หนวยท 5การสบคนขอมลและแสวงหาความร

1. ความหมายของสารนเทศและสารสนเทศ2. การบรการสารสนเทศดวยคอมพวเตอร3. ประโยชนของสารสนเทศ4. การคนคนสารสนเทศดวยระบบคอมพวเตอร5. การสบคนระบบ OPAC6. การสบคนฐานขอมลออนไลน7. การคนหาขอมลทางอนเทอรเนต (Search engine)8. วธการคนหาขอมลบน Search engine

หวขอเนอหา

ความหมายของสารนเทศและสารสนเทศ

สารนเทศ หมายถง การชแจงแนะน าเกยวกบขาวสารหรอขอมลตาง ๆ

สารสนเทศ หมายถง ขาวสาร การแสดงหรอชแจงขาวสารขอมลตาง ๆ

ความหมายของสารนเทศและสารสนเทศ (ตอ)

สารนเทศ หรอ สารสนเทศ เปนศพทบญญตของค าวา “Information” ราชบณฑตยสถาน ก าหนดใหใชไดทงสองค า

วงการดานคอมพวเตอร การสอสารและธรกจ นยมใชค าวา “สารสนเทศ”

วงการบรรณารกษฯ นยมใชค าวา “สารนเทศ”

การบรการสารสนเทศดวยคอมพวเตอร

1. บรการสารสนเทศ (Information service)

2. สถาบนบรการสารสนเทศ

3. บรการสารนเทศดวยคอมพวเตอร

4. ระบบสารสนเทศ (Information system)

5. ฐานขอมล

1. บรการสารสนเทศ

บรการสารสนเทศ เปนงานบรการทใหขอมลอยางละเอยดลกซง ชวยคนหาขอมลหรอเรองราวในสาขาวชาตาง ๆ ใหบรการหลายประเภท เชน บรการขาวสารทนสมย บรการเลอกสรรสารสนเทศเฉพาะบคคล เปนตน

องคประกอบของบรการสารสนเทศ

1. ประเภทสารสนเทศ 2. แหลงสารสนเทศ 3. ผใชสารสนเทศ 4. ผใหบรการสารสนเทศ 5. เทคโนโลยสารสนเทศในการจดการและบรการสารสนเทศ

2. สถาบนบรการสารสนเทศ

สถาบนบรการสารสนเทศ คอ แหลงสารสนเทศทท าหนาทรวบรวมจดเกบและใหบรการสารสนเทศตามความตองการของผใชบรการ เชน หองสมด ศนยสารสนเทศ แหลงบรการสารสนเทศรปเ ชงพาณชย เปนตน

3. บรการสารสนเทศดวยระบบคอมพวเตอร

บรการสารสนเทศดวยระบบคอมพวเตอร คอ การบรการขอมล ความรทเปนขอเทจจรงขอมล ขาวสาร ความรตาง ๆ ทมการบนทกในรปแบบตาง ๆ ทงทเปนสงทพมพ สงไมตพมพ หรอสออเลกทรอนกส ซงถกรวบรวมจากแหลงตาง ๆ และจดเกบไวเปนระบบ ดวยระบบสารสนเทศหรอฐานขอมล และใหบรการผานระบบเครอขายคอมพวเตอร

4. ระบบสารสนเทศ (Information system)

ระบบสารสนเทศ คอ ระบบการจดการขอมลจ านวนมากใหเปนระบบ ระเบยบ งายและสะดวกในการน าขอมลออกมาใช มองคประกอบหลก 5 สวนคอ บคลากร ซอฟตแวร ฮารดแวร ระเบยบปฏบตการ ขอมล

5. ฐานขอมล (Database)

ฐานขอมล เปนแหลงจดเกบสารสนเทศในรปแฟมขอมลทตองใชคอมพวเตอรและอปกรณประมวลผลในการเ รยกอานขอมล ขอมลในฐานขอมลอาจเปนตวเลข รายการอางองทางบรรณานกรม บทคดยอ รายงานทางวชาการ เปนตน

ประเภทของฐานขอมล (Database)

1. ฐานขอมลเตมรป (Full Text)

2. ฐานขอมลอางอง (Reference Database)

3. ธนาคารขอมล (Data bank)

ประโยชนของสารสนเทศ

1. เพอการศกษา (Education)

2. เพอใหความร (Information)

3. เพอการคนควา (Research)

4. เพอความจรรโลงใจ (Inspiration)

5. เพอความบนเทง (Recreation)

การคนคนสารสนเทศดวยระบบคอมพวเตอร

ในปจจบนเตมไปดวยยคของขอมลขาวสาร ซงมอยอยางหลากหลายและปรมาณมากทงความกาวหนาทางเทคโนโลยทเจรญอยางรวดเรว คอมพวเตอรจงมบทบาทส าคญในการจดเกบและประมวลผลขอมล เ พอสามารถเขาถงขอมลไดอยางมประสทธภาพ

ความหมายของการคนคนสารสนเทศ

การคนคน (Retrieve) หมายถง การไดรบสงทตองการกลบคนมา

การคนคนสารสนเทศ (Information retrieval) หมายถง กระบวนการในการคนสารสนเทศโดยมเปาหมายเพอชหรอระบหรอดงสารสนเทศเฉพาะทเกยวของกบความตองการของผใชออกมาจากทจดเกบ

หนาทของระบบการคนคนสารสนเทศ

เพอชวยแกปญหาการตดตามสารสนเทศใหม ๆ ซงมปรมาณเพมมากขน ระบบสารสนเทศจะชวยคน คดเลอก และกรองสารสนเทศเพอการใชประโยชนตอไป

บรการสบคนดวยระบบ OPAC

ผใชบรการทตองการสบคนสารสนเทศภายในสถาบนบรการสารสนเทศในแตละแหง ตองทราบถงระบบการจดเกบสารสนเทศกอน เพอความสะดวกในการเขาถงสารสนเทศทตองการ โดยก าหนดสญลกษณแทนขอบเขตของเนอหา ระบบการจดเกบสารสนเทศทไดรบการยอมรบและมการใชงานมาก คอระบบทศนยมดวอ และระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน

ระบบทศนยมดวอ (Dewey decimal classification) : DC

ระบบทศนยมดวอ หรอ DC หรอ DDC เปนการจดระบบหมวดหมหนงสอในหองสมด ทนยมระบบหนง คดคนโดยชาวอเมรกนชอ เมลวล ดวอ (Melvil Dewey) ใชเลขอารบคเปนสญลกษณแทนขอบเขตของเนอหา โดยแบงเปน 10 หมวด

การจดหมวดหมของระบบทศนยมดวอ(Dewey decimal classification) : DC

สญลกษณแทนเนอหาหลก มดงน

000 วทยาการคอมพวเตอร สารสนเทศและความรทวไป

100 ปรชญา

200 ศาสนา

300 สงคมศาสตร

400 ภาษาศาสตร

500 วทยาศาสตร

600 เทคโนโลย

700 ศลปะและการบนเทง

800 วรรณคด

900 ประวตศาสตร

ระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน(Library of Congress Classification) : LC

เ ปนระบบการจดหมวดหม ห นง สอในหองสมดทนยมในหอสมดขนาดใหญ ทมหนงสอเฉพาะสาขาวชาจ านวนมาก คดคนโดย ดร.เฮอรเบรต พทนม (Dr.Herbert Putnum) / ชารลส มารเตล (Charles Martel) และวลเลยม ปารเกอร คตเตอร (William Parker Cutter)

ระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน(Library of Congress Classification) : LC

ใชสญลกษณแทนขอบเขตของเนอหาเปนแบบผสม คอ ใชทงตวอกษรโรมนและเลขอารบค โดยแบงออกเปน 20 หมวดใหญ โดยใชตวอกษร A-Z ยกเวน I O W X และ Y

การจดหมวดหมของระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน(Library of Congress Classification) : LC

สญลกษณแทนเนอหาหลก มดงนA ความรทวไปB ปรชญา จตวทยา ศาสนาC ศาสตรตาง ๆ ทเกยวของประวตศาสตรและภมศาสตรD ประวตศาสตรทวไปและโลกเกาE-F ประวตศาสตรอเมรกาG ภมศาสตร แผนท มนษยวทยา นนทนาการH สงคมศาสตร

การจดหมวดหมของระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน(Library of Congress Classification) : LC (ตอ)

J รฐศาสตรK กฎหมายL การศกษาM ดนตรN วจตรศลปP ภาษาศาสตรQ วทยาศาสตรR แพทยศาสตร

S เกษตรศาสตรT เทคโนโลยU วทยาการทหารV นาวกศาสตรZ บรรณานกรม บรรณารกษศาสตร

การสบคนระบบ OPAC (Online public access catalog)

OPAC เปนระบบงานหนงในระบบงานหองสมดอตโนมต เปนเครองมอในการสบคนฐานขอมลทรพยากรสารนเทศของหองสมด ซงผใชสามารถสบคนขอมลไดผานทางเครอขายคอมพวเตอร หรออนเทอรเนตโดยไมจ ากดวาตองเขามาสบคนทหองสมดเทานน ส าหรบรายการทสบคนไดจะปรากฏในรปของบรรณานกรม และผใชสามารถสบคนไดหลายวธ เชน สบคนจากชอผแตง ชอเรอง หวเรอง ค าส าคญหรอเลขหม เปนตน

การสบคนระบบ OPAC (Online public access catalog) (ตอ)

ปจจบนมการพฒนาโปรแกรมระบบหองสมดอตโนมตอยหลายระบบ เชน DYNIX,VTLS,INNOPACTINLIB, HORIZON, Alice For Windows เปนตน

แตละระบบมลกษณะการสบคนแตกตางกน ทงนขนอยกบซอฟตแวรทใชจดการระบบฐานขอมล

ส าหรบศนยวทยบรการ มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ใชระบบ Alice For Windows (AFW)

วธการสบคนหนงสอดวย OPAC ของศนยวทยบรการ มดงน

การสบคน OPAC

1. พมพค าคน เชน ชอผแตง (author) ชอเรอง (title) หรอ หวเรอง (subject) ลงในแถบชองวางทปรากฏบนหนาจอแรกของการสบคน

พมพค าคน

2. กดป ม Enter จะปรากฏหนาจอแสดงค าคน เลอกรายการทตองการสบคนโดยเลอนแถบสไปยงรายการทตองการ ดงรป

เลอกรายการ

การสบคน OPAC

3. กดป ม Enter หรอป มสญลกษณ หนาจอจะแสดงจ านวนรายการทคนพบในหวเรองดงกลาว จะเหนจ านวนรายการทคนพบ

การสบคน OPAC

4. เลอนแถบสวางไปยงรายการทเลอก ในทนเลอกรายการท 5 ซงเปนรายการหนงสอ ชอเรอง “คอมพวเตอรหนงนาท”

เลอกรายการ

การสบคน OPAC

5. กดป ม Enter หนาจอจะแสดงรายละเอยดทางบรรณานกรมของหนงสอดงกลาว ไดแก ชอเรอง ชอผแตง ครงทพมพ ส านกพมพ ปทพมพ จ านวนหนา ขนาดของหนงสอ และเลขเรยกหนงสอ

เลขหม

บรรณานกรม

การสบคน OPAC

1. พมพค าคน เชน หวเรองหรอค าส าคญ แลวกด Enter

พมพค าคน

การสบคน OPACวธการสบคนบทความวารสารดวย OPAC ของศนยวทยบรการ มดงน

2. ปรากฎรายการทตองการคน แลวเลอกรายการโดยเลอนแถบสไปยงค าคนเกษตรอนทรย แลวกด Enter

เลอกรายการ

การสบคน OPAC

3. ปรากฎหนาจอแสดงจ านวนรายชอวารสารทพบ แลวเลอกป มสญญลกษณ (แสดงบทความวารสาร)

กด Show Articles

การสบคน OPAC

4. หนาจอปรากฎรายชอบทความ แลวเลอกรายชอบทความทตองการโดยเลอนแถบสไปยงบทความนน แลวกด Enter

เลอกชอบทความ

การสบคน OPAC

5. ปรากฎหนาจอแสดงรายละเอยดของบทความ

สาระสงเขป

ชอวารสาร ปท ฉบบท เดอน ป เลขหนา

ชอบทความ

การสบคน OPAC

ฐานขอมลออนไลน (Database online)

ฐานขอมลออนไลน (Database online) เปนฐานขอมลส าหรบสบคนสารสนเทศ จากหนวยงานอนทอย ไกลจากสถานท ทผ ใ ชบรการเขารบบรการสารสนเทศของตนเอง โดยสถาบนบรการสารสนเทศจะตองเสยคาใชจายส าหรบซอสทธในการเขาใชบรการ ใหผใช บรการสามารถเขาสบคนได

วธการสบคนฐานขอมลออนไลน ในแตละฐานขอมลมกมวธทคลายคลงกน คอ (1) มชองส าหรบใสค าสบคน Keyword (2) วธการสบคนแบบ Basic Search (3) วธการสบคนแบบ Advance Search (4) วธการสบคนแบบ Browse Search

ฐานขอมลออนไลน (Database online) (ตอ)

วธการสบคนฐานขอมลออนไลนตวอยาง วธการสบคนฐานขอมลงานวจยและวทยานพนธของมหาวทยาลยไทย 77 แหง (TDC : Thai Digital Collection)

1. เขาสเวบศนยวทยบรการ www.library.ssru.ac.th

2. คลกเลอกฐานขอมลออนไลน

3 . ปรากฎราย ชอฐานขอมลท งหมด ใ ห ไ ป เ ล อ ก ท ฐานขอมลงานวจยและวทยานพนธของมหาวทยาลยไทย 77แหง

วธการสบคนฐานขอมลออนไลน (ตอ)

4. ปรากฎรายละเอยดคณสมบตของฐานขอมลออนไลน

5. คลกเขาลงค

วธการสบคนฐานขอมลออนไลน (ตอ)

ชองใสค าสบคน

รายชอมหาวทยาลย

ขอบเขตขอมล

ปรากฎหนาจอเพอสบคนแบบ Basic Search

วธการสบคนฐานขอมลออนไลน (ตอ)

ปรากฎหนาจอเพอสบคนแบบ Advanced Search

ชองค าคนขอบเขตขอมล

ก าหนดระยะเวลาและภาษา

จากการสบคนแบบ Basic Search และ Advanced Search จะไดรายการสนเทศทตรงหรอใกลเคยงค าคน

จ านวนรายการทคนได

ไปหนาถดไป

วธการสบคนฐานขอมลออนไลน (ตอ)

หนาจอเพอสบคนแบบ Browse Search

กลมหวขอของขอมล

วธการสบคนฐานขอมลออนไลน (ตอ)

จากการสบคนแบบ Browse Search จะไดรายการสนเทศตามเขตตวอกษร และจะแสดงผลหนาละ 10 รายการ โดยมป มเลอนหนาถดไป ดงภาพ

จ านวนรายการทคนได

ไปหนาถดไป

วธการสบคนฐานขอมลออนไลน (ตอ)

Link Full text

วธการสบคนฐานขอมลออนไลน (ตอ)

1. คลกยอมรบ

2. คลก ThaiLis

วธการสบคนฐานขอมลออนไลน (ตอ)

คลกเปดขอมล

คลก Save ขอมล

วธการสบคนฐานขอมลออนไลน (ตอ)

Search Engine 49

การคนหาขอมลทางอนเทอรเนต

เสรชเอนจน (Search Engine)

ป จ จ บ น ม ข อม ล ห ร อ ส า รสน เทศมากมายมหาศาล การทจะคนหาขอมลจ านวนมาก จ าเปนตองอาศยการคนหาขอมลดวยเครองมอคนหาทเรยกวา Search Engine ซงปนเวบไซตทใหบรการคนหาเขามาชวยเพอความสะดวกและรวดเรว

ความหมายของเสรชเอนจน (Search Engine)

เสรชเอนจน (Search Engine) คอ เครองมอการคนหาขอมลออนไลนบนอนเตอรเนตททกคนสามารถเขาไปใชงานไดดวยตนเอง เปนโปรแกรมคนหาทชวยในการสบคนหาขอมล โดยเฉพาะขอมลบนอนเทอรเนต โดยครอบคลมทงขอความ รปภาพ ภาพเคลอนไหว เพลง ซอฟตแวร แผนท ขอมลบคคล กลมขาว และอน ๆ ซงแตกตางกนไปแลวแตผใหบรการแตละราย

ประเภทของ Search Engineแบงออกเปน 3 ประเภทคอ

1. Crawler Based Search Engine

2. Web Directory หรอ Blog Directory

3. Meta Search Engine

❖ www.google.com❖ www.yahoo.com❖ www.dmoz.org❖ www.sanook.com❖ www.lycos.com❖ www.hunsa.com

การคนหาขอมลบน Search engine

โดยทวไปแลว Search engine จะสนบสนนการคนหาขอมลใน 2 ลกษณะ กคอ

1. Basic Search (การคนหาแบบทวไป) Search ซงเปนสวนทผใชงานทวไปใชกน เชน เมอเราปอนค าคนเขาไปแลว Enter โดยไมมการก าหนดออพชนใด ๆ

2. Advanced Search (การคนหาแบบพเศษ) Search โดยการก าหนดออพชนใหกบ Search engine ซงอาจอยในรปของเมนหรอออพชนตาง ๆ

Search Engine

1. วธการคนหาแบบ Basic search1. พมพ web address

2. พมพค าคนแลวกด enter

ตวอยางหนาจอการสบคนแบบ Basic search

1. วธการคนหาแบบ Basic search (ตอ)

ตวอยางหนาจอผลลพธการสบคนแบบ Basic search

จ านวนรายการและระยะเวลาทคนหา

เวบเพจยอย

ผลการคนทเปนรปภาพ

ตวอยางหนาจอผลลพธการสบคนแบบ Basic search

ตวอยางผลการคนหาแบบ Basic search (ตอ)

Search Engine

2. วธการคนหาแบบ Advanced search1. พมพ web address

2. คลกเมนการคนหาขนสง

ตวอยางหนาจอการสบคนแบบ Advanced search

2. วธการคนหาแบบ Advanced search (ตอ)

ตวอยางหนาจอการสบคนแบบ Advanced search

(1) (2) (3) (4)

เทคนคการสบคนขอมล

ตวอยางตวด าเนนการส าหรบสบคน“ ” (อญประกาศ) ส าหรบคนหาจากกลมค าหรอ

วล หรอประโยคค าพด+ (บวก) เปนการระบใหผลลพธของการ

คน ตองมค านนปรากฎอยหนาเวบ- (ลบ) เปนการระบผลลพธของการคน

ไมปรากฎค านน* (ดอกจนหรอคณ) เปนตวรวม

Search Engine

ตวอยางตวด าเนนการส าหรบสบคน (ตอ)

~ ส าหรบคนหาค าพองความหมาย.. ส าหรบคนหาชวงชดตวเลขOR ส าหรบคนใหใหเฉพาะเจอบางค าคนได

เทคนคการสบคนขอมล (ตอ)

การคนหาขอมลจากไฟลชนดอน ๆ ดวยตวด าเนนการพเศษ (Filetype) ทไมใช htm เชน pdf, .doc, .ppt, .xls

การคนหาดวยตวด าเนนการพเศษ (Filetype) ตวอยางการพมพเพอคนหา เชน nano technology filetype:pdf

เทคนคการสบคนขอมล (ตอ)

Search Engine

เทคนคการสบคนขอมล (ตอ)

ตวอยางหนาจอการสบคนแบบ Filetype

คยค าคนแลว Enter

Search Engine

ปรากฎผลลพธการสบคนแบบ Filetype

เทคนคการสบคนขอมล (ตอ)

การคนหาแบบ Web Directory➢Web Directory หรอ Directories คอ ระบบทเกบรวบรวมเวบไซตไวเปนหมวดหม สามารถแบงออกเปนหมวดหม ยอย ๆ ไดเวบทถกบนทกในแตละกลม จะตองมหวเรองหรอเนอหาทสมพนธกน เวบไดเรคทอรบางแหงท าหนาทเปน Search Engine ในตวเองดวย หรอบางแหงเปน Search Engine ทเพมฟงกชน เวบไดเรคทอร เขามา เชน Google Directory (Google ไดเรกทอร), www.dmoz.org เปนตน

ตวอยางหนาเวบส าหรบคนหา Web Directory

ตวอยางหนา Web Directory (www.dmoz.org)

ตวอยางหนาเวบส าหรบคนหา Web Directory (ตอ)

ตวอยางหนา Web Directory (www.search.yahoo.com/dir)

ตวอยางหนาเวบส าหรบคนหา Web Directory (ตอ)

ตวอยางหนา Web Directory (www.google.co.th/dirhp?hl=th&tab=wd

วธการคนหาแบบ Web Directory

ตวอยางการคนหาแบบ Web Directory

1. พมพ web address

2. คลกเมนเพมเตมแลวเลอกไปท ไดเรกทอร

ตวอยางหนาจอการคนหาแบบ Web Directory

3. พมพค าคนแลว enter หรอ

กดคนหาไดเรกทอร

วธการคนหาแบบ Web Directory (ตอ)

ตวอยางผลลพธการคนหาแบบ Web Directory

ผลลพธการคนหา

4. คลกเลอกเขาสเวบไซต

วธการคนหาแบบ Web Directory (ตอ)

ตวอยางผลลพธการคนหาแบบ Web Directory

วธการคนหาแบบ Web Directory (ตอ)

การเพมเวบไซตใน Search engine

คอ การน า URL เวบไซต สงไปใหกบเวบไซตSearch Engine เพอเปนการประชาสมพนธ แนะน าเวบไซตทจดท าเสรจเรยบรอยแลว ใหเปนทรจกมากขน โดยใช เ สรช เอนจนเ ปนเค รองมอในการแนะน าประชาสมพนธเวบไซตของตนออกไปทวโลกเพอใหเวบไซตเปนทรจก มยอดผเขาชมเวบไซตมากยงขน ซงจะสงผลถงการจดอนดบความนาเชอถอของเวบนนๆ

วธการสงเวบไซตให Search engine

ตวอยางการสงเวบไซตให Search engine

1. พมพ web address

2. คลกป ม “เกยวกบ Google ทงหมด”

ตวอยางการสงเวบไซตให Search engine

3. คลกเลอกสงขอมลและเนอหา

วธการสงเวบไซตให Search engine (ตอ)

ตวอยางการสงเวบไซตให Search engine

4. คลกเลอกสง URL

วธการสงเวบไซตให Search engine (ตอ)

ตวอยางการสงเวบไซตให Search engine

5. ชองใส URL

8. คลกเพม URL

6. ชองใสความคดเหน

7. พมพตวเลข

ตามทปรากฎ

วธการสงเวบไซตให Search engine (ตอ)

วธการสงเวบไซตให Web Directory : www.sanook.com

ตวอยางการสงเวบไซตให Web Directory

1.พมพ web addressWebindex.sanook.com

2. คลกเพมรายชอ

วธการสงเวบไซตให Web Directory (ตอ)

ตวอยางการสงเวบไซตให Web Directory

4. คลกยอมรบเงอนไข

3. คลก

ตวอยางการสงเวบไซตให Web Directory

5. ใส URL

6. คลกตรวจสอบ

วธการสงเวบไซตให Web Directory (ตอ)

ตวอยางการสงเวบไซตให Web Directory

7. กรอกรายละเอยด

8. สงขอมล

วธการสงเวบไซตให Web Directory (ตอ)

ตวอยางการสงเวบไซตให Web Directory

9. จบกระบวนการ

วธการสงเวบไซตให Web Directory (ตอ)