AKILCI ANTİBİYOTİK KULLANIMI

Dr. Seda Sibel Günbey

ANTİBİYOTİKLER

Antibiyotiklerin en sık reçetelendiği hastalıklar

Chang SC et al Diag Micro Infect Dis 2001;40:137-43

ÜSYİ antibiyotik kullanımı

Üst solunum yolları enfeksiyonları

Üst solunum yolları enfeksiyonlarının çoğunu grip, nezle ve soğuk algınlığı gibi hastalıklar oluşturur.

Tüm bu hastalıklarda etkenler virüsler olduğu için antibiyotik tedavisi gereksizdir.

Bu hastalıklarda antibiyotik kullanımı iyileşme sürecini kısaltmaz, aksine antibiyotik direnci ve antibiyotik toksik etkilerine maruz kalınmasına neden olur.

En sık hatalı antibiyotik kullanımının üst solunum yolu enfeksiyonlarında gerçekleştiği bilinmektedir.

Soğuk algınlığı, rinosinüzit, non-spesifik üst solunum yolları

enfeksiyonu1. Genellikle viral kaynaklıdır, antibiyotik

tavsiye edilmez

2. Mukopürülan rinit sıklıkla soğuk algınlığı ile birliktedir. Antibiyotik tedavi endikasyonu: Yakınmaların 10-

14 gün devam etmesi.

Antibiyotik kullanımı dirençli mikroorganizmalar ile kolonizasyon riskinin artması

Gereksiz antibiyotik kullanımı nedenleri

Ateş tek başına antibiyotik kullanımı için bir neden değildir

• Ateş; infeksiyon hastalıkları yanında infeksiyon dışı pek çok hastalıkta da görülebilir.

• Antibiyotiklerin bakteri dışındaki ateş üzerine etkisi yoktur.

• ANTİBİYOTİKLER ANTİPİRETİK DEĞİLDİR!

Antibiyotik kullanımı

Tanı yaklaşımı

MİKROBİYOLOJİK İNCELEME

ANTİBİYOTİK DUYARLILIĞI

ANTİBİYOTİK SEÇİMİ

ANTİBİYOTİK GEREKLİ Mİ?

AMPİRİK TEDAVİ

AMPİRİK TEDAVİ

AKILCI ANTİBİYOTİK KULLANIMI

ANTİBİYOTİK SEÇİMİ

Mikroorganizmaya Ait Faktörler

Antibiyotik Duyarlılığı

Hastaya Ait Faktörler

• Yaş• İmmunite• Renal yetmezlik• Karaciğer fonksiyon bozukluğu• Diabetes mellitus• Altta yatan hastalık• Malignite• İlaç yan etkisi• Allerji

Hastaya ait faktörler

• Nötropeni• İnvaziv girişim• Antibiyotik kullanımı• Kateter kullanımı• Cerrahi girişim• Solunum yardımı• Uzun süreli hastanede kalış

Antibiyotik Seçimi

Antibiyotik etki spektrumu ile ilgili yanlışlar:

Birden çok ve geniş spektrumlu antibiyotik kullanımının en etkili antibiyotik olacağı – Dar spektrumlu antibiyotikler duyarlı mikroorganizmalar

üzerinde geniş spektrumlu antibiyotiklerden daha etkilidir. – Birden çok antibiyotik kullanımının bir başka sonucu da

antibiyotik ilişkili toksik yan etkilerin görülme olasılığının artma riskidir.

Antibiyotik Etkisi

Antibiyotik dozunun ayarlanması

Antibiyotik uygulama dozu ile ilgili yanlışlar:

Yüksek doz antibiyotiğin etkili olacağı varsayımı ile yüksek doz antibiyotik kullanımı,

Antibiyotik dozunun yetersiz olması, Doz aralıklarının uygunsuz olması sık yapılan yanlışlardandır. Antibiyotiklerin etki edebilmesi için minimum inhibitör

konsantrasyonunun üzerinde olması gerekir. Yapılan klinik çalışmalar sonucunda kullanılacak dozlar belirlenmiştir.

Antibiyotiklerin gereğinden düşük dozlarda verilmesi ile etki sağlanamazken, yüksek dozlarda toksik etkiler ortaya çıkabilir.

Antibiyotik uygulama süresi

Ateşin düşmesi veya iyileşme belirtilerinin görülmesi ile verilen antibiyotiğin kesilmesi,

Cerrahi profilaksinin uzun tutulması en sık yapılan yanlışlardandır.

Yapılan çalışmalar özel durumlar dışında cerrahi profilakside tek doz veya en fazla 24 saat antibiyotik uygulamasının yeterli olduğunu göstermektedir.

Uzun süreli profilaksinin kısa süreli profilaksiye üstünlüğü gösterilememiştir.

Atılım

Antibiyotik Veriliş Yolu ve Dozu

• Oral• İntramüsküler• İntravenöz• Diğer

Doz ve Uyum

Direk Tedavi Maliyeti

• Kutu fiyatı• Doz aralığı• Tedavi süresi• Alet ekipman• Hasta uyumu• İlaç tadı• Tedavi başarısızlığı• İlaç yan etkisi• İlaç etkileşimi

Kombine Tedavi

• Multibakteriyel infeksiyon• Tek antibiyotikle tedavi edilemeyen iki ayrı infeksiyon• Etkeni bilinmeyen infeksiyon• Direnci önlemek

Kombine Tedavi Dezavantajları

• Farmakolojik etkileşim• Antagonizm• Yan etkide artış• Süperinfeksiyon• Çoğul dirençli bakteri gelişim• Maliyette artış

Antibiyotik Kombinasyonu

2 + 2 ≠ 4

Ampirik Tedavi

• Gerekli endikasyon• Olası infeksiyon bölgesinin saptanması• Etken mikroorganizmaların tahmini• Mikroorganizmaların duyarlılık paterni• Antibiyotiğin farmakolojik özellikleri• Hastanın özellikleri

Ampirik Tedavi

• Ampirik tedavi en sık rastlanan patojenleri kapsar.• Tüm patojenleri kapsaması gerekmez.• Her bakterinin duyarlılık paternini tam olarak tahmin

etmek mümkün değildir.• Ampirik tedavinin başarı şansı % 100 değildir• Ancak, bu oranı mümkün olduğunca yükseltmek

hekimin elindedir.

Ampirik Tedavi

• Geniş spektrum• Bakterisid antibiyotik• Uygun antibiyotik / kombinasyon• Güvenli antibiyotik• Etkinliği kanıtlanmış antibiyotik• Kültür sonucuna göre antibiyotik değişim

Ardışık Tedavi

• İV tedaviyi takiben klinik düzelme• Ateşin düşmesi• Hastanın stabil olması• Oral ilaç alabilmesi• Gastrointestinal sistem emilim sorunu olmaması• Absorpsiyonu azaltan başka ilaç almaması• Oral ilaçlara aşırı duyarlılık olmaması• Oral tedavinin etkin olamayacağı bir infeksiyon

olmaması; endokardit, menenjit gibi

Ardışık Tedavi ( Aynı Antibiyotik)

Ardışık Tedavi (Ayrı Antibiyotik)

Antibiyotik Tedavisi Sonlandırılmalıdır

• İnfeksiyon tedavi edildiğinde• Mikrobiyolojik inceleme sonuçları negatif ve

infeksiyon olası değilse• İnfeksiyon tanısı konulmamışsa

Onsekiz yaş ve üzeri erişkinlerin antibiyotik kullanımı ile ilgili bilgi,tutum ve davranışları.

Ülkemizde toplamda antibiyotik kullanımı sıklığı ve hekimleri antibiyotik reçetesi yazma sıklıkları, 8 ilimizi kapsayan, 424 7 kişi üzerinde yapılan bir anket çalışması sonuçlarına göre;

Son bir yılda kendi kendine ilaç kullanımı; % 48.1Evde antibiyotik bulundurma oranı % 2 5Doktordan antibiyotik talep etme oranı: % 17Doktor tavsiyesi olmadan antibiyotik kullanma oranı % 2 6Son bir yılda genel antibiyotik kullanım oranı; % 5 7 Kendi kendine antibiyotik kullanım kullanımında en önemli gerekçe soğuk algınlığıdır ve % 51.3 oranındadır. Eczaneye danışarak ilaç kullanma oranı % 1.7’ dir.Arkadaş, tanıdık tavsiyesi ile ilaç kullanma oranı % 0.6’ dır.

TEŞEKKÜR EDERİM