บทท ๓ เรองท ๔

คมภรฉนทศาสตร แพทยศาสตรสงเคราะห

วรรณคดวจกษ

ชนมธยมศกษาปท ๕ ครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

ประวตผประพนธ

พระยาพศณประสาทเวช (คง ถาวรเวช) - เกดเมอ พ.ศ. ๒๓๙๖ - ถงแกอนจกรรม พ.ศ. ๒๔๕๗ - แพทยประจ าโรงพยาบาลวงหลง (ศรราช) - มความรแพทยสมยใหมและแพทยแผนโบราณ - เปนแพทยหลวงประจ าพระองค ร. ๖ - ไดรบพระราชทานนามสกล ถาวรเวช

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

พระยาพศณประสาทเวช (คง ถาวรเวช)

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

ทมาของเรอง

เมอรชกาลท ๕ ไดทรงพระกรณาโปรดเกลา ฯ ตงโรงเรยนราชแพทยาลยขนแลว ใน พ.ศ. ๒๔๓๒ ไดมการพมพต าราแพทยส าหรบโรงเรยนเลมแรกชอวา “แพทยศาสตรสงเคราะห” เมอ พ.ศ. ๒๔๓๘ พมพเปนตอนๆ แบงออกเปนภาคกลาวรวมทงวชาแพทยไทยโบราณและวชาแพทยฝรง โดยมความประสงคเพอใหเปนประโยชนแกโรงเรยนราชแพทยาลยและมหาชนทวไป

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

ตอมาผทส าเรจการศกษาวชาแพทยจากโรงเรยน ราชแพทยาลย ไดจดพมพต าราแพทยศาสตรขนอกเปนวารสาร รายเดอน แตพมพออกมาไดเพยง ๔ ฉบบกเลกไป พระยาพศณประสาทเวช ไดกราบทลขอประทานพระอนญาตจากกรมพระยาด ารงราชานภาพ สภานายกหอพระสมดวชรญาณ ในขณะนนเพอจดพมพต าราแพทยศาสตรสงเคราะหฉบบหลวง ๒ เลมจบ เมอ ๑ มนาคม พ.ศ.๒๔๕๐

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

จดมงหมายของเรอง - เพอใหราษฎรทปวยไข สามารถใชเปนเครองมอรกษาตนเอง - เพออนรกษต าราแพทยแผนไทยไวใหคนรนหลง

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

ลกษณะค าประพนธ

กาพยยาน ๑๑ * สงเกตบงคบ จ านวนค า การสงสมผส การแบงวรรคตอน

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

อธบายฉนทลกษณ กาพยยาน ๑๑ - วรรคหนา ๕ ค า วรรคหลง ๖ ค ารวม ๑๑ค า (๕+๖) เรยก ๑ บาท - ๑ บท ม ๔ วรรค (สดบ รบ รอง สง) นบเปน ๒ บาท - การสงสมผส ค าสดทายวรรคท ๑ สงไปยงวรรคท ๒ ค าท ๓ ค าสดทายวรรคท ๒ สงไปยงวรรคท ๓ ค าสดทาย ค าสดทายวรรคท ๔ สงไปยงวรรคท ๒ ค าสดทาย ของบทตอไป (สมผสระหวางบท) * ไมบงคบการสงสมผสจากวรรคท ๓ ไปวรรคท ๔

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

ตวอยางกาพยยาน ๑๑ อนงจะกลาวสอน กายนครมมากหลาย ประเทยบเปรยบในกาย ทกหญงชายในโลกา ดวงจตคอกระษตรย ผานสมบตอนโอฬาร ขาศกคอโรคา เกดเขนฆาในกายเรา

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

คมภรฉนทศาสตร

ศพทภาษาไทยวา "แพทย" มาจากศพทสนสกฤต "ไวทย" แปลวา ผรพระเวท หมายถงผรวชาการตางๆ ทประมวลอยในคมภรพระเวท (คมภรพระเวทฉบบหนงคอ อถรรพเวท เปนตนก าเนดของต าราการแพทย และการรกษาโรคดวยสมนไพร) และผรวชาการรกษาโรค เปนทนบถอยกยองและมบทบาทมากในสงคม ตอมาค าวา "ไวทย" จงมความหมายเจาะจงหมายถงผรวชาการรกษาโรค

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

ต าราแพทยของไทยทมมาแตโบราณ มรองรอยของอทธพลความเชอและหลกปฏบตตางๆ ทปรากฏในต าราแพทยของอนเดย ดงจะเหนไดจาก คมภรฉนทศาสตร ในความหมายกวาง "ฉนทศาสตร" จะหมายถงต าราแพทยโดยรวม

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

เนอหาในต าราฉนทศาสตรอาจแบงเปนตอนๆ ไดดงน ตอนท ๑ เรมดวยบทไหวคร กลาวถงคณสมบตของแพทยและสงทแพทยควรร ความส าคญของแพทยปรากฏในบทเปรยบเทยบ "กายนคร" ซงเปรยบรางกายมนษยเปนเมอง และแพทยเปนทหารปองกนบานเมองจากขาศกคอโรคภย ในทายตอนท ๑ มสงเขปอาการของ ไขทบ ๘ ประเภท

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

ตอนท ๒ มขอความก ากบวา "วาดวยคมภรตกกะศลา" ขนตนดวยบทไหวพระรตนตรย บดา มารดา และครอาจารย แลวกลาวถงวธสงเกตอาการไขและยารกษา ตอนท ๓ กลาวถงก าเนดโรคภย ลกษณะของผหญงทมน านมดหรอน านมชว ลกษณะไขสามขนคอเอกโทษ ทวรรณโทษและตรโทษ

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

ตอนท ๔ กลาวถงวธสงเกตต าแหนงชพจรซงเปลยนไปตามเวลาขนแรม พรอมทงขอควรระวงตางๆ ตอนท ๕ กลาวถงธาตทงหาคอ ดน น า ลม ไฟ และอากาศ ซงเปนสาเหตแหงโรค ตอนท ๖ กลาวถงอาการของไขปวง ๘ ประเภท และยารกษา ตอนท ๗ กลาวถงก าหนดเวลาโมงยามทสมพนธกบสมฏฐานโรค

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

ตอนท ๘ กลาวถงโรคทองรวงลกษณะตางๆ ตอนท ๙ มชอวามรณญาณสตร บอกวธสงเกตนมตของ ผใกลตาย ตอนท ๑๐ กลาวถงอาการของโรคทรางประเภทตางๆ และกลาวถงธาตในรางกายซ ากบตอนท ๕ แตมเพยงธาตทงส คอ ดน น า ลม ไฟ

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

แนวความคดเกยวกบ ธาต ๔ นน ปรากฏอยในคมภรแพทย แผนไทยเกอบทกเลม ไดแก "คมภรพระโอสถพระนารายณ พระคมภรมหาโชตรต พระคมภรโรคนทาน พระคมภรปฐมจนดาร พระคมภรธาตวภงค พระคมภรสรรพคณยาแลมหาพกต พระคมภรสมฏฐานวนจฉย พระคมภรธาตววรณ และพระคมภรธาตบรรจบ" แตธาตทง ๕ นน ไมปรากฏในคมภรเลมใดเลยยกเวนใน คมภรฉนทศาสตร เทานน

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

แพทยศาสตรสงเคราะห

แพทยศาสตรสงเคราะห : ภมปญญาทางการแพทยและมรดกทางวรรณกรรมของชาต เปนหนงสอทกระทรวงศกษาธการไดจดท าและจดพมพ เพอนอมเกลานอมกระหมอมถวายเปนพระราชสกการะแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในมหามงคลสมยททรงเจรญ พระชนมพรรษาครบ ๖ รอบ โดยไดรวบรวมคมภรแพทย ครง ร.ศ. ๑๒๖ และ ร.ศ. ๑๒๘ ซงไดตรวจสอบรบรองโดยคณะแพทยหลวงในรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวและสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาด ารงราชานภาพ จ านวน ๑๔ คมภร เผยแพรแกประชาชนทวไป

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

คมภรฉนทศาสตร กลาวถงจรรยาของแพทยทบ ๘ ประการโรคทราง สมฏฐานแหงไข อตสารมรณญาณสตร พระคมภรปฐมจนดาร กลาวถงพรหมปโรหตแรกปฐมกาล-การปฏสนธแหงทารก ก าเนดโลหต ระดสตร ครรภทวาร ก าเนดโรคกมารและยารกษาฯ พระคมภรธาตวภงค กลาวถงความพการของธาตทง ๔

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

พระคมภรสรรพคณ (แลมหาพกต) กลาวถงสรรพคณของสมนไพรทมคณคาทางยาหรอเภสช พระคมภรสมฏฐานวนจฉย กลาวถงความรในการวนจฉยโรค พระคมภรวรโยคสาร กลาวถงองคแหงแพทย ๓๐ ประการฯ พระคมภรมหาโชตรต กลาวถงโรคสตร พระคมภรชวดาร กลาวถงโรคลมและโรคเลอด

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

พระคมภรโรคนทาน กลาวถงเหตและสมมตฐานของโรค พระคมภรธาตววรณ กลาวถงเหตทธาตสไมปกตและการแกไข พระภมภรธาตบรรจบ กลาวถงโรคอจจาระธาตฯ พระคมภรมจฉาปกขนทกา กลาวถงโรคบรษสตร พระคมภรตกกะศลา กลาวถงโรคระบาดอยางรายแรง ไขพษ พระคมภรไกษย กลาวถงโรคทท าใหรางกายทรดโทรมไมแขงแรง

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

แพทยศาสตรสงเคราะห

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

คมภรฉนทศาสตร แพทยศาสตรสงเคราะห

อนงจะกลาวสอน กายนครมมากหลาย ประเทยบเปรยบในกาย ทกหญงชายในโลกา ดวงจตคอกระษตรย ผานสมบตอนโอฬาร ขาศกคอโรคา เกดเขนฆาในกายเรา เปรยบแพทยคอทหาร อนช านาญรล าเนา ขาศกมาอยาใจเบา หอมลอมรอบทกทศา

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

ใหด ารงกระษตรยไว คอดวงใจใหเรงยา อนงหามอยาโกรธา ขาศกมาจะอนตราย ปตต คอวงหนา เรงรกษาเขมนหมาย อาหารอยในกาย คอเสบยงเลยงโยธา หนทางทงสามแหง เรงจดแจงอยรกษา หามอยาใหขาศกมา ปดทางไดจะเสยท

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

อนงเลามค าโจทย กลาวยกโทษแพทยอนม ปรชารคมภร เหตฉนใดแกมฟง ค าเฉลยแกปจฉา รรกษากจรงจง ดวยโรคเหลอก าลง จงมฟงในการยา เมอออนรกษาได แกแลวไซรยากหนกหนา ไขนนอปมา เหมอนเพลงปาไหมลกลาม

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

เปนแพทยพงส าคญ โอกาสนนมอยสาม เคราะหรายขดโชคนาม บางทรเกนรไป บางทรมทน ดวยโรคนนใชวสย ตน บ รทฏฐใจ ถอวารขนกระท า จบเรองทตนร โรคนนสวาแรงกรรม ไมสนสงสยท า สดมอมวยนาเสยดาย

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

บางทกมชย แตยาใหโรคนนหาย ทานกลาวอภปราย วาชอบโรคนนเปนด ผใดจะเรยนร พเคราะหดผอาจารย เทยงแทวาพสดาร ทงพทธไสยจงควรเรยน แตสกเปนแพทยได คมภรไสยไมจ าเนยร ครนนไมควรเรยน จะน าตนใหหลงทาง

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

เราแจงคมภรฉน- ทศาสตรอนบราณปาง กอนกลาวไวเปนทาง นพพานสศวาไลย อยาหมนวารงาย ต ารบรายอยถมไป รบดวนประมาทใจ ดงนนแทมเปนการ ลอกไดแตต ารา เทยวรกษาโดยโวหาร อวดรวาช านาญ จะแกไขใหพลนหาย

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

โรคคอครกรรม บรรจบจ าอยาพงทาย กลาวเลหอบายหมาย ดวยโลภหลงในลาภา บางจ าแตเพศไข สงเดยวไดสงเกตมา กองเลอดวาเสมหา กองวาตาวาก าเดา คมภรกลาวไวหมด ไยมจดมจ าเอา ทายโรคแตโดยเดา ใหเชอถอในอาตมา

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

รนอยอยาบงอาจ หมนประมาทในโรคา แรงโรควาแรงยา มควรถอวาแรงกรรม อนงทานไดกลาวถาม อยากลาวความบงอาจอ า- เภอใจวาตนจ า เพศไขนอนเคยยา ใชโรคสงเดยวดาย จะพลนหายในโรคา ตางเนอกตางยา จะชอบโรคอนแปรปรวน

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

บางทกยาชอบ แตเคราะหครอบจงหนหวน หายคลายแลวทบทวน จะโทษยากผดท อวดยาครนใหยา เหนโรคาไมถอยหน กลบกลาววาแรงผ ทแทท าไมรท า เหนลาภจะใครได นยมใจไมเกรงกรรม รนอยบงอาจท า โรคระย าเพราะแรงยา

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

โรคนนคอโทโส จะภยโยเรงวฒนา แพทยเรงกระหน ายา กยงยบระย าเยน รแลวอยาอวดร พนจดอยาหมนเมน ควรยาหรอยาเกน กวาโรคนนจงกลบกลาย ถนอมท าแตพอควร อยาโดยดวนเอาพลนหาย ผโรคนนกลบกลาย จะเสยทาดวยผดท

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

บางไดแตยาผาย บรรจถายจนถงด เหนโทษเขาเปนตร จงออกตวดวยตกใจ บางรแตยากวาด เทยวอวดอาจไมเกรงภย โรคนอยใหหนกไป ดงกอกรรมใหตดกาย

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

วเคราะหคณคา

๑. คณคาดานเนอหา เนอหาของคมภรฉนทศาสตรและแพทยศาสตรสงเคราะห จะเนนใจความหลกสองสวน นนคอ เนนคณคา จรรยาบรรณของแพทย สงทแพทยทดพงปฏบตและไมพงปฏบต อนเปนการรวบรวมจรรยาบรรณของแพทยในดานตางๆ มาประมวลรวมไวในต าราเดยวอยางเปนระบบ ท าใหคณคาของแพทยดเปนรปธรรมและเขาใจไดงายมากยงขน และกอใหเกดอทธพลและเปนตนแบบของจรรยาบรรณแพทยแขนงตางๆ จนกระทงปจจบน

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

๑. คณคาดานเนอหา

สวนทสองคอต าราแพทยแผนโบราณ ซงเปนการรวบรวมต าราแพทยแผนโบราณฉบบหลวง กอใหเกดการประมวลความรทางดานการแพทยแผนโบราณเปนหนงเดยว งายตอการน ามาจดระบบใหการศกษาเชนเดยวกน ทงยงเปนการรวบรวมความรทางการแพทยเอาไวมใหสญหายไปตามกาลเวลาและผดเพยนไปจากเดม

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

๑. คณคาดานเนอหา

จงถอไดวา คมภรฉนทศาสตร แพทยศาสตรสงเคราะห เปนวรรณคดทรวบรวมพนฐานทกสงอยางของอาชพแพทย อยางครบถวนสมบรณ และมคณคาทงทางดานองคความรและทางดานจตใจตอแพทย ผประกอบวชาชพ และผทสนใจอาชพแพทยอยางยง

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

๒. คณคาดานวรรณศลป - การสรรค า การเลนเสยงสมผส ผใดใครท าชอบ ตามระบอบพระบาล กศลผลจะม อเนกนบเบองหนาไป การซ าค า กายไมแกร ประมาทผอดมญาณ แมเดกเปนเดกชาญ ไมควรหมนประมาทใจ การเพมเสยง “ร” ใหด ารงกระษตรยไว คอดวงใจใหเรงยา อนงหามอยาโกรธา ขาศกมาจะอนตราย

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

- การใชภาพพจน อปมา จะกลาวคมภรฉน ทศาสตรบรรพทครสอน เสมอดวงทนกร แลดวงจนทรกระจางตา บคคลวต จบเรองทตนร โรคนนสวาแรงกรรม ไมสนสงสยท า สดมอมวยนาเสยดาย อปลกษณ ดวงจตคอกระษตรย ผานสมบตอนโอฬาร ขาศกคอโรคา เกดเขนฆาในกายเรา

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

- รสทางวรรณคด เสาวรจน ขาขอประนมหตถ พระไตรรตนนาถา ตรโลกอมรมา อภวาทนาการ พโรธวาทง ไมรกจะท ายบ พาต ารบเทยวขจร เสยแรงเปนครสอน ทงบญคณกเสอมสญ สลลาปงคพสย ไมรคมภรเวช หอนเหนเหตซงโรคท า แพทยเอยอยางมคล า จกขมด บ เหนหน

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

๒. คณคาดานวรรณศลป - ดานวชาการหรอดานการแพทย * ใหความรดานเวชศาสตรและสมนไพรไทย * คณคาทางดานการแพทยแผนโบราณ * เนนความเปนวทยาศาสตร * ใหความรถงคณสมบตของแพทย * ทราบถงความส าคญของแพทย * ทราบถงค าเตอนส าหรบแพทยบางประการ

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

- ใหคณคาทางดานคณธรรม * ขอบกพรองของแพทย * ดานจรรยาบรรณแพทย * ความผดพลาดจากการรกษา

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

ความรเสรมบทเรยน

๑. หมอชวก โกมารภจจ - ถอก าเนดจากนางนครโสเภณ แควนมคธ ถกน ามาทงในกองขยะ เจาชายอภยราชกมาร โอรสพระเจาพมพสารเปนผทรงเกบมาเลยงทวง - เปนหมอหลวงในราชส านกของพระเจาพมพสาร ไดถวาย การรกษาโรค “ภคนทลาพาธ” (รดสดวงทวาร) ของพระเจา พมพสารแหงเมองราชคฤห -

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

- คณธรรมทควรยดถอเปนแบบอยาง * เปนอบาสกทด เลอมใสในพระรตนตรย เคารพพระพทธเจาอยางสง * ใฝเรยนรและมความพยายาม ตงใจเลาเรยนอยางมานะ * มจตใจเสยสละ ดแลผปวยอยางเตมความสามารถ ไมเลอกอยากดมจน

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

หมอชวก โกมารภจจ

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

๒. ลกษณะทบ ๘ ประการ - เดกเปนไข เนองจากแมทราง ๒ ชนดใหโทษ คออาการตอไปใหลงทอง กระหายน า ตวรอน ปลายมอปลายเทาเยน ถาเดกมอาการเปนดงน ก. ตอนเชาใหกนยาตร ข. ตอนเทยงใหกนยาหอมผกหนอก ค. ตอนเยนใหกนประสะนลนอย

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

- เดกเปนไขใหส ารอก เสมหะเปนสเหลองสเขยว เปนเมดมะเขอ ใหไอนอนผวา เบอขาวเบอนม ตวรอนบางเยนบางเปนคราวๆ ตามองชอนไปขางบน - เปนไขแลวใหอจจาระพการ ลงทองเปนมกเหมนเปรยวเหมนคาว ละอองทรางขนในคอ ใหไอ มน ามก ปวดศรษะ ตวรอนจด เชอมมว

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

- ไขเนองจากหวดก าเดา ใหไอ ตวรอนจด หายใจถ ปากคอแหง นอนผวา เมดทรางเกดในคอ ขาวนมไมกน ทองขนหลงแขง ใหใชยาเยนและสขม - เดกไขตกอจจาระเปนมกด าสดๆ เปนหวดมก าเดาแทรก ตวรอนจด เชอมมว อยากน าเปนก าลง ตอนเชาใหกนน าสมอไท เทยงยาหอมผกหนอก

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

- ก าลงเดกเปนไขหวด มอาการซมเซาเชอมมว ปวดหวตวรอนตงแตเทาตลอดเบองบน บางททองขน หอบไอแหง ลงเปนมกเลอดไมเปนเวลา พอแกได - เดกใหลงออกมาเปนสาเหลา เหมนคาว เหมนขน ตอมาเปนมกเลอดสดๆ ปวดเบงตบทรดลงมาตวรอน ทองขน ปลายเทาปลายมอเยน หายใจขด อาการนอาการตาย แกไมได

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

- เดกใดๆกด หกลม ชอกช า ตอมาจบไขตวรอนเปนเวลา หนาตาไมมสเลอด ทองรวงเปนสาเหลาหรอไขเนา สดทายลงเปนมกเลอด ตวรอนหายใจขดสะอน ปลายเทาเยน มอเยน อาการนเปนอาการตายแกไมได

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

๓. จารกต ารายาทวดพระเชตพนวมงมงคลาราม จารกต ารายาทวดพระเชตพนวมลมงคลาราม แบงเปน ๔ ประเภท (หรอวชา) ดงน - วชากายภาพบ าบด (ฤาษดดตน) ท าเปนรปฤาษ หลอดวยดบกผสมสงกะส จ านวน ๘๐ ทา มโคลงสสภาพอธบายประกอบทกทา - วชาเวชศาสตร วาดวยการศกษาโรคภยไขเจบตามทฤษฎการแพทยแผนไทย มการแยกสมฏฐานของโรค การวนจฉยโรค การใชยาบ าบดรกษาโรค รวมจ านวนยา ๑,๑๒๘ ขนาน

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

- วชาแผนนวด หรอวชาหตถศาสตร มภาพโครงสรางของรางกายมนษย แสดงทตงของเสนประสาทการนวด ๑๔ ภาพ และภาพเกยวกบการนวดแกขดยอกแกเมอยและโรคตางๆ อก ๖๐ ภาพ - วชาเภสช วาดวยสรรพคณของเครองสมนไพร ทเรยกวา ต าราสรรพคณยา ปรากฏสรรพคณในการบ าบดรกษา จ านวน ๑๑๓ ชนด

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

แมวาพระคมภรสรรพคณ (แลมหาพกต) ในหนงสอ "แพทยศาสตรสงเคราะห" นน นาจะเปนคนละส านวนกนกบต าราสรรพคณยาฉบบวดพระเชตพนฯ และฉบบกรมหลวงวงษาธราชสนท เพราะมรายละเอยดตางกน แตกมเนอหาใกลเคยงกนมาก เหนไดวามพนฐานมาจากตนฉบบเดยวกน โดยไดมการปรบปรงแกไขและเพมเตมในภายหลง

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

ทาฤาษดดตน

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

วดโอตวอยาง การแสดงทาฤาษดดตน

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

https://youtu.be/I6dOHHOeh7Q

แบบฝกหดทบทวน

๑. “ บางทกมชย แตยาใหโรคหาย ทานกลาวอภปราย วาชอบโรคนนเปนด” บทกวนนสอดคลองกบส านวนใด ๑. ยาผบอก ๒. ยาดกนขมปาก ๓. มากหมอมากความ ๔. ลางเนอชอบลางยา

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

๒. “ลอกไดแตต ารา เทยวรกษาโดยโวหาร” ตความไดวาอยางไร ๑. ไมรจรง ๒. จ าเขามา ๓. เลยนแบบ ๔. พดเกนจรง

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

๓. ค าประพนธขอใดไมปรากฏคณคาดานสงคม ๑. อวดยาครนใหยา เหนโรคาไมถอยหน กลบกลาววาแรงผ ทแทท าไมรท า ๒. บางทกยาชอบ แตเคราะหครอบจงหนหวน หายคลายแลวทบทวน จะโทษยากผดท ๓. บางไดแตยาผาย บรรจถายจนถงด เหนโทษเขาเปนตร จงออกตวดวยตกใจ ๔. เราแจงคมภรฉน- ทศาสตรอนบราณปาง กอนกลาวไวเปนทาง นพพานสศวาไลย

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

๔. ขอใดแสดงแนวคดของเรองคมภรฉนทศาสตร แพทยศาสตร สงเคราะหแตกตางจากขออน ๑. ผใดจะเรยนร พเคราะหดผอาจารย เทยงแทวาพสดาร ทงพทธไสยจงควรเรยน ๒. แตสกเปนแพทยได คมภรไสยไมจ าเนยร ครนนไมควรเรยน จะน าตนใหหลงทาง ๓. ลอกไดแตต ารา เทยวรกษาโดยโวหาร อวดรอวดช านาญ จะแกไขใหหายพลน ๔. เราแจงคมภรฉน- ทศาสตรอนบราณปาง กอนกลาวไวเปนทาง นพพานสศวาไลย

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

๕. ขอใดมใจความส าคญแตกตางจากขออน ๑. บางทรมทน ดวยโรคนนใชวสย

ตน บ รทฏฐใจ ถอวารขนกระท า ๒. บางทกมชย แตย าใหโรคนนหาย ทานกลาวอภปราย วาชอบโรคนนเปนด ๓. เหนลาภจะใครได นยมใจไมเกรงกรรม รนอยบงอาจท า โรคระย าเพราะแรงยา ๔. อนงจะกลาวสอน กายนครมมากหลาย ประเทยบเปรยบในกาย ทกหญงชายในโลกา

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

๖. “กวใชส านวนไทยมาประกอบการอธบาย ชวยใหเขาใจเนอความได ชดเจนยงขน” ขอใดไมสอดคลองกบขอความดงกลาว ๑. ใชโรคสงเดยวดาย จะพลนหายในโรคา ตางเนอกตางยา จะชอบโรคอนแปรปรวน ๒ อวดยาครนใหยา เหนโรคาไมถอยหน กลบกลาววาแรงผ ทแทท าไมรท า ๓. ถนอมท าแตพอควร อยาโดยดวนเอาพลนหาย ผโรคนนกลบกลาย จะเสยทาดวยผดท ๔. รแลวอยาอวดร พนจดอยาหมนเมน ควรยาหรอยาเกน กวาโรคนนจงกลบกลาย

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

๗. ขอใดแสดงบทบาทส าคญของแพทยไดชดเจนทสด ๑. เปรยบแพทยคอทหาร อนช านาญรล าเนา

ขาศกมาอยาใจเบา หอมลอมรอบทกทศา ๒. ถนอมท าแตพอควร อยาโดยดวนเอาพลนหาย ผโรคนนกลบกลาย จะเสยทาดวยผดท ๓. โรคนนคอโทโส จะภยโยเรงวฒนา แพทยเรงกระหน ายา กยงยบระย าเยน ๔. ผใดจะเรยนร พเคราะหดผอาจารย เทยงแทวาพสดาร ทงพทธไสยจงควรเรยน

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

๘. ขอใดเมอแบงวรรคตอนแลวเปนค าประพนธประเภทเดยวกบ เรองคมภรฉนทศาสตร แพทยศาสตรสงเคราะห

๑. พฤกษไพรไสวพลววะไหวหววกบวนวารเสยงขบสงศพทขานคอสตวส าซงร า

เสยง ๒. ดจปราชญฉลาดเลศและประเสรฐสสรรเสรญเชยวชาญกระบวนเชญกเจรญนวตนไกล ๓. ชวตวยรนรอนลกลนบางอยางขาดเหตผลคดสนมทะล ดดนจนเกดเรองตรองกอนท าเทานนจกไดผลด ๔. แมวนวานผานไปไมรจบไมอาจลบนยามความเปนเพอน ภาพสมพนธหนหลงยงย าเตอนไมเคยเลอนลบหายไปจากเรา

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

๙. ค าประพนธในขอใดใชโวหารภาพพจนแตกตางกบค าประพนธตอไปน “ทหารเปนศาสตราตานไพร เทดเกลาองคจกรเพยงแผนผา องอาจดบรอนเยนเรอยมา ถนพารายมรนไรทกขภย” ๑. หนทางทงสามแหง เรงจดแจงอยรกษา ห ามอย าใหขาศกมา ปดทางไดจะเสยท ๒. บางรแตยากวาด เทยวอวดอาจไมเกรงภย โรคนอยใหหนกไป ดงกอกรรมใหตดกาย

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

๙. ค าประพนธในขอใดใชโวหารภาพพจนแตกตางกบค าประพนธตอไปน “ทหารเปนศาสตราตานไพร เทดเกลาองคจกรเพยงแผนผา องอาจดบรอนเยนเรอยมา ถนพารายมรนไรทกขภย” ๓. อวดยาครงใหยา เหนโรคาไมถอยหน กลบกลาววาแรงผ ทแทท าไมรท า ๔. บางทรมทน ดวยโรคนนใชวสย ตน บ รทฏฐใจ ถอวารขนกระท า

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

๑๐. ค าประพนธในขอใดหมายถงอาการของโรคถกกบยา ๑. เหนโทษเขาเปนตร จงออกตวดวยตกใจ ๒. ควรยาหรอยาเกน กวาโรคนนจงกลบกลาย ๓. บางทกยาชอบ แตเคราะหครอบจงหนหวน ๔. ทานกลาวอภปราย วาชอบโรคนนเปนด

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

๑๑. ตาราแพทยศาสตรสงเคราะหจดพมพขนเพอจดมงหมายใด ๑. ใชเปนต าราเรยนในโรงเรยนราชแพทยาลย ๒. ใชเปนต ารายาพนบานทแตกตางจากยาต าราหลวง ๓. ตองการรวบรวมต ารายาไทยเพอจารกไวท วดพระเชตพนฯ ๔. ตองการรวบรวมต ารายาของหมอหลวงทมมา ตงแตสมยกรง ศรอยธยา

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

๑๒. “บางไดแตยาผาย บรรจถายจนถงด เหนโทษเขาเปนตร จงออกตวดวยตกใจ” ค าวา “เหนโทษเขาเปนตร” ในค าประพนธไมม ความหมายตรงกบขอใด ๑. อาการไขหนกมาก ๒. อาการเขาขนตรทต ๓. อาการเจบปวยทางกาย ทเกดจากวาจาและใจ ๔. อาการไขอยในระยะทเลอดลมและเสมหะเปนพษ ขนพรอมกน

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

๑๓. “ดวงจตรนนคอกษตรย ผานสมบตอนโอฬาร ขาศกคอโรคา เกดเขนฆาในกายเรา” ใชภาพพจนแบบใด ๑. อปมา ๒. อปไมย ๓. อปลกษณ ๔. อธพจน

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

๑๔. ขอใดตรงกบส านวนวา “ละเลงขนมเบองดวยปาก” ๑. ลอกไดแตต ารา เทยวรกษาโดยโวหาร ๒. ทายโรคแตโดยเดา ใหเชอถอในอาตมา ๓. กลาวเลหอบายหมาย ดวยโลภหลงในลาภา ๔. รแลวเทยวโจทยทาย แกลงอภปรายถามเคามล

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

๑๕. ขอใดมสมผสอกษรมากทสด ๑. รนอยบงอาจท า โรคระย าเพราะแรงยา ๒. แพทยเรงกระหน ายา กยงยบระย าเยน ๓. ตวรอยรวดรมไป หนงหายใจสะอนขด ๔. ระทดเบงปวดมวน หวโหยหวนกระหายน า

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย

ภาษาไทยกบครพตต

ภาษาไทยกบครพตต – อ. พระเสก บรสทธบวทพย