7. kafli í Mankiw

Neytendur, framleiðendur og skilvirkni markaðarins

Markaðsjafnvægi Leiðir markaðsjafnvægi ætíð til þess að velferð

kaupenda og seljenda verður sem mest?

S

D

PE

QE

Markaðsjafnvægi

Markaðsjafnvægi sýnir glöggt hvernig hægt er að nota markaði til að dreifa

takmörkuðum gæðum En það segir ekkert til um það hvort sú dreifing sé sú heppilegasta sem völ er á

Slíkum spurningum er hægt að svara með Velferðarhagfræði

Velferðarhagfræði Fjallar um dreifingu gæða heimsins og

hags einstaklinga–Kaupendur og seljendur hafa hag af því

að stunda markaðsviðskipti –Markaðsjafnvægi tryggir stærsta

mögulega samanlagðan ábata allra þátttakenda á markaði

Velferðarhagfræði Jafnvægi á markaði tryggir stærsta

mögulegan samanlagðan ábata allra þátttakenda á markaði og bætir því hag kaupenda og seljenda mest

Þennan samanlagða ábata má skoða bæði frá sjónarhóli kaupenda og seljenda:– Neytandaábati– Framleiðandaábati

Velferðarhagfræði: Neytandaábati

Eftirspurnarlína: Sýnir það magn sem kaupendur myndu vilja kaupa við ólíku verði

Hvað ræður því hversu mikið neytendur vilja greiða fyrir tiltekna vöru eða þjónustu? Hámarksverð– Svar: Sá ábati sem neytendur telja sig hafa af

þessari vöru eða þjónustu. Þessi ábati er í hagfræði kallaður nyt (e. utility).

Nyt eru

… sú ánægja (hagur) sem neytendur gera ráð fyrir að neysla tiltekinnar vöru eða þjónustu hafi í för með sér

Jaðarnyt (JN) eru...

…þau nyt (ánægja) sem neysla einnar einingar í viðbót eða einni einingu minna hefur í för með sér–Neytendur reyna að nýta tekjur sínar

þannig að þeir hafi sem mesta ánægju (nyt) af neyslu tiltekinna vörutegunda og þjónustu.

Neytandaábati... …það verð sem neytandi er í hæsta lagi

reiðubúinn að greiða fyrir tiltekna vöru eða þjónustu ræðst af þeirri ánægju (nytjum) sem hann telur að neysla hennar hafi í för með sér– Greiðsluvilji:

Hámarksverðið sem neytandi vill og getur greitt fyrir tiltekna vöru eða þjónustu

Sýnir hversu mikils virði neytandinn telur viðkomandi vöru eða þjónustu vera

Neytandaábati: Skilgreining

Það verð sem neytandinn er raunverulega reiðubúinn að greiða fyrir ákveðna vöru að frádregnu því verði sem hann greiðir fyrir vöruna D

Neytandaábati:

S

D

Pmax

Neytandaábati:

S

D

Pmax

PE

QE

Neytandaábati:

S

D

Pmax

PE

QE

Neytandaábati:

S

D

Pmax

PE

QE

Neytanda- ábati

Neytandaábati og markaðsverð

Svæðið fyrir neðan eftirspurnarlínuna en ofan markaðsverðið sýnir þann ábata sem neytendur njóta–Lægra markaðsverð eykur

neytandaábatann–Hærra markaðsverð rýrir

neytandaábatann

Neytandaábati: Töludæmi

Hámarksverð = 11 kr. Markaðsverð = 6 kr. Keypt magn = 6 Forsenda: Verð lækkar um eina kr. við

hverja einingu sem keypt er í viðbót Neytandaábati = 15 kr.

51 kr. – 36 kr. = 15 kr.(11+10+9+8+7+6) kr.- (6 kr. x 6) =15 kr.

D

$11

6

$10

$9

$8

$7

$6

54321

Markaðs-verð

Keypt magn

D

11

6

10

9

8

7

6

54321

Heildarábati neytanda

Kr.

D

11

6

10

9

8

7

6

54321

Útgjöldneytanda

Kr.

D

11

6

10

9

8

7

6

54321

Heildarábati-útgjöld

Neytandaábati

51 - 36 =15

Kr.

Framleiðandaábati: Framboð á markaði:–Sýnir það magn sem framleiðendur vilja

selja á markaði við ólíku verði–Má líta á sem mælikvarða á kostnað

framleiðenda, þ.e. þann fórnarkostnað sem framleiðsla á tilteknum vörum hefur í för með sér.

Framleiðandaábati: Framboð á markaði:

Fórnarkostnaðurinn á jaðrinum eykst eftir því sem meira er framleitt

Sá kostnaður sem framleiðslan hefur í för með sér samsvarar því lægsta verði sem framleiðandinn myndi vilja selja vöruna á

Framleiðandaábati: Skilgreining Það verð sem

framleiðandi fær fyrir vöru sína að frádregnum framleiðslukostnaði

Framleiðandaábati metur þann ábata sem seljendur á markaði hafa af markaðsviðskiptum

S

Framleiðandaábati

S

D

PE

QE

Framleiðandaábati

S

D

PE

QE

Framleiðandaábati

S

D

PE

QE

Framleiðanda-ábati

Framleiðandaábati: Töludæmi

Lágmarksverð = 1 kr. Markaðsverð = 6 kr. Selt magn = 5 Forsenda: Verð hækkar um eina kr.

með hverri seldri einingu. Framleiðandaábati = 15 kr.

30 kr. – 15 kr. = 15 kr.(6 kr. x 5) - (1 +2 + 3 + 4 + 5) kr. = 15 kr.

S

6

6

5

4

3

2

154321

Kr.

S

6

6

5

4

3

2

$54321

Heildaábatiframleiðanda Kr.

S

6

6

5

4

3

2

154321

Framleiðanda-ábati

Framleiðslu-kostnaður

Kr.

Skilvirkni á markaði Í hagkerfum þar sem ríkir fullkomin

samkeppni og engin ytri áhrif eru til staðar má mæla hagsæld þjóðfélagsins með því að leggja saman ábata neytenda og framleiðenda á markaði

Full skilvirkni ríkir á markaði þegar samtala ábata neytenda og framleiðenda er sem mest, en þá er dreifing gæða skilvirkust

Skilvirkni á markaði

S

D

PE

Skilvirkni á markaði

S

D

PE

Neytanda-ábati

Framleiðanda-ábati

Skilvirkni á markaði: Á frjálsum markaði munu þær vörur

sem boðnar eru til kaups falla þeim í skaut sem meta þær mest

Á frjálsum markaði er eftirspurnin mest eftir vörum þess framleiðanda sem getur framleitt þær á ódýrastan hátt

Á frjálsum markaði mun það magn vera framleitt sem hámarkar summu neytanda-og framleiðandaábata

Skilvirkni á markaði: Ósýnilega höndin Á frjálsum markaði láta kaupendur og

seljendur stjórnast af sínum eigin hagsmunum Sérhver þátttakandi á markaði vill hag sinn

sem bestan og því leitast einstaklingarnir við að eiga þau viðskipti og samskipti sem bæta eiginhagsmuni þeirra sem mest. Með þessari hegðan sinni koma einstaklingarnir af stað þróun sem leiðir til þess að fyllsta skilvirkni næst á markaðinum

Það er líkt og ósýnileg hönd valdi því að markaðskerfið skapi mestu skilvirkni

Markaðsbrestir

Á markaði þar sem ekki ríkir fullkomin samkeppni leiðir geta einstaklinga til þess að hafa áhrif á verðlagningu til þess að þeir ná ráðandi stöðu á markaði– Bæði kaupendur og seljendur geta náð ráðandi

stöðu á markaði og haft áhrif á markaðsverð Ráðandi staða leiðir til þess að markaðurinn

verður ekki lengur skilvirkur og að það koma fram markaðsbrestir.

Markaðsbrestir Þegar viðskipti á markaði hafa áhrif á

aðra en kaupendur og seljendur er sagt að ytri áhrif séu til staðar–Ytri áhrif geta verið bæði jákvæð og

neikvæð Ytri áhrif valda því að útkoma

markaðarins verður ekki skilvirk