ค ำน ำ

รายงานการวจยฉบบสมบรณน เปนสวนหนงของเอกสารประกอบการการจดประชมวชาการสญจร ครงท 1/2557 เรอง การจดการผลลพธทางการพยาบาลในการดแลผปวยเรอรงในยคเศรษฐกจอาเซยน (Outcome management in nursing care of chronically ill patients in AEC era) ในวนศกรท 4 เมษายน 2557 เวลา 08.00-17.00 น. ณ หองประชม โรงพยาบาลสรนทร สมาคมพยาบาลแหงประเทศไทยฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ หวงวาฉบบนจะเปนประโยชนตอผสนใจเปนอยางด หากมสงใดในรายงานฉบบนจะตองปรบปรง สมาคมพยาบาลแหงประเทศไทยฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ขอนอมรบในขอชแนะและจะน าไปแกไขหรอพฒนาใหถกตองสมบรณตอไป ขอเขยนหรอบทความใด ๆ ทเผยแพรในเอกสารฉบบนเปนความคดเหนเฉพาะตวของผเขยน คณะกรรมการ ผทรงคณวฒพจารณาบทความไมจ าเปนตองเหนดวยและไมมขอผกพนประการใด ๆ

(รศ.ดร. สมจต แดนสแกว) นายกสมาคมพยาบาลแหงประเทศไทยฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

เรอง หนำ P1 พฤตกรรมเสยงทางเพศของนกเรยนมธยมศกษาปท 6 ในเขตอ าเภอเมอง 1 จงหวดอบลราชธาน P2 การพฒนา อคว ส าหรบเดกอาย 3-5 ป ในศนยพฒนาเดก เทศบาลเมองแจระแม 6 อ าเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน P3 การสนบสนนทางสงคมและพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมจนถงอาย 6 เดอน 15 ของมารดาวยรนหลงคลอด ในเขตรบผดชอบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล อ. เมอง จ.อบลราชธาน P4 The Influence of intrinsic motivation, extrinsic motivation, 23 amotivation exercise behavior older person. P5 ปจจยทมความสมพนธกบดชนมวลกายของหญงตงครรภในอ าเภอมวงสามสบ 32 จงหวดอบลราชธาน P6 การดแลสขภาพระยะยาวส าหรบผสงอายและผปวยเรอรง: กรณศกษาศนยสขภาพ 40 ชมชนเมองอทยทศ อ าเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม P7 พฤตกรรมสงเสรมสขภาพของพนกงานบรการน ามนเชอเพลง กรณศกษา 48 เขตเทศบาลนครอบลราชธาน P8 การรบรปจจยเสยงตอการเกดมะเรงเตานมของสตรวยเจรญพนธ 58 P9 ระดบความเครยดและความสมพนธระหวางความเครยดของผดแลหลกกบ 60 ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนในผปวยบาดเจบไขสนหลง P10 ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของพระสงฆในเขตอ าเภอเมอง 71 จงหวดศรสะเกษ P11 พฤตกรรมการดแลสขภาพของพนกงานรานอาหารในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน 81 P12 ทศนคตของผสงอายในเขตเทศบาลนครอบลตอการบรโภคอาหารเพอสขภาพ 91 P13 พฤตกรรมการบรโภคอาหารของเกษตรกรผปลกยาสบจงหวดรอยเอด 99

สำรบญรำยชอผลงำนกำรน ำเสนอแบบ Poster Presentation

รำยงำนวจยทน ำเสนอฉบบสมบรณ

Poster Presentation

1

P1 พฤตกรรมเสยงทำงเพศของนกเรยนมธยมศกษำปท 6 ในเขตอ ำเภอเมอง จงหวดอบลรำชธำน

จฑารตน มาส ส.ม. * ชลธชา อรณพงษ ส.ม.*

การวจยเชงส ารวจแบบภาคตดขวาง (Cross-sectional survey research) ครงน มวตถประสงคเพอศกษาพฤตกรรมเสยงทางเพศของนกเรยนมธยมศกษาปท 6 ในเขตอ าเภอเมอง จงหวดอบลราชธานโดยน าแนวคด PRECEDEFramework เปนกรอบแนวคดในการศกษา กลมตวอยางเปนนกเรยนระดบชนมธยมศกษาปท 6 จ านวน 368 คน เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามชนดตอบดวยตนเอง วเคราะหขอมลโดยสถตเชงพรรณนา และวเคราะหความสมพนธโดยใชการทดสอบเพยรสน (Pearson Product Moment Correlation Coefficient) ก าหนดระดบนยส าคญทางสถตท 0.05 ผลการวจยพบวากลมตวอยางรอยละ 16.6% มพฤตกรรมเสยงทางเพศ และปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมเสยงทางเพศของนกเรยนอยางมนยส าคญทางสถต(p < 0.01) ประกอบดวย ปจจยน า ไดแก เจตคตตอพฤตกรรมทางเพศ สมพนธภาพในครอบครว ปจจยเออ ไดแก การเขาถงสถานบรการเรงรมย ปจจยเสรม ไดแก อทธพลจากกลมเพอน การไดรบขอมลขาวสารเรองเพศจากสอ สวนปจจยทไมมความสมพนธกบพฤตกรรมเสยงทางเพศของนกเรยนประกอบดวย ปจจยน า ไดแก เพศ ความรเกยวกบเพศศกษา การดมเครองดมแอลกอฮอลปจจยเออ ไดแก สถานทพกอาศย และปจจยเสรม ไดแก บคคลทพกอาศยดวย ค ำส ำคญ: พฤตกรรมเสยงทางเพศ/ นกเรยน * อาจารยคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชธาน ผลการส ารวจของส านกงานสถตแหงชาต ในป พ.ศ. 2552(1) พบวา รอยละ 41.4 ของประชากรอาย 15-24 ป เคยมเพศสมพนธ วไล วชากร ศรพร วชรากร และรงอรณ นทธน (2) ศกษาพฤตกรรมทางเพศของนกเรยนมธยมและอาชวศกษา ในป พ.ศ. 2548 – 2550 พบวา กลมตวอยางมเพศสมพนธเพมจากรอยละ 4.5 เปนรอยละ 9.7 การมเพศสมพนธของวยรนไมนยมใชถงยางอนามย เพราะกลวฝายหญงหาวาไมไวใจ จงเสยงตอการตงครรภ การตดโรคเอดส และโรคเพศสมพนธ โดยมรายงานจากส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค (3) เกยวกบจ านวนผปวยเอดส ตงแต พ.ศ. 2527 ถง 31 มนาคม พ.ศ.2554 รวมทงสน 372,874 ราย โดยเปนผปวยเอดสอาย 10-19 ป คดเปนรอยละ 1.20 นอกจากนยงพบวา ประเทศไทย(4) มแมวยเยาวอาย 15 – 19 ป เปนอนดบ 1 ของเอเชย และอนดบ 2 ของโลก โดยในป พ.ศ. 2552 มแมวยเยาวประมาณ 2,000 คน และใน ป พ.ศ. 2553 ประมาณ 3,000 คน สาเหตสวนใหญมาจากการกระท าจากคน

บทคดยอ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

2

ใกลชด ครอบครวแตกแยก ขาดความรเรองเพศสมพนธทปลอดภย และอทธพลของสอ จากการมเพศสมพนธโดยไมไดปองกนของวยรน ท าใหเกดปญหาการตงครรภโดยไมพงประสงค ในสถานการณการตงครรภของวยรน มรายงานจากส านกงานปลดกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (5) ไดเฝาระวงสถานการณการตงครรภของวยรนไทยเปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐานขององคการอนามยโลก คอ รอยละของผหญงอายต ากวา 20 ป ทตงครรภตองไมเกนรอยละ 10 จากขอมลทะเบยนราษฎร ตงแตป พ.ศ.2549 – 2553 พบวา วยรนไทยอายต ากวา 20 ป มการตงครรภ คดเปนรอยละ 13.03, 13.37, 12.01, 13.55, และ 13.76 ตามล าดบ ซงมแนวโนมเพมขน

1) เพอหาสดสวนของพฤตกรรมเสยงทางเพศของพฤตกรรมเสยงทางเพศของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6 ในเขตอ าเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน 2) เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยน า ไดแก เพศ ความรเกยวกบเพศศกษา เจตคตตอพฤตกรรมทางเพศ สมพนธภาพในครอบครว และการดมเครองดมแอลกอฮอล กบพฤตกรรมเสยงทางเพศของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6 ในเขตอ าเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน 3) เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยเออ ไดแก สถานทพกอาศย การเขาถงสถานบรการเรงรมย กบพฤตกรรมเสยงทางเพศของวยรนในจงหวดอบลราชธาน 4) เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยเสรม ไดแก บคคลทพกอาศยดวย อทธพลจากกลมเพอน และการไดรบขอมลขาวสารเรองเพศจากสอ พฤตกรรมเสยงทางเพศของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6 ในเขตอ าเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน ในการศกษานผวจยใชแนวคด PRECEDE Framework ของกรนและครเตอร (Green & Kreuter) ในป ค.ศ.1999 (6) โดยผวจยน าขนตอนท 4 มาประยกตใชเปนกรอบแนวคดในการศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมเสยงทางเพศของนกเรยน โดยจ าแนกออกเปน 3 ปจจย คอ 1) ปจจยน า ไดแก เพศ ความรเกยวกบเพศศกษา เจตคตตอพฤตกรรมทางเพศ สมพนธภาพในครอบครว และการดมเครองดมแอลกอฮอล 2) ปจจยเออ ไดแก สถานทพกอาศย การเขาถงสถานบรการเรงรมย และ 3) ปจจยเสรม ไดแก บคคลทพกอาศยดวย อทธพลจากกลมเพอน และการไดรบขอมลขาวสารเรองเพศจากสอ

การวจยครงนเปนการวจยแบบภาคตดขวาง (Cross-sectional survey research) เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามชนดตอบดวยตนเอง ในกลมตวอยางเปนวยรนทก าลงศกษาอยในชนมธยมศกษา ปท 6 ในเขตอ าเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน สงกดกระทรวงศกษาธการ ปการศกษา 2556 จ านวน 5

วตถประสงคของกำรวจย

กรอบแนวคดกำรวจย

วธด ำเนนกำรวจย

3

โรงเรยน ไดกลมตวอยาง 368 คน เกบขอมลในเดอนกมภาพนธ ถงมนาคม พ.ศ. 2557 วเคราะหขอมลดวยความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและสมประสทธสหสมพนธเพยรสน เกณฑกำรคดเลอกกลมตวอยำง นกเรยนทงเพศหญงและเพศชายทก าลงศกษาอยในชนมธยมศกษาปท 6 ในเขตอ าเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน สงกดกระทรวงศกษาธการ ปการศกษา 2556

เกณฑกำรคดผยนยอมตนใหท ำกำรวจยออกจำกโครงกำร (Exclusion criteria) 1) ไมมาเรยนในวนทเกบขอมล 2) ไมสมครใจ หรอปฏเสธการตอบแบบสอบถาม เกณฑกำรใหผยนยอมตนใหท ำกำรวจยเลกจำกกำรศกษำ (Discontinuation criteria) ไมสะดวกใจในการเขารวมโครงการ หรอเมอไดอานแบบสอบถามแลวเกดความอดอดใจ ในค าถามทเปนสวนตว และขอยตการตอบแบบสอบถาม

กำรพทกษสทธกลมตวอยำง ผวจยเสนอโครงรางวจยและผานการรบรองจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจย คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยราชธาน ผวจยมการชแจงขอมลใหผปวยทราบเกยวกบโครงการวจยโดยละเอยด ขอมลสวนบคคลจะไมถกเปดเผย ไมมการลงชอ และแยกใบยนยอมตนออกจากแบบสอบถาม เพอปองกนการเชอมโยงขอมล การน าเสนอขอมลเกยวกบพฤตกรรมเสยงทางเพศของนกเรยน จะเสนอในภาพรวม หลงจากผใหขอมลยนยอมเขารวมวจย ผวจยจะใหลงนามเปนลายลกษณอกษร ผลการวเคราะหขอมลทไดจะน าเสนอในภาพรวมเทานน การเปดเผยขอมลใดๆของกลมตวอยางกบหนวยงานทเกยวของจะกระท าเฉพาะกรณจ าเปน ดวยเหตผลทางวชาการเทานน กลมประชากรทศกษาเปนนกเรยนระดบชนมธยมศกษาปท 6 เปนชาย 109 คน หญง 259 คน พบวากลมตวอยางรอยละ 16.6% มพฤตกรรมเสยงทางเพศ และปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมเสยงทางเพศของนกเรยนอยางมนยส าคญทางสถต(p< 0.01) ประกอบดวย ปจจยน า ไดแก เจตคตตอพฤตกรรมทางเพศ สมพนธภาพในครอบครว ปจจยเออ ไดแก การเขาถงสถานบรการเรงรมย ปจจยเสรม ไดแก อทธพลจากกลมเพอน การไดรบขอมลขาวสารเรองเพศจากสอ สวนปจจยทไมมความสมพนธประกอบดวย ปจจยน า ไดแก เพศ ความรเกยวกบเพศศกษา การดมเครองดมแอลกอฮอล ปจจยเออ ไดแก สถานทพกอาศย และปจจยเสรม ไดแก บคคลทพกอาศยดวย

ผลกำรวจย

4

ตำรำงแสดงพฤตกรรมทำงเพศของนกเรยน พฤตกรรมทำงเพศของนกเรยน จ ำนวน รอยละ การมเพศสมพนธ ไมเคย 307 83.4 เคย 61 16.6

เฉพาะผทเคยมเพศสมพนธ ( n=61) การใชถงยางอนามย ใชทกครง 11 18 ใชบางครง 28 45.9 ไมเคยใช 22 36.1 จ านวนคนอน 1 คน 26 42.6 มากกวา 1 คน 35 57.4 อายทเรมมเพศสมพนธครงแรก (ป) 9-13 8 13.1 14-16 33 54.1 17-18 20 32.8 Min= 9, Max=18 , Mean= 15.37, SD.= 1.88 บคคลทมเพศสมพนธครงแรก แฟน/คนรก 52 85.2 เพอน 4 6.6 รนพ 1 1.6 คนรจกผวเผน 2 3.3 เพอนบาน 2 3.3 การดมเครองดมทมแอลกอฮอลกอนมเพศสมพนธ ไมดม 39 63.9 ดมบางครง 20 32.8 ดมทกครง 2 3.3

ผลการวจยพบวากลมตวอยางรอยละ 16.6% มพฤตกรรมเสยงทางเพศ จากผลการวจยจงมขอเสนอแนะวาการสรางคานยมทางเพศทถกตองโดยปลกฝงเจตคตดานการมเพศสมพนธในวยเรยนวาเปนสงทไมควรปฏบต ครอบครวเปนสวนส าคญทจะใหความรกความเอาใจใสและดแลพฤตกรรม โดยเฉพาะการเขาถงสถานบรการเรงรมย การบรโภคสอตางๆทแฝงมากบละคร นตยสาร อนเทอรเนต นอกจากนการให

อภปรำยผล

5

ความรเกยวกบเพศศกษา การมเพศสมพนธทปลอดภย เปนแนวทางทส าคญในการลดพฤตกรรมเสยงทางเพศของนกเรยน

นกวชาการหรอผทสนใจสามารถน าผลการศกษาจากตวแปรท ไดจากการวจยน ไปจ ดท า โปรมแกรม สขศกษาเพอปรบเปลยนพฤตกรรม โดยจดโปรแกรมสขศกษาทใหความรเพศศกษาแบบ บรณาการ ยดนกเรยนเปนศนยกลาง สรางคานยมในการปองกนเมอมเพศสมพนธ

ขอขอบคณมหาวทยาลยราชธานทสนบสนนทนในการวจย และขอขอบคณทกโรงเรยนทใหความรวมมอในการเกบขอมลครงน

1. ส านกงานสถตสงคม, ส านกงานสถตแหงชาต. สรปผลทส าคญการส ารวจอนามยการเจรญพนธ พ.ศ.2552. กรงเทพฯ: ส านกงานสถตพยากรณ;2553. ส านกงานสถตแหงชาต สงกดส านกนายกรฐมนตร.

2. วไล วชาการ, ศรพร วชรากร, รงอรณ นทธน. รปแบบการเฝาระวงพฤตกรรมเสยงของกลมวยรน ในพนทสาธารณสข เขต 5. ส านกงานปองกนควบคมโรคท 2 จงหวดสระบร กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข;2550:135-137.

3. ศนยขอมลทางระบาดวทยา. สถานการณผปวยเอดส ณ วนท 31 มนาคม พ.ศ.2554. ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข;2554:1-2.

4. ปรชา แจมวถเลศ, นายภาณวตร ศรสวรรณ. รายงานการประชมส านกอนามยการเจรญพนธ คร งท 2 ประจ าปงบประมาณ 2554 วนท 17 พฤศจกายน 2553. กรงเทพฯ: ส านกอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข;2553.

5. ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร. สถานการณการตงครรภของวยรน. กรงเทพฯ: ส านกงานปลดกระทรวงการ พฒนาสงคมและความมนคงของมนษย;2554:5-9.

6. Green, L.W., Kreuter, M.W. Health promotion planning: an educational and environmental approach. 3rd edition. California: Mayfield publishing; 1999.

ขอเสนอแนะ

กตตกรรมประกำศ

เอกสำรอำงอง

6

P2 กำรพฒนำ อคว ส ำหรบเดกอำย 3-5 ป ในศนยพฒนำเดก เทศบำลเมองแจระแม อ ำเภอเมอง จงหวดอบลรำชธำน

จ าลอง ชโต*

การวจยครงนมวตถประสงคเพอเปรยบเทยบอควของเดกอาย 3-5ป ในศนยพฒนาเดกเทศบาล เมองแจระแม อ าเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน กอนการจดกจกรรมพฒนาอคว และหลงการพฒนาอคว โดยมกรอบแนวคดวา การศกษาเลยงด ความสมพนธในครอบครว ปจจยดานสงแวดลอม ทอยอาศยโรงเรยน ปจจยจากกจกรรมตางๆ เชนดนตร กจกรรมทางดานดนตร ศลปะ เกมสและกฬา มผลตอความฉลาดทางอารมณของเดก ขนตอนการด าเนนงานวจยเปน 3 ระยะ คอ ระยะแรก ประเมนระดบอควของเดก และเตรยมความพรอมของทมงานหรอผชวยวจยไดแกผดแลเดกในศนยพฒนาเดก ระยะทสอง ด าเนนงานการพฒนาโดยการจดกจกรรม6 อยางในศนยพฒนาเดกไดแก 1) กจกรรมกลางแจง 2) กจกรรมสรางเสรมประสบการณ 3) กจกรรมสรางสรรค 4) กจกรรมเสร 5) เกมสการศกษา 6) กจกรรมเคลอนไหวและเขาจงหวะ ระยะทสาม ประเมนผลการพฒนาอควภายหลงการจดกจกรรม และน าผลการประเมนอควของเดกกอน การจดกจกรรม เปรยบเทยบ กบ หลงการจดกจกรรม สอบถามความพงพอใจของผปกครองทมตอพฤตกรรมของเดก และใหผดแลเดกประเมนตนเองเกยวกบผลส าเรจของการพฒนาอคว ผลการวจยเชงปฏบตการครงน มดงน 1. ระดบอควของเดกโดยรวม 4 หมบานไดแก ศนยพฒนาเดกทาบอ ศนยพฒนาเดกหนองจาน ศนยพฒนาเดกบานทพไท และ ศนยพฒนาเดกวดทงขนนอย กอนการจดกจกรรม มคาเฉลยโดยรวม เทากบ47.65 หลงการจดกจกรรม มคาเฉลยโดยรวม เทากบ 54.23 เมอเปรยบเทยบโดยใช paired t-test พบวามความแตกตาง อยางมนยส าคญทระดบ 0.05 เมอเปรยบเทยบทละหมบาน กพบวามความแตกตางอยางมนยส าคญทระดบ 0.05 ทกหมบาน 2.ผปกครองเดก ทมารบบรการในศนยทงสแหงมความพงพอใจตอพฤตกรรมของเดก ทรวมโครงการพฒนาอควอยในระดบมาก 3. ผดแลเดกประเมนตนเองเกยวกบผลส าเรจของการพฒนาอควส าหรบเดกวามความพงพอใจในระดบมาก คอมความร ความเขาใจ และมทกษะในการจดกจกรรมเสรมสรางไอคว อคว มเจตคตทด และตระหนกถงความส าคญในการเสรมสรางอควส าหรบเดก ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงน คอควรอบรมผดแลเดกใหมการจดกจกรรมเพอพฒนา อควส าหรบเดกอยางสม าเสมอ ควรใหความรแกบดามารดาผปกครองของเดกใหเหนความส าคญของการพฒนาอควแกเดก ซงไดแกการอบรมเลยงดทบาน การฝกฝนใหเดกรจกการอยในสงคมรวมกบผอน การควบคมอารมณ เปนตน เพ อใหเปนเดกเกง เปนเดกด และมความสข

ค ำส ำคญ : ศนยพฒนาเดกเลก อควหรอความฉลาดทางอารมณ ครพเลยงหรอผดแลเดก * ผชวยศาสตราจารย ดร. คณบดคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชธาน จงหวดอบลราชธาน

บทคดยอ

7

ปจจยทจะท าใหคนคนหนงประสบความส าเรจในชวตไดนน ตองประกอบดวยทงไอควและอควทด จากผลการส ารวจในรอบ 10 ปทผานมา พบวาอควของเดกไทยซงเปนอนาคตของชาตลดต าลงเรอย ๆ โดยเฉพาะอยางยงอควดานความสขและความมงมน ดงจะเหนไดจากขาววยรนตกน เดกนกเรยนตางสถาบนยกพวกตกน เดกมการฆาตวตาย ซงสงเหลานลวนแลวแตบงบอกวาอควของเยาวชนไทย อยในเกณฑ ทนาเปนหวง กรมสขภาพจตไดรวมมอกบกระทรวงสาธารณสข และโรงเรยนในสงกดกระทรวงศกษาธการ จดตงคลนกทางดานจตใจและสงคมเพอใหการดแลเดกทไดรบการคดกรองแลววามปญหาทางดานอคว ไมวาจะเปนปญหาในการควบคมอารมณ ปญหาในดานการเรยน และหากพบวาปญหานนเกนขดความสามารถในการดแลของโรงเรยน หรอโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล กจะสงตอเดกไปยงโรงพยาบาลจตเวช

รฐบาลไทยมเปาหมายในการพฒนาเดกไทยใหมความฉลาดทางสตปญญา (IQ) และความฉลาด ทางอารมณ (EQ) ในระดบทไมต ากวาเกณฑมาตรฐาน(สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร,2549) แตขอมลการศกษาทผานมาพบวาพฒนาการของเดกไทยมแนวโนมลดลง จากการส ารวจในปพ.ศ.2545 พบคาเฉลยอยท 88.5 (กรมสขภาพจตกระทรวงสาธาณสข, 2550) กรมสขภาพจตไดตระหนกถงสถานการณของเดกไทยยคปจจบนและในอนาคต ไดรวมกบหนวยงานตางๆทงภาครฐและเอกชน หาวธปองกนและแก ไขปญหา เพอสงเสรมศกยภาพเดกไทยใหมความรความสามารถในการใชสตปญญา และความฉลาดทางอารมณ ทงนรฐบาลไดมงเปาหมายไปทการพฒนาศนยพฒนาเดกเลกอยางชดเจน กรมอนามยไดด าเนนโครงการศนยเดกเลกนาอยดวยการพฒนาศนยเดกเลกใหไดมาตรฐาน พฒนาครพเลยงใหมความรในการดแลเดกเลกเพอใหเดกไดรบการสงเสรมสขภาพและพฒนาการอยางเหมาะสม (กรมอนามย,2549 หนา 1) กรมสขภาพจตไดจดท าโครงการพฒนาสตปญญาเดกไทย ตงแตป พ.ศ. 2548 เรอยมาจนถงปจจบน กรมสขภาพจตไดจดท าคมอแนวทางการด าเนนงานพฒนา ไอคว อคว ส าหรบศนยพฒนาเดกเลก เมอ กรกฎาคม 2550 โดยมวตถประสงคเพอใหครพเลยงหรอผดแลเดกในศนยพฒนาเดกเลก และผเกยวของในการดแลเดก มแนวทางในการด าเนนงานการพฒนาไอคว อคว ส าหรบองคกรปกครองสวนทองถนมาตลอด

อ าเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน มองคการบรหารสวนต าบล 8 แหง เทศบาลต าบล 4 แหง เทศบาล นคร 1 แหง มจ านวนศนยพฒนาเดกเลกจ านวนรวมทงสน 37 แหง จ านวนครพเลยง รวม 40 คน เมอรวมจ านวนเดกเลกในศนยพฒนาทกแหง เขาดวยกนไดจ านวนเดกเลกรวม 2,656 คน (ขอมลจากองคกรปกครองสวนทองถนจงหวดอบลราชธาน) ศนยพฒนาเดกเทศบาลเมองแจระแม อ าเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน มจ านวนทงสน 4 แหง ไดแก 1) ศนยพฒนาเดกทาบอ 2) ศนยพฒนาเดกหนองจาน 3) ศนยพฒนาเดกบานทพไท 4) ศนยพฒนาเดกวดทงขนนอย

เทศบาลเมองแจระแม มการด าเนนการดแลสขภาพของเดกในศนยพฒนาเดกใหมสขภาพกาย และสขภาพจตทด โดยเหนความส าคญของการพฒนาไอควและอคว ตลอดจน MQ (Moral Quotient) ของเดกทกคนในศนยพฒนาเดก ตามนโยบายของกรมสขภาพจตตลอดมา ผวจยจงไดน ากรอบแนวคดการด าเนนงานพฒนาไอคว อคว ของกรมสขภาพจตตามทระบในคมอแนวทางการด าเนนงานพฒนา ไอคว อคว

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

8

ส าหรบศนยพฒนาเดกเลก มาเปนแนวทางในการด าเนนงานพฒนา อคว ซงประกอบดวย กจกรรมหลก 6 อยางไดแก 1) กจกรรมกลางแจง 2) กจกรรมสรางเสรมประสบการณ 3) กจกรรมสรางสรรค 4) กจกรรมเสร 5) เกมสการศกษา 6)กจกรรมเคล อนไหวและเขาจ งหวะ ท งน ไดร วมกนสร างทมงานและวางแผน การด าเนนงานรวมกนอยางเปนรปธรรม ด าเนนการจดท าโครงการพฒนาเดกในศนยพฒนาเดก ดวยการจดกจกรรมทง 6 อยางทกวนอยางสม าเสมอ ตลอดระยะเวลา 4 เดอน เพอทดสอบวาภายหลง การด าเนนกจกรรมเดกจะมการพฒนาอควหรอไม

1) เปรยบเทยบระดบ EQ ของเดกอาย 3-5 ป กอนและหลงการด าเนนการจดกจกรรมพฒนาอควแบบบรณาการ

2) ศกษาเจตคตและความพงพอใจของพอ แมผปกครองเดกทมตอการจดโครงการพฒนาอคว 3) ประเมนความร ความเขาใจ และทกษะในการจดกจกรรมเสรมสราง อคว และเจตคตตอการจด

กจกรรมพฒนาอควของเดก ของครผดแลเดก

เดกท มสงแวดลอมทดในโรงเรยน และไดรบการจดกจกรรมพฒนาอควสม าเสมอ ไดแก

1) กจกรรมกลางแจง 2) กจกรรมสรางเสรมประสบการณ 3) กจกรรมสรางสรรค 4) กจกรรมเสร 5) เกมสการศกษา 6) กจกรรมเคลอนไหวและเขาจงหวะ จะมการพฒนาระดบอควเพมขน

การศกษาเลยงด ความสมพนธในครอบครว ปจจยดานสงแวดลอมทอยอาศยโรงเรยน ปจจยจากกจกรรมตางๆ เชนดนตร กจกรรมทางดานดนตร ศลปะ เกมสและกฬา มผลตอความฉลาดทางอารมณของเดก

วตถประสงคของกำรวจย

สมมตฐำนกำรศกษำ

กรอบแนวคดกำรวจย

กำรศกษำเลยงด

ควำมสมพนธ ของคนในครอบครว

สงแวดลอม

ทอยอำศยโรงเรยน

กจกรรมดนตร

ศลปะ เกมส/กฬำ

IQ

EQ

9

กลมตวอยำงทศกษำ เปนการศกษาจากประชากรทงหมด ไดแกเดกในศนยพฒนาเดก เทศบาล

เมองแจระแม อ าเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน โดยมจ านวนเดกเลกทงสน 165 คน จ าแนกตามศนยพฒนา ดงน

1. ศนยพฒนาเดกทาบอ จ านวน เดก 80 คน 2. ศนยพฒนาเดกหนองจาน จ านวน เดก 45 คน 3. ศนยพฒนาเดกบานทพไทย จ านวน เดก 20 คน 4. ศนยพฒนาเดกวดทงขนนอย จ านวน เดก 20 คน

และมจ านวนผดแลเดกรวมทงสน 11 คน ดงนคอ 1. ศนยพฒนาเดกทาบอ จ านวน เดก 5 คน 2. ศนยพฒนาเดกหนองจาน จ านวน เดก 2 คน 3. ศนยพฒนาเดกบานทพไทย จ านวน เดก 2 คน 4. ศนยพฒนาเดกวดทงขนนอย จ านวน เดก 2 คน

เครองมอทใชในกำรวจย คอ

1) แบบประเมนความฉลาดทางอารมณ เดกอาย 3 ป ส าหรบคร/ผดแลเดก ของกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข ซง มจ านวน 55 ขอ เปนค าถามแบบมาตราสวนประมาณคา เนอหาค าถามเปนการถามพฤตกรรมของเดก ท ผตอบสามารถตอบตามพฤตกรรมทตนเองสงเกตเหนในทนผตอบแบบประเมน อควของเดกคอครผดแลเดก

2) แบบประเมนตนเองของผดแลเดกเกยวกบความส าเรจของกจกรรมการพฒนาอควของเดก 3) แบบประเมนความพงพอใจของผปกครองทมตอพฤตกรรมของเดก ทไดเขารวมโครงการพฒนาอคว

วธกำรเกบรวบรวมขอมล ระยะแรก

- ประเมนระดบอควของเดกโดยแจกแบบประเมนความฉลาดทางอารมณใหครผดแลเดกประเมนเดกทกคนทเขารวมโครงการพฒนาอคว

- เตรยมความพรอมของทมงานหรอผชวยวจยไดแกผดแลเดกในศนยพฒนาเดก ทง4แหงโดยจดประชมท าความเขาใจเกยวกบการจดกจกรรมทง6อยาง ใหเขาใจถงการด าเนนงาน และท าความเขาใจในกจกรรมทจะด าเนนการ ประกอบดวยการจดกจกรรม6 อยางในศนยพฒนาเดก ไดแก 1) กจกรรมกลางแจง 2) กจกรรมสรางเสรมประสบการณ 3) กจกรรมสรางสรรค 4) กจกรรมเสร 5) เกมสการศกษา 6) กจกรรมเคลอนไหวและเขาจงหวะ ทงนกจกรรมทกอยางตองวางแผนจดใหสม าเสมอทกวน

- จดประชม บดามารดา และผปกครองเพอแจงวตถประสงคของการวจยใหทราบ และขอความ ความรวมมอจากบดามารดาผปกครองในการดแลเดกทบานใหไดรบความอบอน รจกควบคมตนเองควบคมอารมณ และมเหตมผล

วธด ำเนนกำรวจย

10

ระยะทสอง ครผดแลเดก ทง4แหงด าเนนการ จดกจกรรม6 อยางในศนยพฒนาเดก ไดแก 1) กจกรรมกลางแจง 2) กจกรรมสรางเสรมประสบการณ3) กจกรรมสรางสรรค 4) กจกรรมเสร 5) เกมสการศกษา 6) กจกรรมเคลอนไหวและเขาจงหวะโดยกจกรรมทงหมดจะตองจดอยางตอเนองทกวน นานเปนระยะเวลา 4 เดอน

ระยะท สำม ประเมนระดบอควของเดกหลงการจดกจกรรมพฒนาอคว โดยใหครผด แลเดกเปนผ

ประเมน จากนนใชแบบประเมนตนเองใหผดแลเดกประเมนตนเองเกยวกบความส าเรจของกจกรรมการพฒนาอควของเดก และใชแบบสอบถาม ถามความพงพอใจของผปกครองเดกทมตอพฤตกรรมของเดก ทไดเขารวมโครงการพฒนาอคว

1. เปรยบเทยบระดบ EQ ของเดกอาย 3-5ป ในศนยพฒนาเดก 4แหง กอนการทดลอง และหลงการทดลอง 1.1 ระดบ EQ ของเดกอาย 3-5ป ในศนยพฒนาเดก 4แหง กอนการทดลอง และหลงการทดลอง มดงน

ตำรำงท 1 แสดงคาอคว กอน และหลงการทดลอง

ศนยพฒนาเดก

กอน หลง รวม ด เกง สข ด เกง สข กอน หลง

บานทงขนนอย

61.733 47.533 35.066 63.800 52.044 40.577 48.444 52.140

บานหนองจาน

61.000 45.750 33.600 68.300 49.800 40.750 46.783 52.95

บานทาบอ

60.920 48.737 34.850 71.050 53.362 42.462 48.169 55.624

บานทพไท

60.750 45.950 29.550 71.050 52.550 40.450 45.416 54.683

1.2 การเปรยบเทยบระดบ EQ ของเดก ในศนยพฒนาเดก กอนการทดลอง และหลงการทดลอง

ผลกำรวจย

11

ตำรำงท 2 การเปรยบเทยบระดบ EQ ของเดก ในศนยพฒนาเดก กอนการทดลอง และหลงการทดลอง ในศนยพฒนาแตละแหง

ศนยพฒนำ std t df Sig(2-tailed )

บานทงขนนอย

ดานด 4.53471 -3.057 44 .004 เกง 2.90829 -10.335 44 .000 สข 3.76359 -9.823 44 .000

บานหนองจาน

ดานด 6.06196 -5.385 19 .000 เกง 5.18576 -3.493 19 .002 สข 5.22418 -6.121 19 .000

บานทาบอ

ดานด 6.13843 -19.753 79 .000 เกง 6.59659 -6.272 79 .000 สข 6.24093 -10.910 79 . 000

บานทพไท

ดานด 5.40078 -8.529 19 .000 เกง 5.32521 -5.543 19 .000 สข 5.03566 -9.680 19 .000

จำกตำรำงท 2 แสดงวาระดบอควหลงการทดลองมคามากกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทระดบ 0.05

1.3 ผลการเปรยบเทยบระดบ EQ ของเดกโดยรวมทงสแหง (165 คน) ตำรำงท 3 ระดบอควโดยรวมของศนยพฒนาโดยรวมทงสแหง Paired Differentces

t

df

Sig

(2-tailed ) Mean

Std . Deviation

Std. Error Mean

95% Confidence Interval of The Differentce

ดานด -7.60606 6.67719 .51473 -8.62241 -6.58971 -14.777 164 .000 เกง -4.76364 5.49156 .42752 -5.60778 -3.91949 -11.143 164 .000 สข -7.38182 5.58250 .43460 -8.23994 -6.52369 -16.985 164 .000

จำกตำรำงท3 แสดงวาระดบอควโดยรวมของศนยพฒนาโดยรวมทงสแหง หลงทดลองมคามากกวากอนทดลองอยางมนยส าคญทระดบ 0.05

2. เจตคตและความพงพอใจของพอ แมผปกครองเดกทมตอการจดโครงการพฒนา อคว พบวาพอแมผปกครองของเดกมความพงพอใจเกยวกบโครงการพฒนา อคว อยในระดบมากทสด โดยไดคาเฉลยคะแนน

12

ความพงพอใจในระดบ 4.2 จากคะแนนเตม 5 โดยมความพงพอใจทมตอพฤตกรรมของเดก ทไดเขารวมโครงการพฒนาอควในระดบสงสด

3. ครผดแลเดกประเมนตนเองเกยวกบความส าเรจของกจกรรมการพฒนาอควของเดก จาก แบบประเมนตนเอง วามความร ความเขาใจ ในการจดกจกรรมพฒนาอควในระดบมากทสด และมทกษะในการจดกจกรรมเสรมสราง อคว ในระดบมากทสด และมเจตคตทด ตอการจดกจกรรมพฒนาอควของเดก โดยใหความเหนวาเปนกจกรรมทมประโยชนท าใหเดกสนกสนาน รสกมสวนรวมกบเพอนในกลม มความสขทไดเขามารวมกจกรรมในศนย ไมเบอหนายทจะมาอยในศนย ระดบอควโดยเฉลย ของเดกกอนการจดกจกรรมพฒนา ต าสดเทากบ 45.41 และสงสดอยท ระดบ 48.44 ซงเปนระดบทอยในเกณฑทควรไดรบการพฒนาเพราะตามเกณฑคะแนนของแบบวดน คะแนนคาเฉลยมาตรฐาน ตงแต 50 ขนไป บงบอกวาเดกมความฉลาดทางอารมณอยในเกณฑทด ควรไดรบการสงเสรม เกณฑคะแนน 40-49 บงบอกวาเดกควรไดรบการพฒนาความฉลาดทางอารมณในดานนน ๆ ใหดยงขน เกณฑคะแนนทต ากวา 40 คะแนน บงบอกวาเดกจ าเปนตองไดรบการพฒนาความฉลาดทางอารมณในดานนน ๆ ในการประเมนความฉลาดทางอารมณของเดกอาย 3-5 ปนนสวนใหญ มวตถประสงคเพอท านายความฉลาดทางอารมณในวยทสงขน ซง ตรงกบงานวจยของสมย ศรทองถาวร และคณะ.(2550) ไดท าการ ประเมนความสามารถทางเชาวนปญญาและความฉลาดทางอารมณเดกวย 6-11 ป ทเขารวมกจกรรมของศนยการเรยนรส าหรบเดกวยเรยน ในพนทด าเนนโครงการพฒนาสตปญญาเดกไทยในป 2550 ครอบคลมพนท 15 จงหวด คาเฉลยความฉลาดทางอารมณรวมเทากบ 47.49 ซงอย ในเกณฑทควรไดรบการพฒนา และเมอจ าแนกตามระดบความฉลาดทางอารมณพบวากลมตวอยาง รอยละ 44.4 มระดบความฉลาดทางอารมณอยในเกณฑทควรไดรบการพฒนา รอยละ 37.0 อยในเกณฑ ควรสงเสรมและรกษา และรอยละ 18.5 อยในเกณฑจ าเปนตองพฒนา ซงวตถประสงคของการประเมนความฉลาดทางอารมณของเดกวย 3-5 ป สวนใหญคอการท านาย (กรมสขภาพจต กระทรวงสาธาณสข,2545) หมายความวาถาเดกไดรบการพฒนาตงแตตนกจะสงผลตอความฉลาดทางอารมณในวยทสงขนดวยดงนนเมอผลของการเปรยบเทยบระดบ EQ ของเดก ในศนยพฒนาเดก กอนการทดลอง และหลงการทดลอง

พบวาภายหลงการทดลองระดบ EQ ของเดกมระดบสงขนอยางมนยส าคญ แสดงวาการจดกจกรรมพฒนาทจดใหเดกมผลตอการพฒนาความฉลาดทางอารมณของเดก ตรงกบการศกษาของคณะสาธารณสขมหาวทยาลยมหดล รวมกบ สถาบนสขภาพจตเดกและวยรนราชนครนทร กรมสขภาพจต สรปเนอหาสาระส าคญจากงานวจยหรองานตพมพทเกยวของกบความฉลาดทางอารมณทงหมด 160 เรอง เปนงานวจยทงในตางประเทศ และงานตพมพภายในประเทศ สรปเนอหาสาระส าคญไดวา ปจจยทมผลตอการพฒนาสตปญญาและความฉลาดทางอารมณ ไดแก ปจจยสวนบคคล เชนภาวะคลอด ภาวะโภชนาการ โรคประจ าตวหรอภาวะสขภาพ ปจจยดานพอแม ไดแก การศกษาการเลยงด ความสมพนธในครอบคร ว ปจจยดานสงแวดลอมทอยอาศย โรงเรยน ปจจยจากกจกรรมตางๆ เชนดนตร นทาน กจกรรม หรอปจจย ดานการตงครรภตอการสงเสรมการพฒนาสตปญญา กจกรรมทางดานดนตร ศลปะ เกมส ตางๆ รวมถงการฝกจต กจกรรมการสงเสรมการเลยงดทบานและโรงเรยน

อภปรำยผล

13

กลยา ตนตผลาชวะ (2542). การเลยงเดกกอนวยเรยน3-5 ขวบ.โชตสขการพมพ :กรงเทพฯ กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข. รายงานการวจยพฒนาแบบประเมนความฉลาดทางอารมณส าหรบ เดกอาย 3-5 ป และ 6-11 ป (2545) สบคนจากhttp://www.pdffactory.com กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข. รายงานการวจยพฒนาแบบประเมนความฉลาดทางอารมณส าหรบ ประชาชนไทย อาย 12-60 ป (2543).กรงเทพ: บรษทวงศกมลโปรดกชนจ ากด. คณะสาธารณสขมหาวทยาลยมหดล รวมกบ สถาบนสขภาพจตเดกและวยรนราชนครนทร

กรมสขภาพจต ,(2551). รายงานโครงการทบทวนองคความรเกยวกบปจจย รปแบบ /วธการ และ ประโยชนการพฒนาสตปญญาเดก. นชรา เรองดารกานนท ,ชาครยา ธรเนตร, รววรรณ รงไพรวลย ,ทพวรรณ หรรษคณาชย,นตยา คชภกด ,

บรรณาธการ.(2551) ต าราพฒนาการและพฤตกรรม.กรงเทพฯ:โฮลสตก พบลชชง เพชราภรณ ค าเอยมและคณะ,(2547).สถานการณพฒนาการเดกปฐมวยอาย15-54เดอน จงหวดศรษะเกษ. พลสข ศรพลมนตยา สตรา ,ดารณ จงอดมการณ และสพฒนา ศกดษฐานนท (2550).รายงานการวจยเรอง การอบรมเลยงดเดกของครอบครวอสาน .ขอนแกน:คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยขอนแกน. สถาบนสขภาพจตเดกและวยรนราชนครนทร กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสขรวมกบคณะแพทย

ศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร,(2551). การศกษาทบทวนองคความรดานทฤษฎและเครองมอประเมนระดบสตปญญาและความฉลาดทางอารมณ (IQ และ EQ) เดก.

สมย ศรทองถาวร นพ.และคณะ, (2550).การส ารวจเชาวนปญญาและความฉลาดทางอารมณเดกวยเรยน 6-11ป โครงการประเมนผลโครงการพฒนาสตปญญาเดกไทยป2550.สถาบนพฒนาการเดก ราชนครนทร กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข.

สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข ,(2550).การส ารวจเชาวนปญญาและความฉลาดทางอารมณเดกปฐมวย 3-5 ป โครงการประเมนผลโครงการพฒนาสตปญญาเดกไทย ป 2550.

CHESS ,Thomas A. (1986 )Temperament in clinical practice.New York:The Guilford Press. Malti T,Gummerum M, Keller M. ( 2009). Children s moral motivation ,sympathy ,and prosocial behavior. Child Dev. New York:The Guilford Press

เอกสำรอำงอง

14

Promotion E.Q. for 3-5 years old children in Jaramare Child Care Center ,Town Municipal Jaramare, Mueng District, Ubolratchathani Province.

Chamlong Chuto*

The purposes of this research was to compare E.Q. of 3-5 years old children in Jaramare Child Care Center ,Town Municipal Jaramare,Mueng District,Ubolratchathani Province, before and after receiving the Promotion E.Q.Program .The conceptual framework of the study was that family caring,family relationship, environment in school ,school activities such as music arts games and sports affect children E.Q. The research had 3 steps First: Evaluate childrens E.Q. and prepared team’s preparedness whose were caregivers in child centers .Second:Conduct the promotion program which were 1)Outdooractivities 2)Additional artifacts experiences 3)Creation activities 4) Free activiyies 5)Educational games and 6) Movement and rhythmically activities. Third step :Evaluate children’s E.Q.after the promotion program and compare children s E.Q. before and after the program. Asked the parents about satisfaction to children behavior, and let the caregivers evaluate themselves about the program s successful.The research result were as follows; 1) 3-5 years old children E.Q. in 4 centers which are Thabor Childcare center,Nongjarn Childcare center,Tabthai Childcare center and wat Tungkunnoy Childcare center,before the promotion program had the mean E.Q.score 47.65 and after the promotion program had the mean E.Q.score 54.23 which had significant different by paired T –test at 0.05 level.When compared at each center, they also had significant different by paired T –test at 0.05. 2) The parents satisfaction to children behavior were at high level. Self evaluation of the caregivers about the program’s successful were at high lavel, they had get knowledge, understanding and had skills in managing the program to promote E.Q. of the children.

In conclution,from this study there should have training program for the caregiver to manage the promotion of E.Q. program eveness. Educate children’s parents about the important of promotion of E.Q. Which are caring at home,training children to live together in daily life,how to control themselves to become good ,heroic and have happy life. * Assiistant Professor, Dean of Faculty of Nursing ,Ratchathani University.

Abstract

15

P3 กำรสนบสนนทำงสงคมและพฤตกรรมกำรเลยงลกดวยนมแมจนถงอำย 6 เดอนของมำรดำวยรน หลงคลอดในเขตรบผดชอบโรงพยำบำลสงเสรมสขภำพต ำบล อ.เมอง จ.อบลรำชธำน

มยรา เรองเสร พย.ม*

มารดาวยรนมอตราการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวอยในระดบต า และเปนกลมทเกดปญหาการเลกเลยงบตรดวยนมมารดาไดสงกวามารดากลมอน การสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมของมารดาวยรนใหมระยะยาวนานนนตองไดรบการสนบสนนทางสงคมเปนตวกระตน ผวจยจงสนใจศกษาการสนบสนนทางสงคมกบพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมจนถง 6 เดอนของมารดาวยรนหลงคลอด ในเขตรบผดชอบของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล อ.เมอง อบลราชธาน การวจยนมวตถประสงคเพอศกษาความสมพนธระหวางการสนบสนนทางสงคมและพฤตกรรม การเลยงลกดวยนมแมจนถงอาย 6 เดอนของมารดาวยรนในระยะหลงคลอด และเปรยบเทยบพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมจนถงอาย 6 เดอนของมารดาวยรนในระยะหลงคลอด ทมระดบการศกษา รายไดของครอบครว สถานภาพสมรส การวางแผนการมบตร ลกษณะของครอบครวทแตกตางกน โดยศกษาในมารดาวยรนหลงคลอดทมอายต ากวา 20 ป จ านวน 133 คน ทมารบการตรวจหลงคลอด และพาบตรมารบภมคมกนโรค ทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลในเขตรบผดชอบ อ.เมอง จ.อบลราชธาน จ านวน 12 แหง เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถาม น าขอมลมาวเคราะหโดยการหาคาสมประสทธสหสมพนธเพยรสน และเปรยบเทยบพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมจนถง 6 เดอน โดยการวเคราะหความแปรปรวนทางเดยว และทดสอบคาท ผลการวจยพบวา การสนบสนนทางสงคม มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมจนถง 6 เดอน อยางมนยส าคญทางสถต ทระดบ 0.001 (r = 0.4543) และพบวากลมตวอยางทมการวางแผนการมบตรมพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมจนถง 6 เดอนดกวากลมทไมมการวางแผนการมบตร ผลการวจยนสรปไดวามารดาวยรนในระยะหลงคลอดทไดรบการสนบสนนทางสงคมด จะสามารถมพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมจนถง 6 เดอนไดดดวย ดงนนควรสงเสรมใหมารดาวยรนในระยะหลงคลอดไดรบการสนบสนนทางสงคม โดยเฉพาะจากครอบครวซงเปนบคคลทมความใกลชดและมอทธพลกบมารดาวยรนมากทสด ค ำส ำคญ การสนบสนนทางสงคม พฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมจนถง 6 เดอนของมารดาวยรนหลงคลอด โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล * อาจารยคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชธาน จงหวดอบลราชธาน ในยคสงคมโลกาภวฒนและอทธพลของสงแวดลอมภายนอก เชน สอตางๆทมเนอหายวยใหวยรนมเพศสมพนธกนอยางมอสระ โดยขาดความรความเขาใจในการปองกนการตงครรภ และขาดความพรอมในการ

บทคดยอ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

16

มชวตครอบครว เปนผลใหอตราการเกดมชพในกลมมารดาทมอายต ากวา 20 ป ยงเปนอตราทสงอย เมอเปรยบเทยบกบอตราการเกดมชพในมารดากลมอนๆ การตงครรภและการคลอดในมารดาวยรน มผลกระทบตอภาวะสขภาพทงมารดาและทารกอยางมาก เมอเปรยบเทยบกบมารดาในวยผใหญ เพราะวยรนยงอยในชวงทก าลงพฒนาในทกๆดาน ท าใหขาดความพรอมทงดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคมและเศรษฐกจ จากความไมพรอมทางดานรางกาย จตใจ อารมณและสงคม มารดาวยรนเปนบคคลทตองมการปรบ ตวอยางมาก ทงทางดานพฒนาการตามวยของวยรนและการมหนาทรบผดชอบในบทบาทของมารดาในเวลาเดยวกน (กาญจน สทธวงศ,2534) จงอาจกลาวไดวามารดาวยรนอาจเกดความรสกขดแยงทจะตองเผชญกบความรบผดชอบอยางมากในเวลาทรวดเรวเกนไป การขาดวฒภาวะทจะรบผดชอบในการเปนมารดา อาจท าใหเกดความรสกตอตาน และคดวาตนเองไมมความ สามารถเพยงพอในการเลยงดบตร คดวาตนเองสนองความตองการของบตรไมได โดยเฉพาะมารดาวยรนทมบตรคนแรก มกประสบความยงยากในการรบหนาทเปนมารดา เพราะขาดความรและประสบการณการเลยงดทารก ซงรวมทงการใหนมลกดวย การเลยงลกดวยนมแมเปนการเรมตนทส าคญมาก ของการสงเสรมพฒนาการทกๆดานของทารก น านมแมเปนอาหารทดทสดส าหรบทารก แมวาความรทางวทยาศาสตรจะเจรญ กาวหนาไปเพยงใด กไมสามารถผลตนมผสมใดๆทมคณคาเทาเทยบหรอมากกวานมแมได (อาร,2546) การไดโอบกอด การใหลกดดนมทนทหลงคลอด น าไปสน านมหยดแรก ซงมคณคาในการสรางสายใยรก ท าใหเกดความผกพนระหวางแมลก สารอาหารในน านมชวยใหการเจรญเตบโตของสมอง และพฒนาการเปนไปอยางรวดเรว น านมแมมภมตานทานทครบถวน แตมารดาวยรนมอตราการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวอยในระดบต า เมอเปรยบเทยบกบวยผใหญ (Ryan,Wenjun,&Acosta,2002) ทส าคญมารดาวยรนเปนกลมเสยงทเกดปญหาการเลกเลยงบตรดวยนมมารดาไดสงกวามารดากลมอนเปนสองเทาในระยะสองเดอนแรกหลงคลอด (สรชา ตนตเวชกล,2543) อาจเนองจากมารดาวยรนมความแตกตางจากมารดาทวไป เปนวยหวเลยวหวตอ มการเปลยนแปลงจากวยเดกสวยผใหญ (Mercer,1990) มความเปนตวของตวเองสง อารมณฉนเฉยว (Montgomery,2003) เมอวยรนเปนมารดาจงตองเผชญกบวกฤตทงการเปนวยรนและการเปนมารดา (Olds,London, Ladewig & Davison, 2004) การทวยรนเปนมารดากอใหเกดเปนขอจ ากดในการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวในระยะ 6 เดอน ท าใหอตราและระยะเวลาในการเลยงลกดวยนมแมต ากวามารดาในกลมอนๆ (Ryan et al.,2002) การทจะสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมของมารดาวยรนใหมระยะยาวนานนน ตองไดรบการสนบสนนทางสงคม ซงเปนปจจยทมอทธพลตอความ สามารถของมารดาวยรนในการปรบตว ในชวงหลงคลอดทตองเผชญ การสนบสนนทางสงคมทมารดาไดรบจากบคคลตางๆ ไดแก สาม สมาชกคนอนๆในครอบครว ญาต พนอง เพอนสนท เพอนบาน เพอนรวมงาน ตลอดจนบคลากรทางสาธารณสข เชน แพทย พยาบาล หรอบคคลอนๆทมารดาวยรนมความสมพนธดวย และกลมบคคลทมความส าคญกบมารดาวยรนหลงคลอด จนเปนตวกระตนใหมารดาวยรนหลงคลอดมพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมไดดยงขน จากขอมลดงกลาวผวจยจงสนใจทจะศกษาการสนบสนนทางสงคมกบพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมจนถง 6 เดอนของมารดาวยรนหลงคลอด ใน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลในเขต อ.เมอง อบลราชธาน ซงเปน รพ.ทใหบรการแกแมและเดก และเปน รพ.สายสมพนธแมลก จงสนบสนนใหมารดาเลยงลกดวยนมตนเอง ในทกกลมมารดาทมาคลอดใน รพ.แหงน ส าหรบกลมมารดาวยรน ผวจยไดเลงเหนปญหาวา ยงขาดความพรอมทางดานความรและประสบการณในการเลยงลกดวยนมแม อนจะสงผลกระทบตอการเจรญเตบโต และพฒนาการของทารกในขวบปแรกได

17

การเลยงลกดวยนมแม เปนวธทส าคญทชวยใหลกไดรบสารอาหารและการเลยงดทเหมาะสมกบการเจรญเตบโตของรางกายและสมอง ทารกทกนนมแมอยางถกตองจะมสมองทไวตอการรบรและสามารถเรยนรสงตางๆไดอยางรวดเรว การมทนสมองทดเปนพนฐานทเขมแขงและแขงแรงส าหรบขบวนการเรยนรเมอโตขนกระทรวงสาธารณสขไดก าหนดนโยบายการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมทชดเจนโดยยดหลกบนไดสบขนสความส าเรจในการเลยงลกดวยนมแม ตามนโยบายรวมขององคการทนเพอเดกแหงสหประชาชาต และองคการอนามยโลก (World Health Organization: WHO) และตงเปาหมายไววาเมอสนสดแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 9 (พ.ศ.2545-2549) ใหมารดาเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวอยางนอย 6 เดอน รอยละ 30และสามารถใหนมมารดาควบคกบอาหารเสรมตามวยจนถงอาย 2 ป (ส านกงานสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2549) ซงระยะเวลาในการเลยงดบตรดวยนมมารดามผลตอการเจรญเตบโตและพฒนาการทงทางดานรางกาย สตปญญา จตใจ และอารมณของบตร อกทงมประโยชนตอตวมารดาดวย

1) เพอศกษาการสนบสนนทางสงคม และพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแม จนถง 6 เดอน 2) เพอศกษาความสมพนธระหวางการสนบสนนทางสงคม และพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแม จนถง

6 เดอน 3) ศกษาเปรยบเทยบพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแม จนถง 6 เดอน ของมารดาวยรน ทมระดบ

การศกษา รายไดของครอบครว สถานภาพสมรส การวางแผนการมบตร ลกษณะของครอบครวทแตกตางกน

เปนการวจยเชงพรรณนา (Descriptive research) เพอศกษาหาความสมพนธระหวางการสนบสนนทางสงคมและพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมจนถงอาย 6 เดอน ของมารดาวยรนหลงคลอดในเขตรบผดชอบขอโรงพยาบาล สงเสรมสขภาพต าบล อ.เมอง จ.อบลราชธาน มวธการด าเนนการวจยดงน ประชำกร คอ มารดาวยรนหลงคลอดทมอายต ากวา 20 ปบรบรณ ทมารบการตรวจหลงคลอดและพาบตรมารบภมคมกนโรค ในเขตรบผดชอบของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล อ.เมอง จ.อบลราชธาน จ านวน 21 โรงพยาบาล มจ านวนมารดาวยรนหลงคลอดทงหมด 200 คน (ขอมลไดจากการสอบถามจากเจาหนาทของส านกงานสาธารณสข อ.เมอง จ.อบลราชธาน ในวนท 21 กมภาพนธ 2557) กลมตวอยำง คอ มารดาวยรนหลงคลอดทมอายต ากวา 20 ปบรบรณ ทมารบการตรวจหลงคลอดและพาบตรมารบภมคมกนโรค ในเขตรบผดชอบของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล อ.เมอง จ.อบลราชธาน ไดจากการสมแบบหลายขนตอน (Multi –stage sampling) และก าหนดขนาดกลมตวอยางโดย ค านวณจากสตร Taro Yamane (1973, อางถงในบญใจ ศรสถตยนรากร, 2544) ไดจ านวน 133 คน โดยกลมตวอยางทใชในการวจยไดท าการสมตวอยางแบบงาย โดยสมดวยวธการจบฉลาก ใชอตราสวน 3:2 ไดทงหมด 9 ต าบล ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ทตงอยในต าบลขเหลก ต าบลของขอน ต าบลกดลาด ต าบลขามใหญ ต าบลปทม ต าบลหวเรอ ต.หนองบอ ต.แจระแม และต าบลไรนอย ซงมทงหมด 16 โรงพยาบาล และสม

วตถประสงคของกำรวจย

วธด ำเนนกำรวจย

18

มารดาวยรนหลงคลอดใน 18 โรงพยาบาล เปนกลมตวอยางโดยวธการจบฉลาก ใชอตราสวน 3:2 ได 12 โรงพยาบาล โดยเลอกมารดาวยรนหลงคลอดใน 12 โรงพยาบาลน เปนกลมตวอยาง

1.การศกษาขอมลปจจยสวนบคคล ประกอบดวย ระดบการศกษา รายไดของครอบครว สถานภาพการสมรส การวางแผนการมบตร และลกษณะของครอบครวทแตกตางกนพบวา กลมตวอยางมอายระหวาง 14-19 ป และมอายเฉลย 19 ป มระดบการศกษาในระดบประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลายหรอ ปวช. ตามล าดบ การศกษาสงสดคอ มธยมศกษาปท 6 การศกษาต าสดคอประถมศกษาปท 6 สถานสมรสของกลมตวอยาง พบวา รอยละ 94 มสถานภาพสมรสค รอยละ 6 มสถานภาพสมรสหมาย อาชพของกลมตวอยางสวนใหญคอ ไมมอาชพเปนแมบานเลยงลก คดเปนรอยละ 57.7 และพบวารอยละ 62.4 เปนกลมตวอยางทไมมรายได ในสวนของรายไดของสามพบวา รายไดของสามจะอยในชวง 5,000-10,000 บาท รายไดต าสดของสามคอ 3,000 บาท รายไดสงสดของครอบครวคอ 16,000 บาท โดยมเฉลยรายไดเทากบ 5,896 บาท/เดอน รายไดของครอบครวพบวา รายไดของครอบครวจะอยในชวง 5,000 บาท-10,000 บาท รายไดต าสดของครอบครวคอ ไมมรายได รายไดสงสดของครอบครวคอ 17,000 บาท โดยมเฉลยรายไดเทากบ 4,935.13 บาท/เดอน และพบวาครอบครวของกลมตวอยาง มรายไดเพยงพอกบรายจายคดเปนรอยละ 72.2 เกยวกบการวางแผนการมบตร พบวารอยละ 50.4 ไมมการวางแผนการมบตรในครงน ลกษณะครอบครวรอยละ 85.7 มลกษณะครอบครวเปนขยาย กลมตวอยางรอยละ 91.7 มบตรเปนคนแรก 2. พฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแม จนถงอาย 6 เดอนของมารดาวยรนหลงคลอด โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ในเขตรบผดชอบ อ.เมอง จ.อบลราชธาน พบวาพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแม อยในระดบพอใช รอยละ 38.35 รองลงมาคอพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแม ในระดบด รอยละ 35.34 และพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแม ในระดบไมด คดเปนรอยละ 26.31 3. ระดบของการการสนบสนนทางสงคมของมารดาวยรนหลงคลอด โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลในเขตรบผดชอบ อ.เมอง จ.อบลราชธาน พบวา กลมตวอยางไดรบการสนบสนนทางสงคมโดยรวมอยในระดบในระดบปานกลางและด และมคะแนนเฉลยอยในระดบ 73.944 และมพจารณารายดานกลมตวอยางมคะแนนการสนบสนนดานมากอารมณทสด มคะแนนเฉลยเทากบ 19.722 และพบวากลมตวอยาง มคะแนนการสนบสนนดานการประเมนคานอยทสด โดยมคะแนนเฉลยเทากบ 16.411 ซงกลมตวอยางไดรบการสนบสนนโดยรวมอยในระดบมาก รอยละ 90.6 และอยในระดบปานกลางรอยละ 9.4 และผลการศกษาพบวาการสนบสนนทางสงคมโดยรวม มความ สมพนธทางบวก ในระดบปานกลางกบพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแม จนถง 6 เดอนของมารดาวยรนหลงคลอด โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ในเขตรบผดชอบ อ.เมอง จ.อบล ราชธาน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ.001(r= .4543) และการสนบสนนทางสงคมในรายดาน พบวา การสนบสนนทางสงคมในแตละดาน ไดแก การสนบสนนดานอารมณ การสนบสนนดานการประเมนคา การสนบสนนดานขอมลขาวสาร และการสนบสนนดานทรพยากร มความสมพนธทางบวก กบพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแม จนถงอาย 6 เดอน ของมารดาวยรนหลงคลอด โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ในเขตรบผด ชอบ อ.เมอง จ.อบลราชธาน ในระดบปานกลางอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ.001 (r = .3170, .3853 .4048 และ .2942) ตามล าดบ สวนการสนบสนนดานทรพยากร มความสมพนธทางบวก กบพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแม

ผลกำรวจย

19

จนถงอาย 6 เดอน ของมารดาวยรนหลงคลอด โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ในเขตรบผด ชอบ อ.เมอง จ.อบลราชธาน ในระดบต า อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ.001 (r = .2942) การวจยครงนเปนการศกษาความสมพนธระหวางการสนบสนนทางสงคม พฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแม จนถงอาย 6 เดอน ของมารดาวยรนในระยะหลงคลอด และศกษาเปรยบเทยบพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแม จนถง 6 เดอน ของมารดาวยรนในระยะหลงคลอดทมปจจยสวนบคคล ไดแก ระดบการศกษา รายไดของครอบครว สถานภาพสมรส การวางแผนการมบตร และลกษณะของครอบครวทแตกตางกน โดยกลมตวอยางเปนมารดาวยรนหลงคลอดในระยะ 6 เดอนหลงคลอด อายต ากวา 20 ปทมารบการตรวจหลงตรวจ และบตรมารบภมคมกนโรค ทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล เขตรบผดชอบ อ.เมอง จ.อบลราชธาน ผลการศกษาสามารถอภปรายตามวตถประสงคและสมมตฐานไดดงน 1. การสนบสนนทางสงคม พบวา กลมตวอยางมคะแนนการสนบสนนทางสงคมโดยรวม อยในระดบมาก รอยละ 90.6 และอยในระดบปานกลาง รอยละ9.4 เมอพจารณาคะแนนการสนบสนนทางสงคมตามเกณฑ พบวา กลมตวอยางไดรบการสนบสนนทางสงคมโดยรวมอยในระดบดเปนสวนใหญ เมอพจารณาเปนรายดาน มชวงคะแนนของแบบสอบถามอยในชวงคะแนน 5-25 คะแนน พบวากลมตวอยางไดรบการสนบสนนดานอารมณมากทสด โดยมคะแนนเฉลยเทากบ 19.73 รองลงมา ไดแกการสนบสนนดานขอมลขาวสาร การสนบสนนดานการประเมนคา การสนบดานทรพยากร โดยมคะแนนเฉลยเทากบ 19.07 และ 18.75 ตามล าดบ ซงสามารถอธบายการสนบสนนทางสงคมในแตละดานดงน การสนบสนนดานอารมณ พบวา กลมตวอยางไดรบการสนบสนนดานอารมณในขอไดรบความรก และความหวงใยมากทสด พบวามกลมตวอยางทไดรบความรกและความหวงใยในระดบดมาก รอยละ40.06 เปนเพราะสงคมไทย มความผกพนกนในเครอขายคอนขางเหนยวแนน กลมตวอยางทแตงงานแลว สวนใหญกอาศยอยกบครอบครบเดมของตนเอง หรออาศยอยกบครอบครวสาม ซงกลมตวอยางมลกษณะเปนครอบครวขยายถงรอยละ 85.7 และถงแมจะแยกกนอยตามล าพงกบสาม กมกจะอยใกลกบครอบครวเดมและตดตอกบญาตพนองอยางสม าเสมอ และเนองจากกลมตวอยางมอายนอย และสวนใหญเปนการมบตรคนแรก รอยละ91.7ท าใหบคคลใกลชดมความเปนหวง จงตองคอยดแล เอาใจใสใหค าแนะน าในการปฏบตตว เชน การเลยงดบตร ตลอดจนชวยมารดาวยรนในการเลยงดบตรดวย ท าใหมารดาวยรนรสกถงการไดรบความรก ความเอาใจใสและความหวงใย การสนบสนนดานอารมณทไดรบนอยทสด คอ เรองการทกลมตวอยางสามารถระบายความรสกไมสบายใจตางๆกบบคคลอนได โดยพบวา กลมตวอยางทสามารถระบายความรสกไมสบายใจตางๆกบบคคลอนไดมากทสด รอยละ21.1 และมคะแนนเฉลยเทากบ 3.44 ซงกลมตวอยาง 2 ใน 4 รายใหเหตผลวาการทตนเองไมระบายความรสกตางๆทไมสบายใจใหบคคลอนๆฟงเพราะวา ไมตองการใหบคคลอนเปนกงวลและเปนทกขกบตนเอง การสนบสนนดานขอมลขาวสาร พบวา กลมตวอยางไดรบการสนบสนนในเกณฑมาก รอยละ 83.9 เนองจากกลมตวอยางสวนใหญ รอยละ 91.7 มบตรเปนคนแรก กลมตวอยางไมมประสบการณ ขาดความรในการปฏบตตวหลงคลอดและการเลยงดบตร การปรบตวตอบทบาทการเปนมารดา ท าใหเครอขายทางสงคมเลงเหนความส าคญของการใหขอมลขาวสาร และความรทเปนประโยชนตอการมพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมจนถงอาย 6 เดอน

อภปรำยผล

20

การสนบสนนดานขอมลขาวสาร พบวา กลมตวอยางไดรบการสนบสนนดานขอมลขาวสารโดยรวมจากพยาบาล รอยละ 14.33 และรอยละ 7.0 จากแพทย เพราะกลมตวอยางใชเวลาในระยะหลงคลอดสวนใหญอยกบสมาชกในครอบครว โอกาสทจะไดพบและไดรบการสนบสนนนจากบคลากรทางการแพทยนอย และพบวาจากการทไดรบการสนบสนนดานขอมลขาวสารของกลมตวอยางแมจะไดรบจากสามคอนขางมาก คดเปนรอยละ 48.11 แตกยงนอยกวากลมตวอยางทไดรบจากสมาชกอนๆในครอบครว โดยพบรอยละ 56.11 ทงนอาจเปนเพราะความรเกยวกบพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแม จนถงอาย 6 เดอน เปนความรทเฉพาะเจาะจงตองอาศยผทมความร ประสบ การณ ซงสวนใหญกเปนมารดาของกลมตวอยาง หรอมารดาของสามทอยในครอบครวเดยวกน และการไดรบขอมลขาวสารทเปนประโยชน พบวา รอยละ 10.56 กลมตวอยางไดรบจากการดโทรทศน การอานจากนตยสารตางๆ ซงแสดงใหเหนวาสอตางมความส าคญเปนอยางมากในการสงเสรมพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแม จนถงอาย 6 เดอน การสนบสนนดานทรพยากร พบวา กลมตวอยางไดรบการสนบสนนดานทรพยากรอยในเกณฑด รอยละ 77.2 และพบวากลมตวอยางไดรบการสนบสนน ในเรองของการมคนพามาตรวจสขภาพมากทสด รอยละ 38.3 เปนเพราะโปรแกรมการนดของโรงพยาบาลจะนดตรวจมารดาและทารกในวนเดยวกน และกลมตวอยางสวนมากเลยงลกดวยนมแมจงตองพาบตรมาดวย บคคลใกลชดเกรงวาในขณะทกลมตวอยางเขาไปตรวจ และพบวาสามใหการสนบสนนในขอนมากทสด คอรอยละ 71.67 และรอยละ 33.9 มคนคอยชวยเหลอละอยเปนเพอนเมอรสกไมสบาย จะเหนไดวากลมตวอยางไดรบการสนบสนนในเรองนมากจากสาม สมาชกคนอนๆในครอบครว ญาตพนอง รอยละ 81.67 ,55.0 และ 30.56 ตามล าดบ ทงนเพราะลกษณะของครอบครวคนไทย เปนระบบเครอญาตและมความผกพนทเหนยวแนน กลมตวอยางทไดรบการสนบสนนดานนไมด พบรอยละ 5.6 ของกลมตวอยางทไมเคยมใครพามาตรวจสขภาพเลยใหเหตผลวา สมาชกคนอนๆในบาน ตองไปท างานนอกบาน ไมมเวลาพามาตรวจ รอยละ 2.2 ไมมใครชวยดแลลกและชวยท างานบาน เมอกลมตวอยางตองการพกผอนหรอไปท างานธระนอกบาน รอยละ 1.7 ไมมใครอยเปนเพอนและคอยดแลเมอไมสบาย และรอยละ 1.1 ไมเคยไดรบการสนบสนนดานการเงนเมอมปญหา การสนบสนนดานการประเมนคณคา กลมตวอยางไดรบการสนบสนนในดานนนอยกวาในดานอนๆ ทงนสงคมไทยไมนยมแสดงความชนชมดวยค าพด นอกจากนกลมตวอยางเปนมารดาทมอายนอยขาดประสบการณ ขาดความร ท าใหกลมเครอขายมงเนนการใหขอมล และค าแนะน าในการปฏบตโดยตรงมากกวาค าพดชมเชย เหนดวย หรอยอมรบกบสงทกลมตวอยางปฏบตอย ท าใหกลมตวอยางรสกวาไดรบการสนบสนนดานนนอย การวจยครงนกลาวไดวา มารดาวยรนในระยะหลงคลอดไดรบการสนบสนนทางสงคมโดยรวมมากทสดจากสาม รอยละ 65.0 รองลงมา ไดแก สมาชกคนอนๆในครอบครวไดแก พอ แม พนอง รอยละ57.58 จากญาตพนอง รอยละ 37.0 จากเพอนบาน รอยละ 20.06 จากเพอนสนท รอยละ 12.58 จากเพอนรวมงาน พยาบาล แพทย และอนๆ เชน อสม. รอยละ 5.0, 5.06 3.09 และ 0.72 ตามล าดบ และการพจารณาการสนบสนนทางสงคมในแตละดาน พบวา การสนบสนนดานอารมณ การสนบสนนดานการประเมนคา การสนบสนนดานทรพยากร กลมตวอยางไดรบการสนบสนนจากสามมากทสด รองลงมาไดรบจากสมาชกคนอนๆในครอบครว สวนการสนบสนนดานขอมลขาวสาร พบวาไดรบการสนบสนนจากสมาชกคนอนๆมากกวาสาม เนองจากการด าเนนชวตของมารดาวยรนหลงคลอดในระยะ 6 เดอนแรกหลงคลอดจะใกลชดกบสาม และสมาชกในครอบครวมากทสดท าใหไดรบการสนบสนนจากสามและสมาชกคนอนๆในครอบครวเปนสวนมาก สวนในเรองขอมลขาวสารจะไดรบจากสมาชกคนอนในครอบครวมากกวาสามซงพบรอยละ 56.11 เนองจากการใหขอมลเกยวกบพฤตกรรมการเลยงลกดวยนม จนถงอาย 6 เดอน ผทใหขอมลมกจะเปนผทม

21

ความรและประสบการณมากอน โดยมากจะเปนมารดาของกลมตวอยาง หรอมารดาของสาม ซงเปนสมาชกคนอนในครอบครวมากกวาสาม 2. การศกษาความสมพนธระหวางการสนบสนนทางสงคม และพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแม จนถงอาย 6 เดอน พบวา การสนบสนนทางสงคมมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแม จนถงอาย 6 เดอน อยางมนยส าคญทระดบ 0.001(r=0.4543 p<0.001) แสดงวามารดาวยรนทไดรบการสนบสนนทางสงคมมาก จะมพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแม จนถงอาย 6 เดอนดวย ซงสอด คลองกบการศกษาของจราพร หอมชะเอม (2552) พบวา ตวแปรทสามารถท านายพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมไดแกการไดรบขอมลและค าแนะน าเกยวกบการเลยงลกดวยนมแม และการไดรบการกระตนสงเสรมเกยวกบการเลยงลกดวยนมแมจากสมาชกในครอบครวและบคคลใกลชด 3. จากการศกษาเปรยบเทยบมารดาวยรนในระยะหลงคลอดทมปจจยสวนบคคลไดแก ระดบการศกษา รายไดของครอบครว สถานภาพสมรส การวางแผนการมบตร และ ลกษณะครอบครวทแตกตางกน จะมพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแม จนถงอาย 6 เดอนทแตกตางกนหรอไม ซงการศกษาพบวามารดาวยรนในระยะหลงคลอดทมปจจยสวนบคคลไดแก ระดบการศกษา รายไดของครอบครว สถานภาพสมรส และ ลกษณะครอบครวทแตกตางกน จะมพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมจนถง 6 เดอนไมแตกตางกน สวนมารดาวยรนในระยะหลงคลอด ทมการวางแผนการมบตรกบไมมการวางแผนการมบตร จะมพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแม จนถงอาย 6 เดอน ทแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p > 0.05) โดยพบวากลมทมการวางแผนการมบตรจะมพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมจนถง 6 เดอนดกวากลมทไมมการวางแผนการมบตร เพราะการตงครรภทไมมการวางแผนการมบตร ถงแมจะท าใจยอมรบการตงครรภได แตอาจท าใหวยรนเกดความรสกกลวและรสกผด เกดความละอายใจ และเกดความสบสนกบเหตการณทเกดขน ท าใหเกดความขดแยงในตวเอง ซงเปนความขดแยงดานจตใจ ท าใหไมสามารถเผชญกบปญหาหรอความเครยดทเกดไดอยางเหมาะสม ซงสงผลใหมารดาวยรนไมสามารถปฏบตพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแม จนถงอาย 6 เดอนได ซงสอดคลองกบการศกษาของฤด ปงบางกระด (2540) พบวา การตงใจในการมบตรมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงวยรน และเมอมารดาวยรนมพฤตกรรมการดแลตนเองทดแลว กนาจะมพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมทดดวย ควรมการใหความรเรองพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมจนถงอาย 6 เดอน ตงแตมารดาวยรนมาฝากครรภ พรอมทงมการประเมนความตองการการสนบสนนทางสงคมทมารดาวยรนตองการควบคกนไปดวย เพอชวยเปนแรงผลกดนใหเกดพฤตกรรมพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมจนถงอาย 6 เดอนใหประสบผลส าเรจ

1. กาญจน สทธวงศ และคณะ. 2534. การศกษาวธการเลยงดเดกทารกของมารดาในชมชนแอแดในกรงเทพ.

2. รายงานการวจย ภาควชาสาธารณสขศาสตร คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดล. 3. จรนช ชวยมาก. 2548. การศกษาสถานการณ Exclusive Breastfeeding ของมารดาทคลอดใน

โรงพยาบาลกระบ,น. 22o-222 ในรายงานประชมวชาการนมแมแหงชาตครงท 1 (นมแม.....ทนสมอง). โรงแรมมราเคลแกรนด คอนเวนชน กรงเทพฯ.

ขอเสนอแนะ

เอกสำรอำงอง

22

4. ชญาดา เนตรกระจาง, ทพวรรณ ลมประไพพงษ, จนทรมาศ เสาวรส. 2550. ปจจยทมอทธพลตอความตงใจในการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยว 6 เดอนหลงคลอดของหญงตงครรภ. โรงพยาบาลพระปกเกลา, จนทบร.

5. ธตมา เงนมาก. 2548. อตราการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยว 4 และ 6 เดอน หลงคลอดและปจจยทเกยวของในมารดาทคลอดครบก าหนดในโรงพยาบาลรามาธบด. โรงพยาบาลรามาธบด กรงเทพ.

6. บญใจ ศรสถตยนรากร . 2547.ระเบยบวธการวจยทางการพยาบาลศาสตร .พมพคร งท 3กรงเทพมหานคร: ยแอนดไอ อนเตอรมเดย.

7. ปยภสร ตรงคะพนธ. 2545.ปจจยทมอทธพล ตอพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมในมารดาทท างานนอกบาน ทน าบตรมาตรวจสขภาพ ในโรงพยาบาลเจร ญกรงประชารกษ ส านกการแพทย กรงเทพมหานคร. แหลงทมา: pe.swu. ac.th/HE. reacher, 25 เมษายน 2551

8. มณฑา ไชยะวฒนะ, ศรรตน รกยงค, บปผา แพงบปผา. 2550. ปจจยทมผลตอความส าเรจของการเลยงลก ดวยนมแมอยางนอย 6 เดอนในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท4 ราชบร. กรมอนามยกระทรวงสาธารณสข, นนทบร.

9. วราภรณ พรหมสาขา ณ สกลนคร. 2548. การประเมนกระบวนการสงเสรมกระบวน การเลยงลกดวยนมแมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 6 ขอนแกน. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 6 ขอนแกน.

10. สรชา ตนตเวชกล. 2543. ผลของการพยาบาลระบบสนบสนนและการใหความรตอการรบร ความพงพอใจและพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมของมารดาวยรน. วทยานพนธ พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลแมและเดก, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

11. ศรพร กญชนะ. 2546. นโยบายการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมแหงประเทศไทย. เลยงลกดวยนมแมความร....สปฏบต. พมพครงท 1. ส านกพมพกรงเทพเวชสาร, กรงเทพฯ.

12. สรงคกฏณ ดวงค าสวสด . 2539. ทฤฎทางการพยาบาล/ทฤษทางพฤตกรรม. แหลงทมา:http://gotaknow.org/blog/benben blog theory/115753, 25 เมษายน 2551

13. อารย วลยะเสว. 2546. เลยงลกดวยนมแมความร......สปฏบต. พมพครงท 1. ส านกพมพกรงเทพเวชสาร, กรงเทพฯ.

14. Montgomery, K. S. 2003. Nursing care for pregnant adolescent. Journal of Obstetric Gynecological & Neonatal Nursing, 32(2), 249-257.

15. Old, S., B., London, M. L., Ladewig, P. W., & Davison, 2004. Maternal-newborn nursing& women healthcare. (7th ed.) NewJersy: Pearson Prentice Hall.

16. Ryan, A.S., Wenjun, Z., & Acosta, A. 2002. Breastfeeding continues to increase into the new millennium. Pediatric, 110(6), 1103-1109.

17. Pender, N. J. 1996. Health promotion in nursing practice. (3rd ed.). U.S.A: Appleton & Lange.

23

P4 The Influence of intrinsic motivation, extrinsic motivation, amotivation exercise behavior older person.

ณชชา ทะศละ พย.ม*

การวจยครงนเพอศกษาอ านาจท านายของปจจยแรงจงใจภายใน แรงจงใจภายนอก ภาวะไมม

แรงจงใจกบพฤตกรรมการออกก าลงกายในผสงอายอ าเภอเมองจงหวดอบลราชธาน กลมตวอยางคอ ผสงอายทอาศยอยในเขตอ าเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน โดยไมจ ากดเพศ อาชพ สถานภาพสมรส ฐานะทางเศรษฐกจและเปนผทออกก าลงกาย จ านวน 85คนเกบขอมลโดยแบบสอบถามวเคราะหขอมลโดยใช ความถ คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน สถตวเคราะหถดถอยพห ผลการศกษาพบวาผลการวเคราะหสมการถดถอยแบบขนตอนเดยว (Enter multiple regression) พบวาตวแปรสามารถรวมกนพยากรณพฤตกรรมการออกก าลงกายไดรอยละ 22.5 (R2 = .225) เมอพจารณาคาสมประสทธถดถอยของตวพยากรณ พบวา แรงจงใจภายในในการออกก าลงกายสามารถพยากรณพฤตกรรมการออกก าลงกายไดอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.001 ซงมคาสมประสทธถดถอย (βcoefficient) เทากบ .433 สวนปจจยแรงจงใจภายนอกและภาวะไมมแรงจงใจในการออกก าลงกาย ไมสามารถท านายพฤตกรรมการออกก าลงกายไดอยางมนยส าคญทางสถตผลการวจยครงนเปนขอมลพนฐานเกยวกบพฤตกรรมการออกก าลงกาย เพอเปนประโยชนในการพฒนากลยทธสงเสรมพฤตกรรมการออกก าลงกายของผสงอายใหเพมขนและยงยนตอไป

ค ำส ำคญ: แรงจงใจในการออกก าลงกาย พฤตกรรมการออกก าลงกาย ผสงอาย

* อาจารยคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชธาน จงหวดอบลราชธาน

การส ารวจแนวโนมประชากรสงอาย พ.ศ. 2503-2573 ของส านกงานสถตแหงชาต (2556)4 ประชากรทมอายตงแต 60 ปขนไป เพมจาก 1.5 ลานคนในป พ.ศ. 2503 เปนประมาณ 17.7 ลานคนในป พ.ศ. 2573 จ านวนผสงอายและอายขยเฉลยทสงขนสงผลกระทบตอการดแลผสงอาย โดยเฉพาะบรการสขภาพและงบประมาณดานสขภาพ เนองจากความชกของภาวะทพพลภาพและการเจบปวยเรอรงเพมสงขนซงเกดจากการมพฤตกรรมสขภาพไมเหมาะสม คอ มพฤตกรรมการบรโภคทไมสมดล ขาดการออกก าลงกายทเพยงพอ และจดการความเครยดไมเหมาะสม6

หลกฐานเชงประจกษแสดงใหเหนวา การออกก าลงกายทถกตองและสม าเสมอของผสงอายมประโยชนตอรางกายและจตใจ สามารถชวยใหกระดกและกลามเนอมความแขงแรง ขอตอตางๆ มความยดหยน เพมการทรงตว 1,11,14 ท าใหการท างานของอวยวะตางๆดขน สงผลตอคณภาพชวตทดขน8 ลดระดบ

บทคดยอ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

24

ไขมนในเลอดชนด LDL และเพมระดบไขมนในเลอดชนด HDL เพมประสทธภาพการท างานของอนซลน (Insulin sensitivity)13 ท าใหรางกายหลงสารเอนโดรฟน(endrophin) และสารเอนเคปาลน (enkephalin) ซงมฤทธท าใหกระปรกระเปรา มความสข ชวยลดความวตกกงวลและภาวะซมเศรา5

พฤตกรรมการออกก าลงกายในงานวจยครงนหมายถง รปแบบกจกรรมการออกก าลงกายของผสงอายทมการเคลอนไหวของรางกายทท าเปนประจ าหรอไดถกวางแผนก าหนดไว ปฏบตในเวลาวาง นอกเหนอจากงานประจ า เพอเพมความแขงแรงของรางกาย เชน การเดนเรว วงเหยาะ ปนจกรยาน เปนตน ผลการส ารวจพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของประชากรไทย ป 255515 พบวาประชากรสงอายจ านวนทงหมด 7,004,457 คน มจ านวนประชากรสงอายทออกก าลงกายเพยงรอยละ 27 สาเหตทผสงอายไมออกก าลงกาย คอ รอยละ 50 ไมสนใจ รอยละ 22 มการท างานทตองใชแรงงานอยแลว รอยละ 14 ไมมเวลารอยละ 0.3 ไมมสถานท และรอยละ 0.09 ไมมอปกรณ และผลส ารวจพฤตกรรมการออกก าลงกายของผสงอายในเขตการปกครองจงหวดอบลราชธาน ป 2556 มจ านวนผสงอายทงหมด 288,185 คน ในจ านวนนมจ านวนประชากรสงอายทไมออกก าลงกายและออกก าลงกายไมสม าเสมอรวมเปนรอยละ 35 4

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา ปจจยดาน รายได การศกษา การรบรประโยชน การรบรอปสรรค การรบรสงแวดลอม สามารถรวมกนท านายพฤตกรรมออกก าลงกายของผสงอายไดรอยละ 683

นอกจากนนพบวา การใหความหมายและคณคาของการออกก าลงกายในผสงอายมหลากหลายแงมม ซงแตละมมมองขนอยกบประสบการณตรงของผสงอายแตละคน กระบวนการตดสนใจในการออกก าลงกายของผสงอาย มทงแบบซบซอน แบบไมซบซอน และการตดสนใจอยางทนท16 จากรายงานดงกลาว ท าใหเขาใจถงปจจยตางๆ ทอาจมผลตอพฤตกรรมออกก าลงกายของผสงอายมากยงขน การทผสงอายจะตดสนใจออกก าลงกาย นอกจากปจจยตางๆ ทกลาวมาขางตน ผสงอายยงมปจจยอนๆ ทมผลท าใหเกดการปฏบตพฤตกรรมการออกก าลงกาย

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา แรงจงใจมบทบาทตอการเกดและการคงอยของพฤตกรรมตางๆ ซงแรงจงใจเปนกระบวนการส าคญ ทผลกดนใหพฤตกรรมมนษยไปสเปาหมาย สามารถอธบายไดทงแรงผลก (energy) และทศทาง (direction)9,12 ตามหลกทฤษฎการควบคมตนเอง (Self-determination theory) Ryan และDeci10กลาววาแรงจงใจในการเกดพฤตกรรมแบงออกเปน 3 ลกษณะ คอ

1. แรงจงใจภายใน (intrinsic motivation) คอ สภาวะเกดพฤตกรรมจากความตองการของตนเองใหเปนผมความสามารถ มอสระในการก าหนดตนเอง และไดมปฏสมพนธกบบคคลรอบขาง มความสนใจทจะเรยนร รสกสนกสนาน พงพอใจ และทาทายจากประสบการณ โดยปจจยหรอรางวลภายนอก ไมมอทธพลตอการตดสนใจ ประกอบดวย แรงจงใจภายในทจะเรยนร (intrinsic motivation to learn) แรงจงใจภายในทตองการบรรลเปาหมายของกจกรรม (intrinsic motivation to accomplish the tasks) และแรงจงใจภายในทตองการประสบการณทสนกสนาน พงพอใจ (intrinsic motivation to experience sensation)

25

2. แรงจงใจภายนอก (extrinsic motivation) คอ แรงจงใจทสงผลใหเกดการกระท าของกจกรรมนนจากแรงผลกดนภายนอกตวบคคลทมาเปนตวควบคมใหบคคลแสดงพฤตกรรมนนออกมาซงแบงไดเปน 4 ประเภทคอ การควบคมจากภายนอก (external regulation) การควบคมจากจตใจ (introjection regulation) การควบคมจากการเหนคณคา (identified regulation) และการควบคมแบบผสมผสาน (integrated regulation)

3. ภาวะไมมแรงจงใจ (amotivation) คอ สภาวะทเกดขนเมอบคคลไมแนใจวาจะสามารถควบคมการท ากจกรรมตางๆนนได หรอไมสามารถอธบายเหตผลของการกระท าไดชดเจน

เพอใหเกดความเขาใจชดเจนของการตดสนใจในการแสดงพฤตกรรมการออกก าลงกายของผสงอาย ผวจยจงสนใจ ศกษาความสมพนธระหวาง ภาวะสขภาพ แรงจงใจภายใน แรงจงใจภายนอก ภาวะไมมแรงจงใจ กบพฤตกรรมการออกก าลงกายในผสงอายในอ าเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน เพอน าผลการวจยครงนไปเปนประโยชนในการพฒนากลยทธสงเสรมพฤตกรรมการออกก าลงกายของผสงอายใหเพมขน

เพอศกษาอ านาจการท านายของปจจยของ แรงจงใจภายใน แรงจงใจภายนอก ภาวะไมมแรงจงใจกบพฤตกรรมการออกก าลงกายในผสงอาย ในอ าเภอเมองจงหวดอบลราชธาน

ขอบเขตกำรวจย ศกษาอทธพลของ แรงจงใจภายใน แรงจงใจภายนอก ภาวะไมมแรงจงใจ กบพฤตกรรมการออกก าลงกายของผสงอายในเขตอ าเภอเมองจงหวดอบลราชธานชวงเวลา ต.ค. 56 – ก.พ. 57

การวจยคร งน เปนการวจยเ ชงพรรณนาแบบหาความสมพนธเ ชงท านาย (Predictive Correlational design) เพอศกษาอทธพลของ แรงจงใจภายใน แรงจงใจภายนอก ภาวะไมมแรงจงใจ กบพฤตกรรมการออกก าลงกายของผสงอาย เลอกพนทศกษาในเขตอ าเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน สมต าบลรอยละ 25 ของจ านวนต าบลทงหมดคอ 12 ต าบล ใชวธสมแบบงาย (simple random sampling) จบสลากได 3 ต าบล คอต าบลหวเรอต าบลไรนอยและต าบลขามใหญ จากนนคดเลอกกลมตวอยางใชวธการสมแบบสะดวก (convenient sampling) โดยประสานงานกบอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม.) คดเลอกกลมตวอยางตามเกณฑการคดเขาทก าหนดไว ผวจยเกบขอมลดวยตนเองทบานของผสงอาย โดยทกลมตวอยาง คอ ผสงอายทมอายตงแต 60 - 79 ป ไมจ ากดเพศ อาชพ สถานภาพสมรส ฐานะทางเศรษฐกจ เปนผทออกก าลงกาย ไมมภาวะสมองเสอม เมอวดดวย TMSE (Thai-Mental State

วตถประสงคของกำรวจย

วธด ำเนนกำรวจย

26

Examination) ไดคะแนน 24 คะแนนขนไปมความสามารถตอบแบบสอบถามได ค านวณขนาดกลมตวอยางโดยใชสตรค านวณ Sample of Multiple Regression ไดจ านวน 77คนเพมกลมตวอยางอก 10% เพอทดแทนกลมตวอยางทตอบขอมลไมครบถวน ไดกลมตวอยางจ านวน 85คน

เครองมอทใชในกำรวจย เครองมอทใชในการวจยครงน แบงออกเปน 2 ชดประกอบดวย

ชดท 1 เครองมอคดกรองกลมตวอยาง คอ แบบทดสอบสมรรถภาพสมองของไทย(Thai-Mental State Examination [TMSE]) ใชคดกรองภาวะสมองเสอม

ชดท 2 เครองมอในการรวบรวมขอมล ไดแก แบบสอบถามทประกอบไปดวย 3สวน คอ 1.ขอมลสวนบคคล มขอค าถาม 10 ขอ ประกอบดวย เพศ สถานภาพสมรส อาย น าหนก สวนสง โรคประจ าตว ระดบการศกษา รายได การประกอบอาชพปจจบนประสบการณการออกก าลงกาย 2.แรงจงใจในการออกก าลงกายของผสงอาย ผวจยดดแปลงจากแบบสอบถามแรงจงใจในการออกก าลงกายฉบบภาษาไทย ( Thai Version of Exercise Motivation Scale : TEMS) ของ Jermsuravong(2006)7 ขอค าถามมทงหมด 31 ขอ คะแนนแบงเปนแรงจงใจภายใน แรงจงใจภายนอกและภาวะไมมแรงจงใจในการออกก าลงกาย การประเมนเปนแบบมาตราสวน ประมาณคา(likert scale)6 ระดบและ 3. พฤตกรรมการออกก าลงกายของผสงอาย ผวจยดดแปลงจากแบบวดการใชกจกรรมการเคลอนไหวออกแรงของผสงอายในชมชนฉบบภาษาไทย(Thai Versions of Modified Version Community HealthyActivities Model Program for Seniors [CHAMPS]) ของ Wanitkun(2003)17ประกอบดวยค าถาม 12 ขอ เปนการถามกจกรรมการออกก าลงกายตางๆ ทไดท าไปแลวในระยะ 4 สปดาหทผานมาแลวค านวณเปนคาพลงงาน(กโลแคลอร) ทใชใน 1 สปดาห คะแนนมากหมายถงมพฤตกรรมการออกก าลงกายมาก

แบบสอบถามทกฉบบผานการขออนญาตใชเครองมอ ผานการตรวจสอบความตรงตามเนอหาจากผทรงคณวฒและทดสอบความเชอมน แบบสอบถามแรงจงใจภายใน แรงจงใจภายนอก และภาวะไมมแรงจงใจของผสงอายไดคาความเชอมนสมประสทธแอลฟาครอนบาค เทากบ 0.89 , 0.82 และ 0.78 ตามล าดบ แบบสอบถามพฤตกรรมการออกก าลงกายของผสงอายวเคราะหคาความเชอมนดวยวธการทดสอบซ า (test-retest reliability) โดยระยะเวลาทใชทดสอบหางกน 1 สปดาห ไดคาความสมพนธเทากบ 0.96

กำรเกบรวบรวมขอมล หลงไดรบค ารบรองจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคนคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชธาน ไดรบการอนมตจากนายแพทยสาธารณสขจงหวด ผวจยด าเนนการเกบขอมลดวยตนเองทบานของผสงอาย โดยผสงอายใชเวลาตอบแบบสอบถามคนละประมาณ 30 - 45 นาท

กำรวเครำะหขอมล วเคราะหขอมลโดยโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรปขอมลสวนบคคล ใชสถต ความถ รอยละ แรงจงใจภายใน แรงจงใจภายนอก ภาวะไมมแรงจงใจ คะแนนพลงงานทใชในพฤตกรรมการออกก าลงกาย ใชสถตคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานและอทธพลของ แรงจงใจภายใน แรงจงใจภายนอกและภาวะไมมแรงจงใจ ตอพฤตกรรมการออกก าลงกายของผสงอาย วเคราะหโดยใช Multiple regression

27

ผานการพจารณาจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคนคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชธาน

1. ลกษณะทวไปของกลมตวอยางจ านวน 85คน ผสงอายสวนใหญรอยละ 67เปนเพศหญง รอยละ 81 มสถานภาพสมรสครอยละ 61มชวงอาย70 - 79 ป รอยละ 56มคาดชนมวลกายอยในเกณฑปกต รอยละ 73 มโรคประจ าตว รอยละ 94 มระดบการศกษาชนประถมศกษา รอยละ 38 มรายไดตอปอยในชวง 5,000 - 9,999 บาท รอยละ 47 ประกอบอาชพเกษตรกรรม และรอยละ 44 ออกก าลงกายมานาน 6 เดอนขนไป รายละเอยดดงแสดงในตารางท1

ตำรำงท 1 จ านวน รอยละ ของกลมตวอยางจ าแนกตามขอมลสวนบคคล

ลกษณะกลมตวอยำง จ ำนวน (N=85) รอยละ เพศ

หญง 57 67 ชาย 28 33

สถำนภำพสมรส ค 69 81 หมาย 11 12 หยา 2 3 โสด 3 4

อำย 60 – 69 ป 33 39 70 – 79 ป 52 61

น ำหนก 30 –40 กโลกรม 8 9 41 –60 กโลกรม 46 54 61 –80 กโลกรม 31 37

สวนสง ต ากวา 150 เซนตเมตร 10 12 150 –160 เซนตเมตร 49 58 สงกวา 160 เซนตเมตร 26 30

จรยธรรมกำรวจย

ผลกำรวจย

28

คำดชนมวลกำย (กโลเมตร/เมตร2) < 19 12 14 19 – 24 48 56 25 – 29 23 27 > 29 2 3

โรคประจ ำตว ไมมโรคประจ าตว 23 27 มโรคประจ าตว 62 73

ระดบกำรศกษำสงสด

ประถมศกษา 80 94 มธยมศกษา 5 6

รำยไดตอป นอยกวา 5,000 บาท 31 36 5,000 – 9,999 บาท 32 38 10,000 – 19,999 บาท 10 12 20,000 บาทขนไป 12 14

อำชพปจจบน เกษตรกรรม 40 47 คาขาย 12 15 ขาราชการบ านาญ 2 3 แมบาน 31 35

ประสบกำรณกำรเคยออกก ำลงกำยในอดตจนถงปจจบน นอยกวา 1 เดอนทผานมา 13 15 1 – 3 เดอนทผานมา 26 31 3 – 6 เดอนทผานมา 9 10 6 เดอนขนไป 37 44

2. แรงจงใจภายในในการออกก าลงกายของผสงอายอยในระดบมาก (M= 4.69, SD= 0.89)

แรงจงใจภายนอกในการออกก าลงกายของผสงอายอยในระดบปานกลาง (M= 4.34, SD= 0.72)และภาวะไมมแรงจงใจในการออกก าลงกายของผสงอายอยในระดบปานกลาง (M= 3.47, SD= 1.47)

3. พฤตกรรมการออกก าลงกายของผสงอาย พบวามปรมาณพลงงานทใชในการการออกก าลงกายอยในชวง 198 - 3907 กโลแคลอรตอสปดาห (M= 1154.77, SD= 993.07)

4. ผลการวเคราะหสมการถดถอยแบบขนตอนเดยว (Enter multiple regression) พบวาตวแปรสามารถรวมกนพยากรณพฤตกรรมการออกก าลงกายไดรอยละ 22.5 (R2 = .225) เมอพจารณาคาสมประสทธถดถอยของตวพยากรณพบวา แรงจงใจภายในในการออกก าลงกายสามารถพยากรณพฤตกรรมการออกก าลงกายไดอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.001 ซงมคาสมประสทธถดถอย (βcoefficient)

29

เทากบ .433 สวนปจจยแรงจงใจภายนอกและภาวะไมมแรงจงใจในการออกก าลงกายไมสามารถท านายพฤตกรรมการออกก าลงกายไดอยางมนยส าคญทางสถตรายละเอยดดงแสดงในตารางท 2

ตำรำงท 2 คาสมประสทธสหสมพนธเชงพหของ ความรสกไมแนนอนในความเจบปวย ความแตกฉานดานสขภาพ การสนบสนนทางสงคม ตอคณภาพชวตของผปวยภาวะหวใจลมเหลว โดยวเคราะหถดถอยแบบขนตอนเดยว (Enter multiple regression) (n=85)

ตวแปร b SEb ß t p-value -แรงจงใจภายในในการออกก าลงกาย .481 .136 .433 3.538 .001 -แรงจงใจภายนอกในการออกก าลงกาย -.190 .193 -.139 -.984 .328 -ภาวะไมมแรงจงใจ -.156 .082 -.232 -1.685 .061 Constant (a) = -421.772 ;SEest= + 10.29 R = .475, R2 = .225, R2adj = .197, F =19.587, p-value =.000

แรงจงใจภายในในการออกก าลงกายสามารถพยากรณพฤตกรรมการออกก าลงกายไดอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.001 ซงมคาสมประสทธถดถอยเทากบ .433 อาจเนองมาจากผสงอายสวนใหญรอยละ 44ออกก าลงกายมานานมากกวา 6 เดอน กลมตวอยางจงอาจมแรงจงใจในการออกก าลงกายจากความรสกมอ านาจในการควบคมตนเอง (autonomous) และความรสกวาตนเองมความสามารถ (competence) ซงผลการวจยนสอดคลองกบแนวคด Cognitive Evaluation Theory ภายใตทฤษฎการควบคมตนเอง ทกลาววาแรงจงใจภายใน เปนสงทตดตวทกคนมาแตก าเนด เปนการแสดงถงการไมมความกดดน ท าใหการออกก าลงกายทเกดขนคงอยและยงยน10 ซงสอดคลองกบการศกษาของ Ayotteและคณะ (2010)2 ทพบวา แรงจงใจภายในมความสมพนธทางบวกกบการออกก าลงกายในผสงอายทออกก าลงกายนานตงแต 12 เดอนขนไป

สวนปจจยแรงจงใจภายนอกและภาวะไมมแรงจงใจในการออกก าลงกายไมสามารถท านายพฤตกรรมการออกก าลงกายไดอยางมนยส าคญทางสถตอาจเนองมาจากกลมตวอยางสวนใหญรอยละ 44ออกก าลงกายมานานมากกวา 6 เดอน จงอาจมการรบรถงอ านาจในการควบคมตนเอง (autonomous) และรสกมความสามารถ (competence) ในการออกก าลงกายมาก แรงจงใจภายนอกทโดนควบคมจากปจจยภายนอกตางๆ เชน สภาวะกดดนรวมถงการถกบงคบใหออกก าลงกายเปนตน และภาวะไมมแรงจงใจหรอความไมแนใจวาจะสามารถควบคมพฤตกรรมออกก าลงกายไดจงไมสามารถท านายพฤตกรรมการออกก าลงกายได

ผลการศกษาพบวา แรงจงใจภายในในการออกก าลงกาย มอ านาจท านายพฤตกรรมการออกก าลงกายของผสงอาย ดงนนจงควรสรางแรงจงใจภายในเพอสงเสรมพฤตกรรมการออกก าลงกายในผสงอาย

อภปรำยผล

ขอเสนอแนะ

30

โดยใหผสงอายมสวนรวมในการเลอกวธการออกก าลงกายทชอบ (intrinsic motivation to learn) จากนนฝกการออกก าลงกายใหผสงอายสามารถท าไดจนเกดความมนใจ (competence) รวมกบประยกตการออกก าลงกายนนใหเกดความสนกสนาน (intrinsic motivation to experience sensation)

ขอขอบคณส านกวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชธาน ทกรณาใหทนสนบสนนในการท าวจยครงนรวมทงขอขอบคณผสงอายทกทานทสละเวลาและใหขอมลในการศกษาวจยในครงนดวยความเตมใจ

Abe T, Sakamaki M, Fujita S, Ozaki H, Sugaya M, Sato Y, &Nakajima T. Effects of low-intensity

walk training with restricted leg blood flow on muscle strength and aerobic capacity in older adults. Journal of Geriatric Physical Therapy. 2010; 33(1), 34-40.

Ayotte, B. J., Margrett, J. A., & Hicks-Patrick, J. (2010). Physical activity in middle-aged and young-old adults: the roles of self-efficacy, barriers, outcome expectancies, self-regulatory behaviors and social support. Journal of Health Psychology, 15(2), 173-185.

Assawachai W.Factors influencing the fitness of the elderly in the district sansuk Chonburi.Research report Faculty of Nursing Burapa University; 2004.

Bureau of Policy and Strategy Ministry of Health. Cluster for Health Information.(database on the Internet) 2013. Available form http://bps. ops.moph.go.th/ Healthinformation /index.htm

Ekwall A, Lindberg A, & Magnusson M. Dizzy-why not take a walk? Low level physical activity improves quality of life among elderly with dizziness. Gerontology. 2009; 55, 652-659.

Hirannat S. Recommendations of exercise in the elderly. in Leetongin S, Wijarn N, Pupatpong A, Sivanuwat N (Editor). Exercise in elderly. nontaburi: Division of Exercise for Health, Department of Health; 2003.

Jermsuravong W. Motivational factors on exercise behavior in youth. Silapakorn University International Journa.2006; 6(1-2), 35-65.

Justine, M., & Hamid, T. A. A multicomponent exercise program for institutionazed older adults. Journal of Gerontological Nursing. 2010; 36(10), 32-41.

kwanboonjan S.Sport Psychology. Bangkok:Thai wattanapanit; 2003. Ryan M, & Deci E. L. Self-determination theory and the facilitating of intrinsic motivation,

social development, and well-being. American Psychologist. 2000; 55(1), 68-78 Rakpongsiri G.Tai Chi: an exercise to improve flexibility in the elderly. Journal of Health

Science. 2010;19(1), 159-165.

กตตกรรมประกำศ

เอกสำรอำงอง

31

Rittinanon P. Psychology of the child's learning.Bangkok:O. S. printinghouse; 2003. SawyerK, & Castaneda-Sceppa C. Impact of aerobic physical activity on cardiovascular and

noncardiovascular outcome: Is anyone too old to exercise. Aging Health. 2010; 6(2), 251-260.

Shumway-Cook A, Silver I F, LeMier M, York S, Cummings P, &Koepsell T D. Effectiveness of a community-base multifactorial intervention on falls and fall risk factors in community-living older adults: A randomized, controlled trial. Journals of Gerontology Series A: Biological Sciences and Medical Sciences. 2010; 62A(12), 1420-1427.

Statistical Data Bangkok and Information Dissemination National Statistical Office.Exploring exercise behavior of elders Thailand 2013.York: National Bureau of Statistics. Prime Minister; 2013.

Sukrasorn S. Determinants of the decision making process and exercise of the elderly in urban areasprajuabkerekan. Masterthesis, Mahidol University; 2009.

Wanitkun N. Validation of questionnaires for exercise research among Thai middle-aged and older adults with coronary artery disease (Unpublished doctural dissertations). Oregon Health & Science University; 2003.

The Influence of intrinsic motivation, extrinsic motivation, amotivation exercise behavior older person.

This research study the predictive power of the factors intrinsic motivation, Extrinsic motivation and amotivation to exercise behavior older inUbonratchatni. The sample is older living in Ubonratchatni. Regardless of gender, occupation , marital status, economic status and exercises total of 85 people were collected by questionnaire. Data were analyzed using frequency, percentage, mean and standard deviation . Multiple regression statistical analysis

The results that Regression analysis one step (Enter multiple regression) showed that variables could predict exercise behavior were approximately 22.5 (R2 = .225) on the regression coefficients of the predictors found that intrinsic motivation predict exercise behavior were statistically significant at 0.001 with regression coefficients (β coefficient) was 0.433. The extrinsic motivation and amotivation to exercise not predict exercise behavior were statistically significant . Results of this research as basic information about exercise behavior .To be useful in developing strategies to promote exercise behavior of older adults to increase and sustainable.

Abstract

32

P5 ปจจยทมควำมสมพนธกบดชนมวลกำยของหญงตงครรภในอ ำเภอมวงสำมสบ จงหวดอบลรำชธำน

ชลธชา อรณพงษ*

การวจยครงนมวตถประสงคเพอ 1) วเคราะหปจจยดานประชากร ปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรม ทเกยวของกบดชนมวลกายของหญงตงครรภในอ าเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน 2) วเคราะหความสมพนธระหวางปจจยดานประชากร ปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรมกบดชนมวลกายของหญงตงครรภในอ าเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน กลมตวอยางทใชในการวจยครงนไดแกหญงตงครรภทก าลงตงครรภในเดอนสงหาคม 2556 และฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล เขตพนทของส านกงานสาธารณสขอ าเภอมวงสามสบ อ าเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน 23 แหง และอาศยอยในจงหวดอบลราชธาน จ านวน 139 คน เครองมอทใชในการวจยเปนแบบทดสอบและแบบสอบถาม ผลการวจยพบวา ปจจยดานประชากร ไดแก อาย คาดชนมวลกายกอนตงครรภ ปจจยน าไดแก พฤตกรรมการดแลสขภาพขณะตงครรภ ปจจยเออไดแก การมและการเขาถงสถานททเออตอการฝากครรภ ปจจยเสรมไดแก แรงกระตนจากบคคลอนและการไดรบขอมลขาวสารจากสอตางๆ มความสมพนธกบดชนมวลกายของหญงตงครรภอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

ค าส าคญ : หญงตงครรภ ดชนมวลกาย

* อาจารยคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชธาน จงหวดอบลราชธาน

ทรพยากรทมคณภาพเปนพลงส าคญตอการพฒนาประเทศทงดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง และสงแวดลอม ในการพฒนาประเทศนนมนษยเปนปจจยชชดถงความส าเรจของการพฒนาทกเรอง ดงนน การพฒนาศกยภาพของมนษยทงทางรางกาย จตใจและสตปญญาจงมสวนส าคญอยางยงตอการพฒนาทรพยากรมนษยใหมคณภาพชวตทดเพอเปนพลงส าคญตอการพฒนาประเทศ แตการพฒนาคณภาพชวตของมนษยโดยเฉพาะในดานสขภาพอนามยนนจะตองท าอยางตอเนองในทก ๆ วย เรมตงแตปฏสนธในครรภมารดาจนกระทงถงวาระสดทายของชวต (ส านกงานปลดกระทรวง2540 : 5) การทจะเสรมสรางคณภาพชวตของมนษยใหดไดนนจะตองเรมตงแตในครรภ ทงนเพราะเปนจดเรมตนของชวตมนษย ดงนน หญงตงครรภจงเปนกลมเปาหมายทส าคญกลมหนงทมความจ าเปนอยางยงทจะตองไดรบการดแลเปนอยางด เพราะสขภาพของหญงตงครรภมความสมพนธกบสขภาพของทารก (อภศกด พนธประภา 2541 : 28) เมอมการตงครรภเกดขนกตองไดรบการดแลและปฏบตตนระหวางตงครรภอยางถกตองเหมาะสม ทงทางรางกายและจตใจ เนองจากทารกทอยในครรภจะมการเจรญเตบโตทรวดเรวมาก ซงการเตรยมความพรอม การเอาใจใสตนเองของแมขณะก าลงตงครรภมสวนส าคญอยางยงในการเสรมสรางสขภาพอนามยของมารดาและทารกในครรภ

บทคดยอ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

33

ปจจบนการดแลสขภาพของมารดาและทารกในครรภ ยงมปญหาอยมากเหนไดจากการทหญงตงครรภยงมดชนมวลกายต า (Body Mass Index : BMI) ซงเปนสาเหตหลกทกอใหเกดปญหา Low Birth weight คอ ทารกแรกเกดน าหนกนอยกวา 2.5 กโลกรม (Low Birth weight : LBW) เพราะน าหนกของมารดาในระหวางตงครรภ สามารถท านายน าหนกของทารกแรกเกด เนองจากน าหนกของมารดาในระหวางตงครรภบงบอกถง น าหนกทเพมขณะตงครรภรวมถงน าหนกทารกในครรภดวย (สธต คณประดษฐ 2547 : 315) ปญหาของทารกแรกเกดน าหนกนอยมโอกาสทจะพบความผดปกตของระบบตางๆ ของรางกาย ซงยงพฒนาไมเตมท ไดแก ระบบหายใจ เดกอาจจะหายใจล าบาก ท าใหขาดออกซเจน ระบบหวใจอาจท าใหเกดโรคหวใจพการแตก าเนด พบอณหภมกายต า ท าใหเดกมอาการซม ดดนมไดนอยลง น าตาลในเลอดต า อาจหยดหายใจได มการเจบปวยจากการตดเชอ การตายสงประมาณ 75 เปอรเซนต ของการเสยชวตของทารกแรกเกด (นพรรณพร วรมงคล 2547 : 7-8) เมอเดกทคลอดออกมาไมสมบรณกจะสงผลตอไปในวยผใหญ เปนผใหญท ไมสมบรณ ประเทศชาตไดทรพยากรมนษยทไมแขงแรง ตองสญเสยงบประมาณจ านวนมากในการดแลสขภาพ ของคนเหลานน จงยากตอการพฒนาคณภาพชวตสงผลกระทบตอการพฒนาประเทศชาต

สถานการณในประเทศก าลงพฒนา องคการอนามยโลกไดประมาณการวาทารก 17 ลานคนทคลอดในแตละปมน าหนกนอยกวา 2,500 กรมหรอประมาณรอยละ 16 ของทารกทงหมดทคลอดในประเทศก าลงพฒนาและในจ านวนทารกเหลานทรอดชวตประสบปญหาการบกพรองของสตปญญา (Cognitive) ระบบประสาท ยงไปกวานนเดกทมประวตการคลอดน าหนกนอยกวา 2,500 กรม ประสบปญหาการตายกอนวยอนควรจากปญหาระบบหวใจและหลอดเลอดความดนโลหตสงและเบาหวาน เมอเปรยบเทยบกบทารกทคลอดน าหนกมากกวา 2,500 กรม (สธต คณประดษฐ 2547 : 2-5) ส าหรบในประเทศไทย กรมอนามยพบวามเดกเกดใหมปละ 800,000 รายตอป และมทารกแรกเกดน าหนกนอยประมาณ รอยละ 9 เทากบมทารกแรกเกดน าหนกนอยปละ 72,000 คน และทารกไทยตายหลงคลอดเกอบ 2 หมนรายตอป จะเหนวา คาใชจายในการดแลรกษาเดกกลมน เปนจ านวนสงมาก และบางรายทมความพการนน ตองเปนภาระแกครอบครว และประเทศในการดแลตอเนองตลอดชวต ครอบครวทมลกเปนทารกแรกเกดน าหนกนอย โดยเฉพาะทารกทน าหนกนอยมากๆ 1,500-2,000 กรม หรอนอยกวา ตองเสยคาใชจายสง ในการเลยงดและรกษาภาวะแทรกซอนทเกด รวมทงมภาระในการเลยงด หรอความพการซ าซอนทตามมา (นพรรณพร วรมงคล 2547 : 1)

จากการรายงานของจงหวดอบลราชธาน ป พ.ศ.2551 พบวาหญงตงครรภทมดชนมวลกายต ามจ านวน 3,560 คน คดเปนอตรารอยละ 17.44 ของหญงตงครรภทงหมด ในจงหวดอบลราชธานมทารกแรกเกดน าหนกนอยกวา 2,500 กรมจ านวน 2,136 คดเปนอตรารอยละ 10.46 ของเดกเกดมชพทงหมดในจงหวดอบลราชธาน นนแสดงวาในหญงตงครรภของจงหวดอบลราชธาน 100 คน มหญงตงครรภทมดชนมวลกายต า 17.44 คน และในกลมเดกเกดมชพของจงหวดอบลราชธาน 100 คน มเดกทมน าหนกต ากวา 2,500 กรม 10.46 คน ซงถอวาเปนตวเลขทมาก และมคาเฉลยทสงกวาแผนพฒนาสขภาพฉบบท 10 (รอยละ 7) จงควรเรงด าเนนการแกไข (ส านกงานสาธารณสขจงหวดอบลราชธาน 2551 : 12) จากขอมลดงกลาวจะเหนไดวา เดกเกดมชพของจงหวดอบลราชธาน มปญหาในเรองของการมน าหนกแรกเกดนอย สวนใหญมสาเหตจากแมหรอหญงตงครรภมดชนมวลกายต าส าหรบสาเหตของหญงตงครรภมดชนมวลกายต าพบไดหลายสาเหตเชน จากการรบประทานอาหารไมเพยงพอ มพฤตกรรมเสยงตางๆ การสบบหร ดมเครองดมทมแอลกอฮอล ภาวะโลหตจางขณะตงครรภ ความดนโลหตสง โรคไต เบาหวาน การตดเชอเรอรงทางเดนปสสาวะ อวยวะสบพนธ หรอโรคเรอรง (นพรรณพร วรมงคล 2547 : 5) จากสาเหตดงกลาวไดมการปองกนและแกไขตามสาเหตขางตน แตผลการด าเนนการยงไมประสบความส าเรจ ท าใหผวจยมความสนใจในการคนหาวามปจจยอะไรบางทมความสมพนธกบดชนมวลกายของหญงตงครรภในเขต

34

พนทอ าเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน ตามกรอบแนวคดซงไดประยกตใชทฤษฎของ PRECEDE Framework Model ทมงเนนศกษาปจจยอย 3 กลม ไดแก กลมปจจยน า กลมปจจยเออ และกลมปจจยเสรม ดานปจจยเสรมใชแนวคดตามทฤษฎแรงสนบสนนทางสงคม (Social Support Theory) ปจจยดานประชากรใชแบบจ าลองการสงเสรมสขภาพของ Pender (Health Promotion Model) ปจจยใดบางทมความสมพนธกบดชน มวลกายของหญงตงครรภในเขตอ าเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน ซงจะเปนประโยชนตอการพฒนารปแบบทเหมาะสมในการด าเนนงานสงเสรมสขภาพในกลมหญงตงครรภตอไป

1. เพอวเคราะหปจจยดานประชากร ปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรม ทเกยวของกบดชนมวลกายของหญงตงครรภในอ าเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน

2. เพอวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยดานประชากร ปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรมกบดชนมวลกายของหญงตงครรภในอ าเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน

ตวแปรตำม

วตถประสงคของกำรวจย

กรอบแนวคดกำรวจย

ปจจยดำนประชำกร

1. อาย

2. คาดชนมวลกายกอนตงครรภ

3. ระดบการศกษา

4. อาชพ

5. รายไดเฉลยของครอบครวตอเดอน

ปจจยน ำ

1. ความรเกยวกบการดแลสขภาพขณะตงครรภ

2. ทศนคตตอการตงครรภ

3. พฤตกรรมการดแลสขภาพขณะตงครรภ

ปจจยเออ

การมและการเขาถงสถานททเออตอการฝากครรภ

ปจจยเสรม

1. แรงกระตนจากบคคลอน

2. การไดรบขอมลขาวสารจากสอตางๆ

3. สมพนธภาพของครอบครว

คาดชนมวลกายของหญงตงครรภอยในเกณฑทจะท าใหทารกแรกเกดมน าหนกไมนอยกวา 2,500 กรม

35

กลมตวอยางทใชในการศกษาครงนคอ ศกษาเฉพาะหญงตงครรภทก าลงตงครรภในเดอนสงหาคม 2556 และฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล เขตพนทของส านกงานสาธารณสขอ าเภอมวงสามสบ อ าเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน 23 แหง และอาศยอยในจงหวดอบลราชธาน จ านวน 139 คน เครองมอทใชในการวจยเปนแบบทดสอบและแบบสอบถามสถตทใชในการวเคราะหขอมลคอ คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและคาสมประสทธสหสมพนธเพยรสน

1. ปจจยทเกยวของกบดชนมวลกายของหญงตงครรภในอ าเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธานมดงน ปจจยดานประชากร ไดแก อาย คาดชนมวลกายกอนตงครรภ ปจจยน าไดแก พฤตกรรมการดแลสขภาพขณะตงครรภ ปจจยเออไดแก การมและการเขาถงสถานททเออตอการฝากครรภ ปจจยเสรมไดแก แรงกระตนจากบคคลอนและการไดรบขอมลขาวสารจากสอตางๆ

2. ปจจยดานประชากร ไดแก อาย คาดชนมวลกายกอนตงครรภ ปจจยน าไดแก พฤตกรรมการดแลสขภาพขณะตงครรภ ปจจยเออไดแก การมและการเขาถงสถานททเออตอการฝากครรภ ปจจยเสรมไดแก แรงกระตนจากบคคลอนและการไดรบขอมลขาวสารจากสอตางๆ มความสมพนธกบดชนมวลกายของหญงตงครรภอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

1. ปจจยดานประชากร เปนปจจยทสงผลทางออมตอดชนมวลกายของหญงตงครรภในอ าเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน ไดแก อาย มความสมพนธกบดชนมวลกายของหญงตงครรภในอ าเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน โดยพบวา อายมความสมพนธทางบวกและรวมกนพยากรณดชนมวลกายของหญงตงครรภในอ าเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธานได เปนไปตามรปแบบการสงเสรมสขภาพของ Pender พฤตกรรมทเกดขนทกๆ ครงจะมอารมณหรอความรสกเกดขนรวมดวย ความรสกทางบวกหรอทางลบไมวาจะเกดขนกอน ระหวาง หรอภายหลงการแสดงพฤตกรรมจะเกบรวบไวในความทรงจ าเพอเปนขอมลทน ามาพจารณาไตรตรอง เมอมพฤตกรรม ดงนนผทมอายมากแสดงถงการมวฒภาวะพรอม สตรมครรภทมอายมากขนจะมวฒภาวะเพมขน ท าใหปรบตวไดดและมการรบผดชอบตอสขภาพอนามยของตนเองไดมากขน (จรยา ปณฑวงกร 2550 : 88) ซงสอดคลองกบผลการวจยของ ทศนา บญทอง (2529 : 190) พบวาหญงตงครรภเมอมอายมากขนจะมวฒภาวะเพมขน ท าใหสามารถปรบตวตอการเปลยนแปลงตางๆ ไดดขนรบผดชอบตอสขภาพอนามยของตนเองไดมากขน หญงมครรภทมอายมากจะมพฤตกรรมสขภาพดกวาหญงมครรภทมอายนอย คาดชนมวลกายกอนตงครรภ มความสมพนธกบดชนมวลกายของหญงตงครรภในอ าเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน โดยพบวา คาดชนมวลกายกอนตงครรภมความสมพนธทางบวกและรวมกนพยากรณดชนมวลกายของหญงตงครรภในอ าเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธานได อธบายไดวาหญงตงครรภทมรางกายกอนตงครรภปกตแขงแรง เมอตงครรภการดแลสขภาพตนเองใหมดชนมวลกายเปนปกต รางกายแขงแรงมโอกาส

วธด ำเนนกำรวจย

ผลกำรวจย

อภปรำยผล

36

เปนไปไดสง ซงสอดคลองกบการศกษาของอญชล เลาวงค (2548 : ง-จ) เปนการศกษาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของสตรมครรภและน าหนกทารกแรกเกด ประชากรเปนสตรครรภแรก ไมมภาวะแทรกซอนมาใชบรการฝากครรภและคลอดครบก าหนดทโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม จ านวน 150 ราย พบวามความสมพนธระหวางสวนสงของมารดา น าหนกตวแมกอนตงครรภ น าหนกตวแมกอนคลอด และน าหนกตวเพมขนขณะตงครรภกบน าหนกทารกแรกเกดอยางมนยส าคญ

2. ปจจยน าทมผลโดยตรงตอดชนมวลกายของหญงตงครรภในอ าเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน ไดแก พฤตกรรมการดแลสขภาพขณะตงครรภ ซงในการวจยครงนครอบคลมพฤตกรรม 4 ดานคอการบรโภคอาหารทเหมาะสม พฤตกรรมการดแลสขภาพดานอนามยสงแวดลอม พฤตกรรมการดแลสขภาพดานการหลกเลยงอบายมข และพฤตกรรมการบรหารจดการความเครยด ผลการวจยพบวามความสมพนธดานลบกบดชนมวลกายของหญงตงครรภ อาจเกดจากพฤตกรรมการดแลสขภาพขณะตงครรภในการวจยครงนยงไมครอบคลมพอ เชน ดานการออกก าลงกาย การขบถาย และยงพบวาพฤตกรรมของหญงตงครรภในการศกษาครงน ดานการบรโภคอาหารคอการดมนมสดหรอนมถวเหลองอยางนอยวนละ 1 แกว การปรงอาหารดวยเกลอไอโอดนของหญงขณะตงครรภ ยงปฏบตไดนอยหรออยในระดบต า ซงอาจสงผลตอความสมพนธของพฤตกรรมการดแลสขภาพขณะตงครรภกบดชนมวลกายหญงตงครรภได

3. ปจจยเออ เปนปจจยทจะผลกดนหรอสนบสนนใหหญงตงครรภมดชนมวลกายทเหมาะสม ผลการวจยพบวา การมและการเขาถงสถานททเออตอการฝากครรภ มความสมพนธดานลบกบดชนมวลกายของหญงตงครรภในอ าเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน อธบายไดวาในการวจยในครงนการมสถานทหรอแหลงบรการทเออตอการฝากครรภ และมความสะดวกทจะไปใชบรการในสถานทนน เชน ศนยสขภาพชมชน โรงพยาบาล ถงแมหญงตงครรภบางสวนไมมสถานบรการเหลานใกลบาน แตกยงมความสะดวกในการเขาถง หญงตงครรภในจงหวดอบลราชธานสวนใหญมระยะทางในการเดนทางไปสถานบรการสขภาพใชเวลาไมเกน 30 นาท เพราะถนนไปมาสะดวก ยานพาหนะมมากขน และมความพรอมหรอไมมอปสรรคในการไปรบบรการฝากครรภ ท าใหการมและการเขาถงบรการฝากครรภของหญงตงครรภในจงหวดอบลราชธานไมสงผลแตกตางกนในแตละพนท ดงนนผลการวจยการมและการเขาถงบรการฝากครรภจงมความสมพนธดานลบกบดชนมวลกายของหญงตงครรภ

4. ปจจยเสรมทมความสมพนธกบดชนมวลกายของหญงตงครรภในอ าเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน ไดแก แรงกระตนจากบคคลอน มความสมพนธกบดชนมวลกายของหญงตงครรภในอ าเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน เปนไปตามทฤษฎแรงสนบสนนทางสงคมทบคคลไดรบการชวยเหลอจากการปฏสมพนธกบบคคลอนในสงคม ทงดานอารมณ ดานขอมลขาวสาร ดานการเงน แรงงานหรอวตถสงของตางๆ ซงบคคลอนในสงคมอาจเปนสมาชกในครอบครว ญาตพนองเพอน บคลากรทางการแพทยคนหนงคนใดหรอหลายบคคลรวมกนท าใหผไดรบการสนบสนนทางสงคมมความรสกผกพนเชอวามคนรกและสนใจ มคนยกยองและมองเหนคณคา รสกวาตนเองเปนสวนหนงของสงคม สามารถเผชญและตอบสนองตอความเครยดหรอเจบปวยไดและยงมผลท าใหบคคลมพฤตกรรมทน าไปสการมสขภาพอนามยทด ดานการไดรบขอมลขาวสารจากสอตางๆ มความสมพนธดานลบกบดชนมวลกายของหญงตงครรภในอ าเภอมวงสามสบ จงหวด

37

อบลราชธาน อธบายไดวาในการวจยในครงน การไดรบขอมลขาวสารดานการดแลสขภาพขณะตงครรภของหญงตงครรภ จากสอวทยกระจายเสยง โทรทศน หนงสอพมพ นตยสาร แผนพบ หอกระจายขาว มนอยมากสวนใหญสอเหลานจะใหขอมลดานอนๆ มากกวา ขอมลดานการดแลสขภาพขณะตงครรภของหญงตงครรภสวนใหญจะไดรบจากบคคลคอเจาหนาทสาธารณสข อสม. หากพฒนาการหรอเพมศกยภาพของบคคลเหลานและสงเสรมสอตาง ๆ ในการเผยแพรขอมลเกยวกบการดแลสขภาพขณะตงครรภใหมากขน กเชอวาหญงตงครรภจะไดรบขอมลเกยวกบการดแลสขภาพขณะตงครรภเพมมากขน สงผลตอการดแลสขภาพขณะตงครรภใหมสขภาพสมบรณตอไปได

1. ขอเสนอแนะส าหรบการน าผลวจยไปใชประโยชน

1.1 ผลการวจยนควรน าไปใชเปนขอมลในการวางแผนการด าเนนงานของหนวยงานทางสาธารณสขในการจดท านโยบายและยทธศาสตรในการเสรมสรางสขภาพหญงตงครรภใหมสขภาพทสมบรณ ทารกมสขภาพดและเตบโตเปนอนาคตของชาตตอไป เชน การก าหนดดชนมวลกายขณะตงครรภเปนตวชวดตวหนงในการประเมนสขภาพของหญงตงครรภ

1.2 เจาหนาทสาธารณสขควรปรบปรงการใหขอมลขาวสารใหชดเจนและทวถงทงนอกและในสถานบรการสาธารณสข แกหญงตงครรภ ครอบครว และชมชน โดยเพมพนความรดานระยะเวลาทเหมาะสมในการฝากครรภ การรบประทานวตามนเสรมธาตเหลก เพมทกษะการดแลสขภาพขณะตงครรภ สงเสรมการพงตนเองส าหรบการปฏบตตวของหญงตงครรภใหมสขภาพทดรวมไปถงการสงเสรมสอสารรปแบบอนๆ โดยเฉพาะดานสอมวลชนและสนบสนนบทบาทของสอตาง ๆ ในทองถน ใหเผยแพรไดอยางกวางขวางและทวถง

1.3 สงเสรมใหเกดความพรอมกอนการตงครรภแกคสามและภรรยาโดยผานคลนกใหค าปรกษากอนสมรสในรปแบบการจดโครงการอบรมการเตรยมความพรอมกอนการตงครรภ การสรางสมพนธภาพทดในครอบครว การดแลภรรยาขณะตงครรภตลอดจนการเลยงดบตรอยางตอเนองสม าเสมอ 2. ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป 2.1 ควรศกษาปจจยในดานอน ๆ เพมเตม ทนาจะมความสมพนธกบดชนมวลกายของหญงตงครรภ เชน การไปฝากครรภในคลนกเอกชน ความเครยดในหญงตงครรภ เปนตน 2.2 ควรศกษาถงผลกระทบทเกดจากดชนมวลกายของหญงตงครรภต าและสงเกนกวาปกต วามผลมากนอยเพยงใดทงตอทารกและแม ไดแก ผลตอรางกาย จตใจ และสงคม เพอน ามาใชแกไขปญหาไดอยางมประสทธผล 2.3 ควรศกษารปแบบการมสวนรวมของชมชนหรอการสนบสนนทางสงคม ในการสงเสรมสขภาพของหญงตงครรภ

2.4 ควรศกษาถงความรการดแลสขภาพหญงตงครรภทเปนภมปญญา วฒนธรรม ประเพณ ทองถนทมผลตอการดแลสขภาพของหญงตงครรภ

ขอเสนอแนะ

38

จรยา ปณฑวงกร. พฤตกรรมศำสตรและพฤตกรรมสขภำพในงำนสำธำรณสข. พมพครงท 2. อบลราชธาน: วทยาการพมพ, 2550.

ทศนา บญทอง. พยำบำลกบกำรพฒนำบคลกภำพในประสบกำรณวชำชพกำรพยำบำลเลม 1. กรงเทพฯ : โรงพมพรงศลปการพมพ, 2529.

นพรรณพร วรมงคล . สถำนกำรณเดกแรกเกดน ำหนกต ำกวำเกณฑ และกลยทธกำรสงเสรมสขภำพไทย (ออนไลน). 2547. (อางเมอ 30 กนยายน 2551 ) จาก http://advisor.anamai.moph.go.th/factsheet/child/born.html

ปลดกระทรวง, ส านกงาน. แผนกำรพฒนำสำธำรณสขในชวงแผนพฒนำเศรษฐกจและสงคมแหงชำตฉบบท 8 (พ.ศ.2540 – 2544). นนทบร : กระทรวงสาธารณสข, 2540.

สาธารณสขจงหวดอบลราชธาน, ส านกงาน. สรปผลกำรปฏบตงำนสำธำรณสข ป 2551. อบลราชธาน : ฝายยทธศาสตร , 2551.

สธต คณประดษฐ.ทำรกแรกเกดน ำหนกนอย จดเรมตนในทำรกสโรคเรอรงในวยผใหญ. (ออนไลน). 2547. (อางเมอ 5 พฤศจกายน2551 ) จาก http://www.md.chula.ac.th/rcat/htdocs/previous/200448309.pdf

อนามย, กรม. คมอกำรดแลมำรดำและทำรกกอนและหลงคลอด. นนทบร : กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2535.

อนามย, กรม. สมดบนทกสขภำพแมและเดก. นนทบร : โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก, 2549. อภศกด พนธประภา. “ปจจยของมารดากอนและขณะตงครรภทมความสมพนธกบน าหนกแรกเกดของทารกท

คลอดในสถานสงเสรมอนามยแมและเดกศนยสงเสรมสขภาพเขต 1,” วำรสำรอนำมย. 27 (มกราคม-เมษายน 2541) : 28.

อญชล เลาวงค. พฤตกรรมสงเสรมสขภำพของสตรมครรภและน ำหนกทำรกแรกเกดในโรงพยำบำลมหำรำชนครเชยงใหม. การคนควาอสระ มหาวทยาลยเชยงใหม, 2548.

เอกสำรอำงอง

39

This research aimed to study ;1) the effect of demographic factors, predisposing factor enabling factor and reinforcing factors on body mass index of pregnant women in Amphour Mungsamsip Ubon Ratchathani province; 2) relationship between demographic factors predisposing factors, enabling factors, and reinforcing factors on body mass index of pregnant women in Amphour Mungsamsip Ubon Ratchathani province. The subjects were 139 pregnant women on August 2013 who have antenatal care from 23 Primary Care Units in Amphour Mungsamsip Ubon Ratchathani province. The research findings were as follows : Demographic factors included age, body mass index before being pregnant. Predisposing factor was health care behavior while pregnancy. Enabling factor was to accessed antenatal care unit. Reinforcing factors included trigging from resource persons and receiving antenatal care information. All of these factors had a linear correlation at level .05 of significance with body mass index of pregnancy in Amphour Mungsamsip Ubon Ratchathani province.

Keyword : pregnant women body mass index

Abstract

40

P6 กำรดแลสขภำพระยะยำวส ำหรบผสงอำยและผปวยเรอรง:กรณศกษำศนยสขภำพชมชนเมอง อทยทศ อ ำเภอเมอง จงหวดมหำสำรคำม

สวคนธ กรตน พย.ม. * พชร ภาระโข พย.ม. *

การวจยครงนเปนการวจยแบบผสมผสาน (Mixed-method) มวตถประสงคเพอศกษาการดแล

สขภาพระยะยาวส าหรบผสงอายและผปวยเรอรงศนยสขภาพชมชนเมองอทยทศ จงหวดมหาสารคาม ระยะเวลาศกษาตงแตเดอนมถนายน - กรกฎาคม 2556 กลมตวอยาง ประกอบดวยผสงอายและผสงอายโรคเรอรง จ านวน 21 ราย ผดแลผสงอาย จ านวน 21 ราย อาสาสมครสาธารณสข จ านวน 13 ราย และพยาบาลวชาชพ จ านวน 2 ราย เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลประกอบดวย แบบบนทกขอมลสวนบคคล แบบคดกรองภาวะซมเศราดวยตนเอง 2 ค าถาม แบบประเมนสมรรถภาพสมองฉบบยอ การชวยเหลอตนเองในกจวตรประจ าวน และแบบสมภาษณเชงลก วเคราะหขอมลโดยการหาคารอยละ คาเฉลย และการวเคราะหเนอหา (Content analysis) ผลการวจยสรปไดดงน 1) ภาวะสขภาพของผสงอาย พบวา ผสงอายมโรคประจ าตวมากกวาสองโรค รอยละ 71.4 โรคประจ าตวทพบมากทสดคอเบาหวานรวมกบความดนโลหตสง รอยละ 57.1 มปญหาการมองเหน รอยละ 23.5 มฟนแทเฉลย 18.17 ซ การปฏบตกจวตรประจ าวน สวนใหญสามารถปฏบตกจวตรประจ าวนขนพนฐาน (Basic ADL) ไดตามปกต ไมเปนภาวะพงพา ( x 17.94 ,SD 3.90) ไมมประวตหกลม รอยละ 64.7 มดชนมวลกายมากกวาเกณฑมาตรฐาน ( x =25.22, SD.=3.75) มความเสยงตอการเกดปญหาเรองความจ า ( x =1.56, SD.=0.51) มภาวะสมองเสอมปานกลาง ( x =21.13, SD.=8.16) ไมมภาวะเสยงเปนโรคซมเศรา ( x =0.56, SD.=0.89) 2) การดแลสขภาพระยะยาวส าหรบผสงอายและผสงอายโรคเรอรง พบวา มทมสหสาขาวชาชพในการดแลสขภาพผสงอาย การมสวนรวมของเครอขายสขภาพโดยมชมรมผสงอายในชมชน แตยงขาดทนตแพทยและแพทยแผนไทยในการใหบรการเชงรก ดงนน ศนยสขภาพชมชนเมองอทยทศ จงควรมการพฒนาการดแลสขภาพระยะยาวส าหรบผสงอายและสงอายโรคเรอรง เพอใหเปนไปตามนโยบายสขภาพของกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข ในอนาคตตอไป

ค ำส ำคญ: การดแลสขภาพระยะยาว ผสงอาย ผปวยเรอรง ศนยสขภาพชมชนเมอง *พยาบาลวชาชพช านาญการพเศษ วทยาลยพยาบาลศรมหาสารคาม

บทคดยอ

41

ประชากรผสงอายทวโลกมแนวโนมเพมมากขนอยางตอเนอง องคการสหประชาชาต (United nation)รายงานวา ประชากรทมอาย 65 ปขนไป จะมจ านวนเพมขนจาก 524 ลานคนในป ค.ศ. 2010 เปน 1.5 พนลานคน ในป ค.ศ. 2050 โดยเฉพาะประเทศทพฒนาแลว 1 ส าหรบประเทศไทยไดกาวเขาสสงคมผสงอายตงแตป พ.ศ. 2548 คอ มประชากรอาย 60 ปขนไป เกนกวารอยละ 10.0 และจากการคาดประมาณประชากรของประเทศไทยในป พ.ศ. 2563 คาดวาจะเพมขนเปนรอยละ 15.28 2 ผสงอายมกจะเปนโรคเรอรงทตองการการดแลระยะยาวและตอเนอง เชน เบาหวาน ความจ าเสอม อมพาต โรคเกยวกบกระดกและฟน 3 การดแลสขภาพผสงอายระยะยาว (Long Term Care; LTC) จงเปนการดแลสขภาพผสงอายตงแตยงมสขภาพด ไมปวย และยดระยะเวลาของการมสขภาพดใหยาวนานทสด สงเสรมการรวมกลมผสงอายเปนชมรมผสงอาย และพฒนาศกยภาพใหเปนชมรมทเขมแขง มเครอขายการด าเนนงานกจกรรมอยางตอเนอง อกทงสงเสรมสขภาพและดแลสขภาพในผสงอายทเจบปวยเรอรง มภาวะทพพลภาพ ใหหายหรอทเลาจากการเจบปวย จากการทบทวนวรรณกรรมดานการพฒนาระบบการดแลผสงอายระยะยาวในประเทศไทยพบวา การจดบรการการดแลระยะยาวในประเทศไทย ยงไมมระบบการดแลทเปนรปธรรมทชดเจน 4 ระบบบรการสขภาพปฐมภมยงขาดมาตรฐานการดแลกลมผสงอายทมภาวะพงพง ขาดการก าหนดเปาหมาย การฟนฟ และระบบขอมลการตดตามประเมนผล และยงมลกษณะระบบบรการแบบแยกสวน ขาดความเชอมโยงตอเนอง ซงตองการการพฒนาคณภาพของการบรการเพมขน 5

ศนยสขภาพชมชนเมองอทยทศ อ าเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม มจ านวน 2332 หลงคาเรอน รวมประชากรทงสน 7082 ราย แบงเปนชาย 3415 ราย หญง 3667 ราย แบงกลมตาม ADL ไดแก กลมท 1 ตดสงคม จ านวน 1071 ราย กลมท 2 ตดบาน จ านวน 45 ราย และกลมท 3 ตดเตยง จ านวน 6 ราย และผปวยโรคเรอรง จ านวน 1122 ราย เปนผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรง 62 ราย และม 56 รายท สวนใหญเจบปวยดวยโรคเบาหวานและความดนโลหตสง จากปญหาผสงอายทเจบปวยมแนวโนมเพมขน จงมความจ าเปนตองพฒนาระบบการดแลผปวยและบรณาการในดานการดแลระยะยาว โดยมภาคเครอขายเขามามสวนรวมในการดแลและพฒนารปแบบทเหมาะสมในการดแลและจดการบรการสขภาพผสงอายในชมชน รวมทงการพฒนาความรวมมอในการท างานระหวางเจาหนาทสาธารณสข องคกรปกครองสวนทองถน และชมชน

กลมวชาการพยาบาลผใหญและผสงอาย วทยาลยพยาบาลศรมหาสารคาม ไดตระหนกถงความส าคญของการดแลสขภาพระยะยาวส าหรบผสงอายและผปวยเรอรง ตลอดจนการบรณาการการจดการเรยนการสอนกบการวจยทสอดคลองกบเนอหารายวชาการพยาบาลบคคลทมปญหาสขภาพ 2 โดยเฉพาะกลมผสงอายทเจบปวยเรอรงหรอชวยเหลอตนเองไมได จงไดท าวจยเพอศกษาการดแลสขภาพระยะยาวส าหรบผสงอายและผปวยเรอรงของศนยสขภาพชมชนเมองอทยทศ จงหวดมหาสารคาม เพอน าผลการวจยไปใชประโยชนในการพฒนารปแบบการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายและผปวยเรอรง รวมทงการพฒนาการจดการเรยนการสอนในรายวชาการพยาบาลบคคลทมปญหาสขภาพตอไป

ศกษาการดแลสขภาพระยะยาวส าหรบผสงอายและผปวยเรอรง ของศนยสขภาพชมชนเมองอทยทศ

อ าเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

วตถประสงคของกำรวจย

42

รปแบบกำรวจย การวจยครงนเปนการวจยแบบผสมผสาน (Mixed method) ประกอบดวยการวจยเชงคณภาพ (Qualitative research) โดยใชรปแบบการศกษาเชงปรากฏการณวทยา (Phenomenology) และการวจยเชงปรมาณ (Quantitative research)

พนทศกษำวจยและกลมตวอยำง พนทศกษาวจย ไดแก ศนยสขภาพชมชนเมองอทยทศ อ าเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม ผใหขอมลหลกประกอบดวยผสงอายและผสงอายโรคเรอรง จ านวน 21 ราย ผดแล(Caregiver) จ านวน 21 ราย อาสาสมครสาธารณสข (อสม.) และอาสาสมครผดแลผสงอาย (อผส.) จ านวน 13 ราย พยาบาลวชาชพประจ าศนยสขภาพชมชนเมองอทยทศ จ านวน 2 ราย ท าการศกษาระหวางเดอนมถนายน 2556 ถงเดอนกรกฎาคม 2556 เกณฑการเลอกผใหขอมลหลกใชวธการเลอกแบบเจาะจง (Purposive sampling) โดยก าหนดคณสมบตไวดงน คอ 1) เปนผสงอายหรอผสงอายโรคเรอรงตงแต 60 ปขนไป ไมจ ากดเพศ และระดบการศกษา 2) มภมล าเนาในเขตพนทความรบผดชอบของศนยสขภาพชมชนเมองอทยทศ และ 3) สามารถสอสารได

เครองมอวจย ประกอบดวย 1) แบบบนทกขอมลสวนบคคล 2) แบบสมภาษณเชงลกแบบกงโครงสราง (Semi structure in-depth interview) 3) แบบคดกรองภาวะซมเศราดวยตนเอง 2 ค าถาม (2Q) 6 4) แบบประเมนสมรรถภาพสมองฉบบยอ (Mini-cog) 7 5) แบบประเมนภาวะสมองเสอม 8 และ 6) แบบประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน 9 ซงไดผานการตรวจสอบจากผทรงคณวฒทมประสบการณและมความเชยวชาญดานการดแลผสงอาย จ านวน 3 ทาน

วธกำรเกบรวบรวมขอมล ทมผวจยและผชวยวจยด าเนนการเกบรวบรวมขอมลตามขนตอน ดงน คอ 1) ส ารวจรายชอผสงอาย 2) เขาพบผสงอาย ผดแลผสงอาย อาสาสมครสาธารณสขเปนรายบคคลทบาน โดยการอธบายวตถประสงคของการวจย เมอกลมตวอยางยนยอมเขารวมการวจย แลวจงขออนญาตใหเซนใบยนยอมไวเปนลายลกษณอกษร 3) เรมการสมภาษณตามแนวค าถาม บนทกเสยงขณะสมภาษณ และจดบนทกภาคสนาม ใชเวลาสมภาษณรายละ 1-2 ครง ๆ ละ 30-45 นาท 4) ตรวจสอบความถกตองครบถวนของขอมลจากแบบสอบถาม

กำรวเครำะหขอมล ขอมลเชงปรมาณ น ามาค านวณหารอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ส าหรบขอมลเชงคณภาพ น ามาวเคราะหโดยการวเคราะหเนอหา (Content analysis) ตามวธของโคไลซ 10

1. ขอมลทวไปของผสงอำยและผสงอำยโรคเรอรง ผสงอายสวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 95.2

ทกคนมภาวะโรคเรอรง รอยละ 100 อายเฉลย 68.76 ป สถานภาพสมรสหมาย/หยา/แยก รอยละ 76.2 จบการศกษาชนประถมศกษาปท 4 รอยละ 78.9 รายไดเฉลย 3,100 บาท ไดรบเบยยงชพทกคน รอยละ 100 ผดแลสวนใหญเปนบตรสาว รอยละ 57.10 ผสงอายมโรคประจ าตวมากกวาสองโรค รอยละ 71.4 โรคประจ าตวทพบมากทสดคอเบาหวานรวมกบความดนโลหตสง รอยละ 57.1 มปญหาการมองเหน รอยละ 23.5 การปฏบตกจวตรประจ าวน สวนใหญสามารถปฏบตกจวตรประจ าวนขนพนฐาน (Basic ADL) ไดตามปกต ไมเปนภาวะพงพา ( x 17.94 ,SD 3.90) ภาวะพงพาอปกรณทเกยวของ (IDAL) ระดบปานกลาง ( x 9.00, SD. 3.85) ผสงอายเพศหญงมขนาดเสนรอบเอวเกนเกณฑมาตรฐาน ( x 84.79 ,SD 8.90) มดชนมวลกายมากกวาเกณฑมาตรฐาน ( x 25.22, SD 3.75) มความเสยงตอการเกดปญหาเรองความจ า ( x 1.56, SD 0.51) มภาวะ

วธด ำเนนกำรวจย

ผลกำรวจย

43

สมองเสอมปานกลาง ( x 21.13, SD 8.16) ไมมภาวะเสยงเปนโรคซมเศรา ( x 0.56, SD 0.89) สามารถปฏบตกจวตรประจ าวนขนพนฐาน (Basic ADL) ไดตามปกต ไมเปนภาวะพงพา ( x 15.45 , SD 5.50) ไมมประวตหกลม รอยละ 64.7 นอกจากนยงพบวาผสงอายจ านวนมากยงประสบปญหาเรองการบดเคยวอาหาร มฟนแทเฉลย 18.17 ซ (SD 9.98) ซงนอยกวาคาเฉลยมาตรฐานตามเปาหมายทนตสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2563 คอ รอยละ 80 ของผสงอายควรมฟนอยในสภาพใชงานได อยางนอย 20 ซ 11

2. กำรดแลสขภำพระยะยำวส ำหรบผสงอำยและผปวยโรคเรอรง ผลจากการศกษาเชงคณภาพถงการดแลสขภาพระยะยาวส าหรบผสงอายและผสงอายโรคเรอรง สรปไดดงน 2.1 การไดรบบรการดแลสขภาพทบานจากเจาหนาทสาธารณสข และอาสาสมครประจ าหมบานเปนประจ า พบวา ผสงอายไดรบการเยยมบานจากเจาหนาท และอสม. โดยไดรบการตรวจสขภาพทศนยสขภาพชมชนทกเดอน ๆ ละ 1 ครง เชน ตรวจวดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด ตรวจตา ตรวจฟน และการท ากายภาพบ าบด ดงขอมลทไดจากการสมภาษณ “ไดรบการตรวจสขภาพ วดความดนโลหต ตรวจเบาหวานเปนประจ าทกเดอนทศนยแพทย ไมไดรบการตรวจตาเพราะคณหมอไมใหตรวจ บอกวาแมไมไดเปนเบาหวาน ใหตรวจเฉพาะเบาหวาน ไดตรวจฟนปละหนงถงสองครง ” “ไดรบการเยยมบานจากเจาหนาทเดอนละหนงครง จากอสม.ประจ าชมชน อาทตยละหนงครง” “อสม.จะมาเยยมบานและแจกทรายอะเบท สวนมากจะไปเยยมบานเฉพาะผปวยตดเตยง” “ในแตละเดอนจะมเจาหนาทพากนมาทบาน มาพดคยซกถามและตรวจสขภาพทวไป และจะไปตรวจวดความดนโลหต เบาหวานสองเดอนตอครง โดยจะตรวจกบหมอซงท างานทคลนกชมชน”

2.2 การไดรบบรการดแลสขภาพทบานจากสมาชกในครอบครว โดยมบตรสาวคอยดแลเรองการท าอาหาร การพาไปตรวจรกษาทโรงพยาบาล เมอเจบปวย ผดแลมความเตมใจใหการดแลผสงอาย และไดรบการพฒนาศกยภาพทงดานความรและทกษะการดแลผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรง ดงค ากลาวทวา “ลกสาวคอยดแลชวยเหลอในการท ากจกรรมเปนอยางด อยดวยตลอด และจะซอน าตาลปปมาไวในตเยนเผอเวลาทยายหวจะไดกนเลย อาการจะไมไดก าเรบ” “ไดรบการดแลเปนอยางดทงจากลกสาวและลกเขย ชวยในการดแลเรองอาหารการกนและพาไปรบการตรวจสขภาพตามหมอนดทกครง” มผสงอาย จ านวน 1 ราย ตองดแลตนเองในเรองตาง ๆ ทงการประกอบอาหาร การซกผา การท าความสะอาดบาน เนองจากบตรชายอาย 36 ป ประสบอบตเหต พการดานรางกายและมปญหาทางจตเวช สวนคาใชจายตาง ๆ ไดรบการดแลจากหลาน ๆ

2.3 กจกรรมการดแลสขภาพระยะยาวส าหรบผสงอายและผปวยโรคเรอรง พบวา ผดแลจะดแลเรองทวไปในกจวตรประจ าวน เชน ปรงอาหารใหรบประทาน แตบางครงจะชวยกนปรงอาหารกบผสงอาย จดอาหารใหรบประทานในแตละมอ หลกเลยงอาหารทมไขมนสงและอาหารรสหวาน ดแลซกเสอผาใหผสงอาย และเตรยมชดใหใสในแตละวน การท าความสะอาดรางกาย จะพาผสงอายเขาหองน าเมอมอาการปวดถายอจจาระ หรอเมอไดกลนปสสาวะจากตวผสงอายกจะพาไปอาบน า บางรายตองเตรยมอปกรณในการอาบน า เชดตว ลางหนา แปรงฟนให ดแลเปลยนผาออมให ซอของใชสวนตวให และพาไปตรวจรกษาตามแพทยนดทกครง ดแลเรองการจดแจกยาใหรบประทานในแตละมอ เพราะกลววาผสงอายจะรบประทานยาไมครบ ดงขอมลจากการสมภาษณ “พอจะชวยเหลอตนเองไดเปนสวนใหญ เชน อาบน าเอง แตงตวเอง เขาหองน าหองสวมเอง แตเรองการกนขาวในแตละมอ แมจะเปนคนท าใหกน สวนมากจะท าอาหารรสจดใหพอกน เชน ตมจด ปลานง พอจะเปนคนชอบกนปลา พวกตมปลา นงปลา ปงปลา การซกเสอผา แมจะจางซก เอาไปปนเครองทหนาปากซอย และเวลาทหมอนดไปตรวจ แมกจะเปนคนพาพอไปหาหมอเอง” “จดแจกยาใหรบประทาน โดยจะจดใสแกวและเตรยมน าใหรบประทาน”

44

2.4 การพฒนาศกยภาพในดานความร และทกษะการดแลผสงอายของผดแล โดยการศกษาดวยตนเองจากสอและวารสารความรตาง ๆ เชน แผนพบจากศนยสขภาพชมชน พรอมทงไดรบค าแนะน าจากเจาหนาทประจ าศนยเปนประจ า รวมทงการเรยนรจากประสบการณจรง ท าใหมความรและสามารถทจะดแลผสงอายได ดงขอมลทไดจากการสมภาษณ ดงน “ทานจะรดวาเวลาทระดบน าตาลสง ระดบน าตาลต า อาการจะเปนอยางไร กจะบอก เวลาทน าตาลต าจะมอาการใจสน เหนอย แมกจะไปหาน าหวานมาใหกน ตนเองกไดเรยนรในการดแลทาน”

2.5 ภาระในการดแลผสงอายของผดแล พบวา ผดแลไมรสกวาผสงอายและผสงอายโรคเรอรงเปนภาระในการดแล ดงขอมลจากการสมภาษณ ดงน “ไมรสกวาเปนภาระ เพราะทานเปนมารดาของตนและมพระคณตอตนมหาศาล และยงมก าลงความสามารถในการดแลทานดวยความเตมใจ” “เพราะเปนแมซงดแลเรามาตงแตเลก ๆ จงควรตอบแทนคณดวยการดแลทาน” “ไมเคยคดวาพอเปนภาระตนเองเลย เพราะไมไดสรางความเดอดรอน ไมไดสรางความทกขใจใหกบตนเองเลย เวลาทไมสบายใจกมแตพอเปนทปรกษา”

2.6 การมสวนรวมของอาสาสมครสาธารณสข พบวา อสม. มสวนรวมในการส ารวจขอมลผสงอาย เกยวกบโรคประจ าตวหรอโรคเรอรง รวมทงความพการตาง ๆ มการคดกรองโรคเรอรงในผสงอาย การเฝาระวงภาวะโภชนาการ เชน ชงน าหนก วดสวนสง ค านวณดชนมวลกาย วดความดนโลหต ตรวจระดบน าตาลในเลอด อาการผดปกตตาง ๆ และมการบนทกขอมลผลการด าเนนงานการดแลผสงอายในแตละเดอนทออกเยยมบาน แตไมมการสงเสรมปองกนทนตสาธารณสข แตมการประยกตใชภมปญญาทองถนในการดแลสขภาพผสงอายทบาน เชน การน าผลมะกรดมาใชในการ บรหารมอ และเทา

2.4 การใหบรการของศนยสขภาพชมชนเมองอทยทศ พบวา มการจดระบบการดแลผสงอายทบาน (Home health care; HHC) อยางชดเจน มฐานขอมลภาวะสขภาพ มการเยยมบานเพอประเมนปญหาของผสงอายกลมตดบานและกลมตดเตยง ไดแก 1) มทมดแลในชมชน เชน อสม. และจตอาสา มการเยยมบานผสงอายทตดบาน ตดเตยงทกรายตามเกณฑมาตรฐานรอยละ 100 ตดตามเยยมอยางตอเนองเปนประจ า และมการวางแผนการตดตามเยยมเปนรายกรณ 2) มการใหความรแกผดแลในการดแลทบานเปนประจ าทกป ซงมทมเจาหนาทจากโรงพยาบาลมหาสารคาม เทศบาลเมองมหาสารคาม และศนยสขภาพชมชนเมองอทยทศ ในการใหความรเกยวกบการดแลสขภาพผสงอาย ในการตดตามเยยมบานในแตละครง มการวางแผนการเยยมบานรวมกบทมสหสาขาวชาชพ เชน แพทย พยาบาล เภสชกร นกกายภาพบ าบด และนกสงคมสงเคราะห แตยงไมมแพทยแผนไทยประจ าศนยสขภาพชมชน ในกรณผปวยทมปญหาซบซอน จะมทมทองถนเขามามสวนรวมในการดแลเปนรายกรณ เพอใหผปวยไดรบการดแลครบทกม ต 3) มการเฝาระวงภาวะโภชนาการ โดยการประเมนน าหนก สวนสง วดรอบเอว และการรบประทานอาหาร เปนตน 4) มการพฒนาบคลากรทปฏบตงานดแลผสงอายทเจบปวยทบาน โดยมการจดอบรม ใหความรแกเจาหนาทเปนประจ าทกปตามปงบประมาณและมหลายหนวยงานทมการจดอบรมใหความรรวมกน 5) มเวทแลกเปลยนเรยนรโดยเทศบาลจดใหผสงอายเปนประจ าทกเดอน 6) จดหาอปกรณทางการแพทย ในการดแลผสงอาย เชน อปกรณทใชในการเคลอนไหว โดยไดรบการสนบสนนจากโรงพยาบาลมหาสารคาม และจากกองทนกองบญ ทจดตงขนรวมกบชมชน 7) มตารางปฏบตงานของเจาหนาทในการตดตามเยยมบาน ผสงอายทเจบปวยอยางตอเนอง รวมกบเทศบาลเมองมหาสารคาม 8) มการสนบสนนการดแลผสงอายโดยการใหครอบครว ชมชนมสวนรวมในการวางแผนการดแลผสงอาย 9) มการประยกตภมปญญาทองถนมาใชในการดแลผสงอายทเจบปวยเรอรง เชน การน ามะกรดมาใชในการบรหารมอ และเทา เปนตน 10) มระบบการดแลผปวยระยะสดทายท

45

บาน โดยเจาหนาททผานการอบรมการดแลผปวยระยะสดทาย 11) มระบบการสงตอผปวยนอกเขตเพอใหไดรบการดแลทตอเนอง ตามแนวปฏบต (Clinical practice guideline) 12) มระบบรายงานเปนประจ าทงรายเดอน รายป และมการอบรมผดแลหรออาสาสมคร จตอาสาเพอดแลผสงอายและผปวยในชมชน และ 13) มการอบรมพฒนาศกยภาพใหกบผดแลเปนประจ าทกป

2.5 ชมชนมวดอย 1 แหงส าหรบประกอบศาสนกจทางศาสนา แตไมมกจกรรมในการสงเสรมสขภาพส าหรบผสงอายทชดเจน

1. ขอมลทวไป พบวา ผสงอายเพศหญงมขนาดเสนรอบเอวเกนเกณฑมาตรฐาน มดชนมวลกาย

มากกวาเกณฑมาตรฐาน มความเสยงตอการเกดปญหาเรองความจ า มภาวะสมองเสอมปานกลาง มจ านวนฟนแทเฉลยนอยกวาเกณฑมาตรฐาน การปฏบตกจวตรประจ าวน สวนใหญสามารถปฏบตกจวตรประจ าวนขนพนฐาน (Basic ADL) ไดตามปกต ไมเปนภาวะพงพา ซงสอดคลองกบการศกษาของสถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข 12 วจยเรองการส ารวจและศกษาภาวะสขภาพของผสงอาย 4 ภาคของไทย ผลการวจยพบวา ภาวะสขภาพของผส งอายผสงอายมคาดชนมวลกายเฉลยเทากบ 22.62 ผสงอายหญงมน าหนกเกนและอวน (รอยละ 28.4) การตรวจสขภาพประจ าปของผสงอายในระยะ 6 เดอนทผานมาผสงอายตรวจวดความดนโลหตมากทสด (รอยละ 64.7) ตรวจเบาหวาน (รอยละ 49.3) ผสงอายไทยมฟนทใชงาน 20 ซหรอมากกวา 20 ซรอยละ 46.6 ผสงอายชายมสขภาพฟนดกวาหญง กจวตรประจ าวนพบวามากกวารอยละ 90 ผสงอายสามารถชวยเหลอตนเองไดดมเพยงรอยละ 0.7-2.8 ทผสงอายท าเองไมไดเลย 2. การดแลสขภาพระยะยาว จากผลการวจยพบวา ศนยสขภาพชมชนเมองอทยทศ มการดแลสขภาพระยะยาวของผสงอาย โดยมอาสาสมครดแลสขภาพผสงอาย ทองถนมสวนรวม มทมสหสาขาวชาชพในการดแล ซงสอดคลองตามนโยบายการด าเนนงานของกรมอนามย 13 ในการดแลสงเสรมสขภาพผสงอาย ทเนนการดแลสขภาพผสงอายระยะยาว (Long Term Care; LTC) จะเนนการดแลสขภาพผสงอายตงแตยงมสขภาพด ไมเจบปวย และยดระยะเวลาของการมสขภาพดใหยาวนานทสด สงเสรมการรวมกลมผสงอายเปนชมรมผสงอาย และพฒนาศกยภาพใหเปนชมรมทเขมแขง มเครอขายการด าเนนงานกจกรรมอยางตอเนอง อกทงสงเสรมสขภาพและการดแลสขภาพในผสงอายทเจบปวยเรอรง มภาวะทพพลภาพ ใหหายหรอทเลาจากการเจบปวย รวมทงการจดกจกรรมเพอลดความพการหรอทพพลภาพ การดแลระยะยาว เปนสวนส าคญทขาดไมไดของระบบสขภาพและบรการสงคม 1 นอกจากนยงสอดคลองกบการศกษาของจฑาทพย งอยจนทรศร และอรสา กงตาล 14 เรองการพฒนาการดแลสขภาพอยางตอเนองส าหรบผสงอายกลมตดบานตดเตยง ในชมชนเขตเทศบาลเมองเพชรบรณ ซงผลการวจยพบวา ผสงอายกลมตดบาน ตดเตยงไดรบการเยยมบานโดยอาสาสมครสาธารณสข (อสม.) และเจาหนาท โดยอสม.ไดรบการพฒนาทกษะในการดแลผสงอายเพมขน ทมผใหบรการมแนวปฏบตในการดแลสขภาพอยางตอเนองส าหรบผสงอายกลมตดบาน ตดเตยงท ชดเจน การศกษาของเลก สมบต 15 ภาวะการดแลผสงอายของครอบครวในปจจบน ผลการวจยพบวา ครอบครวสวนมากมความสามารถในการดแลผสงอายในครอบครวมความสมพนธกบปจจยภายในครอบครวรวมทงการเยยมบานผสงอายไดเปนอยางดโดยอาศยปจจยภายในครอบครวเปนพนฐานทส าคญ สรปไดวาปจจบนครอบครวและผสงอายก าลงประสบกบสภาพสงคมทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและสงผลกระทบตอครอบครวอยางไมสามารถหลกเลยงไดสงทครอบครวและผสงอายปฏบตตอกนกคอการรกษาสมพนธภาพทดตอ

อภปรำยผล

46

กบภายในครอบครวโดยยดถอในประเพณและความกตญญทเคยปฏบตกนมาในอดตและนอกจากนยงตองอาศยความชวยเหลอจากปจจยภายนอกไดแกการสนบสนนจากหนวยงานภาครฐบาลภาคเอกชนกลมเพอนบานผน าชมชนและศาสนาท ชวยแบงเบาภาระทเกนความสามารถของครอบครวทจะดแลผสงอายได การศกษาของ ศศพฒน ยอดเพชร 16 เรอง โครงการระบบการดแลระยะยาวในครอบครวส าหรบผสงอาย ผลการวจยพบวา ผดแลผสงอายในครอบครว คอ ผดแลหลก เครอขายทใหความชวยเหลอมากทสดคอ ญาต ครอบครวท าหนาทดแลผสงอายในการด าเนนชวตทกอยาง

1. จดท าแผนงานหรอโครงการการดแลสขภาพผสงอายระยะยาวโดยการมสวนรวมของชมชน 2. ควรเพมทมสหสาขาวชาชพใหบรการเชงรกทครอบคลม เชน ทนตสาธารณสข และแพทยแผนไทย

เปนตน โดยควรมการบรการสงเสรมปองกนทนตสขภาพ เพอลดการสญเสยฟน ตรวจสขภาพชองปาก และใหค าแนะน าหรอตรวจคดกรองกลมเสยง หรอประยกตใชภมปญญาทองถนในการดแลสขภาพผสงอายทบาน

3. ควรมการพฒนาการดแลสขภาพระยะยาวส าหรบผสงอายและผปวยเรอรง ใหเปนไปตามนโยบายสขภาพของกรมอนามย กระทรวงสาธารณสขในอนาคตตอไป ควรศกษาวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory action research) เพอพฒนาระบบบรการการดแลสขภาพระยะยาวส าหรบผสงอายและผปวยเรอรงในชมชน ขอขอบคณ ดร.นฤมล เอนกวทย ทใหการสนบสนนทนวจย พรอมทงผเชยวชาญตรวจสอบคณภาพเครองมอวจย รศ.ดร.พรอมจตร หอนบญเหม ดร.ทกษณา ไกรราช และ อาจารยพนดา โยวะผย

1. World health organization. (2011). Global health and aging. cited June17, 2012, available from http://www.who.int/ageing/publications/global_health/

2. มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. (2554). สถำนกำรณผสงอำยไทย พ.ศ.2554. กรงเทพฯ:บรษท ทควพ จ ากด.

3. สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล. (2555). สขภำพคนไทย 2555. กรงเทพฯ: ส านกงานพฒนาระบบขอมลขาวสารสขภาพ.

4. กนษฐา บญธรรมเจรญ และศรพนธ สาสตย. (2551). “ระบบการดแลระยะยาว : การวเคราะหเปรยบเทยบเพอเสนอแนะเชงนโยบาย”, รำมำธบดพยำบำลสำร. ปท 14 , (ฉบบท 3).

5. สพตรา ศรวณชชากร. (2555). กำรจดกำรโรคเรอรงในชมชน. นครปฐม: ท คว พ จ ากด. 6. Suwanna Arunpongpaisal et al. (2007). Development and validity of two-question-

screening test for Depressive disorders in Thai I-san community. Journal of Psychiatry Association Thailand 2006; 52(2): 138-148.

7. Galvin, James E. and Sadowsky, Carl H. (2012). “Practical guideline for the recognition and diagnosis of dementia”, Journal of the American Board of the Family Medicine. 25, 367-382.

ขอเสนอแนะ

กตตกรรมประกำศ

เอกสำรอำงอง

47

8. ส านกพฒนาสขภาพจต. (2555). วธคดกรองภำวะซมเศรำและสมองเสอมโดย อสม.และบคลำกรทำงกำรแพทย. สบคนเมอ 21 เมษายน 2555, จาก http://mhtech.dmh.moph.go.th

9. สทธชย จตะพนธกล. (2542). หลกส ำคญทำงเวชศำสตรผสงอำย. พมพครงท 2, กรงเทพฯ :โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

10. Speziale, H.J. and Carpenter, D.R. (2007). Qualitative research in nursing: advancing the humanistic imperative. 4 th ed., Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.

11. บญเออ ยงวานชากร และคณะ. (2550). เปาหมายทนตสขภาพประเทศไทย 2563 (Thailand oral health gold 2020). นนทบร : กองทนตสาธารณสข กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข.

12. สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข . (2549). วจยเรอง กำรส ำรวจและ ศกษำภำวะสขภำพของผสงอำย 4 ภำคของไทย. กรงเทพฯ: ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

13. กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2552). แผนยทธศำสตร กรมอนำมย พ.ศ.2553-2556.กรงเทพฯ: บรษทสามเจรญพาณชย (กรงเทพ) จ ากด.

14. จฑาทพย งอยจนทรศร และอรสา กงตาล . (2555). วจยเรองการพฒนาการดแลสขภาพอยางตอเนองส าหรบผสงอายกลมตดบานตดเตยง ในชมชนเขตเทศบาลเมองเพชรบรณ. รายงานการประชมวชาการ Graduate Research Conference 2012 ,Khonkaen university.

15. เลก สมบต. (2549). โครงกำรภำวะกำรดแลผสงอำยของครอบครวในปจจบน. กรงเทพฯ: มสเตอรกอปป จ ากด (ประเทศไทย).

16. ศศพฒน ยอดเพชร. (2552). บรณำกำรระบบกำรดแลระยะยำวส ำหรบผสงอำยไทย. กรงเทพฯ : โรงพมพเจพรน.

48

P7 พฤตกรรมสงเสรมสขภำพของพนกงำนบรกำรน ำมนเชอเพลง กรณศกษำ เขตเทศบำลนคร อบลรำชธำน

ณฐธยาน วสารพนธ พย.ม.*

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของบรการน ามนเชอเพลงเขตเทศบาลนครอบลราชธาน กลมตวอยางจ านวน 120 คน เกบขอมลโดยใชแบบสอบถามทผวจยสรางขน เครองมอไดผานการตรวจสอบความตรงตอเนอหาโดยผทรงคณวฒ 3 ทาน ปรบปรงเครองมอตามค าแนะน าของผทรงคณวฒ และน าไปทดลองใชกบพนกงานบรการน ามนเชอเพลง ทมลกษณะเหมอนกลมตวอยางจ านวน 30 ราย หาคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient) ไดคาความเชอมน เทากบ 0.75 ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพอยในระดบปานกลาง (X=87.67, SD=8.64) เมอพจารณารายดานพบวากลมตวอยางม พฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ดานความรบผดชอบตอสขภาพอยในระดบปานกลาง(X=25.9, SD=2.43) ดานการท ากจกรรมการออกก าลงกายอยในระดบปานกลาง(X=11.6, SD=1.83) ดานโภชนาการ อยในระดบปานกลาง (X=12.28, SD=2.03) ดานความสมพนธระหวางบคคลอยในระดบปานกลาง (X=14.06, SD=2.46) ดานการพฒนาจตวญญาณอยในระดบปานกลาง (X=9.37, SD=1.94) ดานการจดการความเครยด อยในระดบปานกลาง (X=14.42, SD=1.60) การรบรประโยชนของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพอยในระดบปานกลาง (X=27.43, SD=3.49) การรบรอปสรรคของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพอยในระดบปานกลาง(X=23.25, SD=2.72) และการรบรสมรรถนะแหงตนอยในระดบปานกลาง(X=25.03, SD=3.83) ค ำส ำคญ พฤตกรรมสงเสรมสขภาพ พนกงานบรการน ามนเชอเพลง

*อาจารยประจ าคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชธาน อบลราชธาน

ปจจบนประเทศไทยมการพฒนาดานเศรษฐกจเพมขนอยางรวดเรว โดยเฉพาะภาคอตสาหกรรม1 หลายประเทศในภมภาคเอเชยรวมทงประเทศไทย มการเตรยมตวเพอรองรบการเขาสประชาชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community) ในป 2558 จากเหตผลดงกลาว ท าใหหลายๆประเทศ มการแขงขนการผลตสนคาภาคอตสาหกรรมเพอการสงออกคอนขางสง2 รวมทงอตสาหกรรมครวเรอน การขนสง เปนตน โดยปจจยการผลตทส าคญ คอพลงงานเชอเพลง

พนกงานในสถานบรการน ามนเชอเพลงมโอกาสสมผส มลพษตางๆทเปนสวนประกอบของน ามนจากไอเสยรถยนต การระเหยของน ามนขณะเตมน ามนรถยนต เชนน ามนเบนซน ดเซล เปนตนผลการศกษาระดบ

บทคดยอ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

49

สารเบนซนในอากาศในสถานบรการน ามนเชอเพลงพบความเขมขน 121.67ppb 3 การสมผสสารอาจเปนไดทงทางการหายใจ ทางปาก และทางผวหนง ถาไมมการปองกนและสขอนามยทด อาจท าใหไดรบอนตรายทงแบบเฉยบพลนและเรอรง

จากรายงานการศกษาภาวะสขภาพพนกงานสถานบรการน ามนเชอเพลงกรณศกษาในเขตปทมวน4

พบอาการบงชดานความเปนพษของสารเบนซนในน ามนเบนซนของพนกงานทงเพศชายและหญง คอปวด ศรษะ เวยนศรษะ ออนเพลย รอยละ 32.5, 26.5, 18.1 และ 42.9, 28.6, 26.2 ตามล าดบ ผลการวเคราะหทางโลหตวทยาพบวา พนกงานชายและหญงมภาวะซดหรอโลหตจางรอยประมาณรอยละ 8.7-12.5 และ 16.9-19.3 โดยพนกงานหญงมภาวะซดมากกวาชาย พนกงานชายมฮโมโกลบนทผดปกต รอยละ 48.8 พนกงานหญงมฮโมโกลบนผดปกต รอยละ 32.35

การสมผสไอระเหยของน ามนในสงแวดลอมการท างานปรมาณต าของพนกงานสถานบรการเชอเพลงจงอาจเกดผลกระทบตอสขภาพในระยะยาวและการเกดมะเรงได ปจจบนมการศกษาภาวะสขภาพของพนกงานบรการน ามนเชอเพลง ศกษาถงปญหาสขภาพทพบบอย และพฤตกรรมการปองกนสขภาพบางประเดนทเกยวของกบการท างานเทานน เชน การใชสารเคม การปองกนอบตเหต จากการท างานซงอาจไมครอบคลมประเดนทเกยวของกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ 6

ดงนนผวจยจงสนใจศกษาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของพนกงานใหบรการน ามนเชอเพลง เพอเปนขอมลพนฐานในการจดโปรแกรมสงเสรมสขภาพแกพนกงานใหเหมาะสมตอไป

เพอศกษาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของพนกงานบรการน ามนเชอเพลง เขตเทศบาลนคร

อบลราชธาน

ในการวจยครงนผวจยไดประยกตใชกรอบแนวคดทฤษฏการสงเสรมสขภาพของเพนเดอร 6

ประกอบดวย ดานความรบผดชอบตอสขภาพ ดานการท ากจกรรมและการออกก าลงกาย ดานโภชนาการ ดานการพฒนาทางจตวญญาณ ดานความสมพนธระหวางบคคล ดานการจดการความเครยด การวจยครงนเปนการวจยเชงบรรยาย (Descriptive Research) เพอศกษาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของพนกงานบรการน ามนเชอเพลงเขตเทศบาลนครอบลราชธาน

วตถประสงคของกำรวจย

กรอบแนวคดกำรวจย

วธด ำเนนกำรวจย

50

ประชำกรและกลมตวอยำง

N

P)P(1

Z

E

P)P(1n

2

2

เมอ n คอ จ านวนกลมตวอยางทตองการศกษา

N คอ ขนาดประชากร

P คอ สดสวนของประชากรทผวจยตองการสม (โดยทวไปนยมใชสดสวน 30% หรอ 0.30)

Z คอ ระดบความมนใจทก าหนด หรอระดบนยส าคญทางสถต

Z ทระดบนยส าคญ 0.05 เทากบ 1.96 (ความเชอมน95%) > Z = 1.96

E คอ คลาดคลาดเคลอนของกลมตวอยาง ระดบความเชอมน 95% สดสวนความคลาดเคลอนเทากบ 0.05

เทากบ 118 คนทงนผวจยเพมขนาดเปน 120 คน เพอปองกนการไมสมบรณหรอสญหายของ

ขอมล หลงจากนนผวจยใชการสมสถานบรการน ามนเชอเพลงแบบ มชนภม(Stratified sampling) แลวสม

ตวอยางแบบสะดวก (Convenience Sampling) โดยมคณสมบตคดเขา (Inclusion criteria) ดงน

1. อาย 15 ปขนไป

2. มประสบการณการท างานในสถานประกอบการนนๆ 6 เดอนขนไป

เครองมอกำรวจย เครองมอทใชการวจยครงน คอ แบบสอบถามประกอบดวย 2 สวนดงน

สวนท 1 แบบสอบถามขอมลทวไป จ านวน 12 ขอ ประกอบดวย เพศ อาย น าหนก สวนสง สถานภาพสมรส ระดบการศกษา รายไดตอเดอน ระยะเวลาการท างาน ลกษณะการท างาน ท างานกชวโมง/วน ทานตรวจสขภาพประจ าปหรอไม โรคประจ าตว

สวนท 2 แบบสอบถามเกยวกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ เปนแบบสอบถามทผวจยสรางขนประกอบดวยขอค าถามทงหมด 37 ขอ ทครอบคลมการพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ทง 6 ดาน ไดแก ดานความรบผดชอบตอสขภาพ ดานการท ากจกรรมและการออกก าลงกาย ดานโภชนาการ ดานการพฒนาทางจตวญญาณ ดานความสมพนธระหวางบคคล ดานการจดการความเครยด ลกษณะค าตอบเปนแบบมาตราสวนประมาณคา 4 ระดบ คอ ปฏบตเปนประจ า ปฏบตบอยครง ปฏบตเปนบางครง ไมปฏบต การแปลผลคะแนนแบงเปน 4 ระดบคอ พฤตกรรมสงเสรมสขภาพอยในระดบ ต า ชวงคะแนน เทากบ 1.00-1.49 พฤตกรรม

51

สงเสรมสขภาพอยในระดบพอใช ชวงคะแนนเทากบ 1.50-2.49 พฤตกรรมสงเสรมสขภาพอยในระดบด ชวงคะแนนเทากบ 2.50-3.49 พฤตกรรมสงเสรมสขภาพอยในระดบดมาก ชวงคะแนนเทากบ 3.50-4.00

สวนท 3 แบบสอบถามการรบรประโยชนในการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพเพอปองกนการไดรบอนตรายจากน ามนเชอเพลง ทผวจยพฒนาจากกรอบแนวคดของเพนเดอร จ านวน 10 ขอ ลกษณะค าตอบเปนมาตรประมาณคา 4 ระดบ คอ 1) ไมเคยไดรบประโยชนเลย 2) ไดรบประโยชนนอย 3) ไดรบประโยชนมาก 4) ไดรบประโยชนมากทสด พสยคะแนนอยระหวาง 10-40 การแปลผลชวงคะแนน 10-20 หมายถง การรบรประโยชนต า ชวงคะแนน 21-30หมายถง การรบรประโยชนปานกลาง ชวงคะแนน 31-40 หมายถง การรบรประโยชน มาก

สวนท 4 แบบสอบถามการรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพเพอปองกนการไดรบอนตรายจากน ามนเชอเพลง ทผวจยพฒนาจากกรอบแนวคดของเพนเดอร จ านวน 10 ขอ ลกษณะค าตอบเปนมาตรประมาณคา 4 ระดบ คอ 1) อปสรรคนอยมาก 2) อปสรรคนอย 3) อปสรรคมาก 4) อปสรรคมากทสด พสยคะแนนอยระหวาง 10-40 การแปลผลชวงคะแนน 10-20 หมายถง การรบรอปสรรคต า ชวงคะแนน 21-30หมายถง การรบรอปสรรคปานกลาง ชวงคะแนน 31-40 หมายถง การรบรอปสรรค มาก

สวนท 5 แบบสอบถาม การรบรสมรรถนะแหงตนเพอปองกนการไดรบอนตรายจากน ามนเชอเพลง

ทผวจยพฒนาจากกรอบแนวคดของเพนเดอร จ านวน 10 ขอ ลกษณะค าตอบเปนมาตรประมาณคา 4 ระดบ คอ 1) ไมมนใจ 2) มนใจนอย 3) มนใจมาก 4) มนใจมากทสด พสยคะแนนอยระหวาง 10-40 การแปลผลชวงคะแนน 10-20 หมายถง การรบรสมรรถนะของตนเองต า ชวงคะแนน 21-30 หมายถง การรบรสมรรถนะของตนเองปานกลาง ชวงคะแนน 31-40 หมายถง การรบรสมรรถนะของตนเอง มาก

กำรตรวจสอบคณภำพเครองมอ เครองมอไดผานการตรวจสอบความตรงตอเนอหาโดยผทรงคณวฒ 3 ทาน ปรบปรงเครองมอตามค าแนะน าของผทรงคณวฒ และน าไปทดลองใชกบพนกงานบรการน ามนเชอเพลง ทมลกษณะเหมอนกลมตวอยางจ านวน 30 ราย หาคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient) ไดคาความเชอมน เทากบ 0.75 กำรเกบรวบรวมขอมล การศกษาครงนเปนการส ารวจ พนกงานบรการน ามนเชอเพลงเขตเทศบาลนครอบลราชธาน เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลเปนแบบสอบถามมาตราสวนประมาณคา 4 ระดบ ทผวจยสรางขนโดยประยกตใชตามแนวคด พฤตกรรมสงเสรมสขภาพของเพนเดอร (Pender, 2006) เกบรวมรวมขอมลระหวางเดอน กมภาพนธ-มนาคม 2557 กำรวเครำะหขอมล วเคราะหขอมลโดยการแจกแจงความถ คารอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบน

มาตรฐาน

52

ตำรำงท 1 จ ำนวนและรอยละของกลมตวอยำง จ ำแนกตำมขอมลสวนบคคล

ขอมลสวนบคคล จ ำนวน รอยละ 1. เพศ

ชาย หญง

2. อาย 15-25 ป 26-35 ป 36-45 ป

3. สถานภาพสมรส สมรส โสด หมาย/หยา/แยก

4. ระดบการศกษา ไมไดเรยน ประถมศกษาปท 6 มธยมศกษาปท 3 มธยมศกษาปท 6 ปวช. ปวส. ปรญญาตร สงกวาปรญญาตร

5. รายไดเฉลยตอเดอน 3000-6000 บาท 6001-9000 บาท 9001-1500 บาท มากกวา 15,000 บาท

6. ระยะเวลาการท างาน นอยกวา 1 ป 1-5 ป 5-10 ป มากกวา 10 ป

7. ลกษณะการท างาน วน/สปดาห

69 41 7 86 27 39 78 3 2 49 29 34 1 5 0 0 5 106 8 1 12 51 46 8

65.8 34.2 5.8 71.7 22.5 32.5 65 2.5 1.7 40.8 24.2 28.3 0.8 4.2 0 0 4.2 88.3 6.7 0.8 10 42.5 40.8 0.8

ผลกำรวจย

53

ขอมลสวนบคคล จ ำนวน รอยละ นอยกวา 5 วน 6 วน 7 วน

8. การตรวจสขภาพประจ าป เคย ไมเคย

9. จ านวนชวโมงท างานตอวน 6-9 ชวโมง 10-12 ชวโมง มากกวา 12 ชวโมง

10. โรคประจ าตว ไมม หอบหด ผวหนงอกเสบ กระเพาะอาหาร ไมเกรน

0 116 4 46 74 5 113 2 116 1 1 1 1

0 96.7 3.3 38.3 61.6 4.2 94.2 1.7 96.7 0.8 0.8 0.8 0.8

ตำรำงท 2 พฤตกรรมสงเสรมสขภำพ

พฤตกรรมสงเสรมสขภำพ X SD ระดบ โดยรวม 87.67 8.64 ปานกลาง ดานความรบผดชอบดานสขภาพ 25.9 2.43 ปานกลาง ดานกจกรรมการออกก าลงกาย 11.6 1.83 ปานกลาง ดานโภชนาการ 12.28 2.03 ปานกลาง ดานความสมพนธระหวางบคคล 14.06 2.46 ปานกลาง ดานการพฒนาจตวญญาณ 9.37 1.94 ปานกลาง ดานการจดการเกยวกบความเครยด 14.42 1.60 ปานกลาง

54

ตำรำงท 3 กำรรบรประโยชนของพฤตกรรมสงเสรมสขภำพ

กำรรบรประโยชน X SD ระดบ การตรวจสขภาพประจ าปทกป อยางสม าเสมอท าใหทานสามารถปองกนการเกดโรค และสามารถรกษาไดทนทวงท

2.20 0.44 ปานกลาง

ควรตรวจสขภาพปากและฟนปละ 2 ครง 2.85 0.41 ปานกลาง การออกก าลงกายอยางนอย 3 ครง/สปดาหท าใหสขภาพทานแขงแรง

2.71 0.61 ปานกลาง

ขณะปฏบตงานทานไมสบบหร 2.92 0.63 ปานกลาง ทานไมดมสรา/เครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอล 2.75 0.71 ปานกลาง ทานสวมถงมอทกครงขณะปฏบตงานและไมสมผสกบน ามนโดยตรง

2.78 0.52 ปานกลาง

การสวมหนากากอนามยทกครงขณะปฏบตงานสามารถปองกนไอระเหยของน ามนได

2.75 0.67 ปานกลาง

ทานอาบน าทนทหลงเลกงาน เพอลดสารพษทอาจจะตดมากบผวหนงได

2.86 0.67 ปานกลาง

ทานลางมอทกครงกอนรบประทานอาหารหรอดมน าเพอปองกนการไดรบสารเคมเขามาทางปาก

2.75 0.68 ปานกลาง

เมอเสอผาเปอนน ามน เปลยนเสอผา อาบน า หรอ ลางผวหนงทสมผสน ามนทนท

2.80 0.64 ปานกลาง

โดยรวม 27.43 3.49 ปานกลาง

ตำรำงท 5 กำรรบรอปสรรคของพฤตกรรมสงเสรมสขภำพ กำรรบรอปสรรค X SD ระดบ

การตรวจสขภาพประจ าปทกป อยางสม าเสมอ เปนเรองทยงยาก 2.63 0.62 ปานกลาง การควรตรวจสขภาพปากและฟนปละ 2 ครง คอนขางล าบากส าหรบทาน

2.20 0.56 ปานกลาง

ทานไมมเวลาออกก าลงกายเพราะเหนอยลาจากการท างาน 2.31 0.73 ปานกลาง ขณะปฏบตงานบางครงทานสบบหร 2.25 0.75 ปานกลาง การงดดมสรา/เครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอลเปนเรองยากส าหรบทาน

2.32 0.74 ปานกลาง

ทานรสกร าคาญทตองสวมถงมอทกครงขณะปฏบตงาน 2.35 0.76 ปานกลาง ทานรสกร าคาญถาตองสวมหนากากอนามยทกครงขณะปฏบตงานสามารถ

2.30 0.75 ปานกลาง

ทานไมไดอาบน าทนทหลงเลกงาน 2.32 0.77 ปานกลาง การลางมอทกครงกอนรบประทานอาหารหรอดมน าเปนเรองยงยาก 2.31 0.75 ปานกลาง เมอเสอผาเปอนน ามน ทานไมสามารถลางออกไดทนทเพราะงานยง 2.05 0.61 ปานกลาง

โดยรวม 23.25 2.72 ปานกลาง

55

ตำรำงท 6 กำรรบรสมรรถนะแหงตนในกำรปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภำพ

กำรรบรสมรรถนะแหงตน X SD ระดบ ทานสามารถไปตรวจสขภาพประจ าป อยางนอยปละ 2 ครง 2.05 0.61 ปานกลาง ทานสามารถตรวจสขภาพปากและฟนปละ 2 ครง 2.61 0.66 ปานกลาง ทานสามารถออกก าลงกายอยางนอย 3 ครง/สปดาห 2.33 0.67 ปายกลาง ทานไมสบบหร 2.74 0.77 ปานกลาง ทานไมดมสรา/เครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอล 2.59 0.66 ปานกลาง ทานสามารถสวมถงมอทกครงขณะปฏบตงานและไมสมผสกบน ามนโดยตรง

2.54 1.11 ปานกลาง

ทานสามารถสวมหนากากอนามยทกครงขณะปฏบตงานเพอปองกนไอระเหยของน ามน

2.43 0.64 ปานกลาง

ทานสามารถอาบน าทนทหลงเลกงาน เพอลดสารพษทอาจจะตดมากบผวหนงได

2.58 0.71 ปานกลาง

ทานสามารถลางมอทกครงกอนรบประทานอาหารหรอดมน าเพอปองกนการไดรบสารเคมเขามาทางปาก

2.57 0.68 ปานกลาง

เมอเสอผาเปอนน ามน ทานสามารถ เปลยนเสอผา อาบน า หรอ ลางผวหนงทสมผสน ามนทนท

2.56 0.68 ปานกลาง

โดยรวม 25.03 3.83 ปำนกลำง

ผลการศกษาพบวากลมตวอยางสวนใหญเปนเพศชาย รอยละ 65.8 อาย 25-35 ป รอยละ 71.7สถานภาพสมรส คดเปนรอยละ 32.5 ระดบการศกษา มธยมศกษาตอนตน รอยละ 40.8 รายไดเฉลยตอเดอน 6,000-9,000 บาท รอยละ 88.3 ระยะเวลาการท างาน 1-5 ป รอยละ 42.5 ท างานสปดาหละ 6 วน คดเปนรอยละ 96.7 ท างานวนละ 10-12 ชวโมง คดเปนรอยละ 94.2 ไมเคยตรวจสขภาพประจ าป คดเปนรอยละ 61.6 ไมมโรคประจ าตว รอยละ 96.7

กลมตวอยางมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพอยในระดบปานกลาง (X=87.67, SD=8.64) เมอพจารณารายดานพบวากลมตวอยางม พฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ดานความรบผดชอบตอสขภาพอยในระดบปานกลาง(X=25.9, SD=2.43) ดานการท ากจกรรมการออกก าลงกายอยในระดบปานกลาง(X=11.6, SD=1.83) ดานโภชนาการ อยในระดบปานกลาง (X=12.28, SD=2.03) ดานความสมพนธระหวางบคคลอยในระดบปานกลาง(X=14.06, SD=2.46) ดานการพฒนาจตวญญาณอยในระดบปานกลาง(X=9.37, SD=1.94) ดานการจดการความเครยด อยในระดบปานกลาง (X=14.42, SD=1.60) การรบรประโยชนของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพอยในระดบปานกลาง(X=27.43, SD=3.49) การรบรอปสรรคของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพอยในระดบปานกลาง(X=23.25, SD=2.72) และการรบรสมรรถนะแหงตนอยในระดบปานกลาง(X=25.03, SD=3.83)

อภปรำยผล

56

1. การน าผลการศกษาไปใชในการปฏบตการพยาบาล 1.1 พยาบาลประจ าโรงงานควรจดกจกรรมเพอสงเสรมสขภาพแกพนกงาน ทง 6 ดาน ไดแก ดานความ

รบผดชอบตอสขภาพ ดานการท ากจกรรมและการออกก าลงกาย ดานโภชนาการ ดานการพฒนาทางจตวญญาณ ดานความสมพนธระหวางบคคล ดานการจดการความเครยด โดยเนนการรบผดขอบดานสขภาพ และกจกรรมการออกก าลงกายเปนพเศษ เนองจากยงเปนเรองทยงจดการไดคอนขางล าบากในสถานประกอบการตองมการสงเสรมกจกรรมตางๆ ตามกฎหมายแรงงานและในขณะเดยวกน ตอ

1.2 พยาบาลควรสงเสรมสขภาพ โดยจดกจกรรมตางๆใหเขากบบรบทของงาน และสงเสรมอยางตอเนอง เมอพนกงานกลบไปอยทบาน 2. ขอเสนอแนะในการศกษา ครงตอไป/ในอนาคต

2.1 จดกจกรรมหรอโครงการเพอสงเสรมสขภาพใหกบพนกงานทง 6 ดาน ไดแก ดานความรบผดชอบตอ สขภาพ ดานการท ากจกรรมและการออกก าลงกาย ดานโภชนาการ ดานการพฒนาทางจตวญญาณ ดานความสมพนธระหวางบคคล ดานการจดการความเครยด

2.2 ศกษาเชงคณภาพ ถงพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของพนกงานหญง 2.3 ศกษาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของพนกงานทท างานในลกษณะงานอนๆ

ขอขอบคณครอบครวทใหก าลงใจขอขอบคณมหาวทยาลยราชธานทใหทนสนบสนนการวจย ขอขอบคณ ผทรงคณวฒทกทาน

1. Prechakornkanokkul P, Wattananukulkiat S & Phanphruk W. Stress and Coping of Industrial Pregnant Women in the Suranaree Industrial Zone, Nakhon Ratchasima Province. Journal of Nursing Science & Health Volume 35 No.2 (April-June) 2012; 53-61.

2. ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน.(อนเตอรเนต); 2555. เขาเมอ 20 มกราคม 2557 เขาถงไดจาก: http://www.ceted.org/tutorceted/

3. Suebsuk, P. Pongnumkul, A. and Sareewiwattana, P. Predicting Factors of Health Promoting Behaviors to Preventive Environmental Lung Diseases among Motorcycle Taxi Drivers in Bangkok Metropolitan Area. Journal of Nursing Science. Volume 31 No. 1 (January-March) 2013; 48-58.

4. Nantanuch, R.& Chaiklieng. Assessment on Health Risk of Fuel Explosure among Workers of Petrol Station Khon Kaen Municipality Area: A Pilot Study. Srinagarind Med J. Volume 28 No.4. 2013; 506-515.

5. ธนสร ตนศฤงฆาร สพรรณ สขอรณ อนสรณ รงสโยธน บญเทยม เทพพทกษศกด และ กลยา ซาพวง

ขอเสนอแนะ

กตตกรรมประกำศ

เอกสำรอำงอง

57

ภาวะสขภาพพนกงานสถานบรการน ามนเชอเพลงในเขตปทมวนประจ าป 2552. 6. Pender NJ, Murdaugh CL, Parsons MA. Health Promotion in Nursing Practis. 5thed. New

jersey: Prentice Hall; 2006. 7. ประกาย จโรจนกล. การวจยทางการพยาบาล แนวคด หลกการ และวธปฏบต.กรงเทพมหานคร:

บรษทสรางสอจ ากด. (2548). 8. Suebsuk, P. Pongnumkul, A.& Sareewiwatthana, P. Predicting Factors of Health

Promoting Behaviors to Preventive Environmental Lung Diseases among Motorcycle Taxi Drivers in Bangkok Metropolitan Area *. J Nurs Sci Vol 31 No 1. 2013; 48-58.

58

P8 กำรรบรปจจยเสยงตอกำรเกดมะเรงเตำนมของสตรวยเจรญพนธ สกญญา โกวศลยดลก*

ปจจบนผปวยโรคมะเรงเตานมมกมาพบแพทยเมอกอนมะเรงลกลามไปแลวถง 56 % เนองจากไมรตววาเปนมะเรง การรกษาจงมโอกาสรอดชวตต ามากประชาชนสามารถหางไกลจากโรคมะเรงไดไมยาก หากตระหนกถงภาวะเสยงโดยใหความสนใจตรวจสอบภาวะเสยง ทอาจเกดขนไดกบตวเองหรอบคคลใกลเคยงตงแตวนน ปจจบนสวนใหญสตรทอยในกลมเสยง อาจจะไมไดรบรเกยวกบปจจยเสยงเรองเหลาน หรอรบรจากแหลงขอมลทแตกตางกน อาจจะรบรทงผดและถก ดงนนผศกษาจงสนใจทจะศกษาเรอง การรบรปจจยเสยงตอการเกดมะเรงเตานมของสตรวยเจรญพนธ เพราะการรบรเปนพนฐานการเรยนรทส าคญของบคคล เนองจากการตอบสนองพฤตกรรมใดๆ จะขนอยกบการรบร ซงเปนตวกระตนใหเกดการเรยนรและการปฏบต บคคลทจะปฏบตเพอหลกเลยงการเกดโรคจะตองมความเชอหรอรบรวาตนเปนผมโอกาสเสยงตอการเกดโรค มการรบรถงความรนแรงของโรควาจะท าความเสยหายแกชวตของตน มองเหนประโยชนของการกระท าอยางใดอยางหนง เพอลดโอกาสเสยง การรบรจงถอเปนพนฐานอยางหนง ทกอใหเกดหรอเปนทมาของการปฏบต ผวจยจงสนใจศกษาการรบรปจจยเสยงตอการเกดมะเรงเตานมของสตรเปนอยางไรบาง ซงผลการศกษานสามารถทจะน ามาประกอบการพจารณาปรบปรง ในการวางแผน การพฒนาใหความรและการปองกนโรคมะเรงเตานม และใชเปนขอมลในการพฒนากลยทธสงเสรมหรอกระตนใหสตรมพฤตกรรมการปองกนโรคมะเรงเตานมของตนเองตอไป

เพอศกษาการรบรปจจยเสยงตอการเกดมะเรงเตานมของสตรวยเจรญพนธ

ขอบเขตงำนวจย เปนการศกษาการรบรปจจยเสยงตอการเกดมะเรงเตานมของสตรวยเจรญพนธ ทอยในชวงอายระหวาง 18 – 25 ป ทพกอาศย ท างาน และ ศกษาอยในเขตเทศบาลจาระแม จงหวดอบลราชธาน วธด ำเนนกำร เปนการวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) โดยใชวจยเชงส าารวจ (Survey Research) และวธการเกบขมลดวยแบบสอบถาม (Questionnaire) ความคดเหนเพอประเมนการรบรปจจยเสยงตอการเกดมะเรงเตานมของสตรวยเจรญพนธ วเครำะหขอมล ประมวลผลดวยโปรแกรม SPSS วเคราะหโดยใชการแจกแจงความถ (Frequency) คดเปนรอยละ(Percentage) *อาจารยประจ าคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชธาน อบลราชธาน

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

วตถประสงคของกำรวจย

วธด ำเนนกำรวจย

59

ศกษาการรบรปจจยเสยงตอการเกดมะเรงเตานมของสตรวยเจรญพนธชวงอาย 18 – 25 ป ทอาศยอยในเขตเทศบาลจาระแม จากกลมตวอยางจ านวน 400 คน โดยมประเดนทสรปไดจากการศกษาดงน การรบรปจจยเสยงตอการเกดมะเรงเตานมอยในระดบต า และการรบรตอปจจยเสยงตอการเกดมะเรงเตานมยงไมถกตอง เปนประเดนใหเหนวาเมอการรบรไมถกตองยอมเปนปญหาตอการกระตนใหเกดพฤตกรรมการตรวจเตานมดวยตนเองอยางสม าเสมอ จงเปนปญหาและอปสรรคตอการคนหาการเกดมะเรงเตานมตงแตในระยะเรมแรก ซงท าใหยงคงพบการเปนมะเรงเตานมเมอมะเรงลกลามมากไปแลว ท าใหสถตผปวยทเปนมะเรงเตานมยงคงมจ านวนเพมขนอยางนาเปนหวง เพราะการรบรมอทธพลตอการแสดงพฤตกรรมของบคคล การรบรปจจยเสยงตอการเกดโรคมะเรงเตานม เปนสวนส าคญในการสรางแรงจงใจในตวบคคลใหกระตนหรอตดสนใจตอการกระท าในการปองกนและการใหความรวมมอในการรกษา ดงนนเพอประสทธผลในการคนหาการเกดมะเรงเตานมตงแตระยะแรก ซงสามารถท าการรกษาไดผลด จงควรรณรงคอยางเขมแขงใหเปนททราบอยางถกตองโดยทวกนในเรองปจจยเสยงตอการเกดมะเรงเตานมเพอเปนการกระตนใหประชากรสนใจ และเกดพฤตกรรมการตรวจเตานมดวยตนเองอยางสม าเสมอเพอคนหาการเกดมะเรงเตานมตงแตในระยะเรมแรก 80 % ของมะเรงเตานมพบไดโดยวธการตรวจเตานมดวยตนเองซงจะชวยใหคนหาโรคตงแตระยะเรมแรกและปองกนมะเรงระยะลกลามได 1. ควรมการศกษาในแนวทางเดยวกนน กบสตรในเขตอนตอไป 2. ควรมการศกษาเพอเปรยบเทยบการเปลยนแปลง ของพฤตกรรมการตรวจเตานมดวยตนเองทประกอบดวย การรบรปจจยเสยงตอการเกดมะเรงเตานม

ทมาพร ข าเจรญ.( 2548 ) ปจยทมความสมพนธตอพฤตกรรมการตรวจเตานมดวยตนเองของสตรอาย 35 – 59 ป หมท 5,6,7,8,และ 9 ต าบลเตาปน อ าเภอโพธาราม จงหวดราชบร. มาลย มตตารกษ, Breast Imaging and Intervention, เวยงพงคการพมพ, เชยงใหม, พมพครงท 2, 2553 สถาบนมะเรงแหงชาต. (2536). สถตผปวยมะเรงป 2536. กรงเทพฯ: สถาบนมะเรงแหงชาต. สวภทร ลพลทรพย. (2548). ความร ทศนคตเกยวกบโรคมะเรงเตานม และการตรวจเตานมดวยตนเองของ พยาบาล โรงพยาบาลจฬาลงกรณ สภากาชาดไทย. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑตจฬาลงกรณ มหาวทยาลย. อานนทนา ชนวสทธ. (2541 ). ปจจยทมความสมพนธกบการตรวจเตานมดวยตนเองของสตรวยผใหญตอนตน. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาการอนามยชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. Sawyer. (1986). “Breast self-examination: Hospital-based nurses aren’t assessing their clients”.Oncology Nursing Forum, 13, p.44-48.

ผลกำรวจย

ขอเสนอแนะ

เอกสำรอำงอง

60

P9 ระดบความเครยดและความสมพนธระหวางความเครยดของผดแลหลกกบความสามารถในการ ปฏบตกจวตรประจ าวนในผปวยบาดเจบไขสนหลง

สาลน แนวหลา วท.ม.* ณชาภทร มณพนธ พย.ม.**

การบาดเจบของไขสนหลงมกกอใหเกดผลกระทบตอชวตของผปวย และครอบครวของผปวยทยาวนาน โดยเฉพาะผทท าหนาทใหการดแลหลกผปวย ทมโอกาสเกดความเครยดเพมมากขน การศกษาครงนเปนการวจยเชงพรรณนา (descriptive research) มวตถประสงคเพอศกษาระดบความเครยดและความสมพนธระหวางความเครยดของผดแลหลกกบความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนในผปวยบาดเจบไขสนหลง กลมตวอยางเปนผดแลหลกผปวยบาดเจบไขสนหลงจ านวน 25 คน โดยเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจงตามคณสมบตทก าหนดไว เครองมอทใชในการวจยประกอบดวย แบบบนทกขอมลสวนบคคล แบบประเมนความเครยดสวนปรง แบบสอบถามความสามารถในการท ากจวตรประจ าวน โดยใชแบบประเมน Barthel ADL Index (BI) วเคราะหขอมลสวนบคคลและความสามารถในการท ากจวตรประจ าวนโดยใชสถตเชงพรรณนา ในสวนของความสมพนธระหวางความเครยดของผดแลหลกกบความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนใชสถต Pearson Product Moment Correlation Coefficient

ผลการศกษาพบวา ผดแลหลกมความเครยดอยในระดบนอย (M=22.84, SD=10.79) และผปวยบาดเจบไขสนหลงมความสามารถปฏบตกจวตรประจ าวนไดในระดบมาก (M=87.76, SD = 14.51) ผลการศกษาเพมเตมพบวา ความเครยดมความสมพนธทางลบในระดบปานกลางกบความสามารถในการท ากจวตรประจ าวน (r = -0.75, p<0.01). ค ำส ำคญ ระดบความเครยด, ผดแลหลก, การปฏบตกจวตรประจ าวน, บาดเจบไขสนหลง * อาจารยประจ าภาควชาการพยาบาลพนฐาน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชธาน อบลราชธาน ** อาจารยประจ าภาควชาสขภาพจตและการพยาบาลจตเวช คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชธาน อบลราชธาน

การบาดเจบของไขสนหลงมกกอใหเกดผลกระทบตอชวตทยาวนาน เนองจากภาวะนมกเกดกบผทอยในวยผใหญตอนตน1,2 พบไดถง 80 ถง 100 ราย ตอป3,4 การบาดเจบไขสนหลง กอใหเกดการสญเสยดานการเคลอนไหว ท าใหมขอจ ากดในการท ากจกรรม หรออาจไมสามารถชวยเหลอตนเองได การบาดเจบไขสนหลงไมเพยงแตสงผลกระทบตอรางกาย จตใจ และสงคมของผปวย ยงสงผลกระทบตอครอบครวผปวยดวย เนองจากความสามรถในการปฏบตกจวตรประจ าวนทจ ากด ท าใหผปวยมขอจ ากดในการดแลตนเอง จงตองอาศยความชวยเหลอจากบคคลใกลชดอยางตอเนองทบาน5 นอกจากนนยงเกดความเสยงตอภาวะแทรกซอนทส าคญ ไดแก การเกดแผลกดทบ การตดเชอทงในระบบทางเดนปสสาวะ ภาวะปอดอกเสบตดเชอ ความเจบปวด ภาวะเสนเลอดด าอกเสบอดตน เปนตน6,7 รวมไปถงการรกษาใชระยะเวลานานและมคาใชจายสงขณะอยโรงพยาบาล

บทคดยอ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

61

ในประเทศไทยโดยทวไปแลวพบวา โรงพยาบาลมนโยบายการจ าหนายผปวยเรวขน หรอมการใหบรการลกษณะผปวยนอกมากขน ซงรฐบาลไดมนโยบาย การดแลสขภาพตอเนองทบานโดยผดแล เพอเพมอตราการหมนเวยนเตยงรบผปวยอน ดงนนผปวยจงมความจ าเปนทจะตองไดรบการชวยเหลอหรอการดแลจากผดแลเพมมากขน8 จากรายงานการวจยทางสถตของ National center of health รายงานวา การดแลผปวยเรอรงทบาน จะตกเปนความรบผดชอบของสมาชกในครอบครวผปวยเปนสวนใหญ (family caregiver) ซงไดแก บดา มารดา บตรหรอคสมรส เนองจากขาดแคลนบคลากรดานสขภาพ 9-10 สงผลใหสมาชกในครอบครวตองปรบเปลยนวถการด าเนนชวตเพอใหเกดความสมดลของครอบครว ผดแลซงเปนบคคลทใกลชดกบผปวยมากกวาสมาชกคนอนๆในครอบครวและมหนาทใหการดแลผปวย จงมโอกาสเกดความเครยดจากการรบบทบาทเพมมากกวาผอน 11 เนองจากตองท าหนาทดแลสขภาพและชวยเหลอในการปฏบตกจวตรประจ าวน การปองกนอบตเหต การปฏบตเกยวกบแผนการรกษาของแพทย ตลอดจนการปองกนภาวะแทรกซอนตางๆ รวมทงดแลประคบประคองดานจตใจของผปวยดวย ซงการดแลดงกลาวเปนการปฏบตงานทนอกเหนอจากงานประจ า ซงเปนกจกรรมทหนก และยาวนาน ตองใชความพยายามยามและแรงงานมากขน5 ท าใหผดแลมแบบแผนการด าเนนชวตทเปลยนไป เชน เกดความรสกเหนอยลา ออนเพลย และบางรายมอาการปวดหลง น าหนกลด พกผอนไมเพยงพอ ขาดการออกก าลงกาย12 นอกจากปญหาทางดานรางกายแลว ผดแลมกเกดปญหาดานจตใจและอารมณรวมดวย โดยผดแลมกมความรสกอางวางโดดเดยว เนองจากขาดการมเวลาเปนอสระสวนตว ท าใหโอกาสทผดแลจะออกไปสงคมกบโลกภายนอกและการตดตอสมพนธกบผอนลดลง ท าใหสขภาพจตของผดแลเสอมลงอกทงอาจจะสงผลกระทบทางการเงนของผดแล นอกจากนผดแลบางรายตองลาออกจากงานเพอดแล ท าใหขาดรายได ซงปญหาดงกลาวเปนเหตชกจงใหเกดความเครยดขนได13 ความเครยดจากการดแลเปนปจจยทสงผลกระทบตอคณภาพชวตของญาตผดแล อนจะน ามาซงประสทธภาพการดแลผปวยทลดลง14 จากการศกษาของ Yanyong ในป 2003 พบวาผดแลทใหการดแลผปวย มกมความเครยดในการใหการดแลผปวยเพมมากขนตามระยะเวลาในการใหการดแลผปวยโดยภาวะความเครยดทเกดขนนน ขนอยกบความบกพรองของผปวยทตนเองตองใหการดแล15 จากการศกษาของออมใจ ในป 2552 รายงานวา การท าหนาทเปนผดแลใน 1 สปดาหแรก ผดแลจะเกดความไมมนใจในการดแลเนองจาก ขาดความร และทกษะในการดแล ผนวกกบ ขาดการสนบสนนทางสงคม ท าใหไมกลาตดสนใจ ไมมก าลงใจในการดแล เกดเปนความเครยดเกดขน 16 ความเปลยนแปลงดานอารมณ ความรสกของผดแลจะมความเปลยนแปลงโดยเฉพาะในระยะเวลา 1 เดอนแรก เมอเมอผปวยถกจ าหนายออกจากโรงพยาบาล จะเปนชวงเวลาทท าใหผดแลเกดความเบอหนายและรสกเปนภาระในการดแลผปวยมากทสด17 ซงความเปลยนแปลงดานอารมณ และสภาวะทางรางกายของผดแลจะสงผลตอความสามารถในการดแลผปวยไดเชนกน ถาผใหการดแลสามารถดแลผปวยไดอยางมประสทธภาพ จะชวยใหการฟนฟสภาพดานรางกาย และจตใจของผปวยเปนไปไดอยางรวดเรว ลดภาวะแทรกซอนทอาจเกดขน ดวยเหตนผวจยจงสนใจศกษาระดบความเครยดของผดแลผปวยบาดเจบไขสนหลง เพอเปนแนวทางหนงทท าใหทราบถงระดบความเครยดของผดแลและพยายามท าใหความเครยดนนทเลาลง แตอยางไรกตามหากผดแลเลอกใชวธการจดการกบความเครยดทไมเหมาะสมและไมมประสทธภาพกอาจกอใหเกดปญหาจากความเครยดมากขนได และสงผลกระทบตอคณภาพการดแล (Quality of care) ผปวยดวย

62

1. เพอศกษาระดบความเครยดของผดแลหลก ผปวยบาดเจบไขสนหลง 2. เพอศกษาความสมพนธระหวางความเครยดของผดแลหลกกบความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน

(Barthel index) ในผปวยบาดเจบไขสนหลง การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนาแบบหาความสมพนธ (Descriptive Design) กลมตวอยำง กลมตวอยางทใชศกษาในครงน คอ ผดแลหลก ซงไดแก สมาชกในครอบครวหรอญาตทใหความชวยเหลอ หรอรบผดชอบในการดแลผปวยทรบวนจฉยจากแพทยวาเปนผปวยบาดเจบไขสนหลง ในพนทจงหวดขอนแกน ชยภม มหาสารคาม รอยเอด กาฬสนธ และอบลราชธาน ค านวณขนาดกลมตวอยางโดยวธเปดตารางขนาดตวอยางจากคาสมประสทธสหสมพนธ โดยก าหนดระดบความเชอมนท α = 0.05 และใหอ านาจการทดสอบ = 0.90 ไดขนาดกลมตวอยางจ านวน 12 ราย การศกษานไดเพมจ านวนของกลมตวอยางทท าใหผลการศกษามความตรงและความนาเชอถอในระดบทยอมรบไดจงเพมกลมตวอยางเปน 25 คน เครองมอทใชในกำรวจย เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวยแบบบนทกขอมล 2 สวน คอเครองมอทใชรวบรวมขอมลของผปวยบาดเจบไขสนหลง และเครองมอทใชรวบรวมขอมลของผดแล รายละเอยดดงน สวนท 1 เครองมอทใชรวบรวมขอมลทวไปของผปวยบาดเจบไขสนหลง ประกอบดวยแบบบนทก 3 ชด ไดแก ชดท 1 แบบบนทกขอมลสวนบคคลของผปวย ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา ภาวะแทรกซอนทพบในระหวาง 1 เดอนทผานมา ชดท 2 แบบบนทกขอมลเกยวกบการบาดเจบไขสนหลง และความสามารถในการเคลอนไหว ชดท 3 แบบประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน สวนท 2 เครองมอทใชรวบรวมขอมลทวไปของผดแลผปวยบาดเจบไขสนหลง ประกอบดวยแบบบนทก 2 ชด ไดแก ชดท 1 แบบบนทกขอมลสวนบคคลของผดแล ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา ความสมพนธกบผปวย อาชพปจจบน รายไดของครอบครว ความเพยงพอของรายได ระยะเวลาในการดแล ผชวยเหลอในการดแล ปญหาสขภาพ/ โรคประจ าตว และภาระอนๆของผดแล ชดท 2 แบบสอบถามความเครยดในการดแลผปวยบาดเจบไขสนหลง โดยผวจยใชแบบประเมนความเครยดสวนปรงส าหรบประชาชนทวไปของกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข (Suanprung Stress Test-20, SPST-20) ประกอบดวยขอค าถาม 20 ขอ โดยแบงคะแนนออกเปน 5 ระดบ โดย คะแนน 1 หมายถง ไมรสกเครยด และคะแนน 5 หมายถง รสกเครยดมากทสด วธเกบรวบรวมขอมล ภายหลงการแสดงความยนยอมเขารวมการวจย ผวจยด าเนนการเกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง โดยผวจยจะตดตอกบผปวยและผดแลหลก จ านวน 25 คนและนดวนสมภาษณเพอเกบรวบรวมขอมล การสมภาษณแตละครงใชเวลาประมาณ 45 นาท ผใหขอมลหลก (key-Informants) คอผใหการดแลหลกแกผปวยบาดเจบไขสนหลง และเปนผทอาศยอยรวมบานเดยวกนกบผปวย วเครำะหขอมลและสถตทใชในกำรวเครำะหขอมล ผวจยน าขอมลทเกบรวบรวมไดมาวเคราะหโดยใชโปรแกรม SPSS (Statistics Package for the Social Sciences) โดยมรายละเอยด ดงน

วตถประสงคของกำรวจย

วธด ำเนนกำรวจย

63

1. ขอมลสวนบคคลของผดแลหลกและผปวยบาดเจบไขสนหลง น ามาแจกแจง คาเฉลย (X) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.)

2. วเคราะหคาคะแนน ความเครยดในบทบาทของผดแลหลก และคะแนนประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน (Barthel ADL Index) ในผปวยบาดเจบไขสนหลง โดยค านวณหา คาเฉลย (X) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.)

3. การศกษาหาความสมพนธของ ความเครยดของผดแลหลกกบแบบประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน (Barthel ADL Index) ในผปวยบาดเจบไขสนหลง โดยใชการวเคราะหคาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson Product Moment Correlation Coefficient)

ในการศกษาครงนกลมตวอยางทใชทงหมดจ านวน 25 ราย ซงเปนผทใหการดแลหลกผปวยบาดเจบไขสนหลงจ านวน 25 ราย เชนกน 1. ขอมลทวไปของผดแลหลกและผปวยบำดเจบทศรษะไขสนหลง 1.1 ขอมลทวไปของผดแลหลก ผดแลหลกของผปวยบาดเจบไขสนหลง พบวาเปนเพศหญง 24 ราย และเพศชาย 1 ราย มอายเฉลย 53.08 ± 10.82 ป มระดบการศกษาอยในระดบประถมศกษา คดเปนรอยละ 76 โดยมสถานภาพคสมรสมากทสด คดเปนรอยละ 84 สวนใหญมความสมพนธเปนภรรยาของผปวย คดเปนรอยละ 60 การประกอบอาชพคอท าไรและท าสวน ซงในแตละเดอนมรายไดเฉลยต ากวา 15,000 บาท/เดอน คดเปนรอยละ 48 ซงผดแลลงความเหนวาเพยงพอส าหรบการใชจายในครอบครว คดเปนรอยละ 56 และระยะเวลาในการดแลผปวยแตละวน พบวาใหการดแลผปวยประมาณ 1-4 ชวโมงตอวน โดยผดแลสวนใหญ ไมมโรคประจ าตว คดเปนรอยละ 84 ลกษณธขอมลพนฐานอนๆ ดงแสดงในตารางท 1 1.2 ขอมลทวไปของผปวยบำดเจบไขสนหลง ขอมลทวไปของผปวยบาดเจบไขสนหลง พบวาเปนเพศชาย 20 ราย และเพศหญง 5 ราย มอายเฉลย 50.64±10.95 ป สวนใหญมสาเหตมาจากอบต เหต คดเปนรอยละ 56 ระยะเวลาท เ จบปวยเฉล ย 36.60±30.90 เดอน และสวนใหญไมมภาวะแทรกซอนทพบในระหวาง 1 เดอนทผานมา ขอมลเกยวกบการบาดเจบของไขสนหลง ความสามารถดานการเคลอนไหวและและความสามารถในการท ากจวตรประจ าวน (Barthel index) ของผปวยบาดเจบไขสนหลง แสดงใน ตารางท 2 2. ขอมลเกยวกบระดบควำมเครยดของผดแลหลก จากการศกษาระดบความเครยดของผดแลหลกโดยใชคะแนนวดระดบความเครยด ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางทงหมดมคะแนนความเครยดอยในระหวาง 9-53 คะแนน โดยมคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนความเครยดเทากบ 22.84 และ 10.79 ตามล าดบ และพบวาระดบความเครยดของกลมตวอยาง สวนใหญมระดบความเครยดในระดบนอย คอจ านวน 16 คน คดเปนรอยละ 64 3. ระดบควำมสมพนธระหวำงควำมเครยดของผดแลผปวยบำดเจบไขสนหลง จากการวเคราะหดวยสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสน ผลการศกษาพบวาความสมพนธระหวางความเครยดของผดแลผปวยบาดเจบไขสนหลง มความสมพนธทางลบกบความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน (Barthel ADL index) อยางมนยส าคญทางสถต (r =-0.75, p < 0.01)

ผลกำรวจย

64

ตำรำงท 1 จ ำนวน รอยละ ของลกษณะสวนบคคลของผดแลหลก

ลกษณะของกลมตวอยำง จ ำนวน (รอยละ)

ลกษณะของกลมตวอยำง จ ำนวน (รอยละ)

ระดบกำรศกษำ ไมไดเรยน ประถมศกษา มธยมศกษา อนปรญญา ปรญญาตร สงกวาปรญญาตร สถำนภำพ โสด ค หมาย/หยา/แยกกนอยควำมสมพนธกบผปวย บดา มารดา ภรรยา สาม ลกสาว ลกชาย อนๆ อำชพปจจบน ไมไดประกอบอาชพ งานบาน รบจาง

1 (4)

19 (76) 1 (4) 2 (8) 2 (8)

-

1 (4) 21 (84) 3 (12)

-

4 (16) 15 (60) 1 (4) 2 (8)

- 2 (8)

3 (12) 2 (8) 3 (12)

คาขาย ท าไร/ท าสวน รบราชการ/ รฐวสาหกจ อนๆ รำยไดตอเดอนของครอบครว (บำท) ต ากวา 15,000 มากกวา 15,000 ขนไป ไมแนนอน

ควำมเพยงพอของรำยได เพยงพอ/ไมเพยงพอ ระยะเวลำในกำรดแล 1-12 เดอน มากกวา 12 เดอน ระยะเวลำทดแลผปวยใน 1 วน 1-2 ชวโมง 3-4 ชวโมง 5-6 ชวโมง มากกวา 6 ชวโมง ปญหำสขภำพ ม/ไมม ภำระกำรดแลบคคลอน ม/ไมม

4 (16) 16 (64)

- -

12 (48) 7 (28) 6 (24)

14 (56)/11

(44) -

25 (100)

12 (48) 12 (48) 1 (4)

-

4 (16)/21 (84)

1 (4)/24 (96

65

ตำรำงท 2 ขอมลเกยวกบการบาดเจบของไขสนหลง ความสามารถดานการเคลอนไหวและความสามารถในการท ากจวตรประจ าวน (Barthel index) ของผปวยบาดเจบไขสนหลง ขอมล จ ำนวน (คน) ระดบการบาดเจบของไขสนหลง (level of SCI)

Quadriplegia 7

Paraplegia 18

ความรนแรงของ การบาดเจบของไขสนหลง (AIS class)

AIS A - AIS B - AIS C 8 AIS D 17

FIM locomotor (FIM-L) scores

FIM-L 5 3 FIL-L 6 14 FIM-L 7 8

ความสามารถในการท ากจวตรประจ าวน (Barthel ADL index)*

87.76±14.51 (min =35, max =100)

* รายงานขอมลโดยใชคาเฉลย± คาเบยงเบนมาตรฐาน (คาต าสดและคาสงสด) AIS classes: American Spinal Injury Association (ASIA) impairment scale FIM locomotor (FIM-L) scores: Functional Independence Measures (FIM) locomotor scores FIM-L scores = 5 หมายถงผปวยเดนไดระยะทางอยางนอย 17 เมตร แตนอยกวา 5 เมตร โดยใชหรอไมใชอปกรณชวยเดน FIM-L scores = 6 หมายถงผปวยเดนไดระยะทางอยางนอย 50 เมตรโดยใชอปกรณชวย FIM-L scores = 7 หมายถงผปวยเดนไดระยะทางอยางนอย 50 เมตรโดยไมใชอปกรณชวย

ตำรำงท 3 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามความสามารถในการท ากจวตรประจ าวน (n = 25)

ระดบควำมสำมำรถ จ ำนวน รอยละ

ความส าม าร ถน อยมากความสามารถนอย ความสามารถปานกลางความสามารถมาก รวม

- 1 2 22 25

- 4 8 88 100

66

การวจยครงนเปนการศกษาระดบความเครยดของผดแลหลกผปวยบาดเจบไขสนหลงและศกษาความความสมพนธระหวางความเครยดของผดแลหลกกบความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน (Barthel ADL index) ในผปวยบาดเจบไขสนหลง ผลการวเคราะหขอมล พบวาระดบความเครยดของผดแลหลกในผปวยบาดเจบไขสนหลง สวนใหญมระดบความเครยดในระดบนอย เทากบ 0.64 รองลงมาคอมระดบความเครยดปานกลาง เทากบ 0.32 ทงนอาจเนองจากอายของผดแลหลก ซงมอายเฉลย 53.08 ป ซงอยในชวงวยกลางคน ท าใหมผลตอการปรบตวตอบทบาททไดรบเพมขน ผลการประเมนระดบความเครยดจงอยในระดบนอย ซงสอดคลองกบการศกษาทผานมา พบวา วยผใหญหรอวยกลางคนเปนผทมทกษะกระบวนการคดอยางมเหตผล มการจดการ มวฒภาวะมากทงทางรางกาย จตใจ และอารมณ และมประสบการณชวต สงผลใหผดแลมทกษะ และความสามารถในการเผชญปญหาและการปรบตวตอความเครยดไดด 21 นอกจากนผลการศกษายงพบวาผดแลหลกสวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 96) ซงเพศหญงเปนเพศททมเทกบการท าหนาทดแลสมาชกในครอบครว และรบรถงภาระการดแลไดมากก วาเพศชาย ดงนนจงท าใหผดแลเตมใจทจะดแลผบาดเจบไขสนหลง ท าใหการรบรภาระการดแลลดลง และสวนใหญมความสมพนธโดยเกยวของเปนภรรยา โดยคสมรสจะเปนบคคลทท าหนาทในการชวยสนบสนนกนเองและเปนตวกลางในการลดความเครยดของคสมรสของตนได 22,23 สอดคลองกบการศกษาของชนญญา ในป 2550 รายงานวาในวฒนธรรมของสงคมไทยใหคานยมไววา การใหการดแลสาม ถอวาเปนบทบาทหนาทของภรรยาทด ซงเปนสงทภรรยายนดท าใหสามเพอแสดงถงความรก และเนองดวยผดแลรบบทบาทดวยความรก ความผกพนในตวผปวย24 จงท าใหผดแลหลกประเมนความเครยดอยในระดบนอย นอกจากนผดแลสวนใหญมฐานะทางเศรษฐกจทเพยงพอทใชจายในครอบครว ถงรอยละ 84 ซงท าใหผลการประเมนระดบความเครยดโดยรวมอยในระดบนอย ซงสอดคลองกบหลายการศกษาทไดกลาวไววาฐานะทางเศรษฐกจ เปนตวแปรหนงทมความสมพนธกบระดบความเครยด25 แตอยางไรกตาม เมอเปรยบเทยบกบความเครยดดานอนๆ กยงพบวาปญหาดานเงนไมพอใชจายยงสงผลในการประเมนความเครยดอยในระดบปานกลาง และรองลงมาคอผดแลยงมคะแนนจากกลามเนอตงหรอปวด อยในระดบปานกลาง อาจเนองมาจากผดแลสวนมากอยในวยกลางคน ซงคนในวยนจะเรมมการเปลยนแปลงของรางกายทเสอมถอยลง เชน ความออนลาของรางกาย และการเจบปวย26,27 อกทงภาวะสขภาพของผดแลของผปวย กเปนอกปจจยหนงทมผลตอความเครยด พบวา รอยละ 84 ของผดแลมสขภาพแขงแรงไมมโรคประจ าตว ท าใหมความพรอม และสามารถดแลผปวยบาดเจบไขสนหลงไดด เนองจากภาวการณเจบปวยมผลตอความเครยด เมอรางกายเจบปวย ไมวาเลกนอยหรอรนแรง ยอมสงผลตอสภาพจตใจของบคคลนน28 จากการศกษาของวรภรณ ในป 2547 พบวา ผดแลทมสขภาพดสามารถรบรภาระการดแลผปวยลดลง ถาสภาพรางกายและจตใจไมพรอม อาจท าใหเกดความเหนอยลา และกอใหเกดความเครยดในการเปนผดแลได29,30 ซงสอดคลองกบการศกษาของนนทพร ในป 2545 ทกลาวไววาภาวะสขภาพของผดแลเปนปจจยทมผลตอความเครยดในบทบาทของผดแล31 จากการศกษาพบวาผดแลใชเวลาในการดแลผปวย 1– 4 ชวโมงตอวน หมายความวาผดแลใชเวลาในการดแลผปวยนอยท าใหมเวลาในการท ากจกรรมอยางอนมากขน เนองจากระยะเวลา ในการดแลเปนปจจยของการเกดความเครยดในบทบาทผดแลได และผปวยมความสามารถในการชวย เหลอตนเองไดในระดบความสามารถมาก แสดงถงการมระดบการพงพานอย โดยภาวะความเครยดทเกดขนนน ขนอยกบความบกพรองของผปวย ซงภาวะสขภาพทพรอม

อภปรำยผล

67

ตอการดแลผปวย ระยะเวลาทใชในการดแลและระดบการพงพาของผปวยเปนปจจยทมผลตอความเครยดในบทบาทผดแล จง ท าใหผดแลประเมนความเครยดอยในระดบนอย15,32 เมอวเคราะหผลการศกษาความสมพนธ ดวยสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสน เพอหาความสมพนธระหวางความเครยดของผดแลและความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน (Barthel ADL index) ในผปวยบาดเจบไขสนหลง พบวาความเครยดของผดแลมความสมพนธในทางลบกบความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน (Barthel ADL index) ในผปวยบาดเจบไขสนหลง อยางมนยส าคญทางสถต (r =-75, p < .01) ในการศกษานพบวาความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนอยในระดบคะแนน 75 – 95 ซงหมายถงมระดบความสามารถมาก คอรอยละ 88 เชน การเคลอนไหวรางกาย การรบประทานอาหาร การใชหองน า เปนตน นอกจากนระยะเวลาการบาดเจบของผปวยเฉลย 36.60±30.90 เดอน สงผลใหผดแลหลกและผปวยบาดเจบไขสนหลงมการปรบตวกบสภาพรางกายหรอสถานการณทเปลยนไป มการปรบสภาพบาน เพอใหมความเหมาะสม33,34 และมการเพมความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนของผปวยบาดเจบไขสนหลงไดในระดบทดขนนบจากวนทไดรบการบาดเจบ สงผลใหภาระการดแลลดลงและใหการชวยเหลอเพยงบางสวนเทานน ท าใหผดแลหลกสามารถท างาน หรอท ากจกรรมอนๆมากขน หรอมเวลาสวนตวและท าใหมเวลาในการพกผอนเพมขน โดยการทผดแลหลกมคณภาพชวตดานจตใจดขน ซงหมายความวาผดแลสามารถจดการกบความเศรา หรอความกงวลของตนเองไดดขน ท าใหระดบความเครยดของผดแลลดลง ขอมลทน าเสนอนสรปได วาระดบความเครยดของผดแลหลกอยในระดบนอยและความความสมพนธระหวางความเครยดของผดแลหลกกบความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน (Barthel ADL index) อยในระดบปานกลาง ผลการศกษาครงน สามารถน าไปเปนแนวทางสงเสรมการเตรยมความพรอมในการดแลของผดแล หลกกอนออกจากโรงพยาบาล เพอชวยลดความเครยดของผดแลหลกในผปวยบาดเจบไขสนหลง

ขอจ ำกดของกำรศกษำ

ศกษาจ านวนกลมตวอยางขนาดเลก เนองจากจ านวนผปวยบาดเจบไขสนหลง มเพยงจ านวน 25 ราย และความรนแรงของการบาดเจบของไขสนหลง (AIS class) และ ระยะเวลาการบาดเจบของไขสนหลง (stages of SCI) ของกลมตวอยางมความใกลใกลเคยงกน ท าใหระดบความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนอยในระดบทสง ในการศกษาครงตอไปควรศกษาในกลมตวอยางทม ขนาดใหญขน และมความหลากหลายเพมมากขน

1. Jackson AB, Dijkers M, DeVivo MJ, Paczatek RB. A demographic profile of new traumatic spinal cord injuries: change and stability over 30 years. Arch Phys Med Rehabil 2004; 85: 1740-8.

ขอเสนอแนะ

เอกสำรอำงอง

68

2. Wyndaele M, Wyndaele JJ. Incidence, prevalence and epidemiology of spinal cord injury: what learns a worldwide literature survey?. Spinal Cord 2006; 44: 523-9.

3. Tang SF, Tuel SM, McKay WB, Dimitrijevic MR. Correlation of motor control in the supine position and assistive device used for ambulation in chronic incomplete spinal cord-injured persons. Am J Phys Med Rehabil 1994; 73: 268-74.

4. Waters RL, Adkins RH, Yakura JS,Sie I. Motor and sensory recovery following incomplete tetraplegia. Arch Phys Med Rehabil 1994; 75: 306-11.

5. ชนญชดาดษฎ ทลศร , รชน สรรเสรญ, วรรณรตน ลาวง. การพฒนาแบบวดภาระในการดแลของผดแลผปวยเรอรง. วารสารการพยาบาลและการศกษา 2554; 4(1): 62-75.

6. Cardenas DD, Hoffman JM, Kirshblum S, McKinley W. Etiology and incidence of rehospitalization after traumatic spinal cord injury: a multicenter analysis. Arch Phys Med Rehabil 2004; 85: 1757-63

7. van den Berg-Emons RJ, Bussmann JB, Haisma JA, Sluis TA, van der Woude LH, Bergen MP, et al. A prospective study on physical activity levels after spinal cord injury during inpatient rehabilitation and the year after discharge. Arch Phys Med Rehabil 2008; 89: 2094-2101.

8. เกสร ตามสตย. ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการดแลผปวยทบานของญาตผดแลผปวยโรคหลอด เลอดสมอง [วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต]. เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม; 2548.

9. ขวญตา บาลทพย, ลพณา กจรงโรจน, สาล เฉลม วรรณพงศ และ ศรวรรณ พรยคณธร. การทบทวนองคความรงานวจยทางการพยาบาลทเกยวของกบผดแลผปวยระบบประสาท และไขสนหลงในประเทศไทย ระหวางป พ.ศ. 2534-2543. วารสารพยาบาลสงขลานครนทร 2546; 23(2): 1-28.

10. สจตรา เหลองอมรเลศ. การพยาบาลผปวยเรอรง : มโนมตส าคญส าหรบการดแล. ขอนแกน: ขอนแกนการพมพ; 2537.

11. กงแกว ปาจรย, บรรณาธการ. การฟนฟสมรรถภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมอง. กรงเทพฯ: งานต าราวารสารและสงพมพ สถานเทคโนโลยการศกษาแพทยศาสตร คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล; 2550.

12. Robinson-smith, G., & Mwhoney Coping and marial equillbrium after stroke. Journal of Neuroscience Nursing 1995; 27: 83-9

13.Bainbridge, H. T. J., Cregan, C., & Kulik, C. T. The effect of multiple roles on caregiver stress outcomes. Journal of Applied Psychology 2006; 91(2): 490-497.

14.สมฤด สทธมงคล. ความเครยด การเผชญปญหา และคณภาพชวตของญาตผดแลผสงอายทเจบปวยตองพงพา. กรงเทพฯ; มหาวทยาลยมหดล: 2541.

15.Yanyong I, Patcharawiwatpong. Stress in the caregivers of stroke patients. J Thai Rehabil 2003; 13: 63-70.

16. ออมใจ แกวประหลาด. การศกษาการดแลตอเนองทเนนครอบครวเปนศนยกลางในผปวยโรคหลอดเลอดสมองเปนครงแรก. วารสารมหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรตวชาการ , สมทรปราการ. 2552; 13: 48-52.

69

17. Adams C. Quality of life fore caregivers and stroke survivor in the Immediate discharge period. Applied Nursing Research 2003; 16(2): 126-130.

18. อรณ จรวฒนกล และคณะ. สถตทางวทยาศาสตรสขภาพเพอการวจย. กรงเทพฯ: วทยพฒน; 2552. 19. Shah S, Vanclay F Cooper B. Improving the sensitivity of the barthel index for stroke

rehabilitation. J Clin Epidemiol 1989; 42: 703-9. 20. สวฒน มหตนรนดรกล, วนดา พมไพศาลชย และพมพมาศ ตาปญญา. “แบบวดความเครยดสวนปรง

ช ด 20 ข อ ”. 2548. [เ ข า ถ ง เ ม อ 11 ก ม ภ า พ น ธ 2557]. เ ข า ถ ง ไ ด จ า กhttp://www.dmh.go.th/test/stress/

21. อารย แสงรศม. ความเครยดในบทบาทญาตผดแลทเปนบตรสาวผปวยโรคหลอดเลอดสมอง [วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต]. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยมหดล; 2546.

22. Schumacher, K. L., Stewart, B. J., &Archbold, P. G. Mutuality and preparedness moderate the effects of caregiving demand on cancer family caregiver outcomes 2007; 56(6): 425-33.

23. เฟองลดา เคนไชยวงศ. ความสมพนธระหวางการพงพาของผปวย แรงสนบสนนทางสงคม และภาระของผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง [วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต].

เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม; 2539. 24. ชนญญา กาสนพลา. ภาระของผดแลผปวยมะเรง [วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหา

บณฑต]. ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน; 2550. 25. ปยะนารถ จนทราโชตวทย, วชย ววฒนคณปการ และ ทรงวฒ ตวงรตนพนธ . ความเครยดของ

นกศกษาทนตแพทย มหาวทยาลยเชยงใหม. 2539. [เขาถงเมอ 11 กมภาพนธ 2557]. เขาถงไดจาก http://archive.lib.cmu.ac.th/full/res/2539/treshsc510201_39_full.pdf 26. พวงแกว แสนค า. ความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ภาระการดแลและความเขมแขงในการมอง

โลกแรงสนบสนนทางสงคมและความสขสมบรณของผดแลผปวยบาดเจบสมอง [วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรบณฑต]. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2549.

27. จร แสนสข. ประสทธผลของโปรแกรมการสงเสรมพฤตกรรมของญาตในการดแลผปวยบาดเจบทศรษะจากอบตเหตจราจรในโรงพยาบาลศนยของแกนอ าเภอเมอง [วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต]. ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน; 2546.

28. อ าไพพรรณ พมศรสวสด. การพยาบาลจตเวชและสขภาพจต:แนวการปฏบตตามพยาธสภาพ. กรงเทพฯ: ธรรมสาร; 2543.

29. วราภรณ จธานนท . สภาพจตและปจจยท เกยวของของผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ณ โรงพยาบาลจฬาลงกรณ [วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต]. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณ มหาวทยาลย; 2547.

30. วนตา ชชวย. ศกยภาพในการดแลและปจจยพนฐานของผดแลผปวยอมพาตครงซก [วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต]. สงขลา: มหาวทยาลยสงขลานครนทร; 2547.

31. นนทพร ศรนม. ประสบการณการเผชญปญหาของผดแลในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองทบาน [วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต]. สงขลา: มหาวทยาลยสงขลานครนทร; 2545.

70

32. อรอนงค กลณรงค, เพลนพศ ฐานวฒนานนท, ลพณา กจรงโรจน. ความพรอมในการดแล สมพนธภาพในครอบครว และความเครยดในบทบาทผดแลผปวยมสลมโรคหลอดเลอดสมอง . วารสารมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร, 2555: 4(1); 14-27.

33. อาภาภรณ ด ารงสสกล. ประสบการณของผหญงทดแลสมาชกในครอบครวทไดรบบาดเจบจากสถานการณความไมสงบในสามจงหวดชายแดนภาคใตของไทย [วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต]. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2551.

The purposes of this descriptive research were to study the level of stress and correlation between stress of family caregivers and activities of daily living (ADL) in patients with spinal cord injury. The subjects included in this study were main caregivers of spinal cord injury patients. A twenty-five subjects were purposively select. The instruments used in data collection included the demographic data record, Suanprung Stress Test (SPST) and ability of daily living were estimated by Barthel ADL Index (BI). The data were analyzed by using descriptive statistics for demographic and ability of daily living data. In addition, the data of correlation between stress of family caregivers and activities of daily diving (ADL) in patients with spinal cord injury were analyzed by Pearson Product Moment Correlation Coefficient

The results demonstrated that caregivers was at a mild level of stress (M=22.84, SD=10.79). The activities of daily living score of the spinal cord injury patients was in high level (M=87.76, SD = 14.51). Additional analysis was found that stress of main caregivers were negatively related to activities of daily living (ADL) in patients with spinal cord injury at a moderate level (r = -0.75, p<0.01). Keywords: Level of stress, Main caregivers, Activities of daily living (ADL), Spinal cord injury

Abstract

71

P10 ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของพระสงฆในเขตอ าเภอเมองจงหวดศรสะเกษ วนดา หาจกร* นตยา สวรรณเพชร** ณชชา ทะศละ**

การวจยครงนเพอศกษาอ านาจท านายการรบรภาวะสขภาพ การรบรประโยชนของการปฏบต การรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรม ตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของพระสงฆอยในเขตอ าเภอเมอง จงหวดศรสะเกษ กลมตวอยางคอพระสงฆทมอายระหวาง 20-85 ป บวชตงแต 1 พรรษา อาศยอยในวดในเขตอ าเภอเมองจงหวดศรสะเกษ 1 ปขนไป จ านวน 250 รป เกบขอมลโดยแบบสอบถาม วเคราะหขอมลโดยใช ความถ คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน สถตวเคราะหถดถอยพห ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางมอายระหวาง 20-84 ป มพฤตกรรมสงเสรมสขภาพอยในระดบต า เมอวเคราะหความสมพนธดวยสถตถดถอย พบวา การรบรความสามารถของตนเองตอการปฏบตพฤตกรรม การรบรภาวะสขภาพ การรบรประโยชนของการปฏบต การรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรม สามารถท านายพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของพระสงฆไดรอยละ 32 (R2=0.32) ซงการรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมสามารถท านายพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของพระสงฆไดอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.001 ซงมคาสมประสทธถดถอย (β coefficient) เทากบ .318 ผลการวจยครงนเปนขอมลพนฐานเกยวกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของพระสงฆ เพอเปนเครองมอในการลดปจจยทมผลตอภาวะสขภาพ และใชในการวางแผนใหมการดแลสขภาพและมภาวะสขภาพทดตอไป

ค าส าคญ: พฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ปจจยทมผลตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ พระสงฆ *อาจารยประจ าสาขาพยาบาลผใหญ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชธาน **อาจารยประจ าสาขาพยาบาลผสงอายคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชธาน การดแลสภาพเปนพฤตกรรมเกยวกบการปฏบต เพอใหเกดผลดตอรางกายและจตใจของผปฏบตเอง พฤตกรรมสขภาพเปนพฤตกรรมทกระท าทงขณะทรางกายแขงแรงเปนการสรางเสรมสขภาพ การปองกนโรคและครอบคลมไปถงพฤตกรรมทเกดขนขณะเจบปวย ถามความใสใจและดแลสขภาพยอมสงผลตอการด าเนนชวตทด ทงตนเองและสงคม จากขอมลพนฐานทางพระพทธศาสนาแหงชาตพบวาสาเหตการอาพาธดวยโรค 5 อนดบแรกไดแก โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจขาดเลอด ภาวะไขมนในเลอดสง และโรคไตวายเรอรง สาเหตของโรคดงกลาว เกดจากพฤตกรรมสขภาพ โดยเฉพาะเรองพฤตกรรมการบรโภคอาหารและการออกก าลงกาย พระสงฆสวนใหญตองฉนภตตาหารตามแตญาตโยมหรอผมจตศรทธาจดถวาย ท าใหไมสามารถหลกเลยงอาหารทมผลตอสขภาพได ไดแก อาหารทมไขมนสง อาหารรสเคม ส าหรบกจวตรดานออกก าลงกายของพระสงฆมการปฏบตไดนอยเพราะกลวผดตอพระธรรมวนยรวมทงขาดการแนะน าในการปฏบตตนดานการออกก าลงกายทถกตอง 1 พฤตกรรมสขภาพไม

บทคดยอ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

72

เหมาะสมของพระสงฆเชน ขาดการออกก าลงกาย รบประทานอาหารทหวาน เคม ไขมนสง สบบหรและยงขาดความรในการดแลสขภาพทเหมาะสม การด าเนนชวตของสงฆ เปนสงคมทเนนความสมถะเรยบงายสนโดษ พระสงฆสามารถด ารงชวตอยไดดวยการอาศยปจจย 4 จากผมจตศรทธาเพอหลอเลยงชวตใหพอด ารงอยได ปญหาสขภาพของพระสงฆในสงคมไทยปจจบน มกเปนโรคทเกดจากการด าเนนชวตทดและสะดวกสบายทเรยกวา “โรควถชวต” หรอโรคทเกดจากพฤตกรรมสขภาพ2

จากสถตผปวยของโรงพยาบาลสงฆในปงบประมาณ 2551, 2552 มจ านวนผปวยนอก 63,407, 64,204 รป ซงจะเหนไดวาจ านวนพระสงฆทอาพาธมจ านวนมากมจ านวนเพมขน สาเหตของการอาพาธของพระสงฆเกดจากพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรค เชน การฉนอาหารทไมถกหลกโภชนาการ จากการศกษาวจยเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของพระภกษ พบวา การท าบญของพทธศาสนกชนไทย มสวนส าคญตอสขภาพของพระภกษ และยงพบวาพระสงฆรอยละ 26-38 มพฤตกรรมการเสพสงเสพตดหรอสงทเปนอนตรายตอสขภาพ อาท พระสงฆรอยละ 50 ขนไปยงคงสบบหร บางรปรบประทานยาแกปวดพาราเซตามอลวนละ 6 เมด ดมกาแฟวนละหลายแกว และเครองดมชก าลงเกนกวา 2 ขวดตอวนดวย คอพระสงฆสวนใหญดมน าสะอาดไมถง 6 แกว ฉนภตตาหารทมรสจด หวานจด มแปงและไขมนสง ท าใหมอตราการเจบปวยสง3 ดวยดวยเหตนการดแลสขภาพของพระสงฆจงเปนทนาสนใจวาพระสงฆในปจจบนมการดแลสขภาพอยางไร มความรมากนอยเพยงใดในการดแลสขภาพเบองตน และไดรบค าแนะน าในการดแลสขภาพอยางไร ทเปนประโยชนตอการด าเนนชวตเกยวกบภาวะสขภาพทงทางกายและใจ เพราะสงส าคญในล าดบแรกๆ คอการมสขภาพแขงแรงจะท าใหมสขภาพจตดดวย และถาหากพระสงฆสามารถดแลสขภาพในเบองตนโดยการปรบเปลยนพฤตกรรม เชน การฉนอาหาร การออกก าลงกาย ทถกตองและการฝกจตภาวนา เปนปจจยในการบรรลคณธรรมขนสง อนเปนจดหมายส าคญในทางพระพทธศาสนา มพระสงฆจ านวนมากทปวยดวยโรคเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพทไมเหมาะสม ซงพบวาพระสงฆมอตราการปวยเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลจ านวนมาก เนองจากพระสงฆมกจวตรปฏบตทแตกตางไปจากการด าเนนชวตของประชาชนทวไป โดยเฉพาะอยางยงในเรองพฤตกรรมการฉนอาห าร เพราะการฉนอาหารพระสงฆนนเปนอาหารทไดมาจากการบณฑบาต และการท าบญของประชาชนทวไป ดงนนพระสงฆจงไมสามารถหลกเลยงอาหารบางจ าพวกไดซงอาจเปนโทษตอรางกาย เชนอาหารรสจด อาหารไขมนสง หรออาหารทไมมประโยชนอนๆ และในเรองของการออกก าลงกายเพอบรหารรางกายใหมสขภาพแขงแรงของพระสงฆกมขอจ ากดบางประการ ในเรองของพระธรรมวนยทอาจมขอบญญตตางๆ หามเอาไว เปนตน4 และพระสงฆสงอายบางรปยงมปญหาในเรองสขภาพจตอกดวย ดงนนพระสงฆจงเกดปญหาในเรองพฤตกรรมการดแลสขภาพขนไมวาจะเปนในเรองสขภาพดานรางกายหรอดานจตใจ และทส าคญปญหาเกยวกบสขภาพของพระสงฆยงไมไดรบการดแลเอาใจใสเทาทควร อยางไรกตามสงทเกดขนดงกลาวมาแลวนน เปนสงทสามารถท าการดแลและท าการปองกนหรอหลกเลยงได หากมการศกษาและทราบขอมลเพอจะไดวางแนวทางในการปองกนและปฏบตตนใหถกตอง ในการดแลสขภาพของพระสงฆ จากสภาพปญหาดงทไดกลาวมาแลวนนและ ดงนนผวจยสนใจทจะศกษาถงพฤตกรรมในการดแลสขภาพของพระสงฆ มการเปลยนแปลงทางสงคมและเศรษฐกจอยางรวดเรวและมผลกระทบตอการด าเนนชวต และการปฏบตกจวตรของพระสงฆทอาจมความสมพนธกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพซงจากศกษาการรบรจากการศกษาของ จนทรจรา จนทรบก (2005) พบวา พฤตกรรมสขภาพของพระสงฆโดยภาพรวมอยในระดบควรปรบปรง โดยเฉพาะพฤตกรรมดานการออกก าลงกาย รองลงมาเปนพฤตกรรมการสบบหร และการตรวจสขภาพประจ าป5 การศกษาทผานมาพบวามการศกษาพบวาพฤตกรรมสขภาพ

73

เกดจากการรบรของตวบคคลในดาน การรบรอปสรรคในการปฏบต การรบรความสามารถของตนตอการปฏบตพฤตกรรม และการรบรประโยชนของการปฏบต หากมพฤตกรรมสขภาพทดยอมสงผลใหพระสงฆมภาวะสขภาพทด ผวจยจงมความสนใจทจะศกษาพฤตกรรมการดแลสขภาพของพระสงฆในเขตอ าเภอเมองจงหวดศรสะเกษ จากการศกษาครงนจะท าใหทราบถงพฤตกรรมการดแลสขภาพของพระสงฆ ซงขอมลทไดมความส าคญเพอน าไปเปนแนวทางในการก าหนดการดแลสขภาพของพระสงฆใหมพฤตกรรมทดตอไปเพอใหพระสงฆสามารถม คณภาพชวตทางรางกายและจตใจทยนยาวเปนประชาชนทมประสทธภาพ และเปนพลงส าคญในการพฒนาพระพทธศาสนา เพอศกษาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพและปจจยทมอทธพลตอทมผลตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของพระสงฆ

จากการศกษาครงน ใชกรอบแนวคดของ Pender ไดกลาววา พฤตกรรมสงเสรมสขภาพ หมายถงกจกรรมทบคคลกระท าเพอยกระดบความเปนอยทดโดยสวนรวม และการมศกยภาพทถกตองสมบรณ ของบคคล ครอบครว ชมชนและสงคม การทบคคลจะลงมอกระท ากจกรรมเพอสงเสรมสขภาพ ตลอดจนปฏบตกจกรรมอยางตอเนอง 6

การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนาแบบหาความสมพนธเชงท านาย (Predictive Correlational design) เพอศกษาอทธพลของ การรบรภาวะสขภาพของพระสงฆ การรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ การรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ กบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ในพระสงฆ เลอกพนทศกษาในเขตอ าเภอเมอง จงหวดศรสะเกษ ใชวธสมแบบงาย (simple random sampling) จบสลากได 10 วดในเขตอ าเภอเมอง จากนนคดเลอกกลมตวอยางใช

วตถประสงคของกำรวจย

วธด ำเนนกำรวจย

กรอบแนวคด

การรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ

การรบ ร อปสรรคของการปฏบ ตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ

พฤตกรรมสงเสรมสขภาพ

การรบรภาวะสขภาพ

74

วธการสมแบบสะดวก (convenient sampling)พระสงฆทขนทะเบยนเปนพระสงฆในนกายมหายาน ทจ าพรรษามากกวา 1 พรรษา จ านวน 250 รปจากการค านวณโดยใชสตร Daniel W.W. 7

เครองมอทใชในกำรวจย

ชดท 1 ขอมลทวไปและขอมลทางดานคณลกษณะประชากรจ านวน 7 ขอ ประกอบไปดวย อาย จ านวนพรรษา เหตผลในการบวช ระดบการศกษา

ชดท 2 การรบรภาวะสขภาพ จ านวนขอค าถาม 9 ขอ การประเมนเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (likert scale) 4 ระดบ

ชดท 3 การรบรประโยชนของการพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ขอค าถามจ านวน 18 ขอ การประเมนเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (likert scale) 4 ระดบ

ชดท 4 การรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ขอค าถามจ านวน 15 ขอการประเมนเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (likert scale) 4 ระดบ

ชดท 5 พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ ขอค าถามจ านวน 21 ขอการประเมนเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (likert scale) 4 ระดบ

แบบสอบถามทกฉบบผานการขออนญาตใชเครองมอ ผานการตรวจสอบความตรงตามเนอหาจากผทรงคณวฒและทดสอบความเชอมนการรบรภาวะสขภาพของพระสงฆ การรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ การรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ และพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ในพระสงฆ ไดคาความเชอมนสมประสทธแอลฟาครอนบาค เทากบ 0.75 , 0.89 และ 0.84, 0.79 ตามล าดบ

กำรเกบรวบรวมขอมล หลงจากไดรบค ารบรองจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคนคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชธาน ไดรบการอนมตจากนายแพทยสาธารณสขจงหวด เจาคณะจงหวดศรสะเกษ และเจาคณะอ าเภอเมองจงหวดศรสะเกษ ผวจยด าเนนการเกบขอมลดวยตนเองทวดหลงจากพระสงฆฉนภตตาหารเชา โดยพระสงฆใชเวลาตอบแบบสอบถามคนละประมาณ 30 - 45 นาท

กำรวเครำะหขอมล วเคราะหขอมลโดยโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรปขอมลสวนบคคล ใชสถต ความถ รอยละ การรบรภาวะสขภาพของพระสงฆ การรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ การรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ กบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพใชสถตคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานและอทธพลของการรบรภาวะสขภาพของพระสงฆ การรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ การรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของพระสงฆ วเคราะหโดยใช Enter Multiple regressions

75

จรยธรรมกำรวจยในคน ผานการพจารณาจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคนคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชธาน

1. ลกษณะทวไปของกลมตวอยางจ านวน 250 คน พระสงฆสวนใหญมชวงอาย 50-60 ป รอยละ 35 บวชเปนพระสงฆเปนระยะเวลา 3-5 พรรษา รอยละ 30 โดยสวนใหญมสภาพหรอฐานะเปนพระลกวด เรยนชนสงสดระดบประถมศกษารอยละ 56 ไดรบการศกษาปรยตธรรมนกธรรมตรรอยละ 10 วตถประสงคในการบวชเพราะสขภาพไมดรอยละ 20 และบวชตามประเพณรอยละ 35 รายละเอยดดงแสดงในตารางท

ตำรำงท 1 จ านวน รอยละ ของกลมตวอยางจ าแนกตามขอมลสวนบคคล

ลกษณะกลมตวอยำง จ ำนวน (N=250) รอยละ อำย 20 - 30 ป

30

12

31 – 40 ป 45 18 40 – 50 ป 50 - 60 ป

>60 ป

45 87 43

18 35 17

บวชเปนพระสงฆระยะเวลา 1 - 2 พรรษา

67

27

3 - 4 พรรษา 39 16 4 - 5 พรรษา 98 40

ผลกำรวจย

76

>5 พรรษา มสภาพหรอฐานะ พระลกวด เจาอาวาส รองเจาอาวาส ผชวยเจาอาวาส กำรศกษำทำงสำยสำมญชนสงสด ไมไดเรยน ประถมศกษา มธยมศกษา อนปรญญา ปรญญาตรขนไป กำรศกษำปรยตธรรม แผนกธรรม ชนสงสด ไมไดเรยน นกธรรมชนตร นกธรรมชนโท นกธรรมชนเอก

46

220 10 10 10

30 89 56 20 55

221 29 - -

17

88 4 4 4

12 36 22 8 22

88 12 - -

2. การรบรภาวะสขภาพของพระสงฆ อยในระดบปานกลาง (Mean= 2.98, SD= 0.89)

การรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมส งเสรมสขภาพอย ในระดบมาก(Mean=3.56, SD = 0.34) การรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพอยในระดบนอย (Mean=2.56 , SD = 0.68)

3. พฤตกรรมสงเสรมสขภาพของพระสงฆ พบวาพระสงฆสวนใหญหรอรอยละ 67 อยในระดบนอย (Mean=2.46 , SD = 0.67)

4. ผลการวเคราะหสมการถดถอยแบบขนตอนเดยว (Enter multiple regression) พบวาการรบรภาวะสขภาพของพระสงฆ การรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ การรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ สามารถรวมกนพยากรณพฤตกรรมสงเสรมสขภาพไดรอยละ 32 (R2 = .322) เมอพจารณาคาสมประสทธถดถอยของตวพยากรณพบวา รบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพสามารถพยากรณพฤตกรรมสงเสรมสขภาพไดอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.001 ซงมคาสมประสทธถดถอย (βcoefficient) เทากบ .318 สวนปจจยการรบรภาวะสขภาพของพระสงฆ การรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ไมสามารถท านายพฤตกรรมสงเสรมสขภาพไดอยางมนยส าคญทางสถตรายละเอยดดงแสดงในตารางท 2

77

ตำรำงท 2 คาสมประสทธสหสมพนธเชงพหของ การรบรภาวะสขภาพของพระสงฆ การรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ การรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ สามารถรวมกนพยากรณพฤตกรรมสงเสรมสขภาพโดยวเคราะหถดถอยแบบขนตอนเดยว (Enter multiple regression) (n=250)

ตวแปร b SEb ß t p-value

-การรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพการรบร

.382 .083 .318 2.578 .001

-การรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ

-.230 .493 -.639 -.785 .421

-ภาวะสขภาพของพระสงฆ -.156 .082 -.232 -1.685 .061

Constant (a) = 37.56 ;SEest= + 4.56 R = .544, R2 = .322, R2adj = .167, F =16.687, p-value =.000

ผลการศกษาพบวา พระสงฆในเขตอ าเภอเมองจงหวดศรสะเกษ มระดบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพอยในระดบนอย เมอพจารณาขอมลพฤตกรรมการฉนอาหารทอาจกอใหเกดโรคตอภาวะสขภาพ เชน การฉนอาหารรสจด การรบประทานเครองประเภทชา กาแฟ เครองดมชก าลง และพระสงฆไมมโอกาสไดฉนอาหารทมประโยชนตอสขภาพ เชน อาหารประเภท ผก ผลไม หรอนม เปนตน และยงพบพฤตกรรมทแสดงใหเหนถงการไมเอาใจใสตอสขภาพในการตรวจรางกายของพระสงฆ ซงพฤตกรรมเหลานยอมสงผลใหเกดอาการเจบปวยและเปนโรคตามมา

จากผลการทดสอบสมมตฐานพบวาการรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพมความส าคญตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพเนองจากผลการศกษาชใหเหนถงอปสรรคตางๆ เกยวกบการดแลสขภาพอยางชดเจน เชน การทพระสงฆมกจะขาดการตรวจสขภาพ หรอขาดการเอาใจใสตออาการผดปกตทเกดขนกบรางกายเพราะเหนวาการปฏบตดงกลาวมความยงยาก ไปโรงพยาบาลมคนจ านวนมาก บางครงท าใหตองสมผสกบพยาบาลซงเปนเพศหญง หรอเรองการออกก าลงกายทพระสงฆเหนวาเปนเรองไมเหมาะสมกบพระสงฆ ดงนนจากการศกษาพบวา การรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพมผลโดยตรงตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพเมอรวาตนเองเปนโรค โดยเมอพระสงฆมการตระหนกรถงประโยชนของพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพยอมสงผลใหพระสงฆมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดขนตามไปดวย และเกดความตระหนกในเรองอปสรรคของการมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพสงตางๆเหลานแสดงใหเหนความกระตอรอรนและความเอาใจใสในตวพระสงฆทจะดแลสขภาพ

อภปรำยผล

78

ตนเองใหหายจากอาการปวยดวยโรคประจ าตวซงบางโรคเปนโรคเรอรง และท าการรกษาไดยากตองใชระยะเวลาในการรกษานาน

จากผลการศกษาจงพจารณาไดวา แนวทางการสงเสรมและแกไขในเรองสขภาพของพระสงฆในภาพรวม มผทมความเกยวของทส าคญคอ หนวยงานภาครฐทรบผดชอบเกยวกบงานดานการสงเสรมสขภาพและการรกษาพยาบาล หนวยงานทรบผดชอบงานเกยวกบพระสงฆ ประชาชนทวไป และตวของพระสงฆเอง และหนวยงานทเกยวของควรรวมมอกนสงเสรมหรอรณรงค ใหพระสงฆมการตระหนกรถงการปฏบตตนทถกตองรวมไปถงประชาสมพนธถงการปฏบตตนเพอลดความเสยงในการเปนโรคตางๆ เพอใหพระสงฆมความรซงจะใชเปนขอมลทเปนประโยชนทเปนประโยชนตอการดแลสขภาพตนเองในทกสถานการณทางสขภาพ การบรรเทาปญหา และอปสรรคในการดแลสขภาพของพระสงฆ เชนเรองของคาใชจาย การใหบรการสขภาพทมความสะดวกสบายแกพระสงฆ ซงจะชวยใหพระสงฆสามารถเขาถงบรการทางสขภาพดานสขภาพไดอยางมประสทธภาพ โดยในสวนของประชาชนทวไปนนควรตระหนกถงภาวะสขภาพดานสขภาพตางๆ โดยการท าบญถวายอาหารทมประโยชนแกพระสงฆ รวมไปถงใหขอมลความรทเปนประโยชนแกการปฏบตตนในการดแลสขภาพของพระสงฆ และตวพระสงฆเองกควรมความเอาใจใสในเรองการดแลสขภาพตนเอง โดยการหาขอมลทเปนประโยชนตอการดแลสขภาพ และหมนตรวจสขภาพเพอทราบถงสภาพทางสขภาพของตนเองตงแตรางกายยงสมบรณ แขงแรง เพอไมใหเกดปญหาสขภาพทรกลามตอไป และการรบรอปสรรคของการปฏบตเพอการปองกนโรค สามารถท านายพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของพระสงฆไดมากทสดนน ยอมแสดงใหเหนถงความส าคญในการตระหนกรถง การปฏบตตนเพอหลกเลยงความเสยงตางๆในการทจะท าใหเกดโรค และเรองของปญหาและอปสรรคในการปฏบตตนทมประโยชนตอสขภาพ ดงนนการสงเสรมการตระหนกรรวมทงการขจดปญหาในการปฏบตทมประโยชน จงควรทจะใชเปนแนวทางในการสงเสรม หรอแกปญหาสขภาพของพระสงฆไดอยางมประสทธภาพมากทสด

ขอขอบคณส านกวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชธาน ทกรณาใหทนสนบสนนในการท าวจยครงนรวมทงขอขอบคณผสงอายทกทานทสละเวลาและใหขอมลในการศกษาวจยในครงนดวยความเตมใจ

กตตกรรมประกำศ

79

Thammanoon Krongboonrung: Health Care Behavior of the Elderly Buddhist Monk in

Bangkok Noi District, Bangkok Metropolis. Master of Arts (Social Development), Kasetsart university; 2553.

Phrapipat Apiwatthano (ayanant): A analytical Study of Buddhist Monks ’ Health Care Behavior In Phrae Province. Thesis in Master of Arts (Buddhist Studies), Mahachulalongkorntajavidyalaya University; 2011.

Suchada Wongsubchart: The Behaviour In Taking Care of Health Possessed by The Monks

In Bangkok : a case study Wat Mahathat Yuvaratrangsarit Wat Phrachetuphonvimolmangklararm And wat paknam bhasicharoen, Thesis of master of arts (buddhist studies), Graduate school Mahachulalongkornrajavidyalaya University; 2011.

Apiluk Kumsnou: Maintaining Life for Health Promotion of Buddihist Monk in Mueang Ubon Ratchthanee Dictrict, Master of Education (Health Promotion); Chiang Mai University.2550.

Janira Janbok , Factors influencing Health Promoting Behavior Among Buddhist Monk In Bangkok Metropolitan.M.N.S. Thesis in Nursing, Faculty of Graduate Studies, Mahidol University; 2005.

Pender, NJ, Health promotion in nursing practice.3th ed. U.S.A.: Appletion & lange; 1996

Daniel W.W. Biostatistic: A Foundation for Analysis in the Health Sciences. Fifth edition. New York: John Wiley & Sons, Inc; 1991.

เอกสำรอำงอง

80

This research study the predictive power of perceived self-efficacy, perceived

benefit of action, perceived barriers of action and health promoting behavior of Buddhist Monks in Mueang Sisaket District The sample consisted of 250 monk age 20-85 years who had been ordained for at least one vassa (rainy season) and who had been residing in Mueang Sisaket District for one year or longer and data were collected using questionnaire. Data were analyzed using frequency, percentage, mean and standard deviation. Multiple regression statistical analysis

The finding revealed that almost all subjects had health promoting behavior at a low level . A multiple regression analysis indicated that monks perceived self-efficacy, perceived benefit of action and perceived barrier of action associated with monks health promoting behavior with statistical significance (p-value < 0.001). These variables could co-predict monks health promoting behavior by 32% (R2=0.32), with perceived barrier of action as the best predictor (Beta= 0.318). Results of this research as basic information about monks health promoting behavior. Finally, measure should be found and implemented to reduce factor hindering monk from practicing health promoting behavior so that they will pay more attention to planning for and carrying out their own health care and increase health status

Abstract

81

P11 พฤตกรรมการดแลสขภาพของพนกงานรานอาหารในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน วรณย สมวงงาม*

การศกษาวจยครงนมวตถประสงคเพอ 1) เพอศกษาปจจยทมผลตอพฤตกรรมการดแลสขภาพของพนกงานรานอาหาร ในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน 2) เพอหาปจจยทมความสมพนธตอพฤตกรรมการดแลสขภาพของพนกงานรานอาหาร ในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน เปนการวจยเชงส ารวจ (survey research) โดยมแบบแผนการวจยประเภท crosssectional studies กลมตวอยางจ านวน 250 ราย เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลใชแบบสอบถาม ทผวจยสรางและปรบปรงขน ประกอบดวยแบบสอบถามแบบมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ หาคาความเชอมน โดย ใชคาสมประสทธแอลฟา (alpha coefficient) ตามวธการของ ครอนบาค (Cronbach) ไดคาความเชอมนทงฉบบเทากบ .8917 สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน การทดสอบสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน และการวเคราะหถดถอยพหคณ ผลการวจยพบวา คณลกษณะทางสงคมของพนกงานรานอาหารกลมตวอยาง สวนใหญ เปนเพศหญง มอายระหวาง 21-30 ป การศกษาระดบอนปรญญา มสถานภาพสมรส รายไดตอเดอน 9,000-10,000 บาท พฤตกรรมการดแลสขภาพของกลมตวอยางโดยรวมอยในระดบมาก ( X =3.75 ) ตวแปรพยากรณทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของกลมตวอยาง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 ไดแก ระดบการศกษา เพศ การเขาถงบรการรกษาพยาบาล ภาวะสขภาพ สถานภาพสมรส และ รายไดตอเดอน โดยตวแปรพยากรณทงหกตวสามารถรวมกนท านายพฤตกรรมการดแลสขภาพของพนกงานรานอาหารในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน ไดรอยละ 34.40

ค ำส ำคญ: พฤตกรรมการดแลสขภาพ , พนกงานรานอาหาร *อาจารย ประจ าสาขาวชาการพยาบาลอนามยชมชน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชธาน

จากการส ารวจของส านกงานสถตแหงชาตเมอพฤษภาคม 2556 พบวา ประเทศไทยมก าลงแรงงาน รวมทงสน 38.85 ลานคน แบงเปนแรงงานในระบบ 14.05 ลานคน และแรงงานนอกระบบ 24.8 ลานคน แรงงานนอกระบบภาคบรการ เชน ลกจาง และพนกงานบรการตามรานอาหาร หาบเรและแผงลอย คนเกบขยะ คนรบซอของเกา หมอนวดแผนโบราณ คนขบรถมอรเตอรไซดรบจางและรถแทกซสาธารณะ คนท างานบาน เปนแรงงานนอกระบบกลมหนงทมสถานภาพทงทเปนคนไทยและแรงงานขามชาต นอกจากนนแรงงานนอกระบบสวนใหญมระดบการศกษาประถมศกษาถงรอยละ 46.3 ของแรงงานทงหมด เปรยบเทยบกบแรงงานในระบบทสวนใหญจะมการศกษาทสงโดยแรงงงานในระบบรอยละ 22.8

บทคดยอ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

82

จบการศกษาตงแตมธยมศกษาไปจนถงอดมศกษา ไดมการศกษาสภาพการท างานไวอยางมาก อาท สราล พนจงสกลดษฐ (2544) ไดน าเสนอการศกษาเกยวกบคณภาพชวตการท างานของลกจางในกจการทมลกจางนอยกวา 10 คน ในสยามสแควร ผลการศกษาพบวาลกจางเปนเพศหญง มอาย 21ไมเกน 30 ป วฒการศกษา ต ากวาปรญญาตร เปนแรงงานไรฝมอ มาจากภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ไมมประสบการณการท างาน รายไดตอเดอน ประมาณ 3,001 –5,000 บาท ท างานเปนพนกงานขายไมมการท าสญญาจางงาน ท างานสปดาหละ 6 วน วนหนงท างาน 10 ชม. ไมมวนหยดตามประเพณและวนหยดพกผอนประจ าป ลาปวย ลากจแลวแตนายจางโดยลกจางไมไดรบคาจางไมมคาตอบแทนอน นอกจากเงนเดอน เงนพเศษไดแก แตะเอย เปอรเซนตจากการขาย ไมมปญหาเรองสภาพแวดลอมการท างาน และ ศรธร ภทรพฤกษา (2550) ไดน าเสนอการศกษาเกยวกบสภาพการท างาน สงแวดลอมในงาน และสขภาพแรงงานนอกระบบ กรณศกษา แรงงานโอทอป อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา ผลการศกษา พบวาแรงงานสวนใหญไดรบการพฒนาทกษะฝมอกอนการท างาน มรายไดต ากวา 4,000 บาทตอเดอน ท างานมากกวา 8 ชวโมงตอวน สถานทท างานมปญหาเรองเคมฝนและชวภาพ ปญหาสขภาพอยในเกณฑทยอมรบได

พนกงานรานอาหารสวนใหญเปนแรงงานรายเดอน ซงจะตองไดรบการคมครองตามกฎหมายแรงงานตามพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 ไดแก ตองก าหนดใหลกจางมวนหยดประจ าสปดาห วนหยดตามประเพณ หรอหยดพกผอนประจ าป และลกจางสามารถทจะลาปวย ลาเพอท าหมน ลาเพอกจธระอนจ าเปน แตจากการส ารวจ พบวา พนกงานรานอาหารรอยละ 40 ทท างานเกน 8 ชวโมงตอวน และไมไดรบคาลวงเวลาจากการท างานพนกงานรานอาหารสวนใหญเปนประเภทแรงงานรายเดอน โดยไดรบคาจางวนละ 300 บาท ซงสอดคลองกบอตราคาจางขนต าของจงหวดอบลราชธาน ทปจจบนไดรบอตราคาจางขนต า 300 บาทตอวน ตามมตของคณะรฐมนตร โดยมผลใชบงคบตงแตวนท 1 มกราคม 2556 และพนกงานรานอาหารสวนใหญ ไมไดอยในระบบการคมครองทางสงคม เชนโครงการประกนสงคม แตรฐบาลปจจบนไดเปลยนจากบตร30 บาทรกษาทกโรค มาใชเปนบตรประชาชนแทน จงท าใหแรงงานนอกระบบเหลานมระบบการคมครองทางสงคมทกคนสามารถใชบตรประชาชนในการเขารกษากบโรงพยาบาลของรฐได เทศบาลนครอบลราชธาน จงหวดอบลราชธาน มชมชนทงหมด 106 ชมชน และเทศบาลนครอบลราชธาน มจ านวนประชากร ทงหมด 84,246 คน ไดท าการส ารวจผประกอบการรานอาหาร ณ เดอน มถนายน 2556 พบวา มจ านวนรานอาหารประมาณ 800 กวารานอาหาร ( กองสาธารณสข งานสขาภบาลและอนามยสงแวดลอม ) ดงนนการวจยในครงนจงมวตถประสงค เพอศกษาภาวะสขภาพของพนกงานรานอาหาร ในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน เพอเสนอแนวทางในการสงเสรมสขภาพของพนกงานรานอาหาร เพอทจะไดขอมลทเปนปจจบน และวางแผนการด าเนนงานแกไขปญหาสาธารณสข ของประชาชนในพนทและสงเสรมสขภาพอนามยของพนกงานรานอาหาร ในเขตเทศบาลเมองอบลราชธาน จงหวดอบลราชธาน ใหมพฤตกรรมการรกษาสขภาพ ถกตองเหมาะสม สามารถเปนแบบอยางในการปฏบตตนดานการดแลรกษาสขภาพของตนเอง พรอมทงบคคลในครอบครว และประชาชนในชมชนตอไป

83

1. เพอศกษาปจจยทมผลตอพฤตกรรมการดแลสขภาพของพนกงานรานอาหาร ในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน จงหวดอบลราชธาน

2. เพอหาปจจยท านายพฤตกรรมการดแลสขภาพของพนกงานรานอาหาร ในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน จงหวดอบลราชธาน

ประชำกรและกลมตวอยำง ประชากรทศกษา คอ พนกงานรานอาหารในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน ซงในกรณไมทราบจ านวนประชากรทแนนอน จงใชกลมตวอยาง โดยอางองจากการศกษาวจยของ ศรณย วสเพญ ทค านวณกลมตวอยางดวยวธการก าหนดขนาดกลมตวอยางทไมทราบคาประชากรโดยก าหนดคาเปอรเซนตความคลาดเคลอนจากการสมตวอยาง(e) เทากบ 0.05 และคาสดสวนของแรงงานนอกระบบจากการส ารวจลวงหนา (P) เทากบ 0.8 ไดจ านวนกลมตวอยาง 246 ราย เพอใหงานวจยมคณภาพยงขนไดเกบตวอยางทงหมด 250 ราย และใชวธสมตวอยางแบบใชวจารณญาณ ( Judgment sampling) ตวแปรทใชในการวจยครงน ไดท าการศกษาตวแปรอสระแยกตามปจจย ดงตอไปน

- ปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรส รายไดตอเดอน การใชสทธการรกษา การรบรภาวะสขภาพ (การมโรคประจ าตว )

ตวแปรตาม (Dependent Variable) คอ พฤตกรรมการดแลสขภาพของพนกงานรานอาหาร ในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน จงหวดอบลราชธาน พฤตกรรมสขภาพ หมายถง การปฏบตตวทเกยวของกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ ประเมนโดยใชแบบสอบถามพฤตกรรมสขภาพท ผวจยสรางขนตามกรอบแนวคดการสงเสรมสขภาพของ เพนเดอร และคณะ (Pender,Murdaugh, & Parsons, 2006) เพอทจะด ารงไวซงการมสขภาพทดทงรางกายและจตใจ คอ ปฏบตเปนประจ า บอยครง นานๆ ครง บางครง และไมเคยปฏบตเลย ประกอบดวยพฤตกรรม 6 ดาน ไดแก 1. ดานการบรโภคอาหาร 2 ดานการออกก าลงกาย 3 การพกผอน 4 การจดการสงแวดลอม 5 การตรวจรกษาสขภาพ และ6 การจดการความเครยด พนกงานรานอาหาร หมายถง พนกงานรานอาหารทอยในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน จงหวดอบลราชธาน ระยะเวลาการวจย ระหวางวนท 1 มกราคม 2557 ถงวนท 25 กมภาพนธ 2557

วตถประสงคของกำรวจย

วธด ำเนนกำรวจย

84

ตวแปรอสระ ตวแปรตำม ปจจยสวนบคคล - เพศ -อาย -ระดบการศกษา -สถานภาพสมรส -รายไดตอเดอน -การเขาถงบรการสขภาพ -ภาวะสขภาพ (การมโรคประจ าตว)

ภำพท 1 กรอบแนวคดกำรวจย ทบทวนวรรณกรรม ควำมหมำยกำรดแลสขภำพตนเอง เพนเดอร(Pender, 1982 : 68) ไดใหความหมายของการดแลตนเองวา หมายถงการรเรมปฏบตกจกรรมของบคคลและกระท าในแนวทางของตนเองเพอด ารงรกษาชวต สงเสรมสขภาพและความเปนปกตสขของตนไว การดแลตนเองจงตองมแบบแผน เปาหมาย ขนตอน และความตอเนองซงอาจเกดจากแรงจงใจในตวบคคลนนเองหรอบคคลภายนอกกได เพนเดอร(Pender, 1987: 221-229) วดพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ โดยประเมนจากแบบแผนการด าเนนชวตทสงเสรมสขภาพ ประกอบดวย พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพในดานบวก 10 ดานไดแก การดแลตนเองทวไป การปฏบตดานโภชนาการ การออกก าลงกายเพอการพกผอน แบบแผนการนอนหลบ การจดการกบความเครยดความส าเรจในชวตแหงตน การมจดมงหมายในชวต การมปฏสมพนธกบบคคลอน การควบคมสงแวดลอม และการใชระบบบรการสาธารณสข

วธด ำเนนกำรวจย การศกษาครงน เปนการศกษาเชงส ารวจ ( survey reseach ) โดยมแบบแผนการวจยประเภท crosssectional studies กำรเกบรวบรวมขอมล และกำรพทกษสทธ เมอโครงการวจยผานการเหนชอบจากคณะกรรมการวจยในมหาวทยาลย ผวจยท าการเกบรวบรวมขอมลโดยใหผชวยวจยขอความรวมมอจากพนกงานทท างานในรานอาหารแตละประเภท ในวนทลงพนทภาคสนาม เมอคนท างานสมครใจเขารวมการวจย ผชวยวจยจงแจงใหทราบวาขอมลทไดจะน าเสนอโดยภาพรวมและใชผลการวจยมาจดกจกรรมพฒนาสขภาพแกคนท างานในสถานประกอบการตอไป หลงจากนนท าการรวบรวมขอมล โดยใหกลมตวอยางตอบแบบสอบถาม

พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของพนกงานรานอาหาร 1 ดานการบรโภคอาหาร 2 ดานการออกก าลงกาย 3 การพกผอน 4 การจดการสงแวดลอม 5 การตรวจรกษาสขภาพ 6 การจดการความเครยด

85

เครองมอทใชในกำรวจย เครองมอทใ ชในการเกบรวบรวมขอมลการวจยในครงน เปนแบบสอบถามพฤตกรรมการดแลสขภาพ ซงปรบปรงมาจาก( กตยา ค าพงพร : 2550 77-80 ) คาความเชอมน .8917 แบงเปน 2 สวน ดงน สวนท 1 เปนแบบสอบถามขอมลทวไป เกยวกบลกษณะบคคลของกลมตวอยาง ประกอบดวย เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรส รายไดตอเดอน การใชสทธการรกษา การรบรภาวะสขภาพ (การมโรคประจ าตว ) สวนท 2 เปนแบบสอบถามเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ 6 ดาน ประกอบดวย ดานการบรโภคอาหาร ดานการออกก าลงกาย ดานการพกผอน ดานการจดการสงแวดลอม ดานการตรวจรกษาสขภาพ และ ดานการจดการความเครยด เปนการวดแบบมาตราสวนการประมาณคา (Rating Scale) เลอกตอบจากตวเลอก 5 ระดบ ตามแบบวดเจตคตของลเครท (Likert’s Scale) กำรวเครำะหขอมล น าขอมลทไดจากแบบสอบถามไปวเคราะห โดยวธการทางสถตดวยคอมพวเตอร โดยใชโปรแกรมส าเรจรป สถตทใชในกำรวเครำะห 1. สถตพรรณนา (Descriptive Statistics) อธบายลกษณะทวไปของกลมตวอยาง ดวยความถ (Frequency) รอยละ (Percentage) คาเฉลยเลขคณต (Mean) คาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard deviation) 2.เพอทดสอบความสมพนธระหวางปจจยชวสงคมกบพฤตกรรมการดแลสภาพ ดวยสถตสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient) 3. หาคาสมประสทธสหสมพนธพหคณ เพอหาอ านาจอธบายความสมพนธของพฤตกรรมการดแลสขภาพ วเคราะหและแปลผลขอมลโดยใชการวเคราะหถดถอยเชงพหคณ (multiple regression analysis) โดยวธ stepwise ตำรำงท 1 ขอมลทวไปของพนกงำนรำนอำหำร ในเขตเทศบำลนครอบลรำชธำน

ขอมลทวไป จ ำนวน ( 250 ) รอยละ เพศ ชาย 113 45.20 หญง 137 54.80 อาย ต ากวา 20 ป 17 6.80 21 - 30 ป 170 68.00 มากกวา 30 ป 63 25.20 ระดบการศกษา ประถมศกษา 29 11.60 มธยมศกษา 80 32.00

ผลการวจย

86

ต ากวาปรญญาตร 83 33.20 ปรญญาตร 58 23.20 สถานภาพ โสด 116 46.40 สมรส 134 53.60 รายไดตอเดอน นอยกวา 9,000 บาท 98 39.20 9,001 – 10,000 บาท 87 34.80 มากกวา 10,000 บาท 65 26.00 สทธการรกษาพยาบาล หลกประกนสขภาพถวนหนา ( 30บาท ) 195 78.00 ประกนสงคม 53 21.20 ขาราชการ/รฐวสาหกจ 2 0.80 การรบรภาวะสขภาพ สขภาพด 137 54.80 เจบปวยบางครง 93 37.20 เจบปวยบอย

20 8.00

การมโรคประจ าตว ไมม 241 96.40 ม 9 3.60 จากตารางท 1 ผลการวเคราะหลกษณะขอมลทวไป พบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง จ านวน 137 คน คดเปนรอยละ 54.80 มอายระหวาง 21- 30 ป จ านวน 170 คน คดเปนรอยละ 68 มการศกษาระดบอนปรญญาตร จ านวน 83 คน คดเปนรอยละ 33.20 สถานภาพสมรส จ านวน 134 คน คดเปนรอยละ 53.60 มรายไดตอเดอน นอยกวา 9,000 บาท จ านวน 98 คน คดเปนรอยละ 39.20 สทธการรกษาพยาบาลหลกประกนสขภาพถวนหนา ( 30บาท ) จ านวน 195 คน คดเปนรอยละ 78.00 มภาวะสขภาพด จ านวน 137 คน คดเปนรอยละ 54.80 ไมมโรคประจ าตว จ านวน 241 คน คดเปนรอยละ 96.40 2. สรปผลการวเคราะหพฤตกรรมสขภาพของกลมตวอยาง ผลการศกษา พบวา กลมตวอยาง มพฤตกรรมการดแลสขภาพโดยรวม อยในระดบมาก ( X =3.75 ) เมอพจารณาพฤตกรรมการดแลสขภาพรายดาน พบวา ดานการบรโภคอาหาร กลมตวอยางมพฤตกรรมการดแลสขภาพ โดยรวมอย ในระดบมาก ( X = 3.76 ) ดานการออกก าลงกาย กลมตวอยางมพฤตกรรมการดแลสขภาพ โดยรวมอย ในระดบมาก ( X = 3.63 ) ดานการพกผอน กลมตวอยางมพฤตกรรมการดแลสขภาพโดยรวมอยในระดบมาก ( X = 3.82 ) ดานการจดการสงแวดลอม กลมตวอยางมพฤตกรรมการดแลสขภาพ โดยรวมอยในระดบมาก ( X = 4.15 ) ดานการตรวจรกษาสขภาพ กลมตวอยางมพฤตกรรมการดแลสขภาพโดยรวม

87

อยในระดบมาก ( X = 3.54 ) ดานการจดการความเครยด กลมตวอยางมพฤตกรรมการดแลสขภาพโดยรวมอย ในระดบมาก ( X = 3.60 )

3. สรปผลการวเคราะหหาความสมพนธและความสามารถในการอธบายพฤตกรรมสขภาพของพนกงานรานอาหารในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน ตารางท 2 ผลการวเคราะหถดถอยพหคณของตวแปรพยากรณทดกบ พฤตกรรมการดแลสขภาพของพนกงานรานอาหารในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน

ตวแปรพยากรณ

b Std.Error β t P R2 change

คาคงท 113.863 2.258 50.423 .000 ระดบการศกษา 8.313 1.711 .266 4.857 .000 .109 เพศ 6.035 1.391 .228 4.339 .000 .155 การเขาถงบรการโรงพยาบาล -5.484 1.546 -.189 -3.548 .000 .206 การรบรภาวะสขภาพ -10.021 2.497 -.211 -4.012 .000 .248 สถานภาพสมรส -7.711 1.509 -.292 -5.109 .000 .284 รายไดตอเดอน .001 .000 .279 4.711 .000 .344 R = .586, R2 = 0.344 , R2adj = 0.327

จากตารางท 2 แสดงวา ตวแปรพยากรณทง 6 ตวมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของพนกงานรานอาหารในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน ในเชงเสนตรงอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 ( R² = .344, F=22.195, P = .000 ) และมคาสมประสทธถดถอยพหคณเทากบ .586 แสดงวา ตวแปรทง 6 ตว สามารถอธบายความแปรปรวนของพฤตกรรมการดแลสขภาพของกลมตวอยาง ไดรอยละ 34

จากสรปผลการวจย ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการดแลสขภาพของพนกงานรานอาหาร ในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน มประเดนส าคญ ดงน

1. พฤตกรรมสขภาพของพนกงานรานอาหารในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน โดยรวมอยในระดบมาก ไดแก พฤตกรรมการดแลสขภาพดานการออกก าลงกาย ดานการบรโภคอาหาร ดานการพกผอน ดานการจดการสงแวดลอม ดานการตรวจรกษาสขภาพ และดานการจดการความเครยด ทงนเนองจาก พนกงานรานอาหารสามารถเขาถงขอมลทางดานสขภาพไดอยตลอดเวลา จงท าใหบคคลเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมการปฏบตตวทางดานสขภาพดขน ซงสอดคลองกบงานวจย ของ อนน โกน

อภปรำยผล

88

สนเทยะ (2548 : บทคดยอ) ท าการศกษาพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพของประชาชนวยท างาน อ าเภอดานขนทด จงหวดนครราชสมา พบวา ประชาชนวยท างานม พฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพ โดยรวมอยในระดบสง ไดแก ดานการออกก าลงกาย ดานการบรโภคอาหารทเหมาะสม และพฤตกรรมดานการไมสบบหร และไมดมแอลกอฮอลมากทสด

2. ปจจยคณลกษณะทางสงคมของพนกงานรานอาหารกลมตวอยาง ประกอบดวย เพศ ระดบการศกษา สถานภาพสมรส รายไดตอเดอน การรบรสขภาพ และการเขาถงบรการรกษาพยาบาล มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของพนกงานรานอาหารในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 ซงสอดคลองกบงานวจยของ อนน โกนสนเทยะ (2548 : บทคดยอ) ท าการศกษาพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพของประชาชนวยท างาน อ าเภอดานขนทด จงหวดนครราชสมา พบวาเพศ มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของประชาชนวยท างาน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 สอดคลองกบงานวจยของ อรณ อบเชย ( 2548 : 69-88 ) ศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของประชาชนในเขตต าบลบางแพ อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร พบวา เพศ ระดบการศกษา มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของประชาชน สอดคลองกบงานวจยของ อตญาณ ศรเกษตรน และคนอนๆ ( 2547 : บทคดยอ ) ศกษาปจจยทมผลตอพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพและพฤตกรรมการใชบรการสขภาพของประชาชนภายใตหลกประกนสขภาพถวนหนา พบวา ระดบการศกษา เปนปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการใชบรการสขภาพ สอดคลองกบงานวจยของ สนอง ขาวบาง และคณะ ( 2543 : บทคดยอ ) ศกษาพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผสงอาย กบการปฏบตตวเพอสงเสรมสขภาพอนามย ในจงหวดนนทบร พบวา รายได สถานภาพสมรส ระดบการศกษา การตรวจสขภาพ และการรบรภาวะสขภาพ มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 และสอดคลองกบงานวจยของ วนดา นองใน ( 2540 : บทคดยอ) ศกษาปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของคนงานสตรโรงงานอตสาหกรรมสงทอ จงหวดปทมธาน พบวา ปจจยเออ ไดแก การเขาถงบร การโรงพยาบาลหรอสถานบรการสขภาพ มความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ

3. ปจจยทมความสมพนธและสามารถรวมท านายพฤตกรรมการดแลสขภาพของพนกงานรานอาหารในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน ไดแก ระดบการศกษา เพศ การเขาถงบรการรกษาพยาบาล การรบรภาวะสขภาพ สถานภาพสมรส และ รายไดตอเดอน ตามล าดบ โดยตวแปรทง 6 ตวสามารถรวมกนท านายพฤตกรรมการดแลสขภาพของพนกงานรานอาหาร ไดรอยละ 34

ควรใชรปแบบการวจยทเปนการวจยเชงคณภาพ (qualitative approaches) เพอจะไดขอมลดาน

พฤตกรรมสขภาพของพนกงานรานอาหารในเขตเทศบาลนครอบลราชธานในเชงลกมากยงขน

ขอเสนอแนะ

89

1. วนดา นองใน.2540. ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพคนงานสตรในโรงงานอตสาหกรรมสงทอ จงหวดปทมธาน.กรงเทพมหานคร : วทยานพนธปรญญาโท,มหาวทยาลยมหดล.

2. สนอง ขาวบาง นภาพรรณ สขศร และ นรศา กลสราวธ.2543. การผลตสอวดทศนพฤตกรรมการดแลสขภาพของผสงอายทมอายยน จงหวดนนทบร. วารสารสขศกษา คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล.

3. สราล พนจงสกลดษฐ. 2544. คณภำพชวตกำรท ำงำนในกจกำรทมลกจำงนอยกวำ 10 คนในสยำมสแควร. วทยานพนธ สงคมสงเคราะหศาสตร มหาบณฑต :มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

4. ศรณย วสเพญ. 2553. การส ารวจสภาพการท างาน และการคมครองทางสงคมของแรงงานนอกระบบ กรณศกษา: พนกงานรานอาหารในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน วทยานพนธ สาขาวชาเศรษฐกจพอเพยง คณะบรหารศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน

5. อตญาณ ศรเกษตรน และคนอนๆ. 2547 ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพและพฤตกรรมการใชบรการสขภาพของประชาชน ภายใตการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนา.นนทบร : โครงการวจยระบบสาธารณสข( สวรส.) และส านกงานสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ( สสส.).

6. อนน โกนสนเทยะ.2548. พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของประชาชนวยท างาน อ าเภอดานขนทด จงหวดนครราชสมา.วทยานพนธสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยขอนแกน.

7. อรณ อบเชย. 2548. ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของประชาชนในเขตต าบลบางแพ อ าเภอบางแพ จงหวดราชบร. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

เอกสำรอำงอง

90

The purpose of this research is to 1) to study factors affecting the behavior of health care staff restaurant In the municipality of Ubon Ratchathani 2) to study the factors related and determine the predictive factors of self-care behavior of staff restaurant In the municipality of Ubon Ratchathani survey research by methodical research type crosssectional studies A sample of 250 cases Data were collected using questionnaires The researchers and improve The questionnaire rating scale 5 level. The reliability by using the coefficient alpha (alpha coefficient) along the way Cronbach reliability, both were. 8917 The statistical analysis of percentage, mean, standard deviation Test of correlation coefficient of correlation coefficient And multiple regression analysis

It was found that Social aspects of the restaurant staff were, for the most part, a female, aged between 21-30 years education diploma is marital status Income per month, 9000 -10,000 respectively Health care behavior of the overall level in (= 3.75) variables has a relationship with health care behaviors of samples The significant 01 include education, sex, access to medical care and health status Income per month By variables and six can predict health care behavior of restaurant workers in Ubon Ratchathani, 34.40 percent

Key words: Health care Behavior , the Restaurant Employees

Abstract

91

P12 ทศนคตของผสงอายในเขตเทศบาลนครอบลตอการบรโภคอาหารเพอสขภาพ ณชาภทร มณพนธ* กาญจนา อยเจรญสข*

งานวจยเรองนเพอศกษาทศนคตของผสงอายในเขตเทศบาลนครอบลตอการบรโภคอาหารเพอสขภาพ วธการด าเนนงาน การศกษาครงนเปนการศกษาทศนคตของผสงอายในเขตเทศบาลนครอบลตอการบรโภคอาหารเพอสขภาพ ซงในเนอหาประกอบดวย ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ความรความเขาใจ ความคดเหน และพฤตกรรมในการแสดงออกของผสงอายตอการบรโภคอาหารเพอสขภาพ ประชากรในการศกษาครงนคอ กลมสงอายหรอผทมอายตงแต 60 ปขนไปทงชายและหญง ในเขตเทศบาลนครอบล โดยท าการวเคราะหโดยเครองมอสถตทใช คอ สถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) ) ประกอบดวยความถ (Frequency) รอยละ (Percentage) คาเฉลย (Mean) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) ผลการศกษา ผสงอายตอบแบบสอบถามสวนใหญเปนเพศหญง อายระหวาง 60-64 ป การศกษาต ากวาระดบปรญญาตร อาชพสดทาย คอ เจาของกจการ/คาขาย มรายไดเฉลยตอเดอน 10,000-20,000 บาท ปจจบนอาศอยกบคสมรส/บตรหลาน มภมล าเนาเดมอยในเขตเทศบาลนครอบล จงหวดอบลราชธาน ผตอบแบบสอบถามสวนใหญ ไมมปญหาสขภาพ ถามปญหาสขภาพจะอยในระดบความรนแรงปานกลาง นอกจากนเคยไดรบค าแนะน าเกยวกบการบรโภคอาหารเพอสขภาพของผสงอาย โดยไดรบค าแนะน าจากบคคลในครอบครว เพอนหรอผรวมงาน ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมระดบความร ความเขาใจเกยวกบการบรโภคอาหารเพอสขภาพโดยรวมในระดบมาก โดยมความร ความเขาใจ 3 ล าดบแรก คอ ผสงอายควรหลกเลยงอาหารรสจด เชน หวานจด เคมจด ขาวไมขดส (ขาวกลอง) ใหคณคาทางอาหารสง และผสงอายควรรบประทานพช ผกและผลไมทมกากใยอาหารเปนประจ าเพอชวยในระบบขบถาย ตามล าดบ ผตอบแบบสอบถามเหนดวยกบประเดนตางๆ ทเกยวกบการบรโภคอาหารเพอสขภาพโดยรวมในระดบมาก โดยประเดนทเหนดวยในระดบมาก 3 ล าดบแรก คอ ผสงอายควรกนอาหารจ าพวกแปงและน าตาลใหนอยลง ผสงอายควรหนมารบประทานขาวกลองแทนขาวขาวและขาวเหนยวและผสงอายควรหลกเลยงเครองดมทมแอลกอฮอลและคาเฟอน ตามล าดบ ดานพฤตกรรมการบรโภคอาหารเพอสขภาพ จากผลการศกษาพบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญบรโภคเนอหม และปลา การบรโภคไข (บรโภคทงฟอง) 3 ฟอง/สปดาห นอกจากนยงพบวา มการบรโภคขาวสวยขาว นมถวเหลอง และรบประทานผลไมสด สวนการบรโภคขนมปง บะหม ก วยเตยว จะบรโภคสปดาหละ 1 มอ มการปรงอาหารประเภทผก ดวยวธการผด สปดาหละ 1-2 มอ สวนการปรงอาหารดวยวธการทอด สปดาหละ 3-4 มอ ซงจะใชน ามนพช เชน น ามนถวเหลอง น ามนดอกทานตะวน และน ามนปาลม ทงการผด และการทอด อกทงมการปรงรสชาตอาหารดวย ซอสถวเหลอง/ซอว นอกจากนยงพบวา ผตอบแบบสอบถาม ดมเครองดมทมแอลกอฮอลไมแนนอน (ขนอยกบโอกาส) ในสวนของการบรโภคผลตภณฑเสรมอาหาร พบวาผทเคยบรโภคผลตภณฑอาหารเสรมบรโภคเพอใหมสขภาพทด ในขณะทผไมบรโภคผลตภณฑเสรมอาหารเพราะ ราคาแพง ค ำส ำคญ ทศนคตของผสงอาย , การบรโภคอาหารเพอสขภาพ * อาจารยประจ า คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชธาน อบลราชธาน

บทคดยอ

92

องคการสหประชาชาตไดจดประชมสมชชาโลกเกยวกบผสงอายเมอ พ.ศ. 2525 ณ กรงเวยนนา ประเทศออสเตรย ไดใหความหมายของ ค าวา “ผสงอาย” ดงน ผสงอายคอผทมอาย 60 ปขนไป ทงชายและหญง ผสงอายเปนประชากรทเปนทรพยากรมนษยทมคาของชาต เพราะเปนผทสามารถถายทอดความร และประสบการณใหกบลกหลานและเยาวชนรนหลงอกทงยงเปนผท าประโยชนใหแกสงคม และถาหากผสงอายเปนผทมสขภาพรางกายแขงแรง และสขภาพจตด จะเปนมงขวญของครอบครวและเปนผทถายทอดมรดกทางวฒนธรรมใหแกเยาวชนรนหลงไดเปนอยางดซงในปจจบนเปนยคทมความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลยการแพทยและสาธารณสขพบวาแนวโนมโครงสรางของประชากรผสงอายทวโลกก าลงเพมสงขนเปนล าดบ ส าหรบประเทศไทยพบวา มผสงอาย รอยละ 10.4 ใน พ.ศ. 2548 และเพมขนเปน รอยละ 10.5 ใน พ.ศ. 2549 และมแนวโนมจะเพมขนเปน รอยละ 12.4 ใน พ.ศ. 2555 และในป พ.ศ. 2568 คาดการณวาจะเพมขนเปนรอยละ 20.0 ตอจ านวนประชากรแสนคน (Healthcorners, 2553: ออนไลน)

จ านวนประชากรในวยสงอายทเพมขนทกขณะสงผลใหปญหาสขภาพของผสงอายเพมขนตามไปดวย ไมวาจะเปนโรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคปวดขอและกระดก โรคหวใจ โรคตอกระจกเปนตน (จนทรเพญ ชประภาวรรณ, 2539) ซงถอเปนปญหาส าคญปญหาหนงของประเทศทตองด าเนนการแกไข โดยแนวทางแกไขวธหนงกคอการเลอกบรโภคอาหารทด มประโยชนแกรางกายและเหมาะสมกบวยสงอาย เพอปองกนปญหาการเจบปวยและชะลอความแกหรอความเปนอยของผสงอายไวไดนาน มสขภาพแขงแรงด และไมมโรคภยมาเบยดเบยน

การบรโภคอาหารเพอสขภาพของผสงอายในทน คอการบรโภคอาหารทมประโยชนตอรางกายใหเหมาะสมกบวย เชน จากทเคยดมนมธรรมดากเปลยนเปนดมนมทมแคลเซยมสง จากทเคยรบประทานขาวธรรมดากเปลยนมาเปนขาวกลองแทน หรอการเพมปรมาณการบรโภคผกและผลไมใหมากขนกวาเดม เปนตน การจะปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคไดผสงอายตองมทศนคตมความรความเขาใจเกยวกบการบรโภคอาหารเพอสขภาพเปนอยางดแตกมผบรโภคอกกลมทยงมพฤตกรรมการบรโภคอาหารในทางลบ เชน พฤตกรรมการดมกาแฟ ชานม โอเลยง หรอโกโกพฤตกรรมการเตมน าตาล น าปลาลงในอาหาร และพฤตกรรมการรบประทานอาหารรสจด (ทวศลป ศรอกษร, 2551) ซงการทบคคลจะปรบเปลยนพฤตกรรมเดมไปสพฤตกรรมทสงเสรม

สขภาพนนเปนสงทกระท าไดยากและมแนวโนมทบคคลอาจไมสามารถกระท าไดอยางตอเนองเพราะปจจยทส าคญในการจงใจใหมการปรบเปลยนพฤตกรรมนนคอ ปจจยดานความคดและความรสกทเฉพาะเจาะจงตอพฤตกรรม (Pender et al, 2006)

ดวยเหตนทศนคตในการบรโภคอาหารเพอสขภาพของผสงอาย จงมความส าคญอยางยง ผสงอายจะมปญหาสขภาพเปนปญหาส าคญทงนเนองมาจากผสงอายมการเตรยมตวนอยมากในการดแลรกษาสขภาพ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

93

และการออกก าลงกาย โดยโรคทผปวยเจบปวยมากทสด ไดแก โรคกลามเนอรวม โรคระบบไหลเวยนโลหต และกลมโรคทางเดนหายใจ นอกจากนในเขตเทศบาลนครอบล ยงขาดการใหการดแลผสงอายจากสถาบนครอบครว อาจเนองมาจากการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม ท าใหสถาบนครอบครวมขนาดเลกลง และลดบทบาทในการใหการดแลผสงอาย (ส านกสงเสรมและพทกษผสงอาย, 2554: ออนไลน) ดงนนผศกษาจงมความสนใจทจะศกษาถงทศนคตของสมาชกชมรมผสงอายในเขตเทศบาลนครอบลทมตอการบรโภคอาหารเพอสขภาพ เพอใหทราบถงความคดเหนของผสงอายตอการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคอาหารทมประโยชนตอรางกายใหเหมาะสมกบวย ผสงอายมความเขาใจในเรองการบรโภคอาหารเพอสขภาพมากนอยแคไหน และเพอเปนแนวทางในการสงเสรมปองกนโรคตางๆทจะเกดกบผสงอายทเกยวเนองกบพฤตกรรมการบรโภคอาหารเพอสขภาพ

เพอศกษาทศนคตของสมาชกชมรมผสงอายในเขตเทศบาลนครอบลตอการบรโภคอาหารเพอสขภาพ

ตวแปรอสระ ตวแปรตำม

วตถประสงคของกำรวจย

กรอบแนวคด

ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถำม

- เพศ

- กลมอาย

- ระดบการศกษา

- อาชพหลกสดทาย

- รายไดตอเดอน

- ปญหาสขภาพ

ทศนคตของสมำชกชมรมผสงอำยในเขตเทศบำลนครอบล

ตอกำรบรโภค

อำหำรเพอสขภำพ

- ความร ความเขาใจ

- ความคดเหน

- พฤตกรรมการบรโภค

94

ในการศกษาทศนคตของสมาชกชมรมผสงอายในเขตเทศบาลนครอบลตอการบรโภคอาหารเพอสขภาพประกอบดวยขอบเขตเนอหา ขอบเขตประชากร และขนาดตวอยาง วธการคดเลอกตวอยางเครองมอทใชในการศกษา การวเคราะหขอมล และระยะเวลาทใชในการศกษา ดงน ขนำดตวอยำงและวธกำรคดเลอกตวอยำง การศกษาครงนจะใชวธการสมตวอยางแบบสะดวก (Convenience Sampling) โดยค านวณจากกลมประชากรสมาชกชมรมผสงอายทอาศยอยในเขตเทศบาลนครอบลจ านวน 5,390 คน (ส านกงานสถตเทศบาลนครอบล, 2556) เมอท าการค านวณตามสตรของ ทาโร ยามาเน (Taro Yamane) (อางในสชาดา กระนนทร, 2545) ทระดบความเชอมนรอยละ 95 ความคลาดเคลอนรอยละ 10 เนองจากใชประชากรผทมอายตงแต 60 ปขนไปทงชายและหญง และอาศยอยในเขตเทศบาลนครอบล ดงนนขนาดกลมตวอยางทเหมาะสมจ านวน 380 ตวอยาง กำรเกบรวบรวมขอมล ขอมลปฐมภม (Primary Data) ไดจากการเกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยางสมาชกชมรมผสงอายทอาศยอยในเขตเทศบาลนครอบล โดยใชแบบสอบถาม (Questionnaire) จ านวน 380 ชด ขอมลทตยภม (Secondary Data) ไดจากการรวบรวมขอมลทอยในรปบทความทาง วชาการ ทฤษฏ งานวจยทเกยวของ ไดแก สงตพมพ เอกสารทเกยวของทงขอมลจากภาครฐและภาคเอกชน ต าราทางวชาการและขอมลทเผยแพรผานระบบอนเตอรเนต เครองมอทใช ในกำรศกษำ เครองมอท ใ ชในการเกบรวบรวมขอมล คอ แบบสอบถาม (Questionnaires) โดยแบง ออกเปน 4 สวน ดงน สวนท 1 ขอมลทวไปเกยวกบผตอบแบบสอบถาม ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ รายไดเฉลยตอเดอน สวนท 2 ขอมลดานความร ความเขาใจเกยวกบการบรโภคอาหารเพอสขภาพ สวนท 3 ขอมลดานความคดเหนทมตอการบรโภคอาหารเพอสขภาพ สวนท 4 ขอมลดานพฤตกรรมของผสงอายตอการบรโภคอาหารเพอสขภาพ ควำมเทยงตรง และควำมเชอมน (Reliability) ของแบบสอบถำม ผท าการศกษาสรางแบบสอบถาม แลวท าการทดลองแจกแบบสอบถาม (pre-test) จ านวน 100 ชด กบกลมตวอยางผสงอาย แลวน าผลทไดไปวเคราะหคาทางสถตโดยใชความถ (frequency) รอยละ (percentage) และคาเฉลย (Mean) พบวา Cronbach’s Alpha คาความเชอมนของเครองมอ เทากบ 0.689 แสดงวาแบบสอบถามมความนาเชอถอ

ขอมลทรวบรวมไดจาก แบบสอบถามน ามาท าการวเคราะหโดยเครองมอสถตทใช คอ สถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) ประกอบดวยความถ (Frequency) รอยละ (Percentage) คาเฉลย (Mean) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) เพอสรปขอมลขางตนจากแบบสอบถามทเกบได

วธด ำเนนกำรวจย

ผลกำรวจย

95

ผสงอายตอบแบบสอบถามสวนใหญเปนเพศหญง อายระหวาง 60-64 ป การศกษาต ากวาระดบปรญญาตร อาชพสดทาย คอ เจาของกจการ/คาขาย มรายไดเฉลยตอเดอน 10,000-20,000 บาท ปจจบนอาศอยกบคสมรส/บตรหลาน มภมล าเนาเดมอยในเขตเทศบาลนครอบล จงหวดอบลราชธาน ผตอบแบบสอบถามสวนใหญ ไมมปญหาสขภาพ ถามปญหาสขภาพจะอยในระดบความรนแรงปานกลาง นอกจากนเคยไดรบค าแนะน าเกยวกบการบรโภคอาหารเพอสขภาพของผสงอาย โดยไดรบค าแนะน าจากบคคลในครอบครว เพอนหรอผรวมงาน

ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมระดบความร ความเขาใจเกยวกบการบรโภคอาหารเพอสขภาพโดยรวมในระดบมาก โดยมความร ความเขาใจ 3 ล าดบแรก คอ ผสงอายควรหลกเลยงอาหารรสจด เชน

หวานจด เคมจด ขาวไมขดส (ขาวกลอง) ใหคณคาทางอาหารสง และผสงอายควรรบประทานพช ผกและผลไมทมกากใยอาหารเปนประจ าเพอชวยในระบบขบถาย ตามล าดบ

ผตอบแบบสอบถามเหนดวยกบประเดนตางๆ ทเกยวกบการบรโภคอาหารเพอสขภาพโดยรวมในระดบมาก โดยประเดนทเหนดวยในระดบมาก 3 ล าดบแรก คอ ผสงอายควรกนอาหารจ าพวกแปงและน าตาลใหนอยลง ผสงอายควรหนมารบประทานขาวกลองแทนขาวขาวและขาวเหนยวและผสงอายควรหลกเลยงเครองดมทมแอลกอฮอลและคาเฟอน ตามล าดบ

ดานพฤตกรรมการบรโภคอาหารเพอสขภาพ จากผลการศกษาพบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญบรโภคเนอหม และปลา การบรโภคไข (บรโภคทงฟอง) 3 ฟอง/สปดาห นอกจากนยงพบวา มการบรโภคขาวสวยขาว นมถวเหลอง และรบประทานผลไมสด สวนการบรโภคขนมปง บะหม กวยเตยว

จะบรโภคสปดาหละ 1 มอ มการปรงอาหารประเภทผก ดวยวธการผด สปดาหละ 1-2 มอ สวนการปรง

อาหารดวยวธการทอด สปดาหละ 3-4 มอ ซงจะใชน ามนพช เชน น ามนถวเหลอง น ามนดอกทานตะวน และน ามนปาลม ทงการผด และการทอด อกทงมการปรงรสชาตอาหารดวย ซอสถวเหลอง/ซอว นอกจากนยงพบวา ผตอบแบบสอบถาม ดมเครองดมทมแอลกอฮอลไมแนนอน (ขนอยกบโอกาส) ในสวนของการบรโภคผลตภณฑเสรมอาหาร พบวาผทเคยบรโภคผลตภณฑอาหารเสรมบรโภคเพอใหมสขภาพทด ในขณะทผไมบรโภคผลตภณฑเสรมอาหารเพราะ ราคาแพง

ผลกำรวจย

96

1. สามารถน าทศนคตของสมาชกชมรมผสงอายในเขตเทศบาลนครอบลตอการบรโภคอาหารเพอสขภาพไปใชเปนขอมลในการสงเสรมปองกนปญหาสขภาพทเกดจากพฤตกรรมการบรโภคอาหารของผสงอายและเปนแนวทางในการท าวจยในพนทอนตอไป

2. สามารถน าผลการวจยไปเปนขอมลในการพฒนางานวจยเพอสรางโปรแกรมในการสงเสรมปองกนพฒนาสขภาพรางกายของผสงอาย

กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. 2538. ขอก าหนดสารอาหารทควรไดรบประจ าวนและแนวทางการ

บรโภคอาหาร ส าหรบคนไทย. กรงเทพฯ : กระทรวงสาธารณสข.

กองโภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. 2544. การดแลตนเองดานโภชนาการส าหรบ

ผสงอาย. กรงเทพ :โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก.

กณฑล เวชสาร. 2546. การวจยการตลาด. กรงเทพฯ: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

จนทรเพญ ชประภาวรรณ. 2539. รายงานการส ารวจสถานะสขภาพอนามยของประชาชนไทยดวยการ

สอบถามและตรวจรางกายทวไป ครงท 1 พ.ศ. 2434-2535. กรงเทพฯ : บรษทดไซร จ ากด.

ทวศลป ศรอกษร. 2551. ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารของผสงอายในเขต

กรงเทพมหานคร.วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวทยาศาสตรการกฬา

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ธงชย สนตวงษ. 2539. การศกษาเกยวกบความรความเขาใจ ทศนคต และพฤตกรรมของบคคลทวไป.

โรงพมพไทยวฒนาพาณช.

นงลกษณ สงหแกว. 2544. ภาวะโภชนาการและพฤตกรรมการบรโภคอาหารของผสงอาย บานชางเคยน

อ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม. การคนควาแบบอสระวทยาศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาโภชน

ศาสตรศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

ศนสนย สมตะเกษการน. (2528). การศกษาสขภาพจตของผปวยโรคเรอน. วทยานพนธปรญญา

มหาบณฑต สาขาจตวทยาคลนก บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

ศรวรรณ สทธจตต. 2540. ผลตภณฑธรรมชาตเพอสขภาพ. ม.ป.ท.

อภปรำยผล

เอกสำรอำงอง

97

ศรวรรณ เสรรตน. 2546. องคการและการจดการ. กรงเทพฯ: บรษท ธรรมสาร จ ากด.

สราญจตต ฉายทองค า, ภากร ธมพพธ และวรวทย บญชวย. 2538. พฤตกรรมการใชอาหารเสรม

สขภาพ. ปรญญานพนธเภสชศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.ส านกงาน

คณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข. 2550. ผลตภณฑเสรมอาหาร.(ระบบ

ออนไลน). แหลงทมา http://webnotes.fda.moph.go.th/ (17 ธนวาคม 2556)

ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข. 2552. ขาวสารการแนะน าวธเลอกซอ

และการบรโภคผลตภณฑเสรมอาหาร. (ระบบออนไลน). แหลงทมา

http://www.fda.moph.go.th (2 ธนวาคม 2556)

ส านกสงเสรมและพทกษผสงอาย. 2556.สถานการณผสงอายไทย พ.ศ. 2555. [ระบบออนไลน].

แหลงทมา http://www.oppo.opp.go.th/ (17 พฤษภาคม 2556)

สชาดา กระนนทร. 2545. ทฤษฎและวธการส ารวจตวอยาง. กรงเทพฯ : โรงพมพจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

สภาพร พลนกร. 2548 พฤตกรรมผตอบแบบสอบถาม. กรงเทพ : โฮลสตก พบลชชง.

อบลวรรณ ปนทะ. 2552. ภาวะโภชนาการและการบรโภคอาหารของผสงอาย. การคนควาแบบ

อสระวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาโภชนศาสตรศกษา มหาวทยาลยเชยงใหม.

อดลย จาตรงคกล และดลยา จาตรงคกล. 2549. พฤตกรรมผบรโภค. กรงเทพ : โรงพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

Pender, N. J., Murdaugh, C.L., & Parsons, M.A. 2006. Health promotion in nursing

practice. Fifth edition. New Jersey: Pearson Prentice Hall.

98

The objective of this independent study was to investigate the attitudes of elders person under Ubon Ratchathani Municipality towards consumption of health food. The data was collected from 100 questionnaires distributed to respondents with the following results. The majority of respondents were female with age range between 60 – 64 years old and the educational level below Bachelor degree. The last occupation of the respondents was business owner or merchant with salary of 10,000 – 20,000 baht per month. They currently lived with spouse/children and Chiang Mai was their original hometown. The majority of the respondents did not have health problem. If the health problems existed, the severity was at medium level. In addition, the respondents also received suggestion relevant to health food consumption for elders from relatives, friends, or colleagues. The cognitive aspect for the majority of respondents was at high level. The highest ranking of three cognitive factors included; (1) elders should avoid strong taste food such as highly sweetened and salted food, (2) consumption of brown rice with highly nutritious ingredient should be encouraged, and (3) elders should regularly consume high fiber vegetables and fruits to aid the bowel movement, respectively. The respondents also agreed with various aspects relevant to health food consumption at high level. The mostly agreed three topics were as following; (1) elders should consume less starch and sugar containing foods, (2) elders should replace white rice and glutinous rice with brown rice, and (3) elders should avoid drinks which contained alcohol and caffeine, respectively. On the aspect of consuming health food, the majority of respondents consumed pork and fish meat with three whole eggs per week. In addition, white rice, soy milk, and fresh fruits were also the preferred choices. The consumption of bread and noodles occurred one meal a week. The cooking of vegetables by stir frying was done once or twice a week. This was compared to oil frying at 3-4 times per week. Vegetable oils such as soybean, sunflower, and palm oils were used for both stir frying and deep frying. The seasoning of food was also done with variety of soy sauces. Furthermore, the consumption of alcoholic beverages by the respondents was not conformed to a specific pattern as these activities depended strongly on the occasion. The consumption of nutritional supplements was done with the objective of maintaining general well beings, however, the reason for not taking the supplements was due to the relatively expensive price. Keyword Attitudes of Elder person , Consumption of Health Food

Abstract

99

P13 พฤตกรรมการบรโภคอาหารของเกษตรกรผปลกยาสบจงหวดรอยเอด ลลดา ปกเขมายง*

การวจยครงเปนการวจยเชงส ารวจ เพอศกษาพฤตกรรมการบรโภคอาหาร ของเกษตรกรผปลก

ยาสบ จงหวดรอยเอด กลมตวอยางคอ เกษตรกรผปลกยาสบในฤดการปลกยาสบป พ.ศ. 2556/2557 ในจงหวดรอยเอด ค านวณขนาดกลมตวอยางโดยใชสตรของ Yamane ไดกลมตวอยางจ านวน 358 คน เกบขอมลโดยแบบสอบถาม วเคราะหขอมลโดยใช ความถ (Frequency) คารอยละ (Percentage) คาเฉลย (Mean) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviations) ผลการวจย 1) พฤตกรรมการบรโภคอาหารของเกษตรกรผปลกยาสบจงหวดรอยเอดโดยรวมอยในระดบปานกลาง มคาเฉลย 2.39 2) พฤตกรรมการบรโภคอาหารทอยในระดบดไดแก ดานนสยบรโภคอาหาร มคาเฉลย 3.42 และประเภทของอาหารทรบประทาน มคาเฉลย 3.38 3) ปจจยทท าใหเกดพฤตกรรมการบรโภคอาหาร คอ ปจจยทตวบคคล ไดแก บรโภคนสย ปจจยดานเศรษฐกจไดแก รายไดของครอบครว และปจจยดานสงคมและวฒนธรรม ค ำส ำคญ : พฤตกรรม บรโภคอาหาร เกษตรกรผปลกยาสบ * อาจารยประจ า คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชธาน อบลราชธาน จงหวดรอยเอดมพนทสวนใหญเปนทราบสง ประชากรสวนใหญประกอบอาชพการเกษตร จากรายงานการส ารวจของศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ ในป พ.ศ. 2553 พบวา พนทจงหวดรอยเอด มเกษตรกรผปลกยาสบมากทสดคอ จ านวน 16,834 คน1 พนธเตอรกช (Turkish) เปนทนยมปลกมากทสดเพราะเปนใบยาบมแดด มความหอมเฉพาะตวจากแวกซหรอเรซนทสะสมอยในใบยา เหมาะกบอากาศแบบแหงแลง ดนทรายจด ไมอมน า2 ในแตละปท ารายไดใหแกชาวไร 400 – 500 ลานบาท3 เมอเทยบกบพชชนดอนคอมรายไดตอไรสงและมราคาประกนรบซอทแนนอนโดยมการประกาศลวงหนากอนฤดการเพาะปลก4และเปนพชเศรษฐกจทท ารายไดใหกบประเทศไทยเปนจ านวนมาก ซงจะ เหนไดจากรายไดทโรงงานยาสบสงใหแกรฐบาลในป พ.ศ. 2554 และ 2555 มมลคากวา 56,304.46 และ 61,955.02 ลานบาท 5

ยาสบถงแมเปนพชเศรษฐกจทส าคญและท ารายไดใหกบเกษตรกรผปลกยาสบ เปนจ านวนมาก แตปญหาและผลกระทบทเกดขนจากการประกอบอาชพปลกยาสบ มทงผลกระทบเชงบวกและเชงลบ ซงสงผลตอคณภาพชวตของเกษตรกรผปลกยาสบ รายไดเฉลยจากการปลกยาสบทคอนขางสงท าใหเกษตรกรผปลกยาสบสวนใหญมการรบรเชงบวกตอผลกระทบทางสงคมและวฒนธรรม ในเรองของ

บทคดยอ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

100

ความสมพนธของครอบครวและเครอญาต มรายไดด มเงนออม การใหการศกษาของบตรหลานในระดบทสงขน การน าสงอ านวยความสะดวกมาใชในครวเรอน ตลอดจนการอพยพไปท างานตางถนลดนอยลงและท าใหฐานะความเปนอยดขน 6 แตในการท าการเพาะปลกยาสบอยางเขมขนเพอสงขายโรงงานยาสบ ระบบการเพาะปลกยาสบทงหมดลวนถกก าหนดดวยมาตรฐานของสนคาและความตองการของตลาด หากผลผลตของเกษตรกรไมไดมาตรฐานกจะถกตดราคา ยอมหมายถงการขาดทนและการเปนหนสน จงน ามาซงการเปลยนแปลงวถชวต ท าใหเกษตรกรมการเจบปวยบอยครง สขภาพออนแอลงเนองจากการพกผอนไมเพยงพอ มอาการวงเวยนศรษะ ปวดหลง ปวดเอว ปวดเมอยกลามเนอและกระดก ขาดการออกก าลงกาย การสมผสสารเคม 7 เกษตรกรตองตนนอนเวลา 04.30 น. เขานอนเวลา 23.00-24.00 น.8 จากการเปลยนแปลงของเวลาดงกลาวอาจสงผลใหเกษตรกรมพฤตกรรมการรบประทานอาหารทเปลยนแปลงไป หรอมการดมเครองดมเพอท าใหมแรงในการท างานและไดผลผลตตามทตองการ การบรโภคอาหารและเครองดมถอเปนสงจ าเปนตอการด ารงชวตของมนษยทกคน และเปนตวชวดถงสขอนามยทด รวมทงเปนเครองชวดถงสขภาพของผบรโภค9 ปญหาจากการมพฤตกรรมการบรโภคทไมเหมาะสม ไมไดสดสวน ขาดความสมดล ละเลย หรอมองขามคณคาทางโภชนาการ สงผลใหเกดโรคไมตดตอเรอรงหรอเรยกวาโรควถชวตทสามารถปองกนไดทส าคญ ไดแก โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจ โรคหลอดเลอดสมอง และโรคมะเรง ซงในแตละปมผปวยจ านวนมาก10 จากสถตสาเหตการปวยตายของประชาชนในจงหวดรอยเอด 4 อนดบ พบวา ในปพ.ศ. 2550-2555 คอ โรคเบาหวาน จ านวน 10,163, 10,822, 11,836, 13,347, 14,173 อตราปวย 776.21, 827.43, 905.11, 1,019.68, 1,084.07 ตอแสนประชากร โรคความดนโลหตสง จ านวน 7,592, 8,909, 9,676, 11,467, 12,969 อตราปวย 579.84, 681.17, 739.93, 876.06, 991.98 ตอแสนประชากร โรคหวใจขาดเลอด จ านวน 2,829, 2,975, 3,416, 3,856, 4,121 อตราปวย 216.07, 227.46, 261.22, 294.59, 315.21 ตอแสนประชากร และโรคหลอดเลอดสมอง จ านวน 1,851, 491, 2,144, 2,600, 2,722 อตราปวย 141.37, 75.17, 163.95, 198.63, 208.20 ตอแสนประชากร (ส านกนโยบายและยทธศาสตร ออนไลน : 2555) 11 ดงนนจะเหนไดวาโรคทเปนสาเหตการปวยและเสยชวตทส าคญดงกลาวเปนโรคทเกดจากการมพฤตกรรมสขภาพไมถกตองและไมเหมาะสม ท าใหสขภาพไมสมบรณแขงแรงเจบปวยดวยโรคตางๆ สงผลกระทบตอสภาพการเปนอยของบคคล ครอบครว สงคมและสงผลตอการพฒนาประเทศ หากมการสงเสรมใหประชาชนมพฤตกรรมสขภาพทถกตองเหมาะสมจะชวยลดปญหาสาธารณสขลงได ดงนนผวจยจงสนใจศกษาพฤตกรรมการบรโภคอาหารของและปจจยทท าใหเกดพฤตกรรมการบรโรคอาหารของเกษตรกรผปลกยาสบ จงหวดรอยเอด เพอเปนแนวทางในการปองกนการเกดโรคและสงเสรมสขภาพตอไป

เพอศกษาพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเกษตรกรผปลกยาสบ จงหวดรอยเอด

วตถประสงคของกำรวจย

101

กรอบแนวคดในการศกษาวจยครงน ผวจยใชแนวคดจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ ปจจยดานชวสงคม หมายถง ปจจยภายในตวบคคลท เปนพนฐานทกอใหเกดแรงจงใจในการแสดงพฤตกรรมของบคคลประกอบดวยเพศ อาย สถานภาพสมรส รายได ระยะเวลาทปลกยาสบ โรคประจ าตว ยาทใชเปนประจ าและจ านวนชวโมงการท างาน

ปจจยทท าใหเกดพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเกษตรกรผปลกยาสบ จงหวดรอยเอด ไดแก ดานนสยบรโภคอาหาร ประเภทของอาหาร และประเภทของเครองดม

เหตผลของการบรโภคอาหารของเกษตรกรผปลกยาสบ จงหวดรอยเอด ไดแก ดานนสยบรโภคอาหาร ประเภทของอาหาร และประเภทของเครองดม

ประชำกร ทใชในการวจยครงนคอเกษตรกรผปลกยาสบในฤดการปลกยาสบป พ.ศ. 2556/2557 ในจงหวดรอยเอด จ านวน 3,445 คน

กลมตวอยำง ในการวจยครงนคอ เกษตรกรผปลกยาสบในฤดการปลกยาสบป พ.ศ. 2556/2557 ในจงหวดรอยเอด จ านวน 3,445 คน ค านวณขนาดของกลมตวอยางโดยใชสตร Yamane 13 ซงผวจยก าหนดใหระดบความคลาดเคลอนเทากบ 0.05 กลมตวอยาง ค านวณโดยใชสตร Yamane เมอ N แทน ขนาดของประชากร n แทน ขนาดของกลมตวอยาง e แทน ความคลาดเคลอนของกลมตวอยาง (0.05)

แทนคา n = 3,445 1 + (3,445) (.05)2 = 3,445 1 + 8.6125 N = 358 คน ดงนนไดขนาดกลมตวอยางจ านวน 358 คน เครองมอทใชในกำรวจย เครองมอทใชในการวจยครงน เปนสอบถามผวจยสรางขนจากแนวคดและทฤษฏทเกยวของ โดยแบงออกเปน 3 สวน ดงน สวนท 1 ขอมลสวนบคคลเกยวกบตวผตอบแบบสอบถาม ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส รายได ระยะเวลาทปลกยาสบ โรคประจ าตว ยาทใชเปนประจ า จ านวนชวโมงการท างาน จ านวน 8 ขอ ลกษณะของแบบสอบถามเปนแบบตรวจสอบรายการ (Check list)

N

1 + Ne2

n =

กรอบแนวคดกำรวจย

วธด ำเนนกำรวจย

102

สวนท 2 แบบสอบถามพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเกษตรกรผปลกยาสบ จงหวดรอยเอด แบงออกเปน 3 ดาน ไดแก ดานนสยบรโภคอาหาร ประเภทของอาหารและประเภทของเครองดม จ านวน 30 ขอ

การแบงเกณฑคะแนนเฉลยเพอแปลผล โดยแบงเปน 4 ระดบตามชวงคะแนนเฉลย ดงน (นตยา จนทรแจมดารา 2548 : 75) 14 ดงน = คะแนนสงสด - คะแนนต าสด ระดบการวด

= 4 - 1 3 = 1.00 แบบสอบถามพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเกษตรกรผปลกยาสบ จงหวดรอยเอด ประกอบดวยขอค าถามดานบวกและขอค าถามดานลบ เปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) แบงออกเปน 4 ระดบ คอ ปฏบตเปนประจ า ปฏบตบางครง ปฏบตนานๆครง และไมปฏบตเลย (บญชม ศรสะอาด 2545 : 102-103)15 ปฏบตเปนประจ า หมายถง ปฏบตกจกรรมนนทกวน ปฏบตเปนบางครง หมายถง ปฏบตกจกรรมนนบอยครงหรอ 3-6 วน/สปดาห ปฏบตนานๆครง หมายถง ปฏบตกจกรรมนนบางครงหรอ 1-2 วน/สปดาห ไมปฏบตเลย หมายถง ไมเคยปฏบตกจกรรมนนเลย เกณฑการใหคะแนนขอค าถามเปนขอค าถามเชงบวกและเชงลบ มเกณฑการใหคะแนน ดงน ขอค าถามเชงบวก ขอค าถามเชงลบ ปฏบตเปนประจ า ให 4 คะแนน ปฏบตเปนประจ า ให 1 คะแนน ปฏบตบางครง ให 3 คะแนน ปฏบตบางครง ให 2 คะแนน ปฏบตนานๆครง ให 2 คะแนน ปฏบตนานๆครง ให 3 คะแนน ไมปฏบตเลย ให 1 คะแนน ไมปฏบตเลย ให 4 คะแนน เกณฑการประเมนผลคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเกษตรกรผปลกยาสบจงหวดรอยเอด ดานบวก

มคะแนนเฉลย = 3.01 - 4.00 หมายถง มพฤตกรรมการบรโภคอาหารระดบด มคะแนนเฉลย = 2.01 - 3.00 หมายถง มพฤตกรรมการบรโภคอาหารระดบปานกลาง

มคะแนนเฉลย = 1.01 - 2.00 หมายถง มพฤตกรรมการบรโภคอาหารระดบพอใช มคะแนนเฉลย = 0.01 - 1.00 หมายถง มพฤตกรรมการบรโภคอาหารระดบไมด เกณฑการประเมนผลคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเกษตรกรผปลกยาสบจงหวดรอยเอด ดานลบ

มคะแนนเฉลย = 3.01 - 4.00 หมายถง มพฤตกรรมการบรโภคอาหารระดบไมด มคะแนนเฉลย = 2.01 - 3.00 หมายถง มพฤตกรรมการบรโภคอาหารระดบพอใช

มคะแนนเฉลย = 1.01 - 2.00 หมายถง มพฤตกรรมการบรโภคอาหารระดบปานกลาง มคะแนนเฉลย = 0.01 - 1.00 หมายถง มพฤตกรรมการบรโภคอาหารระดบด

103

สวนท 3 แบบสอบถามเกยวกบเหตผลของพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเกษตรกรผปลกยาสบ จงหวดรอยเอด ไดแก นสยบรโภคอาหาร ประเภทของอาหาร และประเภทของเครองดมจ านวน 30 ขอ กำรเกบรวบรวมขอมล 1. ผวจยเกบขอมลดวยตนเอง 2. น าแบบสอบถามมาตรวจสอบความสมบรณ ครบถวนของขอมลและวเคราะหขอมล สถตทใชในกำรวเครำะหขอมล ผวจยน าขอมลทไดมาวเคราะหขอมลดวยคอมพวเตอร โดยใชโปรแกรมส าเรจรปมขนตอนการวเคราะหตามล าดบดงน 1. หาความเชอมนของแบบสอบถามโดยค านวณคาสมประสทธ Alpha ของ Cronbach (บญชม ศรสะอาด 2545 : 99-101) 16

2. วเคราะหขอมลเกยวกบปจจยสวนบคคล วเคราะหโดยใชการแจกแจงความถ รอยละ 3. วเคราะหพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเกษตรกรผปลกยาสบ จงหวดรอยเอด โดยใชแจก

แจงความถ รอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน 4. วเคราะหเหตผลของพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเกษตรกรผปลกยาสบ จงหวดรอยเอด

โดยใชแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน จรยธรรมกำรวจย

ผานการขอจรยธรรมการวจยในมนษย มหาวทยาลยราชธาน จงหวดอบลราชธาน 1.ขอมลทวไปประชากรทศกษาพบวา เปนเพศหญง รอยละ 53.9 เพศชาย รอยละ 46.1 สวนใหญมอายระหวาง 36-50 ป รอยละ 49.4 สถานภาพสมรส รอยละ 85.5 รายไดเฉลยตอเดอน 5,001-10,000 บาท รอยละ 45.8 ระยะเวลาทปลกยาสบมากกวา 20 ป รอยละ 53.4 ไมมโรคประจ าตว รอยละ89.7 ยาทใชเปนประจ าคอยารกษาโรคความดนโลหตสงและเบาหวาน รอยละ 4.7 จ านวนชวโมงการท างานมากกวา 12 ชวโมง รอยละ 50.8

2. พฤตกรรมการบรโภคอาหารของเกษตรกรผปลกยาสบ จงหวดรอยเอดโดยรวม อยในระดบปานกลาง มคาเฉลย 2.39 พฤตกรรมดานบวกอยในระดบด มคาเฉลย 3.23 (SD = 0.76) พฤตกรรมดานลบอยในระดบพอใช มคาเฉลย 2.39 (SD = 0.76) พฤตกรรมการบรโภคอาหารไดแก ดานนสยการบรโภคอาหารดานบวกอยในระดบด มคาเฉลย 3.42 (SD = 0.58) ดานลบอยในระดบพอใช มคาเฉลย 2.07 (SD = 0.75) ประเภทของอาหารทรบประทาน ดานบวกอยในระดบด มคาเฉลย 3.38 (SD = 0.75) ดานลบอยในระดบพอใช มคาเฉลย 2.07 (SD = 0.75) และประเภทของเครองดมดานบวก อยในระดบพอใช มคาเฉลย 2.71 (SD = 0.82) และดานลบอยในระดบพอใช มคาเฉลย 2.77 (SD = 0.86)

3. ปจจยทท าใหเกดพฤตกรรมการบรโภคอาหารคอ ปจจยทตวบคคล ไดแก บรโภคนสยและประเภทของอาหาร ดานเศรษฐกจคอรายไดและจ านวนชวโมงการท างาน นอกจากนยงพบพฤตกรรมเสยงทอาจสงผลตอการเกดโรค เชน การรบประทานอาหารสกๆ ดบๆ อาหารรสจด อาหารหมกดอง อาหารผดและทอด เนอตดมน การดมเครองดมทมแอลกอฮอลและเครองดมทมรสหวาน

ผลกำรวจย

104

4. เหตผลของพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเกษตรกรผปลกยาสบ จงหวดรอยเอด ไดแกบรโภคนสย พบวา เกดจากความเคยชน รอยละ 60.1 ท างานไมเสรจ รอยละ 52.2 และรบประทานอาหารเมอหวจด รอยละ 49.9 ประเภทของอาหาร พบวา รบประทานแลวไดวตามน รอยละ 60.9 ยอยงาย รอยละ 55.3 และมกลนหอม รอยละ 50.8 และประเภทของเครองดม พบวา ท าใหสขภาพแขงแรง รอยละ 61.7 ท าใหสดชน รอยละ 53.4 และไดพลงงาน รอยละ 49.4

การวจยครงนเพอศกษาพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเกษตรกรผปลกยาสบ จงหวดรอยเอดพบวา เกษตรกรผปลกยาสบจงหวดรอยเอดมพฤตกรรมการบรโภคอาหารโดยรวมอยในระดบปานกลาง มคาเฉลย 2.39 ดานบวกอยในระดบด มคาเฉลย 3.23 (SD = 0.76) ดานลบอยในระดบพอใช มคาเฉลย 2.39 (SD = 0.76) ทงนอาจเนองมาจากการเหนอยลาจากการท างานจงท าใหเกษตรกรตระหนกถงการรบประทานอาหารทคณคาทางโภชนาการทท าใหมสขภาพดและมก าลงพอทสามารถท างานได สวนพฤตกรรมทเปนดานลบ เชน การดมเครองดมชก าลง อาจเนองจากท าใหสดชน กะปกะเปาในการท างานจงท าใหยงมการดมเครองดมชก าลง ถงรอยละ 60

พฤตกรรมการบรโภคอาหารไดแก ดานนสยการบรโภคอาหารดานบวกอยในระดบด มคาเฉลย 3.42 (SD = 0.58) ซงเปนพฤตกรรมการบรโภคอาหารทเหมาะสมทงนเนองอาจจะไดรบความรจากสอหรอบคลากรทางสขภาพ ท าใหเกษตรกรตระหนกในเรองของการรบประทานอาหารเพอปองกนการเกดโรค เชน แผลกระเพาะอาหาร มการรบประทานอาหารใหตรงเวลา รอยละ 89 การไมรบประทานอาหารรสจด รอยละ 86 ดานลบอยในระดบพอใช มคาเฉลย 2.07 (SD = 0.75) อาจเกดจากความเคยชนในการรบประทานอาหาร รอยละ 76 ไมมเวลาในการปรงอาหารใหม รอยละ 65 เนองจากเรงรบในการท างาน เพอใหไดผลผลตตามทตองการ ประเภทของอาหารทรบประทาน ดานบวกอยในระดบด มคาเฉลย 3.38 (SD = 0.75) มการรบประทานอาหารทเหมาะสม คอ ไมรบประทานอาหารรสจด เพราะจะท าใหกรดหลงออกมามาก ท าใหเกดแผลในกระเพาะอาหาร รบทานอาหารทยอยงาย รบประทานเนอปลา เปนสวนใหญ ซงท าใหกระเพาะไมท างานหนกมากเกนไป ดานลบอยในระดบพอใช มคาเฉลย 2.07 (SD = 0.75) และประเภทของเครองดมดานบวก อยในระดบพอใช มคาเฉลย 2.71 (SD = 0.82) และดานลบอยในระดบพอใช มคาเฉลย 2.77 (SD = 0.86) อาจเกดจากการดมเครองดมชก าลงเพอใหสดชนและมแรงท างานและท างานไดนานขน ดงนนอาจสรปไดวา ปจจยทท าใหเกดพฤตกรรมการบรโภคอาหาร คอ ปจจยทอยภายในตวบคคล ไดแก บรโภคนสยหรอประเภทของอาหารทรบประทาน ปจจยดานเศรษฐกจไดแก รายไดของครอบครว ราคาอาหาร และปจจยดานสงคมและวฒนธรรมทบคคลนนอาศยอย

อภปรำยผล

105

กำรน ำผลกำรศกษำไปใช

1. เปนแนวทางส าหรบบคลากรทางดานสขภาพจดใหมการสงเสรมสขภาพ ดานการรบประทานอาหารทถกตองและหลกเลยงปจจยเสยงตางๆ ทอาจสงผลตอการเกดโรค

2. เปนแนวทางส าหรบบคลากรทางดานสขภาพ ใชในการปรบปรงและวางแผนประกอบการจดกจกรรมสรางเสรมสขภาพอยางมประสทธภาพ เพอใหเกษตรกรผปลกยาสบ จงหวดรอยเอด มพฤตกรรมการบรโภคอาหารทเหมาะสม กำรศกษำครงตอไป ศกษาความสมพนธระหวางการรบรภาวะสขภาพกบพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเกษตรกรผปลกยาสบ จงหวดรอยเอด

ขอบคณมหาวทยาลยราชธาน ทใหการสนบสนนงบประมาณในการวจย ขอบคณ อ.ดร.จราพร อมรไชย อ.ภาวน ศรสนต และ อาจารยวนดา หาจกร ทกรณาตรวจสอบแบบสอบถาม ขอบคณเกษตรกรผปลกยาสบ จงหวดรอยเอด ทใหความรวมมอในการตอบแบบสอบถาม

1. ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ. เอกสำรสรปสถำนกำรณกำรควบคมกำรบรโภค

ยำสบ. [database on the internet]. 2009 [cited 2010 Jun 1]. Available from : http://www.trc.or.th/th/library/tobacco_info/3-3.php

2. Travel. ใบยำเตอรกช จ.รอยเอด. [database on the internet]. 2012 [cited 2013 August 10]. Available from :http://travel.sanook.com/957079

3. พระดล จงเจรญรตน. ขำวเกษตร. [database on the internet]. 2010 [cited 2013 August 10]. Available from : http://www.kokomax.com/webboard-th-53407-1147162

4. ปฐมพงษ ประทมทพย. 2555. กำรจดกำรกำรผลตและกำรตลำดยำสบเตอรกชเกษตรกรในอ ำเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด ปกำรผลต 2548/2549. รายงานการศกษาอสระ ปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาธรกจการเกษตร บณฑตวทยาลย มหาวยาลยขอนแกน.

5. โรงงานยาสบ กระทรวงการคลง 2555. รำยงำนประจ ำป 2555. [database on the internet]. 2012 [cited 2013 August 1]. Available from : http://thaitobacco.or.th

6.งามพศ ศรบว. 2544. ผลกระทบทำงเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมจำกกำรเพำะปลกยำสบของเกษตรกร อำเภอบำนแพง จงหวดนครพนม. วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยมหาสารคาม.

ขอเสนอแนะ

กตตกรรมประกำศ

เอกสำรอำงอง

106

7. พรพรรณ โพธไชยา และ เกษราวลณ นลวรางกร. คณภำพชวตเกษตรกรผปลกยำสบจงหวดรอยเอด. Proceedings การประชมทางวชาการ “นเรศวรวจย” ครงท 9. กลมวทยาศาสตรการแพทย. 8. นนทกา วฒนประยร. กำรเปลยนแปลงทำงดำนเศรษฐกจและสงคมของเกษตรกรผปลกยำสบ พนธเตอรกชหลงจำกรณรงคงดสบบหร ศกษำกรณบำนหนองไฮ ต ำบลสวนจก อ ำเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยมหาสารคาม, 2539. 9. ธนวรรธน พลวชย และคณะ. โครงกำรส ำรวจทศนคต พฤตกรรมกำรบรโภคอำหำร และน ำของคน

ไทย. 2548. 10. Bureau of Policy and Strategy. Thailand Healthy Lifestyle Strategic Plan B.E.

2011-2020. [database on the internet]. 2011 [cited 2012 Jun 1]. Available from : http://www.moph.go.th/ops/oic

11. ส านกนโยบายและยทธศาสตร. สถตโรคไรเชอ. [database on the internet]. 2012 [cited 2013 August 1]. Available from http://bps.ops.moph.go.th/Health information/statistic, 2555.

12. สถานใบยาไทรงาม 1 และ 2. รำยงำนกำรปลกยำสบ ฤดกำรปลกยำสบ ป พ.ศ. 2556/2557. รอยเอด : ม.ป.พ., 2556.

13. ธรวฒ เอกะกล. ระเบยบวธวจยทำงพฤตกรรมศำสตรและสงคมศำสตร. พมพครงท 3. อบลราชธาน: วทยาการพมพ, 2546.

14. นตยา จนทรแจมดารา. ปจจยทมอทธพลตอกำรตดสนใจเลอกใชบรกำรอซอมรถยนตในอ ำเภอเมอง จงหวด อบลรำชธำน. วทยานพนธบรหารธรกจมหาบณฑต มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน, 2548.

15. บญชม ศรสะอาด. กำรวจยเบองตน. พมพครงท 7. กรงเทพฯ: สวรยาสาสน จดพมพ, 2545.

107

Food Consumption Behavior of the Agriculturalists in Growing Tobacco in Roi-et Province.

Mrs. Lalida pukemayung The purposes of this study were to Food Consumption Behavior of the Agriculturalists in Growing Tobacco in Roi-et Province. The samples group consisted of 358 agriculturalists in Growing Tobacco in Roi-et Province. This sample size was calculated by using the Taro Yamane. The data collecting instrument was a questionnaire. Statistics for data analysis were based of Frequency, percentages with mean, standard deviation,

The research findings were as the following: 1. Food Consumption Behavior of the Agriculturalists in Growing Tobacco in Roi-et Province were rate at a moderate level. 2. Food Consumption Behavior of the Agriculturalists in Growing Tobacco in Roi-et Province were rate at a high level were personal factor and include foot habit. 3. The factor effected to food consumption behavior rate at a high level were personal factor, these include foot habit and condition. Furthermore, Socioeconomic, Food price, Occupation, Social and culture were also important. Keywords: Food Consumption Behavior of the Agriculturalists * Faculty of Nursing Ratchathani University

Abstract

ภำคผนวก

โครงกำรประชมวชำกำรสญจรครงท 1/2557 กำรจดกำรผลลพธทำงกำรพยำบำลในกำรดแลผปวยเรอรงในยคเศรษฐกจอำเซยน

(Outcome management in nursing care of chronically ill patients in AEC era)

ผรบผดขอบ ผศ. ดร. นงลกษณ เมธากาญจนศกด ประธานฝายวชาการ หนวยงำนทรบชอบ สมาคมพยาบาลแหงประเทศไทยฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

หลกกำรและเหตผล ภาวะเจบปวยเรอรงเปนปญหาสขภาพทส าคญอนดบแรกและทวความรนแรงมากขนในศตวรรษท 21

เรยกวาเปนการระบาด คอ แพรกระจายทวโลกโดยเฉพาะประเทศก าลงพฒนา การดแลผปวยเรอรงมความซบซอนเพราะตองตอบสนองความตองการซงเกดขนจากความเจบปวยและการรกษา ความตองการโดยทวไป และความตองการในระยะพฒนาการ ตลอดจนการตองการดแลตอเนองเพอใหเกดผลลพธทดทสดท งตอผรบบรการและระบบสขภาพ

ปจจบนนการปฏบตการพยาบาลเพอพฒนาผลลพธทางสขภาพเปนเปาหมายทส าคญของวชาชพ เพราะเปนสงทบงบอกวา การปฏบตการพยาบาลทเกดขนมความหมายในเชงคณคาของวชาชพตอผรบบรการ และตอระบบสขภาพ เชน การปฏบตการพยาบาลทเปนอยสะทอนใหเหนผลลพธดานบวกในแงตวชวดทางคลนก ตวชวดดานจตใจ ตวชวดดานอาการตว ชวดดานพฤตกรรม ตวชวดดานความร ตวชวดดานคณภาพชวต ตวชวดดานความพงพอใจ

สมาคมพยาบาลแหงประเทศไทยฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอเหนความส าคญของการพฒนาการปฏบตการพยาบาลโดยสามารถสะทอนผลลพธทางการพยาบาลไดอยางชดเจน ดงนนการท าความเขาใจแนวคดการจดการผลลพธรวมไปถงกลยทธทใชในการจดการผลลพธใหกบสมาชกและพยาบาลทสนใจจงเปนความจ าเปนในการพฒนาวชาชพพยาบาลใหเปนทยอมรบในสงคม

วตถประสงคของโครงกำร 1) เพอใหพยาบาลเขาใจแนวคดการจดการผลลพธทางการพยาบาลและประยกตแนวคดดงกลาวใน

การปฏบตการพยาบาลกลมผปวยเรอรงได 2) เพอใหพยาบาลมความร ความเขาใจแนวคดการจดการผลลพธทางการพยาบาลและประยกต

แนวคดดงกลาวในการปฏบตการพยาบาลกลมผปวยเรอรงทคดสรร ได เชน ผปวยเบาหวาน ผปวยความดนโลหตสง ผปวยมะเรง ผปวยไตเรอรง เปนตน

ประโยชนทคำดวำจะไดรบ

1) สมาคมพยาบาลแหงประเทศไทยฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เปนศนยกลางการพฒนา องคความรเกยวกบการจดการผลลพธในการดแลผปวยเรอรง

2) เปนเวทรวมพลงพยาบาลเพอพฒนาวชาชพพยาบาลในดานการพฒนาคณภาพการพยาบาลโดย

มงการจดการผลลพธ

กลมเปำหมำย พยาบาลวชาชพ อาจารยพยาบาล บคลากรดานสขภาพ และผสนใจ จ านวน 300 คน

ขนตอนกำรด ำเนนกำร 1) บรรยาย 2) น าเสนอ Best Practice เกยวกบการจดการผลลพธผปวยเรอรงผานการน าเสนอโปสเตอรและม

การประกวดผลงานการน าเสนอโปสเตอร 3) การแลกเปลยนประสบการณจากผรวมประชม 4) การซกถาม

ตวชวดควำมส ำเรจของโครงกำร 1) ผเขารวมประชมมความรความเขาใจแนวคดการจดการผลลพธผปวยเรอรง รอยละ 80

2) ผเขารวมประชมเขาใจการประยกตแนวคดการจดการผลลพธในกลมผปวยเรอรงตางๆ รอยละ 80

ระยะเวลำและสถำนทด ำเนนกำร สถำนทด ำเนนกำร หองประชม โรงพยาบาลสรนทร

ระยะเวลา 1 วน วนศกรท 4 เมษายน 2557 เวลา 08.00-17.00 น.

กำรประเมนผลโครงกำร 1) ส ารวจความพงพอใจของผเขารวมประชมตอการด าเนนโครงการ 2) ประเมนความส าเรจของโครงการตามตวชวด

ลงชอ ................................. ผเสนอโครงการ

(ผศ.ดร.นงลกษณ เมธากาญจนศกด) ประธานฝายวชาการ

กรรมการอ านวยการสมาคมพยาบาลแหงประเทศไทยฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ วนท 8 เดอนมกราคม พ.ศ. 2557

ลงชอ ................................. ผอนมตโครงการ

(รศ.ดร.สมจต แดนสแกว) นายกสมาคมพยาบาลแหงประเทศไทยฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

วนท 8 เดอนมกราคม พ.ศ. 2557

ก ำหนดกำร โครงกำรประชมวชำกำรสญจรครงท 1/2557

เรอง กำรจดกำรผลลพธทำงกำรพยำบำลในกำรดแลผปวยเรอรงในยคเศรษฐกจอำเซยน (Outcome management in nursing care of chronically ill patients in AEC era)

ณ หองประชมโรงพยำบำลสรนทร วนศกรท 4 เมษำยน 2557

เวลำ หวขอ/วทยำกร

08.30 - 08.45 น.

เปดกำรประชม ประธาน: นายแพทยสาธารณสขจงหวดสรนทร กลาวตอนรบ: ผอ านวยการและหวหนาพยาบาล โรงพยาบาลสรนทร กลาวรายงาน: นายกสมาคมพยาบาลแหงประเทศไทยฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

08.45 - 09.30 น.

ปำฐกถำพเศษ ผลลพธทางการพยาบาลกบการขบเคลอนวชาชพ โดย รศ.ดร. สมจต แดนสแกว นายกสมาคมพยาบาลแหงประเทศไทยฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ รองผอ านวยการศนยวจย เเละฝกอบรมเพอสงเสรมคณภาพชวตคนวยเเรงงาน

9.30 – 11.00 น. บรรยำยเรอง แนวคดและกลยทธการจดการผลลพธทางการพยาบาลในการดแลผปวยโรคเรอรงและผปวยเบาหวานในโรงพยาบาล โดย ผศ. ดร. นงลกษณ เมธากาญจนศกด คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

11.00 – 12.00 น. บรรยำยเรอง กลยทธการจดการผลลพธทางการพยาบาลในผปวยโรคถงลมปอดอดตนเรอรงในชมชน โดย พว. จอ. ชาญยทธ ศรนวลจนทร พยาบาลวชาชพช านาญการ โรงพยาบาลคอนสวรรค

12.00 - 13.00 น.

Poster Presentation ผทรงคณวฒวพากงานวจย

1) ผศ. ดร.วาสนา รวยสงเนน 2) ดร.นฤมล สงหดง 3) ผศ.ดลววฒน แสนโสม 4) นางสาวปยนช บญกอง 5) ดร. กตตยา เตชะไพโรจน 6) ดร. เพญศร รกษวงศ 7) ดร.สเพยร โภคทพย 8) ดร.สรย ธรรมมกบวร 9) ดร.วารวรรณ ศรวานชย

13.00 - 13.45 น. บรรยำยเรอง กลยทธการจดการผลลพธทางการพยาบาลในผปวยหวใจและหลอดเลอด โดย พว.บหลน เปลยนไธสง พยาบาลวชาชพช านาญการ โรงพยาบาลบรรมย

13.45 - 14.30 น. บรรยำยเรอง กลยทธการจดการผลลพธทางการพยาบาลในผปวยไตเรอรง พว. วไลวรรณ แสนโฮม พยาบาลวชาชพช านาญการ โรงพยาบาลขอนแกน

14.30 - 15.15 น. บรรยำยเรอง กลยทธการจดการผลลพธทางการพยาบาลในผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โดย พว. ปรนดา สามงาม พยาบาลวชาชพปฏบตการ โรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา

15.15 - 16.00 น. บรรยำยเรอง หลกการเตรยมเอกสารผลงานวชาการเพอเลอนระดบทางการพยาบาล โดย พว. วงเดอน ฤาชา รองผอ านวยการฝายการพยาบาล โรงพยาบาลชยภม

16.00 - 17.00 น.

บรรยำยเรอง แนวทางและขอเสนอแนะในการเตรยมเอกสารผลงานวชาการเพอเลอนระดบทางการพยาบาล โดย พว. เออมพร กาญจนรงสชย พยาบาลวชาชพช านาญการพเศษ โรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา

หมำยเหต - รบประทำนอำหำรวำงในหองประชม

ประกำศสมำคมพยำบำลแหงประเทศไทยฯ สำขำภำคตะวนออกเฉยงเหนอ

ฉบบท 3/2557

เรอง แตงตงคณะกรรมการจดการประชมวชาการสญจร ครงท 1/2557 สมาคมพยาบาลแหงประเทศไทยฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ดวยสมาคมพยาบาลแหงประเทศไทยฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ไดก าหนดใหมการจดประชมวชาการสญจร ครงท 1/2557 เรอง การจดการผลลพธทางการพยาบาลในการดแลผปวยเรอรงในยคเศรษฐกจอาเซยน (Outcome management in nursing care of chronically ill patients in AEC era) ในวนศกรท 4 เมษายน 2557 เวลา 08.00-17.00 น. ณ หองประชม โรงพยาบาลสรนทร เพอใหการด าเนนงานของการประชมดงกลาว เปนไปดวยความเรยบรอย และบรรลวตถประสงค จงประกาศแตงตงคณะกรรมการด าเนนงาน ดงตอไปน

1. คณะกรรมกำรอ ำนวยกำร

1. 1.

รศ.ดร. สมจต แดนสแกว ต าแหนงนายกสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ประธานกรรมการ

2. 2.

ผศ.ดร. นงลกษณ เมธากาญจนศกด ต าแหนงประธานฝายวชาการสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

รองประธานกรรมการ

3. 3.

ผศ.ดร. เสาวมาศ เถอนนาด ต าแหนงอปนายกสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตขอนแกน

กรรมการ

4. นางสาวสมพร เทพสรยานนท ต าแหนงอปนายกสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตอบลราชธาน

กรรมการ

5. นางวงเดอน ฦาชา ต าแหนงอปนายกสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตนครราชสมา

กรรมการ

6. นางราน แสงจนทรนวล เลขาธการสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

กรรมการ

7. นายนรากร สารแหล ผชวยเลขาธการสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตขอนแกน

กรรมการ

8. นางสาวศศธร ช านาญผล ผชวยเลขาธการสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตอบลราชธาน

กรรมการ

9. นางสาวกาญจนา ชวนไชยสทธ ผชวยเลขาธการสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาค กรรมการ

สมำคมพยำบำลแหงประเทศไทย ในพระรำชปถมภสมเดจพระศรนครนทรำบรมรำชชนน

สำขำภำคตะวนออกเฉยงเหนอ

ตะวนออกเฉยงเหนอ เขตนครราชสมา 10. ผศ.ดร วาสนา รวยสงเนน ต าแหนงประธานฝายวารสาร สมาคมพยาบาลฯ

สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ กรรมการ

11. รศ.ดร. ศราณ อนทรหนองไผ ต าแหนงประธานรวมฝายวารสารสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตขอนแกน

กรรมการ

12. ผศ.ดร. สรย ธรรมมกบวร ต าแหนงประธานรวมฝายวารสารสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตอบลราชธาน

กรรมการ

13. ดร.วารวรรณ ศรวานชย ต าแหนงประธานรวมฝายวารสารสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตนครราชสมา

กรรมการ

14. นางนวลจนทร พลสมบต ต าแหนงประธานฝายพฒนาวชาชพและบรการพยาบาล สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

กรรมการ

15. นางดรณ จนทรเลศฤทธ ต าแหนงประธานรวมฝายพฒนาวชาชพและบรการพยาบาล สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงตะวนออกเฉยงเหนอ เขตขอนแกน

กรรมการ

16. นางสชาดา เสตพนธ ต าแหนงประธานรวมฝายพฒนาวชาชพและบรการพยาบาล สมาคมพยาบาลฯสาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตอบลราชธาน

กรรมการ

17. นางสาวเออมพร กาญจนรงสชย ต าแหนงประธานรวมฝายพฒนาวชาชพและบรการพยาบาล สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตนครราชสมา

กรรมการ

18. นางสาวปราณ แสดคง ต าแหนงเหรญญก สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

กรรมการ

19. ผศ. วจตรา

เสนา ต าแหนงผชวยเหรญญก สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตขอนแกน

กรรมการ

20. นางนวลนอย โหตระไวศยะ ต าแหนงผชวยเหรญญก สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตอบลราชธาน

กรรมการ

21. นางศรยพา จะสวรรณ ต าแหนงผชวยเหรญญก สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตนครราชสมา

กรรมการ

22. ดร. นฤมล สงหดง ต าแหนงประธานฝายวจย สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

กรรมการ

23. นางสาวปยนช บญกอง ต าแหนงประธานรวมฝายวจย สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตขอนแกน

กรรมการ

24. ดร.สเพยร โภคทพย ต าแหนงประธานรวมฝายวจย สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตอบลราชธาน

กรรมการ

25. นางประภารตน ประยรพรม ต าแหนงประธานรวมฝายวจย สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตนครราชสมา

กรรมการ

26. ดร. กฤตยา เตชะไพโรจน ต าแหนงประธานฝายพฒนาวชาชพและบรการพยาบาล สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

กรรมการ

27. นางรจนา วรวทยศรางกร ต าแหนงประธานรวมฝายวชาการสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตขอนแกน

กรรมการ

28. นางสาวอรชร มาลาหอม ต าแหนงประธานรวมฝายวชาการสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตอบลราชธาน

กรรมการ

29. ดร. เพญศร รกษวงศ ต าแหนงประธานรวมฝายวชาการสมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตนครราชสมา

กรรมการ

30. ผศ. ดลววฒน แสนโสม ต าแหนงประธานฝายวเทศสมพนธ สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

กรรมการ

31. นางสาวรตนดาวรรณ คลงกลาง ต าแหนงประธานรวมฝายวเทศสมพนธ สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตขอนแกน

กรรมการ

32. นางศรรตน เชาวรตน ต าแหนงประธานรวมฝายวเทศสมพนธ สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตอบลราชธาน

กรรมการ

33. ดร. สพตรา เศลวตนะกล ต าแหนงประธานฝายวเทศสมพนธ สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตนครราชสมา

กรรมการ

34. นางสาวสวรรณา ธาดาพพฒน ต าแหนงประธานฝายทะเบยน สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

กรรมการ

35. นายศวานนท รตนกนกชย ต าแหนงประธานรวมฝายทะเบยน สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตขอนแกน

กรรมการ

36. นางทศนย จงกาจตต ต าแหนงประธานรวมฝายทะเบยน สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตอบลราชธาน

กรรมการ

37. นางสาวชตมา ดสวสด ต าแหนงประธานรวมฝายทะเบยน สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตนครราชสมา

กรรมการ

38. นางโสภดา ดาวสดใส ต าแหนงประธานฝายประชาสมพนธ สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

กรรมการ

39. นางนลทพร สบเสาะ ต าแหนงประธานรวมฝายประชาสมพนธ สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตขอนแกน

กรรมการ

40. นางวนเพญ ดวงมาลา ต าแหนงประธานรวมฝายประชาสมพนธ กรรมการ

สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตอบลราชธาน

41. นายสราวฒ ทด ต าแหนงประธานรวมฝายประชาสมพนธ สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตนครราชสมา

กรรมการ

42. นางสาววไลวรรณ เนอง ณ สวรรณ ต าแหนงประธานฝายสวสดการและหารายได สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

กรรมการ

43. นางรตจนา สงหค ามา ต าแหนงประธานรวมฝายสวสดการและหารายได สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตขอนแกน

กรรมการ

44. นางวลาวรรณ ชมาฤกษ ต าแหนงประธานรวมฝายสวสดการและหารายได สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตอบลราชธาน

กรรมการ

45. นางดรณ บงทอง ต าแหนงประธานรวมฝายสวสดการและหารายได สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตอบลราชธาน

กรรมการ

46. นางสาวบหลน เปลยนไธสง ต าแหนงประธานรวมฝายสวสดการและหารายได สมาคมพยาบาลฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตนครราชสมา

กรรมการ

โดยมหนำทดงน

1. ก าหนดนโยบายเกยวกบการท างานของคณะอนกรรมการฝายตาง ๆ 2. ก าหนดรปแบบและวธการทเหมาะสมในการด าเนนงาน 3. ตดตาม ก ากบ และใหค าแนะน าการด าเนนงานของฝายตาง ๆ 4. เสนอประเมนผลทไดจากการจดงาน ตอสมาคมพยาบาลแหงประเทศไทยฯ 5. จดหาของทระลก ของฝากวทยากร 6. ใหการสนบสนนดานทรพยากรแกฝายตางๆ

2. คณะกรรมกำรฝำยวชำกำร พจำรณำบทคดยอและวพำกงำนวจย

1. ผศ.ดร. นงลกษณ เมธากาญจนศกด ประธานกรรมการ 2. รศ.ดร. สมจต แดนสแกว รองประธานกรรมการ 3. ผศ. ดร.วาสนา รวยสงเนน กรรมการ 4. ดร.นฤมล สงหดง กรรมการ 5. ผศ.ดลววฒน แสนโสม กรรมการ 6. ดร.วารวรรณ ศรวานชย กรรมการ 7. ดร. กตตยา เตชะไพโรจน กรรมการ 8. ดร. เพญศร รกษวงศ กรรมการ 9. ดร.สเพยร โภคทพย กรรมการ 10. ดร.สรย ธรรมมกบวร กรรมการ 11. นางสาวปยนช บญกอง กรรมการและเลขานการ

โดยมหนำทดงน

1. พจารณากลนกรองและตรวจสอบคณภาพผลงาน 2. จดใหมการน าเสนอผลงานคณภาพทางการพยาบาล ประเภท Poster presentation 3. ตดสนผลงานวชาการดเดน 4. สรปผลงานการจดประกวดผลงานวชาการ 5. ประสานงานกบคณะอนกรรมการฝายตาง ๆ เพอใหการด าเนนงานเปนไปดวยความเรยบรอย

งานอน ๆ ตามทไดรบมอบหมายจากคณะทปรกษาและคณะกรรมการอ านวยการ

12. คณะกรรมกำรฝำยลงทะเบยน 1. นางสาวชนชพ งามจบ พยาบาลวชาชพช านาญการพเศษ ประธานกรรมการ 2. นางจตรา สขผองศร พยาบาลวชาชพช านาญการ กรรมการ 3. นางสาวนนทนภส องคะธรรมศกด พยาบาลวชาชพช านาญการ กรรมการ 4. นางสธาวลย สญจรด พยาบาลวชาชพช านาญการ กรรมการและเลขานการ

โดยมหนำทดงน

1. รบลงทะเบยนผสมครเขารวมประชม 2. ดแลความเรยบรอยการรบลงทะเบยน 3. สรปยอดผลงทะเบยนเขารวมประชม 4. งานอน ๆ ทเกยวของ

13. คณะกรรมกำรฝำยตอนรบ 1. นางปยะอร รงธนเกยรต พยาบาลวชาชพช านาญการพเศษ ประธานกรรมการ 2. นางธดา มลาสนท พยาบาลวชาชพช านาญการพเศษ กรรมการ 3. นางสาววรรณ ตรศลสตย พยาบาลวชาชพช านาญการ กรรมการ 4. นางวชชรภรณ รตรสาร พยาบาลวชาชพช านาญการ กรรมการ 5. นางอนญญา ไทยสง พยาบาลวชาชพช านาญการ กรรมการและเลขานการ

โดยมหนำทดงน

1. ดแลตอนรบวทยากร และประธานเปดงาน 2. ตอนรบผมารวมประชม 3. ใหค าแนะน าประชาสมพนธตาง ๆ 4. งานอน ๆ ทเกยวของ

5. คณะกรรมกำรฝำยอำหำรและเครองดม

1. นางสาวส าอาง เทยนแกว พยาบาลวชาชพช านาญการพเศษ ประธานกรรมการ 2. นางชศร คงเสมอ พยาบาลวชาชพช านาญการพเศษ กรรมการ 3. นางพลบพลง กกรมย พยาบาลวชาชพช านาญการ กรรมการ 4. นางสาวภสนย นากด พยาบาลวชาชพช านาญการ กรรมการ 5. นางจ านรรจา เสาวรจ พยาบาลวชาชพช านาญการ กรรมการและเลขานการ

โดยมหนำทดงน 1. ตดตอประสานงานและดแลเรองการจดอาหารกลางวนและอาหารวางใหเรยบรอย 2. งานอน ๆ ทเกยวของ

6. คณะกรรมกำรฝำยเอกสำร

1. นางผกาจนทร สจนพรหม พยาบาลวชาชพช านาญการพเศษ ประธานกรรมการ 2. ดร.กตตภม ภญโญ พยาบาลวชาชพช านาญการพเศษ กรรมการ 3. นางอทยวรรณ เนาวพรยะวฒน พยาบาลวชาชพช านาญการ กรรมการ 4. นายวรนารถ พรหมศวร พยาบาลวชาชพช านาญการ กรรมการ 5. นางจนทนา แพงบดด พยาบาลวชาชพช านาญการ กรรมการและเลขานการ

โดยมหนำทดงน

1. ดแลเอกสารผเขารวมประชม 2. แจกเอกสารแกผมารวมประชม 3. งานอน ๆ ทเกยวของ

7. คณะกรรมกำรฝำยสถำนท / โสตทศนปกรณ

1 นางจรวรรณ ชาประดษฐ พยาบาลวชาชพช านาญการพเศษ ประธานกรรมการ 2 นางพนธสดา ตงบณฑต พยาบาลวชาชพช านาญการ กรรมการ 3 นางศศธร กระจายกลาง พยาบาลวชาชพช านาญการ กรรมการ 4 นางสมจนตนา โชตปญญา พยาบาลวชาชพช านาญการ กรรมการ 5 นางสมศร พรยาสยสนต พยาบาลวชาชพช านาญการพเศษ กรรมการและเลขานการ

โดยมหนำทดงน 1. จดท าปายบนเวทในหองประชม 2. ดแลความเรยบรอยของสถานทในการประชม 3. งานอน ๆ ทเกยวของ

8. คณะกรรมกำรฝำยพธกำร

1. นางสรย กรองทอง พยาบาลวชาชพช านาญการพเศษ ประธานกรรมการ 2. นางอปสร สารสวรรณ พยาบาลวชาชพช านาญการ กรรมการ 3. นางกลยรตน สงขมรรทร พยาบาลวชาชพช านาญการ กรรมการ 4. นางสมาล บญม พยาบาลวชาชพช านาญการ กรรมการ 5. นางศรอบล อนทรแปน พยาบาลวชาชพช านาญการพเศษ กรรมการและเลขานการ

โดยมหนำทดงน 1. ดแลก าหนดการพธการตาง ๆ ในหองประชม 2. งานอน ๆ ทเกยวของ

9. ผประสำนงำน

1. นางยวรรณา หวงกรตกานต พยาบาลวชาชพช านาญการพเศษ 2. นางนงลกษณ เตงประวต พยาบาลวชาชพช านาญการพเศษ

โดยมหนำทดงน

1. บรหารดแล ประสานงานทกสวนงานใหเปนไปดวยความเรยบรอย 2. งานอน ๆ ทเกยวของ

ทงน ตงแตวนท 11 มนาคม 2557 เปนตนไป

ประกาศ ณ วนท 11 มนาคม 2557

(รศ.ดร. สมจต แดนสแกว)

นายกสมาคมพยาบาลแหงประเทศไทย ฯ สาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ