стратегийн удирдлагын онолын

үндэс

Стратеги гэдэг үг нь strategos буюу цэргийн

удирдагч гэсэн утгатай грек үгнээс гаралтай.

• Энэ нэр томъёо Македоны Александрын үед

түгээмэл хэрэглэгддэг байсныг түүхчид

тэмдэглэсэн байдаг. Бизнесийн

байгууллагуудын удирдлагад энэ ухагдахуун

анх 1960-аад оны эхээр хэрэглэгдэх болсон.

Энэ үеэс эхлэн байгууллагын бүхий л үйл

ажиллагааг нэгтгэн авч үзэхээр бизнесийн

бодлого ба стратегийн удирдлага хэмээх

ухагдахууныг хэрэглэх болсон.

Бизнесийн хэллэгээр стратеги нь

байгууллагын зорилго, үйл ажиллагааны

чиглэлийг тодорхойлох удирдлагын

шийдвэрийн нэгдэл юм. Энэхүү удирдлагын

шийдвэр нь байгууллагын хүсэн эрмэлзэж

буй өмнөө тавьсан зорилгод хүрэх чиг

замыг зааж өгдөг.

Стратегийн хүрээнд дараах шийдвэрүүд

хамаарагдана. Үүнд:

1. Бизнесийн санхүүжилт (хөрөнгө, зээл г.м)

2. Зах зээл дээр өрсөлдөх чадвар бүхий үнэ

тогтоох

3. Төрөлжилт, нэгдэлт ба хуваагдалт

4. Байгууллагын бүтцийн өөрчлөлт

5. Орон тооны цомхотгол

6. Эвлэл холбоодтой нэгдэх зэрэг болно.

Стратегийн тухай дараах тодорхойлолтууд

байдаг. Үүнд:

• Үйл ажиллагааны ерөнхий зорилтонд хүрэхүйл ажиллагааны буюу нөөцийг бүрдүүлэххөтөлбөр

• Байгууллагын зорилгын хөтөлбөр, тэдгээрийнөөрчлөлт, мөн тэдгээр зорилгод хүрэхэдхэрэглэх нөөц, тэрхүү нөөцийг олж авах,ашиглах, зарцуулах талаархи бодлого

• Үйлдвэрийн газрын урт хугацааны үндсэнзорилгыг тодорхойлох, үйл ажиллагаанычигийг тогтоох, зорилгодоо хүрэхэдшаардлагатай нөөцийг хуваарилах

• Өнөө үед зөвхөн дотоод орчин нөхцлөө сайн

мэдэж байх төдийгүй гол нь гадаад хүрээлэл,

орчноо сайн мэдэж, түүнд гарч буй

өөрчлөлтүүдийг болон тэдгээрийн хандлагыг

шинжлэн бодитой үнэлэлт дүгнэлт

өгөхгүйгээр өрсөлдөөнт тэмцэлд амжилт олох

талаар санахын ч аргагүй болжээ. Өдгөө

бизнесийн гадаад орчин нэн хурдан

өөрчлөгдөж байна.

Энэхүү бодит шаардлага зөвхөн стратегийн

удирдлагаар дамжин хэрэгждэгийг зах зээл

хөгжсөн орнуудын туршлага нэгэнт нотолж

байгаа юм. Стратегийн удирдлага бүх

байгууллагад адилхан байх учиргүй ч

түүнийг боловсруулж хэрэгжүүлэх нийтлэг

гол зарчмуудыг менежментийн ухаанд

тодорхойлсон байна.

• Стратегийн удирдлага гэдэг ньбайгууллагын үндэс суурь болсон хүнийчадавхид тулгуурлан, үйлдвэрлэлийн үйлажиллагааг хэрэглэгчдийн эрэлт, хэрэгцээгбаримжаалан явуулдаг хийгээдхүрээллийнхээ талаас буй болсон дуудлагаднийцсэн, өрсөлдөгчөөсөө илүү давуубайдлыг хангасан өөрчлөлтийг цагалдахгүй хийж, уян хатан зохицуулдаг, энэбүгд нийлээд тухайн байгууллага урт удаанхугацаанд оршин тогтнож тавьсанзорилгодоо хүрэх бодлого, төлөвлөгөө,хөтөлбөр юм.

Стратегийн удирдлагын хөгжил

• Стратеги менежмент анх 1950-1960-аадонуудад нийгмийн хэрэгцээ шаардлагын дагуусудалгааны шинэ салбар болон гарч ирсэнтүүхтэй. 1950-иад оноос өмнөх судалгаа, эрдэмшинжилгээний ажлууд нь энэхүү салбарухааны хөгжилд мэдээж багагүй хувь нэмэроруулсан нь ойлгомжтой, гэвч 1950-иад онгарсны дараа зарим эрдэмтэн судлаачид энэсалбарын судалгааг нэлээд цэгцтэй гаргажирснээр бие даасан салбар ухаан болжтөлөвшсөн гэж үздэг байна. Тэдгээрэрдэмтдээс дурдвал: Альфред Д.Чандлер(Аlfred Сhandler), Филип Сельзник (РhilipSelznick), Игор Энсоф (Igor Ansoff), ПитэрДракер (Реter Drucker) нар юм.

• Алфред Чандлер анхлан менежментийнбүхий л асуудлыг стратегийн хүрээнднэгтгэж авч үзэх нь чухал ач холбогдолтойболохыг онцолж байсан бөгөөд үүнээс өмнөменежментийн чиг үүргүүдийг тус тусд ньбараг нэгтгэн авч үздэггүй байсан. Өөрөөрхэлбэл, бизнесийн байгууллагынменежментийн өөр чиг үүрэг бүхий нэгжхэсгүүдийг холбох зорилго бүхий нэгжхоорондын асуудал хариуцсан менежерүүдажилладаг байжээ. Мөн Чандлербайгууллагын ирээдүйн талаар уртхугацааны бодлоготой байх нь тун чухалхэмээн онцолж байсан.

• Тэрбээр мөн 1962 онд гаргасан өөрийн

«Strategy and Structure» хэмээх алдарт

бүтээлдээ байгууллагын нэгж хэсгүүдийн

үйл ажиллагааг нэгтгэсэн стратеги нь

байгууллагын бүтэц болон чиглэлийг

тодорхойлох, мөн төвлөрч ажиллахад гол

үүрэг гүйцэтгэхийг тэмдэглэсэн байдаг.

Үүнийг тэрбээр маш товчхоноор бүтэц нь

стратегиа дагадаг гэж тайлбарлaсан.

• Чандлерийн үзэл санаанд тулгуурлан ИгорЭнсоф стратеги менежментийн салбартшинэ үзэл санаа, ойлголт нэвтрүүлсэн юм.Түүний дэвшүүлсэн санаа, боловсруулсанолон үзэл баримтлал өнөөг хүртэл ачхолбогдлоо алдалгүй улам баяжиж, өдийхүртэл ашиглагдсаар ирснээс гадна стратегименежментийн гарамгай эрдэмтдийнболовсруулсан үзэл баримтлал, үзэлсанааны эхлэлийг тавьж өгсөн байдаг.

Стратегийн удирдлагын үүсэл хөгжлийн талаар

Хофер дөрвөн загварын (paradigm shift) шилжилт

буйг тодорхойлсон байдаг. Үүнд:

1. Явцуу бодлогын загвар. Энэ нь 1930-аад

оны үед жижиг үйлдвэрлэгчдийн явцуу зах

зээлд, хязгаарлагдмал цөөн тооны

хэрэглэгчдэд ганц бүтээгдэхүүн

нийлүүлдэг үеийн загвар юм.

2. Төлөвлөгөөт бодлого томъёолол нь бизнес

өргөжихийн хирээр орчны огцом

өөрчлөлттэй хамт функциональ хүрээний

бодлого шаардлагатай болж гарч ирсэн.

Стратегийн загвар мөн л дээрээсулбаатай бөгөөд бизнес, орчин хоёрынхарилцан хамаарлыг тодорхойлоххэрэгцээний улмаас бий болсон.

4. Стратегийн удирдлагын загвар 1980-аад оноос гарч ирсэн бөгөөдбизнесийн байгууллагуудынстратегийн хандлага ба аргууд,удирдлагын нийгмийн хариуцлагагэсэн хоёр ерөнхий хүрээндчиглэгддэг.

Стратегийн удирдлагын процесс

• Менежментийн тухай 200 гаруй

тодорхойлолт байдаг гэдэг шиг стратеги

удирдлагын мөн олон талаас нь

тодорхойлсон олон янзын тодорхойлолт

байдаг тэднээс судлаач Глуек стратегийн

удирдлага нь байгууллагын зорилгод хүргэх

үр дүнтэй стратегийг хөгжүүлэх шийдвэр,

үйл ажиллагааны цогц нэгдэл гэж оновчтой

товчоор илэрхийлжээ.

Оношилгооны үе шат

Шинжилгээний үе шат

Стратегийнхэрэгжүүлэлт

үнэлгээний үе шат

Стратегийн удирдлагын процесс

Оношилгооны үе шат

• Ерөнхий орчны шинжилгээ

• Үйлдвэрлэл-зах зээлийн орчны шинжилгээ

• Байгууллагын дотоод орчны шинжилгээ

Шинжилгээний

үе шат

• Стратегийн хувилбарууд

• Стратегийн хувилбаруудын харьцуулалт

• Стратегийн сонголт

Стратегийнхэрэгжүүлэлт

үнэлгээний үе шат

• Нөөцийн хуваарилалт бүтцийн өөрчлөлт, бодлогын томъёолол

• Эрх үүргийн хуваарилалт функциональ хэрэгжүүлэлтбайгууллагын сэтгэл зүйн хэрэгжүүлэлт

• Стратегийн үнэлгээ, хяналт

Стратегийн түвшин

Бизнест ерөнхийдөө стратегийн гурван

түвшин байдаг.

1. Байгууллагын / нэгдсэн түвшин

2. Нэгжийн / салбарын түвшин

3. Функциональ / үйл ажиллагааны түвшин

Шийдвэр гаргалтын мөн чанар

Нэгдсэн стратеги

Салбар бизнесийн нэгжийн стратеги

Функциональ стратеги

Үйл ажиллагааны стратеги нь

• байгууллагын хамгийн доод түвшний

стратеги бөгөөд өдөр тутмын үйл

ажиллагааг үр дүнтэй зохион байгуулах

замаар корпорацийн болон бизнесийн

төвшний стратегийн өмнө тавигдах

зорилгыг хангах асуудалд төвлөрдөг. Энэ

стратеги нь байгууллагын удирдлагын

үндсэн чиг үүргүүдийн дагуу, тэгэхдээ мөн

л ерөнхий стратегийн үргэлжлэл болж,

түүнийг хэрэгжүүлэх чиглэлээр

боловсруулагддаг стратеги юм

Үйл ажиллагааны стратеги удирдлагын дараах чиг

үүргүүдээр боловсрогдоно. Үүнд:

Маркетингийнстратеги

Үйлдвэрлэлийнстратеги

Санхүүгийнстратеги

Судалгаахөгжлийнстратеги

Хүний нөөцийнстратеги

Аль ч түвшний стратегийн хувьд түүнийг олон хувилбараар

боловсруулж, хооронд нь харьцуулан сонголт хийх явдал

хамгийн хариуцлагатай алхам юм. Ийнхүү сонголт хийхэд

менежментийн тоон шинжилгээний болон экспертийн

үнэлгээний аргуудыг голчлон хэрэглэдэг.

Анхаарал тавьсанд баярлалаа!