กระบวนการยตธรรมเปนคำทสำคญและมความหมายมาก แตคนสวนใหญยงมความรสกวาเปนเรองทหางไกลจากการ

ดำเนนชวตตามปกตของผคนโดยทวไป จงไมใครใหความสำคญและไมใครใหความสนใจ ทจรงคำวากระบวนการยตธรรม

เปนคำทมความหมายลกซงและเกยวของกบชวตประจำวนของคนไทยทกคน

กระบวนการยตธรรมหมายถง การอำนวยความยตธรรมใหเกดขนในสงคมทพวกเราทกคนอยรวมกนในทกภาคสวน

ปญหาของสงคมเกอบทกดานมทมาจากปญหาความไมสามารถในการอำนวยความยตธรรมใหเกดขนอยางทวถงและ

เทาเทยมกน

การแกไขปญหาเหลาน จงเปนภาระของผเกยวของทกฝาย จะตองรวมกนแสวงหาแนวทาง ความคด ในการแกไข

ปญหาอยางรอบดาน และเปนองครวม เพอใหทกสวนตระหนกและเขาใจ

ตราบใดทกระบวนการยตธรรมไมสามารถดำรงความยตธรรมไวได ตราบนนผลกระทบจะยงเกดขนกบประชาชน จะ

ไมมวนลดนอยลงได

จงเหนไดวา กระบวนการยตธรรมไมใชเรองไกลตว แตเปนเรองททกคนพงทราบ และมความเขาใจวากระบวนการ

ยตธรรมเปนกระบวนการทจะนำไปสการสรางความเปนธรรมในสงคมไดอยางแทจรง

ศนยศกษาวจยและพฒนากระบวนการยตธรรมไทย แมจะเปนองคกรอสระทจดตงขนไดไมนานนก แตมความมงมน

และตงใจจรงทจะเขามามสวนในการเสรมสรางกลไกกระบวนการยตธรรมในลกษณะคขนานไปกบสงคม นบวาเปนจด

รเรมทจะเกดประโยชนอยางยง หากในอนาคตองคกรทมผทรงคณวฒหลายสาขาอาชพไดสมครใจรวมกนดำเนนงานน

กจะสามารถพฒนาดานศกยภาพในการดำเนนกจกรรมตางๆ ใหเจรญกาวหนา และตอบสนองตอการรวมมอรวมใจ

ชวยกนแกปญหาความไมเปนธรรมในสงคมไดอยางเปนรปธรรม

ทสำคญมากๆ คอ ศนยฯ นจะตองมงมนและแนวแนในวตถประสงคทตงไวอยางมนคง เพอกอใหเกดศรทธา เชอถอ

เปนทสนใจและยอมรบของคนไทยทงมวล

กระบวนการยตธรรมมหลายสวนของรฐรวมกนเขาเปนกระบวน แตละสวนตงแตตนจนสดทาย จะตองดำรงความ

เปนธรรมและความยตธรรมโดยพรอมเพรยงกน ไมเชนนนทงกระบวนกจะไมยตธรรม

มนกกฎหมายจำนวนไมนอยพดวา ในบางเรองกระบวนการยตธรรมไมสามารถจะดำรงความยตธรรมไวได เพราะ

กฎหมายไมเปนธรรม ผมจำไดวา ผมเคยไดยนพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดมพระราชกระแสรบสงวา กฎหมาย

บางฉบบของเราไมเปนธรรม ศนยฯ นนาจะใหความสนใจในเรองนดวย

ณ โอกาสนผมใครขออำนวยพรใหผมสวนเกยวของของศนยศกษาฯ ประสบผลสำเรจในดานการจดงานเปดตวใน

ครงน และมความเจรญกาวหนาในการดำเนนงานยงๆ ขนไปในอนาคต

* ถอดเทปคำกลาวอำนวยพรโดย ดร. อมร วาณชววฒน กรรมการผอำนวยการ ศนยศกษาวจยและพฒนากระบวนการยตธรรมไทย

ฯพณฯ ธานนทร กรยวเชยร องคมนตร ฯพณฯ พลากร สวรรณรฐ องคมนตร ทานผหญง บตร วระไวทยะ รองราชเลขาธการ ดร. สเมธ ตนตเวชกล เลขาธการมลนธชยพฒนา

คณเกยรตชย พงษพาณชย อดตทปรกษาหนงสอพมพขาวสด “ในเครอมตชน“ รศ.ดร.งามพศ สตยสงวน อดตหวหนาภาควชาสงคมวทยาและมานษยวทยา คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย คณจรยา อศวรกษ อดตผอำนวยการสำนกเทคโนโลยและขอมลสารสนเทศ สำนกงานศาลรฐธรรมนญ รศ.ดร.นเทศ ตนณะกล อดตอาจารยประจำภาควชาสงคมวทยาและมานษยวทยา คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ดร. ปยสวสด อมระนนทน อดตกรรมการผอำนวยการใหญ (ดด) บรษท การบนไทย จำกด (มหาชน) รศ.ดร.ประพจน อศววรฬหการ คณบดคณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ศ.ดร.ปารชาต สถาปตานนท อาจารยประจำคณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ดร.ประเสรฐ บญสมพนธ อดตประธานเจาหนาทบรหารและกรรมการผจดการใหญ บรษท ปตท. จำกด (มหาชน) คณปรชา วชราภย อดตเลขาธการสำนกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน (ก.พ.) และอดตสมาชกสภานตบญญตแหงชาต คณพงศโพยม วาศภต อดตปลดกระทรวงมหาดไทย และอดตสมาชกสภานตบญญตแหงชาต ดร.ไพรนทร ชโชตถาวร ประธานเจาหนาทบรหารและกรรมการผจดการใหญ บรษท ปตท. จำกด (มหาชน) พล.อ.พศณ อไรเลศ อดตเจากรมเสมยนตรา กองทพบก คณมารสา รฐปตย ผพพากษาศาลแพง คณรศม วศทเวทย อดตเลขาธการสำนกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค (สคบ.) พล.ต.อ.ดร.วชรพล ประสารราชกจ รองผบญชาการตำรวจแหงชาต อดตโฆษกสำนกงานตำรวจแหงชาต และอดตสมาชกสภานตบญญตแหงชาต คณวชร ไพศาลเจรญ ผเชยวชาญดานเศรษฐศาสตรการเงนและระบบบญช พล.ท.นายแพทย สหชาต พพธกล อดตผอำนวยการศนยอำนวยการแพทยพระมงกฎเกลา คณอภเษก มณเฑยรวเชยรฉาย ผเชยวชาญดานประวตศาสตรสมยใหม (Modern History) Professor Anthony Heath อดตคณบดคณะสงคมวทยา มหาวทยาลยออกซฟอรด Mr. Kevin Dempsey อดตอาจารยประจำสถาบนภาษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย * เรยงรายชอตามลำดบอกษรและภาษาไทยองกฤษ โดยผทรงคณวฒจะมบทบาทสำคญในการใหคำปรกษาแนะนำในเรองททางกรรมการของศนยศกษาฯ เรยนหารอเพอเปนวทยาทาน รวมทงใหความชวยเหลอทางวชาการในลกษณะ peer review ชวยประเมนคณคาเกยวกบบทความ ขอเขยนของ ผใหความสนใจทประสงคจะนำขอเขยนลงตพมพในวารสาร “ยตธรรมคขนาน“ ในกรณทขอเขยนนนๆ สอดคลองกบความรความ ชำนาญโดยตรงของผทรงคณวฒแตละทาน หากไมตรงหรอไมเกยวของทางศนยศกษาฯ จงจะตดตอประสานงานกบ ผทรงคณวฒภายนอกทเกยวของเปนลำดบถดไป

คณเขตขณฑ ดำรงไทย พณ.บ. (จฬาฯ), M.S. (CIS) ABAC,

M.B.A. (Griffith University, Brisbane)

ดร. อมร วาณชววฒน ปรญญาเอกสงคมวทยามหาวทยาลยออกซฟอรด, D.Phil. (Oxon)

ร.บ. (จฬา), ร.ม. (ธรรมศาสตร),M.S. (Criminology & Criminal Justice) FSU, Cert. in Building a Business, SAïD Business School (Oxford)

ผศ.นายแพทย ตลย สทธสมวงศ แพทยศาสตรบญฑต จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย

ดร. จรวรรณ เดชานพนธ ร.บ. (บรหารรฐกจ) มหาวทยาลยธรรมศาสตร Diplome d Etudes approfondies University

d Aix-Marseille III, France, Docteur de Troisime Cycle University de

Droit, d Economie et des Sciences d Aix-Marseille, France.

ศ.ดร. ธวชชย ตนฑลาน Ph.D. (Chemistry),

Texas A&M University B.Eng. (Mining Engineering),

Chiang Mai University

ผศ.ดร. ปารณา ศรวนชย (ศภจรยาวตร) น.บ. (เกยรตนยมอนดบหนง จฬา)

LL.m. (Pennsylvania) LL.M. (Harvard)

S.J.D. (Wisconsin)

รศ.ดร. พษณ เสงยมพงษ B.A. (International Studies), The American University

MPA (Public Policy and Management), The Ohio State University

Ph.D. (Public Policy Analysis and Administration), Saint Louis University

อาจารย ดร. นพพล วทยวรพงษ P.P.E. (University of Oxford)

M. Phil. (Economic Development) University of Bath

Ph.D. in Economics (University of North Carolina, Chapel Hill)

กรรมการผอำนวยการฯ เดนทางสกการะรอยพระบาท

สมเดจพระเจาอยหว ณ คายเมงรายมหาราช

อำเภอเมอง จงหวดเชยงราย

กจกรรมตางๆ ของ

ศนยศกษาวจยและพฒนากระบวนการยตธรรมไทย

กรรมการผอำนวยการฯ ลงนามถวายพระพร พระองคเจาศรรศม พระวรชายาในสมเดจ

พระบรมโอรสาธราช สยามมกฏราชกมาร เนองในวนประสต ณ กองงานในพระองคฯ ภายในพระทนงอมพรสถาน

กรรมการผอำนวยการฯ มอบกระเชาของขวญ

อวยพรปใหม 2557 แด อธบดกรมประชาสมพนธ

นาย อภนนท จนทรงษ

กรรมการผอำนวยการฯ เยยมคารวะและมอบกระเชาแสดงความยนดในโอกาสวนขนปใหม แด

พลเอก วฒนนท ลลายทธ ผบญชาการสถาบนวชาการปองกนประเทศ (สปท)

ดร อมรฯ กรรมการผอำนวยการฯ มอบเกยรตบตรผเขา

รวมนำเสนอผลงาน ในการประชมวชาการบณฑตศกษา

ระดบชาต ครงท 3 ทไดดำเนนการจดรวมกบโครงการ

ศลปศาสตรมหาบณฑต (ภาคพเศษ) คณะสงคมศาสตร

ม.เกษตรศาสตร วนศกรท 25 ตลาคม พ.ศ. 2556

ณ โรงแรมรชมอนด จงหวดนนทบร

ดร อมรฯ รวมกบ ทาน อนรกษ สงาอารยกล

ผชวยผพพากษาศาลฎกา บรรยายพเศษใหกบ

นกศกษาพยาบาล วทยาลยพยาบาลสภากาชาดไทย

กรรมการผอำนวยการฯ และเพอนรวมชนมธยมศกษามอบเงนสมทบทนใหโรงเรยนมกกะสนพทยา เพอใชจายบำรงการศกษา 2 หมนบาทถวน

ภาพตอเนองการจดงานประชมวชาการ 25 ตลาคม 2556

ดร อมรฯ และครอบครว รวมทำบญถวายปจจยไทยทาน

และสรางกฎใหพระสงฆ ณ วดคลองตาลอง

อำเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา

เมอวนท 8 ธนวาคม พ.ศ. 2556 ทำพธถวายกฎใหกบทางวดคลองตาลอง

ดร อมรฯ เดนทางพรอมครอบครว เพอทำบญ

ณ วดเชยงทอง เมองหลวงพระบาง

สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว (สปป ลาว)

ภาพการทำบญรงอรณ ณ หลวงพระบาง ขณะกำลง ใสบาตรขาวเหนยวพรอมดวยคณแม นองสาว

และหลานชายของ ดร อมรฯ

ภาพรมแมนำโขงพรอมดวยครอบครว

ภาพถายรวมกบครอบครวในรานกาแฟชอดง ของหลวงพระบาง

ดร อมรฯ ทำบญอทศสวนกศลใหกบ คณอานพวรรณ คงวงวรรณ (หมยเอง แซโหงว)

ดร อมรฯ บรรยายพเศษ

ใหกบสโมสรโรตารกรงเทพเบญจสร

ผอำนวยการฯ รวมงานรฐศาสตร จฬาฯ รนท 37 ครบรอบ 3 ทศวรรษ

ดร อมรฯ รวมงานชมนมศษยเกาโรงเรยนมกกะสนพทยา

และโรงเรยนสมาคมโรงเรยนราษฎร พ.ศ. 2556

กรรมการผอำนวยการฯ ถายภาพรวมกบอาจารยทปรกษาประจำชนเรยน โรงเรยนมกกะสนพทยา

ภาพการสงสรรคในงานเลยงรฐศาสตร จฬาฯ รนท 37

กรรมการผอำนวยการฯ รายงานตวเขารบการศกษา

อบรม ณ วทยาลยปองกนราชอาณาจกร (วปอ)

ประจำป 2556

ภาพขณะรายงานตว (ตอเนอง)

ภาพขณะรายงานตวเขารบการศกษาอบรม

เยยมคารวะรฐมนตรวาการกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (ไอซท) เปนการเยยมคำนบสวนตว

ไมเกยวของกบกจกรรม วปอ

กจกรรม วทยาลยปองกนราชอาณาจกร วปอ 2556

ถายภาพรวมกบ พลเอก จรล กลวณชย ประธานคลง

สมอง วปอ เพอสงคม ในโอกาสบรรยายพเศษใหกบนก

ศกษาวทยาลยปองกนราชอาณาจกร 2556

การศกษาดงาน กองบญชาการกองทพไทย ซงถอเปนกจกรรมสวนหนงของการสำรวจภมประเทศ

ในหลกสตร วปอ

ถายภาพกบ ผบญชาการทหารสงสด

พลเอก ธนะศกด ปฎมาประกร ในงานเลยงตอนรบททาง

กองบญชาการกองทพไทยจดเลยงใหนกศกษา วปอ

เดนทางศกษาดงานการปฎบตการยทธวธของ กองทพอากาศ ณ กองบน 6 จงหวดนครราชสมา

ภาพถายหนาพระบรมราชานสาวรย สมเดจพระนเรศวร

มหาราช ณ กองบญชาการกองทพไทย

ถายภาพกบอนสาวรย จอมพล ป พบลสงคราม ผมคณปการในฐานะผกอตงวทยาลยปองกนราชอาณาจกรขน

ในประเทศไทย

ขณะรายงานตวเขารบการฝกอบรมลกเสอขนความรชนสง ณ คายอบรมลกเสอวชราวธ จงหวดชลบร

ปท 8 ฉบบท 2 เดอนกนยายน - ธนวาคม 2556

ภาพปกและพระฉายาลกษณทงหมดในเลม : ภาพพระราชทาน

บรรณาธการ : ดร. อมร วาณชววฒน

กรรมการผอำนวยการศนยศกษาวจยและพฒนากระบวนการยตธรรมไทย

ISSN : 1905 - 2944

พมพครงแรก : กนยายน 2556 จำนวน 2,000 ฉบบ

จดพมพโดย : เอกมยการพมพและสตกเกอร

1863 ถนนเพชรบรตดใหม แขวงบางกะป เขตหวยขวาง กรงเทพฯ 10310

โทร. (02) 3146716 โทรสาร (02) 7180376

อนสนธ : ขอเขยนและสงพมพทงหมดในวารสารยตธรรมคขนาน เปนการแสดงทศนคตและ

วสยทศนสวนบคคล มไดเปนการสะทอนจดยนหรอเจตนารมณใดๆ ของศนยศกษา

วจยและพฒนากระบวนการยตธรรมไทย

ลขสทธ : ขอเขยนและสงพมพทงหมดในวารสารยตธรรมคขนานไดรบความคมครองจาก

กฎหมายลขสทธ และเคยดำเนนการจดพมพภายใตพระราชบญญตการพมพ

พทธศกราช 2484 (ซงไดยกเลกไปแลว) จงไมบงคบจดแจงการพมพตามพระราชบญญต

จดแจงการพมพ พทธศกราช 2550 การนำไปเผยแพรเพอเปนวทยาทาน ทางศนย

ศกษาวจยฯ มความยนดและพรอมใหการสนบสนน แตหากเปนการดำเนนการใดๆ

ในเชงพาณชย ผดำเนนการจะตองแจงใหบรรณาธการของศนยศกษาวจยฯ รบทราบ

เปนลายลกษณอกษร เพอพจารณาใหอนญาตภายใตเงอนไขขอตกลงและสญญา

ทเปนธรรมกอนจงจะดำเนนการไดตามกฎหมาย

All Rights Reserved. This publication is protected under Copyright Law.

วารสาร “ยตธรรมคขนาน (Thai Justice Watch)” เปนวารสารราย 6 เดอน มวตถประสงคสำคญใน

การเผยแพรขอมลขาวสารทางวชาการทเกยวของกบความเปนธรรมทางสงคม (Social Justice) ในเชง

สหวทยาการ ดวยความเปนกลางตรงไปตรงมาและผานการคดกรองการตพมพโดยคณะผทรงคณวฒท

มความรความชำนาญเฉพาะดาน

การพจารณาตพมพบทความขอเขยนตางๆ ในวารสารยตธรรมคขนานเปดกวางใหผสนใจโดยทวไป

สามารถสงบทความขอเขยนของทานไดโดยตรงผานเวปไซตของศนยศกษาวจย www.thaijustice.org,

www.thaijustice.net หรอ email: a.wanichwiwatana@gmail.com ไดตลอดเวลา ในรปแบบการ

เขยนเชงวชาการและระบบการอางอง (references) ทเปนมาตรฐานสากลทวไป

ทงนหากทานผใดประสงคจะใหการสนบสนนการดำเนนงานของศนยศกษาวจยฯ สามารถโอนเงนผาน

บญชธนาคารในนาม “คณะบคคลศนยศกษาวจยและพฒนากระบวนการยตธรรมไทย” ธนาคารไทย

พาณชย สาขาสภากาชาดไทย บญชออมทรพยเลขท 045-2-98700-2 ซงในนามของศนยศกษาวจยฯ

ขอใหสตยาบนทจะดำเนนกจกรรมทกประการบนพนฐานแหงประโยชนของสงคมสวนรวมเพอความเปน

ธรรมของสงคมเปนทตง

ดร. อมร วาณชววฒน

กรรมการผอำนวยการ ศนยศกษาวจยและพฒนากระบวนการยตธรรมไทย

บรรณาธการ

ในนามของกองบรรณาธการ และคณะผจดทำวารสาร “ยตธรรมคขนาน” มความสำนกในพระมหา

กรณาธคณของสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เปนลนพน ทไดทรงพระราชทานพ

ระบรมราชานญาตให ศนยศกษาวจยและพฒนากระบวนการยตธรรมไทย ในการอญเชญพระฉายาลกษณ

และภาพพระราชกรณยกจสวนพระองค ซงเปนภาพประวตศาสตรอนทรงคณคาจดพมพบนปก

วารสาร “ยตธรรมคขนาน” ฉบบ ๒/๒๕๕๖ ซงถอเปนมงคลอยางสงตอคณะผจดทำและปวงชนชาว

ไทยทจะมโอกาสไดพบเหน

เนอหาสำคญของการพมพฉบบนทางกรรมการผอำนวยการของศนยศกษาวจยฯ ไดรบเกยรตเปนอยาง

สงจาก ฯพณฯ นาย ธานนทร กรยวเชยน องคมนตร ทไดกรณาประทานผลงานเขยนทางวชาการเรอง

“การปฎรประบบงานศาลยตธรรม” เพอจดพมพในวารสาร “ยตธรรมคขนาน” ฉบบน และยงไดรบ

พจารณาบทความทสอดคลองกบยคสมยเกยวกบการปองกนปราบปรามการทจรตในแวดวงการเมอง

และราชการ โดย ทาน อนรกษ สงาอารยกล ผชวยผพพากษาศาลฎกา และ ดร พงษพศฎฐ วเศษกล จาก

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช) ไดนำเสนอบทความเรอง “การ

เอาคนโกงออกจากระบบราชการ จะสามารถแกปญหาไดทกปญหาของประเทศ” ยงกวานนยงไดรบ

พจารณาลงพมพบทความของ พนเอก ดร ธรนนทน นนทขวาง จากวทยาลยปองกนราชอาณาจกร ท

นาสนใจเกยวกบปรากฎการณ “อาหรบสปรงค” ในตะวนออกกลาง และ อกบทความในเรอง “ธรรมาภ

บาลในกจการความมนคง” ซงทงสองบทความไดเคยตพมพและทางผเขยนอนญาตใหพมพเผยแพรซำ

ได ดวยมจดมงหมายในการใหความรและกระตนเตอนจตสำนกสาธารณะในการรวมกนแสวงหา

แนวทางแกไขปญหาทเกดขน รวมทงยงมบทความอนๆ ทมประโยชนและคณคาทางวชาการ อาท

บทความเรอง “หลกความชอบดวยกฎหมายของการกระทำทางปกครอง” ของ ดร อมร วาณชววฒน

กรรมการผอำนวยการฯ เพอใหทานผอานไดศกษาและพจารณาดวยวจารณญาณของแตละบคคล

เนองดวยขอเขยนใดๆ ในวารสาร “ยตธรรมคขนาน” จะถอหลกการสำคญเสมอมาวา ทางองคกร

สถาบน ในสงกดของผเขยนยอมไมมสวนรบร หรอถอเปนการสะทอนการแสดงออกซงทศนคต ความ

เหนขององคกร สถาบนเหลานนแตอยางใด

วารสาร “ยตธรรมคขนาน” ฉบบน เปนฉบบท 2 ของปพทธศกราช 2556 ซงทางคณะผจดทำและ

กองบรรณาธการตองขออภยเปนอยางยงสำหรบความลาชาอนเนองมาจากปญหาในการประสานงาน

ดานการจดพมพหลายๆ ประการ และวกฤตการณทางสงคมการเมอง ซงทางคณะผจดทำไมอาจปฎเสธ

ความรบผดชอบใดๆ ได อยางไรกด ทางบรษท ปตท จำกด (มหาชน) ยงคงใหความกรณากบทางศนย

ศกษาวจยและพฒนากระบวนการยตธรรมไทยดวยดเสมอมา และตองขอขอบพระคณอกครงในความ

เขาใจตอปญหาตางๆ ทคณะผจดทำไดเรยนผานยงผประสานงานของทางบรษท ปตท จำกด (มหาชน)

แมวาจะเปนเรองสดวสยแตทางคณะผจดทำไดพยายามรวบรวมบทความและดำเนนการจดพมพใน

ทนททการดำเนนการประสานงานในสวนทเกยวของสามารถดำเนนการไดเสรจสมบรณ ทงน ทางกอง

บรรณาธการตองขอขอบพระคณ บรษท ปตท จำกด (มหาชน) เปนอยางสงในความกรณาอยางยงตอ

ศนยศกษาวจยและพฒนากระบวนการยตธรรมไทย ในการใหการสนบสนนการจดพมพวารสาร

“ยตธรรมคขนาน” อยางตอเนอง นบตงแต คณประเสรฐ บญสมพนธ อดตประธานกรรมการบรหาร

และกรรมการผจดการ รวมไปถง คณไพรนทร ชโชตถาวร ทานประธานกรรมการบรหารและกรรมการ

ผจดการในปจจบน และ คณสรญ รงคสร ทานรองกรรมการผจดการใหญหนวยธรกจนำมน และทาน

ผจดการฝายประชาสมพนธและสอสารองคกรของ บรษทฯ ในความกรณาทงโดยตรงตอบรรณาธการ

และผเกยวของเสมอมา

อมร วาณชววฒน, D.Phil. (Oxon)

กรรมการผอำนวยการ ศนยศกษาวจยและพฒนากระบวนการยตธรรมไทย

บรรณาธการ

หนา

หลกความชอบดวยกฎหมายของการกระทำทางปกครอง 1 โดย ดรอมรวาณชววฒน

การปฏรประบบงานศาลยตธรรม 19 โดย นายธานนทรกรยวเชยรองคมนตร

การเอาคนโกงออกจากระบบราชการ 41จะสามารถแกปญหาไดทกปญหาของประเทศ โดยอนรกษสงาอารยกลผชวยผพพากษาศาลฎกา ดร.พงษพสฏฐวเศษกลผเชยวชาญดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต(สศช.)

“อาหรบสปรงค” 49รปแบบใหมของการกอความไมสงบทนำไปสการปฏวตประชาชนArabSpring:ANewKindofInsurgencythroughPeople’sRevolution โดย พนเอกดร.ธรนนทนนทขวางรองผอำนวยการกองยทธศาสตรและความมนคง วทยาลยปองกนราชอาณาจกรสถาบนวชาการปองกนประเทศ

SecuritySectorGovernance 73ธรรมาภบาลในกจการความมนคง-ภาวะเมอพลเรอนจะมาคมทหาร

โดย พนเอกดร.ธรนนทนนทขวางนกวชาการดานความมนคง

หลกความชอบดวยกฎหมายของการกระทำทางปกครอง

โดย ดร.อมร วาณชววฒน

1ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

หลกความชอบดวยกฎหมายของการกระทำทางปกครอง

โดย อมร วาณชววฒน ๑

มตคณะรฐมนตร ไมวาทออกในรปคำสงทางปกครองหรอกฎ กเปนการกระทำทาง

ปกครองอยางหนงทอาจมผลกระทบกระเทอนตอสทธหรอเสรภาพของบคคล จงตองออกภายใน

ขอบเขตหรอกรอบทกฎหมายกำหนดตามหลกการทวา “การกระทำทางปกครองตองชอบดวยกฎหมาย”

ทวางหลกเกณฑหรอเงอนไขในการออกของคำสงทางปกครองหรอกฎไวดวยวาตองทำอยางไรจงจะ

ชอบดวยกฎหมาย

แนวคดเกยวกบหลกความชอบดวยกฎหมายของการกระทำทางปกครอง

ตามมาตรา ๓ วรรคสอง ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐

การปฏบตหนาทของรฐสภา คณะรฐมนตร ศาล รวมทงองคกรตามรฐธรรมนญและหนวยงานของรฐ

ตองเปนไปตามหลกนตธรรม ซงเปนหลกทมความหมายทำนองเดยวกบหลกนตรฐนนเอง

ชาญชย แสวงศกด ไดกลาวถงหลกนตรฐวามสาระสำคญอย ๓ ประการดวยกนคอ๒

๑) บรรดากฎหมายทงหลายทองคกรของรฐฝายนตบญญตไดตราขนจะตองชอบ

ดวยรฐธรรมนญโดยเฉพาะอยางยงกฎหมายทใหอำนาจแกองคกรของรฐ ฝายบรหารลวงลำเขาไปใน

แดนแหงสทธเสรภาพของราษฎรนน จะตองมขอความระบไวอยางชดเจนพอสมควรวาใหองคกรของ

รฐฝายบรหารองคกรใดมอำนาจลวงลำเขาไปในดนแดนแหงสทธเสรภาพของราษฎรไดในกรณใด

และภายในขอบเขตอยางใด และกฎหมายดงกลาวจะตองไมใหอำนาจแกองคกรของรฐฝายบรหาร

ลวงลำเขาไปในดนแดนแหงสทธเสรภาพของราษฎรเกนขอบเขตแหงความจำเปน เพอธำรงรกษาไว

ซงผลประโยชนสาธารณะ

๒) บรรดาการกระทำทงหลายขององคกรของรฐฝายบรหารจะตองชอบดวยกฎหมาย

ทตราขนโดยองคกรของรฐฝายนตบญญต กลาวคอ องคกรของรฐฝายบรหารจะมอำนาจสงการให

ราษฎรกระทำการหรอละเวนกระทำการอยางหนงอยางใดได ตอเมอมบทบญญตแหงกฎหมายให

อำนาจไวอยางชดแจง และจะตองใชอำนาจนนภายในกรอบทกฎหมายกำหนดไว

๑ อมร วาณชววฒน ปจจบนดำรงตำแหนง อาจารยประจำ คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ๒ ชาญชย แสวงศกด, กฎหมายปกครอง: แนวความคดและหลกกฎหมายทควรร, สวสดการดานการฝกอบรม สำนกงานศาลปกครอง, โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย กรงเทพ พ.ศ. ๒๕๔๕ หนา ๓๕.

2ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

๓) การควบคมไมใหกฎหมายขดตอรฐธรรมนญกด การควบคมไมใหการกระทำ

ขององคกรของรฐฝายบรหารขดตอกฎหมายกด จะตองเปนอำนาจหนาทขององคกรของรฐ ฝาย

ตลาการซงมความเปนอสระจากองคกรของรฐฝายนตบญญตและองคกรของรฐฝายบรหาร โดย

องคกรของรฐฝายตลาการซงทำหนาทควบคมความชอบดวยรฐธรรมนญของกฎหมายหรอองคกรของ

รฐฝายตลาการซงทำหนาทควบคมความชอบดวยกฎหมายของการกระทำขององคกรของรฐฝาย

บรหารอาจจะเปนองคกรของรฐฝายตลาการอกองคกรหนงแยกตางหากจากองคกรของรฐฝายตลาการ

ซงทำหนาทพจารณาพพากษาคดแพงและคดอาญากได

หลก “นตรฐ” (Etat de droit หรอ Rechtsstat)๓ ซงเปนรฐทตองยอมตนอยใตระบบ

กฎหมายในความสมพนธกบปจเจกชน และเพอคมครองสถานะของปจเจกชน โดยรฐยอมตนอยใต

กฎเกณฑทกำหนด การกระทำของรฐตอปจเจกชนในสองนย คอ กฎเกณฑประเภทแรก กำหนดสทธ

และเสรภาพของประชาชน และกฎเกณฑประเภททสอง กำหนดวธการและมาตรการซงรฐหรอหนวย

งานสามารถใชเพอบรรลวตถประสงคทกำหนด รวมเปนกฎเกณฑสองชนดทมผลรวมกน นนกคอ

การจำกดอำนาจของรฐ โดยการใหอำนาจนนอยภายใตระบบกฎหมายทรฐกำหนด ลกษณะเดนทสด

ประการหนงของนตรฐกคอ ฝายปกครองไมสามารถใชวธการอนนอกไปจากทระบบกฎหมายทใช

บงคบอยในเวลานน โดยเฉพาะอยางยงกฎหมายทรฐสภาตราขน กระทำการใดๆ ตอปจเจกชน หลกน

สงผลโดยปรยายใหเกดขนสองประการ คอ ประการแรก เมอฝายปกครองเขาไปมนตสมพนธกบ

ปจเจกชน ฝายปกครองหาอาจกระทำการฝาฝน หรอหลกเลยงกฎหมายทใชบงคบอยไดไม ประการ

ทสอง คอ ในนตรฐทพฒนาจนสมบรณแบบแลวนน ฝายปกครองไมอาจกระทำการใดเปนการบงคบ

ปจเจกชนโดยเขาไมสมครใจได เวนแตจะมกฎหมายทรฐสภาตราขน (loi) ใหอำนาจไวเทานน กลาว

อกนยหนงกคอ ฝายปกครองไมสามารถใชมาตรการใดๆ ตอผอยใตปกครองได เวนแตกฎหมายท

รฐสภาตราขนจะใหอำนาจไวโดยตรงหรอโดยปรยาย

ดงนน นตรฐจงเปนรฐทใหหลกประกนแกปจเจกชนผอยใตปกครองวาเมอใดกตาม

ทฝายปกครองละเมดหลกน และทำใหปจเจกชนเสยหาย ปจเจกชนสามารถไปสผมอำนาจวนจฉยคด

เพอใหเพกถอนการกระทำ หรอเปลยนแปลง หรอใหเลกใชการกระทำนนๆ ของฝายปกครองทละเมด

กฎหมายได เพราะฉะนน ระบบนตรฐจงเปนระบบทสรางขนเพอประโยชนของพลเมอง และม

วตถประสงคหลกในการปองกนและแกไขการใชอำนาจตามอำเภอใจของเจาหนาทของรฐ

ในแนวคดเรองนตรฐประกอบดวยหลกการทสำคญ ๒ ประการคอ หลกการแบงแยก

อำนาจ (separation of powers) และ หลกความชอบดวยกฎหมาย (principle of legality) ตามหลกการ

๓ ฤทย หงสสร, “ความสมบรณของนตกรรมทางปกครอง”, หนา ๓๑๑.

3ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

แบงแยกอำนาจนน อำนาจรฐตองไมรวมศนยอยทบคคลหนงหรอองคกรใดองคกรหนงโดยเฉพาะ แต

ใหมการแยกใชอำนาจรฐโดยองคกรหลายองคกร เพอใหองคกรทใชอำนาจรฐตรวจสอบและถวงดล

หรอคานอำนาจซงกนและกน เพอเปนหลกประกนสทธเสรภาพของประชาชน จากหลกการดงกลาว

ทำใหมการจดโครงสรางและองคกรของรฐใหมการแยกใชอำนาจรฐโดยองคกรหลายองคกร โดยให

ฝายบรหารมอำนาจในการบรหารและปกครองประเทศ ฝายนตบญญตซงถอวาเปนผแทนของประชาชนม

อำนาจในการออกกฎหมายและควบคมการปฎบตหนาท ของฝายบรหาร โดยฝายบรหารและฝาย

ปกครองมหนาทตองปฎบตตามกฎหมายทออกโดยฝายนตบญญต ฝายบรหารจะใชอำนาจหรอกระทำ

การทเปนการจำกดสทธและเสรภาพของประชาชนไดตอเมอมกฎหมายใหอำนาจ นนคอ เมอไดรบ

ความยนยอมของประชาชนหรอผแทนของประชาชน การกระทำของฝายบรหารและฝายปกครอง

จงตองอยภายใตกฎเกณฑของกฎหมายทออก โดยฝายนตบญญต อนไดแก พระราชบญญต ซงตอมาก

ขยายความรวมถงกฎเกณฑอน หรอกฎหมายลำดบรองทฝายบรหารและฝายปกครองเปนผออกดวย

ซงเรยกรวมๆ กนวา “หลกความชอบดวยกฎหมาย”

ในเรองหลกความชอบดวยกฎหมายของการกระทำทางปกครองนน ศาลฎกาไดใช

หลกดงกลาวในความหมายทวา ฝายปกครองจะกระทำการใดๆ ทอาจมผลกระทบกระเทอนตอสทธ

เสรภาพ หรอประโยชนอนชอบธรรมของเอกชนคนใดคนหนงไดกตอเมอมกฎหมายใหอำนาจและจะ

ตองกระทำการดงกลาวภายในกรอบทกฎหมายกำหนดบงคบแกคดพพาทระหวางเอกชนกบฝาย

ปกครองเสมอมา เชน

คำพพากษาศาลฎกาท ๗๒๐/๒๕๐๕ นาย ป. คนสญชาตไทยและนางสาว ซ. คน

ตางดาวไมมใบสำคญประจำตวคนตางดาว มคณสมบตตามเงอนไขแหงการสมรสดงทประมวล

กฎหมายแพงและพาณชยบญญตไวครบถวนทกประการ ไดยนคำรองขอจดทะเบยนสมรส ณ ทวาการ

อำเภอปากเกรดซงเปนนายทะเบยนมหนาทรบจดทะเบยนสมรส ตามพระราชบญญตจดทะเบยน

ครอบครว พ.ศ. ๒๔๗๘ ไดบอกปดไมยอมรบจดทะเบยนสมรสใหตามทชายหญงคนรองขอ โดยอาง

วา กระทรวงมหาดไทยมคำสงใหยบยงการจดทะเบยนสมรสใหแกคนไทยทสมรสกบคนตางดาว

ทไมมใบสำคญประจำตวคนตางดาว และไมมสำมะโนครวเปนหลกฐาน ศาลฎกาพพากษาวา

“คำสงกระทรวงมหาดไทยดงกลาวนมไดอาศยอำนาจตามบทกฎหมายฉบบใด... จงเปนเพยงระเบยบ

ภายในระหวางเจาหนาทกระทรวงมหาดไทยดวยกนเทานน จะใชบงคบแกบคคลทวไปเชนกฎหมาย

หาไดไม... เมอคำสงของกระทรวงมหาดไทยมไดออกโดยอาศยอำนาจตามกฎหมายฉบบใด และจะใช

บงคบแกบคคลทวไปเชนกฎหมายไมได จำเลย(นายอำเภอ) ผมหนาทตามกฎหมายใหรบจดทะเบยน

สมรส กยอมอางคำสงของกระทรวงมหาดไทยเปนเหตไมยอมปฏบตหนาทตามกฎหมายหาไดไม...”

4ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

คำพพากษาศาลฎกาท ๒๓๘๒/๒๕๒๖ โจทกไดยนคำขอจดทะเบยนจดตงบรษท

การลงทนและคอมโมดตส (ประเทศไทย) จำกด ซงมวตถประสงคซอขายสนคาลวงหนาและเลนแชร

ตอจำเลย (กรมทะเบยนการคา) แตจำเลยยงไมยอมจดทะเบยนให โดยอางวารฐมนตรวาการกระทรวง

พาณชยสงใหรอการจดทะเบยนไวกอนจนกวา จะมกฎหมายควบคมการประกอบธรกจเชนวาน

ศาลฎกาพพากษาวา “การทโจทกมความประสงคจะจดตงบรษทเพอประกอบกจการซอขายสนคา

ลวงหนาและการเลนแชร เปนการประกอบอาชพหรอจดการทรพยสนอยางหนงซงทกคนมสทธและ

เสรภาพทจะกระทำไดตามกฎหมายรฐธรรมนญ การจำกดสทธเชนวานจะกระทำไดตอเมอมกฎหมาย

บญญตไวโดยชดแจง ฉะนน เมอโจทกยนคำขอจด

การกระทำทางปกครอง” มความหมายวา ฝายปกครองจะกระทำทะเบยนจดตงบรษท

โดยมวตถประสงคไมตองหามหรอควบคมตามกฎหมาย จงเปนหนาทของจำเลยทจะตองพจารณาวา

คำขอของโจทกครบถวนถกตองตามหลกเกณฑทประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๐๑๙

บญญตไวหรอไมเทานน การทจำเลยสงใหรอการรบจดทะเบยนไวกอนตามมตคณะรฐมนตรเพอทจะ

แกไขกฎหมายใหควบคมถงการประกอบอาชพของโจทกดงกลาวขางตนจงเปนการตดสทธของโจทก

ทจะพงมพงไดโดยไมมกฎหมายสนบสนนใหกระทำได

รศ. ดร. วรพจน วศรตพชญ ใหความเหนวา “หลกความชอบดวยกฎหมายของการ

ใดๆ ทอาจมผลกระทบกระเทอนตอสทธหรอเสรภาพของเอกชนคนใดคนหนงไดกตอเมอมกฎหมาย

ใหอำนาจและจะตองกระทำการดงกลาวโดยไมขดหรอแยงตอกฎหมายแสดงใหเหนวากฎหมายเปน

ทงแหลงทมา (source) และขอจำกด (limitation) ของอำนาจกระทำการตางๆ ของฝายปกครอง

กฎหมายทเปนแหลงทมาของอำนาจกระทำการของฝายปกครอง เนองจากกฎหมาย

ใหอำนาจฝายปกครองกระทำการตางๆ ทอาจมผลกระทบกระเทอนตอสทธและเสรภาพของราษฎรซง

โดยปกตกฎหมายดงกลาวจะไดแก พระราชบญญต (ซงหมายความรวมถงพระราชบญญตประกอบ

รฐธรรมนญดวย)และกฎหมายอนทมคาบงคบดงเชนพระราชบญญต เชน พระราชกำหนด เปนตน

สวนกฎหมายลำดบรองหรออนบญญต หรอ “กฎ” (subordinate legalisation) ซงไดแก พระราช

กฤษฎกา กฎกระทรวง ประกาศกระทรวง ขอบญญตทองถน ระเบยบ ขอบงคบ หรอบทบญญตอนทม

ผลบงคบเปนการทวไป โดยไมมงหมายใหใชบงคบแกกรณหรอบคคลใดเปนการเฉพาะ กใหอำนาจ

ฝายปกครองกระทำการทมผลกระทบกระเทอนตอสทธ เสรภาพ หรอประโยชนอนชอบธรรมของ

เอกชนไดเชนกน แตกฎหมายลำดบรองเหลานจะออกมาใชบงคบได กแตโดยอาศยอำนาจตามพระ

ราชบญญตหรอกฎหมายอน ทมคาเสมอกบพระราชบญญตเทานน ดงนน จงอาจกลาวไดวา กฎหมาย

ทเปนแหลงทมาของอำนาจกระทำการของฝายปกครอง ไดแก พระราชบญญต หรอกฎหมายอนทมคา

เสมอกบพระราชบญญต การทกฎหมายใหอำนาจฝายปกครองกระทำการตางๆ ทมผลกระทบกระเทอนตอ

5ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

สทธและเสรภาพของราษฎรตามพระราชบญญต และพระราชกำหนดนนเปนการตความตาม “หลกการ

แบงแยกอำนาจ” (Separation of Powers) และ “หลกการปกครองระบอบประชาธปไตยโดยทาง

ผแทน” (Representative Democracy) อนเปนหลกการพนฐานของรฐธรรมนญเสรประชาธปไตย

นนเอง

ในทางตรงกนขาม กฎหมายกเปนขอจำกดอำนาจกระทำการของฝายปกครอง เนองจาก

ตามหลกการปกครองระบอบประชาธปไตยโดยทางผแทนบงคบวา กฎหมายทจำกดสทธและเสรภาพ

ของราษฎรหรอใหอำนาจองคกรตางๆ ของรฐจำกดสทธและเสรภาพของราษฎร จะตองเปนกฎหมาย

ทตราขนโดยความยนยอมของ “ผแทนปวงชน” ซงมาจากการเลอกตงโดยทางตรงหรอทางออมของ

ราษฎร และตามมาตรา ๑๒๒ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ “สมาชก

สภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภายอมเปนผแทนปวงชนชาวไทย...” กฎหมายทตราขนโดยสอดคลอง

กบหลกการปกครองระบอบประชาธปไตยโดยทางผแทนจงตองเปนกฎหมายทพระมหากษตรยทรง

พระกรณาโปรดเกลาฯ ใหตราขนโดยคำแนะนำและยนยอมของรฐสภาซงประกอบดวย “ผแทนปวง

ชนชาวไทย” ซงกคอพระราชบญญตหรอพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ๔

ในประเดนน มาตรา ๒๙ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐

ไดบญญตไวสอดคลองกบหลกการดงกลาวดงน

การจำกดสทธและเสรภาพของบคคลทรฐธรรมนญรบรองไว จะกระทำมไดเวนแต

โดยอาศยอำนาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอการทรฐธรรมนญนกำหนดไวและเทาท

จำเปน และจะกระทบกระเทอนสาระสำคญแหงสทธและเสรภาพนนมได

กฎหมายตามวรรคหนงตองมผลใชบงคบเปนการทวไป และไมมงหมายใหใชบงคบ

แกกรณใดกรณหนงหรอแกบคคลใดบคคลหนงเปนการเจาะจง ทงตองระบบทบญญตแหงรฐธรรมนญท

ใหอำนาจในการตรากฎหมายนนดวย

บทบญญตในวรรคหนงและวรรคสองใหนำมาใชบงคบกบกฎทออกโดยอาศยอำนาจ

ตามบทบญญตแหงกฎหมายดวยโดยอนโลม

๒ ทมาของกฎหมายปกครอง

กฎหมายทประกอบกนขนเปนหลกความชอบดวยกฎหมายนน อาจเปนหลกกฎหมาย

ทเปนลายลกษณอกษร หรอเปนหลกปฏบตทไมเปนลายลกษณอกษรกได และอาจมทมาจากหลาย

แหลง ไดแก บทบญญตแหงกฎหมาย จารตประเพณ และหลกกฎหมายทวไป

๔ วรพจน วศรตพชญ ,”หลกความชอบดวยกฎหมายของการกระทำทางปกครอง”, คมอการศกษาวชากฎหมายปกครอง, สำนกศกษาอบรมกฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา, ๒๕๔๗ หนา ๑๙๔-๑๙๘

6ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

๒.๑ บทบญญตแหงกฎหมาย ซงเปนทมาทสำคญทสดของกฎหมายปกครอง ใน

ปจจบน ซงอาจเปนบทกฎหมายทออกโดยฝายนตบญญต หรอฝายบรหารกได โดยกฎหมายลายลกษณ

อกษรทมคาบงคบสงสด ไดแก รฐธรรมนญ พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ พระราชบญญตและ

กฎหมายอนทมผลใชบงคบดงเชนพระราชบญญต เชน พระราชกำหนด พระราชกฤษฎกา ประกาศ

พระบรมราชโองการ กฎกระทรวง กฎ ก.พ. ประกาศกระทรวง ขอบงคบและขอบญญตตาง ๆ๕

บทบญญตของกฎหมายดงกลาวไดวางหลกเกณฑทใหอำนาจฝายปกครอง และใน

ขณะเดยวกนกจำกดอำนาจของฝายปกครอง โดยบญญตใหฝายปกครองตองเคารพตอสทธของประชาชน

และหลกความเสมอภาค ซงหลกความเสมอภาคนเปนหลกกฎหมายทไดมการยกขนอางบอยครงใน

การฟองเพกถอนมตคณะรฐมนตร

รศ. ดร. วรพจน วศรตพชญ ใหความเหนวา “หลกความเสมอภาค เปนสทธของ

ราษฎรทจะไดรบการปฏบตจากรฐอยางเทาเทยมกน โดยไดรบการบญญตรบรองไวโดยชดแจงใน

รฐธรรมนญของรฐเสรประชาธปไตยแทบทกรฐ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช

๒๕๕๐ กไดบญญตรบรองหลกความเสมอภาคไวในมาตรา ๕ วา “ประชาชนชาวไทยไมวาเหลา

กำเนด เพศ หรอศาสนาใด ยอมอยในความคมครองแหงรฐธรรมนญนเสมอกน” และในมาตรา ๓๐

วรรคหนงวา “บคคลยอมเสมอกนในกฎหมาย และไดรบความคมครองตามกฎหมายเทาเทยมกน”

และวรรคสองวา “ชายและหญงมสทธเทาเทยมกน” ตามหลกรฐธรรมนญหลกน องคกรตางๆ ของรฐ

ซงรวมทงฝายปกครองดวย ตองปฏบตตอบคคลทเหมอนกนในสาระสำคญอยางเดยวกน และปฏบต

ตอบคคลทแตกตางกนในสาระสำคญแตกตางกนออกไปตามลกษณะเฉพาะของแตละคน การปฏบต

ตอบคคลทเหมอนกนในสาระสำคญแตกตางกนกด การปฏบตตอบคคลทแตกตางกนในสาระสำคญ

อยางเดยวกนกด ยอมขดตอหลกความเสมอภาค

จะเหนไดวาหลกความเสมอภาคไมไดบงคบใหองคกรตางๆ ของรฐตองปฏบตตอ

บคคลทกคนอยางเดยวกน ตรงกนขาม กลบบงคบใหตองปฏบตตอบคคลทแตกตางกนในสาระสำคญ

แตกตางกนออกไป ตามลกษณะเฉพาะของแตละคน เฉพาะแตบคคลทเหมอนกนในสาระสำคญ

เทานนทองคกรตางๆ ของรฐตองปฏบตตอเขาเหลานนอยางเดยวกน ในทางปฏบตกมการแบงแยก

บคคลออกเปนประเภทๆ เชน ผเยาว บคคลทบรรลนตภาวะแลว ขาราชการ ทนายความ วศวกร

เกษตรกร ฯลฯ แลวปฏบตตอบคคลประเภทเดยวกนอยางเดยวกน และตอบคคลตางประเภทกน

แตกตางกนออกไป อยางไรกตาม การแบงแยกบคคลออกเปนประเภทๆ แลวปฏบตตอบคคลตาง

ประเภทกนแตกตางกนออกไปทเรยกวา “การปฏบตตอบคคลแตกตางกน” (different treatment) นน

๕ ประยร กาญจนดล, คำบรรยายกฎหมายปกครอง, สำนกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, พมพครงท ๔ พ.ศ. ๒๕๓๘ หนา ๗๑-๙๖.

7ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ใชวาจะกระทำไดเสมอไปในทกกรณ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ ได

บญญตวางขอจำกดการกระทำดงกลาวขององคกรตางๆ ของรฐไว ๒ ประการ คอ

ประการแรก หามมใหแบงแยกบคคลออกเปนประเภทโดยคำนงถงศาสนานกายของ

ศาสนา หรอลทธนยมในทางศาสนา แลวปฏบตตอบคคลทถอศาสนา นกายของศาสนา หรอลทธนยม

ในทางศาสนาตางๆ แตกตางกนออกไป ดงจะเหนไดจากความในมาตรา ๓๗ “บคคลยอมมเสรภาพ

บรบรณในการนบถอศาสนา นกายของศาสนา หรอลทธนยมในทางศาสนา และยอมมเสรภาพในการ

ปฏบตตามศาสนธรรม ศาสนบญญต หรอปฏบตพธกรรมตามความเชอของตน เมอไมเปนปฏปกษ

ตอหนาทของพลเมอง และไมเปนการขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน ใน

การใชเสรภาพตามวรรคหนง บคคลยอมไดรบความคมครองมใหรฐกระทำการใดๆ อนเปนการรอน

สทธ หรอเสยประโยชนอนควรมควรไดเพราะเหตทถอศาสนา นกายของศาสนา ลทธนยมในทาง

ศาสนา หรอปฏบตตามศาสนธรรม ศาสนบญญตหรอปฏบตพธกรรมตามความเชอถอ แตกตางจาก

จากบคคลอน”

ประการทสอง ถงแมวาการแบงแยกบคคลออกเปนประเภทโดยพจารณาจากเรอง

อนๆ นอกจากความเชอทางศาสนา แลวปฏบตตอบคคลแตละประเภทแตกตางกนจะกระทำไดและ

บางกรณเปนสงทจำตองกระทำดวยกตาม แตการกระทำเชนวานกจะตองมเหตผลทหนกแนนควรคา

แกการรบฟงดวย การแบงแยกบคคลออกเปนประเภทแลวปฏบตตอบคคลแตละประเภทแตกตางกน

ออกไป โดยปราศจากเหตผลท “ควรคาแกการรบฟง” (raison objectivement plausible) ถอวาเปน

“เลอกทรกมกทชง” หรออกนยหนง “การเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคล” (unfair discrimination)

ซงตองหามตามรฐธรรมนญเชนกน ดงจะเหนไดจากความในมาตรา ๓๐ วรรคสามทวา “การเลอก

ปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคลเพราะเหตแหงความแตกตางในเรองถนกำเนด เชอชาต ภาษา เพศ

อาย ความพการ สภาพทางกายภาพหรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม

ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรมหรอความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญตแหง

รฐธรรมนญ จะกระทำมได” อยางไรกตาม วรรคสของมาตราเดยวกนนไมใหถอวา “มาตรการทรฐ

กำหนดขนเพอขจดอปสรรคหรอสงเสรมใหบคคลสามารถใชสทธและเสรภาพไดเชนเดยวกบบคคล

อน ยอมไมถอเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตามวรรคสาม หรออกนยหนง การแบงแยกบคคล

ออกเปนประเภทๆ โดยคำนงถงเรองตางๆ ดงกลาว แลวปฏบตตอบคคลตางประเภทกนแตกตางกน

ออกไป จะชอบดวยเหตผลควรคาแกการรบฟง ดงนน จงไมเปน “การเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอ

บคคล” ซงกระทำไดตามรฐธรรมนญกตอเมอเปนไปตามเงอนไขดงตอไปนคอ

(๑) การเลอกปฏบตตอบคคลในกรณนนมความมงหมายทชอบธรรม กลาวคอ

มความมงหมายเพอรกษาหรอกอใหเกดประโยชนสาธารณะ และประโยชนสาธารณะดงกลาวเปน

8ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ประโยชนสาธารณะทกฎหมายฉบบทใหอำนาจประสงคจะใหความคมครองหรอจะใหเกดขน

(๒) การเลอกปฏบตตอบคคลในกรณนนเปนมาตรการทสามารถดำเนนการใหบรรล

วตถประสงคทชอบธรรมนนไดจรงในทางปฏบต และ

(๓) การเลอกปฏบตตอบคคลในกรณนนเปนมาตรการทจำเปนแกการดำเนนการให

บรรลวตถประสงคทชอบธรรมนน๖

ในเรองหลกความเสมอภาคนศาลรฐธรรมนญไดวนจฉยกรณทมการอางวากฎหมาย

ขดตอหลกความเสมอภาคตามรฐธรรมนญไวในหลายกรณ เชน

คำวนจฉยศาลรฐธรรมนญท ๕/๒๕๔๒ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช ๒๕๔๐ หมวด ๓ สทธเสรภาพของชนชาวไทย มาตรา ๓๐ เปนบทบญญตเกยวกบการ

คมครองสทธและเสรภาพของชนชาวไทย ใหบคคลมความเสมอกนในกฎหมาย และไดรบความ

คมครองกฎหมายเทาเทยมกน แตพระราชบญญตดอกเบยเงนใหกยมของสถาบนการเงน (ฉบบท ๓)

พ.ศ. ๒๕๓๕ บญญตใหสถาบนการเงนซงเปนนตบคคลทมวตถประสงคในการประกอบธรกจเงนทน

คดดอกเบยไดตามพระราชบญญตฉบบน ประกอบดวยพระราชบญญตการประกอบธรกจเงนทน

ธรกจหลกทรพย และธรกจเครดตฟองซเอร พ.ศ. ๒๕๒๒ บญญตใหธนาคารแหงประเทศไทยดวย

ความเหนชอบของรฐมนตรมอำนาจกำหนดใหบรษทเงนทนปฏบตในการกยมเงนหรอรบเงนจาก

ประชาชนตามมาตรา ๒๗ และกำหนดดอกเบยหรอสวนลดทบรษทเงนทนอาจจายไดในการกยมเงน

หรอรบเงนจากประชาชน หรอดอกเบยหรอสวนลดทบรษทเงนทนอาจเรยกไดตามมาตรา ๓๐(๑) และ

(๒) ฉะนน การทสถาบนการเงนคดดอกเบยเกนอตราทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยกำหนดไว

จงไดรบความคมครองตามกฎหมาย และเปนไปตามพระราชบญญตดอกเบยเงนใหกยมของสถาบน

การเงนฯ และพระราชบญญตการประกอบธรกจเงนทน ธรกจหลกทรพย และธรกจเครดตฟองซเอรฯ

ภายใตการควบคมดแลของกระทรวงการคลงและธนาคารแหงประเทศไทย ซงเปนหนวยงานของรฐท

มอำนาจหนาทกำหนดนโยบาย กำกบ ควบคมดแลการบรหารการคลงและการเงนของประเทศไทยให

เปนไปตามภาวะเศรษฐกจ จงมใชเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมทผรองจะยกความเทาเทยมกน

ตามทรฐธรรมนญ มาตรา ๓๐ บญญตใหความคมครองไวมาใชแกคดได ดงนน พระราชบญญต

ดอกเบยเงนใหกยมของสถาบนการเงน พ.ศ. ๒๕๒๓ ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตดอกเบยเงน

ใหกยมของสถาบนการเงน (ฉบบท ๓) พ.ศ. ๒๕๓๕ ในสวนทเกยวกบการคดดอกเบยเกนรอยละ ๑๕

ตอป จงไมขดตอมาตรา ๓๐ ของรฐธรรมนญ

๖ วรพจน วศรตพชญ, ”หลกความชอบดวยกฎหมายของการกระทำทางปกครอง”, หนา ๒๑๑ - ๒๑๔.

9ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

คำวนจฉยศาลรฐธรรมนญท ๓๗/๒๕๔๒ เมอพจารณากฎหมายวาดวยการคมครอง

แรงงาน กฎหมายวาดวยการประกนสงคม และกฎหมายวาดวยเงนทดแทนแลว กฎหมายดงกลาว

มหลกการคลายคลงกนโดยใชบงคบแกลกจาง ตามสญญาจางแรงงานซงไมใชบงคบแกสวนราชการ

หรอรฐวสาหกจ ในสวนของคำนยามวา “ลกจาง” กมความหมายในทำนองเดยวกนวา หมายถงบคคล

ซงทำงานใหนายจางโดยไดรบคาจาง สวนนยามคำวา “คาจาง” หมายความวาเงนทนายจางจายใหแก

ลกจางเปนคาตอบแทนในการทำงาน ขอเทจจรงตามรางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวย

ผตรวจการแผนดนของรฐสภา พ.ศ. .... ใหสำนกงานผตรวจการแผนดนของรฐสภาเปนหนวยงานของ

รฐมฐานะเปนนตบคคล พนกงานและลกจางของสำนกงานไดรบอตราเงนเดอนและคาตอบแทนอน

ตามทระเบยบหรอประกาศทเกยวกบการบรหารงานบคคลกำหนด สำนกงานตองเสนองบประมาณ

รายจายตอคณะรฐมนตรเพอจดสรรเปนเงนอดหนนของสำนกงานไวในรางพระราชบญญตงบประมาณ

รายจายประจำป นอกจากน พนกงานและลกจางยงมสทธไดรบการจดสวสดการหรอการสงเคราะหอน

ตามนยทกลาวน แมพนกงานและลกจางของสำนกงานไมมฐานะเปนลกจางตามกฎหมายวาดวยการ

ประกนสงคมและกฎหมายวาดวยเงนทดแทน แตยงคงมหลกประกนตามทกำหนดในรางฯ โดยไดรบ

การคมครองตามกฎหมายในฐานะทเปนพนกงานหรอลกจางของหนวยงานของรฐ และการทไมนำ

กฎหมายเกยวกบแรงงานมาใชบงคบจะเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตามมาตรา ๓๐ วรรคสาม

ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ หรอไมนน เหนวา เมอพจารณาความใน

มาตรา ๓๐ วรรคหนง ของรฐธรรมนญประกอบแลว ความในมาตราดงกลาวเปนหลกคมครองความ

เสมอภาคตามกฎหมายทหามมใหมการเลอกปฏบตทแตกตางกนระหวางบคคล ทมสถานะเดยวกน

โดยไมมเหตอนควร เมอสำนกงานผตรวจการแผนดนของรฐสภามลกษณะพเศษเฉพาะในฐานะทเปน

หนวยงานของรฐตามกฎหมายประกอบรฐธรรมนญ มใชสวนราชการ มใชรฐวสาหกจ และมไดเปน

หนวยงานเอกชนอนจะตองอยภายใตบงคบกฎหมายเกยวกบแรงงานแลว การปฏบตตอกจการของ

สำนกงานในลกษณะทแตกตางไปจากทบญญตไวในกฎหมายเกยวกบแรงงานจงเปนการสมเหตสม

ผล เหมาะกบสถานะของผปฏบตงานในสำนกงาน จงไมเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมตามทมา

ตรา ๓๐ วรรคสาม ของรฐธรรมนญบญญตไว ดงนน ขอความในมาตรา ๓๙ วรรคสอง ของรางพระ

ราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยผตรวจการแผนดนของรฐสภา พ.ศ. .... ทวา “กจการของ

สำนกงานผตรวจการแผนดนของรฐสภาไมอยภายใตบงคบแหงกฎหมายวาดวยการคมครองแรงงาน

กฎหมายวาดวยแรงงานสมพนธ กฎหมายวาดวยการประกนสงคมและกฎหมายวาดวยเงนทดแทน”

จงไมขดหรอแยงตอมาตรา ๓๐ ของรฐธรรมนญ

นอกจากน ศาลปกครองสงสดเองกไดเคยวนจฉยใหเพกถอนคำสงโดยอาศยหลก

ความเสมอภาค เชน

10ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

คำพพากษาศาลปกครองสงสด ท อ. ๑๔๒/๒๕๔๗ คดนคณะกรรมการอยการซงเปน

ผถกฟองคด ประกาศรบสมครสอบคดเลอกเพอบรรจเปนขาราชการอยการในตำแหนงอยการผชวย

ประจำป พ.ศ. ๒๕๔๔ ผฟองคดซงมอาชพทนายความไดสมครสอบคดเลอกตามประกาศดงกลาว ตอ

มาผถกฟองคดไดประกาศรายชอผมสทธสอบปรากฏวาไมมชอผฟองคด ผฟองคดจงทำหนงสอถง

ผถกฟองคดเพอขอทราบเหตผลทไมไดรบการพจารณาใหเปนผมคณสมบต ในการสอบคดเลอก ผถก

ฟองคดชแจงวาคณะอนกรรมการพจารณาตรวจคณสมบตของผสมครสอบคดเลอกไดรบรายงานผล

การตรวจรางกายจากคณะกรรมการแพทยวาผฟองคดมรปกายพการ จงมมตไมรบสมคร เนองจาก

ผฟองคดเปนผมบคลกภาพ และรางกายไมเหมาะสมทจะเปนขาราชการอยการตามมาตรา ๓๓ (๑๑)

แหง พ.ร.บ. ระเบยบขาราชการฝายอยการ พ.ศ. ๒๕๒๑ ผฟองคดเหนวาเหตผลของผถกฟองคด

ดงกลาวเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม และขดตอบทบญญตมาตรา ๓๐ ของรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย จงฟองคดตอศาลปกครอง

ศาลปกครองสงสด เหนวาการทผถกฟองคดจะใชอำนาจดลพนจตามมาตรา ๓๓

(๑๑) และ (๑๒) แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการฝายอยการ ฯ วนจฉยวา ผสมครสอบคดเลอก

เพอบรรจเปนขาราชการอยการในตำแหนงอยการผชวย ฯ รายใดมกายหรอจตใจไมเหมาะสมทจะเปน

ขาราชการอยการ ตองมเหตผลหนกแนนควรคาแกการรบฟงดวยวา ผสมครสอบคดเลอกรายนนมกาย

หรอจตใจทไมเหมาะสมอยางไร อนทำใหไมสามารถปฏบตงานในหนาทของขาราชการอยการได

และการทคณะกรรมการแพทย ฯ รายงานผลการตรวจรางกายของผฟองคดวา ผฟองคดมรปกายพการ

โดยคณะอนกรรมการพจารณาคณสมบตของผสมครสอบคดเลอก ฯ พจารณาแลวเหนวา ผฟองคด

ขาดคณสมบตตามมาตรา ๓๓ (๑๑) และ (๑๒) แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการฝายอยการฯ นน

ความเหนดงกลาวเปนเพยงความเหนเบองตนทเสนอผถกฟองคดเพอประกอบการพจารณาเทานน การ

ทผถกฟองคดมมตไมรบสมครผฟองคดโดยมไดพจารณาถงความสามารถทแทจรงในการปฏบตงาน

ของผฟองคด จงไมมเหตผลทหนกแนนควรคาแกการรบฟง มตของผถกฟองคดทไมรบสมครผฟอง

คดในการสอบคดเลอกเพอบรรจเปนขาราชการอยการในตำแหนงอยการผชวย ฯ จงเปนการใช

ดลพนจวนจฉยโดยไมชอบดวยมาตรา ๓๓ (๑๑) แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการฝายอยการ ฯ

และเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมตอผฟองคดตามมาตรา ๓๐ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร

ไทย ศาลปกครองสงสดจงพพากษากลบคำพพากษาของศาลปกครองชนตน เปนใหเพกถอนมตของ

ผถกฟองคดในสวนทมมตไมรบสมครผฟองคดในการสอบคดเลอกเพอบรรจเปนขาราชการอยการใน

ตำแหนงอยการผชวย ฯ

๒.๒ กฎหมายประเพณ (Customary Law) ไดแก แนวปฏบตในเรองใดเรองหนงซง

ไดรบการประพฤตและปฏบตตามอยางสมำเสมอและตดตอกนมาชานาน ตกทอดจากคนรนหนงสคน

11ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

อกรนหนงจนกลายมาเปนอปนสยรวมของคนในสงคม และสาธารณชนเกดความรสกรวมกนวาเปน

สงทถกตองและจำตองปฏบตตาม กฎหมายประเพณนเปนบอเกดของกฎหมายทกสาขา ไมวาจะเปน

กฎหมายระหวางประเทศหรอกฎหมายภายใน และไมวาจะเปนกฎหมายเอกชนภายในหรอกฎหมาย

มหาชนภายใน อยางไรกตาม มขอควรสงเกตวาในสาขากฎหมายมหาชนภายในนน กฎหมายประเพณ

อาจนำมาใชบงคบในฐานทเปนขอจำกดอำนาจทฝายปกครองมอยตามกฎหมายทบญญตขนเปน

ลายลกษณอกษรฉบบใดฉบบหนงไดเทานน แตไมนานำมาใชบงคบในฐานะทเปนแหลงทมาของ

อำนาจกระทำการของฝายปกครองหรอขยายอำนาจทฝายปกครองมอยตามกฎหมายทบญญตขนเปน

ลายลกษณอกษรฉบบใดฉบบหนงใหกวางออกไปได

ตวอยางของกฎหมายประเพณทจำกดอำนาจของฝายปกครองไดแก การทรฐมนตร

ผรกษาการตามพระราชบญญตฉบบใดฉบบหนง จะตองเสนอรางกฎกระทรวงทออกโดยอาศยอำนาจ

ตามความในบทบญญตแหงพระราชบญญตฉบบนนตอคณะรฐมนตรเพอขอความเหนชอบกอน ตอ

เมอคณะรฐมนตรไดใหความเหนชอบแลว รฐมนตรวาการกระทรวงจงจะลงนามประกาศใชกฎกระทรวง

ได ความจรงแลวไมมกฎหมายทบญญตขนเปนลายลกษณอกษรฉบบใดบญญตไววารฐมนตรตองทำ

เชนนน การเสนอรางกฎกระทรวงตอคณะรฐมนตรเพอขอความเหนชอบจงเปนการปฏบตตามกฎหมาย

ประเพณโดยแท ๗

๒.๓ หลกกฎหมายทวไป (General Principles of Law) ไดแก บรรดาหลกการทเปน

รากฐานของระบบกฎหมายของประเทศทงระบบ “หลกกฎหมายทวไป” ในระบบกฎหมายของ

ตะวนตก ทไดมอทธพลและนำมาใชในกฎหมายไทยหลายฉบบ เชน หลกความเปนกลาง (Le principe

de l’impartialité) หลกการฟงความอกฝายหนง (audi alteram partem) หลกความไมมผลใชบงคบ

ยอนหลงของนตกรรมทางปกครอง (Le principe de non-rétroactivité des actes administratifs) หลก

ความตอเนองของบรการสาธารณะ(Le principe de continuité du service public) ฯลฯ ดงน

“ก. หลกความเปนกลาง หามมใหผดำรงตำแหนงทางปกครอง หรอกรรมการ

ในคณะกรรมการ พจารณาและออกคำวนจฉยสงการหรอรวมประชมและลงมตในเรองใดๆ ทตนเองม

สวนไดเสยอยดวย เชน เปนบพการ ผสบสนดาน คสมรส หรอญาตสนทของผยนคำรองขอใบอนญาต

หรอผทจะถกเพกถอนใบอนยาต ในกรณทผดำรงตำแหนงทางปกครองมสวนไดเสยในเรองทจะตอง

พจารณาและออกคำวนจฉยสงการตองถอวา ผนนไมอาจปฏบตราชการได ดงนนจงตองใหผรกษา

ราชการแทนเปนผพจารณาและออกคำวนจฉยสงการ ในกรณทกรรมการในคณะกรรมการมสวน

ไดเสยในเรองทคณะกรรมการจะตองพจารณาและลงมตกรรมการผนนจะตองออกจากทประชม คำ

๗ เรองเดยวกน, หนา ๒๑๕ – ๒๑๖.

12ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

วนจฉยสงการทออกโดยผดำรงตำแหนงทางปกครองซงมสวนไดเสยกด มตทประชมคณะกรรมการ

ซงกรรมการทมสวนไดเสยเขารวมประชมและออกเสยงลงคะแนนดวยกด ในสายตาของกฎหมายแลว

ยอมไมสมบรณ” ๘

คำพพากษาศาลปกครองสงสดท อ.๔/๒๕๔๖ มตของคณะกรรมการสรรหา

กรรมการกจการกระจายเสยงและกจการโทรทศนแหงชาต (กรรมการ กสช.) เปนคำสงทางปกครองท

มผลกระทบตอสทธของผสมครทไมไดรบการคดเลอก เมอคดนกรรมการสรรหากรรมการ กสช. สอง

คนมสวนไดเสยในทางธรกจรวมกบผทไดรบเลอกใหเปนกรรมการ กสช. อนถอไดวาเปนเหตซงม

สภาพรายแรงอนอาจทำใหการพจารณาไมเปนกลาง แตกลบรวมลงมตเพอคดเลอกผสมครเปน

กรรมการ กสช. โดยไมไดปฏบตตามขนตอนและวธการตามมาตรา ๑๖ แหง พ.ร.บ. วธปฏบตราชการ

ทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ ซงถอเปนขนตอนและวธการอนเปนสาระสำคญในการออกคำสงทาง

ปกครอง มตของคณะกรรมการสรรหา กสช. ดงกลาวจงไมชอบดวยกฎหมาย

“ข. หลกการฟงความอกฝายหนง ใหสทธแกบคคลในอนทจะปกปองนตฐานะ

ของตนจากการใชอำนาจออกคำวนจฉยสงการของฝายปกครอง ผลบงคบของหลกกฎหมายทวไปขอ

นมอยวา กอนทจะตดสนใจใชอำนาจออกคำวนจฉยสงการทอาจมผลกระทบกระเทอนตอสทธหรอ

ประโยชนอนชอบธรรมของบคคลหากการออกคำวนจฉยสงการเชนวานมมลเหตจงใจมาจากการกระ

ทำหรอพฤตกรรมของบคคลนน ฝายปกครองจะตองแจงขอเทจจรงทตนจะใชเปนเหตผลในการออก

คำวนจฉยสงการใหบคคลนนทราบ และใหเขามโอกาสโตแยงขอเทจจรงนนและแสดงพยานหลกฐาน

สนบสนนขอโตแยงของตน อนง เพอใหบคคลอยในวสยทจะปกปองนตฐานะของตนไดอยางแทจรง

ฝายปกครองจะตองแจงขอเทจจรงทตนจะใชเปนเหตผลในการออกคำวนจฉยสงการใหบคคลทจะได

รบความเสยหาย จากคำวนจฉยสงการนนทราบลวงหนาเปนเวลานานพอทจะใหเขามเวลาทำความ

เขาใจขอเทจจรงนน และจดเตรยมขอโตแยงและพยานหลกฐานสนบสนนขอโตแยงขอเทจจรงนนได

อยางเตมท การใชอำนาจออกคำวนจฉยสงการไปโดยไมเคารพและปฏบตตามหลกกฎหมายทวไปขอ

น ยอมทำใหคำวนจฉยสงการไมชอบดวยกฎหมาย” ๙

“ค. หลกความไมมผลใชบงคบยอนหลงของนตกรรมทางปกครอง หามมใหฝาย

ปกครองออก “กฎหมายลำดบรอง” หรออกนยหนง “กฎ” ในรปแบบตางๆ เชน พระราชกฤษฎกา

กฎกระทรวง ประกาศกระทรวง ขอบญญตทองถน ฯลฯ และออก “คำวนจฉยสงการ” ทมผลบงคบแก

กรณใดหรอบคคลใดเปนการเฉพาะ โดยให “กฎ” หรอคำวนจฉยสงการมผลใชบงคบแกการกระทำ

๘ เรองเดยวกน, หนา ๒๑๗ ๙ เรองเดยวกน , หนา ๒๑๘.

13ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

หรอเหตการณทเกดขนและสนสดลงแลวกอนวนทประกาศโฆษณา “กฎ” หรอวนแจงคำวนจฉยสง

การใหผรบคำวนจฉยสงการนนทราบ” ๑๐

ง. หลกความตอเนองของบรการสาธารณะ เปนทมาของกฎหมายหลายๆ เรอง

ดวยกนเชน กฎหมายทกำหนดใหเจาหนาท ซงดำรงตำแหนงทางปกครองตำแหนงใดตำแหนงหนงอย

แลวไปปฏบตราชการในตำแหนงอนอกตำแหนงหนงเปนการชวคราวในกรณทไมมผดำรงตำแหนง

หลง หรอมแตไมอาจปฏบตราชการได (การรกษาราชการแทน) กฎหมายทหามมใหขาราชการ ลกจาง

ของสวนราชการ หรอพนกงานรฐวสาหกจนดหยดงาน ฯลฯ ทงนโดยมวตถประสงคจะปองกนม

ใหการบรการสาธารณะหรออกนยหนงกจกรรมทฝายปกครองทำลง เพอตอบสนองความตองการ

สวนรวมของประชาชนดานตางๆ ตองหยดชะงก

นอกจากนน เนองจากการบรการสาธารณะเปนกจการทจำเปนอยางยงแก

ประชาชน ถาบรการสาธารณะตองหยดชะงกไมวาดวยประการใดๆ ประชาชนยอมไดรบความเดอดรอน

หรอเสยหาย เชน พนกงานรฐวสาหกจหยดใหบรการเกยวกบไฟฟา นำประปา หรอการขนสงมวลชน

ยอมจะกอความเดอดรอนแกประชาชน การใหบรการดงกลาวจงตองทำใหตดตอกนโดยสมำเสมอ

เพราะความตองการของประชาชนยอมมอยตลอดเวลา และฝายปกครองกไดรบมอบหมายใหจดการ

ใหบรการสาธารณะดำเนนไปไดตามปกต

สำหรบคสญญากบฝายปกครองนน หลกดงกลาวยอมมผลบงคบอยางเครงครด

ในกรณทเกยวกบผรบสมปทานบรการสาธารณะ ถากจการทใหสมปทานตองหยดชะงกลงเพราะ

ความผดของผรบสมปทาน ฝายปกครองอาจใชอำนาจลงโทษผรบสมปทานตามทหลกเกณฑทกำหนด

ไวในเงอนไขของสมปทาน สวนเอกชนผไดรบประโยชนจากบรการสาธารณะกยอมมสทธทจะ

เรยกรองใหฝายปกครองดำเนนการใหบรการสาธารณะดำเนนการไปตามปกตอยางสมำเสมอ๑๑

ในกรณทใชอำนาจออกคำสงทางปกครองหรอการกระทำทางกายภาพ ฝาย

ปกครองตองเคารพและปฏบตตามกฎทตนออกมาใชบงคบดวย ทงนแมวาฝายปกครองจะแกไข

เปลยนแปลงหรอยกเลกกฎเมอใดกได แตตราบใดทกฎยงมผลบงคบอย ฝายปกครองจะกระทำการใดๆ

ทขดหรอแยงตอกฎหรอยกเวนไมใชกฎบงคบแกบคคลใดบคคลหนงหรอกรณใดกรณหนงไมได ซง

กรณนกอใหเกดผลทางกฎหมายทพงตงขอสงเกตไว ๓ ประการ คอ

ประการทหนง การออกคำสงทางปกครองหรอการกระทำทางกายภาพ องคกร

ของรฐฝายปกครองแตละองคกรจะตองเคารพและปฏบตตามกฎทออกโดยองคกรของรฐฝายปกครอง

๑๐ เรองเดยวกน , หนา ๒๑๙. ๑๑ ประยร กาญจนดล, คำบรรยายกฎหมายปกครอง, หนา ๑๑๔ – ๑๑๕.

14ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ทอยในตำแหนงหรอมฐานะเหนอตนขนไป เชน การใชอำนาจตามพระราชบญญตสถานบรการ พ.ศ.

๒๕๐๙ ออกใบอนญาตใหเอกชนจดตงสถานบรการกด ตอใบอนญาต สงพกใชหรอเพกถอนใบ

อนญาตดกงลาวกด ผบญชาการตำรวจนครบาลหรอผวาราชการจงหวดแลวแตกรณจะตองเคารพและ

ปฏบตตามกฎกระทรวงทรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยออกตามความในมาตราตางๆ ของพระ

ราชบญญตสถานบรการ พ.ศ.๒๕๐๙

ประการทสอง การออกคำสงทางปกครองหรอการกระทำทางกายภาพ องคกร

ของรฐฝายปกครองแตละองคกรจะตองเคารพและปฏบตตามกฎทตนเปนผออกมาใชบงคบ เชน การ

ใชอำนาจตามประมวลรษฎากรออกคำวนจฉยสงการตางๆ อธบดกรมสรรพากรจะตองเคารพและ

ปฏบตตามประกาศกรมสรรพากรซงตนเปนผออกตามความในมาตราตางๆ ของประมวลรษฎากร

ทงนตามสภาษตกฎหมายลาตนทวา “patere legem quam ipse fecisti” (จงปฏบตตามกฎเกณฑทเจาเอง

ไดออกมาใชบงคบ) และตามคำพพากษาฎกาท ๒๖๐๑/๒๕๒๕

คำพพากษาศาลฎกาท ๒๖๐๑/๒๕๒๕ เมอขอบงคบการสอสาร แหงประเทศ

ไทย ฉบบท ๓ ขอ ๑๘ วรรคสาม กำหนดใหการขนบญชและการยกเลกบญชผสอบคดเลอกเปนไป

ตามทผวาการกำหนด และผวาการสอสารแหงประเทศไทยไดอาศยขอบงคบดงกลาววางระเบยบการ

สอสารแหงประเทศไทย ฉบบท ๒๔/๒๕๒๐ ไวแลววา บญชผสอบคดเลอกไดใหใชจนกวาจะมการ

สอบคดเลอกอยางเดยวกนนนอก และไดประกาศผลการสอบคดเลอกในตำแหนงใหมนนแลว ดงน

การยกเลกบญชผสอบคดเลอกการสอบทกคราวกตองเปนไปตามระเบยบทวางไว ยอมมใชความ

มงหมายของขอบงคบและระเบยบดงกลาว ทจะใหผวาการสอสารแหงประเทศไทยอาศยอำนาจตาม

ขอบงคบการสอสารแหงประเทศไทย ฉบบท ๓ มากำหนดวธการยกเลกบญชเฉพาะการสอบคดเลอก

คราวใดคราวหนงใหผดแผกไปจากระเบยบทวางไวแลว และยงใชบงคบอยอก ฉะนน การทผวาการ

สอสารแหงประเทศไทยประกาศผลการสอบคดเลอก ฉบบลงวนท ๑๖ มถนายน ๒๕๒๑ แลวกำหนด

วา บญชผลการสอบคดเลอกครงนใหใชไดมกำหนด ๒ ป นบแตวนประกาศผลการสอบคดเลอก

ขอกำหนดนนจงเปนการฝาฝนระเบยบการสอสารแหงประเทศไทย ฉบบท ๒๔/๒๕๒๐ และไมม

อำนาจทจะกำหนดได ดงนน จงใหเพกถอนขอกำหนดตามประกาศการสอสารแหงประเทศไทย เรอง

ผลการคดเลอกเพอเลอนพนกงานขนแตงตงใหดำรงตำแหนงพนกงานชวยบรหารระดบ ๓ หรอ

เทยบเทา สงกดกองนตการ ลงวนท ๑๖ มถนายน ๒๕๒๑ เฉพาะขอความทวา “บญชผลการสอบ

คดเลอกครงนใหใชไดมกำหนด ๒ ป นบแตวนประกาศผลการสอบคดเลอกเปนตนไป” เสย

ประการทสาม การออกคำสงทางปกครองหรอการกระทำทางกายภาพ องคกร

ของรฐฝายปกครองแตละองคกรทมตำแหนงหรอฐานะสงกวาจะตองเคารพและปฏบตตามกฎซง

องคกรของรฐฝายปกครองทอยในตำแหนงหรอมฐานะตำกวาตนออกมาใชบงคบ เชน ในการถวายคำ

15ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

แนะนำใหพระมหากษตรยทรงมพระบรมราชโองการแตงตงใหขาราชการฝายพลเรอนดำรงตำแหนง

ปลดกระทรวง อธบด หรอใหพนจากตำแหนงดงกลาว คณะรฐมนตรตองเคารพและปฏบตตามกฎ

ก.พ. ขอบงคบ หรอระเบยบซงคณะกรรมการขาราชการพลเรอนออกตามความในมาตราตางๆ ของ

พระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๓๕ ศาลปกครองสงสดแหงสาธารณรฐฝรงเศส

เคยพพากษาใหเพกถอนคำสงของรฐมนตรวาการกระทรวงการคลง ทสงใหขาราชการเทศบาลออก

จากราชการ เพราะเหตทคำสงดงกลาวขดตอเทศบญญต (C.E. ๓ juillet ๑๙๓๑, Cne de Clamart, Rec.,

p.๗๒๓)๑๒

ดงนน การกระทำของคณะรฐมนตรในการออกมตตางๆ ไมวาจะเปนในรปคำ

สงทางปกครองหรอกฎตองอยภายใตหลกความชอบดวยกฎหมาย หรอตามหลกนตธรรมทบญญตไว

ในรฐธรรมนญดวย๑๓ ทงตองอยภายใตเงอนไขความสมบรณของคำสงทางปกครองหรอกฎ หากคณะ

รฐมนตรมมตโดยไมปฏบตตามหลกเกณฑขางตน และทำใหเอกชนหรอเจาหนาทของรฐไดรบความ

เดอดรอนเสยหาย บคคลดงกลาวสามารถฟองศาลปกครองเพอใหเพกถอนมตดงกลาวได

๑๒ วรพจน วศรตพชญ, ”หลกความชอบดวยกฎหมายของการกระทำทางปกครอง”, หนา ๒๑๖ – ๒๒๓. ๑๓ มาตรา ๓ วรรคสอง ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ การปฏบตหนาทของรฐสภา คณะรฐมนตร ศาล รวมทงองคกรตามรฐและหนวยงานของรฐ ตองเปนไปตามหลกนตธรรม.

16ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

17ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

การปฏรประบบงานศาลยตธรรม

โดย นายธานนทร กรยวเชยร องคมนตร

18ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

19ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

การปฏรประบบงานศาลยตธรรม๑

คำบรรยายพเศษ ของ นายธานนทร กรยวเชยร องคมนตร

ทานผทำการแทนประธานศาลฎกา ทานรองนายกรฐมนตร Lord Justice Kennedy และ

ทานผมเกยรตทเคารพ:

ผมมความยนดทไดมโอกาสมาบรรยาย ณ ทนโดยเฉพาะอยางยงในเรองของการปฏรป

ระบบงานศาลยตธรรม ดใจทสำนกวชาการศาลยตธรรมไดหยบยกปญหาทสำคญทสดเรองหนงของ

วงการศาลยตธรรมขนมาทำการสมมนา ทงยงไดเชญผทรงคณวฒของเราเองและของตางประเทศมา

รวมแสดงความคดเหนและแลกเปลยนประสบการณของการปฏรประบบงานศาลในประเทศของตน

วาเปนอยางไรดวย.

โดยทในปจจบนหลายประเทศตางกตนตวในเรองทจะปฏรประบบงานศาลยตธรรม

นอกจากนน ยงมเทคโนโลยใหมๆ อกมากมายทไดนำมาใชในงานของศาลขณะนจงเปนเวลาท

เหมาะสมแลวทจะมการสมมนาในเรองการปฏรประบบงานศาล ซงกมมากเรองดวยกนทควรไดรบ

การพจารณา.

การปฏรปกฎหมายวธสบญญต

ผมเองเคยมสวนรบผดชอบในเรองของการปฏรประบบงานศาลยตธรรมบางสาขาอยเปนเวลา

นานป โดยเฉพาะอยางยงในฐานะทเคยเปนกรรมการพจารณาปรบปรงประมวลกฎหมายวธพจารณา

ความแพง ตงแตป ๒๕๐๖ เปนตนมา ผมเปนกรรมการอยประมาณ ๓๐ ปเศษกลาออก เนองจากม

ราชการสำคญอกหลายดานอยดวยจงไมสามารถจะปฏบตงานนไดดเทาทควร ผมอยากจะเลาใหฟงวา

ในสวนทเกยวกบการปรบปรงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงนน เราไดทำอะไรไปบาง และ

มอปสรรคอยางไร และเราควรจะดำเนนการอยางไรตอไป.

ความจรงวงการศาลยตธรรมของเราตระหนกถงปญหาตางๆ ของระบบงานศาลนมาแลว แต

เพงจะมการปฏรปทเปนรปธรรมอยางแทจรงตงแตป ๒๕๐๖ เปนตนมา ซงในขณะนนพระยา

อรรถการยนพนธเปนรฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรมทานเสนอใหคณะรฐมนตรแตงตงคณะกรรมการ

๑ คำบรรยายพเศษน กำหนดเวลาใหเพยง ๒๐ นาท เพราะเวลาสมมนาทงหมดกมไมมากนก จงบรรยายไดเพยงบางสวนและโดยสงเขปเทานน ผบรรยายจงขอถอโอกาสนขยายความในหลายตอนเพอใหไดความสมบรณมากขนดวย.

20ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ขน ๒ ชด เพอพจารณาปรบปรงระบบงานศาลทงคดแพงและคดอาญา คณะกรรมการพจารณา

ปรบปรงประมวลกฎหมาย วธพจารณาความแพงมศาสตราจารยหลวงจำรญเนตศาสตรเปนประธาน

คนแรก และอกคณะหนงคอคณะกรรมการพจารณาปรบปรงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

มหลวงอรรถปรชาชนปการ ซงเปนอธบดกรมอยการ เปนประธาน สาเหตทจะตองมการปฏรปตงแต

ครงนนกคงเหมอนปญหาทเรากำลงประสบอยในตอนน กลาวคอ การพจารณาคดทงหลายลาชามาก

คดคางศาล กระบวนพจารณาทงคดแพงและคดอาญาสลบซบซอนและยงยากมาก อกประการหนง

ในระบบงานศาลนนยงมขอทไมเปนธรรมแกคความและผเกยวของอยดวยอกหลายประการ.

ในคณะกรรมการ ๒ ชดดงกลาว มการแตงตงประธานกรรมการคนใหมในแตละชดเมอ

ประธานกรรมการคนกอนลวงลบไป อปสรรคสำคญของการพจารณาปรบปรงกฎหมายในตอนนน

กคอ เรามการประชมกนทกสปดาห คอทก ๆ วนจนทร วนละ ๒ ชวโมงเทานน แมกรรมการ

ทกคนใน ๒ ชดนจะขยนขนแขง แตกมปญหามากมายทกรรมการไดรวบรวมขอมลตาง ๆ นำเขามา

สการพจารณาในทประชม แตเมอมเวลาเพยง ๒ ชวโมงตอสปดาหเรากยอมทำอะไรไมไดมาก

ยงกวานน บางครงคณะกรรมการตองงดประชมชวคราว เพราะมการเปลยนรฐบาลใหม ซงคณะ

กรรมการ ๒ ชดนกตองรอจนกวาจะไดรบการแตงตงใหมทกครงทเปลยนรฐบาล บางครงกเสยเวลา

ไปเปลาหลายสปดาห ณ ทนผมขอกลาวรายละเอยดเฉพาะการปรบปรงประมวลกฎหมายวธพจารณา

ความแพงซงผมเคยเปนประธานกรรมการอยระยะหนง ตอนแรกเรากใฝฝนกนวาเราจะสรางประมวล

กฎหมายวธพจารณาความแพงฉบบใหมขน เพอสนองความตองการของวงการศาลและกระบวนการ

ยตธรรมโดยเรวทสด แตกทำไปไมไดตลอด เพราะมเวลาไมพอดงกลาว เราจงตองเปลยนวธการ

พจารณารางกฎหมายใหม โดยจดแบงเปน ๒ ระบบ ระบบแรก คอในดานการรางประมวลกฎหมายก

รางไป อกระบบหนงกคอวาในกรณทมปญหาเฉพาะหนา เรากทำเรองนน ๆ ดวย โดยพจารณาทง

สองอยางควบคกนไป อกประการหนง ทเราไมสามารถทำไดมากกวานกเพราะวาไมมงบประมาณ

และเราขาดบคลากรทจะมาทำงานนจำนวนหนง ซงจะตองเปนคนทมความรความสามารถและ

มประสบการณสงในเรองวธพจารณาความแพง ไมวาจะเปนพนกงานอยการ ทนายความ หรอ

ผพพากษาเอง และจะตองมาทำงานดานนดานเดยวเตมเวลา ซงกหาไมได.

จากตอนทแตงตงคณะกรรมการชดแรกมาจนถงเวลานก ๓๘ ปแลว งานททำสำเรจไปกออก

มาในลกษณะคอนขางกระทอนกระแทนเปนเบยหวแตกอยางทเราเหนอยในประมวลกฎหมายวธ

พจารณาความแพงทแกไขเพมเตมมา ๒๐ ครงแลวนน ในการแกไขครงแรก ๆ เปนผลงานของคณะ

กรรมการเรา แตครงหลง ๆ กระทรวงยตธรรมกเสนอแกไขเองดวย จงเปนงานทมลกษณะทคอนขาง

จะซำซอนกน เพราะคณะกรรมการชดใหญทตงโดยคณะรฐมนตรกทำอย และทางกระทรวงยตธรรม

21ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

กทำดวย ตางฝายตางใหออกกฎหมายมาแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงดวยกน.

ในปจจบนกยงคงมคณะกรรมการปรบปรงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงชดทกลาว

ถงนอย ซงมอาจารยสมบรณ บญภนนท เปนประธานกรรมการ สวนคณะกรรมการปรบปรง

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มศาสตราจารยคนง ฦๅไชย เปนประธานกรรมการ ซงกยง

ทำงานอยจนกระทงทกวนน โดยมสำนกงานคณะกรรมการกฤษฎกาเปนผรบผดชอบงานดานเลขานการ

ของคณะกรรมการทง ๒ ชดน คณะกรรมการและเจาหนาทจากสำนกงานคณะกรรมการกฤษฎกา

ตางกไดทำหนาทเปนอยางดยงและเสมอตนเสมอปลายตลอดมา.

เรองการปฏรประบบกฎหมายวธสบญญตน ผมขอเสนอแนะดงน คอ :

๑. รฐบาลควรจดสรรงบประมาณแผนดนมาสวนหนง เพอจดตงหนวยงานเฉพาะกจขนใน

สำนกงานศาลยตธรรม เพอพจารณาแกไขปรบปรงระบบกฎหมายวธสบญญตทงระบบ โดยแยกออก

เปนกอง ๆ ไป คอ กองประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง, กองประมวลกฎหมายวธพจารณา

ความอาญา และกองกฎหมายวธพจารณาคดในศาลชำนญพเศษ ซงภายในกองสดทายนกจะมภารกจ

พจารณาปรบปรงกฎหมายวาดวยวธพจารณาคดในศาลแรงงาน, ศาลภาษอากร, ศาลลมละลาย และ

ศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ ศาลเยาวชนและครอบครวและกฎหมายวธ

สบญญตอน ๆ คณะกรรมการปรบปรงแกไขกฎหมายดงกลาวควรมชดเดยวสำหรบกฎหมายฉบบใด

ฉบบหนงเทานน.

บคลากรในแตละกอง สมควรแตงตงจากผพพากษาทประจำการอย และจากผพพากษาทรบ

บำนาญ ซงมความรความสามารถพเศษในเรองกฎหมายวธสบญญต และยมตวพนกงานอยการ

อาจารยในมหาวทยาลยแหงรฐทมความรความเชยวชาญทางน มาชวยงานดานปรบปรงแกไขกฎหมายวธ

สบญญตเหลาน รวมทงขอแรงทนายความผมความรและประสบการณสงจากสภาทนายความมารวม

งานสำคญนดวย นอกจากนยงสมควรเชญกรรมการผทรงคณวฒจากคณะกรรมการปรบปรงประมวล

กฎหมายวธสบญญตทง ๒ ชด ทคณะกรรมการผทรงคณวฒจากคณะกรรมการปรบปรงประมวลกฎ

หมายวธสบญญตทง ๒ ชด ทคณะรฐมนตรแตงตงดงกลาวขางตนมารวมในคณะกรรมการชดใหมน

และยบเลกคณะกรรมการ ๒ ชดเดมนนดวย เพอมใหทำงานซำซอนกน.

คณะกรรมการในกองตาง ๆ ดงกลาวจะตองทำงานเตมเวลาราชการอยางตอเนอง โดยม

เจาหนาทฝายเลขานการและอปกรณอนทจำเปนอนเกยวกบการรางกฎหมายอยางครบครน เชน ตำรา

กฎหมายของนานาประเทศและตำรากฎหมายไทยแนวบรรทดฐานตามคำพพากษาของศาลฎกา

วรรณกรรม และความคดเหนตาง ๆ เกยวกบการกฏรประบบกฎหมายวธสบญญต ฯลฯ.

22ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

๒. แนวนโยบายของการปฏรปกฎหมายวธสบญญต ควรมงไปในแงทจะทำใหกระบวน

พจารณาอรรถคดของศาลเปนไปดวยความเปนธรรม สะดวก รวดเรว และเสยคาใชจายนอย ไมวา

จะพจารณาในแงของรฐหรอคความ โดยเฉพาะอยางยงการเรยกเกบคาธรรมเนยมจกจกตางๆ ของศาล

ตามตาราง ๒ ทายประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ทนำมาซงรายไดของรฐนน ไมคมกบ

เวลาและแรงงานเรยกเกบของเจาหนาทศาล ยงพจารณาในแงคความซงตองมาเขาแถวรอเสยคาธรรมเนยม

เหลานดวยแลว เปนการสรางภาระใหกบประชาชนผมคดความโดยไมจำเปน หากจะมองในแงทวา

ประชาชนควรตองเสยคาบรการใหรฐ ถาจะใหรฐทำอะไรใหกควรจะเรยกเกบในลกษณะเหมาจายท

ไมสงนก เพราะสวนหนงกเปนหนาทของรฐทจะตองใหบรการแกผเสยภาษอากรโดยรวมอยแลว.

๓. ถาหากมกระบวนพจารณาในขนตอนใด หรอเรองใด ทสามารถจะโอนไปใหเปนงาน

ของฝายธรการของศาลทำแทนผพพากษาได กควรกำหนดไวในตวบทกฎหมาย เพอประหยดเวลา

และแรงงานของผพพากษา ดงทศาลองกฤษทำอยขณะน.

๔. สวนการรางกฎหมายวธสบญญตโดยตรงนน ควรเนนในเรองใหกฎหมายมความยดหยน

(flexibility) และงายแกการทำความเขาใจและการใชทกขนตอน (simplicity).

๕. ควรมกำหนดเวลาแลวเสรจไวลวงหนาสำหรบการปรบปรงแกไขกฎหมายวธสบญญต

แตละฉบบดวย ถาหากจะทำการพจารณาปรบปรงไปเรอย ๆ โดยไมมกำหนดเวลากำกบไว จะม

ปญหาตามมาคอ เมอรางประมวลกฎหมายฉบบใหมเสรจบางเรองอาจจะลวงสมยไปแลวกเปนได

เพราะใชเวลารางนานเกนควร อาจจะตองเสยเวลาพจารณาแกไขใหมอก ผมไดเรยนถาม

ทานลอรดจสตสเคนเนดซงเปนรองประธานศาลควนสเบนซทไดมารวมประชม ณ ทนดวยวา การ

ปรบปรงระบบงานศาลองกฤษใชเวลานานเทาใด ทานลอรดตอบวาใชเวลา ๓ ปเศษ แตเมอรวมขน

ตอนตางๆ ของกระบวนการตรากฎหมายของฝายนตบญญตเขาไปดวย รวมเปนเวลาทงสน ๕ ปเศษ

สำหรบการพจารณาปรบปรงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงของเรา อนเปนกฎหมายท

คอนขางจะยงยากมากกวากฎหมายวธสบญญตฉบบอน ๆ นน หากจะพจารณาตามประสบการณของ

ผมเอง ถาเรารางประมวลกฎหมายฉบบนใหมทงฉบบ โดยคณะกรรมการพจารณารางเตมเวลา ถาใช

เวลาประมาณ ๕-๖ ป กนาจะเสรจเรยบรอยไดทกขนตอน.

อนง ทราบวาทางสำนกงานศาลยตธรรมกมความดำรวาจะจดทำการปรบปรงประมวล

กฎหมายวธพจารณาความเหลานอยแลว ทงยงดำรทจะแกไขเพมเตมหลกการใหมในประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความดวยวา ในการดำเนนกระบวนพจารณาและการรบฟงพยานหลกฐานนน ใหประธาน

ศาลฎกาโดยความเหนชอบของคณะกรรมการบรหารศาลยตธรรม (ก.บ.ศ.) มอำนาจออกขอกำหนดได

23ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

แตขอกำหนดดงกลาวจะตองไมทำใหสทธในการตอสคดอาญาของจำเลยตองลดนอยกวาทบญญตไว

ในกฎหมาย.

แนวความคดดงกลาวนาจะทำใหการแกไขหลกเกณฑในการดำเนนกระบวนพจารณาในศาล

ยตธรรมตาง ๆ เปนไปดวยความรวดเรวและทนตอกาลสมยทเทคโนโลยมการเปลยนแปลงอยตลอด

เวลา ทงแนวความคดดงกลาวกมบญญตไวในพระราชบญญตจดตงศาลทรพยสนทางปญญาและ

การคาระหวางประเทศ และวธพจารณาคดทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ พ.ศ.

๒๕๓๙ มาตรา ๓๐ อยแลว ความเหนของทางสำนกงานศาลยตธรรมนาจะไดรบการสนบสนนเปน

อยางยง.

นอกจากน ทางสำนกงานศาลยตธรรมยงมแนวคดทสมควรไดรบการพจารณาอกแงหนง

ดวยวา สำนกวชาการ และสำนกแผนงานและนโยบาย สำนกงานศาลยตธรรม ควรจะเพมบทบาท

ในการวเคราะหขอมลเกยวกบคดในทางลกทกป เพอทจะไดทราบวาในปทผานมามคดประเภทใดเกด

ขนมากทสด และคดประเภทนน ๆ มปญหาในการดำเนนกระบวนพจารณาอยางใด หรอมปญหา

เกยวกบกฎหมายวธสบญญตทกอใหเกดผลทไมเปนธรรมอยางใด เพอผพพากษาจะไดรบทราบโดย

ทวกน นอกจากนนแลว ขอมลและการวเคราะหยงนำไปใชในการเสนอแกไขกฎหมายวธสบญญตได

อกทางหนงดวย.

ทศนคตของผประกอบวชาชพกฎหมาย

อปสรรคสำคญของการปฏรประบบกฎหมายวธสบญญตไมไดอยทตวบทกฎหมายอยางเดยว

เทานน หากแตอยททศนคตของผประกอบวชาชพกฎหมายดวย ผอยในกระบวนการยตธรรมสวนใหญ

มกมแนวความคดในทางอนรกษนยม ไมคอยจะยอมรบสงใหม ๆ เมอสกครมาน ผมไดคยกบทาน

ลอรดจสตสเคนเนด ทานลอรดกยนยนวาปญหานกเกดขนในองกฤษเหมอนกน คอวาการแกไข

กฎหมายนนไมยาก แตการทจะเปลยนทศนคตของผซงอยในวงการกระบวนการยตธรรมนนยากมาก

และเปนปญหาสำคญ ยกตวอยางในเรองทผมเกยวของอยดวย เชน การกำหนดวธชสองสถานแบบ

ใหมขนเพอตดความยงยากทงหลายออกใหเหลอแตกระบวนพจารณาทสนทสดทจะสนได ถายตคด

ไปไดในตอนชสองสถานกใหยตไปเลย ถายตไมได ประเดนทจะพจารณาตอไปตองใหกระชบรดกม

ตดใหมเหลอเฉพาะทเปนขอพพาทกนจรง ๆ พยานหลกฐานทกฝายตองจดไวใหพรอมเทาทจะทำได

เรองนใกลเคยงกบกระบวนพจารณาคดของอเมรกนทเรยกวา “per-trial conference” คณะกรรมการ

คณะนประกอบดวยผแทนของกระทรวงยตธรรม ผแทนศาล ผแทนสำนกงานอยการสงสดผแทน

สภาทนายความ และนกวชาการอน ๆ ซงตางกเหนพองตองกนวาทำได แตเมอออกกฎหมายมาแลว

24ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ศาลรบไปปฏบต ทกฝายกลบยอนมาแจงวาทำไมได ตองแกไขกฎหมายใหมอกจนเกอบจะเหมอน

ของเดม ขอนขอฝากทกทานทรบผดชอบไวดวยวา การปฏรปนนเราจะไดรบการตอตานอยางมาก

ไมใชคนอนทตอตาน หากแตเปนทพวกเรากนเองนแหละจะยอมรบแคไหนเพยงไร ปญหาสำคญ

อยทวา ผประกอบวชาชพกฎหมายทกฝายพรอมทจะรบการปฏรปหรอไม เราจะตองมการประชาสมพนธ

และการสมมนาทงวงการวชาชพกฎหมายทอยในกระบวนการยตธรรม รวมถงสาธารณชนดวย จะตอง

ใหเหนความสำคญวาเรามความจำเปนอยางไรทจะตองแกไขเรองเหลานใหเสรจไป แลวกจะไดผลด

อยางไรบาง.

การพฒนาทศนคตของผพพากษา

ในการปฏรประบบงานศาลยตธรรมน ถาหากเราไมมโครงการปฏรปทศนคตของผพพากษา

ดวยกคงจะไมบรบรณ และเทาทผานมา เรามกจะมงฝกอบรมหรอจดการสมมนาเฉพาะแตผพพากษา

ศาลชนตนหรอชนหวหนาศาล นาน ๆ จะมการสมมนาในระดบผพพากษาศาลอทธรณสกครงหนง

แตดจะไมเคยมการจดสมมนาโดยเฉพาะของผพพากษาศาลฎกาเปนการทวไปเลย นอกจากจะมการ

ปรกษาหารอกนเปนการภายในเพอแกไขขอขดของทางปฏบตของศาลเปนครงคราวเทานน ทง ๆ ท

ผพพากษาศาลฎกายอมจะเปนผทมบทบาทในการพฒนาระบบกฎหมายในทางอรรถคดและประสทธภาพ

ของกระบวนการยตธรรมมากกวาผอนใด จงสมควรจดใหมการสมมนาเชงวชาการแบบทจดในครงน

ในเรองเกยวกบความยตธรรมกบกฎหมายในแงตาง ๆ วามแนวคดอะไรใหม ๆ ในวงการกฎหมายทง

ในประเทศและตางประเทศดวย โดยเฉพาะอยางยง เมอมแนวความคดซงเปนทยอมรบกนทวไปวา

สงใดยตธรรมหรอไมนน มใชจะถอเอาความเหนของผใดผหนงเปนสำคญ (Subjective test) หากแต

ควรถอตามความเหนของบคคลธรรมดาทเปนผมเหตมผล มความรบผดชอบในสงคม เหนวาเปนสง

ทถกตองชอบธรรม (objective test) ซงความเหนดงกลาวอาจเปลยนแปลงตามโลก ซงเปลยนแปลง

ไปอยตลอดเวลา ดงเชนเรองทในยคหนงเหนวาสงนนถกตองชอบธรรมแลว แตในอกยคหนงกลบ

เหนวาไมยตธรรม หรอเปนกรณกลบกน.

หรอ เชน แตเดม การททนายความเรยกคาทนายความตามผลของคด (contingent fee) หรอ

กลาวงาย ๆ วา “No win, no fee.” คอ ถาไมชนะคดกไมเรยกคาทนายความเลย แตถาชนะกขอ

แบงสวนทรพยสนทพพาททไดจากการชนะคด อาจจะเปนครงหนงหรอมากนอยกวาตามแตจะตกลง

กน นน ตองหาม เพราะเทากบเปนการสงเสรมใหคนเปนความกน แตปจจบนมความคดโนมเอยง

ไปวา ถาเขาเปนความกน เขาจะไดรบความยตธรรมจากศาล กควรจะสนบสนน ดงนน การเรยกคา

ทนายความเฉพาะเมอชนะคดเทานนจงควรจะทำไดโดยชอบ.

25ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

มปญหาวา ในกรณทกฎหมายขดแยงกบความยตธรรมนน ควรทศาลจะวนจฉยตามกฎหมาย

หรอตามความยตธรรม และเพราะเหตใด.

ในกรณทกฎหมายเคลอบคลม สมควรทศาลจะอางองรายงานการประชมรางกฎหมานน

ประกอบการพจารณาใฝหาเจตนารมณของกฎหมายไดหรอไม.

ในกรณทตวบทกฎหมายซงประกาศในราชกจจานเบกษาผดเพยนไปจากทรฐสภาใหความ

เหนชอบ และจากทพระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธย ควรถอตามทผดเพยนนน เพราะ

ราชกจจานเบกษาเปน “ประกาศต” หรอควรถอตามทรฐสภาใหความเหนชอบและทพระมหากษตรย

ทรงลงพระปรมาภไธย ในฐานะททาทกขนตอนของการตรากฎหมายตองถกตอง (due process of

the law).

ควรจะมการพจารณาปรบโครงสรางของศาลยตธรรมใหมในดานใดบางหรอไม.

ในการอภปรายปญหาตาง ๆ เหลานในเชงวชาการอยางเปดกวางเปนการทวไปอาจเปน

ดาบสองคมกระทบกระเทอนถงหลายฝายได โดยเฉพาะอยางยงคความในคดทยงอยในระหวางการ

พจารณาของศาลฎกาเอง หรอแมแตคดทศาลฎกาไดวนจฉยไวเปนแนวบรรทดฐานแลว จงมขอนา

พจารณาตอไปวา ถาจะจดการสมมนาในเชงวชาการ จะจดอยางไรจงจะไดแตประโยชนทางเดยว

เทานน ถาเราลองพจารณาความเหนของลอรดเดนนง อดตอธบดผพพากษาศาลอทธรณขององกฤษ

ประกอบ กนาจะไดขอคดบางประการในประเดนทเรากำลงพจารณากนอยนคอ ทานไดกลาวไวใน

คดหนง๑ วาการทบคคลใดจะวพากษวจารณคำพพากษาของศาลนนยอมทำไดโดยชอบและไมม

ความผดฐานละเมดอำนาจศาล ภายใตเงอนไขทวาเปนการวพากษวจารณเพอสาธารณประโยชนอยาง

เทยงธรรมและสภาพ แตในขณะเดยวกน ทางดานศาลเองนน ในฐานะทเปนศาล ศาลไมอาจจะออก

มาตอบโตหรออภปรายเกยวกบคำพพากษาของตนเองได ยงเปนปญหาเกยวของกบการเมองดวยแลว

ศาลไมมโอกาสจะกลาวสงใดไดเลย นอกจากศาลเองตองระลกอยตลอดเวลาวาศาลไดทำหนาท

ของศาลอยางดทสดแลว เรองทลอรดเดนนงกลาวนเปนแนวจรยธรรมของศาลองกฤษ ซงมไดม

บญญตไวเปนลายลกษณอกษร หากแตเปนประเพณทปฏบตกนอย ซงนาจะเปนแนวปฏบตทสมเหต

สมผลและนาจะนำมาพจารณาประกอบการจดสมมนาในเชงวชาการของเราไดวา ถามการอภปราย

กนโดยทวไปเพอขยายมตของหวงความคดนกทางกฎหมายของผรวมสมมนาในความเปลยนแปลง

ทศนคตของโลกและของนกกฎหมายนาจะกระทำไดโดยชอบ แมนกกฎหมายหรอบคคลทวไปจะ

วพากษวจารณคำพพากษาของศาลฎกาเรองใดอยางเทยงธรรม แตเพอสาธารณประโยชนอยางสภาพ

๑ R.v. Commissioner of Police of the Metropolis [1968] 2QB 150 หนา ๑๕๔.

26ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ยอมทำไดเสมอ อยางไรกตาม ถาคดนนยงอยระหวางการพจารณาของศาลฎกา กจะตองภายใต

บงคบแหงบทบญญตเรองละเมดอำนาจศาลตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงของเราอย

นนเอง สวนทางดานผพพากษาเองนน ในฐานะทเปนศาลถกวพากษวจารณคำพพากษาของตนเอง

กไมควรโตเถยงไมวาทางใด ๆ มฉะนนจะมองกนไปไดวาศาลลงมาพพากษากบคความหรอบคคล

ทวไปเสยเอง ดงนนการจดระเบยบวาระการสมมนาและการดำเนนการอภปราย ถาหากผรบผดชอบ

ระมดระวงในขอเหลานแลว กไมนาจะมปญหาทนาหวงใยแตประการใด.

หากมการอภปรายในปญหาเหลานสกปละ ๑ ครง นาจะชวยใหผพพากษาศาลฎกาไดม

โอกาสพจารณากฎหมาย ความยตธรรม และกระบวนการยตธรรมในอกมตหนง และตามทนโลก

ทงนเพอใหศาลฎกาสามารถรกษาความเปนสถาบนสดทายแหงความยตธรรมทอยในความเชอมนและ

ศรทธาของประชาชนไดตลอดไป ไมวาจะเปนการประสาทความยตธรรมเฉพาะคด หรอจะเปนการ

วางหลกกฎหมายไวในคำพพากษาอนเปนแนวบรรทดฐานทศาลลางและวงการกฎหมายตลอดจน

ประชาชนผมสวนเกยวของจะไดถอตามได.

ความเปนอสระของศาลยตธรรมตามรฐธรรมนญ

ความใฝฝนของพวกเราชาวศาลยตธรรม ทตองการความเปนอสระของศาลดวยการแยกตว

ออกมาจากกระทรวงยตธรรม เรากไดมาแลวสมใจนกตามรฐธรรมนญใหม เราตองการใหผพพากษา

มเงนเดอนอยางเพยงพอ เรากไดมาแลว แตเรากยงกงวลใจอยในอกหลายเรอง ซงบรรดาเรองเหลาน

มทสำคญกคอเรองงบประมาณของศาลยตธรรม เราจะไดรบเพยงพอกบการบรหารงานหรอไม.

ตามรฐธรรมนญ มาตรา ๒๗๕ วรรคสาม บญญตวา : “สำนกงานศาลยตธรรมมอสระใน

การบรหารงานบคคล การงบประมาณ และการดำเนนการอน ทงนตามทกฎหมายบญญต” และพระ

ราชบญญตระเบยบบรหารราชการศาลยตธรรม พ.ศ. ๒๕๔๓ มาตรา ๓๒ บญญตวา : “ใหสำนกงาน

ศาลยตธรรมเสนองบประมาณรายจายตอคณะรฐมนตรเพอจดสรรเปนเงนอดหนนศาลยตธรรมและ

สำนกงานศาลยตธรรม ไวในรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจำป หรอรางพระราช

บญญตงบประมาณรายจายเพมเตม แลวแตกรณ ในการน คณะรฐมนตรอาจทำความเหนเกยวกบการ

จดสรรงบประมาณของศาลยตธรรมและสำนกงานศาลยตธรรมไวในรายงานการเสนอรางพระราช

บญญตงบประมาณรายจายประจำป หรอรางพระราชบญตงบประมาณรายจายเพมเตมดวยกได และ

ในการพจารณารางพระราชบญญตดงกลาว คณะรฐมนตร สภาผแทนราษฎร วฒสภา หรอคณะ

กรรมาธการทเกยวของ อาจขอใหเลขาธการสำนกงานศาลยตธรรมหรอผซงเลขาธการสำนกงานศาล

ยตธรรมมอบหมายเขาชแจงเพอประกอบการพจารณาได”.

27ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ขนตอนของการพจารณาจดสรรงบประมาณของสำนกงานศาลยตธรรมตามบทบญญตของ

กฎหมาย ๒ ฉบบนกำหนดไวชดเจน เรามอำนาจอสระในการใชดลพนจพจารณาพพากษาคดกจรง

อย แตเรองงบประมาณของศาลยตธรรมน แมตามบทบญญตดงกลาวขางตนจะไมตองผานการกลน

กรองของสำนกงานงบประมาณ สำนกนายกรฐมนตร เหมอนกนกบงบประมาณของกระทรวง

ทบวง กรมอนกตาม กยงตองผานการพจารณาจากทงคณะรฐมนตร สภาผแทนราษฎร วฒสภา และ

คณะกรรมาธการของรฐสภาดวย ซงจะตองเปนไปตามระบบงบประมาณองคกรอสระ ตามรฐธรรมนญ

มาตรา ๗๕ ซงแยกออกไดเปน ๓ กลม คอ :

๑. งบประมาณสำหรบบคคล คอคาใชจายดานบคลากร.

๒. งบประมาณดานการดำเนนการ คอคาใชจายในการจดการและบรหารองคกร.

๓. งบประมาณดานการลงทน คอคาใชจายในลกษณะคาครภณฑ ทดน และสงกอสราง.

เราเพงแยกตวออกมาจากกระทรวงยตธรรม เรองนกเปนเรองใหมสำหรบศาลยตธรรมของ

เรา เราอาจจะตองคอยดกนตอไปกอนอกสกระยะหนงวาจะมขอขดของในทางปฏบตในดานมงบประมาณ

ไมเพยงพอกบการบรหารงานศาลยตธรรมหรอไม อยางไรกตาม มขอนาสงเกตในเรองนอยบาง

ประการ คอ :

๑. การจดระบบงบประมาณใหศาลยตธรรมแบบนใกลเคยงกบการจดระบบงบประมาณให

ศาลยตธรรมของสหรฐอเมรกาและของญปนเปนอยางยง จะแตกตางกนกเพยงขนตอนและราย

ละเอยดตาง ๆ เทานน ดงนน เรานาจะไดเรยนรดวยวาตามประสบการณของศาลยตธรรมของสหรฐ

อเมรกาและของญปนในสวนทเกยวกบระบบงบประมาณนมอยางไร.

ตามระบบงบประมาณของสหรฐอเมรกานน รฐสภาเองเปนผควบคมงบประมาณการบรหาร

งานศาลยตธรรมโดยตรง ฝายบรหารงานศาลยตธรรมตองสงรายงานดานการบรหารงานและนโยบาย

เกยวกบการบรหารงานศาลยตธรรมใหรฐสภาพจารณาใหความเหนชอบเปนรายป และมหนวย

ประสานงานอยางใกลชดระหวางรฐสภากบศาลยตธรรมซงสงกดสำนกงานศาลยตธรรมดวย๑ ใน

ทางปฏบต ตามททานผพพากษาระดบสงของเราทานหนงไดสนทนากบผพพากษาระดบสงของ

สหรฐอเมรกา มขอนาสงเกตวา การจดสรรงบประมาณใหศาลยตธรรมของรฐสภาอเมรกามปญหา

มากอยเหมอนกน บางครงถกตดเงนอดหนนออกไปมใชนอย อนทำใหกระทบตอการบรหารศาล

๑ จากบทความเรอง Administrative Structure of the Federal Courts in the United States by Honorable Lloyd D. George พมพเผยแพรโดย Administratrative Office of the U.S. Courts, Thurgood Marshall Federal Judiciary Building, Washington D.C. 20544.

28ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ยตธรรมอยสวนหนงดวย สวนการจดสรรงบประมาณใหศาลยตธรรมของญปนนนเปนไปตามพระ

ธรรมนญศาลยตธรรมของญปน มาตรา ๘๓ ซงบญญตวา “งบประมาณของศาลยตธรรมจะตอง

จดสรรใหอยางเปนองคกรอสระในงบประมาณรายจายของแผนดน” อดตประธานศาลฎกาไทยทาน

หนงไดถามประธานศาลฎกาญปนวา มการจดสรรงบประมาณจายของศาลอยางไร และไดเพยงพอ

กบการบรหารงานศาลยตธรรมหรอไม ประธานศาลฎกาญปนกลาววา การจดสรรงบประมาณ

รายจายของศาลยตธรรมของญปนนน จดดวยการรวมพจารณาระหวางสำนกงานศาลยตธรรมกบ

สำนกงบประมาณของรฐบาล และเทาทผานมา ไมเคยมอปสรรคหรอปญหาเรองงบประมาณทไดรบ

จดสรรมาไมเพยงพอ ประธานศาลฎกาของญปนชแจงเพมเตมวา หากงบประมาณขาดจรง ๆ ทานก

อาจจะตดตอขอใหกระทรวงการคลงทบทวนการจดสรรงบประมาณใหใหมเปนกรณพเศษได แตใน

ทางปฏบตไมเคยตองรองขอกระทรวงการคลงเปนกรณพเศษเลย.

๒. ในกรณของเราเองนนกมขอคดในเบองตนวา ในยามทเศรษฐกจถดถอยนกนาเหนใจ

รฐบาลในการจดสรรงบประมาณเปนอยางยง ทกหนวยราชการตองรบสวนเฉลยของความขาดแคลน

งบประมาณโดยทวหนากนเหมอนกน อยางไรกตาม มขอทนาอนใจอยประการหนงคอ เรามรฐธรรมนญ

มาตรา ๗๕ วรรคสอง เปนหลกประกนวา : “รฐตองจดสรรงบประมาณใหพอเพยงกบการบรหาร

งานโดยอสระของ...ศาลยตธรรม...”.

การประสานประโยชนของทกฝายในกระบวนการยตธรรม

แตเดมมาจนกระทงถงปจจบนน แตละฝายในกระบวนการยตธรรมจะคดและทำงานเฉพาะ

ในสวนของฝายตนเอง และจะไมกาวลวงเขาไปเกยวของ หรอดวาฝายอนในกระบวนการยตธรรม

ดวยกนทำอะไรบางและทำอยางไร ทางใครกทางของฝายนน โดยเฉพาะเรองนถอวาเปนความเหน

แกตวกไมได ตางฝายตางไมประสงคจะกาวกายงานของฝายอนมากกวา และนาจะถอวาตางฝายตาง

ใหเกยรตซงกนและกน แตมขอนาคดวา แนวความคดนนาจะไดรบการพจารณาทบทวนใหม

วาเหมาะสมกบความเปลยนแปลงรอบ ๆ ตวเราหรอไม ถาเราจะมองในแงเลงผลเลศเพอใหเกด

ประสทธภาพของกระบวนการยตธรรมทดทสดแลว นาจะตองรวมมอประสานงานกนระหวางฝาย

ตาง ๆ ในกระบวนการยตธรรมดวยกน เชนเดยวกนกบทฝายอน ๆ ประสานงานกน เชน ฝาย

เศรษฐกจ ฝายความมนคงของประเทศ ฝายการศกษา ฝายสาธารณสข ฯลฯ การรวมตวกนประสาน

งานเพอประโยชนอนรวมกนจะไดพลงมหาศาล จะทำอะไรกจะสำเรจดวยด แตทงนมใชวาเราจะทำ

เพอประโยชนเฉพาะของฝายใดฝายหนง หากแตเรารวมอดมการณและรวมปฏบตการดวยกน ตอง

เกาะเกยวเกอกลกน เพอประสทธภาพอนสงสดของกระบวนการยตธรรมเพอประชาชน.

29ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

เชน ขณะนพนกงานอยการกำลงประสบปญหาสมองไหลเพราะอตราเงนเดอนทไดรบไม

เทยบเทาผพพากษา ถาคดอยางแตกอน เราคงเหนกนวาเรองของพนกงานอยการ พนกงานอยการก

ควรจดการกนไปเอง แตถาเราพจารณาใหมอกมมหนง ถาเกดปญหาสมองไหลในวงการพนกงาน

อยการ ตอไปคงจะหาพนกงานอยการทมความรความสามารถดยาก เพราะตางคนตางกตองสละ

วชาชพนไปหาวชาชพอนทสมบรณพนสขกวา กระบวนการยตธรรมในชนพนกงานอยการตอง

กระทบกระเทอนอยางแนนอน และจะกลาววาเราผรบผดชอบในกระบวนการยตธรรมรวมกนไมควร

จะนำพากคงพดไมได ฝายทคดคานการปรบอตราเงนเดอนของพนกงานอยการกอางวาควรชะลอ

ไวกอน เพราะถาจะปรบอตราเงนเดอนใหมกควรปรบทกสาขาวชาชพ เหตผลดงกลาวกฟงไดระดบ

หนง แตถามองใหลกซงลงไปกวานนอกชนหนงแลวจะเหนวาจรงอยททกฝายกำลงประสบวกฤตการณ

เรองอตราเงนเดอนตำดวยกนทงนน แตความจำเปนเรงดวนอยทพนกงานอยการน เมอทางศาลกได

รบการปรบอตราเงนเดอนและตำแหนงใหมแลว ใครเลาจะอยากเปนพนกงานอยการอยไปถาสทธ

ประโยชนและฐานะทไดรบสเพอนทรวมวชาชพกฎหมายดวยกนในอกสาขาหนงไมไดความจรงเรอง

เงนไมสำคญเทาใดนก แตเรองสำคญอยทศกดศรและสถานภาพของพนกงานอยการซงตองถก

กำหนดโดยอตราเงนเดอนนดวย ผลรายแรงทตามมาคอ ตอไปใครจะอยากสมครเขามาเปนพนกงาน

อยการซงมศกดและสถานภาพทไมทดเทยมผพพากษา ตางคนกตางอยากจะมาเปนผพพากษากน

นอกจากมเหตผลพเศษเฉพาะตว เรองนกระทบสถาบนพนกงานอยการทงสถาบน ผทอยนอกวงการ

กระบวนการยตธรรมอาจไมตระหนกในผลเสยทรนแรงน ถาไมเรงพจารณา ผทจะไดรบความ

เสยหายในทายทสดกคอประชาชน งานของกระบวนการยตธรรมตองทำใหควบวงจรและมประสทธภาพ

ทกขนตอนเหมอนการบรหารราชการแผนดนในสายอน ๆ ดวย.

ในทำนองเดยวกน ในขณะนตองยอมรบวาขาราชการตำรวจมรายไดจากทางราชการตำรวจ

ไมพอเพยงกบการครองชพตามสมควรแกอตภาพ เขาตองหารายไดจากทางอนมาจนเจอ ซงเปน

มลเหตสำคญประการหนงทเกดการฉอราษฎรบงหลวงอยางหนกในวงราชการน การแกไขปญหาเรอง

การฉอราษฎรบงหลวงของขาราชการตำรวจคงจะสำเรจไดยาก นอกจากทกฝายในกระบวนการยตธรรม

ตองชวยกนคดชวยกนเสนอทางแกไข ใหขาราชการตำรวจอยไดดวยรายไดจากทางราชการตำรวจ

เองนน เราตองชวยกนดแลใหขาราชการตำรวจมพอกนพออยกอน ถาขาราชการตำรวจพดเรองนเอง

ตามลำพง ยอมจะมนำหนกไมมากเหมอนฝายอน ๆ ในกระบวนการยตธรรมชวยสนบสนนดวย.

อกฝายหนงทควรไดรบการพจารณาจากฝายอน ๆ ในกระบวนการยตธรรมดวยกนคอ ฝาย

ราชทณฑ ซงขนะนกำลงเผชญปญหานกโทษลนคก พดแลวไมนาเชอวา ตามมาตรฐานขนตำของ

องคการสหประชาชาตวาดวยการปฏบตตอผกระทำความผด พ.ศ. ๒๔๙๘ ทประเทศไทยมพนธะ

30ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ตองปฏบตตามนน ผคมคนหนงจะคมผตองขงไดไมเกน ๕ คน แตขณะนผคมของเรา ๑ คน ตอง

คมผตองขงไวถง ๓๕ คน เนอทในเรอนจำซงควรบรรจคนได ๑ คน ปจจบนตองรบผตองขงไว

ถง ๓ คน สขากมไมเพยงพอกบจำนวนผตองขงซงตองอยกนอยางแออดยงเยยด การนอนกตอง

นอนเบยดกนหาทวางไมได.

เรองเหลานใครจะคดใครจะพดไดดกวาทกฝายในกระบวนการยตธรรมรวมกนคดรวมกน

อภปราย จดใหมการประชมปรกษาหารอรวมกนระหวางฝายตาง ๆ ในกระบวนการยตธรรมอยาง

สมำเสมอ ทำรวมกนดวยการวางแผนแมบทในกระบวนการยตธรรมทกขนตอนใหครบวงจรทงระยะ

สนและระยะยาว และพยายามดแลใหเปนไปตามแผนแมบทนน.

ขอทดสอบประสทธภาพของกระบวนการยตธรรมในฐานะทตองเชอมโยงกนจนครบวงจร

ทนาคดประการหนงคอ ควรเปรยบเทยบ “วงจร” ทวานกบ “สายโซ” ความแขงแกรงของสายโซ

มคาเทากบโซขอทออนทสด เพราะโซจะขาดกเพราะโซขอทออนทสดนน ฉนใด กลบกนกฉนนน

ฝายใดในกระบวนการยตธรรมทออนทสดยอมลมเหลวกอน แมฝายอนจะแขงแกรงสกปานใดกมได

ทำใหกระบวนการยตธรรมทงกระบวนการไปรอด.

ศนยรวมแนวความคดทจะพฒนาประสทธภาพในกระบวนการยตธรรมในทกสาขา ซงขณะ

นกมอยแลวคอวทยาลยการยตธรรมซงจงตงขนและดำเนนการฝกอบรมผบรหารระดบสงในกระบวนการ

ยตธรรมมาแลว ๔ รน ควรจะมบทบาททแขงขนและตอเนองในเรองเหลานดวย.

การปรบปรงนตยสาร “ดลพาห” ของศาลยตธรรม

เปนทนายนดทนตยสาร “ดลพาห” ยงอยในวงการศาลยตธรรมตอไป ขอทดสอบความเปน

เลศในทางวชาการของสถาบนการศกษาหรอของวชาชพแตละสาขาของนานาประเทศทางหนง

ในหลายทางคอ ประเมนคาจากคณภาพของวารสารทางวชาการของสถาบนนน ๆ ซงทำไดงายและ

แนนอนดวย ดงนน เพอความเปนเลศในทางวชาการน สถาบนตาง ๆ ไมวาในดานการศกษาและ

ดานวชาชพจงใหความเอาใจใสและสนบสนนวารสารทางวชาการของตนเปนพเศษเสมอ นตยสาร

ดลพาหของเรามอายมาเกอบกงศตวรรษแลว เกรงวาคณภาพของวารสารฉบบนคอนขางลมๆ ดอนๆ

อย บางสมยกเขมขน บางสมยกซบเซา และบางสมยการพมพกไมสมำเสมอมบางไมมบาง เพราะ

ขาดการสนบสนนของหนวยงานทรบผดชอบอยางจรงจงและเสมอตนเสมอปลาย เมอมการเรมตน

งานใหมของศาลยตธรรมในทกดานเชนน ทางสำนกงานศาลยตธรรมนาจะสนใจและใหความสนบสนน

เปนพเศษ สมควรทจะมการพฒนาคณภาพของวารสารฉบบนใหเกดประโยชนในดานเปนสอทาง

31ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

วชาการของวชาชพตลาการทสำคญ โดยพจารณาจากวารสารประเภทเดยวกนของสถาบนอนและของ

ตางประเทศ และรวมทงนตยสารดลพาหทเปนมาแตดงเดมวาทำกนมาอยางไรมอะไรเปนจดเดน

อะไรควรแกไขปรบปรงอยางไร แตดงเดม นตยสาร “ดลพาห” เปนวารสารรายเดอน เพงมาเปลยน

เปนวารสารราย ๒ เดอน ในภายหลง ความจรงควรจดพมพใหไดเปนวารสารเดอนเพอจะไดชวยให

ผพพากษามโอกาสไดรบบรการดานวชาการอยางใกลชดอยตลอดเวลา ทสำคญอกประการหนงคอ

ผรบผดชอบในเรองวารสารนโดยเฉพาะไดแกบรรณาธการเอง นาเสยดายทดลพาหกเหมอนกบ

วารสารวชาชพกฎหมายฉบบอน ๆ ทนกบรหารใหความสำคญกบวารสารวชาชพนนอยกวาทควร

วารสารเหลานจงเปน “งานฝาก” และมใช “งานหลก” ของบรรณาธการซงตองปฏบตหนาทอนดวย

ในขณะเดยวกน ดงนนจงเปนการยากทผลงานจะออกมาไดสมบรณ ในเมองานดานวารสารนตองการ

ทงสมาธ ความแขงขน ความสขม ประณต และ “แรงไฟ” ของบรรณาธการเองอยางเตมเวลาดวย

ดเหมอนจะมอยระยะเดยวเทานนทนตยสาร “ดลหพาห” โชคดมบรรณาธการซงมโอกาสทำงาน

ดานนดานเดยว คอ นางสาวดษฎ ลหละเมยร ซงเธอกทำหนาทของเธอไดอยางนาชนชมยง สมควร

คดเลอกบคคลทมพรสวรรคทางวชาการมาเปนบรรณาธการททำงานดานนดานเดยวสกคนละ ๒ ป

และควรใหมผชวยบรรณาธการอกสก ๒-๓ คน มาชวยงานดานนเพยงดานเดยวดจกน เพอฝกงาน

ไวเปนบรรณาธการคนถดไปดวย ถาทำไดเชนน คณภาพของดลพาหจะสงเดนขนเปนลำดบ.

ขอนาคดเกยวกบเรองของศาลยตธรรมตามรฐธรรมนญฉบบปจจบน

รฐธรรมนญฉบบปจจบนประกาศใชมาเกอบ ๔ ปแลว ตามมาตราสดทายของรฐธรรมนญ

เปดโอกาสใหมการทบทวนการใชรฐธรรมนญจากหลายฝายวาควรจะมการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ

นอยางไรบาง ใหคณะกรรมการการเลอกตง (ก.ก.ต.) คณะตลาการศาลรฐธรรมนญ และคณะกรรมการ

ปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.) มอำนาจทำรายงานเสนอความเหนตอรฐสภา

และคณะรฐมนตรในเรองเหลานได แตไมมการใหอำนาจศาลยตธรรมไวดวย อยางไรกด เรากคง

เหนพองตองกนวา เปนหนาทของเราจากวงการศาลยตธรรมเองทจะตองทบทวนดวาโครงสรางใหม

เกยวกบศาลยตธรรมดงททานทำการแทนประธานศาลฎกาไดกลาวมาแลวตอนเปดการประชมในวนน

วา ทำหนาทดแลวหรอยง โครงสรางใหมตามกฎหมายนควรไดรบการวเคราะหจากประสบการณ

๓-๔ ปทผานมาวาเหมาะสมแลว หรอควรจะปรบปรงแกไขอยางไรอก โดยเฉพาะอยางยงในเรอง

ตาง ๆ ดงตอไปน :

๑. การนำเอาระบบการปกครองแบบการเมองเขามาใชในศาลยตธรรม แทนระบบการ

ปกครองแบบวชาชพ ซงถอปฏบตกนมาแตเกากอนในศาลยตธรรมทงในประเทศและในตางประเทศ

32ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

จนเปนหลกสากลนนเหมาะสมแลวหรอยง โดยเฉพาะอยางยงการใหเดกมาปกครองผใหญผมอาวโส

กวาในทกทาง การทไมยนยอมใหขาราชการตลาการบำนาญผไมมสวนไดเสยในการทจะไดรบ

แตงตงใหดำรงตำแหนงใดๆ ในศาลยตธรรมและเปนผอาวโสทบรรดาผพพากษาทวไปใหความเคารพ

และศรทธามาเปนกรรมการตลาการผทรงคณวฒอยางทเคยปฏบตกนตลอดมา และการคดเลอกบคคล

ภายนอกเขามาเปนกรรมการตลาการ เหลาน ควรไดรบการพจารณาอยางละเอยด อนง นาพจารณา

อกแงหนงดวยวา ทเกดวกฤตการณตลาการเมอกอนรางรฐธรรมนญ ฉบบนนน มใชมสาเหตมาจาก

ระบบกรรมการตลาการบกพรอง หากแตบคคลผเปนกรรมการตลาการตางหากทเปนปญหา การ

แกไขทตวระบบซงไมเคยมปญหาจงมใชการแกไขตนเหตของปญหา แตกลบทำใหมปญหาเพมขน

อก ในขณะทปญหาทมอยแลวกแกไขไมสำเรจ.

๒. เรององคคณะในการนงพจารณาคดของศาลตามทรฐธรรมนญ มาตรา ๒๓๖ บญญต

ใหการนงพจารณาคดของศาลตองมผพพากษาครบองคคณะ และผพพากษาซงมไดนงพจารณาคดใด

จะทำคำพพากษาคดนนมได เวนแตมเหตสดวสยหรอมเหตจำเปนอนอนมอาจกาวลวงได.

กรณรฐธรรมนญบญญตใหผพพากษานงพจารณาครบองคคณะนเปนหลกการทถกตอง แตก

ยงนาเปนหวงอยเปนอนมากวาจะจดใหมผพพากษาครบองคคณะไมเสรจเรยบรอยภายใน ๕ ป นบแต

วนประกาศใชรฐธรรมนญน (มาตรา ๓๓๕ (๕) แมตลอดระยะเวลาทผานมา ทางสำนกงานศาล

ยตธรรมจะไดพยายามเตรยมการทกอยางเพอใหเปนไปตามบทเฉพาะกาลของรฐธรรมนญน โดย

เฉพาะในเรองเพมจำนวนผพพากษาใหครบองคคณะและใหเพยงพอกบจำนวนคดทเพมขนตลอดเวลา

ขณะนมผพพากษาศาลยตธรรมทงสน ๒,๙๕๙ คน และมผพพากษาอาวโสอกเกอบ ๑๐๐ คน การท

จะสอบคดเลอกผสมครสอบเขามาเปนผชวยผพพากษานนจำเปนตองเขมงวดมาก มฉะนนเรากจะ

ไมไดผพพากษาทมความรความสามารถดมาปฏบตหนาทสำคญน ตอไปอาจจะตองมการพจารณา

สอบคดเลอกใหไดจำนวนมากขน แมจะคอนขางออนทางความร แตตองมาขยายระยะเวลาการฝก

อบรมและฝกอบรมอยางเขมงวดในตอนเปนผชวยผพพากษานนเอง อนง รฐธรรมนญ มาตรา ๒๓๖

บญญตไวจำกดมากในเรองการนงพจารณาคดทตองใหมผพพากษาครบองคคณะ และผพพากษา

ทมไดนงพจารณาคดใดจะทำคำพพากษาในคดนนมได ซงมผลใหแตละคดทมการนงพจารณา

ในศาลชนตนตองมผพพากษานงคกนโดยตลอด หากผพพากษาคนหนงปวยหรอลาคลอดบตรเปน

แรมเดอน คดนนกจะตองคางศาลลาชาไปอก เพราะจะใหผพพากษาอนมานงพจารณาแทนกไมได

สวนขอยกเวนทจะเปลยนองคคณะได “เมอมเหตสดวสย หรอมเหตจำเปนอนอนมอาจกาวลวงได”

พระธรรมนญศาลมาตรา ๓๐ และมาตรา ๓๑ กบญญตใหความหมายของวลทวา “มเหตจำเปนอน

อนมอาจกาวลวงได” ไวอยางแคบมาก เกรงวาบทบญญต มาตรา ๒๓๖ แหงรฐธรรมนญจะขาด

33ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ความยดหยนอนจะทำใหคดความลาชากอใหเกดความไมยตธรรมอกทางหนง นาจะตองแกไข

บทบญญตบทนใหศาลทำงานไดคลองตวกวาน การทมาตรา ๒๓๖ แหงรฐธรรมนญกอใหเกด

อปสรรคในการปฏบตงานของศาลยตธรรมไมคลองตวน ทางสำนกงานศาลยตธรรมกไดพยายามหา

หนทางอนชวยแกไขอยอกหลายทางดวย เชน ในขณะนกไดทดลองใชวธพจารณาความดานอน ๆ

ชวยดวย เชน คดใดทตามพระธรรมนญศาลยตธรรม ผพพากษาคนเดยวพจารณาไดหรอนงพจารณา

และพพากษาได กจดไวตางหาก ทงมการเพมอำนาจศาลแขวงใหพจารณาพพากษาคดแพงทมทนทรพยสง

ขน เพอผลกภาระของศาลจงหวดทจะตองมผพพากษานงพจารณาคด ๒ คน ใหไปขนศาลแขวงซง

ผพพากษาคนเดยวนงพจารณาและพพากษาไดดวย มขอนาคดวาจะเปนการเพมภาระและอำนาจให

ผพพากษาศาลแขวงเกนกวาทควรหรอไม.

๓. การจดใหผพพากษาอาวโส คอ ผพพากษาทมอายครบหกสบปบรบรณและยงม

สมรรถภาพในการปฏบตหนาทไดไมวาจะเคยดำรงตำแหนงใดในศาลยตธรรมมากอน ไปดำรง

ตำแหนงผพพากษาอาวโสเพอนงพจารณาพพากษาคดในศาลชนตนได (รฐธรรมนญ มาตรา ๓๓๔

(๒)) และมหลกเกณฑอน ๆ ดงทบญญตไวในพระราชบญญตหลกเกณฑการแตงตงและการดำรง

ตำแหนงผพพากษาอาวโส พ.ศ. ๒๕๔๒ นน เปนเรองใหม มขอนาพจารณาวาผพพากษาทเคยดำรง

ตำแหนงสงสดในศาลยตธรรมคอประธานศาลฎกาตองมานงพจารณาคดทวไปในศาลชนตนอยาง

ผพพากษาชนผนอยนน เปนการสมควรและสมศกดศรกบตำแหนงททานเคยดำรงอยแลวหรอไม

เปนการเหมาะสมแลวหรอทมอบหมายใหทานทำงานในตำแหนงหนาททไมตองอาศยผทรงความร

ความชำนาญ และมประสบการณมากถงเพยงนน.

เรองนเปนเรองละเอยดออนอนกระทบถงเกยรตภมของผพพากษาและศาลยตธรรมโดยรวม

ดวย จะไมมทางใดทจะมอบหมายงานทเหมาะสมกบคณวฒและวยวฒใหแกทานเลยหรอ.

นาคดวา ทานทเคยดำรงตำแหนงผพพากษาศาลฎกาหรอสงกวานน ควรจะใหเปนผพพากษา

อาวโสชวยงานดานปรกษาคดและงานธรการในชนศาลฎกาและศาลอทธรณหรอทำงานดานวชาการ

ศาลยตธรรมหรอไม สวนผพพากษาอาวโสทควรไดรบมอบหมายใหประจำอยทศาลชนตนควรจะม

ภารกจดงตอไปนหรอไม คอ ประการแรกเปนทปรกษาของศาลชนตนทงในทางอรรถคดและงาน

ธรการของศาล ประการทสองเปนผรบผดชอบควบคมมาตรฐานการพจารณาพพากษาคดของศาล

นน ๆ ดงเชนทเปนภารกจหลกของกองผชวยผพพากษาศาลฎกาและศาลอทธรณ และประการทสาม

นงพจารณาคดของศาลชนตนเฉพาะสำหรบคดทอธบดผพพากษาหรอหวหนาศาลมอบหมายใหใน

ฐานะเปนคดทมความสำคญ หรอมเหตผลพเศษ.

34ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

เกยวกบเรองผพพากษาอาวโสน ยงมขอเสนอแนะอกทางหนงซงสมควรไดรบการพจารณา

ดวยคอ :

ในตอนรางรฐธรรมนญฉบบปจจบน เหตทกำหนดใหมผพพากษาอาวโสขนประการหนง

กคอ เพอเสรมประสทธภาพในการพจารณาพพากษาคดของศาลชนตน ซงกเปนเหตผลทมนำหนก

แตในขณะเดยวกน ศาลสงเองโดยเฉพาะศาลฎกากตองการการเสรมประสทธภาพในการพจารณา

พพากษาของศาลฎกาเองดวยเหมอนกน ผพพากษาทศาลฎกาตองการอยางยงกไดแก ผพพากษา

ศาลฎกาทอายครบ ๖๐ ป นนเอง โดยเหตทเปนผมความรความสามารถและสบการณในการพจารณา

พพากษาคดทสงสมมาอยางยาวนาน ตองการใหมาเปนหลกของศาลฎกา และไมควรจะโยกยายทาน

ไปในทอนใดอก ทานควรจะเปนผพพากษาอาวโสปฏบตหนาทเปนทปรกษาอยทศาลฎกาจนอายครบ

๗๐ ปบรบรณ หากทานผานการประเมนตามทกฎหมายบญญตวายงมสมรรถภาพในการปฏบต

หนาทไดตามทกฎหมายกำหนด ซงในหลกการนาจะเปนขอเสนอแนะทเปนประโยชนแกราชการศาล

ยตธรรมเปนสวนรวมมากกวาทจะใหทานตองลงไปเปนผพพากษาศาลชนตน ดงทเปนอยในขณะน

สวนประธานศาลฎกานน เมอดำรงตำแหนงจนอายครบ ๖๐ ป แลวกควรใหดำรงตำแหนงผพากษา

อาวโสในศาลฎกาโดยใหทำหนาทเปนทปรกษาเชนเดยวกบผพพากษาอาวโสในศาลฎกาทานอน ๆ.

โดยสรป หากจะถอตามแนวความคดน กจะทำใหมการเสรมประสทธภาพของศาลในการ

พจารณาพพากษาอรรถคดไดทงศาลชนตนและศาลฎกาเองดวย สวนในชนศาลอทธรณนน ดจะม

ปญหานนอยกวาศาลฎกาและศาลชนตน.

เรองเหลานนาจะไดรบการพจารณาถงทางไดและทางเสยโดยละเอยดกอนเสนอแนะใหมการ

แกไขรฐธรรมนญหรอกฎหมายทเกยวของตอไป.

ศาลกบประชาชน

ปจจบนศาลมหนวยประชาสมพนธเพอชแจงใหประชาชนทราบเกยวกบงานดานการพจารณา

พพากษาอรรถคด ซงกมบางเรองทประชาชนอยากทราบแตศาลกแถลงหรอชแจงใหประชาชนทราบ

ไมได โดยเฉพาะเรองผลแหงคดจะเปนประการใด เพราะเปนการผดจรยธรรมของผพพากษาท

จะกลาวถงขอเทจจรง หรอวจารณ หรอใหความเหนแกคความหรอบคคลอนใด ดงทบญญตไวใน

ประมวลจรยธรรมขาราชการตลาการขอ ๖ ซงเรองนนาชนชมผพากษาศาลยตธรรมมากทไมเคย

ละเมดจรยธรรมขอนเลย แตกยงมบางเรองทศาลชนตนบางศาลยนยอมใหมการถายทอดโทรทศน

เกยวกบคดทกำลงพจารณาอยในศาล ซงตองหามตามประมวลจรยธรรมฯ ขอ ๗ เพราะศาลเปน

35ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

สถานทศกดสทธอนพงเคารพ และการอนญาตใหถายภาพในศาลดงกลาวอาจกระทบกระเทอนตอ

คความ หรอผเกยวของ หรอบคคลอน ๆ โดยทำใหรปคดเสยไป เพราะอาจมการบดเบอน หรอเนน

เฉพาะสวนใดสวนหนงของกระบวนพจารณาของศาล อนอาจทำใหคความฝายใดฝายหนงเสยเปรยบ

ในเชงคดได เรองนนาจะมการทบทวนการปฏบตของศาลดวยวาควรจะเครงครดในจรยธรรมขอน.

ในภาพรวม การประชาสมพนธของศาลเทาทเปนมาเปนไปใน “เชงรบ” ดวยการตอบ

คำถามตาง ๆ ทผมสวนไดเสยทางอรรถคด หรอประชาชนสงสย เรองนนาจะปรบปรงการประชาสมพนธ

ของศาลไปใน “เชงรก” บาง เพอความมประสทธภาพอนสงสดของกระบวนการยตธรรมเพอ

ประชาชน อาทเชน :

การไปเปนพยานศาลนน ประชาชนควรถอเปนหนาทสำคญและตองเบกความตามเปนจรง

ทกประการ การทมการซกซอมพยานนนเปนเรองทตองระมดระวงใหอยในกรอบของความจรง

มฉะนนตวพยานเองอาจมโทษฐานเบกความเทจได.

ในการเปนความกนในโรงศาลอาจไมคมกบเงนทองและเวลาทเสยไปในการดำเนนคด หาก

คความหาทางรอมชอมประนประนอมกนในศาลหรอนอกศาลได อาจจะดกวาทจะเปนความกน

ตอไปจนกระทงหมดตว และยงไมแนนอนดวยวาจะชนะคดในทสด การฟองรองเรยกคาเสยหายกน

๑๐๐,๐๐๐ บาท ถาตกลงกนไดในจำนวน ๕๐,๐๐๐ บาท หรอแมนอยกวานน อาจจะคมคากวา

ดวยซำไป.

อกเรองหนงซงเปนเรองใหญมากสำหรบความสงบเรยบรอยในบานเมอง คอ การท

ผตองโทษพนโทษออกมาจากเรอนจำแลวสงคมไมยอมรบเขากลบคนสสงคมถอวาเขาเปน “คนขคก”

แมกระทงญาตสนทกยงตงขอรงเกยจไมยอมรบเขากลบบาน ผตองโทษทพนโทษมาจงอยในฐานะ

“จนตรอก” เมอไมมทางออกกตองกลบไปมวสมเปนผรบใชอาชญากรผทเคยวาจางและเลยงดเขามา

เพอประกอบอาชญากรรมตอไปตามเดม ถาเขายงเคราะหดอยกลอยนวลอยนอกเรอนจำได ถาเขา

เคราะหรายพลงพลาดกเขาเรอนจำไป และกจะวนเวยนอยในวงจรอบาทวนไปจนกวาชวตจะหาไม

ควรมการประชาสมพนธเตอนใจใหประชาชนตระหลกในเรองทเขาไมเคยคดน เพอใหครอบครว

ผพนโทษรบเขากลบคนสเหยาเรมชวตใหมอกครงหนง ใหอภยและใหโอกาสเขาอกสกครงหนง

คำเตอนใจยอมจะชวยแกไขปญหานไดในระดบหนง พรอมกนนนกตองเสนอแนะดวยวา ทางภาครฐ

เองกด ทางภาคเอกชนกด ควรจะหนมาเอาใจใสเรองทเปนตนตอสำคญอนหนงของอาชญากรรม

ทเพมขนทงดานปรมาณและความรนแรง ทางภาครฐกตองจดใหมการอปถมภผพนโทษหลงปลดปลอย

(aftercare service) พรอมกบการคมความประพฤต (probation) โดยพนกงานคมประพฤตทม

36ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ประสทธภาพ อนรวมทงพนกงานคมประพฤตอาสาสมครดวย แทนการใหเพยงคาโดยสาร

ยานพาหนะกบถงยงชพเพอใหผพนโทษกลบคนสภมลำเนาเขาไดเทานน ซงหลงจากนนผพนโทษก

ยงอยในฐานะผถก “ตดหางปลอยวด” แมวาเรองนจกตองใชงบประมาณแผนดนเปนจำนวนมหาศาล

กคมคา นอกจากนน ภาครฐกนาจะใหโอกาสผพนโทษเหลานเขารบราชการหรอทำงานในหนวยงาน

ของรฐวสาหกจได โดยเฉพาะอยางยงในหนาทการงานทไมตองการความรบผดชองสง ทงน ภาค

เอกชนกตองชวยรบบคคลเหลานเขาทำงานทพอจะจดใหไดดวย ถาไมมการใหความอนเคราะห

ดงกลาว สงคมของเรากจะตองเผชญปญหาเรองผพนโทษ “จนตรอก” เหลานเพมขนทกวน การ

ประชาสมพนธ “เชงรก” ดงกลาวนาจะเปนสงจำเปนอยางยงเพอปองสงคมปจจบนใหพนจากภยนตราย

จากผพนโทษเหลาน โดยเฉพาะจากผพนโทษเกยวกบยาเสพตดทมปรมาณเพมขนอยางนาใจหาย

ศาลยตธรรมนาจะมบทบาทสำคญในการประชาสมพนธดานนดวย.

การใหบรการอนเปนทประทบใจตอผทมาศาล

สวนหนงของการปฏรประบบงานศาลยตธรรมน ควรรวมถงการใหบรการแกประชาชนผมา

ตดตอกบศาลดวย คงจะไมมผใดปฏเสธวาเรองนไมสำคญ แตในขณะเดยวกนกคงไมมผใดปฏเสธ

ไดอกดจกนวา เรองใหบรการแกประชาชนของศาลยตธรรมนไดรบการเอาใจใสดแลนอยกวาดานอน ๆ

ทงหมด.

เรองนนาจะหยบยกมาพจารณาในฐานะเปนเรองสำคญเรองหนงในการปฏรประบบงาน

ศาลยตธรรม หลกเบองตนของการบรหารงานธรการทใชกบอยทวไปทเรยกวา “๕ ส.” (สะสาง,

สะอาด, สะดวก, สขลกษณะ, และสรางนสย) นนกดอย แตไมพอเพยงทจะทำใหหนวยงานทใชหลก

เบองตนนเปนหนวยงานทไดมาตรฐานสากลในการใหบรการอนเปนทประทบใจประชาชนผมา

ศาลยตธรรมได.

หนวยราชการตาง ๆ พยายามคนหาแนวปฏบตทจะใหบรการแกประชาชนมคณภาพทได

มาตรฐานสากล และขณะนกมมากหนวยดวยกนทจดใหการใหบรการแกประชาชนของหนวยไดรบ

การรบรองคณภาพวาไดมาตรฐานสากลทเรยกวา “ISO 9001 : 2000” โดยมหนวยงานอสระจาก

ตางประเทศหรอในประเทศทมสทธรบรองในเรองบรการเปนทประทบใจนรบรองให โดยเสยคา

ปวยการในการตรวจและรบรองดวยและทสำคญนน คอเมอหนวยงานใดไดรบการรบรองแลวจกตอง

ปรบปรงคณภาพดงกลาวใหดขนเปนลำดบไป หรออยางนอยจกตองรกษาคณภาพทไดมาตรฐาน

สากลนนไวใหได มฉะนนกจะถกถอนใบรบรองไปในทสด เทาททราบ ขณะนมศาลจงหวดนครราชสมา

37ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

เพยงศาลเดยวเทานนทไดรเรมและไดรบการรบรองคณภาพของการใหบรการแกประชาชนไดมาตรฐาน

สากล “ISO 9001 : 2000” คณภาพอนไดมาตรฐานสากลอกประเภทหนงคน “ISO 14001” ซงเปน

มาตรฐานสากลในดานการรกษาสภาพแวดลอมใหอยในสภาพทด ปจจบนนหนวยราชการทกำลง

ปรบหนวยงานของตนใหมคณภาพทไดมาตรฐานสากลทงดานการใหบรการแกประชาชนจนเปน

ทประทบใจและในดานการรกษาสภาพแวดลอม มจำนวนเพมขนเปนลำดบ หากจะดผลงานทางดาน

ISO 9001 : 2000 และ ISO 14001 นจากหนวยราชการทไดรบการรบรองคณภาพไดมาตรฐาน

สากล กอาจจะดไดจากผลงานของโรงพยาบาลสมเดจพระยพราชทง ๒๑ แหง ใน ๒๑ จงหวด

ซงไดรบการรบรองแลว หรอกำลงจะไดรบการรบรองใน ๒ เรองนอย สมควรอยางยงทศาลยตธรรม

จกตองศกษาในฐานะเปนผนำและเปนตวอยางในเรองคณภาพไดมาตรฐานสากลทง ๒ เรองนโดย

ดวนดวย.

38ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

39ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

การเอาคนโกงออกจากระบบราชการ จะสามารถแกปญหาไดทกปญหาของประเทศ

โดย อนรกษ สงาอารยกล ผชวยผพพากษาศาลฎกา

ดร.พงษพสฏฐ วเศษกล ผเชยวชาญดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.)

40ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

41ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

การเอาคนโกงออกจากระบบราชการ จะสามารถแกปญหาไดทกปญหาของประเทศ

โดย อนรกษ สงาอารยกล ผชวยผพพากษาศาลฎกา

ดร.พงษพสฏฐ วเศษกล ผเชยวชาญดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.)

เปนทประจกษชดแจงกนอยแลววา ปญหาทจรตประพฤตมชอบของประเทศไทยไดทวความ

รนแรงเพมขนอยางมากในปจจบน ปญหารายแรงอนๆ กไมไดรบการแกไข หรอแมจะมความพยายาม

ทจะปองกนไมใหปญหารายแรงเหลานนลกลามใหญโตขนไปอก ทงนกเปนเพราะประเทศของเราม

หวหนารฐบาลและนกการเมองททจรตประพฤตมชอบ เหนแกประโยชนของตนและพวกพองมากกวา

ประโยชนของสวนรวมและประเทศชาต หรอทจะเรยกพฤตกรรมเหลานวา “โกง” นกการเมองเหลาน

เมอไดรบอำนาจจากการเลอกตงเขาบรหารประเทศแลว กไดโยกยายขาราชการประจำทยนดทจะเปน

เครองมอในการโกงประเทศรวมกบพวกตน มาเปนหวหนาสวนราชการเกอบทกแหง หวหนาสวน

ราชการเหลานกไดเลอนขนเลอนตำแหนงผใตบงคบบญชาใหขนมาชวยตวในการโกงชาตโกงบานเมอง

อกทหนง ดงนนวธทจะแกปญหาทงหลายของประเทศกคอการเอาคนโกงทงหลายออกจากระบบ

ราชการ นนเอง

1. วงจรอบาทวของการโกงในระบบราชการไทย

ยทธศาสตรชาตวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต 2551 ไดวเคราะหสถานการณ

การทจรตภายในประเทศไวดงน คอ

“….ประชาชนถกชกนำใหยดตดกบการบรโภคเพอตอบสนองความพอใจเฉพาะตน ยดตดกบ

ความสขทไดรบจากการมวตถปรนเปรอ….การเลอกตงมการซอเสยงจงจำเปนจะตองถอนทนคน….

ดวยวธกำหนดนโยบาย ออกกฎหมาย กฎระเบยบ และใหสมปทาน เพอเออประโยชนตอการทตนจะ

ไดรบผลประโยชน….ทำใหปญหาทจรตในปจจบนมความรนแรงมากเนองจากเปนแบบครบวงจร

เปนความรวมมอกนของกลมนกการเมอง ขาราชการ และนกธรกจ….จากการทกฎหมายออนแอ ขาด

ประสทธภาพในการปฏบต เนนการตดสนแบบองหลกฐานทจะเขาถงผกระทำผดไดยาก….ผเสยหาย

สวนใหญไมเขาแจงความ….ผทจรตมกจะมความคดวามโอกาสทจะหลดพนจากความผด….ประชาชน

และเยาวชนสวนใหญไมเหนวาการโกงไมใชเรองแปลก และยงเหนวาความสจรตจะทำใหตนตอง

เสยเปรยบคนอน…”

42ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

เพอใหเหนวงจรอบาทของการโกงในระบบราชการของประเทศไทยไดชดเจนขน จงไดนำ

ขอมลทไดจากยทธศาสตรชาต มาแปลงใหอยในรปของ Systems Thinking ดงน

รปท 1 วงจรอบาทวของการโกงในระบบราชการของไทย

จากรปท 1 จะเหนไดวาเมอผทมความโลภอยางรายแรงเขาสอำนาจรฐโดยการทจรตซอเสยง

เลอกตง กจะทำการออกกฎหมาย ระเบยบ หรอใชอำนาจรฐอนๆ เพอผลประโยชนของตนและ

พวกพอง โดยผานการใชจายงบประมาณแผนดนทมขาราชการประจำเปนเครองมอในการดำเนนการ

หากการกระทำดงกลาวไมสามารถถกยบยงไดทงจากหนวยงานทมหนาทตรวจสอบการเลอกตงให

เกดการเลอกตงทปราศจากการซอสทธขายเสยง หรอจากการใชจายเงนงบประมาณโดยมชอบ หรอ

จากการทระบบยตธรรมไมสามารถเอาผดผทจรตในขนตอนตางๆ ได ผทำการทจรตกจะลอยนวล นำ

ทรพยทไดจากการทจรตมาปรนเปรอความโลภของตนและพวกพอง เพมความโลภทตองรกษาอำนาจ

รฐไวหรอเพมพวกพองของตนใหมอำนาจทางการเมองและอำนาจรฐใหมากขนไปอก เปนวงจร

อบาทว ทไมรจบ

2. วธกำจดวงจรอบาทว

วงจรอบาทวทปรากฏในรปท 1 สามารถลดความรนแรงและทำใหหมดสนไปไดดวย

มาตรการตางๆ ตามทปรากฏในรปท

2 ดงน

43ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

รปท 2 มาตรการกำจดวงจรอบาทวฯ

มาตรการทใชยบยงการโกงในระบบราชการทใชอยางเปนปรกตในปจจบน คอการตรวจสอบ

การใชจายของหนวยราชการใหเปนไปตามระเบยบสำนกนายกฯวาดวยการพสด และการสงฟองศาล

โดย ปปช. ซงทงสองแนวทางมขอจำกดสำคญดงน

กระบวนการยตธรรมทใชอยในปจจบนมขอจำกดอยทผกลาวหาจะตองเปนผพสจนความผด

ของผถกกลาวหา ถาผถกกลาวหาเปนรฐมนตรในรฐบาล กจะใชอทธพลทางการเมองบงคบหรอทำให

ขาราชการหรอเอกชนทมขอมลหลกฐานในการกระทำผดของตน ไมใหความรวมมอกบกระบวนการ

ยตธรรม จากประวตศาสตรทผานมา มนกการเมองถกศาลฎกาตดสนวาผดในกรณทจรตประพฤตม

ชอบเพยง 5 รายเทานน ผลจงทำใหคนโกงไมเกรงกลวตอกระบวนการยตธรรม สวนระเบยบพสดนน

เปนมาตรการยบยงการโกงในระบบงบประมาณเทานน แตการโกงนอกระบบทมการจายเงนและผล

ประโยชนใหนกการเมองและขาราชการโดยไมผานระบบงบประมาณกมอกเปนจำนวนมาก

มาตรการทไดผลดคอมาตรการสนบสนนการมสวนรวมของประชาชน ทบรรจไวในหมวด

ท 5 สวนท 10 ในรฐธรรมนญฯ ป 50 ทเหนไดชดเจนทสดคอการทศาลปกครองวนจฉยใหการดำเนน

การภายใต พรบ. กเงน 3.5 แสนลานเพอการบรหารจดการนำและอทกภย ตองผานการรบฟงความ

44ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

คดเหนของประชาชนผไดรบผลกระทบเสยกอน ซงทำใหความพยายามทจะกระทำการทจรตโครงการ

บรหารจดการนำนทำไมได แตขอจำกดของการใชมาตรการมสวนรวมนคอ ประชาชนบางสวนยงไม

มความตนตวในการรกษาผลประโยชนของประเทศหากผลกระทบของการกระทำของรฐยงไมมาถง

ตวโดยตรง เชน โครงการรบจำนำขาว โครงการรถคนแรก และมาตรการตรงราคานำมนดเซลซงเปน

นโยบายทนำความเสยหายมาสประเทศอยางยงยวด กไมสามารถใชมาตรการมสวนรวมในการยบยง

หรอลดความเสยหายจากโครงการได

จงสรปไดวา การคดกรองผทจะมาดำรงตำแหนงทางการเมองและการใหการศกษาเยาวชนให

มจตรสำนกตอสวนรวมและลดความโลภลงนน เปนมาตรการทยงมใชไมมากพอ และนาจะนำมาใช

เพอกำจดวงจรอบาทว ดงน

2.1 มาตรการดานภาษ

การศกษาของทานผพพากษาอนรกษ สงาอารกล ททำไวในยทธศาสตรชาต วปอ. 2554 ไดนำ

ตวอยางความสำเรจในตางประเทศในการปองกนไมใหผทจรตคอรรปชนมอำนาจทางการเมองโดยใช

วธการตรวจสอบการเสยภาษ เชน นายสไปโล แอกนว อดตรองประธานาธบดสหรฐสมยรชารด

นกสน นายปว ซไหล อดตเลขาธการพรรคคอมมวนสตประจำเทศบาลนครฉงชง นายเฉน สนเปยน

อดตนายกฯ ไตหวน และนายซลวโอ แบรลสโกน อดตนายกฯ อตาล ซงการดำเนนการตรวจสอบภาษ

ของประเทศเหลาน สามารถลดปญหาทจรตในวงราชการลงไดมาก สวนประเทศทมปญหาทจรตใน

วงราชการนอย เชน ประเทศกลมสแกนดเนเวย สหภาพยโรป สหรฐอเมรกา ญปน เกาหล และสงคโปร ตาง

ใชมาตรการตรวจสอบดานภาษในการคดกรองผทจะมาดำรงตำแหนงทางการเมอง ทงสน

สำหรบกระบวนการยตธรรมของประเทศทผานมาไมมประสทธภาพเพยงพอทจะนำ

นกการเมองทถกกลาวหาวาทจรตมาลงโทษได แตในทางกลบกนการดำเนนการตรวจสอบภาษของ

นกการเมองสามารถยบยงไมใหนกการเมองทจรตกลบมาดำรงตำแหนงทางการเมองใหมได ยก

ตวอยางเชน พล.ต.อ.ประมาณ อดเรกสาร นายสบน ปนขยน และนายภญญา ชวยปลอด ซงทำสำเรจ

ไดเนองจากการสนบสนนของนกการเมองทมอำนาจอยในเวลานน แตการดำเนนการตรวจสอบภาษ

ผดำรงตำแหนงทางการเมองไมมความตอเนอง เนองจากผมหนาทเกยวของคอกรมสรรพากรยงอย

ภายใตการกำกบดแลของนกการเมอง และ ปปช. ยงไมเหนความสำคญของการตรวจสอบภาษเพอ

คดกรองนกการเมองทจรตออกจากอำนาจทางการเมอง

การศกษาดงกลาวไดเสนอให ปปช. กำหนดระเบยบใหผทจะเขาดำรงตำแหนงทางการเมอง

และเจาหนาทระดบสงของรฐทตองแสดงบญชรายการทรพยสนและหนสนตอ ปปช.ตามรฐธรรมนญฯ

45ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

มาตรา 259 ประกอบดวย

- ทรพยสนและหนสนของตน คสมรส และบตรทยงไมบรรลนตภาวะ

- เอกสารประกอบซงเปนสำเนาหลกฐานทพสจนความมอยจรงของทรพยสนและ

หนสน

- สำเนาแบบแสดงรายการภาษเงนไดบคคลธรรมดาในรอบปภาษทผานมา

หากปรากฏวา

- เงนหรอทรพยสนและหนสน

- รายจาย

- ฐานะความเปนอย

- พฤตการณของผนน

- สถตเงนไดของผนนหรอของผอนททำกจการทำนองเดยวกน

ของผดำรงตำแหนงทางการเมองและเจาหนาทระดบสงของรฐ ไมสอดคลองกบรายได

ทแสดงตอปปช.ตามแบบแสดงรายการภาษเงนไดบคคลธรรมดาในรอบปภาษทผานมา ให ปปช.ใช

เกณฑเงนไดทแสดงแบบรายการภาษไวเปนมาตรฐานหลกเพอตรวจสอบความถกตอง และความ

มอยจรงของทรพยสนและหนสนของผนน และรวมกบกรมสรรพากรทำการประเมนภาษเงนไดยอน

หลงไปภายในเวลา 10 ป ตามอายความทกฎหมายกำหนด

นอกจากน ควรมการกำหนดคณสมบตของผทจะดำรงตำแหนงทางการเมองเพมเตมใน

รฐธรรมนญฯ วา จะตองเปนผทประกอบอาชพโดยสจรตและเคยเสยภาษเงนไดบคคลธรรมดามาแลว

ไมนอยกวา 10 ป อกดวย

จากพฤตกรรมการทจรตคอรรปชนในกรณของการปดบงทมาของรายได โดยทนกการเมอง

หรอเจาหนาทรฐอาจแจงรายไดสวนบคคลเพยงบางรายการทมการเสยภาษถกตองแลวเทานน แตใน

ความเปนจรงผนนมการใชชวตความเปนอยและมทรพยสนทไมสอดคลองกบรายได เชน สำแดงตอ

กรมสรรพากรวามรายไดจากเงนเดอนเพยงแหลงเดยวคอมรายไดประมาณเดอนละไมเกนสองแสน

บาท แตมรถยนตคนละหลายลานบาทและอยบานทมราคาหลายสบลานบาท จงตองใหกรมสรรพากร

ตรวจสอบประเมนภาษจากทรพยสนและหนสน รายจาย หรอฐานะความเปนอยทไมสอดคลองกบ

รายไดซงผนนยนไวตอกรมสรรพากรดวย

46ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

2.2 มาตรการสนบสนนการศกษาตามวย

การใหการศกษาตามวย หรอ Brain-based Learning ทใชกนในประเทศตะวนตกมาเปนเวลา

นาน เปนการคนพบทสำคญเกยวกบการเรยนรของสมองทจะเปดรบขอมล เรยนร จดจำ และปรบ

พฤตกรรมจนฝงลกเปนนสยหรอสนดานได ตามชวงอาย การฝกใหเดกเปนนกสงเกตหรอเปนคนชาง

สงสยและแสวงหาคำตอบทางวทยาศาสตร หรอการสอนใหเดกเปนคนมนสยประหยด สจรต ไมเหน

แกตวและคดถงผอนอยเสมอ สามารถทำไดในชวงอาย 2-7 ป เทานน ซงพอแมและครทโรงเรยน

อนบาลมสวนสำคญทจะอบรมบมนสยเกยวกบกฎเกณฑของสงคมไดเปนอยางมาก เชน

- ความมระเบยบวนยและรกษาความสะอาด

- ความประหยดมธยสถและอดออม

- ความซอสตยสจรตและไมพดปด

- การไมใชกำลงในการแกปญหาและไมทำรายผอน

- การไมเหนแกตวและชวยเหลอผอน

- การใฝร

หากคณสมบตทพงประสงคขางตนไมถกปลกฝงในชวงอายนของเดกแลว จะเปนการยากทจะ

ปลกฝงในชวงชวตทเหลอ ประเทศจะเสยโอกาสในการพฒนาคณภาพของเดกทจะโตเปนผใหญทม

คณภาพได

3. สรป

การทประเทศไมไดคดกรองคนโกงออกจากระบบราชการ และละเลยการพฒนาเดกในชวง

2 - 7 ป ใหมลกษณะพงประสงคโดยเฉพาะการปลกฝงความซอสตยสจรตใหเปนสนดาน อาจเปน

สาเหตสำคญททำใหเกดวกฤตทางสงคมและการเมองในปจจบน จงจำเปนตองเรงออกระเบยบของ

ปปช. ในการตรวจสอบมใหผทไดรายไดโดยมชอบและหลกเลยงภาษ ไมใหเขามามอำนาจทางการ

เมองและโยกยายขาราชการชวเขามาเปนเครองมอในการโกงกนประเทศชาต และจำเปนตองเรงลงทน

ในการพฒนาเดกทมอาย 2 - 7 ป ใหมนสยซอสตยสจรต เพอใหเดกเหลานโตขนมาเปนประชากรทม

คณภาพและเปนกำลงในการปองกนไมใหผททจรตมอำนาจทางเมอง ไดอกตอไป

47ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

“อาหรบสปรงค” รปแบบใหมของการกอความไมสงบทนำไปสการปฏวตประชาชน

Arab Spring : A New Kind of Insurgency through People’s Revolution

โดย พนเอก ดร.ธรนนท นนทขวาง

รองผอำนวยการกองยทธศาสตรและความมนคง

วทยาลยปองกนราชอาณาจกร สถาบนวชาการปองกนประเทศ

48ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

49ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

“อาหรบสปรงค” รปแบบใหมของการกอความไมสงบทนำไปสการปฏวตประชาชน

Arab Spring : A New Kind of Insurgency through People’s Revolution

โดย พนเอก ดร.ธรนนท นนทขวาง รองผอำนวยการกองยทธศาสตรและความมนคง

วทยาลยปองกนราชอาณาจกร สถาบนวชาการปองกนประเทศ

Abstract

Arab Spring is a new phenomenon of a revolutionary wave of demonstrations, protests, and

conflicts occurring in the Arab region. The Arabian demonstrations and protests have all been

critical of the government in their own countries, though they have ranged from calls for the current

government to make certain policy changes to attempts to bring down the present political system in

its entirety. These impact concerns protests to organize growing protest movements that were

inspired by or similar to the Arab-majority states. For this paper, the Arab Spring can be called an

insurgency which is can be divided into 2 types: 1) unarmed insurgency and 2) armed insurgency.

Furthermore, social media become acceleration tools for insurgency or revolution. Finally, as Arab

Spring is complex and dynamic event it is difficult to anticipate if and how to evolve. Consequently,

one of the main strategic issues that arose for the government concerned when and where to deploy

resources and how would be required to control the disorder.

บทคดยอ

อาหรบสปรงคเปนปรากฏการณเกดขนใหมในภมภาคตะวนออกกลาง มลกษณะ คอ

ประชาชนรวมตวเปนมวลชน และมวลชนเหลานออกมาเพอเรยกรองใหผบรหารประเทศของตนเอง

ลาออกจากตำแหนง รวมถงลมลางระบอบการปกครอง ซงลกษณะดงกลาวสามารถเรยกไดวาเปนการ

กอความไมสงบ (Insurgency) ในบทความน ไดแบงลกษณะของการกอความไมสงบของอาหรบ

สปรงคออกเปน 2 ลกษณะคอ 1) การกอความไมสงบโดยไมใชอาวธ และ 2) การกอความไมสงบ

โดยใชอาวธ นอกจากนบทความนยงไดกลาวถงการใชโซเชยลมเดย (Social Medias) ในฐานะเปน

ปจจยสำคญทนำไปสการปฏวต นอกจากนปรากฏการณอาหรบสปรงคยงเปนเหตการณทมความสลบ

ซอนและเปนพลวตรทยากทจะคาดการณ ดงนนแนวทางในการดำเนนการตอสถานการณอาหรบ

สปรงคจงอยทความสามารถในการควบคมความวนวายของสถานการณทเกดขน

50ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

“อาหรบสปรงค” รปแบบใหมของการกอความไมสงบทนำไปสการปฏวตประชาชน

Arab Spring : A New Kind of Insurgency through People’s Revolution

1. กลาวนำ

สถานการณในตะวนออกกลางและแอฟรกาเหนอนน ยงคงลกลาม บานปลายยากทจะคาดเดา

ไดวาจะไปในทศทางใด ทงนเพราะความสลบซบซอนของปญหาและ พลวตรตางๆ ไดสงผลให

สถานการณมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา โดยเรมมาจากตนเซย เพราะตนเซยเปนประเทศแรกท

ประชาชน สามารถทจะทำการลมลางการปกครองไดสำเรจ และตามมาดวยประเทศอยปต จนทำให

มนกวชาการหลายฝายมความเชอวาความสำเรจของการลมลางการปกครองโดยประชาชนจะแพร

กระจายไปในลกษณะทเรยกวา เปนโดมโน (Domino Effect หรอ Domino Theory) ครงใหมทเกดขน

ณ ตะวนออกกลาง

หลงจากสถานการณการลมลางการปกครองในตนเซยไดยตลง ตามมาดวยความสำเรจของ

มวลชนในอยปต อกทงใน เยเมน บาเรนห และซเรยกไดมการกอตวของมวลชนในลกษณะทคลายกน

และยงรวมไปถง ลเบย ซงลเบยจะมความแตกตางกนเพราะกลมทลกขนมาทำการตอตานรฐบาลของ

พ.อ.กดดาฟ กลบกลายเปนมวลชน ผสมผสานกบกลมกองกำลงตดอาวธ และนำไปสการแทรกแซง

โดยสหประชาชาตในทสด ทำใหสถานการณในลเบยจงมความแตกตางจาก กลมประเทศใน

ตะวนออกกลางและประเทศในแอฟรกาเหนอทม

นอกจากนในปจจบนสถานการณในประเทศตะวนออกกลาง และกลมประเทศในแอฟรการ

เหนอยงคงอยในสภาวะทยงเผชญกบการเรยกรองของมวลชน และในหลายประเทศยงคงมการ

ปราบปรามทมความรนแรงทำใหเกดการเสยชวตขน อยางในซเรย ภายใตการนำของประธานาธบด

บาซาร อล อชชาด ทตดสนใจใชกองกำลงทหารเขาปราบปรามมวลชนทเรยกรองอยางรนแรงจนม

ผเสยชวตเปนจำนวนมาก

ปรากฏการณเหลานจงเปนสงททงโลกใหความสนใจ หากการเปลยนแปลงดงกลาวมการ

ลกลามบานปลายไปจรง สงทตามมาจะสงผลกระทบกบ ภมรฐศาสตรโลก และทสำคญเมอประเทศ

ตางๆ ไดรบผลกระทบจากการท ภมรฐศาสตรโลก เปลยนประเทศไทยยอมตองไดรบผลกระทบตาม

ไปดวย

51ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

2. การกอความไมสงบและการปฏวตประชาชนในปจจบน

เมอกลาวถงคำวาการกอความความไมสงบแลว สวนใหญมกจะนกไปถงการใชความรนแรง

และกองกำลงตดอาวธเปนเครองมอในการดำเนนการ แตความจรงแลวการกอความไมสงบนนจะม

การดำเนนการในหลากหลายรปแบบ คำวาการกอความไมสงบนนมความหมายในลกษณะตางๆ ดงน

พจนานกรมศพททหาร ไดบญญตคำจำกดความของสงครามกอความไมสงบ ไวดงน เปนการ

ตอสระหวางรฐบาลตามกฎหมายรฐธรรมนญ กบพวกกอการไมสงบทไดจดตงขนและไดรบการ

สนบสนนเปนประจำจากวงภายนอกใหกอการอยางรนแรงจากวงใน เพอตอตานกจกรรมการเมอง

การสงคม การเศรษฐกจ การทหาร และงานดานพลเรอน ทงนดวยจดมงหมายเพอกอความพนาศให

แกทกระบบภายในประเทศหรอจนกวาจะโคนลมลงในทสด (โรงเรยนเสนาธการทหารบก. 2541: 3)

โดยใน The Merriam-Webster Online Dictionary ไดใหคำจำกดความไวดงน “a condition of

revolt against a government that is less than an organized revolution and that is not recognized as

belligerency” ซงสามารถถอดเปนใจไดดงตอไปน การกอความไมสงบหมายถง เงอนไขทกลมตอตาน

รฐบาลกระทำการตอตานรฐบาล โดยมการจดการในระดบทนอยกวาการปฏวต และ ยงมลกษณะไม

เปนภาวะสงคราม

ในเวบ Army-Technology.com ไดใหความหมายไววา A Insurgency is an operation that

aims to overthrow an existing regime, often using guerilla tactics. ซงถอดใจความเปนภาษาไทยไดวา

การกอความไมสงบเปนการปฏบตการทมจดมงหมายเพอลมลางระบอบในปจจบน ซงโดยทวไปแลว

มกจะใชยทธวธของกองโจร

สวน Mark Monday และ Gary Stubblefield ไดกลาวถงคำวา Insurgency ในบทความชอ

Insurgency--What’s in a Name? ดงน An insurgency is usually directed at changing the policies

of the governing authority, the personnel of the authority, or the governmental structure, by means

not usually used in--or sanctioned by--the existing system. (Monday, M; Stubblefield, G. 2012)

ซงถอดใจความเปนภาษาไทยไดวา การกอความไมสงบโดยทวไปแลวเปนการกระทำทมงไปสการ

เปลยนแปลงนโยบายของอำนาจรฐ บคคลทมอำนาจหนาทของรฐ หรอ โครงสรางในการบรหาร

จดการทมอยของรฐ โดยใชเครองมอทไมนยมใชปฏบตกน

นอกจากความหมายของการกอความไมสงบแลว การกำหนดรปแบบของการกอความไมสงบ

กเปนสงสำคญทควรทราการเปลยนแปลงของโลกไดกอเกดมมมองและการพฒนารปแบบของการกอ

ความไมสงบ โดยขยายรปแบบออกไปสการไมใชความรนแรง และการไมใชกองกำลงตดอาวธหรอ

52ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

กองโจร เขาทำการกอความไมสงบ ดงเชน ในบทความ Insurgency--What’s in a Name? ไดแบงรป

แบบของการกอความไมสงบออกเปน 6 ประเภท (Monday, M; Stubblefield, G. 2012) คอ

• การตอตานโดยไมใชความรนแรง (Non – Violent Resistance) : เปนการกอความ

สงบโดยไมใชความรนแรงเปนหลก มวตถประสงคเพอเรยกรองใหประชาชนสนบสนนและแสดงให

เปนถงการปฏเสธนโยบาย กฏหมาย หรออำนาจรฐ ในบทความ Insurgency--What’s in a Name?

ไดแบงลกษณะของการตอตานโดยไมใชความรนแรงออกเปน 3 ลกษณะคอ (Monday, M; Stubblefield, G.

2012) 1) การประทวง – คอการออกมารวมตวกนของกลมคนเพอแสดงความไมเหนดวยตอสงใดสง

หนง 2) การไมใหความรวมมอ – เปนการดำเนนการของกลมคนทปฏเสธการรวมมอ เชน การนดหยด

งาน หรอ การทำงานใหชาลง เพอเรยกรองใหเหนความสนใจและนำไปสการตอรองตางๆ และ 3) การ

แทรกแซง – เปนการดำเนนการของกลมคนทแสดงออกโดยการนงเฉยๆ การกดขวางของกลมคน การ

บกรกเขาไปในพนททหวงหาม เปนตน

• การยดอำนาจรฐดวยการทำ รฐประหาร (Coup) : การทำรฐประหารเปนการใชกำลง

ทหารหรอตำรวจ เขายดครองอำนาจ และทำการเปลยนแปลงผมอำนาจ มขนตอนการดำเนนการ 3 ขน

ไดแก 1) การยดอำนาจจากกลมเกาโดยกำลงทหารหรอตำรวจ 2) ผทมอำนาจแทจรงแสดงตน

ประกาศปลดอำนาจเกาและกาวเขาสอำนาจ และ 3) สถาปนาความมนคงโดยการ จดสรร แบงมอบ

วางตว ของกลมอำนาจใหม และการทำรฐประหารแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ 1) การทำรฐประหาร

โดยกลมเลกๆ ทใกลชดกบผบรหารประเทศ โดยเขาควบคมจบกมตวหรอสงหารผบรหารประเทศ

และ 2) การทำรฐประหารเมอ เกดความขดแยงหรอความไมพอใจของประชาชนอยางรนแรง และ

กองทพตดสนใจวาถงเวลาทจะตองเรมตนใหม จงนำไปสการทำรฐประหาร และเมอทำการรฐประหารแลว

กจดตงรฐบาลบรหารประเทศใหม ซงอาจจะมาจากประชาชน หรอตวแทนจากกลมอำนาจใหมกได

• การทำสงครามกองโจร (Guerrilla Warfare) : เปนการปฏบตทางทหารและอยาง

เปนทหาร ซงกระทำในดนแดนของขาศก หรอในเขตทขาศกยดครอง โดยกำลงรบนอกแบบหรอกำลง

ไมตามแบบ (Irregular Forces) ซงสวนใหญเปนกำลงในทองถน โดยกองโจรจะควบคมดนแดนได

บางสวน สำหรบการทำสงครามกองโจร ตามแนวคดของ เหมาเจอตง จะแบงการดำเนนการของเปน

3 ขน คอ 1) ขนรบ ในขณะทมกำลงนอยกวากำลงของเจาหนาทรฐ จะตองดำเนนการแทรกซมบอน

ทำลาย และปลกระดมทกรปแบบโดยดำเนนการทงในเมองและชนบทเพอใหเกดความแตก แยกใน

หมประชาชนและขาราชการ โดยชใหเหนถงความออนแอและความลมเหลวของรฐบาล สำหรบการ

สรบใชแบบ จรยทธ (Mobile Warfare) ซมยง ซมโจมต หรอยงรบกวน 2) ขนยน ในขนตอนนฝายท

ทำสงครามปฏวต จะพยายามทำลายเศรษฐกจของชาตทก วถทาง และสรางความวนวายใหเกดขนใน

สงคม สำหรบในชนบทนนจะทำการสรบดวยสงคราม จรยทธเปนหลก ดวยการตอตานกำลงปองกน

53ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

และปราบปรามฝายรฐบาลรวมทงเขาครอบครอง พนทในชนบท บางแหงเพอประกาศเปนเขตปลดปลอย

และฐานทมน และ 3) ขนรก ขนนเปนขนทฝายปฏวตจะทำการรกทางทหารและดำเนนสงคราม

จตวทยาอยาง กวางขวาง การเปดสงครามรบพงจะเปน การใชกำลงรบตามแบบ (Conventional

Warfare) เพอใหไดชยชนะในขนแตกหก ยดเมองและทำการปฏวตลมลางการปกครองและยดอำนาจ

รฐ และบบบงคบใหรฐบาลตอง ยอมจำนนในทสด

• การกอการจลาจล และการปฏวต (Riot / Revolution) : การจราจลและปฏวต

เปนการกอความไมสงบทมลกษณะคลายกบสงครามกลางเมอง คอมมวลชนขนาดใหญรวมตวกน

เคลอนไหววเพอทจะนำไปสการเปลยนแปลง แตมวลชนทมารวมตวกนนนอาจจะไมสามารถททำการ

ควบคมได และนำไปสการจลาจล สรางความวนวาย สบสน และเสยหายได ในกรณทมลวชนมขนาด

ใหญมาก เมอสถานการณพฒนาไปสการจลาจลแลว กมการปราบปรามจากเจาหนาทของรฐ ซงม

ความเปนไปไดวามวลชนเจาหนาทรฐเขาปราบปรามโดยใชความรนแรง ทำใหมวลชนมเพมมากขน

และนำไปสการปฏวตเปลยนแปลงระบอบได

• การกอการราย (Terrorism) : การกอการรายเปนรปแบบหนงของการกอความไม

สงบโดยลกษณะของการกอการรายม 3 ลกษณะไดแก 1) กลมการกอการรายใชความรนแรงหรอ ม

แนวโนมจะใชความรนแรง 2) ผเสยหายถกเลอกโดยโอกาสในการกระทำมากกวาทจะถกเลอกโดย

หลกเหตผล และ 3) ผกอการรายมวตถประสงคในการเผยแพรความกลวและความสบสน นอกจากน

ในบทความ Insurgency--What’s in a Name? ไดแบงรปแบบของการกอการรายออกเปน 5 แบบ

ไดแก 1) การกอการรายทางการเมอง (Political Terrorism) – ความกลวถกสรางขนเพอวตถระสงค

ทางการเมอง 2) การกอการทไมหวงผลทางการเมอง (Non-political Terrorism) – เปนการกอการราย

ทมวตประสงคหลกทไมใชทางการเมอง 3) การกระทำทคลายการกอการราย (Quasi Terrorism) –

เปนกลมทใชเทคนคของการกอการราย เชน การจบตวประกนระหวางการปลนธนาคาร 4) การกอการ

รายทางการเมองอยางจำกด (Limited Political Terrorism) – การกอการรายลกษณะนเปนการดำเนน

การภายใตขอจำกดทางการเมอง ไมประสงคจะดำเนนการใดๆ กตามทกระทบตออำนาจรฐในภาพ

รวมหรอโครงสรางทางสงคม และ 5) รฐกอการราย (State Terrorism) – หมายถงการควบคมรฐโดย

ใชความหวาดกลว ตวอยางเชน การใชวธการฆาลางเผาพนธของตนเองของ พลพต ในการควบคมของ

กลมเขนรแดง ในชวงการตอสเพอเอาชนะคอมมวนสต

• การทำสงครามการเมอง (Civil War) : เปนสงครามภายในกลมคนทมวฒนธรรม

สญชาต หรอสงคมแบบเดยวกน โดยมจดประสงคเพอแยงชงอำนาจหรอดนแดน สงครามกลางเมอง

อาจนบเปนการปฏวต (Revolution) ไดในกรณทเกดการเปลยนแปลงทางสงคมครงใหญภายในสงคม

นนหลงจากสนสดสงคราม

54ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

โดยแนวความคดในในปจจบนสำหรบการกอความไมสงบเพอทจะนำไปสการลมลางอำนาจ

รฐนน สามารถแสดงไดตามภาพท 1 และสามารถอธบายไดพอสงเขปดงน

ภาพท 1 แบบจำลองการกอความไมสงบในยคหลงสงครามเยน

ความขดแยงจะเปนสงทพฒนาสถานการณใหไปสสถานการณขนการตอตานโดยไมใชความ

รนแรง ซงถาการเคลอนไหวดงกลาวบรรลวตถประสงคสถานการณจะพฒนาไปสขนการยตสถานการณ

แตถาไมบรรลวตถประสงคและกลมทเรยกรองไมมกำลงและประชาชนสนบสนนอยางเพยงพอ

สถานการณอาจจะวนกลบมาสขนเดมคอขนการตอตานโดยไมใชความรนแรง หรออาจจะถกพฒนา

ไปสขนการจราจลและอาจนำไปสการปฏวตเปลยนแปลงลมลางอำนาจรฐได และจะพฒนาไปสขน

การยตสถานการณ แตถาไมบรรลวตประสงคตามทกลมตวเองตองการและรฐเขายตปราบปรามจราจล

สถานการณอาจจะกลบไปสสถานการณขนการตอตานโดยไมใชความรนแรง หรอขนการจลาจลอก

รอบ แตถาประชาชนยงใหการสนบสนนสถานการณจะถกพฒนาไปสขนการทำสงครามกลางเมอง

และจะเขาสขนการยตสถานการณเมอฝายใดฝายหนงชนะ หรอทงสองฝายเหนพองตองกนวาจะยต

สถานการณ ในทางกลบกนถาขาดการสนบสนนจากประชาชนอยางเพยงพอและตอเนองแลวการจราจล

จะพฒนาไปสขนการยตสถานการณ

55ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

นอกเหนอจากสถานการณขนจลาจลทพฒนามาจากสถานการณขนการตอตานโดยไมใช

ความรนแรง แลวสถานการณยงสามารถพฒนาไปสขนการทำรฐประหารไดถากองทพอยขางฝาย

ททำการเรยกรอง แตหลงจากขนรฐประหารแลวสถานการณอาจจะพฒนาไปสขนสงครามกลางเมอง

หรอ ขนการตอตานโดยไมใชความรนแรง ไดถามการตอตานจากประชาชน แตถาไมมการตอตาน

ใดๆ สถานการณจะไปสขนยตสถานการณ

3. การถอดรหสการกอความไมสงบและการปฏวตประชาชนในอาหรบสปรงค

สถานการณความวนวายและมการใชความรนแรงในตะวนออกกลางนน มลกษณะเปนทง

การกอความไมสงบ (Insuregency) และการปฏวตประชาชน (People Revolution) สามารถอธบาย

ปรากฏการณดงกลาวไดดงน

3.1 การถอดระหสการปฏวตประชาชนในตะวนออกกลาง

สำหรบสถานการณในตะวนออกกลางนนในปจจบนมรปแบบอย 2 รปแบบคอ กลม

กอความไมสงบไมมการใชอาวธ และมใชอาวธ การใชอาวธทเหนไดชดคอ สถานการณในลเบย ท

กลมตอตานมการตดอาวธ และทำการสรบเพอลมลางรฐบาล และสถานการณไดบานปลายไปสการ

เขาแทรกแซงโดยมตคณะมนตรความมนคงสหประชาชาต ท 1973 (UN security council resolution

1973) สวนตนเซย อยปต บาเรน ซเรย และประเทศอนๆ อกหลายประเทศ กลมตอตานไมไดใชอาวธ

แตใชการรวมตวของประชาชน

3.1.1 การกอความไมสงบโดยมวลชนไมใชอาวธ : รปแบบการกอความไมสงบน

เปนรปแบบทเกดขนในประเทศตะวนอออกกลางสวนใหญ เรมจากประเทศตนเซย ซงมชอเรยกกนวา

วาเปน ปฏวตดอกมะล (Jasmine Revolution) ทสำเรจขนเมอ ม.ค. 54 ทผานมา และ ตามมาทอยปต

ในหวง ก.พ. - ม.ค. 54 ทผานมา และยงมเหตการณในเยเมน บาเรนห ซเรย และอกหลายประเทศ

สำหรบแนวคดในการกอความไมสงบโดยไมใชอาวธสามารถแสดงไดในภาพท 2 โดยมรายละเอยด

ดงตอไปน

56ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ภาพท 2 การกอความไมสงบโดยมวลชนไมใชอาวธในตะวนออกกลาง

สถานการณทนำไปสการเรยกรองทางสงคมนนเรมตนมาจากเงอนไขตางๆ ของกลม

แตละกลม โดยเงอนไขเหลานจะถกแปลงเปนความตองการ ของกลมและแตละกลมจะมความตองการท

ตรงกน และเมอมความตองการทเหนพองตองกนทงสงคม หรอสวนใหญของสงคม ซงหากมพลง

เพยงพอกจะนำไปส การเปลยนแปลงได 2 ลกษณะคอ

1) การปฏรป : แนวทางนเปนแนวทางทไมใชความรนแรง และเกดจากการ

ปรบตวของผปกครองทมอง และรบรถงพลงอำนาจทเกดจากมวลชนทออกมาเรยกรอง จงไดทำการ

ปรบ และเปลยนแปลงตวเองกอนทจะถกลมลาง โดยการปฏรปนนจะสงผลใหเกด การปรบเปลยน

โครงสรางทางสงคม และ รวมถงการปรบเปลยนผนำอกดวย

2) การปฏวต : แนวทางนเปนแนวทางทนำไปสการใชความรนแรง มความ

เปนไปได 2 แนวทางคอ ปฏวตประสบความสำเรจ กจะนำไปสการเปลยนแปลงผปกครองและ

ระบอบทใชปกครองอย หากการปฏวตสำเรจ ยอมจะสงผลใหมการเปลยนแปลงเปนระบอบใหม และ

รวมถงการปรบเปลยนผนำในการบรหารประเทศ

3.1.2 การกอความไมสงบโดยมวลชนใชอาวธ : การกอความไมสงบในลกษณะนสามารถ

แบงไดออกเปน 2 ลกษณะ ไดแก

57ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

3.1.2.1 กลมกอความไมสงบกลมเดยว : รปแบบของการกอความสงบนจะปรากฏ

ใหเหนเดนชดไดแก สถานการณในซเรย ทกลมตอตานมการตดอาวธ และทำการสรบกบกองกำลง

ของรฐบาล สถานการณไดลกลามบานปลายจน มผเสยชวตไปกวา 60,000 คน (Sterling, J; Abdelaziz,

S. 2013) ปจจบนสถานการณกยงคงดำรงตอไป ไมมการดำเนนการใดๆทชดเจน จากสหประชาชาต

และสนนบาตอาหรบ สำหรบแนวคดในการกอความไมสงบโดยใชอาวธโดยมกลมกอความไมสงบ

กลมเดยว สามารถแสดงไดในภาพท 3 โดยมรายละเอยดดงตอไปน

ภาพท 3 การกอความไมสงบโดยมวลชนใชอาวธมกลมเดยวในตะวนออกกลาง

การทฝายรฐยงคงเขมแขงไมยนยอมตามการเรยกรองของมวลชน อกทงยงใชกำลง

ของรฐบาลเขาจบกมปราบปราม ทำใหมวลชนบางสวนทออกมาเคลอนไหวตดสนใจทจะจบอาวธขน

ตอส เพอใหการเรยกรองของกลมตนเองสำเรจ สถานการณลกษณะนจะพฒนาไปสภาวะสงครามกอง

โจร ซงความเปนไปไดของสถานการณภายหลงจากภาวะสงครามกองโจรคอ หากฝายมวลชนประสบ

ความสำเรจ ซงสวนใหญจะเกดจากการไดรบการสนบสนนอยางชดเจนจากภายนอกประเทศ ระบอบ

การปกครองเดมของประเทศจะถกลมลางมการเปลยนแปลงผนำประเทศ แตหากฝายมวลชนไม

ประสบความสำเรจ สถานการณของประเทศจะตกอยในภาวะของการกอความไมสงบ (Indurgency)

ซงจะมลกษณะของความขดแยงทยดเยอยาวนาน กลมทตดอาวธจะถกกองกำลงฝายรฐบาลตามลาเพอ

สงหาร ทำลาย และจบกม โดยผลสำคญทตามมาคอ ประชาชนผบรสทธจจะไดรบผลกระทบจากภาวะ

การกอความไมสงบทเกดขน

58ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

3.1.2.2 กลมกอความไมสงบสองกลมขนไป : รปแบบของการกอความสงบนจะ

ปรากฏใหเหนเดนชดไดแก สถานการณในลเบย ทกลมตอตานมอาวธ และทำการสรบกบกองกำลง

ของรฐบาลลเบย สถานการณไดบานปลายจน สหประชาชาต ไดเขามาแทรกแซง โดยออกมาตร “การ

กำหนดเขตหามบน” หรอ “No Fly Zone” (Security Council SC/10200. 2012) ปจจบนสถานการณ

กยงคงดำรงตอไป โดยกองกำลงฝายรฐบาลถกโจมตจากพนธมตรประเทศตะวนตก ทำใหขดความ

สามารถทางทหารของกองกำลงฝายรฐบาลลดลง นอกจากนกลมพนธมตรประเทศตะวนตกยงใหการ

สนบสนนอาวธยทโธปกรณ กบกลมตอตานในลเบย สำหรบแนวคดในการกอความไมสงบโดยใช

อาวธโดยมกลมกอความไมสงบสองกลมขนไป สามารถแสดงไดในภาพท 4 โดยมรายละเอยดดง

ตอไปน

ภาพท 4 การกอความไมสงบโดยมวลชนใชอาวธมสองกลมขนไปในตะวนออกกลาง

1) สงครามกองโจร : แนวทางนเปนแนวทางทเกดจากมวลชนกลมใดกลม

หนงมความดอยกวาหรอเสยเปรยบกลมอกกลมหนง ดวยความเสยเปรยบนเองทำใหตองหาวธท

59ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ชดเชยความเสยเปรยบทเกดขน โดยการสรางกลมตดอาวธขนมาตอส แนวทางนสงสำคญทสดคอ

ตองมกลมหรอประเทศททำหนาทเปน รฐอปถมภ หรอ ผอปถมภ (Sponsor) แนวทางนหากทำสำเรจ

กจะทำใหสามารถเปลยนแปลงผนำและรวมถงลมลางการปกครองระบอบเดมได แตหากทำไมสำเรจ

การปกครองกยงคงเปนระบอบเดม และมความเปนไปไดทจะนำไปสสถานการณสงครามกลางเมอง

เนองจาก กลมตอตานทเสยเปรยบอาจะรวบรวมผทมความตองการคลายกนไดมากขน

2) รฐประหาร : ในแนวทางนเปนแนวทางทเกดมาจาก มวลชนแตละกลม

อาจจะมการรวมตวกนแตพลงไมมากพอทจะกอใหเกดการปลยนแปลง ทำใหผทกมอำนาจรฐใน

ปจจบน หรอกองทพตดสนใจยดอำนาจ เพอรกษาความสงบเรยบรอย แนวทางนหากทำสำเรจ อาจ

นำไปสการเปลยนแปลงผนำและลมลางระบอบการปกครองเดมได หากกระทำไมสำเรจ กจะกลบไป

ปกครองโดยระบอบเดม และสถานการณอาจจะพฒนาไปส แนวทางอนๆ เชน การทำสงคราม

กองโจร หรอ สงครามกลางเมองได

3) สงครามกลางเมอง : แนวทางนเกดจากมวลชนแตละกลมมความกำกงกน

และกองทพมความแตกแยก ทำใหแตละกลมตดสนใจทจะเคลอนมวลชน และกองทพในสวนของตน

เขารวม จนในทสดนำไปสการปะทะ หากยตสถานการณไดก อาจจะมการเปลยนแปลงระบอบหรอ

มการปรบโครงสรางทางสงคมขนานใหญ แคหากสถานการณไมยตแลว มความเปนไปไดวาจะม

สภาพเปนอนาธปไตย หรอประเทศถกแบงแยก

3.2 มหากาพย แหงการ ปฏวตประชาชนในตะวนออกกลาง

การพฒนาของสถานการณในกลมประเทศตะวนออกกลางไมวาจะไปในทศทางใด

ยอมทจะสงผลกระทบกบประเทศตางๆ ทวโลก เพราะแตละประเทศมเศรษฐกจทพงพากน หาก

พจารณาแลวจะเหนไดวาสถานการณไดพฒนาเปนชวง 2 ชวง และหากพจารณาตอไปในอนาคตกอาจ

จะทำใหสถานการณทจะเกดขนมชดเจนและนำไปสการเตรยมการเผชญกบสถานการณได โดยการ

พจารณาจะใชคำศพทจากภาพยนตเรอง Star War มาอธบายเพอใหงายตอการทำความเขาใจ ดงแสดง

ในภาพท 5 และ รายละเอยดดงตอไปน

60ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ภาพท 5 มหากาพย แหงการ ปฏวตประชาชนในตะวนออกกลาง

3.2.1 ฉากท 1 ความหวงใหม (Episode I - A New Hope) : สถานการณเรมแรกจะ

เรมจาก เหตการณในตนเซย ทไดประทขน จากการเผาตวตายของ โมฮมเหมด บอาซซ (Mohamed

Bouazizi) (Ryan, Y. 2012) ซงเปนผทจบการศกษาทางดานวทยาการคอมพวเตอร (Computer

Science) แตตกงานอาย 26 ป เพราะอตราการวางงานของตนเซยนนสงถง 14% การตายเปนชนวนให

ชาวตนเซยลกฮอประทวงรฐบาล และนำไปสชยชนะในทสด ในขณะทสถานการณในตนเซยกำลงจะ

สกงอม ทางอยปตกไดมมวลชนเรมออกมา เพราะเหนวาทางสถานการณในตนเซย มแนวโนมท

ประชาชนจะชน ทำใหอยปตประสบความสำเรจตามตนเซย จากสถานการณทง 2 ประเทศนน ไดกอ

ใหเกดความหวงขนใหมของประชาชนทตองการจะลมลางการปกครอง ความสำเรจของประชาชนใน

ตนเซย และอยปต จงเปรยบเสมอน กบ “ความหวงใหม หรอ A New Hope” สำหรบประชาชนใน

ประเทศตะวนออกกลางอนๆ

3.2.2 ฉากท 2 จกรวรรดโตกลบ (Episode II- The Empire Strikes Back) : เมอความ

สำเรจของมวลชนทมพลงจนสามารถนำไปสการเปลยนแปลงไดเปนจรง ในตนเซย และอยปต ทำให

อกหลายประเทศเรมมองและใชเปนตวอยาง ไมวาจะเปน เยเมน ซเรย บาเรนห ลเบย และประเทศ

อนๆ ในขณะเดยวกนผทมอำนาจปกครองกพยายามหาวธการทจะหยดยงการเคลอนไหวของมวลชน

ทออกมาเคลอนไหว ซงทางผทมอำนาจปกครองเรมลองใชแนวทางทรนแรง เชนการยงเขาใสฝงชน

61ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ทประทวงทำใหเสยชวต หรออยางลเบยใชเครองบนทงระเบดใสกลมตอตาน และดวยการใชความ

รนแรงเหลานเองไดทำให การเคลอนไหวโดยใชมวลชนเปนไปดวยความลำบาก เพราะการเคลอนไหวโดย

มวลชนนนในหลายประเทศจงอยในภาวะชงกงน ทำใหผทปกครองกลบมามอำนาจเบดเสรจอกครง

ดวยความสำเรจของผทปกครองประเทศในปจจบนนเอง จงเปรยบเสมอน กบสภาพทเรยกวา “จกรวรรด

โตกลบ หรอ The Empire Strikes Back” ในประเทศตะวนออกกลางอนๆ

3.2.3 ฉากท 3 การกลบมาของเจได (ประชาชน) (Episode III - Return of the Jedi

(People)) : สำหรบสถานการณในฉากท 3 นน เปนเรองทยงไมเกดขน และทสำคญจะเปนเรองทจะ

เกดขนหรอไมกเปนเรองทสดจะคาดเดา และในสายตาของคนทวโลกทไมใชผนำหรอชนชนปกครอง

นนอยากจะใหการเรยกรองของประชาชนโดยมวลชนเปนผชนะ แตภายหลงจากการตอบโตอยาง

รนแรงของผนำหรอผบรหารประเทศตางในตะวนออกกลางดงทเปนอยในฉากท 2 นน ไดสงผล

ใหการเคลอนไหวของมวลชน ไมประสบความสำเรจ ชงกงน มวลชนทเคลอนไหวกจะเรมเรยนรและ

หาแนวทางทจะไปบรรลเปาหมายทตนเองตองการ ซงหากมวลชนทเคลอนไหวสามารถหาแนวทางท

จะเอาชนะ การดำเนนการปราบปรามของภาครฐได กจะสงผลใหสถานการณมสภาพเปน “การกลบ

มาของเจได (ประชาชน) หรอ Return of the Jedi (People)” โดยในทน Jedi หมายถงประชาชน ทตอส

เพอสนตภาพ ความยตธรรม และความสงบเรยบรอย และหากมวลชนเคลอนไหวไมประสบความ

สำเรจ สถานการณกยงคงดำรงอยใน ฉากท 2 นน คอ The Empire Strikes Back ดงนนสถานการณ

ในตะวนออกกลาง จะขยบมาอยท Return of the Jedi (People) หรอไมนนเปนเรองของอนาคตทตอง

ตดตามกนตอไป

4. Social Media ตวเรงไปสการปฏวตประชาชนและการกอความไมสงบ

จากเหตการณทเรยกวา “การปฏวตดอกมะล” หรอ (Jasmine Revolution) ทเกดขนในตนเซย

ทมการปฏวตเพอลมลางการปกครองของ ประธานาธบด เบน อาล (Ben Ali) และไดขยายตวไปยงการ

ลมลางการปกครองของประธานาธบด ฮสน มบารก (Hosni Mubarak) ของอยปต และปจจบนสถานการณ

ไดลกลามบานปลายไปสประเทศอาหรบอกหลายประเทศ ไมวาจะเปนประเทศ ลเบย บาหเรน เยเมน

และ อกหลายประเทศ และสถานการณนนนกวชาการหลายคนเชอวา คงไมไดหยดอยทประเทศ

อาหรบ แตกลบจะมการกระเพอมไปยงประเทศในกลมลาตนอเมรกา และ จนนอกจากนมนกวชาการ

บางคนยงมความเชอวา สถานการณเหลานอาจจะเลยมายงประเทศไทย

นอกจากนยงมนกวชาการหลายคน พยายามเชอมโยงปรากฏการณทแพรกระจายการ

ปฏวตประชาชน นไวกบ Social Network ผานบทความและขอคดเหนหลายบทความ อยางไรกตามกม

62ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ผวพากษจำนวนมากทกลาววา สาเหตทแทจรงไมใช Social Network แตกลบเปนเรองของเงอนไข ใน

เรองของ ปญหาการวางงาน ความยากจน ปากทองของประชาชน และทสำคญ คอการขาดสทธ

เสรภาพของประชาชน ททำการเรยกรองตอผปกครองของตน

4.1 Social Media เครองมอในการรบรของประชาชน

สวนหนงของการกลาวถง Social Network กนมากเพราะการเพมขนของประชากร

Social Network ตางๆ ทใชงานกนอย มอตราการขยายตวทเรวมาก มประชาการโดยรวมแลว มากกวา

1,000 ลานคน โดยคนกวาพนลานคนเหลาน สามารถสอสารกนไดโดยตรง ตลอดเวลา 24 ชม. 7 วน

และทสำคญคอการสอสารเหลานไมจำกดเฉพาะสงคมใดสงคมหนง หรอ พลเมองประเทศใดประเทศ

หนง แตคนแตละคนสามารถทจะสอสารอะไรกบใครกได หากเขาเหลานนสามารถเชอมตอเขา

อนเตอรเนตหรอโลกไซเบอรได ซงจะมความแตกตางจากในอดตท บคคลใดบคคลหนงจะรบรขอมล

ขาวสารมาเปนทอดๆ ในขณะทปจจบนนนการรบรสามารถรบรไดโดยตรง แตบคคลทวไปกยงถก

แบงโดยสงคมและความเปนพลเมองของประเทศ และในอนาคตมความเปนไปไดวาเสนแบงเขต

ตางๆ จะมความสำคญนอยลง และเปนไปไดทจะจางหายไป ดงแสดงในภาพท 6

ภาพท 6 การรบรของปจเจกบคคล ในอดต ปจจบน และอนาคต

ดงนนหากจะมาดถงปรากฏการณตางทเกดขนนน การลกฮอของประชาชนแลว

ทำการลมลางรฐบาลของตนเองนน มความเชอมโยงอยางเดนชดของความไมสมดลยระหวางปญหา

ความเปนจรงทเปนอย กบการรบรขอมลขาวสาร ทผานมาทาง สอกระแสหลก และ สอใหม อยาง

63ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

Social Network เชน Facebook และ Twitter หรอแมกระทง การใช search engine คนหาขอมล

ขาวสารตางๆ ซงความไมสมดลยฯ นเองสามารถแสดงไดตามภาพท 7 โดยการรบรขอมลขาวสารท

รวดเรวจะกอใหเกดประชาคม หรอ Community ทรวบรวมคนทมความคดเหนเหมอนๆ กนเขาดวย

กน การรวมตวเหลานจะกลายเปนการแสดงความคดเหน การแลกเปลยนความคดเหน และในทสด

ไดกลายมาเปนแรงกดทถาโถมเขาสสงคม

ภาพท 7 ความไมสมดลยระหวางการรบรกบความเปนจรงในสงคมตนเอง

ในขณะเดยวกนเมอการรบรในสงตางทเกดขนในโลกเปนไปอยางรวดเรว ประชาชน

เรมหนมามองบรบทของสงคมตนเองทำใหเหนถงความแตกตางจนเกดเปนแรงดนในสงคมทพยายาม

จะปรบฐานความเปนจรงของตนเองใหมายงจดทคดวาพอใจ แตความพยายามนกจะเจอกบแรงตาน

จากขอจำกดทมอยในสงคมนนๆ เชน การปกครองทมลกษณะเผดจการ ความตองการรกษาอำนาจ

ของผปกครอง แรงตางๆ เหลานจงกลายมาเปน ชองวาระหวางการรบรจากภายนอกกบความเปน

จรง ทนำไปสความไมสมดลยของสงคมแตละสงคม

จากความไมสมดลยของสงคมนเองจะนำไปสความพยายามในการปรบตว เพอให

เกดสภาวะทสมดลยขนสงคม ชวงเวลาทปรบตวนเราจะเรยกวา การเปลยนผาน (Transition Period)

โดยการเปลยนผานน มความเปนไปไดทจะมการเปลยนผานไปอยางราบรน ไมมความรนแรง การ

เปลยนผานลกษณะนจะเรยกวา การปฏรป (Reform) แตหากการเปลยนผานทเกดขนมความรนแรง

จะถกเรยกวา การปฏวต (Revolution)

64ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ดงนนการทสงคมใดสงคมหนงจะม การเปลยนผานทเปน การปฏรป หรอ การปฏวต

จะอยทตวแสดงทม นนคอ ประชาชน และ ผทมอำนาจปกครอง เปนผทจะเลอก วาตองการผลเชนไร

แตทแนๆ แม Social Network จะไมใชปจจยหลกทนำไปสการเปลยนผาน แตเปนปจจยสนบสนนท

ชวยใหเกดการสอสารทางการเมองระหวางประชาชนดวยกนเอง

4.2 การใช Social Media ในการปฏวตประชาชนและการกอความไมสงบ

ภายหลงจากประชาชนรวมพลงขบไลประธานาธบด เบน อาล (Ben Ali) ในตนเซย

เปนเรองสำคญในมตของความมนคงททกประเทศในโลกตองใหความสนใจ และจบตามอง เพราะ

การขยายตวของสถานการณไดลกลามบานปลายไปจนเปนเรองยากทจะมผหนงผใดสามารถควบคม

อกทงยงเปนเรองลำบากทจะคาดการณไปในอนาคตวาจะไปในทศทางใด และทสำคญไดมการกลาว

ถงเวบไซตทชอ วกลกส (Wikileaks) ทำใหเวบไซตแหงนกลายมาเปนตวแสดงสำคญจากโลกไซเบอร

ทเขาไปเกยวของกบถานการณความขดแยงทเกดขนบนโลกแหงความเปนจรง

ดงทปรากฏตามสอหลายแหง ถงแมจะไมไดเปนการยอมรบโดยทวไปวา วกลกส

เปนตวแสดงทเรงใหเกดสถานการณในประเทศตนเซย แตกเปนเรองทปฏเสธไมไดวา วกลกส ไดม

การเผยแพรขอความ วนท 7 ธ.ค. 53 ทปรากฏในโทรเลขสงขาวกลบไปยงสหรฐฯ (Cablegate) วนท

17 ก.ค. 52 ของ Robert F. Godec เอกอครราชทตสหรฐอเมรกา ประจำตนเซย ทไดกลาวถง ประธานาธบด

เบน อาล และครอบครว ทมชวตความเปนอยทฟมเฟอย และความเกลยดชงของประชาชนทมตอ สตร

หมายเลขหนง ทไดทำการทจรตคอรรปชน ประเทศชาตเปนจำนวนมาก

นอกจากนยงมบทความเรอง The First WikiLeaks Revolution? เขยนโดย อลซาเบท

ดคกนสน (Elizabeth Dickinson) ทออกเผยแพรวนท 13 ม.ค. 54 ในเวบของนตยสาร Foreign Policy

(Dickinson, E. 2012) โดยพยายามเชอมโยงเหตการณความไมสงบในตนเซย วาสวนหนงเปนเพราะ

ความพยายามปดกนการเขาถงสอ โดยเฉพาะการ block วกลกส ททำใหเกดความอยากรอยากเหนของ

ประชาชน และนำไปสความไมพอใจในทสด

ความจรงแลวปญหาการกอความไมสงบในทตางๆ ทวโลก ทมประเดนของโลก

ไซเบอรเขาไปเกยวของนนไมไดเกดขนครงแรก แตเกดขนมากอนหนาน อยางเชน การจราจลใน

มอลโดวา (Moldova) เมอ เม.ย. 52 ทผานมามการใช Twitter และ LiveJournal รวมถง Facebook

(CNN. 2012) เขาไปเกยวของ ความวนวายภายหลงจากการเลอกตงในประเทศอหรานเมอ ก.ค. 52

ทผานมาจะม Twitter เขามาเกยวของ และในประเทศไทยทมการใชทง Facebook และ Twitter

65ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ในชวงความขดแยงในหวงเดอน ม.ค.- พ.ค.53 ทผานมา

สำหรบตนเซยนนนไมเพยงแต วกลกส จากโลกไซเบอรทสงผลกระทบตอความรสก

ของชาวตนเซย เทานน แตโลกไซเบอรยงมอทธพลตอชาวอาหรบอกหลายประเทศ ดวยการใช

Twitter, Facebook และ Youtube ดงเชน ในตนเซย ประชาชนทใชอนเตอรเนตไดมการสอสาร ไมวา

จะเปน Twitter และ Facebook ในการพยายามตามเสนทางการเดนทางและสกดกนการออกนอก

ประเทศของประธานาธบด เบน อาล และรวมไปถงการ เปลยนโปรไฟลรปของตนเองใน Twitter

และ Facebook เปนรปธงชาตตนเซยสแดง เพอแสดงถงความเปนนำหนงใจเดยวกนในการตอส

สวนในอยปต ประชาชนใช Twitter และ Facebook แสดงความยนดกบชาวตนเซย

และคาดหวงวาชาวอยปตจะเปนประเทศตอไปทมลกษณะเหมอนชาวตนเซย นอกจากนยงมชาวอยปต

ยนฉลองหนาสถานทตตนเซย และตะโกนในลกษณะทวา ใหประธานธบด เบน อาล ของตนเซยมา

รบประธานาธบด มบารค ของอยปต ไปดวย สวนชาวอลจเลยและชาวโมรอคโค กไดแสดงความ

ยนดกบชาวตนเซยผานทางอนเตอรเนต เปนจำนวนมาก

4.3 Social Media กบการแทรกแซงจากภายนอกประเทศ

ทามกลางสถานการณทวนวายหลายแหงในโลก ความขดแยงตางๆ ทดำรงอยนน จะ

พบวาเครองมอสำคญทถกนำมาใชมากขนคอ การสอสารผาน Social Network ทงระหวาง การสอสาร

ภายในพวกหรอกลมเดยวกน และตางพวกหรอตางกลมกน ตวอยางทเหนไดชดไดแก การจราจลใน

มอลโดวา (Moldova) เมอ เม.ย.52 (CNN. 2012) ทผานมามการใช Twitter และ LiveJournal รวมถง

Facebook เขาไปเกยวของ ความวนวายภายหลงจากการเลอกตงในประเทศอหรานเมอ ก.ค. 52 ทผาน

มาจะม Twitter เขามาเกยวของ และทางรฐบาลสหรฐฯ ไดรองขอให Twitter ชลอการปดปรบปรง

เวบไซตในหวงวน เสาร-อาทตย เพอใหประชาชนอหราน สามารถใช Twitter สอสารกนได และใน

ประเทศไทยทมการใชทง Facebook และ Twitter ในชวงความขดแยงในหวงเดอน ม.ค.- พ.ค. 53

อยางแพรหลาย จนมคนไทยหนมาใช Facebook เพมขนเปนในอตรารอยละ 10 ภายในหนงสปดาห

จนตดอนดบเตบโตเปนอนดบ 2 ของโลกในขณะนน

นอกจากนยงมการใช Facebook และ Twitter ใน “การปฏวตดอกมะล” หรอ

(Jasmine Revolution) ทตนเซย ในหวงเดอน ม.ค.54 ทมการสอสารกนอยาง แพรหลาย และลกลาม

บานปลายไปท อยปต ในกรณโคนลมรฐบาลของประธานาธบด ฮสน มบารก เมอ ก.พ. 54 ทผานมา

66ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

และทสำคญในอยปตไดมการตดสญญาณโทรศพทมอถอ และการปดอนเตอรเนต ทำให Twitter ตอง

ออก โปรแกรมพเศษออกมารองรบทชอ Speak-2-Tweet ทชาวอยปตสามารถใชโทรศพทบาน หรอ

โทรศพทสาธารณะ โทรไปทเบอรเหลาน +16504194196 หรอ +390662207294 หรอ +442033184514

เพอทำการบนทกเสยงได 30 วนาท แลวเสยงทบนทกเหลานจะถกนำเสนอใน Twitter

เมอกลางเดอน ม.ค.54 ทาง Facebook ไดทำการปด facebook ทชอ The Third

Palestinian Intifada ซงเปนหนาทถกสรางมาเพอตอตานอสราเอล วนทถกลบนนมสมาชกประมาณ

350,000 คน สาเหตทถกลบหนานไปจาก Facebook เพราะวา ภายในผทเปนสมาชกมาโพสต เรยกรอง

ใหชาวมสลมทกคนฆาชาวยวทกคน และมการเรยกรองใหประเทศรอบๆ ดนแดนปาเลสไตนรวบรวม

มวลชนเขามาในดนแดนปาเลสไตน จากนนประเทศมสลมทงหมดจะรวบรวมมวลชนมายงดนแดน

ปาเลสไตน และในทสดดนแดนปาเลสไตนจะไดรบการปลดปลอย โดยการเรยกรองไดเกดขนภายหลงจาก

การทำละหมาด ในวนท 15 พ.ค.53

จากขอความทปรากฏในหนา The Third Palestinian Intifada ทำใหชาวอสราเอล

หลายคนมความกงวล และ สนนบาตตอตานการหมนประมาท (The Anti-Defamation League: ADL)

ซงเปนองคกรอสระทไมหวงผลกำไร ในสหรฐฯ และเปนองคกรทมชาวยวสนบสนน ไดเรยกรองผาน

ทางตวแทนในอสราเอล ใหทาง Facebook ทำการปดหนา The Third Palestinian Intifada ทปรากฏอย

ใน Facebook และจากการเรยกรองดงกลาว ไดทำให รมว.กระทรวงทเกยวของกบผพลดถนและการ

ทตสาธารณะ ของอสราเอล ไดสงจดหมายถงนาย มารค ซคเคอรเบรก (Mark Zuckerberg) ผกอตง

Facebook ใหทำการปดหนาของ The Third Palestinian Intifada

จากจดหมายดงกลาวไดสงผลใหทาง Facebook พจารณาปดหนาของ The Third

Palestinian Intifada ทำใหเกดการวพากษจากหลายๆ ฝาย และมองวาการปดดงกลาวเปนการละเมด

เสรภาพในการแสดงออก และภายหลงจากการปด The Third Palestinian Intifada กไดมผใช

Facebook สรางหนา The Third Palestinian Intifada ขนมาใหม หลายหนา และทสำคญมผใช

Facebook ประมาณ 70,000 คน (อางองจาก AFP) เขาเปนสมาชก The Third Palestinian Intifada

ทสรางขนมาใหมจำนวนมาก

ปรากฏการณลกษณะนสะทอนใหเหนวา Social Network ไดเขามาสการดำรงอยใน

ของสมาชกในสงคมในภาวะปจจบน เปนการสอสารทมมากกวาการคยเลนระหวางเพอน แลกเปลยน

ขอคดเหนกบบคคลทวไป การเลนเกม การฟงเพลง ดคลป และกจกรรมบนเทงตางๆ และทสำคญได

เลยไปมากกวาการคยแลกเปลยนทศนคตทางการเมอง แตกลบมทศทางทนำไปสการเคลอนไหว

ทางการเมอง การตอตาน และการเมองระหวางประเทศ

67ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

5. บทสรป

ปรากฏการณอาหรบสปรงค เปนปรากฏการณสำคญสงหนงของโลกในยคหลงสงครามเยน

ทหลายฝายตองใหความสำคญ และตดตามอยางใกลชด เพราะความขดแยง ความรนแรง และการ

เปลยนแปลงตางๆ ทมเกดขนในภมภาคตะวนออกกลางนนมลกษณะเปนพลวตร ทสำคญปญหา

เหลานยงคงไมสามารถยตลงไดอยางในเวลาอนใกล และตองยอมรบวาปญหาตางๆ ในภมภาค

ตะวนออกกลางนน ประเทศทอยในภมภาคนนไมสามารถจดการปญหาตางๆ ไดแตเพยงลำพง สวน

หนงนนจะมาจากความสลบซบซอนของปญหาตางๆ ทเกด และปจจยตางๆ ทเปนองคประกอบ

มากมาย

นอกจากนความสำคญของการเมองระหวางประเทศ ยงเปนตวแปรสำคญทจะสงผลให

สถานการณความขดแยงทเกดขน จะมผลไปในทศทางใด ดงตวอยางทเปรยบเทยบกนของสถานการณ

ในลเบย กบสถานการณในซเรย ในลเบยนน องคการสหประชาชาต นนเขาไปมบทบาทสำคญในการ

แทรกแซงปญหาภายในลเบยอยางรวดเรว ทงๆ ทความขดแยงทเกดขนนนไมมการเสยชวตของ

ประชาชนไปมากเทาไหร แตในขณะปญหาทเกดขนในซเรยนนสงผลใหมผเสยชวตไปแลวหลาย

หมนคน สหประชาชาตยงไมมทาทใดๆ ทเปนรปธรรมในการจะยตสถานการณทยงคงดำรงอยใน

ซเรย

การทสหประชาตยงไมไดแสดงบทบาททชดเจนตอกรณปญหาในซเรยนน ทำใหหลายฝาย

เรมหนไปมองวา องคเหนอชาตอยางสหประชาชาต ยงไมสามารถใชกลไกทมของตนในการแก

ปญหาในทตางๆ ทเกดขนโดยลำพง แตตองยดโยงกบผลประโยชนของประเทศมหาอำนาจตางๆ ดง

จะเหนไดจาก ลเบย เปนประเทศทผลตนำมนและกาซธรรมชาตทเปนรายใหญทสดในกลมประเทศ

เมดเตอรเรเนยน อกทงนำมนประมาณ 85% ของลเบยไดถกสงไปขายยงประเทศในสหภาพยโรป ใน

ขณะทซเรยนนมประเทศรสเซยและจน เขาไปลงทนในสาธารณปโภค เปนจำนวนมาก ทำใหการ

แสดงทาทของสหประชาต ผานคณะมนตรความมนคงชาตถาวร 5 ชาตทประกอบไปดวย สหรฐฯ

สหราชอาณาจกร รสเซย จน และ ฝรงเศส ไมสามารถลงมตได

นอกเหนอจากตวแสดงทเปนรฐตางๆ ทมผลตอปรากฏการณอาหรบสปรงคแลว ตวแสดงท

ไมใชรฐ (Non-state Actor) ยงมสวนสำคญ ไมวาจะเปนกลมการเมองตางๆ มวลชน และ ภาคเอกชน

อยางเชน กลมภราดรภาพมสลม (Muslim Brotherhood) หรอ บรษทเอกชน อยาง Twitter และ

Facebook ตางกมบทบาทสำคญทนำสพฒนาการของสถาการณตางๆ ทเกดขน

68ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ไมเพยงแตตวแสดงทเปนรฐ และตวแสดงทไมใชรฐ ทเปนตวแปรสำคญทสงผลตออาหรบ

สปรงค นวตกรรมอยางเทคโนโลยสารสนเทศ กลบกลายมาเปนเครองมอสำคญทนำไปสการรบร

เรองราวตางๆ ของคนในสงคมไดอยางรวดเรว จนหลายครงกลไกของรฐไมสามารถเขาเผชญกบ

สถานการณไดอยางทนทวงท เพราะมวลชนไดรบขอมลขาวสารอยางรวดเรวและมกระบวนการใน

การตดสนใจทสนและเรวกวาทำใหมวลชนตางๆ ทมสวนไดสวนเสยสามารถพฒนาสถาการณความ

ขดแยงไดอยางรวดเรว จนตวแสดงทเปนรฐไมสามารถเขาเผชญสถานกาณไดอยางเหมาะสมทนเวลา

ปจจบนแมหลายประเทศประชาชนสามารถโคนลมระบอบการปกครองเดมไปไดแลว และม

การเลอกตงใหมผานไปเปนทเรยบรอยแลว แตสถานการณในประเทศเหลานนกลบยงไมมความสงบ

มการแกงแยงกนเขาไปสการมอำนาจ ดงนนอาหรบสปรงค คงไมไดเปนการไปสฤดใบไมผลของ

ประเทศอาหรบ แตนาจะเปนความไมนงของสถานการณเหมอนสปรงคยดและหดตวกลบไปกลบมา

อยตลอดเวลา ซงตองใชเวลาในทำใหสปรงคหยดนงไมเคลอนไหว เปรยบเสมอนสนตภาพในภมภาค

ตะวนออกกลางยงคงตองใชเวลากวาจะบรรลผล แตไมวาสถานการณจะพฒนาไปสจดใด ณ วนนชวต

ผบรสทธจำนวนมากไดเสยไปกบปรากฏการณอาหรบสปรงค และยงคงมจำนวนเพมขนเรอยๆ ยงไม

มทาทจะหยด

6. อางอง

โรงเรยนเสนาธการทหารบก. 2541. เอกสารจายยมประกอบการบรรยาย วชา สงครามนอกแบบ สวน

วชาสงครามพเศษ พ.ศ. 2541, โรงพมพกองอปกรณการฝกและศกษา สถาบนวชาการทหารบกชนสง

CNN. 2012. Moldova: Romania to blame for Twitter riots. CNN[Online]

Available from: http://edition.cnn.com/2009/WORLD/europe/04/08/moldova.unrest/index.

html[2012, November 22]

Dickinson, E. 2012, The First WikiLeaks Revolution? Foreignpolicy[Online].

Available from: http://www.foreignpolicy.com[2012, November 22]

Monday, M; Stubblefield, G. 2012. Insurgency: What’s In A Name?[Online].

Available from: http://totse2.com/totse/en/politics/terrorists_and_freedom_fighters/insurg7.

html [2012, November 22]

69ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

Ryan, Y. 2012, How Tunisia’s revolution began. Aljazeera[Online].

Available from: http://www.aljazeera.com/indepth/features/2011/01/2011126121815985483.

html9[2012, November 22]

Security Council SC/10200. 2012, Security Council Approves ‘No-Fly Zone’ over Libya, Authorizing

‘All Necessary Measures’ to Protect Civilians, by Vote of 10 in Favour with 5 Abstentions.

UN[Online]

Available from: http://www.un.org/News/Press/docs/2011/sc10200.doc.htm[2012,

November 22]

Sterling, J; Abdelaziz, S. 2013, U.N.’s Syria death toll jumps dramatically to 60,000-plus.

CNN[Online]

Available from: http://edition.cnn.com/2013/01/02/world/meast/syria-civil-war[2013 ,

January 15]

(Security Council SC/10200. 2012)

70ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

71ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

Security Sector Governance ธรรมาภบาลในกจการความมนคง – ภาวะเมอพลเรอนจะมาคมทหาร

โดย พนเอก ดร.ธรนนท นนทขวาง

นกวชาการดานความมนคง

72ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

73ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

Security Sector Governance ธรรมาภบาลในกจการความมนคง - ภาวะเมอพลเรอนจะมาคมทหาร

โดย พนเอก ดร.ธรนนท นนทขวาง นกวชาการดานความมนคง

1. กลาวนำ

คำวา ธรรมาภบาลในงานดานความมนคง หรอ Security Sector Governance (SSG) นนถอได

วาเปนประเดนใหมทเพงมการกลาวถงในประเทศไทย แตบนความแปลกใหมนกไมไดหมายความวา

เปนเรองทยงไมเกดขนเลยในประเทศไทย ความจรงในชวงทผานมาไมนานน ไดมขาวสารทเกยวของกบ

เรองของธรรมาภบาลในงานดานความมนคงทสำคญอย 2 เรอง โดยทง 2 เรองเปนประเดนทมการ

กลาวถงไปทวโลก เรองหนงเปนเรองทเกดขนในประเทศคอ การทรฐบาลหรอฝายบรหารพลเรอน

ไดสงใชหนวยงานทเกยวของกบความมนคงในการยตสถานการความขดแยงในหวงเดอน ม.ค.-พ.ค.

53 ทผานมา สวนในเรองทสองคอการปลด พล.อ.สแตนเลย แมคครสตล (Stanley A. McChrystal)

ผบญชาการทหารสหรฐฯและกองกำลงนาโตในอฟกานสถาน ในกรณทไปวพากษวจารณเจาหนาท

ระดบสง ในนตยสาร โรลลงสโตน (Rolling Stone) รวมถงประธานาธบดโอบามาดวย และการ

แตงตง พล.อ.เดวด เพเทรอส (David Howell Petraeus) อดตผบญชาการทหารสหรฐในอรก ไปดำรง

ตำแหนงแทน

จากทง 2 ประเดนนเองไดทำใหเกดการวพากษไปในทำนองเชงเปรยบเทยบ ถงระดบการ

พฒนาระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยกบระดบความเปนทหารอาชพ (Military Professionalism)

ของกองทพ และมความเปนไปไดวา เรองของธรรมาภบาลในงานดานความมนคงจะกลายมาเปน

ประเดนสำคญ ทถกใชเปนดชนชวดหนง ถงระดบความเปนทหารอาชพของกองทพในประเทศตางๆ

ทวโลกในอนาคตอนใกลน ทำใหมความจำเปนอยางยงทกองทพและหนวยงานทเกยวของตองมความ

เขาใจ เพอทจะรองรบกบความทาทายในอนาคต

2. ธรรมาภบาลในงานดานความมนคง

เรองของธรรมภบาลในงานดานความมนคงนนถอไดวาเปนเรองใหมในทางสากล และท

สำคญเปนกระแสทประเทศทพฒนาแลวนำแนวคดเหลานมาใชเปนเครองมอตอรองหรอสรางความได

เปรยบกบประเทศทกำลงพฒนาหรอดอยพฒนา ควบคไปกบกระแสประชาธปไตยและสทธมนษยชน

โดยถกหยบยกเปนประเดนสำคญ และบงคบใหประเทศทกำลงพฒนาหรอดอยพฒนาตองทำตาม

74ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

สำหรบประเทศไทยนน ไดมประเทศในกลมสหภาพยโรปไดเขามาขบเคลอน ผลกดน และดำเนนการ

ในเรองธรรมภบาลในงานดานความมนคง ในหวง 2 – 3 ปทผานมา ดงนนหากภาคสวนทเกยวของกบ

งานดานความมนคงไมมองคความรและความรความเขาใจอยางดพอแลว อาจจะสงผลใหประเทศไทย

ตองเขารวมเปนสวนหนงของกระแสนอยางเสยเปรยบ ดงนนการทำความเขาใจในธรรมภบาลในงาน

ดานความมนคงจงเปนสงทมความจำเปนทตองเตรยมการเพอรองรบกบการเปลยนผานทจะเกดขนใน

อนาคต

2.1 ความหมายของธรรมาภบาลในงานดานความมนคง ในความหมายของธรรมาภบาลใน

งานดานความมนคงนน โดยนยยะแลวความมนคงจะหมายถงความมนคงแหงชาต ดงนน จะตอง

พจารณาความหมายของคำสองคำคอ คำวา Security Sector กบคำวา Governance

คำวา Security Sector นนจะหมายถง หนวยงานดานความมนคง ซงหาพจารณาแลวจะ

พบวาเปนการยากทจะระบวาหนวยงานใดบางเปนหนวยงานดานความมนคง เพราะภาคสวนตางๆ

หากพจารณาแลวจะเกยวของกบงานดานความมนคงเกอบทกหนวยงาน แตในเอกสารแนะนำขอมล

พนฐานของ ศนยเพอประชาธปไตยของกองทพประจำกรงเจนวา (The Geneva Centre for the Democratic

Control of Armed Forces: DCAF) ไดแบงลกษณะของหนวยงานทมบทบาทในหนวยงานดานความ

มนคงออกเปน 8 กลมไดแก

1) หนวยงานทมอำนาจหนาทตามกฏหมาย

2) ผบรหาร

3) สภานตบญญต

4) ฝายตลาการ

5) องคกรภาคประชาสงคม

6) หนวยงานภาคเอกชนททำงานดานความมนคง

7) องคกรอสระททำหนาทตรวจสอบ และ

8) ตวแสดงภายนอก [1]

สวน องคกรสหประชาชาต โดยสำนกงานโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (United

Nations Development Program: UNDP) ไดแบงหนวยงานดานความมนคงไวใน รายงานการพฒนา

มนษย 2002 (Human Development Report 2002) ออกเปน 5 กลมไดแก

1) หนวยงานทเปนหนวยงานใชกำลง

2) หนวยงานทจดการดานพลเรอนและควบคมดแล

3) หนวยงานดานงานยตธรรม

75ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

4) กองกำลงตางๆ ทไมใชของรฐ และ

5) หนวยงานอนๆ ทไมใชหนวยงานของรฐ [2]

แตสำหรบประเทศไทยนนอาจจะพจารณาหนวยงานทเกยวของกบสภาความมนคง

แหงชาต เปนเรองยากทจะกำหนด เพราะดวยบรบท และสถานกาณเฉพาะของประเทศไทย จะพจารณา

พนฐานมาจาก หนวยงานทมความเกยวของกบสภาความมนคงแหงชาต เพราะเปนหนวยงานของรฐ

ทรบผดชอบดานความมนคงของรฐ โดยสภาความมนคงแหงชาตมองคประกอบหลกดงน

1) นายกรฐมนตร เปน ประธาน

2) รองนายกรฐมนตร เปน รองประธาน

3) รฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหมเปนสมาชก

4) รฐมนตรวาการกระทรวงการคลงเปนสมาชก

5) รฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศเปนสมาชก

6) รฐมนตรวาการกระทรวงคมนาคมเปนสมาชก

7) รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยเปนสมาชก

8) ผบญชาการทหารสงสด เปนสมาชก และ

9) เลขาธการสภาความมนคงแหงชาตเปนสมาชกและเลขานการ [3]

นอกจากนยงเพมเตมตามทปรากฏใน เอกสารแนะนำขอมลพนฐานของ ศนยเพอ

ประชาธปไตยของกองทพประจำกรงเจนวา ทกลาวไวในขางตน คงจะไมรวมถงกองกำลงตางๆ ทไมใช

ของรฐ และ หนวยงานอนๆ ทไมใชหนวยงานของรฐ ตามทปรากฏใน รายงานการพฒนามนษย 2002

สำหรบคำวา Governance นน The American Heritage® Dictionary ไดใหความหมาย

ไวสองลกษณะ คอ The act, process, or power of governing; government. หรอ The state of being

governed. [4] สามารถถอดความเปนภาษาไทยไดดงน เปนการปฏบต หรอกระบวนการ หรอ อำนาจ

ในการปกครอง กบอกความหมายหนงคอ สถานะทถกควบคม

สวน Collins English Dictionary ไดใหความหมายไวสองลกษณะ คอ government,

control, or authority กบ the action, manner, or system of governing [5] สามารถถอดความเปนภาษา

ไทยไดดงน การปกครอง การควบคม หรอ ผมอำนาจ กบอกความหมายหนงคอ การปฏบต ธรรมเนยม

หรอ ระบบในการปกครอง

นอกจากนในความหมายโดยรวมของคำวา Security Sector Governance ไดมการ

ใหความหมายไวในเอกสารแนะนำขอมลพนฐานของ ศนยเพอประชาธปไตยของกองทพประจำ

76ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

กรงเจนวา (The Geneva Centre for the Democratic Control of Armed Forces: DCAF) ดงน

Security Sector Governance (SSG) refers to the structures, processes, values and

attitudes that shape decisions about security and their implementation.[6]

สามารถถอดความเปนภาษาไทยไดดงใจความตอไปน

ธรรมาภบาลในงานดานความมนคง นนจะมความเชอมโยงกบโครงสราง กระบวนการ

คานยม และ ทศนคต ทชวยใชการตดสนใจและการนำไปปฏบตในหนวยงานดานความมนคง

สวนในบทความ Security Sector Governnace and Oversight: A Note on Current

Practice ของ Madeline L. England แหงศนยสตมสนต (The Stimson Center: Pragmatic Steps for

Global Security)ไดกลาวไวดงน

“…democratic and civilian control of the security sector; transparency, oversight,

and accountability for security policies, decisions, and practices; respect for human rights; compliance

with international law; and legitimacy of the security sector in the eyes of the public…” [7]

สามารถถอดความเปนภาษาไทยไดดงใจความตอไปน

“…การถกควบคมโดยพลเรอนและแนวคดแบบประชาธปไตยในหนวยงานดานความ

มนคง ทประกอบไปดวย ความโปรงใส การตรวจสอบความผดพลาด และภารระความรบผดชอบใน

นโยบายดานความมนคง การตดสนใจและวธปฏบตทใหความสำคญกบสทธมนษยชน การเคารพตอ

กฏหมายระหวางประเทศ และ การปฏบตทชอบดวยกฎหมาย ของหนวยงานดานความมนคงทเผยแพร

ตอสาธารณะ…”

ในบทความเอกสารคำนำกระทรวงกลาโหมและกระทรวงการตางประเทศสหรฐอเมรกา

องคกรเพอการพฒนาระหวางประเทศของสหรฐฯ (United States Agency for International Development:

USAID) ไดใหความหมายไววา

Security Sector Governance is the transparent, accountable, and legitimate

management and oversight of security policy and practice. [8]

สามารถถอดความเปนภาษาไทยไดดงใจความตอไปน

ธรรมาภบาลในงานดานความมนคง คอ ความโปรงใส ภาระความรบผดชอบ และการ

จดการความถกตอง และวธปฏบตและความผดพลาดเพราะละเลยในนโยบายดานความมนคง

77ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ดงนนคำวา Security Sector Governance หรอในภาษาไทยมผทกนอยางหลากหลาย

คอ ธรรมาภบาลในงานดานความมนคง สามารถกลาวโดยรวมไดดงน

“ความโปรงใสทครอบคลมในเรองของ กระบวนการ การปฏบต ทศนคต คานยม

ธรรมเนยม และรวมไปถงความรบผดชอบในดานความนคงทสงผลกระทบตอสาธารณะ เปนการ

ปฏบตทชอบดวยกฎหมายทงในและตางประเทศ”

โดยธรรมภบาลในงานดานความมนคงนนเปนเรองทมความสลบซบซอน และทสำคญ

จะตองมความสอดคลองกบบรบทของประเทศหรอสงคมนนฯ และสงทสำคญคอหากตองการให

แนวคดนประสบความสำเรจ จะตองดำเนนการโดยมการยอมรบและมสวนรวมจากผทมสวนไดสวน

เสยในดานตางๆ รวมกน

2.2 แนวคดของธรรมาภบาลในงานดานความมนคง แนวความคดในเรองของธรรมภบาลใน

งานดานความมนคงเปนเรองทเรมมการกลาวถงในชวงหลงสงครามเยน เปนคำทมการใชควบคไปกบ

คำวา Security Sector Reform (SSR) และนยมใชในภาษาไทยคอ “การปฏรปในงานดานความมนคง”

สาเหตทแนวความคดนเรมมการแพรหลายนนเกดจาก การทประเทศหรอรฐทเกดขนใหมภายหลงการ

ยตลงของสงครามเยนนน กำลงกอรางสรางรฐ ซงเปนภาวะทไมสามารถสรางโดยตวเองไดงาย เพราะ

รฐยงไมมความเขมแขง อาจถกแทรกแซงจากภายนอก หรอปญหาความขดแยงภายใน ทำใหประเทศท

มพลงอำนาจสงกวาตองเขามาชวยจดการ เพอรกษาผลประโยชนของชาตตนเอง ทำใหมการผลกดน

แนวความคดเรอง ธรรมาภบาลในงานดานความมนคง และ การปฏรปในงานดานความมนคง เพอเขา

มาชวยจดการหรอสรางความเขมแขงใหเกดขนในรฐ

ในเวบวกพเดยไดมการรวบรวมและใหลกษณะของรฐหรอประเทศ 3 ลกษณะทนำ

แนวคดทงธรรมภบาลในงานดานคามมนคง และ การปฏรปในงานดานความมนคง ไดแก

1) ประเทศทเพงผานพนความขดแยง

2) ประเทศทอยในชวงของการเปลยนผาน และ

3) ประเทศกำลงพฒนา [9]

ซงนนกหมายความวา ประเทศ 3 ลกษณะนคอประเทศคอประเทศทถกเลอกใหเปน

เปาหมายของการนำแนวความคดเรอง ธรรมาภบาลในงานดานความมนคง และ การปฏรปในงานดาน

ความมนคง จากประเทศทมกำลงอำนาจสงกวา

78ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

นอกจากนนกวชาการจำนวนมากไดมองวาธรรมาภบาลในงานดานความมนคงมความ

สมพนธรวมกบแนวคดในเรองธรรมาภบาล (Good Governance) ดงเชน ไฮนเนอร (Heiner Hänggi)

ผชวยผอำนวยการศนยเพอประชาธปไตยของกองทพประจำกรงเจนวา และหวหนาการวจยของศนยฯ

ไดกลาวไวในเอกสาร Challenges of Security Governance วา ธรรมาภบาลในงานดานความมนคง

เปนมตหนงแนวคดธรรมาภบาล [10] โดย Security Sector Governance นนจะเปนแนวคดในระดบ

รฐ-ชาต สวน Security Governance จะเปนแนวคดในระดบโลก หรอสากล หรอระดบภมภาค [11]

ในเอกสาร Challenges of Security Governance ยงไดกลาวถง แนวคดในเรอง

ธรรมาภบาลในหนวยงานความมนคงภายใตระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย โดยการปฏบตท

ดสความเปนเลศ (Best Practice) ควรจะประกอบไปดวย

1) ขอบเขตของการแบงแยกอำนาจทชดเจนในรฐธรรมนญและกฏหมาย

2) พลเรอนเปนผควบคมและบรหารจดการหนวยงานความมนคง

3) รฐสภาพเปนผควบคมและตรวจสอบความผดพลาดทเกดขน

4) ควบคมโดยศาลยตธรรม เชน ตลาการทหารอยภายใตการควบคมดแลของ

ตลาการฝายพลเรอน และ

5) ควบคมโดยสาธารณะ เชน สอหรอภาคประชาสงคมสามารถวพากษประเดน

ความมนคงไดในฐานะประเดนสาธารณะ [12]

ในเอกสาร Establishing Good Security Sector Governance in Southeast Asia ทเขยน

โดย เฮอรแมน โจเซฟ (Herman Joseph S. Kraft) แหง S. Rajaratnam School of International Studies

(RSIS) ของมหาวทยาลยนนยาง ประเทศสงคโปร ไดกลาวถง องคประกอบทใชศกษาธรรมาภบาล

ในหนวยงานความมนคง สามารถแบงไดดงน

1) การปองกนประเทศ การขาวกรอง การกำหนดนโยบาย การคมขงและงาน

ยตธรรม

2) บทบาทของบรษทเอกชนททำงานดานความมนคง

3) การตรวจสอบขอผดพลาดของกองทพโดยประชาชน

4) บทบาทของภาคประชาสงคม

5) การนำเพศภาวะเปนกระแสหลกของการทำงาน (ความเทาเทยมทางเพศ) และ

6) การปลดอาวธ การระดมพล

7) การบรณาการการทำงานของหนวยงานภาครฐตางๆ [13]

79ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

จากทกลาวมาจะพบวา ธรรมาภบาลในหนวยงานความมนคงนนเปนแนวคดทม

ขอบเขตการศกษาทกวางขวาง คลอบคลมหลายมต ดงนนหากจะทำความเขาใจเกยวกบแนวคดใน

เรอง ธรรมภบาลในหนวยงานความมนคงใหมความชดเจนมากยงขน คงจะตองทำความเขาใจกบ ใน

เรอง ความสมพนธพลเรอนกบทหารภายใตระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย โดยทพลเรอนจะ

มบทบาท ในเรองการปกครอง ควบคม การตรวจสอบ การบรหาร และจดการ หนวยงานความมนคง

และกองทพ เพอใหเกดธรรมภบาล สวนจะเกดธรรมภบาลในหนวยงานความมนคงขนในลกษณใด

หรอแนวทางใด คงเปนเรองทตองศกษาหาแนวทางความเหมาะสมตามบรบทของสงคมนนๆ เพราะ

คงไมมรปแบบธรรมาภบาลในหนวยงานความมนคงทมลกษณะสำเรจรปและใชไดในทกสงคม

2.3 ววฒนาการของกจการดานความมนคงในประเทศไทย ในกจการดานความมนคงของ

ไทยนน หากจะพจารณากจการความมนคงในหวงตงแต หลงสงครามโลกครงท 2 หรอสงครามเยน

จะพบวางานดานกจการความมนคงของไทยมการดำเนนการในลกษณะตางๆ ได 3 ยค ดงแสดงใน

ภาพท 1 และมรายละเอยดดงน

2.3.1 ยคการทำงานบนพนของภารกจ (Mission-based) : เปนยคทหนวยงานความ

มนคงชวงสงครามเยน โดยเมอสงครามโลกครงท 2 ไดยตลง ชดความคดในกจการดานความมนคง

ตองมการปรบเปลยนเพอใหมความสอดคลองกบอดมการณทางการเมอง และไดสงผลใหเกดการทำ

สงครามนอกแบบ (Unconventional Warfare) มการใชสงครามตวแทน (Proxy War) เปนกจกรรม

สำคญ ทำใหเรองของ กลไลพเศษเพมเตมเขามารองรบเพอเปนหลกประกนใหหนวยงานทเกยวของ

กบความมนคงสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพนนคอ การกำหนดชนความลบ (Classified)

นอกจากนยงการปฏบตการตางๆ ทมลกษณะปดลบ หรอทเรยกวา ปฏบตการลบ (Covert Operations)

ทำใหในยคนมการสรางคำเพอเนนยำความสำคญของความลบ โดยสรางขอความเพอปลกฝงผท

เกยวของวา “รเทาทจำเปน” (Need to Know Basis) ซงขอความนจะชวยใหการดำเนนการตางม

ลกษณะเปนกลองดำ (Black Box) ทผทไมเกยวของไมจำเปนตองทราบรายละเอยดขางใน ในยคน

ประเทศไทยไดมการพฒนาองคความรและกลไกตางๆ ในบรบทของตนเองขนมา เพอเผชญกบ

ภยคกคามทเกดขนในขณะนน เชน แนวคดในเรองของสงครามตอสแบบเบดเสรจ (Total Warfare)

80ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ภาพท 1 พฒนาการของธรรมาภบาลในงานดานความมนคง

2.3.2 ยคการทำงานบนพนของกระบวนการ (Process-based) : เปนยคการทำงานของ

หนวงานความมนคงภายหลงจากสงครามเยนยต โดยภายหลงจากกาแพงเบอรลนทแบงประเทศ

เยอรมนออกเปน 2 ประเทศคอ เยอรมนตะวนตกและเยอรมนตะวนออก ไดถกทบทำลายลงจนกลาว

ไดวา เปนจดเรมทสำคญของการยตสงครามเยนลงในทศวรรษสดทายของศตวรรษท 20 ซงหลงจาก

นนไมนานสหภาพโซเวยตกลมสลายลง ทำใหกระแสโลกาภวตนแพรกระจายไปรอบโลกอยาง

รวดเรว แนวคดจากขอความเดมทวา “รเทาทจำเปน” (Need to Know Basis) ไปสการ “รแลวตอง

แลกเปลยน” (Need to Shere Basis) ดวยเหตนเองทำใหหนวยงานดานความมนคงของไทยตองเผชญ

กบการเปลยนแปลง จนกระทงเกดกรณของความขดแยงใน พฤษภาคม พ.ศ.2535 ตามมาจนกระทง

การประกาศใชรฐธรรมนญ ฉบบ พ.ศ. 2540 การดำเนนการดานความมนคงตองมการปรบเปลยน

เพราะมการเพมอำนาจในการตรวจสอบ และหนวยงานตางๆ ตองพรอมถกตรวจสอบ การเปลยนแปลง

เหลานสงผลใหหนวยงานตางๆ ตองใหความสำคญกบกระบวนการ (process) ตองมกระบวนการ

ดำเนนการตางๆ ทมความชดเจน เพอรองรบการตรวจสอบ การดำเนนการตางๆ ยงไมไดกาวหนาทง

81ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

กระบวนการตรวจสอบ ผตรวจสอบ และผถกตรวจสอบ และการตรวจสอบนเองไดเปนเงอนไขหนง

ทนำไปสความขดแยงอยางรนแรง และพฒนาไปสการรฐประหารใน กนยายน พ.ศ. 2549 ทำใหมการ

ประกาศใชรฐธรรมนญ ฉบบ พ.ศ. 2550 ซงเนอหาโดยรวมมความคลายกบรฐธรรมนญ ฉบบ พ.ศ.

2540 ทยงคงใหความสำคญกบการอำนาจการตรวจสอบ อยางไรกตามภายหลงจากรฐประหาร

กนยายน พ.ศ.2549 สถานการณความขดแยงไมไดคลคลาย แตกลบพฒนาไปสความขดแยงใหม

เมอเมษายน 2552 และ มนาคม – พฤษภาคม 2553 ทำใหเกดความเปลยนแปลงและความทาทายใหม

อกครง

2.3.3 ยคการทำงานบนพนของธรรมาภบาล (Governance-based) : เปนยคทคาดวาจะ

เกดขนในทศวรรษน เพราะกระแสธรรมาภบาลจากประเทศตะวนตกไดแพรกระจายมายงประเทศไทย

ทงในภาครฐ ทเรยกวา การบรหารกจการบานเมองทด (Good Governance) และภาคเอกชน ทเรยกวา

การกากบดแลกจการทด (Good Corporate Governance) โดยสงทมความชดเจนมากขนเมอมการตรา

พระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 เพอสอดรบกบ

กระแสสงคมทเปลยนแปลงไปได แตภายหลงจาก พ.ร.ก.หลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมอง

ทดฯ ไดนำมาใชปรากฏวาภาคสวนตางๆ ไมคอยไดมการเปลยนแปลงนก หรอมการเปลยนแปลงกม

การเปลยนแปลงในอตราทชา ทงนสวนหนงการปฏบตตามกรอบ พ.ร.ก.ฯ นนอาจจะมความขดแยงตอ

วฒนธรรมการทำงานของระบบราชการทเปนมาตงแตอดต ทำใหมการปรบเปลยนไปอยางคอยเปนคอยไป

ซงมความเปนไปไดวาธรรมาภบาลในระบบราชการจะมความชดเจนมากยงขนในทศวรรษน ทงน

เพราะกระแสการเปลยนแปลงจากภายนอกนอกประเทศและภายในกดดนให ธรรมาภบาลในระบบ

ราชการเปนสงทตองเกดขนอยางเปนรปธรรม ดวยเหตนเองจงทำใหธรรมาภบาลในหนวยงานความ

มนคง กลายมาเปนเรองสำคญทหนวยงานความมนคงไมสามารถหลกเลยงได และยงตองนำมาใช

ปฏบตใหเปนรปธรรม เพอรองรบการตรวจสอบ การปกครอง การควบคม และ การจดการ จากฝาย

บรหาร กลไกการตรวจสอบ และการตรวจสอบจากภาคประชาชน ดงนนธรรมาภบาลในหนวยงาน

ความมนคงจงกลายมาเปนสงสำคญสำหรบหนวยงานความมนคงในจะตองนำมาปฏบตใหเปนสวน

หนงของการปฏบตงาน

2.4 ความทาทายของธรรมาภบาลในงานดานความมนคง การยดโยงกบอดตและวฒนธรรม

องคกรเปนสงทสามารถกลาวไดวาเปนความทาทายทสำคญ และยงอาจเปนอปสรรคในการเดนทาง

ไปสมตของธรรมาภบาลในงานดานความมนคง ในชวงสงครามเยนและกอนหนานน ตงแตยคของ

รฐ-ชาต (Nation-state) เปนตนมาจนถงหลงสงครามโลกครงท 2 หรอยคสงครามเยน จะพบวาปญหา

ทเผชญนนจะเปนภยคกคามแบบดงเดม ทมลกษณะของภยคกคามทางทหาร การรกรานรฐ และการ

82ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ปองกนรฐ โดยในยคดงกลาวจะใชชดความคดในเรองความมนคงของชาตเปนชดความคดในการ

อธบายปรากฏการตางๆ และแนวทางในการแกไขปญหา

ตอมาเมอสงครามเยนยตลงจะพบวา รปแบบภยคกคามไดเปลยนแปลงไป ซงจะม

ลกษณะเปนภยคกคามทมความผสมผสานกนระหวางภยคกคามทางทหาร และไมใชทางทหาร หรอท

เรยกกนวา ภยคกคามรปแบบใหม (Non-traditional Threat) แตชดความคดในทใชในการแกปญหา

ของภาครฐยงคงเปนชดความคดเดมคอ ความมนคงแหงชาต แทนทจะเปนชดความคดใหมทมความ

สอดคลองกบบรบทในปจจบนทถกถาโถมดวยกระแสโลกาภวตน นนคอ ชคความคดในเรองของ

ความมนคงมนษย (Human Security) และเมอชดความคดเปนแนวคดในเรองของความมนคงมนษย

แลว กลไกทเหมาะสมทจะนำมาใช คอ การใชภาคประชาสงคม (Civil Society)

ภาพท 2 ความสมพนธระหวาง ปญหา ชดความคด และ กลไกทใชแกปญหา

จากความทาทายดงกลาวจะพบวา การแกปญหาในปจจบนซงสวนใหญเปนปญหาภยคกคาม

รปแบบใหมนน ภาคสวนตางๆ ทเกยวของจะแกปญหาไดอยางไมมประสทธมากนก เพราะยงคงใช

ชดความคดเดม และกลไกเดมในการแกปญหาใหม ทำใหไมมความสอดคลองกบปญหาทกำลงเชญ

ดงแสดงไวในรปท 2

83ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ภาพท 3 แนวคดในการเผชญปญหาทเหมาะสม

ดงนนหากภาคสวนตางๆ ทเกยวของโดยเฉพาะอยางยง หนวยงานดานความมนคงได

ตระหนก และมองคความรทในเรองของภยคกคามรปแบบใหมอยางดพอ การเขาเผชญปญหายอมจะ

สงผลใหสามารถแกปญหาตางๆ ไดอยางมประสทธภาพสอดคลองกบบรบททเปลยนไปไดอยางดขน

นคอสงทาทาย ของธรรมาภบาลในงานดานความมนคงทไมเปนแตของประเทศไทยเทานน หากแต

เปนความทาทายของทกประเทศในโลกทตองเผชญ และทสำคญคอ ตองมการกำหนดชดความคด

ทเหมาะสมเพอนำไปสการรองรบกบปญหาทมความสลบซบซอนไดมประสทธภาพมากขน ซงแนว

ความคดดงกลาวคอ ชดความคด “ความมนคงสมบรณแบบ (Comprehensive Security)” รายละเอยด

ตามภาพท 3 โดย ความมนคงสมบรณแบบ จะมงเนนไปทการพฒนากำลงอำนาจของชาตทกดานให

ไดสมดลย คอ ใหความสำคญกบกำลงอำนาจของชาตในทก ๆ มตไปพรอม ๆ กน และเทาเทยมกน

เพราะถามงเนนไปในดานใดดานหนง อยางเชน การทหารเพยงดานเดยวนอกเหนอพลงอำนาจของ

ชาตทางดานอน เชน เศรษฐกจอาจสงผลกระทบใหประเทศขาดความพรอม ในการปองกนประเทศ

อนนำไปสการสญเสยเอกราชในทสด

84ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

3. แนวทางการจดการธรรมาภบาลในงานดานความมนคงของไทย

ประเทศไทยมรปแบบการปกครองทมการพฒนาการตามบรบททผานมาอนยาวนานของ

ตนเอง ความเกยวพนของโครงสรางในเชงอำนาจนนจงมความสลบซบซอนมลกษณะเฉพาะตน การ

ใชแนวคดจากตางประเทศมาใชพจารณาอาจทำใหขาดมตของความเปนไทย โดยเฉพาะอยางยง

แนวคดใหมอยางการจดการธรรมาภบาลในงานดานความมนคงนน สามารถกลาวไดวาเปนแนวคด

ใหมทมทศทางทไมสอดคลองกบรปแบบของการดำเนนการกจการความมนคงของไทยทผานมา

อยางไรกตามถงแมจะเปนแนวคดใหมทอาจจะสงผลกระทบกจการความมนคงกตาม แตแนวคดเรอง

การจดการธรรมาภบาลในงานดานความมนคงเปนกระแสโลกทไมสามารถหลกเลยงหรอปฏเสธได

ดงนนแนวคดการจดการธรรมาภบาลในงานดานความมนคงของไทยทเหมาะสมกบบรบทของ

ประเทศไทยจงมความจำเปนอยางยง สำหรบบทความนไดนำเสนอแนวทางการจดการธรรมาภบาลใน

งานดานความมนคงของไทย ตามรายละเอยดตอไปน

3.1 ความสมพนธระหวางกลมอำนาจในรฐ เปนสงทปฏเสธไมไดวาประเทศไทยนนมตว

แสดงทไมใชรฐ (Non-state Actors) ทมบทบาทสำคญในการจดสรรคอำนาจอย 3 กลมคอ กลม

การเมอง (Political Groups) กลมผลประโยชน (Interest Groups) และ กลมผนำทหาร (Military

Leader Groups) ถงแมจะมนกวชาการหลายทานอาจจะใหความสำคญกบ กลมขาราชการ (Bureaucracy

Groups) กลมภาคประชาสงคม (Civil Society Group) และ กลมสอสารมวลชน (Mass Media Groups)

จะมบทบาทสำคญกตาม แตในบทความนไดพจาณาใหกลมขาราชการเปนกลมทมบทบาทตามกลม

การเมองตามสภาพทเกดขนในปจจบน สวนภาคประชาสงคมนนยงไมความเขมแขงเพยงพอทจะกาว

เขามามบทบาทในเชงอำนาจ และ กลมสอสารมวลชนนนมบทบาทตามกลมผลประโยชนทมอำนาจ

อยในปจจบน

ดงนนการจดการอำนาจจงตกอยท 3 กลมคอ กลมการเมอง กลมผลประโยชน และ กลมผนำ

ทหาร และผลจากบทบาทสำคญในเชงอำนาจนเอง ไดนำไปสมมมองทสะทอนภาวะของรฐในเชงการ

ใชอำนาจ โดยความสมพนธของกลมอำนาจทง 3 มลกษณะตามภาพท 4 และมรายละเอยดดงตอไปน

3.1.1 ภาวะสมดลย (Equilibrium State) : หากความสมพนธของกลมการเมอง กลม

ผลประโยชน และกลมผนำทหารนน มความสมพนธในระดบทเหมาะสม แตละกลมอำนาจมความ

เขมแขง ยอมจะสงผลใหเกดดลยภาพขนในประเทศ การใชอำนาจตาง ๆ ผานการกำหนดนะโยบาย

สาธารณะจะมความเหมาะสมตอประเทศโดยรวม ในภาวะรฐสมดลยนจะสงผลใหเกดเสถยรภาพขน

ในประเทศ และประเทศไทยสามารถขบเคลอนไปขางหนาไดอยางมทศทาง

85ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ภาพท 4 ความสมพนธระหวางกลมอำนาจในรปแบบของภาวะของรฐ

3.1.2 ภาวะอทธพล (Mafia State) : ในกรณทกลมผลประโยชน กบกลมผนำทหารม

ความใกลชดกนมาก และทงสองมความสมพนธทหางเหนกบกลมการเมอง เพราะกลมการเมองไมม

ความเขมแขง ยอมจะสงผลใหกลมผลประโยชน และกลมผนำทหาร กลายมาเปนผกำหนดทศทาง

ตางๆ ในการกำหนดนโยบายสาธารณะ และจะสะทอนออกมาในลกษณะของการมอทธพลของกลม

อำนาจ ในภาวะนจะเปนภาวะทไมมเสถยรภาพ ผทไมไดรบความเปนธรรมจะเรมมปฏกรยา อาจจะ

นำไปสการมปฏกรยาตอตาน ทำใหกลมการเมองไดรบการสนบสนนเพอใหมความเขมแขงขน และ

หากกลมการเมองมความเขมแขงขนไดยอมจะสงผลใหกลมผลประโยชนและกลมผนำทหารลดความ

เขมแขงลง

3.1.3 ภาวะผกขาด (Monopoly State) : ในกรณทกลมการเมอง กลมผลประโยชน

และกลมผนำทหาร มความใกลชดกนมากยอมจะสงผลใหการกำหนดนโยบายสาธารณะ นนมลกษณะ

ผกขาด มลกษณะของการมอำนาจเบดเสรจ ในภาวะนจะสงผลใหกลมภาคประชาสงคมและกลม

86ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

สอสารมวลชน เรมมการรวมตวกนขนเพอตอตาน และหากภาคประชาสงคม และสอสารมวลชนม

ความเขมแขงมากอาจนำไปส การกอความไมสงบ (Insurgency) หรอการกอการราย (Terrorism) เพอ

ตอตานการผกขาดของการใชอำนาจรฐ สวนใหญในภาวะน จะสงผลใหประมหาอำนาจหรอประเทศ

ทไดรบผลกระทบอาจจะเขาแทรกแซง ทงทางตรงและทางออม และอาจะนำไปสการสนบสนนกลม

กอความไมสงบหรอ กลมกอการราย เพอวตถประสงคในการเปลยนแปลงโครงสรางอำนาจ

3.1.4 ภาวะผลประโยชน (Interest Sate) : ในกรณนจะเปนความสมพนธในลกษณะ

ของกลมการเมองและกลมผลประโยชนมเขมแขงและมความสมพนธกนใกลชด ประกอบกบกลม

ผนำทหารไมมความเขมแขง ทำใหทศทางของการกำหนดนโยบายสาธารณะนนมทศทางไปในรป

แบบทเออประโยชนตอกลมการเมองและผลประโยชน ในภาวะนจะสงผลให ผทไดรบผลกระทบจะ

รวมตวกนขนเพอตอตาน พรอมๆ กบใหการสนบสนนใหกองทพมความเขมแขงขน ซงหากกองทพม

ความเขมแขงขนทำสำเรจอาจนำไปสภาวะของการทำรฐประหารเพอยดอำนาจ เพอเปนการสลาย

อำนาจของกลมการเมองและกลมผลประโยชน

3.1.5 ภาวะทหาร (Military State) : ในกรณทกลมการเมองและกลมผนำทหารม

ความเขมแขงมากและมความสมพนธใกลชดกนมาก ประกอบกบกลมผลประโยชนยงมความเขมแขง

ไมเพยงพอ จะทำใหทศทางในการกำหนดนโยบายสาธารณะมทศทางไปสการควบคมอำนาจแบบ

เบดเสรจ ใหความสำคญกบการเสรมสรางกองทพใหมความเขมแขง และเพมระดบการควบคม

บรหารจดการความมนคงภายในประเทศ ผทไดรบผลกระทบเรมรวมตวกนตอตาน และอาจนำไปส

การกอความไมสงบ (Insurgency) หรอการกอการราย (Terrorism) โดยกลมผลประโยชนอาจจะเปน

ผสนบสนนการตอตานโดยตรงหรอทางออม พรอมๆ กบประมหาอำนาจหรอประเทศทไดรบผลกระทบ

อาจจะเขาแทรกแซง ทงทางตรงและทางออม รวมถงอาจจะนำไปสการสนบสนนกลมกอความไม

สงบหรอ กลมกอการราย เพอวตถประสงคในการเปลยนแปลงโครงสรางอำนาจ

3.2 แนวทางการจดการธรรมาภบาลในงานดานความมนคงทเหมาะสม จากความสมพนธ

ของกลมอำนาจในประเทศไทย จะพบวาภาวะสมดลยเปนภาวะทเหมาะสม เพราะแตละกลมอำนาจ

มความเขมแขง มเสถยรภาพ และมความสมดลยในเชงอำนาจ ซงการทจะใหประเทศไทยมภาวะ

ดงกลาวไดนนจะตองให ภาคประชาสงคมและสอสารมวลชน มความเขมแขง จนสามารถทำหนาท

ในการตรวจสอบกลมอำนาจทมบทบาทในสงคมได

โดยความเขมแขงของภาคประชาสงคมและสอสารมวลชน ความสมพนธในลกษณะท

ใกลชดเกนไปและหางเกนไป ของกลมการเมอง กลมผลประโยชน และกลมผนำทหาร เปนสงทม

87ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ความสำคญเปนอยางยง เพราะหากกลมหนงกลมใดมความหางเหนกลบกลมอนๆ หรอมความออนแอ

แลว ยอมทจะสงผลใหเกดภาวะไมสมดลยทางอำนาจ เชน กลมการเมองทมความสนทสนมกบกลมผล

ประโยชนมากเกนไป ยอมจะทำอะไรทใหความสำคญและเออประโยชนใหกลบกลมของตน จนสง

ผลกระทบตอภาคสวนอนๆ ตามมา ในขณะเดยวกนหากแตละกลมมความใกลชดกนจนเกนไป ยอม

จะนำไปสภาวะผกขาดในทกๆ ดาน ซงจะทำใหเกดปฏกรยาจากภาคสวนอนๆ ตามมาอกดวยเชนกน

ดงนนภาวะสมดลยและการรกษาระยะความสมพนธของแตละกลมอำนาจจะสามารถ

เกดขนไดอยางเปนรปธรรมนน ภาคประชาสงคม และสอสารมวลชน จะตองมความเขมแขงอยาง

เพยงพอทจะสามารถทำการตรวจสอบระยะของความสมพนธทเกดขนระหวางกลมได รายละเอยด

ตามภาพท 5 โดยภาคประชาสงคมตองมพลง มการรวมตวกน และมอำนาจในการตรวจสอบ และ

ควบคม แตละกลมอำนาจใหทำหนาทในภาคสวนของตนอยางโปรงใส กระทำตามขนตอน และม

ความเหมาะสมตามสถานการณทเกดขน

ภาพท 5 บทบาทของสอและภาคประชาสงคมในการตรวจสอบเพอเปนภาวะสมดลย

นอกจากน สอสารมวลชนเองกตองมสวนรวมกบภาคประชาสงคมในการตรวจสอบ

ดงนนความเปนมออาชพในวชาชพ หรอการมคณธรรมและจรยธรรมของสอมวลชน จงถอไดวาเปน

เรองทมความสำคญเปนอยางยงเพราะ จะชวยทำหนาทเปนกระบอกเสยงใหกบภาคประชาสงคมใน

การตรวจสอบ ความสมพนธทผดเพยนไปของกลมอำนาจแตละกลม ซงในปจจบนบางพวก บางกลม

88ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ในกลมผลประโยชน มกจะมความสมพนธทใกลชดเปนอยางมากกบกลมสอสารมวลชน ทำใหพลง

อำนาจในการตรวจสอบมนำหนกทนอยลง เรองเหลานจะมสวนทำใหแนวในเรองของธรรมภบาลใน

กจการความมนคงยงคงเปนเรองทตองใชเวลาและกระบวนการขดเกลาทางสงคม (Socailization) เปน

สงทชวยกอใหเกดการเปลยนผานไปสการมธรรมภบาลในกจการความมนคงในอนาคต

4. ขอเสนอแนะ

จากทกลาวมาในขางตนจะพบวาแนวคดของธรรมาภบาลในกจการความมนคง เปนประเดน

ทประเทศทพฒนาแลวสวนใหญผลกดนใหเปนเรองทนานาประเทศจะตองมภายหลงจากหลงสงครามเยน

ยตลง ดงนนการทกองทพในฐานะทเปนหนวยงานหลกททำงานดานความมนคง จงมความจำเปนท

ตองศกษา ปรบเปลยน และพฒนากจกรรมตางใหสามารถรองรบกบภารกจทจะตองปฏบตในอนาคต

ไดอยางมประสทธภาพ และการทหนวยงานดานความมนคงของไทยจะมธรรมาภบาลไดนนจะตองม

การดำเนนการดงตอไปน

4.1 ยกระดบภาคประชาสงคมใหมความเขมแขง : การสงเสรมใหภาคประชาสงคมมความ

เขมแขงนนเปนสงทตองเรงดำเนนการ ทงนเพราะภาคประชาสงคมนนเปรยบเสมอนกบผทคอยทำ

หนาทตรวจสอบการใชอำนาจของฝายตางๆ ไมวาจะเปนฝายบรหาร นตบญญต ตลาการ แมกระทง

ขาราชการ หรอ แมกระทงภาคเอกชน ตางๆ เพราะประชาชนเปนเจาของอำนาจทแทจรง โดยการท

จะสงเสรมใหภาคประชาสงคมมความเขมแขงได ประเทศไทยจะตองการมการสงเสรมในประเดน

ตางๆ ดงน

4.1.1 มการออกนโยบายสาธารณะทเปดโอกาสใหประชาชนและภาคประชาสงคมได

มบทบาท หนาท และรวมไปถงการมอำนาจในการตรวจสอบการทำหนาทของภาคสวนตางๆ ใน

ระดบทมความเปนรปธรรมและเหมาะสม

4.1.2 จดใหประชาชนทกคนไดมโอกาสทางการศกษาในระดบสงสดเทาทเปนไปได

และใหครอบคลมมากทสด เพอยกระดบคณภาพทางการศกษาของประชาชนในประเทศ อกทงยง

เปนการเพมภมคมกนและมความรเทาทนในสถานการณความเปนไปของประเทศ

4.2 รณรงคสงเสรมสอมวลชนสรางสรรค ความสำคญของสอนนมความสำคญยงในสภาวะ

แวดลอมปจจบน นอกจากนความตองการในการบรโภคขอมลขาวสารของปจเจกบคคลมแนวโนมท

สงมากขนเปนลำดบ ดงนนการทำหนาทของสอจงมความสำคญเปนอยางยงตอการตรวจสอบการ

ดำเนนการตางๆ ของภาคสวนตางๆ ในสงคม เพอนำไปสความโปรงใสตรวจสอบได อนเปนปจจย

89ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

พนฐานของธรรมาภบาล การรณรงคสงเสรมสอมวลชนสรางสรรค ควรมการดำเนนการดงน

4.2.1 สรางความเขมแขงของประชาคมเครอขายสอมวลชน ดวยการเนนการมสวนรวม

ระหวางสอมวลชนทเปนสมาชกในการรวมกนนำเสนอขอมลขาวสารทเปนจรง ถกตอง ทนเวลา และ

เปนขาวสารเชงสรางสรรตอสงคมไทย โดยคำนงถงบทบาทในการเปนเครองมอหนงของสงคมในการ

ทำหนาทตรวจสอบ นโยบายสาธารณะทกำหนดใชโดยหนวยงานภาครฐ ความสมพนธระหวางกลม

อำนาจทอาจนำไปสการเออประโยชนซงกนและกน การตรวจสอบการทจรตและคอรรปชน เปนตน

4.2.2 สงเสรมจรรยาวชาชพ รวมถงการพฒนาองคความรทเกยวของโดยตรงกบ

วชาชพและองคความรในดานอนๆ เพอใหมลกษณะเปนสหวทยาการในมตของการสอสารมวลชน

อนนำไปสการยกระดบใหผททำหนาทเปนสอมมาตรฐานในวชาชพทสง เปนสากล คำนงถงผล

ประโยชนของสวนรวม ไมตกอยภายใตอทธพลของกลมหนงกลมใด

4.3 สงเสรมใหกองทพมความเปนทหารอาชพ ความเปนทหารอาชพของกองทพนนจะชวย

ใหการดำเนนการดานตางๆ ในกจการความมนคงของประเทศเปนไปอยางมเสถยรภาพ โดยเฉพาะ

อยางยงในประเดนทางการดานการเมอง ทกองทพจะตองรกษาระยะใหมความเหมาะสม คอไม

หางเหนหรอใกลชดจนเกนไป เพราะความเหมาะสมของระยะของกองทพกบกลมผลประโยชนตางๆ

จะชวยใหกองทพมความเปนทหารอาชพ โดยการดำเนนการทมงไปสความเปนทหารอาชพมประเดน

สำคญไดแก

4.3.1 ปรบโครงสรางกองทพใหมความทนสมยและเหมาะสม เพอใหมกระบวนการ

ทำงานทมประสทธภาพ มความชดเจนในบทบาทและหนาท รวมถงเปนการเตรยมความพรอมเพอ

รองรบการควบคม ตรวจสอบ บรหาร และจดการทจะเกดขนโดยพลเรอนในอนาคต นอกจากน

บทบาทของกองทพในการเตรยมกำลง และใชกำลง จะตองมลกษณะทแยกออกจากกน ปจจบน

กองทพเปนหนวยงานมลกษณะรวมการใชกำลงและเตรยมกำลงภายในตนเอง ทำใหมการใชอำนาจ

แบบเบดเสรจผกขาดทบคคลคนเดยว ดงนนการทกองทพมโครงสรางทเหมาะสม โดยมการแยกการ

เตรยมกำลง และใชกำลงออกจากกน ซงสงเหลานจะชวยใหกองทพมความเปนทหารอาชพมากยงขน

4.3.2 ปลกฝงอดมการณความเปนทหารอาชพอยางตอเนอง ในเรองอดมการณในการ

เปนทหารอาชพนน เปนสงททกคนในกองทพจะตองไดรบการปลกฝงอยางตอเนองยาวนาน เพอไม

ใหลมจตวญญาณในการเปนทหารอาชพ แตในสภาพความเปนจรงทผานมานนกองทพใหปลกฝง

อดมการณในการเปนทหารอาชพใหเฉพาะ โรงเรยนทหาร และชวงการฝกบคคลพลเรอนเขามาเปน

ทหาร แตหลงจากจบการศกษาหรอผานการฝกจากหลกสตรเหลานนไปแลว เมอเขามาประจำการใน

90ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

กองทพกไมไดโอกาสใหมการปลกฝงอดมการณในการเปนอาชพสกเทาไหร อยางไรกดในปจจบนใน

สถาบนการศกษาของทหารหลายแหงเรมมความตนตวในการเปนปลกฝงอดมการณในการเปนทหาร

อาชพอยางตอเนองตลอดเวลา ซงการดำเนนการเหลานจะชวยใหทหารในอนาคตมทรรศนะในการ

เปนทหารอาชพทเพมมากขน

4.4 เนนกระบวนการมสวนรวมจากทกภาคสวน ในปจจบนการดำเนนการตางทจะสามารถ

ผานไปไดอยางดนน เปนททราบกนดวาจะตองอาศยการมสวนรวมของภาคสวนตางๆ ทมสวนได

สวนเสยในเรองนนๆ เพราะหากไมไดมสวนรวมจากภาคสวนทเกยวของแลว ยอมมแนวโนมวาการ

ดำเนนการนนยากทจะประสบความสำเรจ เพราะปจจบนสงคมมความสลบซบซอนทมากขนและท

สำคญมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลาในลกษณะทเปนพลวตร การมสวนรวมจากภาคสวนตางๆ

จงเปนเรองทหนวยงานดานความมนคงไมสามารถทจะหลกเลยงได ดงนนการดำเนนการใดๆ จงม

ความจำเปนทตองมสวนรวมจากภาคสวนตางๆ ลกษณะดงน

4.4.1 จดใหมเวทสาธารณะทเนนการมสวนรวมจากภาคสวนตางๆ ในวาระสำคญๆ

ของประเทศ ดานความมนคง เพอใหเกดความโปรงใสในการดำเนนการในดานตางๆ ของกจการ

ความมนคง อนนำไปสการตรวจสอบจากภาคสวนตาง ๆ อกทงยงนำไปสฉนทามตในเรองตาง ๆ ท

หนวยงานดานความมนคงดำเนนการ แตทงนและทงนนการมสวนรวมนนจะตองมดลยภาพระหวาง

ความมนคงแหงชาตและการรบรขาวสารของประชาชน

4.4.2 จดกจกรรมทเนนการมสวนรวมจากภาคสวนตางๆ ในวาระสำคญๆ ของประเทศ

เพอเปนการสอสาร ประชาสมพนธ และเพมระดบการมสวนรวมของภาคสวนตางๆ อนนำไปสการ

ขบเคลอนรวมกนในมตความมนคง

4.5 ปลกฝงคานยมทถกตองใหกบเยาวชน เยวชนเปนกำลงสำคญทจะตองเตบโตเปนพลเมอง

ของประเทศในอนาคต หากไดรบการปลกฝงในสงทเหมาะสมและดแลวยอมทจะเปนหลกประกน

สำคญประการหนงในอนาคต ทจะชวยใหสงคมสวนรวมมการพฒนาขนไปในทางทด ดงนนคานยม

จงกลายเปนสงทสำคญทจะประคบประคองใหสงคมพฒนาไปอยางมทศทาง

4.5.1 รณรงคใหเยาวชนตระหนกถง สทธ และหนาทพลเมอง เพอใหตระหนกถงสทธ

ตนเองมวามขอบเขตเพยงไร และตองไมลมวาอำนาจเปนของปวงชน ดงนนสงทสำคญประการแรก

คอ สทธการเปนเจาของอำนาจ ทจะตองหวงแหนและรกษาเอาไว นอกจากนหนาทพลเมองกยงเปน

สงทมความสำคญควบคไปกบสทธ โดยหนาททตนเองตองรบผดชอบและสำคญมากคอ หนาทในการ

ตรวจสอบ เพราะหากไมมความสำนกในเรองของการตรวจสอบแลว ทกคนจะไมทำหนาทในการ

91ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

ตดตามวาผทไดรบเลอกใหเปนผแทน หรอ ผทปฏบตงานในภาคสวนตางๆ ไดทำหนาทของตนอยาง

เตมกำลงความสามารถหรอยง นอกจากนการไมใหความสำคญอาจจะนำไปสความสะดวกในการ

คอรรปชนอกดวย ดงนนการรณรงคใหเยาวชนมความรความเขาใจ และตระหนกถงสทธและหนาท

พลเมอง จงเปนสงสำคญทตองเรงสรางในเกดความคดอยางแพรหลายในสงคมไทย เพอทเยาวชน

เหลานนจะไดกลายไปเปนผใหญทมคณภาพของสงคมไทยในอนาคต

4.5.2 การปลกฝงคณธรรมจรยธรรม เพอใหเยาวชนมคดดทำด มความคดเออเฟอ

เผอแผ เอออาทรตอกน นอกจากนการมคณธรรมจรยธรรมจะชวยใหเยาวชนเหลานมจตสำนกทเปน

จตสาธารณะและจตอาสา ในการทจะชวยเหลอผอนทประสบปญหาหรอดอยกวาตน อกทงชวยให

แนวคดในเรองของธรรมาภบาลไดแพรกระจายไปสสงคม ไมวาจะเปนเรองความโปรงใส และการ

ยนยอมใหถกตรวจสอบจากบคคลอน การเรมรณรงคทเยาวชนจงเปนจดเรมทจะชวยใหสงคมไทย

เปลยนผานไปสอนาคตอยางมเสถยรภาพ

5. บทสรป

ธรรมาภบาลในหนวยงานความมนคงเปนแนวคดใหมทเกดขนในยคหลงสงครามเยน มความ

สมพนธและสอดคลองกบการปกครองในระบอบประชาธปไตยในยคปจจบนทใหความสำคญกบ

ธรรมาภบาล ควบคกนไป โดยหลกการสำคญของธรรมภบาลในหนวยงานความมนคงนน คอ การ

ทหนวยงานดานความมนคง ซงรวมถงกองทพ นนสามารถทจะถกควบคม ปกครอง จดการ และ

ตรวจสอบ โดยประชาชน ในฐานะทประชาชนเปนเจาของอำนาจทแทจรงของประเทศ อยางไรกด

ถงแมแนวความคดเรองธรรมาภบาลในหนวยงานความมนคงจะเปนเรองทถกขบเคลอนมาพรอม

กระแสประชาธปไตย แตการปรบปรงและเปลยนผานใหหนวยงานดานความมนคงของไทยไปสจดท

ม ธรรมาภบาลในทศนะของประเทศตะวนตกนน เปนเรองทละเอยดออนและสมพนธกบกลมอำนาจ

ตางๆ ในสงคมไทย

การดำเนนการตางๆ ควรทจะมลกษณะคอยเปนคอยไปและสอดคลองกบบรบทตางๆ ใน

สงคมไทย เพราะสงคมไทยเปนสงคมทมพฒนาการมานานมความสลบซบซอน นอกจากนการ

เปลยนแปลงทจะเกดขนนนเปนการเปลยนแปลงทตองกระทบกบผลประโยชนและอำนาจทผกตดไว

กบตำแหนงตางๆ ทำใหการเปลยนแปลงตางๆ ยงเปนเรองยากขนไปอก หากวนนหลายทานทอยใน

อำนาจหรอกำลงจะขนสอำนาจ ไมเสยสละยอมทเปลยนแปลงปรบปรงโครงสรางอำนาจหนาททมใน

ปจจบนใหมความสอดคลองรองรบกบการเปลยนแปลงทจะเกดขนแลว วนหนงขางหนาสงคมและ

92ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

สวนรวมจะกลายมาเปนเปนผทบบบงคบใหเกดการเปลยนแปลงเอง ซงหากวนนนมาถงหลายคนท

ไมไดเตรยมตวไวยอมจะตองเสยใจ การมอำนาจในอนาคตจะตามมาดวยการตรวจสอบจากภาคสวน

ตางๆ เพราะยงทานยงมอำนาจทานยงตองยงมความรบผดชอบตอสงคมมากขนเทานน เหมอนกบคำ

พดของลงเบนทสอน ปเตอร ปารคเกอร ในภาพยนตเรอง สไปเดอรแมน ทวา “With great power

comes great responsibility.” แลวทานละครบ ม great responsibility กนรยง

6. อางอง

[1] DCAF, “Security Sector Governance and Reform”, DCAF Backgrounders Series, 2009, p.1.

[2] UNDP, “Human Development Report 2002”, Oxford University Press, 2002, p.87.

[3] http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php/สภาความมนคงแหงชาต.

[4] The American Heritage® Dictionary of the English Language, Fourth Edition copyright ©2000

by Houghton Mifflin Company. Updated in 2009. Published by Houghton Mifflin Company.

All rights reserved.

[5] Collins English Dictionary – Complete and Unabridged © HarperCollins Publishers 1991, 1994,

1998, 2000, 2003

[6] DCAF, op.cit., p.2.

[7] Madeline L. England, “Security Sector Governnace and Oversight: A Note on Current Practice”,

Published December 2009 from Future of Peace Operations Program, Henry L. Stimson Center :

http://www.stimson.org/images/uploads/research-pdfs/Stimson_Governance_oversight_

security_Sector_FINAL_12dec09_1.pdf

[8] USAID, “Security Sector Governance”, Published February 2009 from United States Agency

for International Development : http://www.usaid.gov/our_work/democracy_and_governance/

publications/pdfs/SSR_JS_Mar2009.pdf

[9] http://en.wikipedia.org/wiki/Security_sector_reform.

93ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556

[10] Heiner Hänggi, “Making Sense of Security Sector Governance,” Challenges of Security

Governance, ed. Heiner. Hänggi, and Theodore Winkler (Münster: Lit Verlag, 2003), 11.

[11] Ibid, 8.

[12] Ibid, 16 – 17.

[13] H. Joseph S. Kraft, “Establishing Good Security Sector Governance in Southeast Asia”, Asia

Iniative Asia Security Initiative Policy Series: Working Paper No. 14, S. Rajaratnam School of

International Studies (RSIS), 2011, P.5.

94ปท8ฉบบท2เดอนกนยาคม-ธนวาคม2556