhe
po na mbron Amelika! Edhe pr realitetin tragji-komik politik
tek shqiptart nuk kemi nevoj t shqetsohemi fare; krejt punt
na i rregullon Amelika! A nuk u vi aspak turp, sidomos juve
popullat e nderuar, t krkoni ndrhyrjen ndrkombtare pr t
na vn n binar! Aiii bre djal, njerzit po shkojn
nhan, e ti hala po na tregon prralla pr Lulien, nj kng q
mu ka ba bajat, e vesht po mdhamin pej saj! Normal q
tdhamin! Me simbolet q ti i ke prbuzur dhe nuk i ke
studiuar, t huajt shkojn n han e n mars! E tash lutjuni
atij mafiozit Christopher Dell t iu sjell prsri emra n
zarfa se kush duhet t jet presidente dhe kryetare e kuvendit
n baz t vlersimit q u bn ai prapanicave t femrave! Mos
investoni gj n shkencn dhe gjeometrin e shenjt tuajen!
Mburruni me lvdatat pr Amerikn dhe vendimet e saj pr bytht!
Mburruni edhe pr ngret politike, ekonomike, morale,shkencore, sepse Amelika i zgjedh t gjitha me nj byth! Disa
le t mburren me Marin e Virgjr q lindi Jezu Krishtin e
pastaj u martua me t fejuarit e vet (Josefin) pr ti lindur
edhe 8 fmij tjer (ksaj radhe kinse pa Frymn e Shenjt!),
e t tjert me Fatimen dhe Ajshen si i kemi dgjuar t thon
radij Allahu an-hu, Allahu xhelneshanu-hu, e plot hu-hu-hu
tjera t panevojshme me t cilat na kan vrbuar prball
realitetit t Lulijes dhe Luljets.
Muzeu brtianik i ka afr 8 milion objekte (koleksione),dhe ai vizitohet nga mbi 6 milion vizitor (sipas gjendjes m
2013). N baz t ktij kapaciteti disponues, mund t them se
britanikt kan br fare pak zbulime n krahasim me koleksionet
q i disponojn. Nuk e di sa kushton bileta e vizits n muzeun
britanik. N Stamboll ekziston nj muze (ka edhe shum tjera) me
emrin Topkapi (aty ku ishte Porta e Lart). Bileta kushtonte 30
7/26/2019 Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria
18/19
18
lira turke ose 11 euro. Brenda nj ose dy orve mund ta vizitosh
t trin. Sa ishte hapur, mesatarisht pr nj sekond hynte nj
vizitor (n dy vendkalime). Radha ishte shum e madhe me qindra
vizitor njri pas tjetrit nga vendet m t ndryshme t bots.
Llogarisni 11 euro pr do sekond! 39 600 euro pr nj or!
Krrrrk! Ku po do biznes m t mir? N qeveri, ministri, komunat Kosovs me plakit vetventen, a po? Sepse, ky sht
mentaliteti q do t prcillet edhe pr nj gjenerat tek
shqiptart e Kosovs me nxan (okupu) nj vend pune me para t
popullit, ose me ik jasht. Asgj tjetr, pos biznesit t
lidhur me krimin institucional, nuk lejohet ktu, sepse populli
nuk e lejon. Shkaku: shqiptart jan br prbuzsit m t
tmerrshm t shkencs dhe njohurive. Kolegjet private dhe
universitetet publike nuk jan shkenc por biznes, n pjesn m
t madhe t lidhura me krimin.
Ju si popull ankoheni pse Turqia ose Rusia nuk investon n
gjuhn shqipe! Po shqiptart ka investuan n shkencn dhe
kulturn e tyre? Shum m e ndershme dhe m e moralshme sht
Turqia, Rusia, dhe Serbia ndaj kulturs dhe shkencs shqiptare
se sa shqiptart e Kosovs. Sa her zbuloj dika t rndsishme,
policia te dera! Pse nuk u vjen juve? Provoni edhe ju t zbuloni
dika t shenjt, ather e vreni! Populli si i marr sht
dashuruar shum n injoranc dhe t keqen. N fakt, lul sht
krimi politik ka sht injoranca n popull. Deri sot kam
testuar infinit njerz n mesin e shqiptarve t t gjitha
shtresave. Ju nuk keni testuar sa kam testuar un, sepse disa
prej jush, thuani edhe tani (pavarsisht se po e lexoni kt
shkrim): Po ka po merresh me ta/t. E m kto gjra pr
Lulien, ka po mundohesh t na shessh! Kto jan pun
katunarsh e njerzve t malit! Kshtu, mentaliteti i
shqiptarve pr t mos u marr me do knd i ka detyruar t
njjtit tu krkojn t huajve t ndrhyjn n punt e tyre t
brendshme, sepse, shqiptart NUK e njohin vetveten dhe popullin
e vet. Kta nuk merren me gjithk, pra nuk merren fare mepopullin. U krkojn t huajve si mafiozit Christopher Dell
prap tua zgjidh ngrin politik me bytht e femrave! Ndreq
tmallkum dhe nrr... tsams shkofshin secili shqiptar q e ka
kt mentalitet, se po t mos kishte t till, Kosovn do ta
zhvillonte fardo lloj populli tjetr. Ndoshta Kosovs i duhet
nj popull tjetr me koncesion, sepse ky q sht, nja 80% sht
7/26/2019 Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria
19/19
19
shum i dmshm! Kulti i tyre sht paragjyikimi, i cili m s
shumti shprehet n media. Sa her zbuloj dika, mediat e tilla i
marrin kto informata dhe insistojn tua adresojn gjetjet dhe
hulumtimet e mia t ashtuquajturve eskpert.Pr kta njerz,
rndsi ka vetm kush je e si quhesh, e jo vepra. Kta e paska
harruar se njeriun sht produkt i informatave dhe njohurive,ndrsa shumica e shqiptarve rezultat i propagands dhe
dezinformimit. Kta mendojn se pse dikush quhet akademik,
arkeolog, historian, profesor doktorra, jan edhe t thirrur
pr ekspertizn n baz t t cilave emrtohen me tituj, duke
harrua se jan brlloga, produkt i rrenave, dhe krimit. Krejt
shkaku i tyre shqiptart si kolektiv dhe komb jan n kt
situat t palakmueshme. Ndrsa ju media, turruni prap sikur m
hert tia adresoni kto zbulime ekspertve.
* * *
Zbulimi i radhs: ifut dhe Nazist me origjin t
prbashkt! Bhet fjal pr nj artefakt t gjetur rrz Kershit
t Vogl, i cili prmban kryqin nazist, Yllin e Davidit, nj
simbol q nuk e kuptoj, dhe dy rrath n form t gjarprit
katullaq. Guri sht i zi, sipas t gjitha gjasave, me origjin
nga zigurati te Kroni i Popit, d.m.th. nja 2-300 metra nga vendi
ku sht gjetur pas grmimit. Edhe pr kt duhet t keni durim,
sepse nuk e kam ndrmend ta bj publik edhe nj koh.
Recommended