2009 Bogazkoy calismalari 32_KST (2010)_4

7/31/2019 2009 Bogazkoy calismalari 32_KST (2010)_4

1/26


2/26

T.C.KLTR VE TURZM BAKANLIIKltr Varlklar ve Mzeler Genel Mdrl

32.KAZI SONULARI

TOPLANTISI4. CLT

24 - 28 MAYIS 2010

STANBUL


3/26

T.C. Kltr ve Turizm Bakanl Yayn No: 3267-4Kltr Varlklar ve Mzeler Genel Mdrl Yayn No: 147-4

YAYINA HAZIRLAYANLARA. Naci TOYDr. Haydar DNMEZmer TGN

Mustafa GL

ISSN: 1017-7655

Kapak Fotoraf: Cevat BAARAN Parion 2009 Yl Kaz ve Restorasyon almalar

Not : Kaz raporlar, dil ve yazm asndan Klsik Filolog Dr. HaydarDnmez tarafndan denetlenmitir. Yaymlanan yazlarn ieriinden

yazarlar sorumludur.

AllmeTantm & Matbaaclk

Hizmetleri

ANKARA-2011

Kapak ve Uygulama

Bu kitap stanbul 2010 Avrupa Kltr Bakenti Ajans nn

katklaryla baslmtr.

'


4/26

NDEKLER

Smer ATASOY, ahin YILDIRIMFilyos-Tios 2009 Yl Kazs ....................................................................................1

Nurfeddin KAHRAMANElmack Omurgal Fosilleri ....................................................................................17

Orhan BNGL, Grkem KKDEMR, Muharrem ORALMagnesia ad Maeandrum 2008-2009....................................................................... 25

Mirko NOVK, Ekin KOZALSirkeli Hyk 2009 Yl almalar ....................................................................... 42

V. Belgin DEMRSAR ARLIznik ini Frnlar Kazs 2009 Yl almalar..................................................... 51

Nicola LANERI

Hirbemerdon Tepe Arkeoloji Projesi 2009 .............................................................. 65Francesco DANDRIAPhrygia Hierapolisi (Pamukkale) 2009 Yl Kaz ve Onarm almalar...............76

evket DNMEZOluz Hyk Kazs 2009 Dnemi almalar ........................................................ 92

E. Emine NAZA-DNMEZAmasya Harena Kalesi ve Kzlar Saray Kazs 2009 Yl Sonular ....................111

Burcu ERCYAS, Emine SKMEN, Coku KOCABIYIKKomana Antik Kenti 2009 Yl Kaz almalar .................................................... 121

Michel E. FUCHS, Sophie DELBARRE-BRTSCHIDerecik Project Excavation, Study and Restoration of a ProtobyzantineBasilica near Bykorhan, Province of Bursa .........................................................133

Sait BAARAN, Banu AKAN, Stefan KARwIESE, Ramazan YILMAZ,Glnur KURAPEnez (Ainos) 2009 Yl Kaz ve Onarm-Koruma almalar ................................ 145

Yaar E. ERSOY, mit GNGR, Hseyin CEVZOLU2009 Yl Klazomenai Kazs ................................................................................... 169

Aykut INAROLU, Duygu ELK2009 Yl Alaca Hyk Kazlar............................................................................... 183

Bilal STStratonikeia 2009 Yl almalar .......................................................................... 194

Andreas SCHACHNERBoazky-Hattua 2009 Yl almalar ................................................................ 212Timothy MATNEY, Dirk wICKE, John MACGINNISTelfth Preliminary Report on Excavations at Ziyaret Tepe(Diyarbakr Province), 2009 Season ...................................................................... 233


5/26

Felix PIRSONPergamon-2009 Sezonu almalar Raporu ...........................................................245

K. Levent ZOROLU, Mehmet TEKOCAKKelenderis 2009 Yl Kaz ve Onarm almalar ..................................................260

Kadir PEKTA, Hseyin BAYSALDenizli-lbad (Eski) Mezarl Kaz, Onarm ve Envanter almalar(2008-2009)..............................................................................................................274

Kadir PEKTABitlis Kalesi 2009 Yl Kazs ..................................................................................285

Hatice PAMR, Shinichi NISHIYAMA2008-2009 Yl Sabuniye Hy Kazlar ............................................................299

Zafer DERNzmir-Yeilova Hy 2009 Yl Kaz almalar ................................................315

Adnan DLERPedasa 2008/2009 ................................................................................................324

Aye Gl AKALINErythrai Kazs 2009 Sezonu Kaz ve Aratrmalar ...............................................342

Masako OMURA2009 Yl Yasshyk Kazlar .................................................................................360

Antonio LA MARCAKyme 2009 Yl Kazlar..........................................................................................368Osman AYTEKNavat (Satlel) Kalesi Kaz ve Restorasyon almas 2009 ...................................382

Dominique BEYERZeyve Hyk (Porsuk) Excavations in 2009 ...........................................................394

Michael HOFF, Rhys TOWNSEND, Ece ERDOMUThe Antiochia ad Cragum Archaeological Research Project: NortheastTemple 2009 Season ...............................................................................................403

Kimiyoshi MATSUMURABklkale Kazs 2009 .............................................................................................411

Sachihiro OMURA2009 Yl Kaman-Kalehyk Kazlar .....................................................................421

Harun TAKIRAN, Selahattin Eyp AKSU, M.Beray KSEM, Kadriye ZELKSuluin Maaras Kazs-2009 ...................................................................................427

nder BLGSamsun-kiztepe Kazlarnn 2009 Dnemi almalar .........................................440

Hayat ERKANAL, VasfAHOLU, Rza TUNCEL, Ourania KOUKA,Levent KESKN, rfan TUCULiman Tepe 2009 Yl Kazlar.................................................................................446

VasfAHOLU, Hayat ERKANAL, mit AYIReme-Balararas 2009 Yl Kazlar ....................................................................463


6/26

..................................................................................................................................................................................212

BOAZKY-HATTUA 2009 YILI ALIMALARI

Andreas SCHACHNER1

HATTUA RENYERNDEKALIMALARAntik Hitit bakentinin Yukarehrinde 2001 yldan beri devam eden almalarn

ana projesi 2008 ylnda tamamlanmtr2. 2009 sezonunda, 2006dan beri SarkaleVadisinin gneyinde ve Orta Plato olarak adlandrlan alanda kazlan yaplarn eksikkalan ksmlarnn tamamlanmas amacyla ilk bu blgede allmtr (Resim: 1-2)3. Bualmalar tamamlandktan sonra sezonun ve gelecek yllarn ana programn oluturanalmalara balamak amacyla Aaehirdeki yeni alma alanna geilmitir (Resim: 4.5).

1.a Yukarehirde, Orta Platodaki Kazlar (295296/287 Plan Kareler)2009 ylnda almalar, 2008e kadar geni apl aa karlan, dzgn planl

ve simetrik bir plana sahip, ancak gneybat kesinde kk bir blm kazlamayanHitit Dnemine ait olan binada younlatrlmtr (Resim: 1. 2). Bu alanda yapnn birodasnn tm ve ikinci bir odasnn 2008de kazlamayan blm aa karlmtr.Ayrca esas binaya batdan sonradan eklenmi bir odann, korunan gney ksm da

bulunmutur (Resim: 1. 2). Sz konusu alanda, 2008de de grlen Hitit Dnemindensonra oluan tahribat nedeniyle herhangi bir in situ buluntuya rastlanmamtr. Binannbat blmnn duvarlarnn kuzey ksmlar, muhtemelen, kaz alannn kuzeybatksmnda 2006-2007 yllarnda 289-290/295 plan karelerinde tespit edilen BizansDnemi aktivitelerinden kaynaklanan tahribatlar srasnda sklmtr (Resim: 2).Buna ramen yapnn gneybat kesinin bulunmasyla binann genel plan, yaklak23 x 23 m. byklnde bir kare olarak tamamlanabilir (Resim: 2). Elde edilen plan nyapsal zellikleri, tahmin edilebilen bykl ve odalarn diziliiyle, Hattuada,zellikle Aaehirde eski kazlarda aratrlan baz konut yaplaryla (rn. 15 No.lu

ev) ayn

zellikleri ta

d

n

gstermektedir4

. Bylece Orta Platoda irdelenen bu bina,genel olarak konut sfatyla adlandrlan yaplar grubuna dhil edilebilmesine ramen,gsterdii simetri yznden yine de zel bir konuma sahiptir. nk Hitit kentlerinde, butarz yaplarda benzer dzgn bir plan anlay henz grlmemitir. Bu zellii ilk etaptayapnn daha nce kullanlmayan ve dolaysyla inaat srasnda dikkate alnmas gereken

1 Do. Dr. Andreas SCHACHNER, Alman Arkeoloji Enstits, Inn Cad. 10, 34437 stanbul/[email protected]

2 Genel bir deerlendirme iin bkz. Schachner 2008; Schachner 2009.3 Daha nceki almalar iin bkz. Schachner 2007, 2008, 2009.4 Hitit konut mimarsinin rnekleri, plan zellikleri ve plan gelimeleri iin bkz.: Neve 1979.


7/26

.................................................................................................................................................................................. 213

baka yaplarn olmad bir alanda kurulmu olmasyla aklanabilir. Ancak Hitit konutmimarsinin geliimi5 ve yapnn tarihlendirilmesi6 gz nnde tutulursa, tipolojik adanayn grupta bulunan dier rneklerinden daha gelimi olduu ve Hitit mparatorlukDneminde ska grlen gelimenin en son safhasn tekil ettii sylenebilir.

2009 yl kazlarnda yapmzn fonksiyonu hakknda bilgi veren ok az buluntu elegeirilmitir. Ancak, yapnn dou ksmnda devam eden kazlarla 8 No.lu odada bulunan

bir ivi yazl tablet yapnn fonksiyonuna k tutmaktadr (Env.-No.: Bo 2009/02;Resim: 3). Sz konusu yazt saray grevlilerinin banda bulunan en st dzey idareciden,MEEDI-birliklerinin komutanna yazlm bir mektubun parasdr7. Alcnn MEEDI-

birliklerinin8 komutan olmas, bu binann byk bir ihtimalle sz konusu yneticininkona ya da malikhanesi olduunu dndrmektedir. lk kez, bylesine nemli birgrevi yrten bir kiinin Hitit bakentinde nerede yaad tespit edilebilmitir.

Bu sonu ehrin sosyal topoafyas iin olaanst bir nem tamaktadr.

Bu buluntunun getirdii sonula, 2007 ile 2008 yllarnda ayn yapnn gneydouodalarnda aa karlan seramiklerin fonksiyonu ve kullanm ile ilgili yeni yorumlarakla gelmektedir9. Sadece tketim ile ilgili olan kaplar byk bir ihtimalle ev sahibinin dekatld trenlerde gelen misafirlerin hizmetinde kullanlm olmaldr. Ne tr tren veyaritellerin gerekletirildiini tam olarak bilemesek de, bu buluntularn nda ilk kezmetinlerden, ancak kral dzeyde bilinen trenlerin, baka sosyal tabakalarda da benzerekilde gerekletirildii anlalmaktadr10.

1.b. Aaehirdeki Kazlar

2000 ylndan beri Yukar ehirde yrtlen almalar, Hitit bakentininkronolojik ve yapsal geliiminin ok daha iyi anlalmasna frsat vermitir11. Elde edilenneticelerin nda ehrin dier blmleriyle ilgili de birok soru akla gelmektedir. Buerevede 1977ye kadar kazlarn yrtld Aaehirin kronolojisi ve strktrelgeliimi ile ilgili sorunlarn zlmesi iin 2009tan itibaren bu alanda kazlarn yeniden

balatlmasna karar verilmi ve almalara ayr amayla balanmtr (Resim: 4. 5).Antik Hattuann Aaehir ksmeitli kk ve byk platolardan olumaktadr

(Resim: 4. 5). 1970li yllara kadar sren kazlarla Byk Mabetin zerinde kuruluolduu plato tm olarak aa karlmtr. Bu alan, gneyde ykseklii 2-3 m.yi bulan

bir basamakla poternli sura kadar uzanan bir baka terastan ayrlmaktadr. Sz konusu5 Neve 1979.6 Bkz. Aada.7 Prof. D. Schwemer ve Prof. G. Wilhelmin verdii bilgiler; bkz. Wilhelm 20108 MEEDI-birlikleri Hitit kraln koruyan askeri birliktir. Dolaysyla GAL.MEEDI olarak hitap edilen bu

birliin komutan, Hitit askeri ve sosyal hiyerarisinin en yksek kiilerinden biridir. MEEDI-birlikleriningrevi iin bkz.: Gterbock van den Hout 1991.

9 Schachner 2009, 35-38 Abb. 18. 20-2210 Benzer trenler Hititlerle ada olan komu kltrlerde daha detayl bilinmektedir, genel olrak bkz: Benz

Gramsch 2006, 417437; Mller 2006, 485-520; Jungfleisch 200611 Genel olarak bkz.: Seeher 2006c.


8/26

..................................................................................................................................................................................214

terasta sadece Boazkydeki ilk kazlar srasnda (Th. Makridi bakanlnda 1906-1912 yllarda) herhangi bir belgeleme olmadan, baz arama amalarnda kaz almalaryaplmtr. 2007de bu blgede jeofizik almalar ve geleneksel yzey aratrmalargerekletirilmitir12. Bu almalarn neticelerine gre bu alanda antsal bir mimarnin

var olduu tahmin edilmitir. Ancak kazlarn neticelerine gre, jeofizik yntemlerle eldeedilen verilerde grlen izlerin, tahmin edilen bir mimarden ziyade, muhtemelen Hititsonras dnemlerde, istinat duvarlar olarak yorumlanabilinen yaplardan kaynaklandanlalmtr.

Dou Amas (290-292/373-376 plan kareleri)

zellikle dou amasnda tespit edilen mimar tabakalar birbirini ok sk ve yakntakip etmektedir (Resim: 6). Bu alanda ulalan toplam derinlik, amann en kaln olangney ksmnda bile 2m.yi amamaktadr. Dolaysyla stratigrafik farklar sadece yer

yer tespit edilebilir. Buna ramen iki amadaki stratigrafi Bizans Dnemi, Ge AntikDnem, Demir a, en az 2 Hitit Dnemi tabakas ve Eski Hitit/Karum Dnemi olaraksralanabilir. lk kez 2009 ylnda, modern kaz metotlarnn kullanmyla, BoazkydeDemir andan sonraki dnemlerin buluntularnn incelenmesi mmkn olmutur.

291/374 plan karesinde tahminen Bizans Dnemine ait stabilize edilmi yolparalar olarak yorumlanabilen ta demelere13 ait bir para, tm alanda serpitirilmivaziyette bulunan mezarlardan birinin zerine yaplmtr. Yer yer ayn seviyede grlen

bu bulunutlarn iki ayr dneme ait olmas gerektii anlalmaktadr. Basit toprak, tasandk ya da kiremit rtl mezarlarn bazlarndan az sayda buluntu ele geirilmitir14.zellikle sikke tarihlendirme asndan nem tamakta ve bu blgenin M.S. 4.yzylda mezarlk olarak kullanldn gstermektedir15. 2009 sezonunda elde edilensonular, 1960l yllarda sadece biraz kuzeyde tespit edilen Antik Dneme ait nekropoln

buluntularyla rtmektedir16. Buna gre daha nce tespit edilen nekropol, poternli surakadar gneye doru uzanmaktadr.

Bizans ve Ge Antik Dneme ait buluntular kaldrldktan sonra dou amasnnzellikle kuzey ksmnda baz yerlerde dank duvar paralar ile yer yer ta demelertespit edilmitir. Buluntular ou yerde yzeye ok yakn olduu iin in situ buluntuyaya da bir btnlk oluturan duvarlara hi rastlanmamtr. Sadece bu seviyede rastlanan

12 Schachner 2008, 135-136 Resim: 34, 136-142 Resim: 35.13 Benzer yol paralar Yukarehirde dou havuzlarda 1998de tespit edilmitir: Seeher 2006, 39-42 Resim:

1-4.14 Mezarlar Yrd. Do. Dr. H. stnda tarafndan incelenmitir. Toplam 17 iskeletten 13 deerlendirilebilmitir.

skeletler zerinde grlen hastalk izlerinden insanlarn yaam kalitesinin dk olduu anlalmaktadr;bkz. stnda 2010.

15 Bo 09-379-736: Follis Constantin I. (M.S. 330335) bkz. RIC VII 195; Bo 09-515-842: CentenionalisConstantius II. (M.S. 337361) bkz. RIC VIII 81,G ya da 81,I; Bo 09-1135-1167: tahminen 4. Jh. (ktkorunmu, tahminen: Constantius II.) bkz. RIC VIII 84; sikkelerin tanmlanmas I. Dinkel tarafndanyaplmstr.

16 Khne 1969.


9/26

.................................................................................................................................................................................. 215

maden buluntulara (rn.fibula paralar) ve baz boyal seramik rneklerine dayanarak,bu tabakann Demir ana, hatta daha nce tespit edilen Bykkale II ve I safhalarna(genel olarak M.. 7.-6. yzyl) ait olduunu dnmek mmkndr17. Dank olarakkorunmusa da bu yerleim izlerinin, 1960l yllarda, alma alanmzn hemen

kuzeydousunda tespit edilen ayn safahalara ait Demir a yerleiminin devamolduunu ve bylece Aaehirdeki yerleimin tahmin edilenden daha gneye dorugenilediini sylemek mmkndr18.

Dank Demir a tabakasnn altnda geni ve iyi korunmu olarak HititDnemine ait bir yap aa karlmtr (Resim: 6). Onun altnda yer yer ayn dneme

ait daha eski ikinci bir yap grlmektedir. 2009da Hitit Dneminin st tabakasndarastlanan yap neredeyse btn olarak aa karlmtr. Sadece kuzeybat kesi ilegneydou ksmnda kk blmler daha topran altndadr. Kuzeyinde 1970li yllarakadar aa karlan antsal mimarden ok farkl bir yap tekniiyle inaa edilmitir.

Kuzeyindekilere karn ilenmi ta bloklarn kullanlmad ve sadece dzensiz krmatalarla kuru duvar tekniiyle yapld gzlenmektedir. 1. yapnn duvarlarnn oksafhal olmasndan birok yerde tamir edildii ve oda dzeninin ksmen deitirildiianlalmaktadr. Bylece yapnn nispeten uzun bir zaman kullanld sylenebilir. Bykksmnn yzeye ok yakn olmas nedeniyle en son kullanm safhasna ait seramie

sadece baz gney odalarda ve az miktarda rastlanmtr.Yap plan zellikleriyle de hemen kuzeyinde grlen mimarden ok farkldr.

Ortasnda uzun bir koridor odasnn batsnda ve dousunda dizili odalaryla, P. Nevetarafndan Hitit sofal evi (Hallenhaus)19 olarak adlandrlan konut tipiyle elemektedir.

Benzer yaplar Orta Hitit Dneminden itibaren Boazkyde ehrin her blmndegrlmekte ve P. Neveye gre bir sosyal deiime iaret etmektedir.

1. yapnn hemen altnda 2. bir yapnn ya da yaplarn baz duvarlar grlmtr.Yapnn birok duvar daha sonraki tabakann altnda kald iin plan bir btn olarakanlalamamaktadr. Ancak yap tekniinin ayn olmas ve genel grnm itibaryla bu

yapnn da bir konut olduu dnlmektedir.Yeni bir kronoloji oluturulmas ve elde edilen bulgularn daha nceki kaz

sonularna uygulanmas, 2009 ylnda balayan almalarn en nemli hedeflerinden

biridir. Bu sebeple zellikle aman

n kuzey k

sm

nda al

lm

t

r. lk belirlemelere gre2009 ylnda aa karlan ve 1. Hitit yapsyla ada olan bir kanaln, 1970li yllarda

kazlan antsal yapnn zerinden getii anlalmaktadr. Bylece yeni alma alanndatespit edilen Hitit tabakalarndan ge olannn (1. yap), kuzeyde bulunan antsal yapdandaha ge olduu dnlebilir. Bu geici sonuca gre Aaehir iin daha nceki hafirlertarafndan nerilen tarihsel ve kltrel gelimenin sorgulanmas gerekmektedir.

17 Boazkydeki Demir a kronolojisi iin bkz. Genz 2003.18 Neve 1974.19 Neve 1979.


10/26

..................................................................................................................................................................................216

Bat Amas (288-289/373-375 Plan Kareleri)Aa ehirde, Kesikkaya ve Byk tapnak arasndaki alanda, 2009 ylnda

balatlan almalar kapsamnda, alann batsnda daha nce tespit edilen VI No.lupoternin 10 metre dousundaki plan karelerde (288-9/373-4) de kaz almalarna

balanmtr (Resim: 5). Yzeye yakn seviyede karlalan ancak ilevleri tam olarakanlalamayan, muhtemelen blokaj amal yapld dnlen ta setlere ait paralar ve

bu seviyede tespit edilen ta sandk tipli iki mezar, alann en azndan Ge Roma Dneminekadar kullanldna dair iaretlerdir.

Mezarlarn bulunduu seviyenin altndan youn bir moloz tabakas ierisindeDemir ana ait olduu dnlen bir takm buluntulara rastlanmtr. Olduka zayfve tahribat grm duvar paralar ve dnemin zelliklerini gsteren baz seramikler ve

bronz buluntular, dou amalarda olduu gibi bu alanda da dank ve tahribat grm birDemir a kullanmnn olabileceini gstermektedir.

Tm alan kaplayan, kalnl yer yer 1m.ye varan ta moloz ve seramik dolgununaltndan, yzeyden yaklak 1,5 metre derinlikte geleneksel Hitit mimarsinde karmzakan duvarlarn zelliklerinde, duvar paralar grlmeye balanmtr. Net bir mimar

plann tamamlanamad alanda tespit edilen dzgn duvarlarn alt seviyelerinde buyapnn ok evreli olduu anlalmtr. Duvarlarn farkl evrelerde onarld ya dailvelerle yeniden kullanld, ayrca alt evrelerdeki kltr molozunun zerine inaedildii de anlalmtr. Bu tabakada in situ herhangi bir buluntuya rastlanmamsa da HititDneminin tipik zelliklerini gsteren buluntular genel bir tarihlendirme yapabilmeyefrsat vermektedir. Tm duvarlarn kuzeybat, gneydou ynl olduu bu alandaki

mimar kalntlarn evrelerinin, buluntular ve seramiklerle birlikte deerlendirildiinde,genel olarak Orta(?) Hitit Dnemini kapsadn dnmekteyiz.

Ge dnemlerde tahrip edilmi bu Hitit tabakalarnda yer yer yank topraklakarlalmtr. Karum (?) Dnemine ait bir yangn molozu olduu anlalan bu yanmtoprak, kaz alannn birok yerinde karmza kmaktadr. Hitit tabakalar birok yerdedaha nceki dnemin duvarlar temel olarak kullanlarak ina edildiinden her ikisininarasnda ok byk bir zaman fark olmad akla gelmektedir.

Sz konusu yangn tabakasnn olduka geni bir alan kapsad grlmektedir.Yangn moluzunun iinde ve dolaysyla in situ bulunmam olsa da birok buluntu

bu durumu dorulamaktadr. Gze arpan seramik buluntular arasnda Acemhyk,Kltepe ve Boazkyde 1930li yllarda yaplan kazlardan bilinen zm salkm biimliseramik para yer almaktadr. Ayn moloz ierisinde karakteristik Karum Dnemi stilindeyaplm adet ta damga mhr de bulunmutur (Resim: 7 a ve b)20. ki para hlinde

bulunmu pimi topraktan bir aslan figr de bu alanda ele geirilen en nemli buluntulararasndadr (Resim: 8). n situ olmasa da figrn altndaki ek yerine ait krk, aslann bir

20 Bo 09-157-387 (Resim: 7a): Boehmer Gterbock 1987, 19.20 Taf. I. 915; Bo 09-141-331 (Resim: 7b):Boehmer Gterbock 1987, 27 Taf. VII. 66. Tipolojik bakmdan yakn bir benzeri olan nc mhrn resmiok and iin neyin betimlendi net anlalamamaktadr (Bo 09-135-301).


11/26

.................................................................................................................................................................................. 217

yere monte edilmi olduunu dndrmektedir.Yine ayn moloz ierisinde pimi topraktan yaplm ve Karum Dnemine

tarihlenen, Boazkyde benzeri daha nce bulunmu bir yap modeli de ele geirilmitir.Kafes grnml bu model boyutlu yaplmtr. Arka yznde kazma teknii ile kap

ve pencere olduu dnlen unsurlar yaplm modelin, bir klt vazosuna ait olduudnlmektedir. n yzne bir ko ba eklendiinden bu modelin, bir tapna temsiledebilecei de dnlmektedir.

Yangnla tahrip edilmi tabakada, zayf ve tahribat grm duvarlar arasndaiki taban tespit edilmitir. Snrlar henz belli olmayan yap ya da yaplara ait odalarnduvarlarnn sadece en alt sralarnn bir ksm aa karlabilmitir (Resim: 9).Kuzeydeki tabann hemen zerinde, iyi korunmu ve bir ksm daha sonraki dnemlerdeyaplm duvarn altnda kalan bir seramik envanteri bulunmutur. Birok farkl formlarasahip kaba ait paradan oluan bu seramik grubunun yangnla yok olmu ahap bir raf

zerinde yer ald dnlmektedir. Aralarnda ince bir yangn tabakas bulunanan, stste ylm bu seramik yn ierisinde ok sayda gaga azl seramik kap paralarnnyan sra, birbirine benzer tiplerde depolama kaplar ve kse gibi daha kk boyutlu kap

paralarna da rastlanmtr.Alann gneydou kesinde ve dou profili iine doru devam eden yanm

bir odann 5,5 m lik blm aa karlmtr (Resim: 9). Bat ve kuzey duvarlarnnbir blm aa karlm bu oda ierisinde youn kl ve yanm kerpi paralargrlmtr. Bu yank molozun altndan odaya ait bir taban tespit edilmitir. Tahribatgrm oda duvarlarnn i yzlerinde ok az da olsa sva paralarna rastlanmtr. Benzer

sva paralar ve dalm kerpi paralar, taban zerinde ince bir tabaka oluturmuve belki de tabann tahribata uramadan korunmasn salamtr. Douya doru devamettii anlalan odada, amann dou profiliyle kesitii alanda, profil kenarndan tm

bir kaba ait paralar karlmtr. Bu kap, hemen yannda taban zerinde bulunan pimitoprak birfigrin (Resim: 10 a ve b) ve bu odann hemen batsnda ayn seviyedeki bir

baka blmede bulunan ivi yazl tablet, bu alann Karum Dnemine ait olma ihtimalinigz nne sermektedir.

Olduka iyi ilenmi erkek figrini yaklak 5 cm. uzunluundadr. Ba veayak ksmlar krlmfigrn, elinde bir nesne tuttuu sa eli gsnde durmaktadr.

Dirseinden itibaren krk sol eli gvdenin yannda hafif akekilde durmaktadr. Vcutuzuvlar ok doal birekilde belirtilmitir21.Bu alandaki almalarn en nemli buluntularndan biri eski Asur dilinde yazlm

ve ad gemeyen birahsn, Sn-imeanni ve Azuma adl kiilere olan borcuyla ilgili olanivi yazl bir tablettir22. Tabletin paleografik ve dil zelliklerine gre yaklak olarakKltepe 1b tabakasyla paralel olduu anlalmtr.

21 plak erkekfigrleri Karum ve Eski Hitit Dneminde ancak tamamen farkl bir durula baz kabartmal kapparalarnda bulunmaktadr, bkz. Boehmer 1983, 13. 14 Abb. 1 Taf. 1, 2; 4, 2

22 Prof. Dr. G. Wilhelmin verdii bilgilere gre.


12/26

..................................................................................................................................................................................218

Poternli Sur Kazlar (287-289/367-370 Plan Kareleri)Alann gneyinde poternli surun zerinde nc bir amada allmtr (Resim:

5. 11). Kesikkayann batsndaki poternli surun, daha nceki yllarda yaplan jeofizikalmalar sonucunda dnlenden farkl ynde olduu anlalmtr23. Ancak jeofizik

almalar, Boazky jeolojisinin karmak olmas nedeniyle surun yapsal zelliklerihakknda net bir bilgi verememitir. Dolaysyla surun plan, yap teknii ve kronolojikgelimesi hakknda bilgi edinmek amacyla bu alanda kazlara balanmtr.

Toplam 620m yi kapsayan kazlarla, surun iki kule ve duvar parasndanoluan yaklak 60m. lik bir blm aa karlmtr. Ge Antik Dneme ait mezarlar veyakn dnemlerde ta almndan oluan yer yer tahribata ramen surun yapsal zelliklerianlalmaktadr. Surun Hitit Dnemi iin karakteristik sandk tipinde olduu tm alandagrlmtr (Resim: 11. 12).

ki kulenin arsnda sadece 7 metre vardr. Bu mesafenin, dier taraflardaki kulelere

gre ok daha az mesafede olmas

gze arpmaktad

r (Resim: 11. 12). ki kuleninarasndaki d duvarda, duvarn i ve d taraflarnda grlen basamaklar daha nceherhangi bir Hitit kaz yerinden bilinmeyen bir zelliktir. Hitit Dneminde, sz konusu

basamaklar zerine kap eii grevi gren kaln aa hatllarn yerletirilmi olduudnlmektedir. Sz konusu duvarn i tarafnda bu basaman zerinde bulunan, in situkap sve ta, dier zelliklerle birlikte deerlendirildiinde yapnn bir sur kaps olaraknitelendirilmesi gerekmektedir.

Poternli surun 2009da Kesikkayann batsnda irdenlenmi blmnde surun planzelliklerinin, daha nce Kesikkayann gney dousunda aa karlan blmndenfarkl olduu grlmektedir (Resim: 5). zellikle kuleler, doudakilerden farkl olarakiki tane birbirine paralel olarak uzanan ve kulenin tm geniliini kapsayan odalardanolumaktadr (Resim: 11. 12). Bu plan zellii Boazkyde Yukar ehir surlarndave Kuakl surlarnda grld iin imdiye kadar Hitit surlarnn M.. 16. yzylnikinci yarsndan itibaren kullanlan plan olduu dnlmtr. 2009 yl kazlarndasurun tarihlendirilmesine yardmc olacak ve daha nceki tarihlendirmeleri deitirecekherhangi bir buluntuya rastlanmamtr. Kazlarda surun daha eski bir safhas grlmediiiin, 2009da irdelenmi blmnn ilk ina dnemine ve dolaysyla M.. 17. yzylnsonuna ya da 16. yzyln bana ait olduu dnlmektedir24. Poternli surun farkl

blmlerden olutuu ve bylece para para ina edildii anlalmaktadr.

Bu ehir kaps Boazkyde imdiye kadar kefedilen kaplara gre daha basitbir rnektir. zellikle dzgn ilenmi talarn sadece kapnn geit blmnde ve okaz sayda kullanld gze arpmaktadr. Daha nce poternli surda sadece Bykkaleninhemen altnda bir kap olduu biliniyordu. Basit ve grkemli olmasa da yeni bulunan

poternli surdaki ehir kapsyla, Hitit ehrinin Aa ile Yukarehir arasndaki trafikdzeni, imdi ok daha iyi anlalmaktadr (Resim: 5).

23 Schachner 2009.24 Tarihlendirilmesi daha nceki kazlarda kuzeybat yamata aa karlan tahl ambarnda elde edilen

radyokarbon tarihlendirmelerine dayanmaktadr: Schoop Seeher 2006, 59-60 Resim: 5; Seeher 2006c.


13/26

.................................................................................................................................................................................. 219

2. Hattua Suri Yzey AratrmalarBoazkyde antik ehrin toporafyasnn esas paralar olan ve ehrin

planlamasnda nemli bir rol oynayan kayalklar inceleyen almalara, 2009 ylndaProf. Dr. R. Dittmann bakanlndaki ekip, Kesikkayann hemen gneyinde yer

alan ve Kzlarkayas olarak adlandrlan kayalkta devam etmitir (Resim: 13). Szkonusu kayaln neredeyse yatay birekilde ilendii daha nce hem bilimsel literatregirmi hem de gezi yoluna yaknlyla ziyaretilerin ilgisini ekmitir. Ancak detayl

bir alma gerekletirilememitir. 2009 yl almalaryla kaya zerinde grlen tmyapsal detaylar incelenmi, ekilen hava fotoraflarnn da yardmyla plan zerindeilenmitir.

Kzlarkayas zerinde grlen ta ilemelerinde iki farkl teknikten kaynaklananizler grlmektedir. Sz konusu izlerin, ehrin birok yerinden elde edilen bilgilernda,Ge Antik Dneme ya da Hitit Dnemine ait olduu anlalmaktadr. Kayaln zerindeki

yatay dzletirmelerle alakal olan izlerin Hitit Dnemine ait olduu grlmektedir.Kayann Ge Antik Dnemde ta oca olarak kullanmna iaret eden izler ise sadecekayaln kenarlarnda bulunmaktadr.

Kzlarkayas zerinde Hitit Dnemine ait tespit edilen izler deiik tiplerdenolumaktadr (Resim: 13). Genive derin oyuklarn yan sra zellikle iki farkl eit tmseken arpc elerdir. Ska grlen ve bir ihtimalle bir sistem ierisinde yerletirilmi,etrafndaki kayalardan hafif yksek olarak braklm tmsekler bir ihtimalle direk altlklarolarak dnlebilir. Boazkyde birok benzer kayaln zerinde grlen, duvarlarnnegatif izleri ve Hitit mimarsi iin tipik olan ve duvarn ahap konstrksiyonunu kayalara

ya da ta temellere balayan z

vana deliklerinin K

zlarkayas

nda olmamas

ise buradaHitit Dneminde salam, antsal bir mimarnin olmadn akla getirmektedir. Bu sebepleKzlarkayas zerinde geni birekilde sabit olmayan, muhtemelen ahaptan oluan biryapnn olduunu dnmekteyiz. Ancak bu yorumla Kzlarkayasnda niye dier kayalardagrlen mimar izlerin burada bulunmad aklanabilir. Hitit Dneminde Kzlarkayaszerindeki mimar plann yaps, tam olarak yeniden kurulamazsa da, dier kayalklardanok farkl olduu ve bylece sz konusu yapnn da baka bir fonksiyonunun olduuanlalmaktadr. Tespit edilen mimar izler, burann filolojik kaynaklara dayanlarakgne tanralarn simgeleyen stellerle donatlm bir tapnma yeri olmas yorumunu25 nedorulamakta ne de kar kmaktadr.

Kzlarkayas civarnda yrtlen yzey aratrmalar, bugn sadece baharaylarnda su ile dolan derenin, Hititler zamannda ksmen slah edildiini ve bir ihtimalleKzlarkayasnn bu geni apl strktrn bir paras olduunu gstermektedir. Akansu, derenin her iki tarafnda grlen duvarlarla kanalize edilmi ve sun basamaklarlakuzeybatya doru ynlendirilmitir.

2007-2009 yzey aratrmalar ve ayn yllarda poternli sur civarnda yaplandier almalarla bir btn oluturmaktadr. Bylece son yllarda poternli surun zerinde25 Pierallini Popko 1998.


14/26

..................................................................................................................................................................................220

younlaan ve 2009dan itibaren kazlarla da tamamlanan almalara bir para dahaeklenebilmekte ve bir plan btnl salamaktadr.

3. Jeofizik almalar

2009 ylnda ehir iinde 3 ve ehrin dnda 2 olmak zere toplam 5 farkl alandajeofizik almalarna devam edilmitir. Poternli sur zerinde devam eden kazlarla aakarlan surun, zellikle batya doru ne ekilde gelitiini grmek amacyla ilk alma

burada gerekletirilmitir. Yukarda belirtildii gibi surun kuleleri beklenmedik birplana sahiptir. Jeoelektrik almalarla bu durumun batya doru devam edip etmedii vekuleler arasndaki mesafe anlalmaya allmtr (Resim: 12). Net olarak grlen surve kulelerden elde edilen planla, kazlarla aa karlan plan zellikleri, surun kapylasnrl olmadn ve batya doru devam ettiini gstermektedir.

Poternli surun kuzeyindeki alan iki basamakla batya doru alalmaktadr.

Doudakinde kazlar devam ederken batdaki hakknda bilgi edinmek iin jeoelektrikalmalar, 282-285/375-380 plan karelerinde gerekletirilmitir (Resim: 12). Dzlktekialmalar 2007de ayn blgede yaplan jeomagnetik almalar ile ayn ylda, 281-282/376-377 plan karelerinde yaplan jeoelektrik almalarn tamamlamaktadr26. Buseneki uygulamalarn sonucunda bu terasn ortasnda yaklak dou-bat istikametindeyerletirilmi bir yapnn varl grlmektedir. Dzgnl ve duvarlarn kalnlnedeniyle bu yapnn Hitit Dnemine ait olabileceini dnmekteyiz.

Aaehrin kuzey kesinde yine surlarn zeri, bir baka alma alan olarakseilmitir. Bu alanda d sur ile ehrin bu ksmn blen surlardan birinin birletii

dnlmtr. Aratrmalarla her iki surun plan zellikleri ile gidiatlarnn irdelenmesihedeflenmitir. Jeomagnetik mlerle elde edilen verilerde, yaklak 90 lik bir kede

buluan duvarlar grlmektedir. Gneybatdan kuzeydouya doru devam eden d surundoudan gelen duvarla birletikten sonra kuzeye doru devam etmemesi, o alandakidik toporafya ve hemen kuzeyinde balayan bahelerden kaynaklanmaktadr. Alann

bir blmnde yaplan jeoelektrik almalar, d surun sandk tipinde inaa edildiinive tespit edilen kulenin poternli surun gney ksmnda Kesikkayann batsndakikazlarla aa karlan kulelerle ayn plan zelliklerine sahip olduunu gstermektedir.Jeomagnetik almalarda, surlarn birlemesiyle oluan alanda, daha nceki yllarda

J. Seeher tarafndan bir burgu sondajla tespit edilen gletin kenarn yuvarlak bir kaviseklinde grmek mmkndr.

2007 ylnda Hitit bakentinin kuzey dousunda, dank bir yerleim sistemiile Hitit Dnemine ait 2 baraj yaps tespit edilmitir27. 2009 sezonunda jeomagnetikyntemle yrtlen almalarda, 1960l yllarda bugnk Yazlkaya yolununkuzeyinde tespit edilen Hitit Dnemine ait ta demenin bulunmas hedeflenmitir. Sz

26 nceki almalar iin bkz. Schachner 2008, 135-136 Resim: 33.27 Schachner 2009, 142-145 Resim: 46. 49.


15/26

.................................................................................................................................................................................. 221

konusu demenin yaynlanan fotoraflarndan, muhtemelen bir baka baraj yapsnndaha olduu anlalmaktadr28. Ancak dnemin karolaj sistemine yerletirilmedii iindemenin yerini tam tespit etmek mmkn deildir. Seilen tarlalarda yzeyde herhangi

bir ize rastlanmam ve jeomagnetik almalarn sonularna gre de seilen alanlarda

herhangi bir insan yapm kalnt tespit edilememitir.Hitit bakentinin gney dousunda, Kral Kaps ve surlarnn nnde bulunan,

uzun sreden beri bilinen ve 1. derece sit alan olarak Hattua ren yerine dhil olan birbaka yer, ehrin gney dousunda yer alan Kayalboaz mevkiidir. Burada yzeyde yeryer ilenmi ta bloklar grlse de, baka iskn izleri tespit edilememitir. Bu blgedeyaplan jeomagnetik almalarda belki duvar olarak yorumlanabilecek baz izlergrlmektedir. Tam bir plan tespit edilememitir. almalarn yaplarn grnm ileilgili negatif sonular gz nnde tutulursa, burada Hitit bakentinin gneyini koruyan

bir karakol olduu tahmininin sadece kazlarla zlebilecei anlalmaktadr.

AMLIBEL TARLASI KAZISI 2009 YILI ALIMALARI

E. SCHOOP, U.-D. SCHOOP29

amlbel Tarlasnda nc ve son dnem kaz almalar 18 Haziran9 Austos2009 tarihlerinde yrtlmtr. zellikle eski yerleim tabakalarnda gerekletirilen buylki almalarn sonucunda, amlbel Tarlas yerleiminin kullanm hakknda deiik

bilgiler elde edilmitir.

Tabaka zelikler

CBT IV Sra hlindeki yaplar, Ta Demeli Yap, youn bakr cruflu avlu,izi bezemeli anak mlek, 14C Boluk

CBT IIIByk odal yaplar, Yank Ev, izi bezemeli anak mlek, bakrcruflar

Boluk

CBT II Youn mimar kalntlar, oda gruplar, bakr madeni eritme ukurlar,maden paralar, ok sayda ocuk mezarlar, 14C

CBT I Mimar yok, alann ortasndan geen su aknts, mevsimlik kullanm,bakr madeni eritme ukurlar, maden paralar, mezarlar

Ana toprak

izelge 1: amlbel Tarlas. Stratigrafi ve karakteristikleri.

En ilgin sonulardan birisi de daha nce tespit edilen yerleim tabakasndandaha eski olan ve mimar kalnts olmayan yeni bir tabakann varlnn anlalmasdr(BT I; izelge: 1). Bu en eski tabaka dneminde blgenin toporafik yapsnn bugnkhlinden ok farkl olduu anlalmaktadr. Bu dnemde yerleimin kuzeydousunda

bir dan yamacndan gelen su akntsnn daha sonra yerleim blgesi olan alann

28 Schirmer 1969, 66 Lev. 32b.29 Dr. Ulf-Dietrich Schoop ve Esra Schoop M.A., School of History, Classics, and Archaeology, University of

Edinburgh, Old High School, 12 Infirmary Street, Edinburgh EH1 1LT, Ingliterre, e-mail: [email protected]


16/26


17/26

.................................................................................................................................................................................. 223

m. 4.30 m.). Yapnn batda bulunan giri ksmnn kar tarafnda kubbeli bir frnbulunmutur. Batdaki ev olduka tahribat grm durumda aa karlmasna ramen,eldeki verilere gre, doudaki ev ile aynekilde tamamlanabilmektedir. Batdaki evinyama tarafndaki duvarlarnn byk ve uzun dere talarndan ina edildii grlmtr.

Bat ve kuzey duvarlar ise byk olaslkla kerpiten yapld iin korunamamtr.Evin dou i duvarna dayandrlm vaziyette, byk dikdrtgen biimli, mavi oraktanyaplm, 2.96 m. 1.56 m. llerinde, bir platform tespit edilmitir. Bu platformzerinde yuvarlak ve yaklak 1.20 m. apnda kubbeli bir frn bulunmutur. Dierevlerde buna benzer platformlar tespit edilememi ancak byk odalarn iinde yuvarlakkubbeli frnlar aa karlmtr.

Evlerin arasnda maden eritme amal olarak kullanlan ukurlar bulunmutur.Bunlar bazen tek olarak ancak ounlukla grup hlinde aa karlmtr. Boyutlarve i yaplar aynen bir nceki tabaka ukurlarnda olduu gibidir. amlbel Tarlasnda

bulunan ve bu yl aa karlanlarla birlikte saylar artm olan mezarlarn byk ksmda bu tabakaya tarihlenmektedir. Bu tabaka mezarlarnn tamam ocuklara aittir.Platonun kuzey tarafnda plan trapez eklinde ve baz alardan dier yaplardan

farkl olan bir yap daha tespit edilmitir. Bu 6.96 m. uzunluunda ve 2.74 m. 4.72 m.geniliindeki binann duvarlarnn byk ksm kerpiten ina edilmitir. Bu duvarlar;yaklak 75 cm. olan genilikleriyle dier yaplarn duvarlarna gre olduka kalndr. Buyap kil taban olan iki odadan olumaktadr. Her oda altnda birer ocuk mezar tespitedilmitir. Dou odadaki mlek mezar dierlerinden farkl olarak taban zerinde talarile bir daire eklinde iaretlenmitir. Bu mezarn yeri srekli grnebilir vaziyettedir.

Yap

n

n gneydeki d

taraf

nda yar

yuvarlak bir ocak yeri bulunmutur. Bu oca

nnnde ise geni bir avlu alan olduu anlalmtr.Aa karlan btn binalar tamamen boaltlm vaziyettedir. Yerleim yeri

bu ekilde terk edilmi gibi grnmektedir. Daha nceki raporlarda belirtildii gibi butabakadan sonra amlbel Tarlasnda bir boluk dnemi yaanmtr. Genel olarak ikincive nc tabaka mimarsi arasnda hibir iliki saptanamamtr. Tek istisna yukarda

bahsedilen kuzey yamataki yapdr. Daha nceki raporlarda bahsedilen ve nctabakaya ait olan Yanm Ev ile bu yap arasnda yakn bir iliki olduu anlalmaktadr.nc tabakann balangcnda bu eski bina molozdan temizlenmi ve i ksm kil iledoldurulmutur. Yanm Ev bu daha eski olan yapnn tam stnde ayn planla inaedilmi ve duvarlar alttaki yapnn duvarlarn dtan evreleyecekekilde ona bitiikolarak yaplmtr. Yanm Ev bu daha eski olan binann gneyindeki avluyu dakapsamaktadr ve onun yaklak iki kat byklndedir. kinci yap katna ait tmkalntlar Yanm Ev in kire tabannn altnda kalmaktadr. Ancak bu daha eski olanyap sonraki dnemlerde de unutulmamtr. Geen ylki raporda bahsedilen, YanmEvin iindeki sra d buluntularn hepsi evin kuzey ksmnda, yani eski binann zerindeki

blmde ele geirilmitir. Byk ihtimalle bu durumdan iki farkl sonu karmakmmkndr. Bunlardan ilki, iki bina arasndaki yakn iliki nedeniyle bu eski binann


18/26

..................................................................................................................................................................................224

da Yanm Ev gibi zel bir fonksiyonu olduudur. Bu zel kullanm daha eski olanbinada Yanm Ev gibi zel izler brakmamtr. kinci sonu ise, amlbel Tarlasnagelen yeni insanlarn bu yer hakknda geni bir bilgiye sahip olduklar ve bu yzden

byk ihtimalle baka bir yere yerletikten sonra tekrar amlbele dn yaptklardr.

Daha nceki raporlarda bahsettiimiz nc tabakaya ait iki adet byk bina dnda busene yerleimin st ksmnda benzer biimde ancak epeyce tahribata uram vaziyettenc bir bina daha bulunmutur. Binalarn zerindeki belirgin tahribat izleri amlbelTarlasnn bu tabakadan sonra tekrar terk edildiini gstermektedir. En ge yani drdnctabaka hakknda ise bu yl yeni bilgiler ele geirilmemitir.

amlbel Tarlasnda yldr srdrlm olan almalarn sonucunda younmiktarda anak mlek paralar bulunmu olmasna ramen tmlenebilir kaplar azsayda ve sadece mezarlarda ele geirilmitir. Bu yl da daha nceki yllarda olduu gibiiki eski tabakada hibir izi bezemeli anak mlek parasna rastlanmamas, bu bezeme

geleneinin sadece st iki tabakada (BT IIIIV) olduu grn dorulamtr. Elegeirilen basit metal nesnelerin byk ksm diki ineleri, deliciler ve tel paralarndanolumaktadr. Buluntular arasndaki bir kurun tel paras bakr dndaki bakametallerin kullanmna dair tek rnektir. zel bir buluntu olarak, ikinci tabakada, 26 mm.uzunluunda yeim tandan yaplm olan bir boncuk ele geirilmitir. Bu dar silindir

biimli boncuun gvdesi kenarlara doru genilemektedir. Hem ekil hem de hammaddeolarak bu tip boncuklar Anadoluda Kalkolitik Dnemden tannmamaktadr.

Bu yln en ilgin buluntusu BT IIIe tarihlenen, kilden yaplm bir hayvanheykelinin ba ksmna ait olan paradr. D yzeyi krmz renkte astarl, burun ve

az ksm krk olan parada ok derin olan gz ukurlar byk ihtimalle baka birmadde ile doldurulmutur. Yan ksmlarnda byk ve aaya doru giden boynuzlaraait izler grlen bu ba byk ihtimalle bir boaya aittir. 87 mm. yksekliinde olan

bu boa ba bize heykelin tamamnn byk llerde olduunu gstermektedir. Geenylki almalarda Yanm Ev in iinde tespit edilen buluntulardan sonra bu rnek deamlbel Tarlasnda yaayan topluluun dinsel inanlaryla ilgili ikinci bulgudur.

Sonu olarak amlbel Tarlasndaki yerleimin en karakteristik zellii dnemdnem kesintiye uramasdr. Burada kesintisiz bir yerleimin sz konusu olmad,drt ayr dnemdeki yerleimlerin st ste durduu sylenebilir. Drt yerleim evresinin

hibirinin ok uzun sreli olmad

anla

lm

t

r. Bulunan yap

lar

n hibirinde herhangi birdeiiklik ya da yenilenmeye ait izler tespit edilememitir. Bu insanlarn en az amlbelTarlasnda yaadklar sre kadar da boluk dnemleri yaanmtr. Bu yerleme yerininseiminde vadideki maden yataklar nemli bir unsurdur, ancak metalurji her zaman dahageni ekonomik ve sosyal aktivitelerin sadece bir ksmn oluturmaktadr. Sonu olarak,metal retiminin bu kk toplumun ekonomisi iinde merkezi bir rol oynamad,yan bir faaliyet olarak yrtld sylenebilir. Bundan sonraki aamada, amlbelTarlasndaki Kalkolitik Dnem ekonomisini bir btn olarak anlayabilmek iin, artklaboratuvarlardan gelecek olan sonularnn deerlendirilmesi gerekmektedir.


19/26

.................................................................................................................................................................................. 225

KAYNAKA

BENZ GRAMSCH 2006

M. Benz A. Gramsch, Zur sozio-politischen Bedeutung von Festen. Eine Einfhrunganhand von Beispielen aus dem Alten Orient und Europa, Ethnographisch-

Archologische Zeitschrift 47, 2006, 417437.GENZ 2003

H. Genz, The Early Iron Age in Central Anatolia. B. Fischer, H. Genz, E. Jean, K. Krolu(yy.), Identifying Changes: The Transition from Bronze to Iron Ages in Anatoliaand its Neighboring Regions (Istanbul 2003), 179-194.

GTERBOCK VAN DEN HOUt 1991

H.G. Gterbock T. van den Hout, The Hittite Instruction for the Royal Bodyguard(Chicago 1991)

JUNGFLEISCH 2006

J. Jungfleisch, Feste als Propagandamittel? Zu den Funktionen von Festen in derneuassyrischen Zeit, Ethnographisch-Archologische Zeitschrift 47, 2006, 521540.

KHNE 1969

H. Khne, Die Bestattungen der hellenistischen und sptkaiserzeitlichen Periode. K.Bittel v.d., Boazky IV. Funde aus den Grabungen 1967 und 1968 (Berlin 1969)35-44.

MLLER 2006

J.-M. Mller, Die feiernde Elite. Mykenische Feste im archologischen Befund,

Ethnographisch-Archologische Zeitschrift 47, 2006, 485520.MLLER-KARPE 1988

A. Mller-Karpe, Hethitische Tpferei der Oberstadt von Hattua, Marburger Studien zurVor- und Frhgeschichte 10 (Marburg 1988).

NEVE 1974

P. Neve, Hattua in nachhethitischer Zeit. Mansele Armaan (Ankara 1974) 873-891.

NEVE 1979

P. Neve, Zur Entwicklung des hethitischen Wohnungsbaus in Boazky-Hattuaunter besonderer Bercksichtigung der in der Altstadt/Unterstadt erzielten

Grabungsergebnisse. In: Wohnungsbau im Altertum, DiskB 3 (Berlin 1979) 47-61.

NEVE 1982

P. Neve, Bykkale. Die Bauwerke. Grabungen 1954-1966, Boazky-Hattua 12 (Berlin1982).

PIERALLINI Popko 1998

S. Pierallini M. Popko, Zur Topographie von Hattua: Wege zur Burg, Eothen 9, 1998,117129.


20/26

..................................................................................................................................................................................226

SCHACHNER 2007

A. Schachner, Die Ausgrabungen in Boazky-Hattua 2006, AA 2007/1, 67-93.

SCHACHNER 2008

A. Schachner, Die Ausgrabungen in Boazky-Hattua 2007, Archologischer Anzeiger

2008/1, 113-161.SCHACHNER 2009

A. Schachner, Die Ausgrabungen in Boazky-Hattua 2008, Archologischer Anzeiger2009/1,21-72.

SCHOOP SEEHER 2006

U.-D. Schoop J. Seeher, Absolute Chronologie in Boazky-Hattua: Das Potentialder Radiokarbondaten, in: D.P. Mielke U.-D. Schoop J. Seeher (Hrsg.),Strukturierung und Datierung in der hethitischen Archologie, Byzas 4 (Istanbul2006) 53-76.

SEEHER 2002J. Seeher, Die Ausgrabungen in Boazky-Hattua 2001, AA 2002/1, 59-78.

SEEHER 2003

J. Seeher, Die Ausgrabungen in Boazky-Hattua 2002, AA 2003/1, 1-24.

SEEHER 2004


SEEHER 2005


SEEHER 2006aJ. Seeher, Die Ausgrabungen in Boazky-Hattua 2005, AA 2006/1, 171-187.

SEEHER 2006b

J. Seeher, Post-eisenzeitliche Befunde im Bereich der Grabungen an den Ostteichen 1996-1998. J. Seeher (yy.), Boazky-Berichte 8 (Berlin 2006) 39-42.

SEEHER 2006c

J. Seeher, Chronology in Hattua: New Approaches to an Old Problem. D.P. Mielke U.-D. Schoop J. Seeher (yy.), Strukturierung und Datierung in der hethitischenArchologie, Byzas 4 (Istanbul 2006). 197-214

STNDA 2010

H. stnda, Erste Beobachtungen der anthropologischen Untersuchungen an densptantiken Bestattungen. A. Schachner, Die Ausgrabungen in Boazky-Hattua2009, AA 2010/1.

WILHELM 2010

G. Wilhelm, Textfunde der Kampagne 2009. A. Schachner, Die Ausgrabungen inBoazky-Hattua 2009, AA 2010/1.


21/26

.................................................................................................................................................................................. 227

Resim 2: Yukar ehirde, Orta Platodaaan karlan MEED-evinin plan(09/2010 durumu).

Resim 1: Yukar ehirde, Orta Platoda aankarlan MEED-evinin havadan fotoraf(09/2010 durumu).

Resim 3: MEED komutanna yazlm mektup(Bo 2009/02).


22/26

..................................................................................................................................................................................228

Resim 4: Aaehirin havadan genel grnm.

Resim 5: Aaehirin genel plan. Resim 6: Aaehirde yeni kazlarlaaa karlan Hitit Dnemine ait yap.


23/26

.................................................................................................................................................................................. 229

Resim 7 a ve b: Damga mhrler (Bo 09-157-387 ve Bo 09-141-331).

Resim 8: Pimi topraktan aslan figr (Bo 09-131-294).

Resim 9: Yangnla tahribata urayan en eski tabaka.


24/26

..................................................................................................................................................................................230

Resim 10 a ve b: Pimi topraktan erkekfi

gr (Bo 09-206-1757).

Resim 11: Aa ehirde yaplan jeofizik almalarnn,2009 yl kazs amalarnn ve poternli sur zerindekialmalarn plan.


25/26

.................................................................................................................................................................................. 231

Resim 13: Kzlarkayasnn zerinde bulunan izlerin plan.

Resim: 12: Poternli surda bulunan ehir kapsnnhavadan fotoraf.


26/26

..................................................................................................................................................................................232

Resim 14: amlbel Tarlas Ie ait bakr eritme ukurunun kesiti.

Resim 15: amlbel Tarlas Ie ait mezar.

Documents

2009 Bogazkoy calismalari 32_KST (2010)_4