วชา SSC 281 : Economicsบทท 1 ความรเบองตนเกยวกบเศรษฐศาสตร

ความเดมตอนทแลว1.1 ความหมายของเศรษฐศาสตร

วชาเศรษฐศาสตรเปนสวนหนงของสาขาวชาสงคมศาสตร เพราะมนเปนศาสตรทเกยวของกบคนหรอสงคม ในเรองของการตดสนใจวาจะเลอก (Choices) ใชทรพยากรตางๆ อยางไร เพอสนองตอบตอความตองการของคนในสงคมทมไมสนสด (Unlimited Wants)

ซงความตองการในมตทวชาเศรษฐศาสตรสนใจ กคอความตองการในเชงของวตถ ไมใชความตองการเชงจตใจ (อนนนเปนศาสตรของจตวทยา) ความตองการนทำาใหเกดปญหาททำาใหตองนำาวชาเศรษฐศาสตรมาชวยในการตดสนใจ เพราะทรพยากรทกอยางทนำามาใชในการผลตนนมจำากด

โดยทรพยากรการผลต (Productive Factors) แบงออกเปน 2 ประเภทหลก คอ Man-made capital คอ สงทเราสรางขน เพอจะนำาไปใชผลตอยางอน และ Natural-made capital กคอ สงทธรรมชาตใหมา

เมอทกสงทกอยางมจำากด (Scarcity) จงมการพดถงคำาวา ‘ขาดแคลน ’ ซงการจะดวา สงใดขาดแคลนหรอไม เราดทความตองการกบจำานวนทรพยากรทมอย ถาความตองการยงมนอยกวาจำานวนทมนม กถอวายงไมขาดแคลน

จากนน การทเราจะตดสนใจเพอนำาทรพยากรมาผลตสนคาและบรการ (Goods and Services) ตวของสนคาและบรการเองกมอย 2 กลมใหญๆ คอ กลมแรก ถาเปนสนคาและบรการทเกดจากการใชปจจยการผลต เราเรยกวา เศรษฐทรพย (Economic Goods) เนองจากปจจยการผลตอนนนมนม ‘ตนทน’ อย เมอมการนำามาใชผลตสนคา จงตองม ‘ราคา’ ถาเราอยากได

1

เศรษฐทรพย แบงออกเปน 2 อยาง คอ สนคาทเอกชนเปนผผลต เราเรยกวา สนคาเอกชน (Private Goods) และสนคาทรฐบาลเปนผผลต เรยกวา สนคาสาธารณะ (Public Goods) ซงรฐบาลผลตเพอเปนการใหสวสดการแกประชาชน คอเราสามารถใชสนคาและบรการนนไดโดยไมตองเสยคาใชจาย แตไมไดแปลวาสนคานนไมมตนทนการผลต

ความแตกตางทสำาคญระหวางสนคาเอกชนกบสนคาสาธารณะ กคอ เรองของ ‘ความเปนเจาของ ’ ถาเอกชนผลต แสดงวา เอกชนเปนเจาของ หากคณอยากจะใชของเขา คณกตองจาย เชน ถาอยากจะไปใชบรการในรสอรทของเอกชนคณกตองจายเงน แตถาคณอยากไปเทยวสวนธนบรรมย ซงรฐบาลจดให คณไมตองเสย เพราะถอวาสวนธนบรรมยเปนสนคาสาธารณะ นคอขอแตกตาง

และถาอะไรกตามทคณเปนเจาของ คณกสามารถแยกคนทไมจายเงน ไมใหมาใชบรการของคณได หรอเราเรยกวา สามารถกดกนคนอนออกไปได ในขณะทถาเปนสนคาสาธารณะคณไมสามารถทำาได เชน ไฟสาธารณะทตดตามถนน คณจะไปบอกวาใหมนสองสวางอยหนาบานคณ ใหคณเดนคนเดยว กทำาไมได เปนตน แตไมวาจะเปนสนคาเอกชนหรอสนคาสาธารณะ มนกคอ เศรษฐทรพย

สวนกลมท 2 เปนสนคาและบรการทเราเรยกวา ทรพยเสร (Free Goods) คอเปนสงทธรรมชาตจดไวให เชน แมนำา อากาศ ออกซเจนทเราใชหายใจ เปนตน ซงไมตองจายเงน แตถาคณเกดเปนลมชกดนชกงอ แลวพยาบาลตองเอาทอออกซเจนมาตอใหคณ อนนนคณตองจาย เพราะมนมตนทนเกดขน นคอขอแตกตางระหวางเศรษฐทรพยและทรพยเสร

(ตอ) 1.2 ปญหาพนฐานทางเศรษฐกจ (Basic Economic Problems)

2

ปญหาพนฐานทางเศรษฐกจ เปนปญหาททกประเทศทวโลกตองเจอ ไมวาประเทศนนจะรำารวยหรอยากจน จะเปนเศรษฐหรอยาจก ไมวาจะเปนประเทศสหรฐอเมรกา องกฤษ หรอเอธโอเปย ทำาไมจงพดวาทกประเทศตองเจอ

ปญหาพนฐานทางเศรษฐกจนนมอย 3 ปญหาหลกดวยกน คอ1.2.1 ปญหาจะผลตอะไร (What)1.2.2 ปญหาจะผลตอยางไร (How)1.2.3 ปญหาผลตเพอใคร (For Whom)

1.2.1 ปญหาจะผลตอะไร (What)คำาวา อะไร ในทนหมายถงวา ประเทศตางๆ จะตองตอบวา ตว

ประเทศเองจะผลตสนคาอะไร เปนเรองของการตดสนใจเลอก เหตผลทตองตดสนใจเลอก กเพราะวาทรพยากรมจำากด เมอมนมจำากด ทรพยากรอยางใดอยางหนงมนกสามารถใชประโยชนไดในหลายทาง เชน ทรพยากรทดน คณอาจจะใชปลกบาน ทำาไร ทำานา หรอทำาเปนทจอดรถ เปนตน นคอการใชประโยชนจากทรพยากรการผลต

แตปญหาอยทเมอตดสนใจใชทรพยากรไปทางใดทางหนง คณกจะเหลอทรพยากรตรงนนนอยลงหรออาจจะไมมเลยถาคณใชมนหมด เพราะฉะนนรฐบาลจงตองตดสนใจวา ถาเรามทรพยากรจำากด เราจะนำาทรพยากรนนไปผลตสนคาอะไร เพราะเราไมสามารถผลตสนคาไดทกอยาง

ตวอยางเชน ถารฐบาลตดสนใจเอาทดนไปทำาโครงการบานเอออาทรใหกบคนจน เพราะคนจนไมมบานอย และรฐบาลใหความสำาคญกบเรองความมนคงของมนษย มนกจะเกดปญหาวา รฐบาลกจะไมมทดนมาใหเกษตรกรเอาไปทำาไรทำานา เปนตน ตรงนเปนเรองทรฐบาลของประเทศตางๆ ตองตดสนใจเหมอนกนหมด

1.2.2 ปญหาจะผลตอยางไร (How)

3

พอตดสนใจไดแลว กจะมาเจอเรองของ How สมมตวา รฐบาลตดสนใจวาจะสรางบานเอออาทรใหกบประชาชน แลวจะทำาอยางไร นคอ คำาถาม

ปญหา How จงเปนเรองของเทคนคหรอกระบวนการผลต ซงมนตองมเงอนไข คอ คณตองพยายามใชทรพยากรนนใหนอยทสด มนกจะไปเกยวของกบเรองของ ‘ประสทธภาพ’ และ ‘ประสทธผล ’เชน เรากำาหนดจะสรางบานเอออาทร 100 หลง ทำาอยางไรจงจะไดบานทมคณภาพตามมาตรฐานและเสยคาใชจายนอยทสด คณจะใชวสดเหลก ปน หรอไม อยากจะทำาเปนบานระบบนอคดาวนกได แตคณมเงนหรอเปลา ถาจะทำาใหไดอยางนนตองใชเงนหลงละลาน แตคณมเงนแค 10 ลานบาท สรางไดแค 10 หลง คณกตองคดใหมแลว ปญหา How มนจงถกจำากดดวยเรองของทรพยากรทมอย

1.2.3 ปญหาผลตเพอใคร (For Whom)ประเทศรคำาตอบแลววาจะผลตอะไร และประเทศรคำาตอบแลว

วาประเทศจะผลตโดยวธไหน ทนเมอสนคาถกผลตออกมา เราจะใหกนอยางฟรๆ เปน Public Goods หรอเปลา บางทกไมใช เพราะสนคาบางอยางรฐบาลไมสามารถผลตเองไดทงหมด ตองใหเอกชนเขามาชวยผลต ถาดตวอยางในบานเราจะเหนไดชดวา มกจการบางอยางทรฐบาลเปนผเขาไปดแล โดยเฉพาะกจการทเหนวา มผลกระทบตอประชาชนสวนใหญของประเทศ นนคอทเราเรยกวา ‘รฐวสาหกจ ’

แตถากจการอะไรทไมไดเปนเรองของคนสวนใหญ รฐบาลกจะปลอยใหเอกชนดำาเนนการเอง เมอดำาเนนการไปแลว ไดผลผลตออกมา กจะมาเจอคำาถามวา ผลผลตทออกมาไดจะผลตใหใคร ตรงนเปนเรองของ ‘การจดสรร’ หรอเรยกวา ‘การกระจายรายได’

ถาพดงายๆ สำาหรบสนคาเอกชน ใครเพอใครในตรงนกคอ เพอใครทเขามเงนซอ การจะดวาใครมเงนซออะไรมากนอยเทาไหร กดไดจากการทำางาน ซงการทำางานอาจจะอยในรปของการใชแรงงาน ผลตอบแทนคอ คาจาง หรอหากคณโชคด เกดมาเจาคณปทงมรดกไว

4

คณกอาจจะเปนเศรษฐทดนใหเขาเชา คณกไดคาเชา ทำาใหมเงนไปซอสนคาได หรอคณโชคดอก เกดมามนามสกลชนวตร ไมตองทำาอะไรมากมเงนฝาก 7 หมนกวาลาน มเงนทนอยทธนาคาร คณกไดดอกเบย และอนสดทายคอ ผประกอบการ ซงผลตอบแทนกคอ กำาไรหรอขาดทน ความสมพนธดงกลาวแสดงใหเหนในแผนภาพท 1.1

แผนภาพท 1.1 แสดงความสมพนธระหวางปจจยการผลตและคาตอบแทน

ปจจยการผลต คาตอบแทนของการใชปจจยการผลต

แรงงาน คาจาง ทดน คาเชาเงนทน ดอกเบยผประกอบการ กำาไร/ ขาดทน

นคอเรองของการจดสรรวา เมอสนคาถกผลตขนมาแลว จะผลตเพอใคร กคอ เพอใครทมเงน ซงไดมาจากการเปนเจาของปจจยการผลต

ทนมาพดถงการเกดขนของคำาวา ‘รฐสวสดการ ’ คำาๆ นเกดขนมาเพราะวา บางทการกระจายรายไดมนมความไมเทาเทยมกน เพราะมนขนอยกบการกำาหนดของตลาดวา คณจะมคาตวเทาไหรในการทำางาน ถาใครกตามเปนเจาของปจจยการผลตทมราคาแพง หรอเปนทตองการของตลาดและหายาก คณกจะไดรบคาตอบแทนสง

แตในความเปนจรง ยงมกลมคนทเปนคนดอยโอกาสในสงคม ซงเขาไดรบคาตอบแทนไมเพยงพอแกการยงชพทจะมาซอสนคา

5

ฉะนนเขาถงมสวสดการทรฐจดให เชน ในสหรฐอเมรกาเขาจะมคปองใหถาคณเกดตกงาน สามารถเอาคปองไปแลกซอสนคาได โดยทรฐเปนคนดแลคณ เปนตน ลกษณะอยางนกอยในกลมของ For Whom เหมอนกน

1.3 ระบบเศรษฐกจกบการแกปญหาพนฐาน (Economic System and Solution)

ประเทศตางๆ จะตดสนใจในปญหาพนฐานทางเศรษฐกจของประเทศตวเองอยางไร มนจะมตวกำากบในการตดสนใจอย นนกคอ ระบบเศรษฐกจของประเทศนนๆ วาวธแกปญหาควรจะทำาอยางไร

จากการทนกเศรษฐศาสตรศกษาประเทศตางๆ ทวโลก เราสามารถจดกลมประเทศทมระบบเศรษฐกจทมลกษณะคลายกนได 3 กลมใหญ คอ

1.3.1 ระบบเศรษฐกจแบบทนนยม (Capitalism)1.3.2 ระบบเศรษฐกจแบบวางแผน (Planed Economy)1.3.3 ระบบเศรษฐกจแบบผสม (Mixed Economy)

1.3.1 ระบบเศรษฐกจแบบทนนยม (Capitalism) ระบบเศรษฐกจแบบทนนยม บางทกเรยกวา เสรนยม (Liberalism) 2 คำานมการใชกลบกนไปมา ซงเปนทยอมรบรวมกนวาสามารถใชแทนกนได

ลกษณะทสำาคญของระบบเศรษฐกจทนนยมหรอเสรนยม

ลกษณะทสำาคญเวลาทมการพดถงวา แตละประเทศเปนระบบเศรษฐกจแบบอะไร เขาจะดเรองของ ‘กรรมสทธ ’ หรอ ‘ความเปนเจาของปจจยการผลต’ ของประเทศนนๆ

ถาประเทศนน กรรมสทธของปจจยการผลต (ทน แรงงาน ทดน และผประกอบการ) อยในมอของบคคลหรอเอกชน คออาจจะ

6

เปนกลมหรอคนๆ เดยวกได ทอยในภาคซงไมใชภาครฐบาล ลกษณะนกแสดงวา ประเทศนนอยในระบบเศรษฐกจทคอนขางจะเปนทนนยม คอรฐไมไดเขามาจดการ ปลอยใหเอกชนทมความสามารถแขงขนไดหรอมความสามารถในการหาทรพยากรไดมาก กทำากนไป มนกเหมอนกบ ‘มอใครยาวสาวไดสาวเอา ’ ซงจะทำาใหเกดปญหาอยางทจะไดกลาวถงตอไป

เมอดทความเปนเจาของแลว กมาพจารณาตอวา แลวเขาม ‘เสรภาพ’ ในการทจะทำาอะไรทเกยวของกบกจกรรมทางเศรษฐกจ (การผลต การบรโภค และการจดสรรสงทผลตได) หรอไม ถาเอกชนมเสรภาพในการทจะตดสนใจใดๆ ในกจกรรมทางเศรษฐกจตามใจชอบ รฐไมเขาไปแทรกแซงกถอวา อยในกลมของทนนยมหรอเสรนยม

ถามวา แลวถาเปนแบบนบทบาทของภาครฐทำาอะไร ภาครฐกทำาหนาทเพยงแคดแลความสงบเรยบรอยของประเทศ หรออาจจะมมาตรการตางๆ ทไมทำาใหเกดปญหาซงจะเปนภยคกคามแกสงคม รฐจะมบทบาทเพยงแคน นอกนนสวนใหญจะอยในมอของเอกชนหรอประชาชน

แตปจจบน นยามของทนนยมมนกผดไปเหมอนกน เพราะเวลาเราพดวา เอกชนมสทธ เอกชนในทนเราหมายถงทงในแงของปจเจกบคคลและกลมคนทจะรวมตวกนเปนธรกจ แตเรากจะพบวา เมอใชทนนยมไปจรงๆ มนทำาใหเกดสงทเรยกวา ‘ความเหลอมลำาของอำานาจทางเศรษฐกจ’

เรองของระบบเศรษฐกจอยามองมนโดยลำาพง ระบบเศรษฐกจมนมเรองของ ‘การเมอง’ เขามาเกยวของดวย เมอมเรองของอำานาจการเมองเขามาเกยว จงทำาใหความหมายของทนนยมทควรจะเปนผดเพยนไป จากทบอกวา ทกคนสามารถทำางานอยางเตมท มเสรภาพในการจะทำาอะไรกได เรองของทรพยากรทกคนกสามารถจะเปนเจาของได แตปรากฏวามนกไปอยในกลมของคนทมอำานาจทาง

7

เศรษฐกจบางกลมหรอบางตระกล เพราะฉะนนเขาถงบอกวา ระบบเศรษฐกจทนนยม ความจรงมนกขนอยกบการนำาไปใชของประเทศนนๆ

ขอดและขอเสยของระบบทนนยมเหตผลของคนทพยายามจะสนบสนนระบบทนนยม โดยเฉพาะ

อดตนายกฯ ทกษณ ชนวตร ซงเปนคนทเชอมนในระบบของทนนยมสง เขาบอกวา ถาเมอใดระบบเศรษฐกจของประเทศเปนไปตามอยางททนนยมเปนแลว มนจะทำาใหเกดประสทธภาพทางเศรษฐกจ

คำาวา ‘ประสทธภาพทางเศรษฐกจ’ (Economic efficiency) เปนอยางไร กคอ การทประเทศสามารถใชทรพยากรหรอปจจยการผลตนอยทสด (Minimize input) แลวไดผลผลตทตองการ (Output condition) กบอกอนคอ ประเทศสามารถทจะใชทรพยากรทมอย (Input condition) ทำาใหเกดผลผลตสงสด (Maximize output) ตรงนกถอวามประสทธภาพ ดงแสดงในแผนภาพท 1.2

แผนภาพท 1.2 ประสทธภาพทางเศรษฐกจ (Economic efficiency)

Minimize input Output

conditionEconomic efficiency

Maximize output Input condition

ระบบทนนยมเชอวา ถารฐบาลไมเขามายงเกยว ปลอยใหเอกชน

คาขาย ทำาอะไรอยางเสร ประสทธภาพทางเศรษฐกจจะเกดขน เพราะ

8

ถาคนเราทำาอะไรดวยความตองการทจะตอบสนอง ไมวาจะเปนความพอใจสงสด หรอกำาไรสงสด เราจะตองพยายามใชทรพยากรใหนอยทสด เพอใหไดผลผลตมากทสด นคอหลกคดของเขา แตอดตนายกฯ ทกษณ ลมไปวาตนเองมาจากธรกจผกขาด ธรกจ AIS คอสมปทานโทรคมนาคมซงไมมใครสามารถทจะเขาไปแขงขนไดเลยตงเปนกสบป ถามองจากมมทางดานเศรษฐศาสตรการเมองจะเหนเลยวา ผลจากการเมองตรงนมนทำาใหการจดสรรหรอใชทรพยากรของประเทศผดเพยนไป

ในสวนขอเสยกอยางทบอกคอ ถาใครหรอคนกลมใดมอำานาจทางเศรษฐกจ เขาสามารถจะตดสนใจทำาอะไรกได ซงบางสงบางอยางมนไมเกดประโยชนตอสวนรวม

ตวอยางเชน ชวงทเรามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต มาประมาณแผนฯ 4-5 ตอนนนเราเรมเปดประเทศ มการสงออกอะไรตางๆ ธรกจททำารายไดดคอ สนามกอลฟ เราจะเหนวา เอกชนกจะพยายามไปกวานซอทดนแถบภาคกลาง แถวปทมธาน อยธยา ซงเปนทดนทอดมสมบรณและเคยเปนทนามากอน ฉะนนทนาจงถกเปลยนไปเปนสนามกอลฟ เขาทำาไดไง เพราะเขามเงน มอำานาจทางเศรษฐกจ ทจะไปขอวาตรงนไมใชเขตสเขยวของทงนาแลวนะ กลายมาเปนเขยวของสนามหญาแทน นคอการตดสนใจของเอกชนทจะคดดำาเนนการอะไรกได ซงจะเหนวา มนไมกอใหเกดประโยชนตอสวนรวม

แลวสนามกอลฟกยงสรางความเสยหายตอสงแวดลอม เพราะตองใชนำาเยอะ เปนการแยงนำาจากภาคการเกษตร และใชสารเคมจำานวนมาก เพอปองกนไมใหหญาตาย ซงสงเหลานมนสะสมในแหลงนำา แลวพนทสนามกอลฟกบพนทเพาะปลกกอยในบรเวณทใกลเคยงกน นคอปญหาของประเทศไทย จากการทเราปลอยใหเอกชนสามารถทจะทำาอะไรกไดอยางเสร

9

ในเรองของการสรางความเหลอมลำาทางเศรษฐกจกเชนเดยวกน คนทมอำานาจทางเศรษฐกจกสามารถจะทำาอะไรกได เชน ในสมยรฐบาลชวน หลกภย พรรคประชาธปตย กบกรณเอกสารสทธ ส.ป.ก.4-01 (หนงสออนญาตใหเขาทำาประโยชนในเขตปฏรปทดน ออกโดยสำานกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม) ซงใหแกเกษตรกร ไมใชโฉนดทซอขายได แตเปนการสบทอดจากพอแมแลวใหลกตอเพอทำากน แตปรากฏวา ทดนหลายแปลงมากทถกเปลยนมอจากเกษตรกร โดยเฉพาะทดนซงรฐบาลประชาธปตยมปญหาในขณะนน กคอแถบภเกต แถวแหลมพรหมเทพ

หรอกรณเมอเรวๆ น จากเหตการณสนาม ทดนแถบภาคใตซงเคยเปนของชมชนเกาแกอยางมอแกน ทแมอาจเปนคนเถอนในนยามของรฐ แตเขากใชชวตอยกนมาเนนนาน พอเกดสนามขนมา ทดนมนเปลยน เอกชนกเขาไปจบจองทำารสอรท ตอนนกกำาลงเปนปญหากนวนวาย

นคอตวอยางทเมอเอกชนมอำานาจทางเศรษฐกจมาก กสามารถทำาใหเกดปญหากบระบบสวสดการหรอความอยดมสขของประชาชนสวนใหญของประเทศกได

และอกขอหนงคอ ถาเราปลอยทนนยมใหทำางานโดยไมเขาไปดเลย สงทตามมากคอ จะทำาใหเกดการรวมกลมทางเศรษฐกจของกลมคนทมอำานาจเพยงไมกกลม และเมอกลมนรวมหวกนได เขากจะเปนผกำาหนดราคาและทกอยางในตลาด กลายเปน ‘ผผกขาด’ ซงการเปนผผกขาดของเขา บางทมนอาจจะเนองจากกฎหมายของรฐไปเออ

การผกขาดนนมอย 2 ลกษณะคอ ลกษณะแรก เปนการผกขาดโดยธรรมชาต เชน บงเอญประเทศนโชคดมบอนำามนหรอเหมองเพชร ซงทอนไมม เปนตน และผกขาดอกลกษณะคอ ผกขาดโดยกฎหมาย อยางกรณตวอยางธรกจ AIS ของอดตนายกฯ

10

ทกษณ ทกลาวมาขางตน นนคอ การผกขาดโดยทกฎหมายเปนผใหสมปทาน

เหลานคอขอเสยของระบบทนนยม ซงถารฐไมเขามาดแลตรวจสอบหรอถวงดล สงเหลานกจะเกดขน หรอถารฐออนแอ กจะทำาใหเกดปญหา อยางทเราไดประสบผานมา

1.3.2 ระบบเศรษฐกจแบบวางแผน (Planed Economy)ระบบเศรษฐกจแบบวางแผน เปนการวางแผนจากสวนกลาง

นนกคอ รฐ หรอกลมผปกครองซงมอำานาจในการตดสนใจทกอยางของประเทศ

ตดสนใจอะไร กคอ ตดสนใจในปญหาเศรษฐกจพนฐานทง 3 ตว ตงแตวา ประเทศเราจะผลตสงน แลวจะผลตโดยวธไหน รฐกบอกเลยวา บานนคณไปทำางานในโรงงาน ตอนเยนกมาเขาควรบคปองอาหารไป หรอถาเหนวาใครมความสามารถ คณกไปเรยนหนงสอ ทกอยางรฐจดการใหหมด นคอระบบของประเทศจนสมยกอน

ในประเทศจน เมอจกรพรรดองคสดทายคอ ปย (Puyi) หมดไป จนกเขาสยคของสงคมนยม 100 เปอรเซนต ซงกลมทยดกมอำานาจตอนนนคอ กลมทมอำานาจตดสนใจวาจะผลตอะไร อยางไร ฉะนนเมอกอนในเมองจน คณจะไปไหนมาไหนถารฐไมอนญาต คณทำาไมได ซงจนเปลยนมาไดซกประมาณ 70 กวาปไดแลว นบตงแตจกรพรรดองคสดทาย

ลกษณะทสำาคญของระบบเศรษฐกจแบบวางแผนจะเหนไดวา ระบบเศรษฐกจแบบวางแผนรฐเปนผกำาหนด

เอกชนไมมเสรภาพในการดำาเนนกจกรรมทางเศรษฐกจ และสงสำาคญคอ รฐเปนเจาของทรพยสนหรอปจจยการผลต รวมทงเปนเจาของตวเราดวย

11

แมกระทงสหภาพโซเวยต กอนจะลมสลายในป 1990 ในสมยท มคาอล กอบารชอฟ (Mikhail Sergeyevich Gorbachyov) เปนประธานาธบด เขาพยายามคดวา ระบบเศรษฐกจทดทเหมาะสมกบโซเวยตควรจะเปนทนนยมหรอเสรนยม เพราะวาเดม โซเวยตเปนสงคมนยม หลงจากพระเจาซารนโคลสท 2 (Tsar Nicholas II) ถกยดอำานาจไป (ซงถามองประวตศาสตรจะเหนวา การเปลยนแปลงมนเรมมาจากการยดอำานาจจากกษตรยกนทงนนเลย ในหลายๆ ประเทศ) จนป 1990 กอบารชอฟกประกาศแยกโซเวยตออกเปนประเทศเลกๆ เพอแตละประเทศจะไดเปนอสระและสามารถพงตนเองได แตพอแยกออกเปนประเทศเลกๆ ความทบางประเทศไมเคยคดเองมากอน ประชาชนของประเทศนนๆ ในชวง 3-4 ปแรกของการแยกกน ออกมาเรยกรองขอกลบรวมประเทศ เพราะวาเขาไมรจะจดการชวตยงไง จากเดมทรฐเปนคนคอยบอกวา ถาคณทำาอยางนคณจะมกน แตชวงนสถานการณกเรมดขน เวลากคอยปรบเปลยนทกอยางไป

ขอดและขอเสยของระบบเศรษฐกจแบบวางแผน ในระบบเศรษฐกจแบบวางแผน เราสามารถมนใจไดถงความม

เสถยรภาพทางเศรษฐกจ ดตวอยางจากประเทศพมากได ซงยงคงจดอยในประเภทน เพราะเราจะพบวา ประเทศทมลกษณะเศรษฐกจแบบวางแผน การเมองกจะเปนเผดจการหรอไมกคอมมวนสต เหตทมเสถยรภาพกเนองจากรฐบาลไมตองเปลยน ใครมาตดตอดวยกไมตองกลวเพราะนโยบายคงเดม

แตขอเสยคอ ไมพฒนา ทำาไมถงไมพฒนา กเพราะคนเราเวลาจะทำาอะไรกตองมแรงจงใจ กระตนวา เราอยากจะทำาตรงนน หรอเราจะไดอะไรจากการทำา แตทำาอะไรไป แลวทกอยางเปนของรฐหมด มนทำาใหเกดสงทเรยกวา ‘การใชทรพยากรอยางไมมประสทธภาพ ’เพราะคนไมมแรงจงใจ กคอทำาไปตามหนาท เพราะถาเรารสกเปน

12

เจาของเรากจะอยากทำาหรอทมเทกบมน แตถาไม เรากจะทำาใหมนผานๆ ไปเทานนเอง อนนคอขอเสยของมน

1.3.3 ระบบเศรษฐกจแบบผสม (Mixed Economy)เมอระบบเศรษฐกจแบบเสรนยมกบระบบเศรษฐกจแบบ

วางแผนมนมขอด-ขอเสยคนละอยาง เพราะฉะนนรฐบาลประเทศตางๆ กพยายามจะจดระบบวาเศรษฐกจของประเทศตนเองควรจะเปนไปในแนวทางไหน ซงกคงจะไมไปอยขางของเศรษฐกจแบบควบคมหรอวางแผน แตจะอยกลางๆ เพอทจะทำาใหเกดประโยชนสงสดแกประชาชน จงทำาใหเกดการผสมผสานกนระหวางจดดของระบบเศรษฐกจแบบทนนยมและสงคมนยมนำาเอามาใชควบคกน

ซงจะเหนไดวา ถาพจารณาในทางทฤษฎแลวไมมประเทศไหนทอยในทนนยม 100 เปอรเซนต และกไมมประเทศไหนในโลกเชนกนทเปนเศรษฐกจแบบวางแผน 100 เปอรเซนต มแตจะโนมเอยงไปทางใดมากกวา

โดยประเทศทมลกษณะระบบเศรษฐกจทคอนขางเอยงไปทางดานทนนยมหรอเสรนยม เชน สหรฐอเมรกา เยอรมน ญปน ไทย เปนตน

ขณะทบางประเทศจะมลกษณะระบบเศรษฐกจทคอนขางไปทางสงคมนยม เชน สงคโปร ออสเตรเลย เปนตน

ยกตวอยางกรณประเทศสงคโปร แมระบบเศรษฐกจจะกาวหนาพฒนา แตถาไปดพฒนาการทางประวตศาสตรการเมอง สงคโปรมนายกฯ ไมกคนและเปนรฐบาลตอเนองกนมา นายกฯคนปจจบน คอ ล เซยน ลง (Lee Hsien Loong) กเปนลกชายของ ล กวน ย (Lee Kuan Yew) ซงเปนคนทตอสใหสงคโปรไดรบเอกราช สงคโปรจงมการเมองแบบพรรคเดยว หรอกรณกลมเทมาเสก (Temasek) กเปนของรฐบาล เพยงแตใชวธการบรหารแบบธรกจ แตความเปนเจาของรฐยงเปนผตดสนใจ ซงการตดสนใจนนกเปนไป

13

เพอประชาชน ดงจะเหนไดวา ประชาชนของประเทศสงคโปรมชวตความเปนอยทด

1.4 เครองมอทใชแกปญหาเศรษฐกจแลวประเทศตางๆ เขาใชอะไรเปนตวสำาคญในการดำาเนน

นโยบายทางเศรษฐกจ หรอในการตดสนใจปญหาพนฐานทางเศรษฐกจ

ถาเปนประเทศทคอนขางเอยงไปทางระบบเศรษฐกจทนนยม จะใชสงทเรยกวา กลไกราคาหรอกลไกตลาด (Price mechanism/ Market mechanism) สองอนนเปนตวเดยวกน นนกคอ ใชราคาทซอขายกนในตลาดนนเปนตวบงบอกวาจะผลตอะไร เพราะฉะนนเชอไดเลยวา ณ ตอนน ราคาทสงผลตอตลาดอยางแรงคอ เสอสชมพ นคอ ราคาสงสญญาณใหร

ถาเปนระบบเศรษฐกจสงคมนยม เขาไมไดสนใจวา ราคาจะเปนเทาไหร แตสงคมนยมใชแผนจากสวนกลาง ตอใหราคาสงหรอตำากจะผลต คมคาหรอไมคมคาไมร จะทำาทกอยางตามแผน ดงนนแผนคอเครองมอสำาคญ จะเหนไดวา พรรคคอมมวนสตจนจะมการจดประชมประจำาป ถงปจจบนระบบเศรษฐกจจนจะเปลยนไปมาก แตอยางไรกตาม รฐบาลกยงมแผนวาจนจะเรงการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจในภาคไหน จะทำาอยางไร แตในบางสวน โดยเฉพาะในเขตเศรษฐกจ จนกจะปลอยใหระบบทนนยมทำางาน และมผดแลของรฐกำากบใหมนเกดขน

มาในสวนของระบบเศรษฐกจแบบผสม เชนกรณของประเทศไทย เครองมอทง 2 สวน ไมวาจะเปนกลไกราคาหรอแผน กลวนถกนำามาใชดวยกนทงสน ดงจะเหนวา ในแตละปรฐบาลกจะมแผน แลวแผนนนกนำามาจากแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ซงเปนแผน 5 ปอกทหนง ซงแตละแผนฯ จะบอกวา ปนจะมงเนนอะไร มากนอยเทาไหร เชน บางแผนฯ จะบอกวา เนนการสงออก ขณะทบางแผนฯ เนนการนำาเขา หรอบางแผนเนนในเรองของมนษย

14

สวนในแผนฯ 10 (ป 2550-2554) ซงเปนแผนฉบบปจจบน กจะมงเนนในเรองของสงคมคณธรรมและเศรษฐกจพอเพยง เหลานเปนตน นคอประเทศไทยใชแผนมากำาหนดกรอบใหญในการทำากจกรรมทางเศรษฐกจ แตขณะเดยวกนกยงปลอยใหกลไกราคาทำางานดวยในกจกรรมทางเศรษฐกจบางอยาง โดยรฐไมเขาไปแทรกแซง ยกเวนแตเมอของมราคาแพงมากๆ รฐกจะมโครงการอยางธงฟา-ราคาประหยด ออกมา เปนตน

1.5 ขอบเขตของวชาเศรษฐศาสตรวชาเศรษฐศาสตรแบงออกเปน 2 สาขาใหญๆ คอ1.5.1 เศรษฐศาสตรจลภาค (Microeconomics)1.5.2 เศรษฐศาสตรมหภาค (Macroeconomics)

1.5.1 เศรษฐศาสตรจลภาค (Microeconomics) กคอ การศกษาหนวยยอยในระบบเศรษฐกจ โดยถาเปนในแง

บคคล หนวยยอยกคอ ผผลต กบผบรโภค แตถาเปนในแงพฤตกรรมของคนในระบบเศรษฐกจ กคอ พฤตกรรมการผลต กบพฤตกรรมในการตดสนใจบรโภค

เมอตองการศกษาพฤตกรรมการผลต เราจงตองมาเรยนในเรองของทฤษฎการผลต วาผผลต เมอตดสนใจมาทำาธรกจน เขายอมมเปาหมายคอ กำาไร เราจงตองมาศกษาวา ทำาอยางไรผผลตถงจะไดกำาไรสงสด และเมอตองการศกษาพฤตกรรมของผบรโภค เราจงตองมาเรยนเรองทฤษฎผบรโภค วาในเมอผบรโภคมเงนจำากด เขาจะมพฤตกรรมหรอการตดสนใจซอสนคาอยางไรทจะทำาใหไดความพอใจสงสด

นอกจากน เมอผผลตผลตสนคาและผบรโภคมความตองการซอ ทง 2 ฝายกจะมาพบกนทตลาด เกดการตอรองกนไปมา จนถงจดทเราเรยกวา เปนราคาตลาด แลวราคาตลาดทเราเหน ทำาไมบาง

15

อยางจงถกหรอแพง อะไรเปนตวกำาหนดราคาสนคา เหลานคอสงทเราศกษากนในเศรษฐศาสตรจลภาค

โดยสรปกคอ เศรษฐศาสตรจลภาค เปนการศกษาหนวยเศรษฐกจยอย ถงเรองของการผลต การบรโภค และการตงราคาของสนคาแตละชนด โดยทฤษฎทใชวเคราะหปญหาเศรษฐกจในสวนของเศรษฐศาสตรจลภาค ไดแก ทฤษฎผบรโภค ทฤษฎการผลต ทฤษฎการกำาหนดราคาสนคา เปนตน

1.5.2 เศรษฐศาสตรมหภาค (Macroeconomics)เปนการศกษาเศรษฐกจทงระบบหรอเศรษฐกจในภาพใหญ

ซงตวชวดสำาคญทใชในการศกษา ตวแรกคอ รายไดประชาชาต การจะบอกวาเศรษฐกจประเทศไทยด ดมาก หรอดทสด รายไดของคนในชาตจะเปนตวบอก

ตวทสองคอ ระดบราคาสนคาและบรการโดยรวม โดยดไดทอตราเงนเฟอ

เพราะเวลาทบอกวา เงนเฟอ แสดงวา ราคาสนคามนแพง ซงเงนเฟอสวนใหญจะดจากสนคาเพอการอปโภคบรโภค เชน ปนกวยเตยวชามละ 20 บาท พอปหนาขนเปน 25 บาท แตผปกครองยงใหเงนเทาเดม กนไมอมแลว นคอปญหาทมนสงผลกระทบ ฉะนนเงนเฟอจงเปนตวบอกระดบราคาสนคาโดยรวมของประเทศ

นอกจากน เรองของการออม การบรโภคของประเทศ กเปนตวชวดซงจะบอกถงสขภาพทางเศรษฐกจของประเทศ ถาประเทศใดประชาชนสวนใหญอยในลทธบรโภคนยม แถมยงเอาเงนของวนขางหนามาใชปจจบน คอ กยม ประเทศจะมการออมตำา อยางเชนสงคมไทยเราจะ Over consumption – Under saving ปรากฏการณทหลายธนาคารพากนออกพนธบตรประเภทตางๆ ออกมา แสดงวา การออมของประเทศกำาลงมปญหา ธนาคารจงตองพยายามหาทางดงเงนเขามาจากทตางๆ

16

ตวชวดอกตวคอ การจางงาน ถาตวเลขของประเทศออกมาวา คนตกงานเปนสวนใหญ บณฑตจบไปไมมงานทำา แสดงวา เศรษฐกจของประเทศไมดแลว รวมไปถงการใชจายของรฐบาล วารฐบาลใชจายมากนอยอยางไร กเปนตวชวดเหมอนกน และอกตวทสำาคญกคอ เรองของการคากบตางประเทศ ถาเมอใดกตามตวเลขการนำาเขา-สงออก มนชใหเหนวา ประเทศไทยสงออกนดเดยวและนำาเขาเปนจำานวนมาก แสดงวา เศรษฐกจของประเทศมปญหา เหลานคอสงทเราศกษากนในเศรษฐศาสตรมหภาค

1.6 หนวยเศรษฐกจ (Economics Units)ในระบบเศรษฐกจแบบงายๆ หนวยเศรษฐกจซงเปนผมบทบาท

สำาคญททำาหนาทอยในระบบเศรษฐกจ จะประกอบดวย1)ครวเรอน (Household) ทำาหนาทเปนผบรโภค และเปน

เจาของปจจยการผลต2) ธรกจ (Firms) ทำาหนาทเปนผผลต ซงจะผลตอยางไร ก

คอ เขาจะตองเปนผเลอกใช หรอเปนผวาจางปจจยการผลตนนเอง

3)องคการรฐบาล (Government Agency) ทำาหนาทดแลใหการดำาเนนกจกรรมทางเศรษฐกจเปนไปอยางทไดตงเอาไว เพอคณภาพชวตทดของประชาชน

ความสำาคญของภาคครวเรอน ธรกจ และองคการรฐบาล สามารถแสดงออกมาเปนกระแสการหมนเวยนในระบบเศรษฐกจ (Economic Circular Flows) ไดดงแผนภาพท 1.3 ซงในทนจะตดภาคขององคการรฐบาลออกไปกอน เพราะถอวา รฐบาลทำาหนาทเปนผดแล ฉะนนรฐบาลกจะยงไมใชผทมบทบาทหลกสำาหรบระบบเศรษฐกจแบบงายๆ

17

ถาเรามาดความสมพนธระหวางครวเรอนกบหนวยธรกจ เราจะพบวา มนจะมความสมพนธทกอใหเกดการหมนเวยนขนในระบบเศรษฐกจ

การหมนเวยนในทน ถาดในวงใน จะเปนการหมนเวยนของสนคาและปจจยการผลต พดงายๆ คอ พวกวตถ สวนวงนอกจะเปนการหมนเวยนของเงน

ทนมาดวาวงในกบวงนอกสมพนธกนยงไง เราไดทราบแลววา ภาคครวเรอนมบทบาทเปนผบรโภคและเปนเจาของปจจยการผลต เพราะฉะนนภาคครวเรอนจะเปนผใหหรอขายปจจยการผลตใหแกภาคธรกจ (ทดน แรงงาน ทน หรอผประกอบการ) เมอภาคธรกจไดปจจยการผลตกเอาเขาไปสกระบวนการผลตของตนเอง สงทไดออกมาคอ สนคาและบรการ สงกลบไปใหแกภาคครวเรอน

ในขณะเดยวกน การทภาคครวเรอนใหปจจยการผลตแกภาคธรกจ ทางภาคธรกจกตองมการจายคาตอบแทนของการใชปจจย

ครวเรอน

ธรกจ

คาตอบแทนปจจยการ

ผลต

สนคาและบรการคาใชจายเพอซอสนคาและบรการ

แผนภาพท 1.3 กระแสการหมนเวยนในระบบเศรษฐกจ

(Economic Circular Flows)รายรบครวเรอนรายจายธรกจ

รายจายครวเรอน

รายรบธรกจ

18

คนใหกบภาคครวเรอน (คาจาง คาเชา ดอกเบย หรอกำาไร) หรอพดงายๆ วา คอ รายจายของภาคธรกจและเปนรายรบของครวเรอน

เมอภาคครวเรอนมเงนแลว และเหนวามสนคาและบรการทภาคธรกจผลตออกมา ถาภาคครวเรอนอยากไดกตองจายเงนซอสนคาและบรการ เมดเงนกจะไหลออกจากภาคครวเรอนมาสภาคของธรกจในรปของคาใชจาย หรอกคอ เปนรายจายของภาคครวเรอน และเปนรายรบของภาคธรกจ นนเอง แลวมนกจะหมนเวยนกนอยอยางนในระบบเศรษฐกจ โดยทสมมตวายงไมมรฐบาล เพราะถามรฐบาลมนจะมเรองของการเกบภาษ กจะมการรวไหลของระบบเศรษฐกจ เงนทหมนอยในระบบเศรษฐกจมนกจะไมเทาเดม จงสมมตใหรฐบาลมหนาทแคดแลใหระบบเศรษฐกจเปนไปดวยความเรยบรอย

1.7 ประโยชนของวชาเศรษฐศาสตร ชวยใหนกศกษาไดตระหนกและเขาใจปญหาเศรษฐกจใน

ชวตประจำาวนทตนประสบอย และในฐานะของประชาชนพลเมองคนหนง กสามารถทจะวางแผน คด จดการ ในบางสวนเกยวกบตนเอง โดยใชความรตรงนใหเปนประโยชน

เปนประโยชนตอการเรยนหรอการประกอบอาชพในอนาคตของนกศกษา เพราะเศรษฐศาสตรจะเปนพนฐานในการนำาไปเรยนตอเชงลก ในสวนของการวเคราะหตดสนใจ รวมตลอดถงการนำาความรไปประกอบใชในการลงทน หรอการจะคดสรางโครงการตางๆ

ชวยใหนกศกษามความเขาใจบทบาทของรฐบาลในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ อยางรเทาทน โดยนำากรอบแนวคดทไดจากการเรยนไปชวยในการคดวเคราะหเพอหาคำาตอบได

-------------------------------------

19