Embed Size (px)
Citation preview
หมวดวชาสมรรถนะวชาชพ กลมสมรรถนะวชาชพพนฐาน
ประเภทวชาพาณชยกรรม
หลกสตรประกาศนยบตรวชาชพ พทธศกราช 2562
สำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา (สอศ.) กระทรวงศกษาธการ
วระชย บญเพง
เรยบเรยงโดย
น.บ. (นตศาสตรบณฑต) มหาวทยาลยรามคำาแหง
กฎหมายพาณชย(Commercial Laws)
รหสวชา 20001-1005
พมพครงท 1 พ.ศ. 2562 จำ�นวนทพมพ 3,000 เลม
ISBN 978-616-495-004-7
สงวนลขสทธตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537
โดยบรษทวงอกษร จ�ำกด หำมน�ำสวนใดสวนหนงของหนงสอเลมนไปท�ำซ�ำ ดดแปลง หรอเผยแพรตอสำธำรณชน ไมวำรปแบบใด ๆ นอกจำกไดรบอนญำต
เปนลำยลกษณอกษรลวงหนำจำกทำงบรษทฯ เทำนนชอและเครองหมำยกำรคำอน ๆ ทอำงองในหนงสอฉบบน
เปนสทธโดยชอบดวยกฎหมำยของเจำของแตละรำย โดยบรษทวงอกษร จ�ำกด มไดอำงควำมเปนเจำของแตอยำงใด
กฎหมายพาณชย(Commercial Laws)
จดพมพและจดจำ�หน�ยโดย...
บรษทวงอกษร จ�ำกด69/3 ถนนอรณอมรนทร แขวงวดอรณ เขตบำงกอกใหญ กรงเทพฯ 10600โทร. 0-2472-3293-5 โทรสำร 0-2891-0742 Mobile 08-8585-1521e-Mail : [email protected] Facebook : ส�ำนกพมพ วงอกษรwww.wangaksorn.com ID Line : @wangaksorn
กฎหมายพาณชย(Commercial Laws)
รหสวชา 20001-1005
จดประสงครำยวชำ เพอให
1. มควำมเขำใจหลกกำรทเกยวของกบบคคล นตกรรม สญญำและหน
2. มควำมเขำใจหลกกำรกฎหมำยแพงและพำณชย
3. มเจตคตทดตอวชำชพ เขำใจหลกกำร วธกำร
สมรรถนะรำยวชำ
1. แสดงควำมรเกยวกบหลกกำรของกฎหมำยพำณชย
2. จดท�ำเอกสำรประกอบทเกยวของกบกฎหมำยพำณชย
ค�ำอธบำยรำยวชำ
ศกษำเกยวกบประมวลกฎหมำยแพงและพำณชยวำดวยบคคล นตกรรม สญญำ หน และ
เอกเทศ สญญำเฉพำะ สญญำทเกยวกบซอขำย เชำซอ จำงท�ำของ รบสงของ กำรยม กำรค�ำประกน
กำรจ�ำนอง - จ�ำน�ำ กำรฝำกทรพย เกบของในคลงสนคำ ตวแทนนำยหนำและประกนภย และวธกำร
จดท�ำเอกสำรทเกยวของกบกฎหมำย
ตารางวเคราะหสมรรถนะรายวชาวชากฎหมายพาณชย รหสวชา 20001-1005
ท - ป - น 2 - 0 - 2 จำานวน 2 คาบ / สปดาห รวม 36 คาบ
แสดงควำมรเกยวกบ
หลกกำรของกฎหมำย
พำณชย
จดท�ำเอกสำรประกอบ
ทเกยวของกบกฎหมำย
พำณชย
บทท 1 บคคล ✓บทท 2 นตกรรม สญญำ ✓ ✓บทท 3 หน ✓บทท 4 ซอขำย เชำซอ ✓ ✓บทท 5 จำงท�ำของ รบขน ✓ ✓
บทท 6 ยม ฝำกทรพย เกบของในคลงสนคำ ✓ ✓บทท 7 ตวแทน นำยหนำ ประกนภย ✓ ✓บทท 8 ค�ำประกน จ�ำนอง จ�ำน�ำ ✓ ✓บทท 9 กำรจดท�ำเอกสำรทเกยวของกบกฎหมำย ✓ ✓
หนวยท
สมรรถนะรำยวชำ
วชำกฎหมำยพำณชย รหสวชำ 20001-1005 จดอยในหมวดวชำสมรรถนะวชำชพ กลม
สมรรถนะวชำชพพนฐำน ประเภทวชำพำณชยกรรม ตำมหลกสตรประกำศนยบตรวชำชพ พทธศกรำช
2562 ส�ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรอำชวศกษำ (สอศ.) กระทรวงศกษำธกำร ผเขยนไดบรหำรสำระ
กำรเรยนรแบงเปน 9 บทเรยน ไดจดแผนกำรจดกำรเรยนร/แผนกำรสอนทมงเนนฐำนสมรรถนะ
(Competency Based) และกำรบรณำกำร (Integrated) ตรงตำมจดประสงครำยวชำ สมรรถนะ
รำยวชำ และค�ำอธบำยรำยวชำ ในแตละบทเรยน มงใหควำมส�ำคญสวนทเปนควำมร ทฤษฎ หลกกำร
กระบวนกำร ตวอยำง แบบฝกปฏบต และค�ำถำมเพอกำรทบทวน เพอฝกทกษะประสบกำรณ
เรงพฒนำบทบำทของผเรยนใหเปนผจดกำรแสวงหำควำมร (Explorer) เปนผสอนตนเองได สรำง
องคควำมรใหม และบทบำทของผสอนเปลยนจำกผใหควำมรมำเปนผจดกำรชแนะ (Teacher Roles)
จดสงแวดลอมทเอออ�ำนวยตอควำมสนใจเรยนร และเปนผรวมเรยนร (Co-investigator) จดหองเรยน
เปนสถำนทท�ำงำนรวมกน (Learning Context) จดกลมเรยนรใหร จกท�ำงำนรวมกน (Grouping)
ฝกควำมใจกวำง ม งสรำงสรรคคนรนใหม สอนควำมสำมำรถทน�ำไปท�ำงำนได (Competency)
สอนควำมรก ควำมเมตตำ (Compassion) ควำมเชอมน ควำมซอสตย (Trust) เปำหมำยอำชพ
อนยงประโยชน (Productive Career) และชวตทมศกดศร (Noble Life) เหนอสงอนใด เปนคนด
ทงกำย วำจำ ใจ มคณธรรม มจรรยำบรรณทำงธรกจและวชำชพ
สงเสรมสนบสนนยทธศำสตรกำรพฒนำระบบคณวฒวชำชพ (Vocational Qualifica-
tion System) ใหสอดคลองตำมมำตรฐำนอำชพ (Occupational Standard) เพอสรำงภมคมกน
เพมขดควำมสำมำรถในกำรแขงขนของประเทศ ก�ำลงแรงงำน กำรพฒนำมำตรฐำนกำรปฏบตงำน
ระดบชำต (National Benchmarking) และกำรวเครำะหหนำทกำรงำน (Functional Analysis) เพอ
ใหเกดผลส�ำเรจในภำคธรกจ อตสำหกรรม และทกสำขำอำชพ เปนกำรเตรยมควำมพรอมของผเรยน
เขำสสนำมกำรเเขงขนในประชำคมอำเซยน
ขอขอบพระคณทำนอำจำรยผสอน ผประสำทวชำควำมร เอกสำร หนงสอทใชประกอบใน
กำรเรยบเรยงไว ณ โอกำสน
วระชย บญเพง
คำานำา
สารบญบทท 1 บคคล 1
บคคลธรรมดำ 2
สงซงไดแกสภำพบคคล 8
ควำมสำมำรถของบคคล 14
นตบคคล 20
แบบทดสอบและกจกรรมกำรฝกทกษะ 23
บทท 2 นตกรรม สญญำ 28
เหตกำรณธรรมดำกบเหตกำรณในกฎหมำย 29
ควำมหมำยของนตกรรม 30
ประเภทของนตกรรม 31
ควำมสมบรณของนตกรรม 32
ควำมบกพรองของกำรแสดงเจตนำ 33
ผลทำงกฎหมำยของกำรแสดงเจตนำ 40
โมฆะกรรม 42
โมฆยะกรรม 43
เงอนไขและเงอนเวลำ 4 7
ควำมหมำยของสญญำ 51
กำรกอใหเกดสญญำ 51
กำรเกดสญญำ 54
มดจ�ำและเบยปรบ 55
กำรเลกสญญำ 57
แบบทดสอบและกจกรรมกำรฝกทกษะ 60
บทท 3 หน 65
ควำมหมำยของหน 66
ผลแหงหน 69
ก�ำหนดเวลำช�ำระหน 69
กำรผดนดของลกหน 70
ขอแกตวของลกหน 71
ผลของกำรทลกหนผดนด 71
กำรผดนดของเจำหน 72
ขอแกตวของเจำหน 73
ผลของกำรทเจำหนผดนด 73
กำรช�ำระหนกลำยเปนพนวสย 74
กำรบงคบช�ำระหน 75
กำรควบคมทรพยสนของลกหน 77
กำรรบชวงสทธ 79
สทธยดหนวง 79
กำรโอนสทธเรยกรอง 80
ควำมระงบแหงหน 83
แบบทดสอบและกจกรรมกำรฝกทกษะ 90
บทท 4 ซอขำย เชำซอ 93
ควำมหมำยของสญญำซอขำย 94
ประเภทของสญญำซอขำย 95
ทรพยสนทน�ำมำซอขำย 96
แบบของสญญำซอขำย 96
หลกฐำนในกำรฟองรองบงคบคด 97
สถำนทจดทะเบยนซอขำย 98
คำฤชำธรรมเนยมในกำรท�ำสญญำซอขำย 98
กำรโอนกรรมสทธในทรพยสนทซอขำย 99
หนำท สทธ ควำมรบผดชอบของผขำย 100
สทธ หนำทของผซอ 105
กำรซอขำยเฉพำะบำงอยำง 105
ควำมหมำยของสญญำเชำซอ 111
แบบของสญญำเชำซอ 111
ควำมระงบของสญญำเชำซอ 112
ผลของกำรเลกสญญำเชำซอ 112
แบบทดสอบและกจกรรมกำรฝกทกษะ 114
บทท 5 จำงท�ำของ รบขน 118
ควำมหมำยจำงท�ำของ 119
ลกษณะของสญญำจำงท�ำของ 119
สทธและหนำทของผรบจำง 120
สทธและหนำทของผวำจำง 121
ควำมระงบแหงสญญำจำงท�ำของ 122
สญญำรบขน 122
แบบทดสอบและกจกรรมกำรฝกทกษะ 125
บทท 6 ยม ฝำกทรพย เกบของในคลงสนคำ 128
สญญำยม 129
สญญำยมใชคงรป 129
สญญำยมใชสนเปลอง 133
กำรกยมเงน 134
หลกเกณฑกำรกยมเงน 134
กำรคดดอกเบยเงนกยม 135
กำรคดดอกเบยทบตน 136
กำรรบสงของแทนเงนทกยม 137
สญญำฝำกทรพย 137
ลกษณะส�ำคญของสญญำฝำกทรพย 138
สทธและหนำทของผรบฝำกทรพย 138
สทธและหนำทของผฝำกทรพย 140
อำยควำมเกยวกบกำรฝำกทรพย 142
สญญำเกบของในคลงสนคำ 143
สทธ หนำทและควำมรบผดชอบของนำยคลงสนคำ 143
แบบทดสอบและกจกรรมกำรฝกทกษะ 147
บทท 7 ตวแทน นำยหนำ ประกนภย 150
ลกษณะของสญญำตวแทน 151
วธกำรตงตวแทน 152
ประเภทของตวแทน 152
วธกำรตงตวแทน 153
หนำทและควำมรบผดของตวกำรตอตวแทน 155
ควำมรบผดของตวกำรตอบคคลภำยนอก 155
ควำมรบผดของตวแทนตอบคคลภำยนอก 156
ควำมระงบของสญญำตวแทน 156
ผลแหงควำมระงบแหงสญญำตวแทน 157
ตวแทนคำตำง 157
สญญำนำยหนำ 159
ลกษณะของสญญำนำยหนำ 159
คำบ�ำเหนจนำยหนำ และคำใชจำยทนำยหนำไดออกไป 160
หนำทและควำมรบผดชอบของนำยหนำ 160
ควำมระงบแหงสญญำนำยหนำ 160
อำยควำมเรยกคำนำยหนำ 161
วธเฉพำะกำรประกนภยในกำรรบขน 166
ประกนภยค�ำจน 168
สญญำประกนชวต 169
แบบทดสอบและกจกรรมกำรฝกทกษะ 172
บทท 8 ค�ำประกน จ�ำนอง จ�ำน�ำ 176
สญญำค�ำประกน 177
ลกษณะของสญญำค�ำประกน 177
แบบของสญญำค�ำประกน 178
ลกษณะของหนทค�ำประกนได 178
ผรบเรอน 179
ผค�ำประกนหลำยคน 179
ควำมรบผดของผค�ำประกน 180
สทธของผค�ำประกน 181
ควำมระงบสนไปของสญญำค�ำประกน 182
สญญำจ�ำนอง 183
ทรพยสนทจ�ำนองได 184
กำรท�ำสญญำจ�ำนอง 184
กำรจ�ำนองทรพยสนหลำยสงเพอประกนหนรำยเดยว 185
สทธและหนำทของผรบจ�ำนอง 187
สทธและหนำทของผจ�ำนอง 188
กำรบงคบจ�ำนอง 188
ควำมระงบของสญญำจ�ำนอง 191
สญญำจ�ำน�ำ 192
ทรพยสนทจ�ำน�ำเปนประกนหนใด 193
กำรจ�ำน�ำสทธซงมตรำสำร 193
สทธและหนำทของผรบจ�ำน�ำ 194
สทธและหนำทของผจ�ำน�ำ 195
กำรบงคบจ�ำน�ำ 195
ควำมระงบสนไปแหงสญญำจ�ำน�ำ 196
ขอแตกตำงระหวำงสญญำจ�ำน�ำและสญญำจ�ำนอง 196
แบบทดสอบและกจกรรมกำรฝกทกษะ 198
บทท 9 กำรจดท�ำเอกสำรทเกยวของกบกฎหมำย 201
กำรจดท�ำเอกสำรทเกยวของกบกฎหมำย 202
แบบทดสอบและกจกรรมกำรฝกทกษะ 230
บรรณำนกรม 233
บทท
1บคคล
จดประสงคเชงพฤตกรรม (Behavioral Objectives)
หลงจากศกษาจบบทเรยนนแลว นกศกษาจะมความสามารถดงน
1. ระบประเภทของบคคลได
2. อธบายลกษณะบคคลธรรมดาได
3. บอกลกษณะสงทประกอบเปนสภาพบคคลได
4. ระบหลกเกณฑของการเปนคนสาบสญได
5. บอกลกษณะสงทประกอบเปนสภาพบคคลได
6. อธบายความสามารถของบคคลได
2 บทท 1 บคคล
บคคล คอ สงซงมสทธและหนาทไดตามกฎหมาย ดงนนสงใดกตาม ถามสทธและหนาทได
ตามทกฎหมายก�าหนดไวแลวกถอวาเปน บคคล
บคคลตามกฎหมายแบงออกเปน 2 ประเภท คอ
1. บคคลธรรมดา
2. นตบคคล
1บคคล
บทท
บคคลธรรมดา
บคคลธรรมดา ไดแก คนหรอมนษยทมชวต ไมจ�ากดเพศ อาย หรอความผดปกตของรางกาย
แตอยางใด
การเรมตนสภาพบคคล ประมวลกฎหมายและพาณชย มาตรา 15 วรรคแรก บญญตวา “สภาพบคคลยอมเรมตงแต
เมอคลอด แลวอยรอดเปนทารกและสนสดลงเมอตาย” จากมาตรานการเรมสภาพบคคลจงประกอบ
ดวยหลกเกณฑ 2 ประการ คอ
1. การคลอด และ
2. อยรอดเปนทารก
3กฎหมายพาณชย
ดงนน ทารกทยงไมคลอดจงไมมสภาพบคคล หรอทารกทคลอดแลวแตไมมชวต กจะไมมสภาพบคคล ค�าวา “คลอด” คอ การททารกพนจากชองคลอดมารดาโดยไมมอวยวะเหลอตดอย สวนจะมการตดสายสะดอหรอไมนนไมเปนสาระส�าคญและการผาตดเพอท�าคลอดกอยในความหมายนดวย ค�าวา “อยรอดเปนทารก” คอ ทารกทคลอดแลวมชวตโดยมการหายใจหรอมหลกฐานแสดงวามชวตไดแกหวใจเตน การเคลอนไหวทชดเจนของกลามเนอทอยในบงคบของจตใจ แตถาทารกทคลอดออกมาแลวไมมการหายใจ หรอไมแสดงอาการวามชวตดงกลาว ถอวาทารกตายในครรภมารดา ผลของการมสภาพบคคล จะท�าใหทารกมสทธและหนาทตามกฎหมาย แตความสามารถในการใชสทธของทารกอาจไมเทาบคคลปกต สทธของทารกในครรภมารดา โดยหลกทวไปทารกในครรภมารดายงไมถอวามสภาพบคคล ดงนน จงไมสามารถมสทธหนาท ในทางกฎหมาย แตอยางไรกตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 15 วรรค 2 บญญตวา “ทารกในครรภมารดากสามารถจะมสทธตาง ๆ ได หากวาภายหลงเกดมารอดอย” ตามมาตรานเปนการคมครองสทธของทารกในครรภมารดา แมยงไมมสภาพบคคลกสามารถมสทธตาง ๆ ไดภายในเงอนไขทวา มการคลอดและมชวตรอดอย เชน สทธในการทจะมบดาโดยชอบดวยกฎหมาย ตามประมวลกฎหมาย แพงและพาณชย มาตรา 1536 บญญตวา “เดกเกดแตหญงขณะเปนภรรยาชาย หรอภายในสามรอยสบวน นบแตวนทการสมรสสนสดลง ใหสนนษฐานไวกอนวาเปนบตรชอบดวยกฎหมายของชายผเปนสาม หรอเคยเปนสามแลวแตกรณ” จากบทบญญตของมาตราน แสดงใหเหนวาทารกในครรภมารดาและเกดมาในขณะหญงเปนภรรยาชายกด หรอภายใน 310 วนนบแตการสมรสสนสดกด ใหสนนษฐานไวกอนวาเปนบตรทชอบดวยกฎหมายของชายผเปนสามหรอเคยเปนสาม เชน นางจนทรเพญเปนภรรยาชอบดวยกฎหมายของนายชชชย ทงคไดจดทะเบยนหยากน ถาภายใน 310 วน นางจนทรเพญคลอดบตร ใหสนนษฐานวาเดกคนนนเปนบตรชอบดวยกฎหมายของนายชชชยตามขอสนนษฐานของกฎหมาย
วนเกดของบคคล วนเกดหรอวนเรมสภาพของบคคล ถอเอาวนททารกนนคลอดแลวอยรอดเปนทารกโดยปกต เมอมคนเกดในบาน กฎหมายก�าหนดใหเจาบานตองแจงตอนายทะเบยนผรบแจงทองททเกดหรอแหงทองททจะพงแจงได ในโอกาสแรกภายในสบหาวนนบแตเกด ในกรณจ�าเปนไมอาจแจงไดตามก�าหนดใหแจงภายหลงได แตตองไมเกนสบหาวนนบแตวนทอาจแจงไดตามพระราชบญญตการทะเบยนราษฎร พ.ศ. 2534 มาตรา 18 ดงนน บคคลจงทราบวน เดอน ป ของตน แตในบางกรณครอบครวอยหางไกลจากความเจรญไมไดแจงวาบตรของตนเกดเมอใด เมอมปญหาทางกฎหมายเกดขน ทงทางกฎหมายแพงและทางกฎหมายอาญา ทเกยวกบสทธหนาทและความรบผดของบคคล ฉะนนการรวนเกดของบคคลจงเปน
สงจ�าเปน เชน
4 บทท 1 บคคล
ในทางแพง
1. เมอบคคลมอายยสบปบรบรณ ยอมพนจากภาวะผเยาวและบรรลนตภาวะ
2. ผเยาวยอมบรรลนตภาวะเมอท�าการสมรส หากการสมรสนนท�าเมอฝายชายมอายครบ
สบเจดป บรบรณและฝายหญงมอายครบสบเจดปบรบรณ
3. ผเยาวอาจท�าพนยกรรมไดเมออายครบสบหาปบรบรณ
4. บคคลทมอายไมต�ากวายสบหาปจะรบบคคลอนเปนบตรบญธรรมกได แตบคลนนจะตอง
มอายแกกวาผทจะเปนบตรบญธรรมอยางนอยสบหาป
ในทางอาญา
1. เดกอายยงไมเกนสบปกระท�าการอนกฎหมายบญญตเปนความผด เดกนนไมตองรบโทษ
2. เดกอายกวาสบปแตยงไมเกนสบหาป กระท�าการอนกฎหมายบญญตเปนความผด เดกนน
ไมตองรบโทษ แตใหศาลมอ�านาจด�าเนนการ เชน สงตวเดกนนไปยงโรงเรยนหรอสถานฝกและอบรม
หรอสถานทซงจดตงขนเพอฝกและอบรมเดก
3. เดกอายกวาสบหาป แตต�ากวาสบแปดปกระท�าการอนกฎหมายบญญตเปนความผด
ใหศาลพจารณาถงความรผดชอบและสงอนทงปวงเกยวกบเดกนน ในอนควรทจะวนจฉยสมควรลงโทษ
ผนนหรอไม ถาศาลเหนวาไมสมควรลงโทษกใหจดการตามทกฎหมายก�าหนด เชน วากลาวตกเตอนแลว
ปลอยตวไป วางขอก�าหนดใหบดา มารดาหรอผปกครองระมดระวงเดกไมใหกอเหตราย เปนตน แตถา
ศาลเหนสมควรพพากษาลงโทษ ใหลดมาตราสวนโทษทก�าหนดไวส�าหรบความผดลงกงหนง
4. เดกอายตงแตสบแปดปแตยงไมเกนยสบปกระท�าการอนกฎหมายบญญตเปนความผด
ถาศาลเหนสมควรจะลดมาตราสวนโทษทก�าหนดไวส�าหรบความผดนนลงหนงในสามหรอกงหนงกได
ดวยเหตนประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 16 บญญตวา”การนบอายของบคคล
ใหเรมนบแตวนเกด ในกรณทรวาเกดในเดอนใดแตไมรวนเกด ใหนบวนทหนงแหงเดอนนนเปนวน
แตถาพนวสยทจะหยงรเดอนและวนเกดของบคคลใด ใหนบอายบคคลนนตงแตวนตนปปฏทน ซงเปน
ปทบคคลนนเกด” จากมาตรา 16 แยกพจารณาไดดงน
1. ถาไมทราบวาบคคลนนเกดวนทใด แตทราบวาเกดเดอนอะไรใหถอวาบคคลนนเกดวนท
หนงแหงเดอนนน เชน นายหนมเกดเดอนมนาคม พ.ศ. 2556 แตไมรวนเกด ใหถอวานายหนมเกดวนท
1 มนาคม พ.ศ. 2556
2. ถาไมทราบวน เดอน ทเกดใหถอวนตนปแหงปฏทนเปนวนเกด วนตนปแหงปฏทนของ
ประเทศไทย ในสมยกอนใชปฏทนหลวงถอเอาวนท 1 เมษายนเปนวนตนปแหงปฏทนหลวง ตอมา
เมอวนท 17 กนยายน พ.ศ. 2483 ใหถอวนท 1 มกราคม เปนวนตนปแหงปฏทนหลวง ใหมผลนบจาก
วนประกาศนไปอก 30 วน กลาวคอ การใดทท�าขนหรอเกดขนกอนวนท 18 ตลาคม พ.ศ. 2483 ถา
ก�าหนดใหค�านวณเปนปตองถอวนท 1 เมษายน เปนวนตนป และในทางกลบกนถาเกดตงแตวนท 18
5กฎหมายพาณชย
ตลาคม พ.ศ. 2483 ใหถอวนตนป คอ 1 มกราคม เปนตนไป เชน ทราบวาเกดป พ.ศ. 2480 แตไมทราบ
วน และเดอนเกดเชนนถอวาเกดวนท 1 เมษายน หรอทราบวาเกดป พ.ศ. 2510 แตไมทราบวน เดอน
เกดเชนนถอวาเกด วนท 1 มกราคม
การสนสภาพบคคล ป.พ.พ. มาตรา 15 วรรคแรก บญญตวา “สภาพบคคลยอมเรมแตเมอคลอดแลวอยรอดเปนทารก
และสนสดลงเมอตาย” ถาบคคลถงแกความตาย สทธและหนาทตามกฎหมายจะตกไปยงทายาทตงแต
วนทบคคลผนนตาย เวนแตตามกฎหมาย หรอโดยสภาพแลวเปนการเฉพาะตวของผตาย
การสนสภาพบคคล ม 2 กรณ คอ
1. การตาย หมายถง การสนสภาพบคคลโดยธรรมชาตไมวาโดยสาเหตใด ซงทางการแพทย
ปจจบนนถอวา เมอแกนสมองตาย ถอวาบคคลนนสนสภาพบคคลหรอตาย เพราะเมอแกนสมองตายทก
ระบบทส�าคญทมนษยจะด�ารงชวตอยจะหยดท�างาน เมอบคคลใดตาย สทธและหนาทของบคคลนนจะ
สนสดลงไป เชน การตายท�าใหสนสภาพบคคล การเปนสามภรรยาสนสด การเปนเจาของกรรมสทธใน
ทรพยสนสนสดลง และมรดกตกทอดแกทายาททนท ในเรองการตายกฎหมายไดก�าหนดไวอกวากรณ
ทบคคลถงแกความตายพรอมกนในเหตภยนตรายรวมกน ถาเปนการพนวสยทจะก�าหนดไดวาบคคลใด
ตายกอนหรอตายหลงใหถอวาตายพรอมกน (ป.พ.พ. มาตรา 17)
2. การสาบสญ หมายถง การสนสภาพบคคลโดยผลของกฎหมาย แมความจรงบคคลนน
อาจยงมชวตอยแตไมรวาเปนตายรายดอยางไร บคคลใดถกศาลสงใหเปนคนสาบสญ ใหถอวาบคคลนน
ถงแกความตาย
หลกเกณฑของการเปนคนสาบสญ ป.พ.พ. มาตรา 61 บญญตวา “ถาบคคลใดไดไปจากภมล�าเนาหรอถนทอยและไมมใครรแนวา
บคคลนนยงมชวตอยหรอไมตลอดระยะเวลา 5 ป เมอผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการรองขอศาลจะ
สงใหบคคลนนเปนคนสาบสญกได
ระยะเวลาตามวรรคหนงใหลดลงเหลอ 2 ป
(1) นบแตวนทการรบหรอสงครามสนสดลง ถาบคคลนนอยในการรบหรอสงคราม และหาย
ไปในในการรบหรอสงครามดงกลาว
(2) นบแตวนทยานพาหนะทบคคลนนเดนทาง อบปาง ถกท�าลายหรอสญหายไป
(3) นบแตวนทเหตอนตรายแกชวตนอกจากทระบไวใน (1) หรอ (2) ไดผานพนไป ถาบคคล
นนตกอยในอนตรายเชนวานน”
จากบทบญญตดงกลาวการเปนบคคลสาบสญมหลกเกณฑดงนคอ
6 บทท 1 บคคล
1. กรณธรรมดา ก�าหนดวาถาบคคลใดไดหายไปจากภมล�าเนา หรอถนทอยและไมมใครรแน
วาบคคลนนยงมชวตอยหรอไม เปนระยะเวลาตดตอกนนานถง 5 ป ผมสวนไดเสยของบคคลทหายไป
หรอพนกงานอยการรองขอตอศาล ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนสาบสญ เมอศาลสงใหบคคลใดเปน
คนสาบสญแลว ใหโฆษณาค�าสงศาลลงในราชกจจานเบกษา การสงใหบคคลใดเปนคนสาบสญถอเปน
ดลยพนจของศาล
2. กรณพเศษ เปนกรณทบคคลนนไปตกอยในภยนตรายแหงชวต ซงยากแกการทจะยงมชวต
อยรอดกลบมาได การรองขอใหศาลสงเปนคนสาบสญใหลดระยะเวลาลงเหลอ 2 ป เหตแหงกรณพเศษ
ไดแก
(1) นบแตวนทการรบหรอสงครามสนสดลง ถาบคคลนนอยในการรบหรอสงคราม
และหายไปในการรบหรอสงครามดงกลาว
ตวอยาง เมอวนท 1 มกราคม 2555 รอยตรรกชาต น�าก�าลงลาดตระเวณในปา ไดประทะ
กบกลมผกอความไมสงบทภาคใต กองก�าลงทรอยตรรกชาตเปนผบงคบบญชา ไดเสยชวต และบาดเจบ
รอยตรรกชาตไดหายไปไมทราบวายงมชวตหรอเสยชวต ดงนผมสวนไดเสยกบการหายไป หรอพนกงาน
อยการมสทธรองขอใหเปนบคคลสาบสญได ตงแตวนท 2 มกราคม 2557
(2) นบแตวนทยานพาหนะทบคคลนนเดนทาง อบปาง ถกท�าลายหรอสญหายไป
ตวอยาง นายสมชายกบเพอนไดเดนทางโดยเรอเรวเพอไปยงเกาะชางเมอวนท 14 กมภาพนธ
2555 ระหวางทางเรออบปางเพราะเจอพายเพอนของนายสมชายไดรบการชวยเหลอรอดชวตแตไมพบ
นายสมชาย ดงนผมสวนไดเสยของนายสมชายหรอพนกงานอยการมสทธรองขอใหเปนบคคลสาบสญ
ไดตงแตวนท 15 กมภาพนธ 2557
(3) นบวนทเหตอนตรายแกชวตนอกจากทระบไวในขอ (1) หรอขอ (2) ไดผานพนไป
ถาบคคลนนตกอยในอนตรายเชนวานน
ตวอยาง นางสวยเลนน�าอยบรเวณชายหาดบางแสนเมอวนท 13 เมษายน 2555 เกด
คลนยกษพดรางนางสวยหายไปในทะเล ดงนผมสวนไดเสยของนางสวยหรอพนกงานอยการมสทธรองขอ
ใหเปนบคคลสาบสญไดตงแตวนท 14 เมษายน 2557
ผลของการเปนคนสาบสญ เมอศาลไดมค�าสงใหบคคลใดเปนคนสาบสญแลวใหถอบคคลนนถงแกความตาย ทรพยสนทมอย
ถอเปนกองมรดกททายาทพงใชสทธจดการไดตามกฎหมาย และการเปนคนสาบสญนน ใหถอวาถงแก
ความตายเมอครบก�าหนด 5 ป หรอ 2 ปแลวแตกรณ มใชวนทศาลสงหรอวนทประกาศในราชกจจา-
นเบกษา ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 62 บญญต “บคคลซงศาลไดมค�าสงใหเปนคน
สาบสญ ใหถอวาถงแกความตาย เมอครบก�าหนดระยะเวลาดงทระบไวในมาตรา 61”
7กฎหมายพาณชย
ตวอยาง นายแดงหายไปจากบาน เมอวนท 1 มกราคม 2550 โดยไมสงขาวใหทางบานทราบ
แตอยางใด ตอมาวนท 13 กมภาพนธ 2556 ภรรยาไดรองขอตอศาลใหมค�าสงให นายแดงเปนคนสาบสญ
ศาลพจารณาแลวสงใหนายแดงคนเปนสาบสญเมอวนท 13 มนาคม 2556 และโฆษณาค�าสงเมอวนท 27
มนาคม 2556 เชนนถอวานายแดงเปนคนสาบสญตงแตวนท 2 มกราคม 2555 อนเปนวนแรก เมอครบ
ก�าหนดระยะเวลา 5 ป
ขอพจารณา เหตใดจงถอเอาวนท 2 มกราคม 2555 เปนวนครบก�าหนด แทนทจะถอวนท
1 มกราคม 2555 เพราะประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/3 ก�าหนดวาถาก�าหนดระยะเวลา
เปนวน สปดาห เดอนหรอป มใหนบวนแรกแหงระยะเวลานนรวมเขาดวยกน
การถอนค�าสงสาบสญ การถอนค�าสงสาบสญม 2 กรณ คอ
1. บคคลผถกศาลสงใหเปนคนสาบสญนนยงคงมชวตอย เชน กลบมายงภมล�าเนา มคน
พบเหน หรอแจงขาวมาใหทราบ
2. บคคลผถกศาลสงใหเปนคนสาบสญไดตายแลว แตตายผดจากเวลาทกฎหมายก�าหนดไว
คอ ตายไมตรงกบวนทครบก�าหนด 5 ปหรอ 2 ป แลวแตกรณ
บคคลผมสทธรองขอตอศาลถอนค�าสงสาบสญ
1. บคคลผถกศาลสงใหเปนคนสาบสญ
2. ผมสวนไดเสยกบบคคลผถกศาลสงใหเปนคนสาบสญ
3. พนกงานอยการ
ผลของการทศาลสงถอนค�าสงสาบสญ เมอศาลมค�าสงถอนค�าสงใหเปนสาบสญแลวจะมผลดงน
1. การถอนค�าสงนนไมกระทบกระเทอนถงความสมบรณแหงการทงหลายอนไดท�าโดยสจรต
ในระหวางเวลาตงแตศาลมค�าสงใหเปนคนสาบสญจนถงวนถอนค�าสงนน
ตวอยาง นายขาวไดรบมรดกเปนรถยนต 1 คน จากการทนายด�าถกศาลสงใหเปนสาบสญ
ภายหลงโดยสจรตนายขาวไดขายรถคนดงกลาวใหกบนายเขยว ดงนเมอนายด�ากลบมาจะเพกถอนสญญา
ซอขายรถยนตระหวางนายขาวกบนายเขยวไมได
2. บคคลผไดทรพยสนมาเนองแตการทศาลสงใหบคคลใดเปนคนสาบสญ แตตองเสยสทธของ
ตนไปเพราะสงถอนค�าสงแสดงสาบสญนน ตองสงคนทรพยสนแตเพยงเทาทยงไดเปนลาภแกตนอย
8 บทท 1 บคคล
เมอบคคลเกดมามสภาพบคคลแลว ยอมมสทธและหนาทตาง ๆ ไดตามกฎหมาย และจะเหนวา
บคคลแตละคนมความแตกตางกนทางธรรมชาตและทางกฎหมาย ซงความแตกตางของบคคลทกฎหมาย
ก�าหนดไวมดงน คอ
1. สญชาต
2. ชอ
3. ภมล�าเนา
4. สถานะ
สญชาต
สญชาต หมายถง ขอผกมดบคคลไวกบประเทศ บคคลผมสญชาตของประเทศใดจะตองมสทธ
และหนาทตอประเทศทตนมสญชาต การไดมาซงสญชาตไทยมหลกเกณฑ ดงน
1. การไดสญชาตโดยการเกด
1.1 หลกสายโลหต หมายถง บคคลทเกดจากบดาหรอมารดาทมสญชาตไทยยอมได
สญชาตไทยไมวาจะเกดในหรอนอกราชอาณาจกรไทย
1.2 หลกดนแดน หมายถง บคคลเกดในราชอาณาจกรไทยยอมมสญชาตไทยยกเวน
บดาและมารดาเปนคนตางดาวยอมไมไดรบสญชาตไทย
2. การไดสญชาตหลงการเกด
2.1จากการสมรส เชน หญงตางดาวสมรสกบผมสญชาตไทย ถาประสงคจะไดสญชาตไทย
ใหยนค�าขอตอพนกงานเจาหนาท
2.2จากการขอแปลงสญชาตเปนไทย
2.3จากการขอกลบคนสญชาตไทย
ตวอยาง นายสมชายไดรบมรดกเปนเงนสด 100,000 บาท จากการทนายสมบตถกศาลสง
ใหเปนคนสาบสญ ภายหลงนายสมบตกลบมา นายสมชายใชเงนโดยสจรตเหลอเพยง 1,000 บาท ดงน
นายสมชายตองคนเงนใหกบนายสมบตเทาทเหลออย แตถาใชเงนหมดนายสมชายไมตองรบผดชอบตอ
นายสมบต
สงซงไดแกสภาพบคคล
9กฎหมายพาณชย
ชอ
เมอบคคลเกดมามสภาพบคคลแลวจะตองมชอ เพอระบวาเปนบคคลใดตามพระราชบญญตชอ
บคคล พ.ศ. 2505 บญญตวา “ผมสญชาตไทย ตองมชอตว และชอสกล และจะมชอรองกไดตามมาตราน
ชอบคคล ก�าหนดไวดงน คอ
1. ชอตว หมายถง ชอประจ�าบคคล
2. ชอรอง หมายถง ชอประกอบถดจากชอตว เชน นายปญญา นภา เจรญศร ค�าวา นภา
คอ ชอรอง
3. ชอสกล หมายถง ชอประจ�าวงศสกล ชอสกลไดมาโดยผลของกฎหมาย บตรมสทธใช
ชอสกลของบดา ในกรณทบดาไมปรากฏบตรมสทธใชชอสกลของมารดา
หลกเกณฑการตงชอตวและชอรอง
1. ไมพองหรอมงหมายใหคลายกบพระปรมาภไธย พระนามของราชน หรอราชทนนาม
2. ตองไมมค�าหรอความหมายหยาบคาย
3. ชอรองตองไมพองกบชอสกลของคนอน เวนแตเปนกรณทคสมรสใชชอสกลของอกฝายหนง
หรอกรณบตรใชชอสกลเดมของบดาหรอมารดาเปนชอรองของตน
หลกเกณฑการตงชอสกล
1. ไมพองหรอมงหมายใหคลายกบพระปรมาภไธยหรอพระนามของพระราชน
2. ไมพองหรอมงหมายใหคลายกบราชทนนาม เวนแตราชทนนามของตน ของบพการ หรอ
ของผสบสนดาน
3. ไมซ�ากบชอสกลทไดรบพระราชทานจากพระมหากษตรยหรอชอสกลทไดจดทะเบยนไวแลว
4. ตองไมมค�าหรอความหมายหยาบคาย
5. มพยญชนะไมเกนกวาสบพยญชนะ เวนแตเปนกรณใชราชทนนามเปนชอสกล
หลกเกณฑการใชชอสกลของคสมรส
1. คสมรสมสทธใชชอสกลของฝายใดฝายหนงตามทตกลงกน หรอตางฝายตางใชชอสกลเดม
ของตน การตกลงจะกระท�าเมอมการสมรสหรอในระหวางสมรสกได ขอตกลงจะเปลยนแปลงภายหลง
กได ซงจะท�าใหคสมรสเลอกใชชอสกลได 4 แบบ คอ ชายใชชอสกลชาย หญงใชชอสกลหญง หรอชาย
ใชชอสกลชาย หญงใชชอสกลชาย หรอชายใชชอสกลหญง หญงใชชอสกลหญง หรอชายใชชอสกลหญง
หญงใชชอสกลชาย
2. เมอการสมรสสนสดลงดวยการหยาหรอศาลเพกถอนการสมรส คสมรสทใชชอสกลของ
อกฝายตองกลบไปใชชอสกลเดมของตน
3. เมอการสมรสสนสดลงดวยความตายใหฝายทยงมชวตอยและใชชอสกลของอกฝายหนง
มสทธใชชอสกลนนไดตอไป แตเมอจะสมรสใหมใหกลบไปใชชอสกลเดมของตน
10 บทท 1 บคคล
การเปลยนชอบคคล ชอบคคลนอาจเปลยนได 2 กรณคอ
1. การเปลยนชอโดยเจตนา สามารถท�าไดโดยยนค�าขอเปลยนชอตอนายทะเบยนทองททตน
มชออยในทะเบยนบาน เมอนายทะเบยนพจารณาเหนสมควรกจะอนญาตและออกหนงสอส�าคญแสดง
การเปลยนชอให ส�าหรบการเปลยนชอสกล ตองไดรบอนญาตจากนายทะเบยนกลาง
2. การเปลยนชอโดยผลของกฎหมาย เชน บตรบญธรรมยอมมสทธใชชอสกลของผรบบตร
บญธรรม หญงหมายโดยการหยาใหกลบไปใชชอสกลเดมของตน เปนตน
การคมครองชอ แมวาชอบคคลจะประกอบดวย ชอตว ชอรอง ชอสกล กตามทชอเหลานนจะซ�ากนยอมเปนไปได
ดงนน เพอปองกนมใหชอบคคลทมการซ�าซอนถกน�าไปใชในทางทกอใหเกดความเสยหาย กฎหมายได
บญญตคมครองชอบคคลไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 18 บญญตวา “สทธของบคคลในการทจะนามอนชอบทจะใชไดนน ถามบคคลอนโตแยงกด หรอบคคลผเปนเจาของนามนนตองเสอมเสยประโยชน เพราะการทมผอนมาใชนามเดยวกน โดยมไดรบอ�านาจใหใชกด บคคลผเปนเจาของนามจะเรยกใหบคคลนนระงบความเสยหายกได ถาและเปนทพงวตกวาตองเสยหายอยสบไป จะรองขอสงหามกได” กรณนแยกพจารณาได 2 กรณคอ 1. กรณบคคลอนโตแยงในการใชชอของเรา เชน นายปญญา เลศประเสรฐศร ถกโตแยงวาใช ชอสกลของคนอนโดยไมไดรบอนญาต ถานายปญญา เลศประเสรฐศร พสจนไดวามสทธใชชอสกลโดยถกตอง กจะไดรบการคมครองตามมาตรา 18 2. กรณบคคลใชชอของเราแลวกอใหเกดความเสยหายหรอเสอมประโยชน เชน ค�าพพากษาฎกาท 7391/2541 ไดวนจฉยวา การทโจทกฟองวาจ�าเลยน�าค�าวา “เจาสาว” ซงเปนชอและเครองหมายทางการคาของโจทกไปใชประกอบกจการรานจ�าหนายสนคาของจ�าเลย โดยไมมสทธเปนการละเมดตอสทธ ของโจทกนน โจทกมสทธฟองใหจ�าเลยระงบการกระท�าและช�าระคาเสยหาย นอกจากการคมครองชอบคคลแลวกฎหมายยงคมครองสงทแสดงออกถงกจการของบรษท หางหนสวนหรอนตบคคลอน ๆ ในการประกอบการคาอกดวยตาม พ.ร.บ. เครองหมายการคา พ.ศ. 2535 ซงมการก�าหนดโทษไวส�าหรบ ผทท�าการปลอมเครองหมายการคาหรอเลยนแบบเครองหมายการคาไวดวย จาก 2 กรณดงกลาวผทไดรบความเสยหายมสทธดงนคอ 1. รองขอตอศาลสงใหระงบความเสยหายโดยกระท�าการตาง ๆ เชน ประกาศโฆษณาในหนงสอพมพใหทราบขอเทจจรงทถกตอง หรอชดใชคาเสยหายเปนเงน 2. รองขอใหศาลสงหามการใชชอ ถาเหนวาบคคลทเอาชอของเราไปใชโดยไมมสทธอนจะท�าใหเราไดรบความเสยหาย
